Sosyal Dışlanma

Özet: Geçmişten günümüze yaşadıkları toplumların tüm şart ve davranışlarına maruz
kalmalarına rağmen kendi kültür ve özelliklerini başarılı bir şekilde koruyan
Romanların kentlileşme sürecine eklemlenmesini konu edinen bu çalışma, Edirne ili
merkez mahallesinde bulunan Roman halkıyla yapılan görüşmeler çerçevesinde
şekillenmiştir.
Tarih boyunca özgün kültürleriyle birlikte yaşadıkları toplumlar tarafından
önyargı ile bakılan Roman toplumu, göç ettikleri topraklarda da asimilasyon, cezalar,
baskı, ötekileştirme ve hatta öldürülmeye kadar giden bir geçmişe sahip olmuşlardır.
Günümüzde ise bu durum kısmen devam etmektedir. Zamanla Roman toplumunun
ihtiyaçlarının karşılanması sosyal politikalar ile desteklenir hale gelmiştir. Süreç
giderek hız kazanmış ve Avrupa Birliği uyum kapsamında gerçekleştirilen reform
sürecinde örgütlenme alanı genişlemiş, Roman toplumu da bu durumu iyi şekilde
kullanmıştır. Roman kimliği etrafında şekillenen örgütlenmeler giderek hız
kazanmıştır. Bu sürecin bir ürünü olmakla birlikte, kentsel dönüşümler ve dışlanmanın
artması bu örgütlenmeye temel oluşturmuştur. Bu süreçte dernekleşme faaliyetlerinin,
kurumlar ve birimler arası yapılan ortak çalışmaların ve sivil toplum olarak Roman
vatandaşların örgütlenmelerinin büyük rolü bulunmaktadır. Örgütlenme sonuçsuz
kalmamış, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, -2018 yılında yapılan değişiklik
ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olarak değiştirilmiştir- 2016-2021
yıllarını kapsayan bir strateji belgesi hazırlamıştır. “Roman Vatandaşlara Yönelik
Sosyal İçerme Ulusal Strateji Belgesi (2016-2021) ile Roman Vatandaşlara Yönelik
Strateji Belgesi I. Aşama Eylem Planı (2016-2018) ve II. Aşama Eylem Planından
(2019-2021) meydana gelen plan Roman toplumu için birtakım amaç ve hedeflerde
bulunmuştur. Bir yol haritası niteliğinde olan Stratejik Belge ve Eylem Planı; aktörler,
kapsayıcılık ve işleyiş süreci açısından Roman toplumu için yapıcı bir başlangıç
niteliğindedir. Çalışmada geçmişte Roman kimliğinin zaman ve mekân çerçevesinde değişimi
ele alınmıştır. Yaşadığımız toplumun asırlardır parçası olan Roman toplumunun
kökenleri, nereden geldikleri, gelenekleri, dini inanışları, dünyada örgütlenmeleri ve
bu örgütlenmelerin Türkiye’ye yansımaları, karşılaştıkları problemler, hak ihlalleri, bu
problemlerin çözümleri, Roman toplumu için yapılan politikalar ve yapılması gereken
politikalar, kente katkıları ve dışlanmışlığın yarattığı kentsel problemler, Edirne kenti
bağlamında değerlendirilmiştir. Romanların içinde bulundukları kent ile ne derece
bütünleştikleri, kentlileşme sürecinde yer aldıkları konumdan bu süreçler kapsamında
yapılan ve yapılması gerekenlerden bahsedilmektedir. Romanların özellikle etnik
kimliklerinden kaynaklı kentsel bağlamda ötekileştirilmeleri kentin belirli bir
bölgesine itilmelerine, bu durumdan kaynaklı ise topluma kapalı bir hal almalarına
sebebiyet vermiştir. Bu durum ise kentlileşme sürecine yansımış ve ortaya kentte
kendilerine her anlamda yer edinmeye çalışan bir toplum yapısı çıkmıştır. Edirne’de
Roman toplumu diğer şehirlerin aksine kent merkezinde kendilerine yer bulmuşlardır.
Edirne’de kentin içinde olan fakat kentin içine almadığı Roman mahalleleri homojen
bir yapıda olması nedeniyle çalışmanın temel mekanını oluşturmaktadır. Bu kapsamda
çalışmanın amacı kentlileşme sürecinin tam anlamıyla gerçekleşmesi ve kentin her
anlamda daha iyi ileri boyutlara taşınması için kentsel ayrışmanın yarattığı
problemlerin çözümünü bulmayı ortaya koymaktır. Kutuplaşma ve ayrışma
süreçlerinin kent dinamikleri eşliğinde incelenmesiyle yaşanabilir bir kentsel
mekanların yaratılması ve toplumun her kesiminin bu kentlileşme sürecine dahil
olması için Edirne ilinin bir rehber olması amaçlanmaktadır.

Türkiye’de fuhuş sektöründe çalışan kadın ve trans seks işçileri bulundukları toplum içerisinde en çok dışlanan grubun bireylerini temsil etmektedirler. Bu durum, kadın ve trans seks işçilerine yönelik yapılan çalışmaların Türkiye’de oldukça az olmasıyla da doğrulanabilir. Aynı zamanda birçok çalışmanın alanını bu grubu temsil eden bireylerin kapsamaması Türkiye’de bir tabu olarak görülen cinsellik ile de oldukça ilgilidir

ÖZET: Kentsel dönüşüm uygulamaları ilk kez 19. yüzyılda İngiltere ve Fransa'daki kentsel büyüme hareketleri sonucunda, bazı bölgelerin yıkılıp, yeniden yapılması şeklinde ortaya çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra harap olan kentlerin inşası için yeniden gündeme gelen kentsel dönüşüm uygulamalarına, 1980'li yıllardan itibaren de ülkemizde rastlanmaya başlanmıştır. Avrupa ve dünyadaki kentsel dönüşüm uygulamalarına bakıldığında, önceleri sosyo-ekonomik ve ekolojik dönüşümden ziyade salt fiziksel bir yenilemeyi içeren projelerin; ilerleyen dönemlerde çeşitlenerek daha kapsamlı dönüşümleri sağlamaya çalıştıkları görülmektedir. Ülkemizde ise kentsel dönüşüm projeleri çoğu zaman gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerinde uygulama alanı bulmaktadır. Gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerin dönüşüm projelerine konu edilmeleri daha çok riskli yapılar olmaları veya kültürel miras özelliği taşıyor olmalarından kaynaklanmaktadır. Ülkemizde örneklerine sıkça rastladığımız kentsel dönüşüm projelerinde sadece fiziksel bir iyileşmenin amaçlandığı, dönüşümün diğer boyutlarının ihmal edildiği görülmektedir. Bu çalışmada, ülkemizde gerçekleştirilen bazı kentsel dönüşüm örnekleri; sosyal boyutları ile ele alınmıştır. Büyük kentlerde hayata geçirilmeye çalışılan kentsel dönüşüm projelerinin aksayan sosyal yönü neden sonuç ilişkisi içerisinde aktarılmaya çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden örnek olay incelemesi şeklinde gerçekleştirilen araştırmada gözlem ve doküman analizi ile veriler toplanmıştır. Bu kapsamda öncelikle kentsel dönüşümün kavramsal çerçevesi ve gelişimi açıklanmaya çalışılmıştır. Soylulaştırma, yerinden edilme ve mekânsal dışlanma gibi kentsel dönüşümün sosyolojik boyutları İstanbul ve Ankara'da yapılan alan çalışmaları kapsamında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak çeşitli sebeplere dayandırılan kentsel dönüşüm projelerinin tek boyutluluğu ve projelerde zayıf kalan sosyal boyutu vurgulanmış, ekonomik kaygıların ön plana çıktığı projeler eleştiri konusu edilmiştir. ABSTRACT: Firsth urban revewal applications emerged a result of the urban growth in the 19th century in England and France. Urban regeneration was again on the agenda for the construction of the city which demolished after the World War 2. This regeneration applications began to be seen in our country Since the 1980s. Urban transformation projects contained only a physical renewal in Europe and the World at firsth. Later this aplications became diversified. In our country urban renewal projects often finds applications in urban slums and collapse region; due to earthquake risk and the cultural heritage. Today, only a physical healing is intending but neglecting other aspects of transformation. In this report, examples of urban transformation carried out in our country discussed in the context of social problems such as gentrification, displacement and spatial exclusion. Also, failing aspects of urban renewal projects described, which applicating in metropolises such as Istanbul and Ankara. This research is based on case studies. Data were collected through observation and document analysis. Initialy described the conceptual framework of urban renewal. It is understood that the urban transformation projects is one-dimensional and the social dimension of urban regeneration projects is insufficient in Turkey.

Bu çalışmada, sosyal dışlanma kavramının ortaya çıkışı ve günümüze kadar
geçen sürede bu kavramın yatay ve dikey genişlemesine değinilmiştir. Sosyal konut
uygulamaları, özellikle Avrupa’da yaygın bir kullanım alanına sahiptir ve bu
çerçevede konut ihtiyacı olan ve sosyal dışlanma tehdidi altında yaşayan kişiler,
mülkiyete dayalı ya da kiracı olarak kamu kurumlarınca yaptırılan konutlardan
yararlanırlar. Ülkemizde de 2009 yılından itibaren yoksullara sosyal konut inşaatı
yapımına başlanmış olup, çalışma kapsamında sosyal konutlarda yaşayanların
sosyal dışlanmaya maruz kalma süreçleri incelenmiştir. Bu nedenle, kavramın
ontolojik boyutunu görebilmek için Sosyal Konut alanlarında yaşayan insanlarla
görüşmeler yapılmıştır. Bu kişilerin başta yaşadıkları konutlar olmak üzere tüm
hayatları üzerinden dışlanma kavramı değerlendirilmiştir.

Özet: Kentsel dönüşüm uygulamaları ilk kez 19. yüzyılda İngiltere ve Fransa'daki kentsel büyüme hareketleri sonucunda, bazı bölgelerin yıkılıp, yeniden yapılması şeklinde ortaya çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra harap olan ülkelerin inşası için yeniden gündeme gelen kentsel dönüşüm uygulamalarına, 1980'li yıllardan itibaren de ülkemizde rastlanmaya başlanmıştır. Avrupa ve dünyadaki kentsel dönüşüm uygulamalarına bakıldığında, önceleri sosyo-ekonomik ve ekolojik dönüşümden ziyade salt fiziksel bir yenilemeyi içeren projelerin; ilerleyen dönemlerde çeşitlenerek daha kapsamlı dönüşümleri sağlamaya çalıştıkları görülmektedir. Ülkemizde ise kentsel dönüşüm projeleri çoğu zaman gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerinde uygulama alanı bulmaktadır. Gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerin dönüşüm projelerine konu edilmeleri daha çok riskli yapılar olmaları veya kültürel miras özelliği taşıyor olmalarından kaynaklanmaktadır. Ülkemizde örneklerine sıkça rastladığımız kentsel dönüşüm projelerinde sadece fiziksel bir iyileşmenin amaçlandığı, dönüşümün diğer boyutlarının ihmal edildiği görülmektedir. Bu makalede, ülkemizde gerçekleştirilen kentsel dönüşüm örnekleri; soylulaştırma, yerinden edilme ve mekânsal dışlanma gibi sosyal sorunlar bağlamında ele alınmıştır. Ayrıca, İstanbul ve Ankara gibi metropollerde hayata geçirilmeye çalışılan kentsel dönüşüm projelerinin aksayan sosyal yönü neden sonuç ilişkisi içerisinde aktarılmaya çalışılmıştır. Abstract: Firsth urban revewal applications emerged a result of the urban growth in the 19th century in England and France. Urban renewal application from the agenda again for the construction of the devastated country after World War 2. This revewal applications began to be seen in our country Since the 1980s. Urban transformation projects contained only a physical renewal in Europe and the World at firsth. Later this aplications became diversified. In our country urban renewal projects often finds applications in urban slums and collapse region; due to earthquake risk and the cultural heritage. Today, only a physical healing is intending but neglecting other aspects of transformation. In this article, examples of urban transformation carried out in our country

Bu çalışmada korunma ihtiyacı olan çocukların maruz kaldıkları kurum bakımı ile beraber etiketlenme ve etiketlemenin türleri olan anormallik, acınılma, dışlanma, ıslahhane ve düşkünlük faktörlerinin anlaşılması amaçlanmaktadır. Sistematik bir etiketlenme ve dışlamadan ziyade kişinin kendini gizlemesine ve rahatsız olmasına neden olan durum üzerinde durulmuştur. Çocukların korunmasına dair kurum bakımı; savaşlar, göçler ve sanayi devrimi sonrası kentleşmeye dayanmaktadır. 20. yüzyıl düşünürleri modernliğe ve etkisindeki kurumsallığa, kapatılmaya, etiketlemeye ve normallik-anormallik ilişkilerine dair eleştirileri kapsamında bakış açıları geliştirilmiştir. Kurum bakımında kalan/kalmış çocukların topluma bakış ve beklentileri, etiketlenmeleri, bağımlılıkları, gelişimleri, eğitim ilgileri ve kendine yetebilmelerinin anlaşılması amacıyla bağlanma teorisi ve güçlendirme perspektifi ile bakış açıları geliştirilmiştir. Son yıllarda ülkemizde devlet, çocukların korunma sorumluluğunu maliyet ve verimlilik gibi nedenlerle Batı'da olduğu gibi koruyucu aile ve evlatlık modellerini yaygınlaştırarak toplum ile paylaşmaya çalışmaktadır. Bu çalışma, özellikle 0-12 yaş arası çocukların kaldığı kurumların yerine koruyucu aile ve evlatlık modellerinin gerekliliğini vurgulayarak bu alandaki eksikliğin giderilmesini hedeflemiştir. Kurum bakımına yönelik çalışmaların, kapsamını ve etkinliğinin sınırlı ve yetersiz kaldığı ve çok boyutlu araştırmalara ihtiyaç duyulduğu görülmüştür. Kurum bakımının neden olduğu psikolojik, fiziksel ve kişilik sorunları olan: kendi kaderini tayin etme, öz-saygı, özerklik, düşkünlük veya benliğin köreltilmesi, uç bağlanma, dürtüsellik, öfke sıklığı, suçluluk, bağımlılık, depresyon, intihar ve kişilik bozuklukları üzerinde durulmuştur. Araştırmanın teorik kısmında; kurum bakımının tarihsel gelişimi ve doğası, korunma ihtiyacı olan çocukların gelişimleri ve sorunları, bakım modelleri ve aile yapısında meydana gelen değişim üzerine literatür taraması yapılmıştır. Çalışma alanı, bakım kurumlarında 5395 sayılı kanun kapsamında koruma altına alınmış ve 3413 sayılı kanun kapsamında işe yerleştirilen kişilerden oluşmaktadır. Araştırmada bilgi elde etmek için nitel yöntem ile mülakat yapılmıştır. Bu amaçla korunma ihtiyacı olan çocuk statüsünde kalmış 20 kişi ile bölgesel ve kültürel şartlar göz önüne alınarak derinlemesine görüşme yapılmıştır. Kurum bakımında kalanların iç dünyaları, iktidar aygıtlarının neyi amaçladıkları ve sosyal açıdan nasıl görüldüğü araştırılma sonucunda ortaya konulmuştur. Devlet, kurumlar ve yetkililerin kurum bakımında kalan çocuklara yönelik etiketleyici, acıma tutumları, meşruiyet ve otoritelerini gösterme aracı olarak görmeleri ve minnet beklentileri; kurum bakımında kalmış kişilere sirayet etmiş böylece, kendi gelişim ve çabalama becerilerini yok sayarak devlete ve yetkililere minnet ve şükranlarını dile getirdikleri görülmüştür. Kurum bakımında kalmış kişiler; toplum, personel, okul ve medyadan dolayı sorunlar yaşadıkları ve etiketlendikleri bu yüzden kendilerini gizledikleri, kişisel gelişimleri ve eğitim ilgileri bakımından yaşadıkları zorluklar dile getirmişlerdir. Aile ve akrabalık gibi sosyal destek yapılarından yoksun olan koruma altındaki çocukların yaşadıkları etiketlenme ve bağlanma gibi psiko-sosyal durumlarına bağlı olarak toplum ile bütünleşme, güven, eğitim ilgisi, kişisel gelişim ve öz-saygı sorunları yaşadıkları ortaya konmuştur. Her insanın aile yanında kalması veya büyümesinin biyolojik, psikolojik, sosyal, manevi ve etkileşimsel olarak ihtiyaçları ve hakları olduğu ve kurum bakımının çocuklar için zararlı olduğu vurgulanmıştır. Eğitimleri ve kişisel gelişimlerini olumsuz etkileyen faktörler; etiketlenme, 3413 sayılı kanun, kurum bakımı ortamının ve personelin yetersizliği, sosyal desteğin ve duygusal ihtiyaçlarının yeterli şekilde karşılanmamasına dayandığı belirlenmiştir.

Devletlerin sahip oldukları sosyo-ekonomik hatta kültürel olanaklarından toplumun geri kalan kısmı kadar faydalanamayan dezavantajlı gruplar sosyal dışlanmayla karşı karşıyadırlar. Toplumsal hayatta pek çok birey engeli, cinsiyeti, ırkı, dini, hastalığı, yaşı, etnik kökeni, göçmen statüsü, yoksulluğu gibi vasıflar sebebiyle dezavantajlı konuma getirilmekte ve sosyal dışlanmaya maruz bırakılmaktadır. Sosyal devlet olarak nitelendirilen devletler bu kişilerin sosyal dışlanmalarına neden olan faktörleri ortadan kaldırarak, yoksul durumda iseler refahlarını arttırarak, engellilerse engellerinden dolayı sosyal hayata karışmalarına engel olan tüm faktörleri ortadan kaldırarak, toplumsal cinsiyetin neden olduğu eşitsizlikleri gidererek, mültecileri vatandaş gibi kucaklayarak, çocukların dezavantajlı oldukları konuları iyileştirerek, eski hükümlülere yeniden şans vererek kısaca tüm dezavantajlı gruplara sosyal içerme politikaları uygularlar.
Bir topluma dahil edilmek, parçası olmak ve katkıda bulunabilmek herkes için temel bir ihtiyaç olup genel iyilik hali temininde önceldir. Liberal politikaların uygulanması dezavantajlı grupların korunmasına yönelik önlemlerin azalmasına, sosyal dışlanmanın daha da görünür hale gelmesine yol açacaktır. Halbuki sosyal içermenin hedefi ise, özellikle toplumsal yaşamın dışına itilen dezavantajlı gruplar başta olmak üzere tüm insanlar için sosyal adalet temelinde toplumun ekonomik, sosyal, politik ve kültürel yaşamına tam katılımı sağlamaktır. Sosyal içerme politikaları her ülkede farklılıklar gösterebilir.
“Sosyal İçerme ve Dezavantajlı Gruplar” isimli kitabımızdaöncelikli olarak Türkiye’ de dezavantajlı gruplara uygulanan sosyal içerme politikalarına ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Konuya ilişkin kavramsal ve kuramsal çerçeve ile uluslararası politikalara değinilmiş, sonrasında pek çok dezavantajlı grubun yaşadığı sosyal dışlanma problemleri ve sosyal içermeye ilişkin politikalara yer verilmiştir. Kadınlar, eski hükümlüler, gençler, yaşlılar, HIV pozitif bireyler, romanlar, engelliler, ruhsal bozukluğu olan bireyler, sığınmacı/mülteciler, yoksullar, madde bağımlıları, otizmli bireyler, çocuk işçiler ve korunma ihtiyacı olan çocuklar çalışmada ele alınan dezavantajlı gruplardır. İşin bilimsel boyutu ile ilgilenenlere, konuya ilgi duyanlara yönelik hazırlanan bu çalışmanın alanyazında önemli bir boşluğu dolduracağı kanaatindeyiz. Kitabın ortaya çıkmasında emeği olan tüm meslektaşlarımıza teşekkür ediyoruz.
Prof. Dr. Elif YÜKSEL OKTAY
Dr. Öğr. Üyesi Yasemin ÇÖLGEÇEN

İnsanın temel ihtiyaçlarından biri olan beslenme, giderilmediği zaman olumsuz etkiler doğurabilen fiziksel bir olaydır. Beslenme ihtiyacının giderilmemesi olarak nitelendirilen açlık, kişi üzerinde olduğu kadar, toplum üzerinde de olumsuz etkilere sahiptir. Uzun süren ve kronik bir hal alan açlık, birey üzerinde oluşturduğu bitkinlik ve hastalık hali neticesinde
kişinin o halden kurtulabilmesi için gerekli gücü bulabilmesini zorlaştırmaktadır. Bu da açlığın çıkmaz bir hal almasına yol açmaktadır.
Temel olarak yoksulluğun bir neticesi olarak değerlendirilse de, açlığın çok çeşitli sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlere bağlı olarak da ortaya çıkabildiği bilinmektedir. Yine, açlığın meydana getirdiği etkiler de genellikle fiziksel planda ele alınsa da, aslında sosyal ve ekonomik alanda da birçok etkiye sahip olduğu görülmektedir. Açlık, nedenleri bakımından yoksulluğun yanındaki etkileriyle, neticesi bakımında da fiziksel etkisi dışındaki etkileriyle bir bütün olarak ele alındığında, aslında bunların sosyal dışlanmanın birer sebebi veya sonucu olduğu görülmektedir. Bu çalışmada da açlık ve sosyal dışlanma arasındaki bu ilişkinin teorik açıdan incelenmesi hedeflenmektedir.

Yeni bir ülke bulamazsın, başka bir deniz bulamazsın. Bu şehir arkandan gelecektir. Sen gene aynı sokaklarda dolaşacaksın, aynı mahallede kocayacaksın; aynı evlerde kır düşecek saçlarına. Dönüp dolaşıp bu şehre geleceksin sonunda. Başka bir şey umma Ömrünü nasıl tükettiysen burada, bu köşecikte, öyle tükettin demektir bütün yeryüzünü de. Kavafis ÖZ Bu çalışma, Türkiye'nin en büyük kentlerinden biri olan İzmir'in, son zamanlarda konut alanı özelliğiyle öne çıkan ve hızla değerlenen Narlıdere ilçesinde yer alan İkinci İnönü Mahallesine odaklanmaktadır. İkinci İnönü Mahallesi değişmekte olan bir gecekondu mahallesi olup, 1990'ların ortalarından itibaren Narlıdere Kentsel Yenileme Projesi (NARKENT Projesi) adıyla bir kentsel yenileme süreci yaşamıştır. Bu sürecin sonunda 342 gecekondulu aile, kendileri için yapılmış NARKENT bloklarına taşınmıştır. Bu çalışma, söz konusu kentsel yenileme sürecini ve kentsel yenileme/dönüşüm projeleri ile sosyal dışlanma olgusu arasındaki ilişkiyi anlamayı amaçlamıştır. Konunun ele alınışında ana çerçevenin belirlenmesini sağlayan kavramlar kentsel dönüşüm ve sosyal dışlanma olmuştur. Çok boyutlu bir olgu olan sosyal dışlanmanın araştırma alanındaki izleri sürülmüş ve bölgede uygulanan kentsel yenileme projesinin sosyal dışlanma süreçleri üzerindeki olumlu/olumsuz etkilerine odaklanılmıştır. Alandaki araştırmanın sonucunda katılım süreçlerinin diyalog ve uzlaşma temelinde organize edilememesinin memnuniyetsizliği körüklediği; kentsel yenilemenin, mekâna fiziksel müdahale anlamını aşmadığı, sosyal, kültürel, ekonomik boyutlarının göz ardı edildiği * Bu makale "Sosyal Dışlanma ve Kentsel Haklar Bağlamında Türkiye'de Kentsel Dönüşüm: İzmir-Narlıdere Kentsel Yenileme Uygulaması (NARKENT Projesi) Örneği" isimli doktora tezinden uyarlanmıştır. Ayrıca bu çalışma TÜBİTAK tarafından da destelenen bir projenin (Proje No: 109K591) bir parçasını oluşturmaktadır.

Kentler insanların toplu olarak yaşama gereği ile ortaya çıkan en önemli yerleşim yerlerinden birini temsil etmektedir. Aynı zamanda diğer yerleşim yerlerine göre tarihsel açıdan oldukça genç olmalarına rağmen sürekli değişen ve gelişen, cazibeli bir yaşam alanı sunmalarından dolayı yoğun göç alarak her geçen gün kalabalıklaşmaktadır. Bu durum ile birlikte siyasal ve sosyal alanda yaşanan değişimlerin, ekonomik krizlerin ve kalkınmanın ortaya çıkardığı istihdam sorunlarının kente yansıması "kentsel yoksulluk" olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kentsel yoksulluğun en önemli tetikleyicilerinden birisi de hızlı kentleşme ve buna bağlı gelişen kentsel nüfus hareketleri yani göç kavramıdır. Kırdan kente göçün hızlanması ile beraber kentlerde başta ekonomik sorunlar ortaya çıkmış ardından, konut sorunları, istihdam sorunları ve işportacılık gibi atipik işlerde çalışma yani kayıt dışı istihdam giderek artmış ve beraberinde sosyal sorunların doğmasını da getirmiştir. Tüm bu çerçeve dikkate alındığında çalışma, gündemdeki COVID-19 pandemisinin de etkileri
göz önünde bulundurularak yoksulluk ve kent kavramlarının açıklanmasıyla başlayacak, göç, gecekondulaşma atipik sektörler ve mutlak ve göreceli yoksulluk kavramları ışığında kentsel yoksulluğa ışık tutulacaktır. Bu kavramsal/kuramsal analizin ardından Türkiye’de kentleşme sorunlarına ve göç kavramının kentsel yoksulluk açısından nelere yol açtığı tartışılacaktır. Son olarak kentsel yoksulluğun ekonomik alt yapısının arkasındaki sosyal sorunlar incelenecek ve önemli bir kavram olan sosyal dışlanma olgusuna değinilecektir.

Literatür taraması yöntemi ile desenlenmiş olan çalışmanın önemi, kentleşme, göç ve dışlanma kavramları üzerinden kentsel yoksulluğun incelenerek aslında kenti geliştiren olguların beraberinde getirdiği bir sorun olan kentsel yoksulluk sorununa, bu olgular bağlamında geliştireceği çözüm önerilerinde saklıdır. Çünkü günümüz literatüründe ve dünya gündeminde özellikle COVID-19 pandemisiyle de birlikte yoksulluk sorunu hala çözülemeyen ve çözülmesi gereken bir sorun alanı olarak görülmektedir.

Günümüzde sosyal dışlanma sadece gelir yoksulluğunun ötesine geçerek artık refah düzeyi ve kentsel yaşam kalitesinin artırılması ile beraber anılmaktadır. Özünde tanımlanmasının oldukça güç, karmaşık ve tartışmalı olduğu bilinen sosyal dışlanma kavramına ilişkin (uzlaşılan) ortak görüş, bireylerin veya grupların sosyal, ekonomik ve politik yönden topluma entegre olamaması gerçeğidir. Sosyal haklar çerçevesinde sağlık, eğitim, barınma, ulaşım vb. birçok politikayı kapsayan sosyal dışlanma aslında göreceli olarak yeni bir sosyal politika konseptidir. Kavramın son yıllarda popülaritesi artmış ve özellikle toplumun " diğerleri " bakış açısıyla birçok çalışmaya dâhil edilmiştir. Ancak sosyal dışlanma kentsel aktivitelere katılımın en önemli belirleyicilerinden olan ulaşım bağlamında değerlendirildiğinde literatürde çalışmaların kısıtlılığını sürdürdüğü hatta çoğu zaman ulaşım konusunun göz ardı edildiği görülmektedir. Bu noktadan hareketle çalışmada sosyal dışlanmanın ulaşım (kentsel hareketlilik ve erişilebilirlik) ile ilişkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

1961 yılından bu tarafa elli yıldır Almanya’da varlığını sürdüren Türk kültürü, farklı bir kültür ile temas halinde bulunmaktadır. Bu temas süreci içerisinde Almanya’daki Türk varlığı, “misafir işçi” statüsünden “göçmen” statüsüne, bu kavramsal çerçeveden de “etnik azınlık” statüsüne doğru ilerleyen bir değişim süreci yaşamaktadır. Bu çalışmada, iki farklı kültürün birbiri ile karşılaşmasında meydana gelen kültürel temas ve ilişkileri açıklamada kullanılan yaklaşımlar kuramsal çerçeveyi oluşturmaktadır. Bu kavramsal çerçeveden hareketle Almanya’da yaşamakta olan üçüncü kuşak Türk öğrencilerin kendi kimliklerini tanımlama ve bu kimlikten dolayı yaşadıkları ayrımcılık sorunları araştırılmıştır. Araştırmanın verileri, Almanya’nın Hamburg ilinde yaşayan üçüncü kuşak Türk öğrencilerine soru kâğıdı formu uygulanarak elde edilmiştir.

TEZ13111Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2020.Kaynakça (s. 108-120) var.V, 126 s. :_29 cm.Uluslararası ilişkilerde etkilediği alanlar bakımından önemi her geçen gün artan göç, ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel etkileri nedeni ile incelenmeye değer bir konudur. Bu tez çalışmasında 2011 Suriye İç Savaşı neticesinde oluşan zorunlu kitlesel göç hareketliliğindeki kadınların, Türkiye’nin Mersin ilindeki deneyimleri toplumsal cinsiyet rolleri üzerinden ele alınacaktır. Çalışmada, Mersin ilinde yaşamaya başlayan Suriyeli kadın sığınmacılarla derin mülakat yönetimi ile görüşmeler gerçekleştirilerek bu kadınların göç hareketinde “kadın” olarak yaşadıkları deneyimlerin neler olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu deneyimlerden hareketle, farklı toplumlarda kadın ve erkeğe yüklenmiş olan toplumsal cinsiyet rollerinin, kadınların göç hareketlerindeki sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel etkisi incelenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak Suriye’den Türkiye’ye yaşanan zorunlu gö...

Bu çalışmada, "Nöbetleşe Dışlanma, Göç ve Sosyal Dışlanma Döngüsü" kitabının değerlendirmesi yapılmıştır. Kitabın böyle bir çalışmaya konu edilmesinin sebebi; kitabın göç ve sosyal dışlanma olguları arasındaki ilişkiyi teorik ve kavramsal düzeyde ortaya koyduktan sonra, geliştirmiş olduğu nöbetleşe dışlanma kavramı çerçevesinde yürütülen alan araştırmasının bulgularına ve güncel verilere yer vermesidir.

Some autistic behaviors accompany with autism which is common and on the increase these days. Since these behaviors do not comply with the definition of normality, it causes some children to be labeled and stigmatized as 'different' and /or 'odd' and because of this situation parents are also affected. In the research, it is aimed to detect the stigmatizing of the children with autism and their parents among relatives and in a circle of friends, public spaces and educational field and the formation of stigmatization in these places and the ways how parents deal with this issue. The data of the research which was designed with the quantitative method has been obtained from semi-structured interview technique which was done with the mothers of 12 children with autism. In the research, it is concluded that children with autism and their parents are exposed to stigmatization. Some of the findings of the research are that people do not want children with autism around them, they define and call them with humiliating names, they limit or stop their contact with the parents of the autistic children, they see their parents are responsible for their children's autism and in public spaces the children with autism and their parents are exposed to reactive and abusing words and staring. Furthermore, it is understood that parents with autistic children incline to apply strategies such as concealing the situation of their children, secluding, or keeping in touch with people who comprehend them and do not find them strange or contacting with families who also have children with autism.

Çeşitli cinsel yönelimler sosyal dışlanmaya, sosyal dışlanma ise dolaylı olarak intihara neden olabilmektedir. LGBT gençlerin dünya genelinde ve Türkiye’de sosyal dışlanmaya maruz kalma ve intihar davranışında bulunma oranlarının yüksekliğine bakıldığında bu durum açıkça görülmektedir. LGBT gençler ailede, okulda, işte ve genel olarak kamusal alanın bütününde karşılaştıkları önyargılar, ayrımcılık, baskı ve şiddet sonucu,
toplumsal yaşamın dışına itilmekte, toplumla bütünleşmeleri engellenmekte ve hayatlarını sonlandırmaya itilmektedirler. Bu makalede cinsel yönelim ve intihar olgusu arasındaki ilişki sosyolojik bakış açısıyla ele alınacak, Durkheim'ın teorik yaklaşımından, literatürdeki çeşitli araştırma sonuçlarından ve intihar eden LGBT gençlerin geride bıraktıkları anlatılardan yararlanılarak tartışılacaktır.

Özet: Yoksulluk riski yüksek olan farklı gruplar bulunmaktadır. Bu gruplardan biri yaşlılardır. Çalışmada yaşlı yoksulluğu Almanya ve Türkiye için analiz edilmiştir. Veriler 2006 yılından 2015 yılına kadardır. Bu verilere göre yaşlı (65 yaş ve üzeri) kişilerin yoksulluk veya sosyal dışlanma riski Almanya’ya göre Türkiye’de daha yüksektir. Yaşlı (65 yaş ve üzeri) kadınların hem Almanya’da hem de Türkiye’de yaşlı erkeklere göre daha büyük bir yoksulluk veya sosyal dışlanma riski taşıdığı görülmüştür. Konut mülkiyeti sahibi yaşlılarda yoksulluk riski Almanya’da daha düşüktür. Öte yandan,
Türkiye'de (2006 yılı hariç) yaşlı kiracıların yoksulluk riski daha düşüktür. İki ülkede de istihdam edilmeyenlerin istihdam edilenlere göre daha yüksek yoksulluk veya sosyal dışlanma riski taşıdığı görülmüştür. İki ülkede de yaşlı kişilerin eğitim düzeyleri yükseldikçe yoksulluk veya sosyal dışlanma riskinin de düştüğü sonucu çıkarılmıştır. Her iki ülkede de bir kişilik (65 yaş ve üzeri) hane halklarına ilişkin yoksulluk riskinin iki kişilik (kişilerden en az biri 65 yaş ve üzeri) hane halklarına göre daha büyük olduğu görülmüştür. Türkiye’de nispi medyan gelirin 1’den büyük, Almanya’da ise 1’den küçük olduğu
tespit edilmiştir. Almanya’daki yaşlı bireylerin geliri, Türkiye’deki yaşlı bireylerin gelirine göre daha dengeli olduğu sonucuna varılmıştır.
Abstract
There are different groups with high poverty risk. One of these groups is the seniors. Old age poverty in the study
was analyzed for Germany and Turkey. The data are from year 2006 until year 2015. According to these data senior (65 and over) persons at risk of poverty or social exclusion is higher in Turkey than in Germany. It has been seen that senior (65 years and over) women in both Germany and Turkey appear to have a higher risk of poverty or social exclusion than older men. The risk of poverty of housing-owned seniors is lower in Germany. On the other hand, older tenants in Turkey (excluding year 2006) have a lower risk of poverty. In both countries, those who are not employed have a higher risk of poverty or social exclusion than those employed. In both countries, as the level of education of the elderly people increase, the result was that the risk of poverty or social exclusion also fell. In both countries, the risk of  poverty for one person (65 years and over) households is greater than for two-person (at least one of the people is over 65 years old) households. It was found that the relative median income in Turkey is greater than 1 and in Germany less than 1. It has been concluded that
income of older people in Germany is more balanced than income of the older people in Turkey.

Bu araştırma, Türkiye'deki sosyo-kültürel entegrasyon politikalarından ve yerel toplum ile kurulan ilişkilerden doğrudan etkilenen Suriyeli mültecilerin aidiyet duyguları ile ilgilidir. Araştırmada ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel yaşamda toplumun tüm bireylerinin etkin katılımını öngören ve karşılıklılık ilkesini içeren entegrasyon politikalarının sosyal ve kültürel boyutları ele alınmıştır. Bu araştırma entegrasyonun farklı boyutlarının birbirine içkinliğini kabul eden fakat sosyo-kültürel boyutu ön planda tutan bir perspektif ile yapılmıştır. Araştırmada, Ankara'daki Suriyeli mültecilerin, toplumsal ve bireysel aidiyet duygularını anlamak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, Ankara'nın Altındağ ve Mamak ilçelerinde yaşayan 10 Suriyeli mülteci ile yarı yapılandırılmış form aracılığıyla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmelerden elde edilen veriler, Suriyeli mültecilerin sosyo-kültürel entegrasyon algıları ve beklentileri çerçevesinde sosyal, kültürel, dinsel, mekânsal ve sınıfsal aidiyetleri temelinde analiz edilmiştir. Görüşmelerde sosyokültürel entegrasyon ve aidiyet duygusu çerçevesinde yapılan değerlendirmelerin ağırlıklı olarak maruz kalınan sosyal dışlanma deneyimleri ile beraber ele alındığı görülmüştür. Diğer taraftan Suriyeli mülteciler, sosyo-kültürel entegrasyon deneyiminde önemli bir yere sahip olan öz-kimlik tanımlamalarını mevcut olumsuz "Suriyeli" kimliği bağlamında değerlendirerek, bu kimliğin kendileri üzerinde yarattığı baskı sonucunda Türkiye'ye aidiyet duygularının gelişemediğini ifade etmektedirler.

Günümüzde bedensel engelli gençlerin toplumla bütünleşmelerinde ve sosyal sermayelerinin inşasında internet üzerindeki sosyal ağlar önemli bir araç olarak görülmektedir. Gerçek hayatta sosyalleşme deneyimleri akranlarına göre daha zayıf olan engelli gençler için Facebook gibi bir sosyal medya ağı yeni insanları takip etmek, tanımak, onlarla ağ üzerinden tanışmak ve mümkünse bu tanışıklıkları gerçek hayatta yüz yüze iletişime dönüştürmek için önemli bir fırsat sunmaktadır. En yaygın dijital sosyal ağ olan Facebook üzerinden kurulan ve sürdürülen iletişim, engelsiz gençler için olduğu kadar engelli gençler için de günlük hayatın vazgeçilmezleri arasına girmiştir; ancak bu iletişimin sosyalleşmeye bir katkısının bulunup bulunmadığının ve varsa bu katkının ne ölçüde olduğunun araştırılması gerekmektedir. Bu çalışmada engelli gençlerin Facebook kullanımı ile sosyal sermayenin inşası ve devamının sağlanması arasındaki ilişki ele alınmıştır. Bu çerçevede bu çalışmanın amacı bedensel engelli gençlerin Facebook kanalıyla sosyalleşme deneyimlerinin onların sosyal dâhil edilme ve dışlanma süreçlerine etkilerini tartışmaktır. Bu amaçla, Türkiye’nin sekiz ilinde Ocak 2014- Haziran 2014 arasında bedensel engelli 31 gençle yapılan derinlemesine görüşmelerden oluşan bir niteliksel saha araştırması gerçekleştirilmiştir. Engelli gençlerin Facebook deneyimleri üç kategoride toplanmıştır: ilk kategori Facebook’u sadece takip ve oyalanma amaçlı kullanarak iletişimi mevcut tanıdıklarla sınırlı kalanlardan, ikinci kategori yeni insanlarla tanışan ama yüz yüze görüşmeyenlerden, üçüncü kategori ise yeni insanlarla tanışan, görüşen, böylece sosyal sermayesini bir ölçüde artıranlardan oluşmaktadır. Sonuç olarak gerçek hayattaki sosyal sermayenin sanal dünyadaki sosyal sermaye üzerinde de belirleyici olduğu görülmüştür. Bedensel engelli gençler gerçek dünyada sosyal hayata katılabildikleri oranda güçlü ve zayıf bağlarını sanal dünyada da etkin ve verimli şekilde kullanabilmektedirler. Bununla beraber Facebook gibi dijital sosyal ağlar tek başına engelli bireylerin sosyal sermayelerinde bir artışa ve toplumla bütünleşmelerine olanak vermemektedir.

insan hayatı boyunca koşulsuz bir deneyim olan yaşlanma, yaşam örüntüsünün son halkasını oluşturmaktadır. Bu kuşakta yer alan yaşlı bireyler, fiziksel ve mental güç kaybı yaşadıkları için toplum tarafından sosyal dışlanmaya maruz kalmaktadırlar. Shohei İmamura yönetiminde 1983 yılında vizyona giren The Ballad of Narayama filmi “Bushi-Ko”, yaşlanmaya odaklanıyor. Konu edilen yaşlanma, Japonya kırsalında süregelen kültür ve inanç pratiklerine göre altmış dokuz yaşını dolduran her yaşlı birey, Narayama dağına bırakılıp ölüme terk edilmektedir. Bu kadim kültür pratiğiyle yaşlı bireylerin toplumdan sadece tecrit edilmesi değil, aynı zamanda topyekûn bir imhanın ritüeller dolayımıyla meşrulaştırılmasına ve yaşlı bireyler için öngörülen “ıskartaya çıkarılabilir yaşamlar” olarak karşımıza çıkmaktadır. Modern yaşam kültürüyle birlikte belirginleşen “sistematik umursamazlık” yaşlı bireyleri sosyal çemberin dışına itmektedir. Narayama Türküsü filmi, yaşlanma tecrübesini “başkasının bedenine misafir olma” deneyimiyle, izleyicide özdeşleşme duygulanımıyla süregelen kültür örüntüsünü bozuma uğratıyor. Bu çalışmada, Narayama Türküsü filmi üzerinden, dokümanter ve tematik perspektif geliştirilerek, Japonya kültüründe yaşlanma olgusuna yönelik bir iz sürülmektedir

Türkiye, geçmişten günümüze Roman kültürünün gelişimi ve yaşamı açısından önemli bir coğrafya konumunda olmuştur. Fakat Roman toplumu tam anlamıyla toplumun bir parçası olarak görülmemiş, temel haklarını ise diğer vatandaşlarla eş değer şekilde kullanamamıştır. Bu durum Romanların etnik kimliklerinden dolayı kentsel bağlamda ötekileştirilmeleri neticesinde kentin belirli bir bölgesine itilmelerine sebebiyet vermesinden kaynaklıdır. Bu durum ise kentlileşme sürecine yansımış, kentte kendilerine her anlamda yer edinmeye çalışan bir toplum yapısı ortaya çıkmıştır. Edirne’de yaşayan Roman toplumu, çoğu kentlerin aksine kent merkezinde kendilerine yer bulmuştur. Toplumda dezavantajlı grup statüsünde bulunan Romanlar yaşadıkları mahalleler kapsamında çok boyutlu dışlanmaya da maruz kalmıştır. Kentin merkezinde konumlanan Roman mahalleleri, suçun merkezi olarak tehlikeli görülmeleri ve kötü fiziki çevre koşulları nedeniyle suç yuvası haline gelmiştir. Bu bağlamda kentleşmenin ve kentlileşme sürecinde ortaya çıkan toplumsal, ekonomik ve demografik yapıdaki değişimin, kent merkezlerinde suç olgusuna doğrudan ve/veya dolaylı etkisi bulunmaktadır. Edirne’de yaşayan Romanlar bu süreçte kısır döngüye girmiştir. Mekânsal bakımdan kentten kendilerini soyutlayan Roman bireyler iş başvurusu sırasında sadece Roman oldukları için değil adreslerini beyan ettikleri içinde olumsuz yanıt almaktadır. Ekonomik yetersizliğe düşen Romanların suça yönelimleri böylece daha fazla artmıştır. Böylece kentte Roman mahalleleri toplumun diğer kesimlerince yoksulluk temelli suçun yuvası olarak görülmüştür. Suç işleyen Roman birey aynı suçu tekrar etmektedir. Hem Roman olup Roman mahallesinde yaşamak hem de suç işlemiş kişinin iş bulması artık çok daha zorlaşmıştır. Bu bağlamda çalışma, Edirne’de yaşayan Romanların toplumsal açıdan yaşam şartları kapsamında kentteki yerleri dikkate alınarak ve kentlileşme sürecindeki sosyal dışlanmayı görünür kılmaya bağlı olarak ekonomik durumları irdelenerek suça yönelmelerini ortaya koyma amacı taşımaktadır. Çalışmada Edirne’de Romanların yaşadıkları, dışlanmadan kaynaklanan suça meyillenme, tavır ve tutumları sonuçları ile birlikte tartışılacaktır. Bu kapsamda 115’i kadın ve 241’i erkek olmak üzere toplam 356 Roman vatandaş çalışmaya katkı sağlamıştır

Bu çalışmada; Türkiye’de sokakta yaşayan insanlara yönelik toplumsal algının belirlenmesi için 100 katılımcı ile bir araştırma yapılmıştır. Toplumsal algıya göre; sokakta yaşayanlara yönelik yapılan devlet yardımları yetersizdir, sokakta yaşayan insanlar güvenilir ve hijyenik değillerdir, ve sokakta yaşayan insanların ciddi sağlık sorunları vardır. Araştırma bulgularına göre, toplumun sokakta yaşayan insanlarla etkileşim kurma ve onlara yönelik yapılacak sosyal sorumluluk çalışmalarına katılım istekliliği zayıftır. Toplumsal algılamaları ölçen bu araştırma sokakta yaşayan insanlar üzerine yapılacak toplumsal sosyal sorumluluk çalışmaları için bir rehber niteliği taşımayı amaçlamaktadır.

Özet: Hayatın çeşitli alanlarında yoksunluğa neden olan kurumsal mekanizmaları, ilişkileri ve davranışları içeren bir süreç olarak tariflenebilecek sosyal dışlanma ve bununla mücadelede sosyal içerme, son dönemde Avrupa sosyal politikasında ve hukuk metinlerinde yer alan kavramlardır. Bu çalışmada sosyal dışlanma ve sosyal içerme kavramları farklı boyutlarıyla ele alınmıştır. Ayrıca vatandaşlık kavramına değinilerek, sosyal dışlanmaya karşı sosyal içerme politikalarının, yaygın refah politikalarıyla tanımlanan sosyal vatandaşlıkta yarattığı dönüşüm vurgulanmıştır.

Bu çalışmanın amacı, gençlerin yaş ayrımcılığı hakkında bilgi sahibi olup olmadıklarını, yaş ayrımcılığına uğradığı alanları ve maruz kaldıkları yaş ayrımcılığı konusundaki düşüncelerini saptamaktır. Bu amaç doğrultusunda Karabük Üniversitesi’nde eğitim gören 500 öğrenciye ulaşılmıştır. Çalışma kapsamında araştırmacılar tarafından
hazırlanmış olan 50 sorudan oluşan bir anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre; araştırmaya katılan gençler toplumda kendilerine yönelik birçok alanda önyargılı ve ayrımcı pratiklerin bulunduğunu düşünmektedir. Bununla birlikte gençlerin, söz konusu önyargılı ve ayrımcı tutumları içselleştirerek kendilerinden daha genç yaştaki bireylere ayrımcı tutumlarda bulunması bu çalışmanın en önemli bulguları arasındadır.

Sanayi devrimi neticesinde gelişen üretim teknikleri, üretim miktarlarında dramatik artışlara neden olmuştur. Kitlesel olarak artan üretim ise maliyet unsurlarını düşürerek, bireylerin daha çok mal talep edebilmesine yol açmıştır. Bu durumda daha çok tüketebilen bireylerin refahının daha çok arttığı ve toplumun refahının da buna paralel bir şekilde artacağı varsayılmıştır. Ancak ülkelerdeki üretim artışının toplumsal refah üzerindeki etkisi alt tabakalara kadar yayılamamıştır. Bu durumun paralelinde bireyler arasında artan gelirle doğru orantılı olarak gelir eşitsizliği de artmıştır. Gelir eşitsizliği de beraberinde yoksulluk sorununun boyut atlamasına neden olmuştur. İnsanlık tarihindeki mülki kazanımların başlangıcından beri var olan yoksulluk kavramı, artan üretimle birlikte ticari faaliyetlerin küresel çapta genişlemesinin ardından küresel bir sorun haline gelmiştir. Özellikle son yüzyılda üretimin belli başlı bölgelerde toplanmasıyla birlikte yüksek gelir eşitsizliği içindeki bireyler, aynı bölgelerde yaşamak durumunda kalmışlardır. Bu durum toplumsal açıdan farklı sosyal ve ekonomik niteliklere sahip bireyler arasında uyumsuzluğa yol açmaktadır. Gelir düzeyindeki farklılıkların bireyin hayatını şekillendirdiği bu dönemde yoksul kesime mensup bireyler sosyal, kültürel, ekonomik vb. dezavantajlı konumlarının birikmesinden dolayı sosyal dışlanmaya maruz kalmaktadır. Bu dışlanmanın sonucunda toplumsal yaşamdan maddi ve manevi anlamda uzaklaşan bireylerin sayısı günümüzde ciddi boyutlara ulaşmaktadır. Dolayısıyla bu sayının daha da artması, ciddi sosyal krizlere sebep olma ihtimalini de beraberinde getirmektedir. Buradan hareketle toplumsal bütünlüğün sağlanabilmesi adına sosyal dışlanmanın önüne geçilmesi elzem bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma bireylerin sosyal dışlanmasına neden olan faktörleri kavramsal olarak inceleyerek, bu faktörlerin yoksullukla olan ilişkisini farklı çalışmalar aracılığıyla araştırmaktadır. Sosyal dışlanmaya neden olan birçok faktör olmasına rağmen sorunun küresel çapta olması nedeniyle bu çalışmada daha çok evrensel faktörler üzerinde durulmaktadır. Yapılan incelemeler çerçevesinde günümüzde uygulanan neoliberal politikaların toplumdaki sosyal dışlanma sorununun kaynağını oluşturduğu görülmektedir. Bu politikalar çerçevesinde daha çok tüketime itilen bireylerin oluşturdukları toplumda, tüketim miktarlarına orantılı olarak toplumda yer edinebilmesine durumu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla gelir eşitliğini sağlayacak herhangi bir ekonomik sistem reformu olmadan yapılan tüm iyileştirmeler kalıcı bir çözüm sunamamaktadır.

Bu çalışma, Türkiye’de Kürt sorununun Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne ve Diyarbakır’a ilişkin toplumsal algı üstündeki bölgesel ayrımcılık eğilimli etkilerini, 2017 yılından bu yana Diyarbakır’da düzenlenmekte olan Uluslararası Ekonomi, Siyaset ve Yönetim Sempozyumu (ISEPA) örneği ışığında, akademik etkinliklere katılım davranışının bölgesel dağılımı üzerinde göstermek amacıyla hazırlanmıştır.

Dünyanın farklı bölgelerinde karşılaşılan en büyük problemlerden birisi aşırı fakirlik ve işsizliktir. Bu problem maalesef tabii olarak algılanmakta ve fakirlik sebebiyle ölen bir kişinin kendisi suçlanmaktadır. Tembellik, kader ve nüfus patlaması fakirliğin nedenlerinden sayılmakta ve bunların temelinde de fert olduğu vurgulanmaktadır. Yani, kişi eğer tembellik etmezse ve bakamayacağından fazla çocuk sahibi olmazsa problemin kendiliğinden yok olacağı, işçilerin alın terini sömürerek haksız kazanç elde eden sorumsuz elitler ve bunlardan rant yoluyla faydalanan siyasetçiler tarafından iddia edilmektedir. İnsan hakları ihlallerinden belki de en çarpıcı olanı fakirlik ve işsizliktir. Üstelik bu tür ihlaller dünyanın her tarafında giderek artmaktadır. Bir başka deyişle, her geçen gün daha az insan yiyecek, giyecek, barınma, eğitim, sağlık ve herkesin isteyebileceği zaruri konforlardan yararlanabilmektedir.

  This study aims to analyze the process of changing spatial belongings of migrants’ generations. The First generation who moved out from Eastern and Southeastern of Turkey haven’t cut their communication with their hometown. On the contrary, they have built new belonging relations with the host culture. This is the exact opposite of the second generation. The second generation, who are children of the first generation, have built sense of belonging to İnegöl where they live. Also the second generation have prevented their parents from returning to their hometown. It shows that children and their parents have been living in the different worlds although they live in the same homes. This study has been conducted on migrants living in Huzur Neighborhood, İnegöl, Bursa. Empirically, I conducted in depth interviews and focus groups discussions with 30 migrants to capture the changing spatial belongings of the two generations of migrants. Keywords: Construction of Identity, Kurdish Migra...

Modern kentlerde günlük yaşam her geçen gün biraz daha hayatta kalma savaşına benziyor.
Şehrin yoğun temposu, hızlı hareket etme ihtiyacı, toplu ulaşım araçlarına binme mücadelesi,
köpüler, alt geçitler, çalışmayan asansörler, bozuk yürüyen merdivenler, esnaf ve otomobiller
tarafından işgal edilmiş kaldırımlar...
Elinizdeki kitabın konusu İstanbul gibi büyük bir kentte her gün yüzbinlerce insanın ulaşım
için kullanmak zorunda olduğu metrobüs duraklarında insanları gözlemlerken çıkıverdi. Özellikle
sabah ve akşam saatlerinde işçiler, memurlar ve öğrenciler bu toplu ulaşım aracına binebilmek için
insanüstü mücadele veriyordu. Hızlı ve çevik olanlar oturabiliyor, diğerleri ise ya ayakta kalıyor ya
da sıradaki aracı beklemek zorunda kalıyordu. Bu mücadelede engelli bireyleri özellikle de
bedensel engellileri görmek mümkün olmamıştı; zira tekerlekli sandalyeyle ya da başka bir araçla
otobüs durağına ulaşsalar bile engelli bireylerin metrobüse binebilmeleri neredeyse imkânsızdı. Bu
bizi “engelliler nerede?” sorusuna götürdü.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun rakamlarına göre Türkiye nüfusunun %12,29’u engelli
bireylerden oluşuyor. Bedensel engelli olanlar ise tüm engellilerin yaklaşık onda biri, 2014
rakamlarıyla yaklaşık 1 milyon kişi. Ancak okulda, işte, yolda, kamusal alanlarda, toplu ulaşım
araçlarında bu insanların neredeyse hiçbirini görmüyoruz, göremiyoruz.
Peki, resmi istatistiklerde önemli bir yer işgal eden engelli bireyler neredeler? Zamanlarını
nasıl geçiriyorlar, toplumsal hayatla bütünleşebilmek için nasıl bir mücadele veriyorlar? Toplumsal
yaşamın birçok alanından dışlanan bedensel engelli bireyler için internet dış dünyaya açılan bir
pencere, onları topluma dahil edebilecek bir araç olabilir mi? Örneğin internet, engelli gençlerin ev
dışına çıkmaksızın engelsiz bireylerin çok daha kolay erişebildiği eğitim, iş ve sosyalleşme
imkânlarına kavuşmasının bir aracı olarak işlev görebilir mi? Yoksa internet teknolojilerine bağlı
kalarak oluşturulacak sosyal politikalar engellilerin sorunlarını çözmeyeceği gibi sosyal dışlanmayı
yeniden üretebilir ya da daha da ağırlaştırabilir mi? Çalışmamızın başında kafamızda yanıtını
arayan bunun gibi birçok soru vardı.
Sorularımızı bir araya getirdiğimizde toplumsal yaşamda görünürlükleri en az olan gruplardan
biri olan genç bedensel engellilerin son yıllarda günlük hayatımızın her alanına giren internetle olan
ilişkilerini sosyal dışlanma kavramı çerçevesinde incelenmeye karar verdik.
Literatür çalışmasına başladığımızda ise üzerinde araştırma yapılması gereken çok bakir bir
alanla karşı karşıya olduğumuzu gördük. Elimizde Türkiye’de engellilik hakkında daha önce
yapılmış sosyolojik özgün çalışmalar ve yeni istatistiki bilgiler yok gibiydi. Engellilik çalışmaları
1970’li yıllardan itibaren Avrupa ve ABD’de yapılmaktaydı ve akademik dünyada göreceli olarak
zengin bir külliyat ortaya çıkmıştı. Türkiye’de ise toplumsal cinsiyet, etniklik, dil ya da din ekseninde
çeşitli gruplar üzerine her geçen yıl artan sayıda akademik çalışma yapılıyor olsa da, her nedense
engellilik sosyal bilimcilerin yeterince ilgisini çekmemiş bir alan olarak duruyordu.
Türkiye’de engelliler ile ilgili en kapsamlı istatistiki çalışmanın 2002 yılında yapıldığını gördük.
2014 yılına geldiğimizde elimizde hala o zamanki adı Devlet İstatistik Enstitüsü olan Türkiye
İstatistik Kurumu’nun yaptığı “Türkiye Özürlüler Araştırması”nın ve 2006 yılında aynı araştırmanın
verilerinden türetilen “Türkiye Özürlüler Araştırması 2002 İkincil Analizi”nin verileri dışında bir veri
yoktu.
Çalışmanın bu aşamasında Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın açmış olduğu 2013 yılı Gençlik
Projeleri Destek Programı’na başvurduk ve destek hakkı kazandık. Nitel ve nicel yöntemler
kullanarak iki aşamalı olarak gerçekleştirmeyi planladığımız araştırmaya Ocak 2014’te başladık.
Çalışma yapacağımız gençlik grubunu Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın gençler için belirlediği yaş
6
aralığı olan 14-29 aralığı ile sınırlandırdık. 8 ilde kartopu yöntemiyle 31 engelli gençle yüz yüze
derinlemesine görüşme yöntemiyle gerçekleştirdiğimiz nitel çalışmada 14 yaşın gençler için önemli
bir dönüm noktası olduğunu gördük. Bu döneme kadar bedensel engelli gençlerin genelde aile
ortamı, apartman, mahalle gibi görece dar alanlarda engelliliklerinin çok da farkına varmadan
yaşayabildiklerini ancak akran çevresinin okul, iş ve mahalle dışı kamusal alanlara hareketliliğinin
başladığı bu çağda aynı sosyalleşme alanlarına erişim ve ulaşım imkânı olmayan engelli gençlerin
küçük toplumsal çevrelerinden kopmaya ve yalnızlaşmaya başladığını gözlemledik.
Saha çalışmamızdan elde ettiğimiz bilgiler ve izlenimler doğrultusunda çalışmamızın ikinci
ayağı olan nicel araştırmanın anket soru formunu hazırladık. Elinizdeki kitabın temeli Türkiye
çapında internet üzerinde 14-29 yaş arası bedensel engelli gençler ile yapılan bu anket
çalışmasına dayanıyor. Kitapta bedensel engelli gençlerin başlıca sosyal dışlanma alanlarını, bu
dışlanmanın toplumsal neden ve sonuçlarının sosyolojik analizini ve internet kullanımının bedensel
engellilerin sosyal dışlanmalarına/dahil edilmelerine etkilerini sunmayı amaçladık.

Öz: Bu çalışmanın amacı toplumsal dışlama kavramını sosyolojik bir çerçeve içinde değerlendirerek Türkiye' de gözlemlenen toplumsal dışlama süreçlerini analiz etmektir. Bu amaca yönelik olarak öncelikle toplumsal dışlama kavramsal olarak tanımlanacak ve dışlama pratiklerinin toplumun hangi kesimlerini hedef aldığı ortaya konacaktır. İkinci olarak Türkiye' de toplumsal dışlamanın hangi biçimlerde ortaya çıktığı ve kimleri hedef aldığı irdelenecektir. Çalışmanın temel savı, Türkiye' de kentleşme dinamikleri, demografik dönüşümler ve buna karşılık patrimonyal siyasetin hâkimiyetinin toplumsal dışlamayı yoğunlaştırdığıdır. Çalışmanın son başlığı toplumsal dışlamaya karşılık içerici yaklaşımlar üzerinde duracaktır. Bu bölümde çalışmanın ikinci temel savı, kurumsal yaklaşımlar, sivil toplum çabaları ve geleneksel dayanışma mekanizmalarının kısıtları göz önüne alındığında yerel düzeyde ortaya çıkan dayanışma ağlarının toplumsal dışlamaya karşı etkin bir açılım potansiyeli taşıdığıdır. Anahtar sözcükler: toplumsal dışlama, dezavantajlı gruplar, sosyal içerme, dayanışma ağları Abstract: The objective of this research is to frame social exclusion sociologically in order to analyze social exclusion processes observed in Turkey. The first task is to conceptualize social exclusion, define the ways in which it takes place and the parties targeted by exclusionary practices. The article will focus on the Turkish context next, in terms of exclusionary practices observed and the vulnerable groups systematically targeted by such practices. The main argument of this study is that the particular way in which urbanization took place in turkey, demographic transitions and the predominant patrimonialism in politics intensify the impact of social exclusion. The final section of the article will focus on mechanisms of social inclusion to reverse the impact of social exclusion. The second major argument proposed in this research is that the existing limitations of the institutional approach, non-governmental organizations and traditional solidarity mechanisms underline the potential carried by the locally emerging solidarity networks.

Kentsel yoksulluğun, mekânsal ayrışmanın ve bunlara bağlı olarak sosyal dışlanmanın yoğun olduğu mekânlarda yaşanan sosyal sorunlar bu çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı; öteki mekânlardaki insanlarının yaşadıkları sosyal sorunları ortaya koymak ve bu sorunları sosyal politika bakış açısıyla değerlendirmektir. Nitel araştırma yöntemine uygun olarak Web of Science Core Collection endekslerinde taranan öteki mekân çalışmalarında, yoksulluk, kent yoksulluğu, sosyal dışlanma, sosyal içerme ve sosyal politika anahtar kelimelerinin başlıklarında yer aldığı, son on yılda yayımlanan 42 makale derlenerek sosyal hizmet ve sosyal politika perspektifiyle içerik analizine tabi tutulmuştur. Yapılan analiz sonucunda slum, ghetto, squatter, favela, banliyö ve gecekondu gibi öteki mekânlarda rastlanan başlıca sorunların; kentsel yoksulluk, temel ihtiyaçların karşılanamaması, barınma ve altyapı hizmetlerinden yoksunluk, eşitsizlik, gecekondu turizmi, yoksulluğun temsili, sosyal dışlanma, toplumsal sapma ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığı olduğu bulunmuştur. Bu sosyal sorunların çözülebilmesi ve sosyal bütünleşmenin, sosyal gelişmenin sağlanabilmesi için sosyal hizmet uygulamalarına ve uygulanabilir sosyal politika önerilerine ihtiyaç duyulmaktadır