Zamek w Tarnowskich Górach

Zamek w Tarnowskich Górach
	nr rej. A/613/2020 z 2 kwietnia 2020
	; Widok współczesny zamku od strony południowo-zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Tarnowskie Góry (Śródmieście-Centrum)
Adres	ul. Zamkowa 12
Typ budynku	budynek mieszkalny
Ukończenie budowy	1575
Pierwszy właściciel	Jerzy Fryderyk Hohenzollern
Kolejni właściciele	(...); August Carl Friedrich von Boscamp-Lasopolski,; nadinspektor hutniczy Birnbaum,; pastor Naglo,; sędzia górniczy Krickende,; Friedrich Wilhelm Grundmann; (...)
Obecny właściciel	Miasto Tarnowskie Góry
	Położenie na mapie Tarnowskich Gór Zamek w Tarnowskich Górach
	Położenie na mapie Polski Zamek w Tarnowskich Górach
	Położenie na mapie województwa śląskiego Zamek w Tarnowskich Górach
	Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Zamek w Tarnowskich Górach
	50°26′33,94″N 18°51′17,73″E/50,442761 18,854925
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Tarnowskich Górach – miejski zamek w Tarnowskich Górach na Górnym Śląsku.

Położenie

Budynek znajduje się w tarnogórskiej dzielnicy Śródmieście-Centrum przy ulicy Zamkowej 12.

Widok Tarnowskich Gór od strony południowej uwieczniony przez Paula Knötela w 1700. Zamek (oznaczony literą A) znajduje się po prawej stronie ryciny.

Opis

Zamek został wzniesiony na terenie miasta Tarnowskie Góry przez margrabiego Jerzego Fryderyka Hohenzollerna w 1575 roku jako miejska rezydencja (wiejską był zamek w Świerklańcu). Jest uwidoczniony na najstarszych tarnogórskich widokówkach (np. autorstwa Knödela z 1700 roku). Budynek był prostokątny w swoim rzucie i posiadał czworoboczną wieżę na osi, składał się z dwóch sklepionych pomieszczeń z sienią i klatki schodowej w wieży^[2].

W 1670 na zamku przebywała małżonka króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego – królowa Eleonora Habsburżanka^[2].

W czasach fryderycjańskich na zamku urzędował sędzia (wójt) mianowany przez pana stanowego ziemi bytomskiej, którym był hrabia Henckel von Donnersmarck^[3].

W ciągu wieków zamek był gruntownie przebudowany i zaniedbywany, a obecnie bardziej przypomina wolnostojącą kamienicę – nie istnieje czworoboczna wieża zamkowa, a od strony wschodniej dobudowano nowe skrzydło. Starsza część gmachu jednak nadal posiada bardzo grube mury, zachowały się trzy sklepione piwnice, a w niektórych pomieszczeniach częściowe sklepienia kolebkowe oraz kolebkowe z lunetami. Ponadto od strony ulicy Zamkowej widoczne są filary wspierające arkady krużganka sklepionego żaglasto (pierwotnie krzyżowo-żebrowe). Podwórze jest odgrodzone prawdopodobnie oryginalnym murem (ze współczesną bramą, przeprutą w 2016)^[4]^[2].

Obecnie zamek pełni funkcje mieszkalne^[5]. Decyzją z 2 kwietnia 2020 został wpisany do rejestru zabytków (nr rej. A/613/2020)^[1].

Wolnomularstwo

Od 1800 roku zamek był rezydencją Augusta Carla Friedricha von Boscamp-Lasopolskiego, wolnomularza, inicjatora powstania tarnogórskiej loży masońskiej Silberfels (pol. ‘srebrna skała’) i to właśnie w nim mieściła się pierwsza siedziba loży. Między 1834 a 1858 spotkania masonów odbywały się jednocześnie na zamku i w wynajętym przez sędziego Krickende budynku 245 na Lyszczu (obecnie ul. Górnicza 38)^[6]. W 1858 loża została przeniesiona do nowo wybudowanego budynku przy ulicy Jana III Sobieskiego^[7], na którego miejscu dziś stoi gmach Tarnogórskiego Centrum Kultury.

Przypisy

↑ ^a ^b Rejestr zabytków (NID) ↓.
↑ ^a ^b ^c Zamek w Tarnowskich Górach. 2005-02-18. [dostęp 2021-03-21]. (pol.).
↑ Nadolski 2000 ↓, s. 223.
↑ Krzykowska 2000 ↓, s. 140–141.
↑ Gminna Ewidencja Zabytków ↓.
↑ Nadolski 2000 ↓, s. 249.
↑ Wieczorek 2009 ↓.

Bibliografia

Gminna Ewidencja Zabytków. BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2019-10-04. [dostęp 2021-03-10]. (pol.).
Zofia Krzykowska: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Najstarsze zabytki sztuki i architektury. W: Historia Tarnowskich Gór. red. Jan Drabina. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
Przemysław Nadolski: Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918). W: Historia Tarnowskich Gór. red. Jan Drabina. Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
Rejestr zabytków nieruchomych w województwie śląskim (stan na 31 grudnia 2020 r.). Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2021-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
Edward Wieczorek. Masoneria w Tarnowskich Górach. „Montes Tarnovicensis”. nr 41, 2009-12. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-03-21]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).

[CITEREFRejestr_zabytków_(NID)-1] Rejestr zabytków (NID) ↓.

[TGone-2] Zamek w Tarnowskich Górach. 2005-02-18. [dostęp 2021-03-21]. (pol.).

[CITEREFNadolski2000223-3] Nadolski 2000 ↓, s. 223.

[CITEREFKrzykowska2000140–141-4] Krzykowska 2000 ↓, s. 140–141.

[CITEREFGminna_Ewidencja_Zabytków-5] Gminna Ewidencja Zabytków ↓.

[CITEREFNadolski2000249-6] Nadolski 2000 ↓, s. 249.

[CITEREFWieczorek2009-7] Wieczorek 2009 ↓.

[8] ty objęte wpisem pod nazwą Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

UNESCO^[A]	Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie (Sztolnia Czarnego Pstrąga, Zabytkowa Kopalnia Srebra) Park Kunszt Park Miejski Hałda popłuczkowa
Zamki i pałace	Zamek w Starych Tarnowicach Zamek w Tarnowskich Górach Pałac na Karłuszowcu Pałac w Rybnej
Obiekty sakralne	Kościół św. Marcina (stary) Kościół św. Piotra i Pawła Kościół św. Anny Kościół Zbawiciela Kościół św. Mikołaja Kościół Przemienienia Pańskiego Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Kamila Kościół NSPJ i MB Fatimskiej Kościół św. Marcina (nowy) Kaplica w Bobrownikach Śląskich Kaplica Matki Boskiej Bolesnej w Strzybnicy
Pozostałe budynki	Dom Sedlaczka Dom Wieprzowskiego Ratusz Dom Cochlera Rynek 13 Dom Padiery Rynek 14 Rynek 15 Rynek 16 Kamienice podcieniowe (Rynek 17 (I), Rynek 17 (II), Rynek 18, Gliwicka 1, Gliwicka 3, Gliwicka 5) Dom Gwarka Dom Florczaka Dom Petrascha Rynek 8-9 Rynek 10-10a Dworek Goethego Górnicza 23 Krakowska 12 Krakowska 16 Lazaret górniczy Budynek Poczty Bondkowskiego 1 Dworzec Kolejowy Gmach Sądu Rejonowego Budynek Urzędu Miejskiego Budynek SP nr 3
Zabytkowe parki	Park w Reptach Park Redena Park Miejski Park Kunszt
Inne obiekty	Gródek stożkowaty w Starych Tarnowicach Cmentarz żydowski Dzwonnica Gwarków Skansen Maszyn Parowych Park Kulturowy „Hałda Popłuczkowa” Źródło Młodości
Obiekty nieistniejące	Huta Fryderyk Pałac w Reptach Stara synagoga Synagoga Cmentarz ewangelicki Dom Szymkowica Rynek 11

Istniejące dwory	Jasiona Zabrze – Rokitnica
Istniejące pałace	Bruntál Brynek Brzeźnica Bytom – Miechowice Chałupki Czechowice-Dziedzice Czekanów Czerwięcice Dobra Izbicko Jastrzębie-Zdrój – Borynia Kalety – Zielona Kamieniec Karwina – Frysztat Katowice – Pałac Goldsteinów Katowice – Szopienice Katowice – Załęże Kobiór – Promnice Kochcice Kończyce Wielkie Koszęcin Krowiarki Krzyżanowice Łubie Miedary – Kopanina Modzurów Moszna Nakło Śląskie Ornontowice Patoka Pławniowice Pogrzebień Prudnik Rudy Rzuchów Siemianowice Śląskie Siemianowice Śląskie – Michałkowice Sławików Sośnicowice Strzybnik Szałsza Świerklaniec – Pałac Kawalera Świętochłowice Tarnowskie Góry – Karłuszowiec Tarnowskie Góry – Rybna Tychy Tworków Wieszowa Większyce Wilkowice Wodzisław Śląski Wodzisław Śląski – Kokoszyce Wojnowice Zabrze – Mikulczyce Zbrosławice Zebrzydowice Żyrowa
Istniejące zamki	Biała Bielsko-Biała – Bielsko Chrzelice Chudów Czuchów Dzięgielów Gliwice Głogówek Grodziec Kończyce Małe Łąka Prudnicka Niemodlin Ostrawa – Zamek Śląski Prószków Pszczyna Racibórz Raduń Rogów Opolski Ruda Śląska Rybnik Strzelce Opolskie Tarnowskie Góry – Stare Tarnowice Toszek Ujazd
Nieistniejące dwory	Katowice – dwór Świętochłowice Zabrze – Dwór Bielskich
Nieistniejące pałace	Bytom – Szombierki Świerklaniec – Pałac Donnersmarcków Tarnowskie Góry – Repty
Nieistniejące zamki	Bytom Cieszyn Opole – Zamek Górny Opole – Zamek Piastowski Piorunkowice Prudnik Skoczów Świerklaniec – Zamek Piastowski Tarnowskie Góry Trzebina