XIX Batalion Saperów

XIX Batalion Saperów
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1920
Rozformowanie	1929
	Dowódcy
Pierwszy	kpt. Antoni Lukas
	Organizacja
Dyslokacja	Garnizon Grodno, Garnizon Wilno
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	saperzy
Podległość	3 Pułk Saperów Wileńskich

XIX Batalion Saperów (XIX bsap) – pododdział saperów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Historia XIX batalionu saperów

W styczniu 1920, przy 3 kompanii zapasowej saperów w Grodnie, sformowane zostało dowództwo XIX batalionu saperów w składzie: dowódca – kapitan Antoni Lukas, adiutant – podporucznik Kiełczewski oraz 12 szeregowych. Z początku przydzielono do dyspozycji dowódcy batalionu 3 kompanię zapasową saperów i kompanię marszową XIX batalionu saperów. Dopiero w parę miesięcy później przybyły na front litewsko-białoruski: 3 kompania VI zapasowego batalionu saperów jako 1 kompania XIX bsap i 4 kompania VI batalionu saperów, jako 2 kompania XIX bsap. Obie kompanie znajdowały się przed przybyciem do batalionu na froncie południowym przy 7^[1] i 6 Armii. Jako 3/XIX bsap została przydzielona kompania saperów 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Do czasu przybycia przydzielonych kompanii z VI batalionu saperów, przy dowództwie batalionu znajdowała się tylko kompania marszowa saperów.

Pierwszym zadaniem saperów, w związku z odwrotem Polaków w lipcu 1920 r., było podminowanie obiektów komunikacyjnych w Grodnie, a mianowicie: podporucznik Budlewski i podchorąży Zatrybowski podminowują most kolejowy, podporucznik Milewski — dworzec kolejowy, podporucznik Danowski most forteczny i podchorąży Frelich – most kołowy w mieście. Przy ataku Rosjan na Grodno 19 lipca kompania w kontrataku odrzuca wroga i zdobywa przejściowo folwark Stanisławowo. Po zdobyciu przez nieprzyjaciela fortów grodzieńskich saperzy wysadzają podminowane mosty już pod ogniem artylerii sowieckiej; przy wysadzaniu mostu kolejowego wskutek trafienia pocisku artyleryjskiego w ładunek z materiałem wybuchowym zostaje cały most przedwcześnie wysadzony w powietrze. Podczas tego wybuchu giną: podporucznik Budlewski i podchorąży Zatrybowski.

Po wycofaniu się z Grodna, przy III Brygadzie Litewsko-Białoruskiej w Kuźnicy, zostaje sformowana ze wszystkich grodzieńskich saperów jedna kompania pod dowództwem podporucznika Danowskiego. Po sformowaniu kompania niezwłocznie fortyfikuje Kuźnicę. Podczas dalszego cofania się III Brygady Litewsko-Białoruskiej na południowy -zachód saperzy kilkakrotnie są atakowani przez kawalerię sowiecką, lecz zawsze ataki odpierają, zdobywając nawet kilka koni wraz z siodłami. W Słońce saperzy pełnią służbę piechoty, osłaniając tyły brygady i wysyłając ubezpieczenia. 26 lipca kompania przybywa do Rzędzian, gdzie odbudowała 300 metrów długi most przez Narew. Pod koniec lipca saperzy przechodzą na stałe do III Brygady Litewsko-Białoruskiej i już z nią odbywają dalszy odwrót. Pod Starą Litwą nagły atak sowiecki rozprasza kompanię, lecz będący w pobliżu batalion morski ratuje sytuację i kompania znów się zbiera. Pod Ostrowią saperzy wspólnie z 29 pułkiem Strzelców Kaniowskich odpierają atak nieprzyjaciela. Część kompanii prowadzi przy tym do ataku podchorąży Frelich.

7 sierpnia przybyło dowództwo batalionu z kompanią marszową do Wyszkowa, gdzie dołączają kompanie przydzielone do batalionu z VI zapasowego batalionu saperów. Kompania marszowa zostaje rozwiązana i wcielona plutonami do 1 i 3 kompanii. Od tego czasu XIX batalion saperów posiadał wszystkie swoje kompanie^[2].

17 czerwca 1925 kapitan Tadeusz Wasilewski został przeniesiony do 4 pułku saperów na stanowisko kwatermistrza, natomiast major Zygmunt Mieczysław Górka został przesunięty ze stanowiska dowódcy XXIX bsap na stanowisko dowódcy XIX bsap^[3].

W 1929, w związku z wprowadzeniem nowej organizacji pokojowej saperów, 3 pułk został przeformowany w 3 batalion saperów, a XXIX bsap został rozwiązany^[4].

Żołnierze batalionu

Dowódcy batalionu

kpt. Antoni Lukas
kpt. Tadeusz I Wasilewski (od VIII 1922 do VI 1925)^[5]
mjr Zygmunt Mieczysław Górka (od VI 1925)

Oficerowie batalionu

ppor. 3. kompanii saperów Budlewski^[6]^[7]
pchor. 3. kompanii saperów Zatrychowski^[7]
ppor. Danowski^[8]
ppor. Czesław Kiełczewski - adiutant († 21 VII 1920 Grodno^[9])
ppor. Milewski
pchor. Antoni Frelich
pchor. Antoni Grabowski^[10]
pchor. Zatrybowski^[11]

Podoficerowie i szeregowcy

kpr. Jan Twaróg († 16 VII 1920 Bakszty^[12])
st. sap. Antoni Drąg († 17 VI 1920 Hołowczyńce^[13])

Przypisy

↑ Damrosz i Frelich 1924 ↓, s. 4.
↑ Wejtko 1932 ↓, s. 16-17.
↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 64 z 17 czerwca 1925, s. 323, 325.
↑ Wejtko 1932 ↓, s. 4.
↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr. 29 z 26 sierpnia 1922 s. 641
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 81, brak imienia oraz daty i miejsca śmierci.
↑ ^a ^b Raport gen. Mokrzeckiego dotyczący oficerów podległych Ministerstwu Spraw Wojskowych w archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, s. 278, Straty w oficerskim personelu: zginął przy eksplozji mostu kolejowego
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 133, wymieniony jest Jan Danowski, bez podania stopnia i przydziału służbowego, jako zmarły w wyniku choroby 19 stycznia 1920 w Częstochowie.
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 355.
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 236, brak daty i miejsca śmierci.
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 1026, brak imienia oraz daty i miejsca śmierci.
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 925.
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 152.

Bibliografia

Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
Wacław Damrosz, Antoni Frelich: W dzień święta 3 pułku saperów wileńskich 25 VII 24. Warszawa: Remigiusz Kwiatkowski, 1924.
Tadeusz Wejtko: Zarys historii wojennej 3-go Pułku Saperów Wileńskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1932, seria: Zarys historii wojennej formacyj polskich 1918–1920.

[CITEREFDamroszFrelich19244-1] Damrosz i Frelich 1924 ↓, s. 4.

[CITEREFWejtko193216-17-2] Wejtko 1932 ↓, s. 16-17.

[3] Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 64 z 17 czerwca 1925, s. 323, 325.

[CITEREFWejtko19324-4] Wejtko 1932 ↓, s. 4.

[5] Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr. 29 z 26 sierpnia 1922 s. 641

[CITEREFLista_strat193481,_brak_imienia_oraz_daty_i_miejsca_śmierci-6] Lista strat 1934 ↓, s. 81, brak imienia oraz daty i miejsca śmierci.

[pilsudski.org-7] Raport gen. Mokrzeckiego dotyczący oficerów podległych Ministerstwu Spraw Wojskowych w archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, s. 278, Straty w oficerskim personelu: zginął przy eksplozji mostu kolejowego

[CITEREFLista_strat1934133,_wymieniony_jest_Jan_Danowski,_bez_podania_stopnia_i_przydziału_służbowego,_jako_zmarły_w_wyniku_choroby_19_stycznia_1920_w_Częstochowie-8] Lista strat 1934 ↓, s. 133, wymieniony jest Jan Danowski, bez podania stopnia i przydziału służbowego, jako zmarły w wyniku choroby 19 stycznia 1920 w Częstochowie.

[CITEREFLista_strat1934355-9] Lista strat 1934 ↓, s. 355.

[CITEREFLista_strat1934236,_brak_daty_i_miejsca_śmierci-10] Lista strat 1934 ↓, s. 236, brak daty i miejsca śmierci.

[CITEREFLista_strat19341026,_brak_imienia_oraz_daty_i_miejsca_śmierci-11] Lista strat 1934 ↓, s. 1026, brak imienia oraz daty i miejsca śmierci.

[CITEREFLista_strat1934925-12] Lista strat 1934 ↓, s. 925.

[CITEREFLista_strat1934152-13] Lista strat 1934 ↓, s. 152.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Instytucje centralne	Departament Inżynierii Departament Zaopatrzenia Inżynierii Szefostwo Saperów M.S.Wojsk. Dowództwo Saperów M.S.Wojsk. Inspektorat Saperów SG WP Naczelne Dowództwo Saperów
Szkolnictwo	Obóz Szkolny Saperów Główna Szkoła Artylerii i Inżynierii Oficerska Szkoła Inżynierii Centrum Wyszkolenia Saperów Szkoła Podchorążych Inżynierii Szkoła Podchorążych Saperów Wyższa Szkoła Inżynierii
Grupy saperów	1 2 3
Brygady saperów	1 2 3 4
Pułki saperów	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Bataliony saperów (1921-1929)	I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI XXII XXIII XXIV XXV XXVI XXVII XXVIII XXIX XXX
Bataliony saperów (1929-1939)	1 bsap Leg 2 bsap 3 bsap 4 bsap 5 bsap 6 bsap 7 bsap 8 bsap 9 bsap bchem belektr bmost bsiln baon szk. sap.
Bataliony saperów (1939)	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 38 43 46 47 48 49 50 53 55 56 60 61 65 71 81 90 bsap WBPanc-Mot 101 102
Kompanie saperów KOP (1931-1939)	„Czortków” „Grodno” „Hoszcza” „Stolin” „Stołpce” „Wilejka”
Szwadrony pionierów (1939)	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ośrodki Zapasowe Saperów (1939)	OZSap. typ spec. nr 1 OZSap. nr 2 OZSap. nr 3 OZSap. nr 4 OZSap. MK nr 1 OZSap. MK nr 2

Rodowód	Polska Siła Zbrojna Armia Polska we Francji Armia Wielkopolska Legiony Polskie Samoobrona Litwy i Białorusi Wojsko Litwy Środkowej Wojsko Polskie na Wschodzie
Naczelne władze wojskowe	Naczelnik Państwa (1918–1922) Prezydent RP (1922–1939) Naczelne Dowództwo WP Ministerstwo Spraw Wojskowych Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych Sztab Generalny (Główny) Kwatera Główna Naczelnego Wodza
Rodzaje sił zbrojnych	Wojsko Marynarka Wojenna
Formacje	Wojska Wartownicze i Etapowe (1919–1921) Korpus Ochrony Pogranicza (1924–1939) Obrona Narodowa (1937–1939)
Bronie	Piechota Kawaleria Artyleria Bronie pancerne (1937–1939) Lotnictwo Saperzy Wojska Kolejowe (do 1928) Wojska Samochodowe (do 1937) Tabory Żandarmeria
Służby	duszpasterska geograficzna intendentury inżynieryjno-saperska kolejowa remontu sprawiedliwości zdrowia weterynarii uzbrojenia lotnictwa żeglugi śródlądowej łączności etapowa jeniecka poborowa
WP w 1939	OdeB pokojowe Plan mob. „W” Mobilizacja OdeB wojenne Kampania wrześniowa Plan „Zachód” Plan „Wschód”
Inne	Bunt Żeligowskiego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego Centrum Wyszkolenia Saperów Centrum Wyszkolenia Łączności Centrum Wyszkolenia Żandarmerii Centrum Wyższych Studiów Wojskowych Fundusz Obrony Narodowej Główny Urząd Zaopatrywania Armii Instytut Wojskowo-Techniczny Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Oficerska Szkoła Topografów Placówki dyplomatyczne Wojska Polskiego II RP Rada Wojenna Rada Wojskowa Wojna polsko-bolszewicka Wojskowa Komisja Ustawodawcza Wyższa Szkoła Wojenna