Wikipedysta:MisterNox/brudnopis

Jan Paweł II

Ioannes Paulus Secundus

Karol Józef Wojtyła
Papież Biskup Rzymu Suweren Państwa Watykańskiego
Totus Tuus Cały Twój
Kraj działania	Polska, Watykan
Data i miejsce urodzenia	18 maja 1920 Wadowice
Data i miejsce śmierci	2 kwietnia 2005 Watykan
Papież
Okres sprawowania	16 października 1978 – 2 kwietnia 2005
Arcybiskup metropolita krakowski
Okres sprawowania	8 marca 1964 – 16 października 1978
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Diakonat	20 października 1946
Prezbiterat	1 listopada 1946
Nominacja biskupia	4 lipca 1958
Sakra biskupia	28 września 1958
Kreacja kardynalska	26 czerwca 1967 Paweł VI
Kościół tytularny	św. Cezara w Pałacu
Pontyfikat	16 października 1978
Odznaczenia
Strona internetowa

Święty

Jan Paweł II (2004)
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	1 maja 2011 plac Świętego Piotra przez Benedykta XVI
Kanonizacja	27 kwietnia 2014 plac Świętego Piotra przez Franciszka
Wspomnienie	22 października (dzień inauguracji pontyfikatu)
Atrybuty	pierścień rybaka, buty papieskie, pastorał, piuska, mitra
Patron	Rodzin, Światowych Dni Młodzieży, Akcji Katolickiej w Polsce, Ruchu Apostolstwa Młodzieży, polsko-ukraińskiego pojednania, 11 miast w Polsce, powiatu tatrzańskiego, województwa kujawsko-pomorskiego i małopolskiego
Szczególne miejsca kultu	kaplica św. Sebastiana w Watykanie, sanktuarium św. Jana Pawła II w Krakowie, Dom Rodzinny w Wadowicach
podpis Jana Pawła II

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	28 września 1958
Miejscowość	Kraków
Miejsce	bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława
Konsekrator	Eugeniusz Baziak
Współkonsekratorzy	Franciszek Jop Bolesław Kominek
Konsekrowani biskupi Piotr Bednarczyk 21 kwietnia 1968 Józef Rozwadowski 24 listopada 1968 Stanisław Smoleński 5 kwietnia 1970 Albin Małysiak 5 kwietnia 1970 Paweł Socha 26 grudnia 1973 Józef Marek 27 grudnia 1973 Franciszek Macharski 6 stycznia 1979 Justo Mullor García 27 maja 1979 Alfio Rapisarda 27 maja 1979 Achille Silvestrini 27 maja 1979 Samuił Dżundrin 27 maja 1979 Rubén López Ardón 27 maja 1979 Paulino Lukudu Loro 27 maja 1979 Vincent Mojwok Nyiker 27 maja 1979 Armido Gasparini 27 maja 1979 Michael Kenny 27 maja 1979 José Cardoso Sobrinho 27 maja 1979 Gerhard Ludwig Goebel 27 maja 1979 Décio Pereira 27 maja 1979 Fernando José Penteado 27 maja 1979 Girolamo Grillo 27 maja 1979 Paciano Aniceto 27 maja 1979 Alan Basil de Lastic 27 maja 1979 William Thomas Larkin 27 maja 1979 John O’Connor 27 maja 1979 Jean-Marie Lafontaine 27 maja 1979 Ladislau Biernaski 27 maja 1979 Newton Holanda Gurgel 27 maja 1979 Matthew Harvey Clark 27 maja 1979 William Russell Houck 27 maja 1979 Alejandro Goic Karmelic 27 maja 1979 Pedro Magugat 27 maja 1979 Ramón López Carrozas 27 maja 1979 Jozef Tomko 15 września 1979 Myrosław Lubacziwśkyj 12 listopada 1979 Giovanni Coppa 6 stycznia 1980 Carlo Maria Martini 6 stycznia 1980 Christian Wiyghan Tumi 6 stycznia 1980 Marcel Bam'ba Gongoa 4 maja 1980 Louis Nkinga 4 maja 1980 Laurent Monsengwo Pasinya 4 maja 1980 Paride Taban 4 maja 1980 Roger Mpungu 4 maja 1980 Michel Gagnon 4 maja 1980 Dominique Kimpinde Amando 4 maja 1980 Joseph Nduhirubusa 4 maja 1980 Vicente Joaquim Zico 6 stycznia 1981 Sergio Goretti 6 stycznia 1981 Giulio Sanguineti 6 stycznia 1981 Francesco Voto 6 stycznia 1981 Gregory Ochiagha 6 stycznia 1981 Anicetus Sinaga 6 stycznia 1981 Lucas Luis Dónnelly 6 stycznia 1981 Filippo Giannini 6 stycznia 1981 Ennio Appignanesi 6 stycznia 1981 Martino Scarafile 6 stycznia 1981 Alessandro Plotti 6 stycznia 1981 Stanisław Szymecki 12 kwietnia 1981 Charles Vandame 6 stycznia 1982 John Bulaitis 6 stycznia 1982 Traian Crisan 6 stycznia 1982 Charles Kweku Sam 6 stycznia 1982 Thomas O’Brien 6 stycznia 1982 Antônio Guimarães Rezende 6 stycznia 1982 Adeodato Micallef 6 stycznia 1982 Anthony Milone 6 stycznia 1982 Salim Sayegh 6 stycznia 1982 Virgilio Noè 6 marca 1982 Antonio Vitale Bommarco 6 stycznia 1983 José Sebastián Laboa Gallego 6 stycznia 1983 Dominik Hrušovský 6 stycznia 1983 Karl-Josef Rauber 6 stycznia 1983 Francesco Monterisi 6 stycznia 1983 Kevin Joseph Aje 6 stycznia 1983 John Onaiyekan 6 stycznia 1983 Pietro Rossano 6 stycznia 1983 Anacleto Sima Ngua 6 stycznia 1983 Ildefonso Obama Obono 6 stycznia 1983 Jaroslav Škarvada 6 stycznia 1983 Luigi del Gallo Roccagiovine 6 stycznia 1983 Zenon Grocholewski 6 stycznia 1983 Juliusz Paetz 6 stycznia 1983 Alfons Maria Stickler 1 listopada 1983 Paolo Romeo 6 stycznia 1984 Paul Kim Tchang-ryeol 6 stycznia 1984 Polycarp Pengo 6 stycznia 1984 Nicolas Okioh 6 stycznia 1984 Eugenio Binini 6 stycznia 1984 Ernest Kombo 6 stycznia 1984 Jan Pieter Schotte 6 stycznia 1984 Mathai Kochuparampil 6 stycznia 1984 Domenico Pecile 6 stycznia 1984 Bernard Devlin 6 stycznia 1985 Kazimierz Górny 6 stycznia 1985 Aloysius Balina 6 stycznia 1985 Afonso Nteka 6 stycznia 1985 Pellegrino Tomaso Ronchi 6 stycznia 1985 Fernando Sáenz Lacalle 6 stycznia 1985 Jorge Medina Estévez 6 stycznia 1985 Justin Francis Rigali 14 września 1985 Pier Luigi Celata 6 stycznia 1986 Franjo Komarica 6 stycznia 1986 Walmir Alberto Valle 6 stycznia 1986 Norbert Wendelin Mtega 6 stycznia 1986 John Manat Chuabsamai 6 stycznia 1986 Donald Wuerl 6 stycznia 1986 Felipe González González 6 stycznia 1986 Józef Michalik 16 października 1986 Gilberto Agustoni 6 stycznia 1987 Franc Perko 6 stycznia 1987 Dino Monduzzi 6 stycznia 1987 Joseph Surasarang 6 stycznia 1987 George Biguzzi 6 stycznia 1987 Benedict Sekey 6 stycznia 1987 Julio Cabrera Ovalle 6 stycznia 1987 William McCormack 6 stycznia 1987 Emmanuel Mapunda 6 stycznia 1987 Dominic Su Haw Chiu 6 stycznia 1987 John Magee 17 marca 1987 Beniamino Stella 5 września 1987 René Séjourné 5 września 1987 Giulio Nicolini 5 września 1987 Giovanni Battista Re 7 listopada 1987 Michel Sabbah 6 stycznia 1988 Marian Oleś 6 stycznia 1988 Emery Kabongo 6 stycznia 1988 Luis d’Andrea 6 stycznia 1988 Victor Chikwe 6 stycznia 1988 Athanasius Usuh 6 stycznia 1988 José Raúl Vera López 6 stycznia 1988 Srecko Badurina 6 stycznia 1988 Luigi Belloli 6 stycznia 1988 John Gavin Nolan 6 stycznia 1988 Audrys Bačkis 4 października 1988 Giovanni Lajolo 6 stycznia 1989 Pasquale Macchi 6 stycznia 1989 Francesco Marchisano 6 stycznia 1989 Justin Tetmu Samba 6 stycznia 1989 John Mendes 6 stycznia 1989 Leon Augustine Tharmaraj 6 stycznia 1989 Tarcisius Ngalalekumtwa 6 stycznia 1989 Raffaele Calabro 6 stycznia 1989 Francisco José Arnáiz Zarandona 6 stycznia 1989 Ramón Benito de La Rosa y Carpio 6 stycznia 1989 Cipriano Calderón Polo 6 stycznia 1989 Alvaro Ramazzini 6 stycznia 1989 Andrea Maria Erba 6 stycznia 1989 Józef Kowalczyk 20 października 1989 Edmond Farhat 20 października 1989 Janusz Bolonek 20 października 1989 Tadeusz Kondrusiewicz 20 października 1989 Giovanni Tonucci 6 stycznia 1990 Ignazio Bedini 6 stycznia 1990 Mario Milano 6 stycznia 1990 Giovanni Ceirano 6 stycznia 1990 Ignacio Velasco 6 stycznia 1990 Oscar Rizzato 6 stycznia 1990 Paul Ruzoka 6 stycznia 1990 Pierre François Marie Joseph Duprey 6 stycznia 1990 Domenico Umberto D’Ambrosio 6 stycznia 1990 Edward Dajczak 6 stycznia 1990 Marian Błażej Kruszyłowicz 6 stycznia 1990 Benjamin Almoneda 6 stycznia 1990 Francesco Gioia 5 kwietnia 1990 Edward Nowak 5 kwietnia 1990 Giacinto Berloco 5 kwietnia 1990 Erwin Josef Ender 5 kwietnia 1990 Jean-Louis Tauran 6 stycznia 1991 Vinko Puljić 6 stycznia 1991 Marcello Costalunga 6 stycznia 1991 Osvaldo Padilla 6 stycznia 1991 Francisco Javier Errázuriz Ossa 6 stycznia 1991 Bruno Pius Ngonyani 6 stycznia 1991 Francis Emmanuel Okobo 6 stycznia 1991 Andrea Gemma 6 stycznia 1991 Joseph Habib Hitti 6 stycznia 1991 Jacinto Guerrero Torres 6 stycznia 1991 Álvaro del Portillo 6 stycznia 1991 Julián Herranz Casado 6 stycznia 1991 Bruno Bertagna 6 stycznia 1991 Ernesto Maria Fiore 6 stycznia 1992 Rino Passigato 6 stycznia 1992 Juan Matogo Oyana 6 stycznia 1992 Gastone Simoni 6 stycznia 1992 Iñaki Mallona Txertudi 6 stycznia 1992 Philippe Nkiere Keana 6 stycznia 1992 Benjamin de Jesus 6 stycznia 1992 John Glynn 6 stycznia 1992 Petar Šolic 6 stycznia 1992 Michael Fitzgerald 6 stycznia 1992 Henri Salina 6 stycznia 1992 Antonio Franco 26 kwietnia 1992 Tadeusz Pieronek 26 kwietnia 1992 Tadeusz Rakoczy 26 kwietnia 1992 Crescenzio Sepe 26 kwietnia 1992 Carlo Maria Viganò 26 kwietnia 1992 Luigi Travaglino 26 kwietnia 1992 Enzo Dieci 26 kwietnia 1992 Nerses Der Nersessian 17 listopada 1992 Diego Causero 6 stycznia 1993 Charles Palmer-Buckle 6 stycznia 1993 Elio Sgreccia 6 stycznia 1993 Henryk Tomasik 6 stycznia 1993 Henry Mansell 6 stycznia 1993 Jan Kopiec 6 stycznia 1993 Alojzij Uran 6 stycznia 1993 Luigi Sposito 6 stycznia 1993 Norbert Strotmann 6 stycznia 1993 Elmo Noel Perera 6 stycznia 1993 Csaba Ternyák 6 stycznia 1993 Franco Illia 25 kwietnia 1993 Rrok Mirdita 25 kwietnia 1993 Robert Ashta 25 kwietnia 1993 Zef Simoni 25 kwietnia 1993 Peter Prabhu 6 stycznia 1994 Peter Zurbriggen 6 stycznia 1994 Jean-Paul Gobel 6 stycznia 1994 Julien Mawule Kouto 6 stycznia 1994 Edward Slattery 6 stycznia 1994 Uriah Ashley 6 stycznia 1994 Emiliano Antonio Cisneros Martínez 6 stycznia 1994 Américo do Couto Oliveira 6 stycznia 1994 Christo Projkow 6 stycznia 1994 Ramon Cabrera Argüelles 6 stycznia 1994 Ricardo Jorge Valenzuela Rios 6 stycznia 1994 Paolo Gillet 6 stycznia 1994 Antoni Długosz 6 stycznia 1994 Bruno Musarò 6 stycznia 1995 Petko Christow 6 stycznia 1995 Antonio Napoletano 6 stycznia 1995 Zacharias Jimenez 6 stycznia 1995 Raymond Leo Burke 6 stycznia 1995 Javier Echevarría Rodríguez 6 stycznia 1995 Pierfranco Pastore 6 stycznia 1995 Stanisław Szyrokoradiuk 6 stycznia 1995 Stefan Regmunt 6 stycznia 1995 Paweł Cieślik 6 stycznia 1995 José Paulino Ríos Reynoso 6 stycznia 1996 Riccardo Fontana 6 stycznia 1996 Claudio Maria Celli 6 stycznia 1996 Jaime Vieira Rocha 6 stycznia 1996 Kurt Koch 6 stycznia 1996 Arvaldis Andrejs Brumanis 6 stycznia 1996 Antons Justs 6 stycznia 1996 Francisco Pérez González 6 stycznia 1996 Richard Anthony Burke 6 stycznia 1996 Mark Sopi 6 stycznia 1996 Rafael Ramón Conde Alfonzo 6 stycznia 1996 Riccardo Ruotolo 6 stycznia 1996 Antal Majnek 6 stycznia 1996 Stanisław Ryłko 6 stycznia 1996 Luigi Pezzuto 6 stycznia 1997 Varkey Vithayathil 6 stycznia 1997 Delio Lucarelli 6 stycznia 1997 Ignace Baguibassa Sambar-Talkena 6 stycznia 1997 Luciano Pacomio 6 stycznia 1997 Jean-Claude Périsset 6 stycznia 1997 Paolo Sardi 6 stycznia 1997 Angelo Massafra 6 stycznia 1997 Florentin Crihălmeanu 6 stycznia 1997 Piotr Libera 6 stycznia 1997 Basilio do Nascimento 6 stycznia 1997 Hil Kabashi 6 stycznia 1997 Mario Francesco Pompedda 6 stycznia 1998 Marco Dino Brogi 6 stycznia 1998 Peter Atuahene 6 stycznia 1998 Filippo Strofaldi 6 stycznia 1998 Wiktor Skworc 6 stycznia 1998 Franco Dalla Valle 6 stycznia 1998 Angelito Lampon 6 stycznia 1998 Tomislav Koljatic Maroevic 6 stycznia 1998 Francesco Saverio Salerno 6 stycznia 1998 Stanisław Dziwisz 19 marca 1998 Piero Marini 19 marca 1998 James Michael Harvey 19 marca 1998 Alessandro D’Errico 6 stycznia 1999 Salvatore Pennacchio 6 stycznia 1999 Alain Lebeaupin 6 stycznia 1999 Cesare Mazzolari 6 stycznia 1999 Pierre Trần Đình Tứ 6 stycznia 1999 Rafael Cob García 6 stycznia 1999 Mathew Moolakkattu 6 stycznia 1999 Diarmuid Martin 6 stycznia 1999 José Luis Redrado Marchite 6 stycznia 1999 Józef Wesołowski 6 stycznia 2000 Giacomo Guido Ottonello 6 stycznia 2000 George Panikulam 6 stycznia 2000 Alberto Bottari de Castello 6 stycznia 2000 Ivo Baldi Gaburri 6 stycznia 2000 Gabriel Mbilingi 6 stycznia 2000 David Ricken 6 stycznia 2000 Anton Cosa 6 stycznia 2000 András Veres 6 stycznia 2000 Peter Erdo 6 stycznia 2000 Giuseppe Pasotto 6 stycznia 2000 Franco Croci 6 stycznia 2000 Fernando Filoni 19 marca 2001 Henryk Józef Nowacki 19 marca 2001 Timothy Broglio 19 marca 2001 Domenico Sorrentino 19 marca 2001 Tomasz Peta 19 marca 2001 Marcelo Sánchez Sorondo 19 marca 2001 Marc Ouellet 19 marca 2001 Giampaolo Crepaldi 19 marca 2001 Djura Džudžar 19 marca 2001 Giuseppe Pinto 6 stycznia 2002 Claudio Gugerotti 6 stycznia 2002 Adolfo Yllana 6 stycznia 2002 Giovanni d’Aniello 6 stycznia 2002 Daniel Mizonzo 6 stycznia 2002 Louis Portella Mbuyu 6 stycznia 2002 Marcel Utembi 6 stycznia 2002 Franco Agostinelli 6 stycznia 2002 Amândio Tomás 6 stycznia 2002 Vittorio Lanzani 6 stycznia 2002 Paul Tschang In-Nam 6 stycznia 2003 Pierre Nguyễn Văn Tốt 6 stycznia 2003 Angelo Amato 6 stycznia 2003 Ján Babjak 6 stycznia 2003 Calogero La Piana 6 stycznia 2003 Pedro López Quintana 6 stycznia 2003 Celestino Migliore 6 stycznia 2003 René-Marie Ehuzu 6 stycznia 2003 Andraos Abouna 6 stycznia 2003 Milan Šašik 6 stycznia 2003 Giuseppe Nazzaro 6 stycznia 2003 Brian Farrell 6 stycznia 2003
Współkonsekrowani biskupi Julian Groblicki 18 września 1960 Stefan Bareła 8 stycznia 1961 Jan Pietraszko 15 kwietnia 1963 Władysław Rubin 29 listopada 1964

Jan Paweł II (łac. Ioannes Paulus PP. II, wł. Giovanni Paolo II, właśc. Karol Józef Wojtyła^ⓘKarol Józef Wojtyła; ur. 18 maja 1920 w Wadowicach, zm. 2 kwietnia 2005 w Watykanie) – polski duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy krakowski (1958–1964), a następnie arcybiskup metropolita krakowski (1964–1978), kardynał prezbiter (1967–1978), zastępca Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski (1969–1978), 264. papież i 6. Suweren Państwa Watykańskiego w latach 1978–2005. Święty Kościoła katolickiego.

Poeta i poliglota, a także aktor niezawodowy, dramaturg i pedagog. Filozof historii, teolog, fenomenolog, mistyk i przedstawiciel personalizmu chrześcijańskiego.

16 października 1978 został wybrany na papieża przez drugie zgromadzenie kardynałów, po śmierci Jana Pawła I, który zmarł po trzydziestu trzech dniach pontyfikatu. Przyjął imiona Jan Paweł dla uhonorowania swojego poprzednika. Jego wybór na Stolicę Piotrową miał szczególny wpływ na wydarzenia w Europie Wschodniej i w Azji w latach 80. i 90. XX wieku, w szczególności na przemiany demokratyczne w Polsce i w innych krajach bloku wschodniego. Od początku swojego pontyfikatu prowadził energiczne działania przeciwko komunizmowi i uciskowi politycznemu.

Walczył z teologią wyzwolenia, stygmatyzował także nieokiełznany kapitalizm i konsumpcjonizm, mimo że niejednokrotnie głosił wyższość gospodarki rynkowej nad znacjonalizowanymi. Za główny cel papiestwa postawił sobie transformację i zmianę położenia Kościoła katolickiego, przyczynił się do poprawienia relacji z judaizmem, islamem, z Kościołem prawosławnym oraz Wspólnotą anglikańską. Był jednym z najczęściej podróżujących światowych przywódców w historii, odwiedzając w czasie swojego pontyfikatu 129 państw w trakcie 104 podróży, co interpretowano jako chęć zbudowania relacji między różnymi narodami i religiami. Podzielał nauczanie Kościoła w takich kwestiach jak utrzymanie celibatu, potępienie mechanicznej, chemicznej i hormonalnej antykoncepcji, sprzeciwiał się aborcji i eutanazji, podtrzymywał stanowisko Kościoła o prawie do życia oraz niedopuszczenie kobiet do święcenia, za co był przez niektórych krytykowany, i choć popierał reformy soboru watykańskiego II, był postrzegany jako konserwatywny w swojej interpretacji tych reform.

Beatyfikował 1343 i kanonizował 482 osoby, więcej niż wszyscy jego poprzednicy w okresie pięciu poprzedzających wieków. Mianował większość Kolegium Kardynałów, konsekrował lub współkonsekrował wielu biskupów i wyświęcił wielu księży. Był trzecim najdłużej urzędującym papieżem w historii, po św. Piotrze (30–67) i Piusie IX (1846–1878), pierwszym papieżem z Polski oraz pierwszym spoza Włoch od czasów holenderskiego papieża Hadriana VI (1522–1523).

Zmarł 2 kwietnia 2005. W ceremonii pogrzebowej uczestniczyły delegacje z ponad 150 państw, a w Polsce ogłoszona została sześciodniowa żałoba narodowa. Proces kanonizacyjny rozpoczął się miesiąc po jego śmierci, z odstąpieniem od tradycyjnego pięcioletniego okresu oczekiwania. 19 grudnia 2009 został ogłoszony Czcigodnym Sługą Bożym przez swojego następcę Benedykta XVI i beatyfikowany 1 maja 2011 w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, po tym, jak Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych przypisała jego wstawiennictwu cud uzdrowienia. Drugi cud został zatwierdzony 2 lipca 2013 i potwierdzony przez papieża Franciszka trzy dni później. 27 kwietnia 2014 (ponownie Niedziela Miłosierdzia), równocześnie z papieżem Janem XXIII został kanonizowany. Wydarzenie to przeszło do historii Kościoła z powodu ogłoszenia świętymi dwóch papieży w obecności dwóch biskupów Rzymu – urzędującego Franciszka i emerytowanego Benedykta XVI.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość (1920–1938)

Emilia i Karol Wojtyłowie, rodzice papieża.

Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach.

Urodził się 18 maja 1920 roku w Wadowicach koło Krakowa jako jako drugi syn i najmłodsze z trojga dzieci emerytowanego porucznika Karola Wojtyły (1879–1941) i Emilii z Kaczorowskich (1884–1929). Jego siostra, Olga, zmarła 16 godzin po narodzinach – 7 lipca 1916 w Białej, a fakt jej urodzin i śmierci ujawnił francuski dziennikarz i filozof André Frossard, autor wydanej w 1982 książki Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II. Starszy brat Karola, Edmund, po ukończeniu wadowickiego gimnazjum studiował medycynę w Krakowie i został lekarzem. Rodzina Wojtyłów żyła skromnie, a jedynym źródłem utrzymania była pensja ojca – wojskowego urzędnika w Powiatowej Komendzie Uzupełnień. Matka pracowała dorywczo jako szwaczka.

Matka chrzestna papieża, Maria Wiadrowska z dziećmi.

Został ochrzczony w kościele parafialnym 20 czerwca 1920 przez księdza Franciszka Żaka, kapelana wojskowego. Jego rodzicami chrzestnymi byli Józef Kuczmierczyk, szwagier Emilii, i jej siostra, Maria Wiadrowska. Pierwszą Komunię przyjął w dniu 25 maja 1929, a sakramentu bierzmowania udzielił mu abp Adam Stefan Sapieha 3 maja 1938; na bierzmowaniu przyszły papież wybrał imię Hubert, na cześć Karola Huberta Rostworowskiego. W dzieciństwie Karola nazywano najczęściej zdrobnieniem imienia – Lolek. Uważano go za chłopca utalentowanego i wysportowanego. Regularnie grał w piłkę nożną oraz jeździł na nartach. Bardzo ważnym elementem życia Karola były wycieczki krajoznawcze, a także spacery po okolicy Wadowic, w większości których towarzyszył mu ojciec.

Ks. Figlewicz z ministrantami.

Tablica w wadowickiej bazylice z datami narodzin, a także wyboru na biskupa i papieża.

Wczesny okres jego dojrzewania jako nastolatka został naznaczony śmiercią najbliższych. Gdy miał 9 lat, zmarła matka (13 kwietnia 1929). Trzy lata później, 5 grudnia 1932, w wieku 26 lat, na szkarlatynę zmarł jego brat Edmund. Od września 1930, po zdaniu egzaminów wstępnych, Karol Wojtyła rozpoczął naukę w 8-letnim Państwowym Gimnazjum Męskim im. Marcina Wadowity w Wadowicach. Według jego katechetów, wyróżniała go wówczas ogromna wiara. W pierwszej klasie ks. Kazimierz Figlewicz zachęcił go do przystąpienia do kółka ministranckiego, którego stał się prezesem. Katecheta ten miał znaczny wpływ na rozwój duchowy młodego Karola Wojtyły. Jednym z nauczycieli Karola Wojtyły i jego wychowawcą był Mirosław Moroz (1893–1940), w 1940 zamordowany w Katyniu.

Podczas nauki w gimnazjum Karol zainteresował się teatrem – występował w przedstawieniach Kółka Teatralnego stworzonego przez polonistów z wadowickich gimnazjów: żeńskiego im. Michaliny Mościckiej i męskiego im. Marcina Wadowity.

Okres studiów (1938-1946)

14 maja 1938 zakończył naukę w gimnazjum, otrzymując świadectwo maturalne z oceną celującą, która umożliwiała podjęcie studiów na większości uczelni bez egzaminów wstępnych. Karol Wojtyła wybrał studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia rozpoczął w październiku 1938. W pierwszym roku studiów przeprowadził się wraz z ojcem do rodzinnego domu matki przy ul. Tynieckiej 10 w Krakowie. Pozostał wierny swej pasji – piłce nożnej, uczęszczał na mecze Cracovii. Od października 1938 do lutego 1941 studiował, uczęszczał na spotkania grupy literackiej, a także tworzył poezję. W lutym 1940 poznał Jana Tyranowskiego, który prowadził dla młodzieży męskiej koło wiedzy religijnej. Uczestniczący w nim Wojtyła poznał wówczas i po raz pierwszy czytał pisma św. Jana od Krzyża.

Grobowiec rodziców i brata na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Podczas niemieckiej okupacji przez kilka lat zmuszony był do pracy robotniczej. Wojna odebrała mu możliwość kontynuowania studiów, zaczął więc w 1940 pracować jako pracownik fizyczny w zakładach chemicznych Solvay. Początkowo od jesieni 1940 przez rok w kamieniołomie w Zakrzówku, a potem w oczyszczalni wody w Borku Fałęckim. W tym okresie związał się z „Unią”. Po wejściu jej w skład Stronnictwa Pracy, był członkiem tej partii. 18 lutego 1941 po długiej chorobie zmarł jego ojciec. W 1942 i 1943, jako reprezentant krakowskiej społeczności akademickiej, udawał się do Częstochowy, by odnowić Śluby Jasnogórskie.

Jesienią 1941 wraz z przyjaciółmi założył Teatr Rapsodyczny, który swoje pierwsze przedstawienie wystawił 1 listopada 1941. Rozstanie Karola Wojtyły z teatrem nastąpiło nagle w 1942, gdy postanowił studiować teologię i wstąpił do tajnego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie. W okresie od kwietnia 1945 do sierpnia 1946 pracował na uczelni jako asystent i prowadził seminaria z historii dogmatu. Pracę magisterską pt. Pojęcie środka zjednoczenia duszy z Bogiem w nauce św. Jana od Krzyża napisał na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem ks. prof. Ignacego Różyckiego.

Był to też okres rozwoju literackiego Karola Wojtyły. Pierwszy zbiór wierszy Renesansowy psałterz, powstały w 1939 (wydany w 1999), ma jeszcze charakter poetyckich pierwocin; jest też wyrazem hołdu dla wielkiej tradycji, w tym dla Jana Kochanowskiego. W marcu 1946 powstał między innymi, poemat Pieśń o Bogu ukrytym, o charakterze wizyjnym i mistycznym, nawiązujący twórczo do św. Jana od Krzyża. Tworzył poezję metafizyczną.

Prezbiter (1946–1958)

13 października 1946 alumn Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie, Karol Wojtyła, został subdiakonem, a tydzień później diakonem. 1 listopada 1946 w kaplicy w Pałacu Arcybiskupów Krakowskich kardynał Adam Stefan Sapieha wyświęcił Karola Wojtyłę na księdza. 2 listopada jako neoprezbiter odprawił mszę prymicyjną w krypcie św. Leonarda w katedrze na Wawelu. 15 listopada Karol Wojtyła wraz z klerykiem Stanisławem Starowieyskim poprzez Paryż wyjechał do Rzymu, aby kontynuować studia na Papieskim Międzynarodowym Athenaeum Angelicum (obecnie Papieski Uniwersytet Świętego Tomasza z Akwinu (Angelicum)) w Rzymie. Przez okres studiów zamieszkiwał w Kolegium Belgijskim, gdzie poznał wielu duchownych z krajów frankofońskich oraz z USA. W 1948 ukończył studia z dyplomem summa cum laude i otrzymał stopień doktora za dysertację pt. Problem wiary u św. Jana od Krzyża. Dla potrzeb doktoratu nauczył się języka hiszpańskiego, by czytać teksty tego karmelitańskiego klasyka mistyki chrześcijańskiej z XVI wieku w oryginale. Promotorem pracy doktorskiej Karola Wojtyły był ks. prof. Władysław Wicher.

W lipcu 1948 Karol Wojtyła został skierowany do pracy w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Niegowici, gdzie spełniał zadania wikariusza i katechety. Wolny czas starał się spędzać z młodzieżą na łonie natury. W sierpniu 1949 został przeniesiony do parafii św. Floriana w Krakowie. Nadal wyprawiał się na wycieczki z młodzieżą. Aby zmylić ówczesną milicję, zdejmował podczas nich sutannę i pozwolił, by nazywano go „wujkiem”.

W 1951, po śmierci kardynała Adama Sapiehy, Karol Wojtyła został skierowany na urlop w celu ukończenia pracy habilitacyjnej. Dużo uwagi poświęcał także pracy publicystycznej, pisał eseje filozoficzne (np. Personalizm tomistyczny – o Tomaszu z Akwinu, O humanizmie św. Jana od Krzyża) i szkice. Często publikował w krakowskich periodykach katolickich: miesięczniku „Znak” i „Tygodniku Powszechnym”. W związku z habilitacją podjął systematyczne studia nad myślą etyczną fenomenologa Maxa Schelera, którego pisma czytał w oryginale. 12 grudnia 1953 jego praca Ocena możliwości oparcia etyki chrześcijańskiej na założeniach systemu Maksa Schelera [taka spolszczona wersja imienia w tytule] została przyjęta jednogłośnie przez Radę Wydziału Teologicznego UJ, jednak Karol Wojtyła nie uzyskał habilitacji z powodu odmowy Ministerstwa Oświaty. Pisał wiele m.in. na temat chrześcijańskiej etyki seksualnej. W 1960 w wydawnictwie Towarzystwa Naukowego KUL opublikował książkę Miłość i odpowiedzialność. Była owocem jego studiów oraz rozmów prowadzonych ze studentami i młodymi małżeństwami w czasie wypraw wakacyjnych.

Karol Wojtyła powrócił do przerwanych obowiązków. Wykładał m.in. w seminariach diecezji: krakowskiej, katowickiej i częstochowskiej (mieściły się one wszystkie w Krakowie) oraz na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Jego wykłady obejmowały głównie teologię moralną i etykę małżeńską, ale ogarniały też szeroko pojętą historię filozofii.

Biskup krakowski (1958–1978)

4 lipca 1958 Karol Wojtyła został prekonizowany biskupem tytularnym Ombrii, a także biskupem pomocniczym Krakowa. Konsekracji biskupiej Karola Wojtyły dokonał 28 września 1958 w katedrze na Wawelu, arcybiskup Eugeniusz Baziak – metropolita krakowski i lwowski. Współkonsekratorami byli biskupi Franciszek Jop i Bolesław Kominek. W 1962 został krajowym duszpasterzem środowisk twórczych i inteligencji. Na okres biskupstwa Karola Wojtyły przypadły także obrady II soboru watykańskiego, w których aktywnie uczestniczył. Już w tym okresie bardzo dużo czasu poświęcał na podróże zagraniczne w celach ewangelizacyjnych i religijnych. W 1963 odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej.

Jako biskup przyjął, zgodnie z obyczajem, hasło przewodnie swej posługi, które brzmiało: Totus Tuus (łac. Cały Twój). Dewizę tę kierował do Matki Chrystusa. Inspiracją była duchowość maryjna francuskiego pisarza ascetycznego epoki baroku, św. Ludwika Marii Grignion de Montfort. Z jego książki Traktat o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny Wojtyła przejął koncepcję „niewolnictwa duchowego”, rozumianego jako dobrowolne, ufne i całkowite poddanie swego życia wiary i posługi w Kościele duchowemu macierzyństwu Matki Bożej.

W listopadzie 1963 Wydział Administracyjny KC PZPR odrzucił trzy kandydatury, w tym Wojtyły na urząd biskupa ordynariusza krakowskiego, przedstawione przez prymasa Wyszyńskiego. Jednak już 19 grudnia 1963 premier PRL Józef Cyrankiewicz w liście do Wyszyńskiego nie zgłosił zastrzeżeń co do jego kandydatury. 13 stycznia 1964, półtora roku po śmierci swego poprzednika, arcybiskupa Eugeniusza Baziaka, Karol Wojtyła został prekonizowany arcybiskupem metropolitą krakowskim. Ingres odbył się w katedrze wawelskiej w dniu 8 marca 1964.

Kardynał (1967–1978)

Podczas konsystorza z 26 czerwca 1967 został nominowany kardynałem. 28 czerwca 1967 otrzymał w kaplicy Sykstyńskiej od papieża Pawła VI czerwony biret, a jego kościołem tytularnym stał się kościół św. Cezarego z Afryki.

Jako biskup diecezji krakowskiej wizytował parafie, odwiedzał klasztory (w tym zgromadzenie albertynów, założone przez św. brata Alberta). W 1965 otworzył proces beatyfikacyjny siostry Faustyny Kowalskiej, z której Dzienniczkiem oraz orędziem Miłosierdzia Bożego zapoznał się wcześniej. Spotykał się z inteligencją krakowską, zwłaszcza ze środowiskiem naukowym i artystycznym. Ponadto jeździł na Podhale i w Tatry.

Ogłosił drukiem (pod pseudonimem Andrzej Jawień) dramaty: Przed sklepem jubilera i jak misterium ujęte Promieniowanie ojcostwa, także poematy. W 1969 wydał filozoficzną monografię z zakresu antropologii Osoba i czyn, a w 1972 – publikację książkową o II soborze watykańskim. Pomimo obowiązków duszpasterskich systematycznie prowadził wykłady na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, kształtując tam swą szkołę badawczą z zakresu etyki. Według świadectwa Tadeusza Nowaka, kardynał Karol Wojtyła w 1970 był przeciwny rozsyłaniu i czytaniu w diecezji krakowskiej listu pasterskiego, który Episkopat Polski przygotowywał na 50. rocznicę wojny polsko-bolszewickiej.

Karol Wojtyła przez wiele lat był zaangażowany w sprawy Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, który decyzją Rady Ministrów w 1954 przestał być częścią Uniwersytetu. Kardynał Wojtyła zwracał uwagę na tę kwestię, kierując listy do duchownych i członków archidiecezji, oraz spotykał się z uczonymi, m.in. z Adamem Vetulanim, profesorem UJ. Vetulani jeszcze pod koniec lat 50. pomagał Wojtyle przy jego pracy nad Dekretem Gracjana i był dla niego autorytetem. W 1974, w sześćsetną rocznicę urodzin królowej Jadwigi, fundatorki Wydziału Teologicznego, Wojtyła skierował publiczny list do premiera rządu PRL. Rada Wydziału Teologicznego przedrukowała memoriał, domagając się zgodnie z sugestią Vetulaniego „stwierdzenia posiadania przez Papieski Wydział Teologiczny w Krakowie praw i przywilejów wyższej uczelni akademickiej”. Po latach, w 1997, już jako papież Jan Paweł II, podczas szóstej pielgrzymki do Polski, na spotkaniu z rektorami polskich uczelni pod sam koniec przemówienia przywołał swojego dawnego profesora: „Jeszcze chyba jedną postać i jedno wspomnienie muszę wypowiedzieć. W czasach zmagania się o Papieski Wydział Teologiczny, wydział sześćsetletni, bardzo wiele mi pomógł profesor Adam Vetulani. I wielu innych, ale wymieniam jego, bo był mi szczególnie bliski w tych czasach”.

Wojtyła zyskał dojrzałość jako myśliciel, sięgając do rozległej tradycji filozoficznej (grecka etyka klasyczna, św. Tomasz z Akwinu, fenomenologia), lecz też do Biblii i do mistyki (zawsze mu bliski święty Jan od Krzyża) i budując harmonijnie koncepcję zarówno z filozofii, jak i teologii: człowieka jako integralnej osoby. Człowiek jest zadomowiony pośród świata jako byt cielesno-duchowy, otwarty na transcendencję, a godność i wolność dał mu Bóg. Tym sposobem Karol Wojtyła stał się wybitnym przedstawicielem personalizmu. W filozofii reprezentował neotomizm fenomenologizujący. Swoje poglądy stosował też i przedstawiał w pracy duszpasterskiej.

Stał się znanym poza Polską autorytetem. Był, obok prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego, najważniejszą postacią Episkopatu Polski. Z „prymasem Tysiąclecia” (bo tak go nazywał) ściśle współpracował, okazując szacunek dla jego doświadczenia i mądrości. Jako kardynał odbywał podróże zagraniczne, zapraszany także przez środowiska uniwersyteckie. Wiosną 1976 papież Paweł VI zaprosił go do Watykanu, by w dniach 7–13 marca głosił tam rekolekcje wielkopostne (wydane później w publikacji książkowej).

Wybór na papieża

Po niespodziewanej śmierci Jana Pawła I 14 października 1978 w Kaplicy Sykstyńskiej rozpoczęło się konklawe, którym wzięło udział 111 kardynałów. Wśród papabili wymieniano Giuseppe Siriego i Giovanniego Benellego. Nie uzyskali oni jednak odpowiedniej ilości 75 głosów. W tej sytuacji zaczęto promować nie-Włochów, m.in. Johannesa Willebrandsa i Eduarda Francisca Pironio.

16 października 1978 w ósmym głosowaniu kard. Karol Wojtyła, który nie był wymieniany wśród papabili, został wybrany na papieża. Według szacunków jego kandydaturę poparło 99 kardynałów na 111 głosujących. O wyborze zadecydowała m.in. postawa kard. Siriego i jego zwolenników, kampania na rzecz Karola Wojtyły, prowadzona przez kard. Franza Königa oraz namowa kard. Stefana Wyszyńskiego do wyrażenia zgody. Początkowo chciał nazywać się Stanisławem I, na cześć św. Stanisława, jednak kardynałowie wskazali mu, że jest to imię nienależące do tradycji rzymskiej i przybrał imię Jana Pawła II. O 18:18 z komina Kaplicy Sykstyńskiej uniósł się biały dym{{Link-interwiki}} Brakujące pola: Q. Nieznane pola: 2 oraz 3.. Wynik wyboru ogłosił kard. Pericle Felici o godzinie 18:44.

Kilka minut później nowy papież przedstawił się tłumowi zgromadzonemu na Placu św. Piotra. Wbrew temu, co przewidywał ceremoniał, postanowił wygłosić do tłumu mowę powitalną. W swoim krótkim przemówieniu oświadczył, że wezwano go „z dalekiego kraju”. Prośbą by poprawiono go, jeśli się pomyli „w naszym języku włoskim” od razu przezwyciężył nieufność Włochów. Na koniec udzielił pierwszego błogosławieństwa Urbi et Orbi. Formalna inauguracja pontyfikatu miała miejsce w trakcie mszy św. na placu św. Piotra 22 października 1978.

Jan Paweł II był pierwszym papieżem z Polski, jak również pierwszym po 455 latach (od czasu pontyfikatu Hadriana VI) biskupem Rzymu niebędącym Włochem oraz mając 58 lat, został wybrany najmłodszym papieżem od czasu wyboru Piusa IX w 1846, który w chwili wyboru miał 54 lata. Wielokrotnie sam przywoływał słowa wiersza „Słowiański Papież” Juliusza Słowackiego.

Pontyfikat

Lata 1978–1981: Pierwsze lata pontyfikatu, zamachy na Jana Pawła II

Głównym wykładnikiem pontyfikatu Karola Wojtyły były pielgrzymki. Z tego też powodu został on wkrótce potem nazwany: „papieżem-pielgrzymem”. Swoją pierwszą podróż apostolską odbył w styczniu 1979 do Meksyku (gdzie otworzył Konferencję Biskupów Ameryki Łacińskiej) i do kilku państw Ameryki Łacińskiej. Podkreślił tam również, że politycy krajów w większości katolickich przy okazji sprawowania władzy powinni pamiętać o prawach człowieka, wolności religijnej i godności ludzkiej. Po powrocie do Rzymu w marcu wydał swoją pierwszą encyklikę – Redemptor hominis, w której podkreślił nauki głoszone w krajach odwiedzonych podczas pielgrzymki, a także rozszerzył nauki o sprawiedliwość społeczną.

W czerwcu tego samego roku udał się w pierwszą pielgrzymkę do Polski, gdzie podczas tej wizyty padły słynne później słowa: Wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja, Jan Paweł II, papież. Wołam z całej głębi tego Tysiąclecia, wołam w przeddzień Święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!, które pochodzą z Biblii. Głoszone przez niego nauki walnie przyczyniły się do późniejszych transformacji ustrojowych w europejskich państwach bloku wschodniego.

5 września, w ramach środowej audiencji generalnej, rozpoczął pierwszy cykl katechez o sakramencie małżeństwa jako przygotowanie do mającego się odbyć rok później synodu o rodzinie. Katechezy te, z przerwami, będzie kontynuował do 1984. Zostaną opublikowane w 1986 w formie książkowej pt. Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Ich echo rozeszło się po całym świecie, zyskując popularną nazwę Teologia ciała . Na przełomie września i października papież udał się w swą trzecią podróż – do Irlandii, a następnie do USA, gdzie skrytykował postawy kapitalistyczne i wyzyskiwanie biednych państw przez bogate. Odwiedził wówczas także siedzibę ONZ. W listopadzie odbył swoją ostatnią podróż w 1979. W Stambule spotkał się z patriarchą Konstantynopola Dymitrem I. Uważa się, że był to jego pierwszy krok jako papieża w stronę budowania relacji ekumenicznych z prawosławiem.

Na ten okres przypada także ostre upomnienie Kongregacji Nauki Wiary dla niemieckiego księdza teologa, Hansa Künga (za głoszenie nauk niezgodnych z doktryną Kościoła) oraz wydanie kolejnej papieskiej encykliki – Dives in misericordia. Po wyborze Karola Wojtyły na papieża Józef Mackiewicz zaproponował w paryskiej „Kulturze”, by papież odprawił mszę za polskich oficerów i intelektualistów pomordowanych w 1940 roku. Polacy w Ameryce zebrali nawet na ten cel pieniądze, które zostały przesłane w ofierze do Rzymu. Jan Paweł II jednak odmówił, a władze kościelne zerwały dotychczasowe kontakty z Mackiewiczem.

13 maja 1981, podczas audiencji generalnej na placu św. Piotra w Rzymie, o godzinie 17:19, Jan Paweł II został postrzelony przez tureckiego zamachowca Mehmeta Alego Ağcę. Jak ustalili śledczy, chwilę wcześniej Ali Ağca mierzył w jego głowę, jednak Jan Paweł II schylił się wtedy do małej dziewczynki (Sara Bartoli) i wziął ją na ręce. Zamachowiec opóźnił oddanie strzału prawdopodobnie, dlatego że dziewczynka, którą papież trzymał na rękach, lekko przysłoniła go, co uniemożliwiło zamachowcowi dokładne wycelowanie. Ranny papież osunął się w ramiona stojącego za nim sekretarza, Stanisława Dziwisza. Ochrona przewiozła Jana Pawła II do polikliniki Gemelli, gdzie poddano papieża sześciogodzinnej operacji. Papież wierzył, że swoje ocalenie nie zawdzięczał tylko szczęściu – wyraził to słowami: „Jedna ręka strzelała, a inna kierowała kulę”. Zamach miał miejsce 13 maja, podobnie jak pierwsze objawienie Matki Boskiej w Fátimie w 1917. Jan Paweł II spędził na rehabilitacji w szpitalu 22 dni. Później wielokrotnie cierpiał z powodu różnorodnych dolegliwości, będących następstwem postrzału.

Dokładnie rok później papież udał się do Fatimy, by podziękować Niepokalanemu Sercu Maryi za uratowanie go od śmierci. Został wówczas zaatakowany bagnetem przez Juana Maríę Fernándeza y Krohna, lecz nie odniósł poważnych obrażeń.

Lata 1981–1989: Światowe Dni Młodzieży, Jesień Ludów w Europie Wschodniej

Jeszcze odbywając rekonwalescencję, papież wydał kolejną encyklikę – Laborem exercens, w której zaapelował o godziwe traktowanie pracowników, niekonsumpcjonistyczny system sprawowania rządów i nowy ład społeczno-ekonomiczny. W tym samym czasie w Polsce zawiązał się Związek Zawodowy „Solidarność”, z którym papież sympatyzował. W grudniu 1981 prezes Rady Ministrów Wojciech Jaruzelski wprowadził stan wojenny, co doprowadziło do represji wobec członków „Solidarności”. W tym okresie Jan Paweł II często prowadził prywatne rozmowy z władzami polskimi i radzieckimi.

W 1982 papież odbył pierwszą w historii pielgrzymkę do Wielkiej Brytanii, gdzie doszło do spotkania z głową Kościoła anglikańskiego – królową Elżbietą II, a także z przedstawicielami polskich władz emigracyjnych. Rok później, podczas wizyty w Afryce Środkowej, papież apelował o pokój w państwach ogarniętych wojną domową. W 1986 papież odwiedził zlaicyzowaną Holandię, gdzie został chłodno przyjęty przez postępowych katolików.

Jan Paweł II chętnie spotykał się z młodymi ludźmi i poświęcał im dużo uwagi. Na spotkanie w Rzymie 31 marca 1985, który ONZ ogłosiło Międzynarodowym Rokiem Młodzieży, napisał list apostolski na temat roli młodości jako okresu szczególnego kształtowania drogi życia (Dilecti Amici), a 20 grudnia zapoczątkował tradycję Światowych Dni Młodzieży. Odtąd co roku przygotowywał orędzie skierowane do młodych, które stawało się tematem tego międzynarodowego spotkania, organizowanego w różnych miejscach świata (odbyło się ono również w Polsce – Częstochowa, 1991). Zaraz po ogłoszeniu daty beatyfikacji przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich, kard. Stanisław Ryłko poinformował, iż Jan Paweł II zostanie patronem Światowych Dni Młodzieży.

Z punktu widzenia religijnego i ekumenicznego przełomowy był rok 1986, kiedy to papież modlił się w Asyżu wspólnie z przywódcami wielkich religii o pokój na świecie (27 października). Oprócz tego był pierwszą głową Kościoła katolickiego, który odwiedził synagogę (Rzym). Na okres lat osiemdziesiątych przypada także zaangażowanie papieża w sprawy doktrynalne. Podobnie jak w przypadku Hansa Künga, cofnięto zezwolenia na działalność naukową lub udzielono upomnień od Kongregacji Nauki Wiary. Upomniano m.in. Charlesa Currana, Edwarda Schillebeeckxa (za głoszenie poglądów niezgodnych z doktryną wiary), Gustavo Gutiérreza i Leonardo Boffa (za popieranie teologii wyzwolenia). W 1988 Jan Paweł II ekskomunikował konserwatywnego arcybiskupa Marcela Lefebvre’a (od którego pochodzi ruch lefebrystów).

W 1982 nadał status prałatury personalnej instytucji Opus Dei.

Zdaniem historyków papież, popierając ideę niezależnych, wolnych związków zawodowych, walnie przyczynił się do upadku systemów komunistycznych w państwach bloku wschodniego. Zapoczątkowały to wydarzenia w Polsce z 1989: w kwietniu nastąpiło zalegalizowanie związków zawodowych, a w czerwcu odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory. Jan Paweł II, podobnie jak włoscy politycy, uważał wybór generała Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej za konieczną gwarancję realizacji postanowień Okrągłego Stołu. W przemówieniu z początku lipca, ostrzegał Polaków przed nadużywaniem wolności.

Po tych wydarzeniach podobne zmiany ustrojowe rozpoczęły się w innych państwach, m.in.: aksamitna rewolucja na Czechosłowacji, Trójkątny Stół na Węgrzech czy Okrągły Stół w Bułgarii. W tym czasie, ówczesny przywódca ZSRR, Michaił Gorbaczow odwiedził Jana Pawła II w Watykanie, jako pierwszy władca tego kraju w historii. Dwa lata później, kiedy Gorbaczow był już prezydentem, Związek Radziecki rozpadł się.

Lata 1989–2000: Jubileusz Roku 2000

Jeszcze w 1990, dzięki dobrym relacjom z Gorbaczowem, Stolica Apostolska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Federacją Rosyjską. Zarazem jego ustalenia z prezydentem USA, Billem Clintonem, doprowadziły do ustalenia w 1994 stanowiska ws. wspólnego działania Stanów Zjednoczonych i Watykanu, na rzecz pokoju na świecie. Zaowocowało to kolejnym wystąpieniem przed Zgromadzeniem Ogólnym Narodów Zjednoczonych (w 1995), gdzie Jan Paweł II zaapelował o uwolnienie przyszłości polityki i ludzi od obciążenia cynizmem. Ponadto ze względu na dobre stosunki z wyznawcami judaizmu w 1993 Stolica Apostolska uznała państwo Izrael.

Lata 90. były kolejną dekadą naznaczoną licznymi pielgrzymkami, choć z powodu operacji stawu biodrowego w 1994, papież musiał nieco ograniczyć swoją działalność misyjną. Jeszcze w 1992 odbył podróż do Afryki, gdzie w senegalskim Domu Niewolników na Gorée modlił się o przebaczenie dla handlarzy czarnoskórej ludności, którzy sprzedawali niewolników do pracy przy zbiorach kawy i bawełny. W latach 1995–1996 odbył też pielgrzymki do państw Ameryki Środkowej i Centralnej, a także na Filipiny – największego katolickiego państwa Azji.

Początek dekady to także starania papieża o pokój na świecie – zwłaszcza w ogarniętych wojnami domowymi państwach afrykańskich oraz na Bałkanach. Niektóre papieskie działania pozostawały jednak bez odpowiedzi, jak choćby apele o zaprzestanie wojen w Zatoce Perskiej oraz o zniesienie embarga nałożonego na Kubę. Prawdopodobnie dzięki takiemu stanowisku, kiedy w 1998 wizytował ten kraj został ciepło przyjęty przez komunistycznego prezydenta Fidela Castro, co doprowadziło do większej akceptacji kubańskiego Kościoła katolickiego przez władze.

W tym czasie Jan Paweł II zadbał także o reformę Kościoła. Jeszcze pod koniec lat 80. zreformował Kurię Rzymską, a w 1992 wydał nowy Katechizm Kościoła Katolickiego. Siedem lat później poparł działania na rzecz ochronę środowiska naturalnego, uznając, że niszczenie środowiska może być grzechem ciężkim.

Od początku pontyfikatu planem papieża było wprowadzić Kościół w nowe tysiąclecie. Z okazji roku milenijnego postanowił to uczcić, ogłaszając obchody Roku Jubileuszowego. Obchody poprzedziły jedne z ważniejszych wydarzeń pontyfikatu pod względem dialogu z innymi religiami. W marcu 2000 papież odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej i spotkał się w Jerozolimie z premierem Izraela Ehudem Barakiem. W trakcie pielgrzymki papież odwiedził m.in. instytut Jad Waszem, poświęcony ofiarom Holocaustu, a także modlił się przy Ścianie Płaczu.

Lata 2000–2005: Ostatnie lata pontyfikatu

W ostatnich latach pontyfikatu Jan Paweł II musiał ograniczyć swoją aktywność ze względu na stan zdrowia. Postępująca choroba Parkinsona oraz przebyte w latach 90. operacje znacznie nadszarpnęły zdrowie papieża i zmusiły do mniejszej ilości pielgrzymek, jednak pomimo tego nie rozważał możliwości rezygnacji. Od 2003 jego stan nie pozwolił mu już poruszać się w pozycji stojącej, więc pokazywał się publicznie wyłącznie siedząc.

Od 14 marca 2004 pontyfikat Jana Pawła II jest uznawany za najdłuższy, po pontyfikacie św. Piotra i bł. Piusa IX. Był papieżem przez 26 i pół roku (9666 dni). Długość jego pontyfikatu podkreśla także kontrast z papiestwem jego poprzednika Jana Pawła I, który papieżem był jedynie 33 dni. Osobistym sekretarzem Jana Pawła II przez cały pontyfikat był Stanisław Dziwisz (od 2006 kardynał). Jego drugim osobistym sekretarzem był natomiast Mieczysław Mokrzycki.

Pomimo choroby, usiłował doprowadzić do powstrzymania inwazji na Irak. Z tego powodu 13 stycznia 2003 Jan Paweł II apelował do przedstawicieli korpusu dyplomatycznego o pokój w Iraku: Nie wolno się uciekać do wojny, nawet gdy chodzi o tzw. dobro wspólne. Zaznaczał, że wojna jest zawsze porażką ludzkości i jedynie w skrajnej ostateczności oraz na bardzo rygorystycznych warunkach może być ona ogłaszana. Potępił wszelkie formy przemocy, w tym przede wszystkim terroryzm.

Choroba i śmierć

Jan Paweł II od 1992 cierpiał na postępującą chorobę Parkinsona. Mimo licznych spekulacji i sugestii ustąpienia z funkcji, które nasilały się w mediach zwłaszcza podczas kolejnych pobytów papieża w szpitalu, pełnił ją aż do śmierci. W lipcu 1992 przeszedł operację w celu usunięcia guza nowotworowego na jelicie grubym. Jego długoletnie zmagania z chorobą i ze starością były osobistym przykładem głoszonych na ten temat poglądów, w których podkreślał godność ludzkiego cierpienia i odnosił je do męki Chrystusa. 13 maja 1992 papież, w 11. rocznicę zamachu, ustanowił Światowy Dzień Chorego.

Nagłe pogorszenie stanu zdrowia papieża rozpoczęło się 1 lutego 2005. Przez ostatnie dwa miesiące życia Jan Paweł II wiele dni spędził w szpitalu i nie udzielał się publicznie. Przeszedł grypę oraz zabieg tracheotomii, wykonany z powodu niewydolności oddechowej.

W czwartek 31 marca tuż po godzinie 11, gdy Jan Paweł II udał się do swej prywatnej kaplicy, wystąpiły u niego silne dreszcze, ze wzrostem temperatury ciała do 39,6 °C. Był to początek wstrząsu septycznego połączonego z zapaścią sercowo-naczyniową. Czynnikiem wywołującym była infekcja dróg moczowych w osłabionym chorobą Parkinsona i niewydolnością oddechową organizmie.

Uszanowano wolę papieża, który chciał pozostać w domu. Podczas mszy przy jego łożu, którą Jan Paweł II koncelebrował z przymkniętymi oczyma, kardynał Marian Jaworski udzielił mu sakramentu namaszczenia. 2 kwietnia, w dniu śmierci, o godzinie 7:30 rano, papież zaczął tracić przytomność, a późnym porankiem przyjął jeszcze watykańskiego sekretarza stanu kardynała Angela Sodano. Później tego samego dnia doszło do gwałtownego wzrostu temperatury. Około godziny 15:30 bardzo słabym głosem papież powiedział: Pozwólcie mi iść do domu Ojca. O godzinie 19 wszedł w stan śpiączki, a monitor wykazał postępujący zanik funkcji życiowych. Osobisty lekarz papieski Renato Buzzonetti stwierdził śmierć papieża Jana Pawła II o godzinie 21:37 czasu miejscowego, a elektrokardiograf wyłączono po 20 minutach od tej chwili. Zmarł po zakończeniu Apelu Jasnogórskiego, w pierwszą sobotę miesiąca i wigilię Święta Miłosierdzia Bożego, w 9666. dniu swojego pontyfikatu. Informację o śmierci papieża podał na placu świętego Piotra abp Leonardo Sandri, mówiąc: Najdrożsi bracia i siostry, o godz. 21.37 nasz ukochany Ojciec Święty powrócił do Domu Ojca. Módlmy się za niego. W ciągu ostatnich dwóch dni życia nieustannie towarzyszyli mu wierni z całego świata, śledząc na bieżąco wiadomości dochodzące z Watykanu oraz trwając na modlitwie w jego intencji.

Po otrzymaniu zgody kardynała kamerlinga Eduarda Somalo 3 kwietnia 2005 zabalsamowane ciało Jana Pawła II umieszczono na katafalku, ubrano w ozdobne szaty papieskie i wystawiono na widok publiczny w Sali Klementyńskiej Pałacu Apostolskiego. Następnego dnia zostało przeniesione do bazyliki Świętego Piotra, dostępne dla delegacji państwowych i pielgrzymów przybyłych na obrzędy pogrzebowe.

Pogrzeb

Pogrzeb Jana Pawła II odbył się w piątek 8 kwietnia 2005. Trumnę z prostych desek z drewna cyprysowego (symbolu nieśmiertelności) ustawiono wprost na rozłożonym na bruku placu św. Piotra dywanie. Mszy świętej koncelebrowanej przez kilka tysięcy kardynałów, arcybiskupów, biskupów i patriarchów katolickich Kościołów wschodnich przewodniczył dziekan kolegium, kardynał Joseph Ratzinger (który 11 dni później został następcą zmarłego papieża). Uczestniczyło w niej na placu św. Piotra ok. 300 tysięcy wiernych oraz 200 prezydentów i premierów, a także przedstawiciele różnych religii światowych, w tym duchowni islamscy i żydowscy. Wielu zgromadzonych na uroczystości ludzi miało ze sobą transparenty z włoskim napisem santo subito („święty natychmiast”). W całym Rzymie przed ekranami rozstawionymi w wielu miejscach miasta zgromadziło się 5 mln ludzi, w tym ok. 1,5 mln Polaków.

Procesji z trumną przewodniczył kardynał kamerling, Eduardo Martínez Somalo. W krypcie Jana XXIII w Grotach Watykańskich trumnę złożono w drugiej, cynkowej, którą szczelnie zalutowano, a tę w trzeciej, wykonanej z drewna orzechowego. Do trumny został włożony woreczek z medalami wybitymi w czasie pontyfikatu Jana Pawła II oraz umieszczony w ołowianym pojemniku akt, który zawiera najważniejsze fakty z okresu jego pontyfikatu. Trumny zostały opatrzone watykańskimi pieczęciami. W złożeniu trumny uczestniczyli jedynie najbliżsi współpracownicy papieża, arcybiskupi Stanisław Dziwisz i Piero Marini.

Grobowiec Jana Pawła II początkowo był umiejscowiony w krypcie w podziemiach bazyliki Świętego Piotra, w pobliżu miejsca, gdzie według tradycji ma znajdować się grobowiec św. Piotra. W tym samym miejscu przez 37 lat (w latach 1963–2000), do czasu beatyfikacji, pochowany był papież Jan XXIII.

W ramach uroczystości związanych z beatyfikacją 29 kwietnia 2011 w obecności kardynała Tarcisio Bertone dokonano otwarcia grobu i wyjęcia z niego trumny z ciałem papieża Jana Pawła II. Następnie trumna bez otwierania została wystawiona na widok publiczny w bazylice Świętego Piotra, gdzie odwiedził ją m.in. papież Benedykt XVI.

Po uroczystościach związanych z beatyfikacją Jana Pawła II, 2 maja 2011, trumna ze szczątkami Jana Pawła II została złożona, w dotychczasowym miejscu pochówku bł. Innocentego XI, w kaplicy Świętego Sebastiana bazyliki Świętego Piotra, na lewo od Piety Michała Anioła. Trumnę przykryto płytą z białego marmuru, na której widnieje napis: „Beatus Ioannes Paulus PP. II”. Nowy grób został udostępniony dla wiernych 3 maja 2011. Poprzednia płyta nagrobna, po obrzędach beatyfikacyjnych w 2011, została przewieziona do Krakowa i spoczywa w łagiewnickim sanktuarium Błogosławionego Jana Pawła II, stanowiącym część Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się”.

Reakcje na śmierć, Jan Paweł II Wielki

Rada Ministrów uchwałą z 3 kwietnia 2005 nr 80/2005 opublikowaną w Monitorze Polskim numer 19, pozycja 307 wprowadziła żałobę narodową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od 3 kwietnia 2005 do dnia pogrzebu, ponadto zwróciła się z apelem do wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, władz państwowych, samorządowych, organizacji społecznych i zawodowych, innych podmiotów i instytucji oraz organizatorów imprez masowych o zachowanie żałoby narodowej i wspólne uczczenie pamięci Jego Świątobliwości Papieża Jana Pawła II.

Na czas żałoby w miastach odwoływano zaplanowane seanse filmowe, przedstawienia teatralne oraz wszelkie inne imprezy rozrywkowe. TVP zaprzestała także transmisji meczów Ligi Mistrzów. Stacje telewizyjne większość (a TVP i TVN24 – całość) czasu antenowego poświęcały aktualnym wydarzeniom w Watykanie i wspomnieniom o zmarłym papieżu. Część polskich stacji (m.in. MTV, Jetix i VIVA Polska) całkowicie wstrzymała emisję swoich programów do poniedziałku, 4 kwietnia. Wszystkie stacje wstrzymały emisję reklam. Przez cały żałobny tydzień polskie telewizje muzyczne prezentowały spokojną, stonowaną muzykę.

Po śmierci papieża zaczęto dodawać mu nowy przydomek, nazywając go Janem Pawłem Wielkim. Tylko trzech papieży w historii Kościoła katolickiego nosiło taki przydomek: Leon I, Mikołaj I i Grzegorz I.

Przydomek ten pojawił się po raz pierwszy w homilii wygłoszonej przez kardynała Angelo Sodano w czasie żałobnej mszy na placu św. Piotra w niedzielę 3 kwietnia 2005 (nazajutrz po śmierci Jana Pawła II), w publikacjach „Tygodnika Powszechnego” oraz programach informacyjnych i publicystycznych największych amerykańskich stacji telewizyjnych (John Paul the Great – CNN, Fox News, ABC, CBS).

Proces beatyfikacyjny i kanonizacyjny

9 maja 2005 papież Benedykt XVI zezwolił na natychmiastowe rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II, udzielając dyspensy od pięcioletniego okresu oczekiwania od śmierci kandydata, jaki jest wymagany przez prawo kanoniczne. Od momentu zezwolenia na rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Janowi Pawłowi II przysługiwał tytuł Sługi Bożego. Formalnie proces na szczeblu diecezjalnym rozpoczął się 28 czerwca 2005 w diecezji rzymskiej, kiedy zaprzysiężeni zostali członkowie trybunału beatyfikacyjnego. Postulatorem procesu został polski ksiądz Sławomir Oder.

2 kwietnia 2007, w drugą rocznicę śmierci papieża, zakończyła się faza diecezjalna procesu. Wszystkie akta zostały przekazane do watykańskiej Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. 4 maja 2007 wydano dekret o ważności procesu diecezjalnego. Postulator generalny złożył w 2008 tzw. Positio wymagane w dalszej procedurze beatyfikacyjnej. 30 czerwca 2009 odbyło się posiedzenie konsultorów teologicznych, a następnie 16 listopada tegoż roku spotkanie kardynałów i biskupów Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. 19 grudnia 2009 papież Benedykt XVI podpisał dekret o heroiczności cnót Sługi Bożego Jana Pawła II i odtąd przysługiwał mu tytuł Czcigodnego Sługi Bożego. Podczas przygotowań do procesu beatyfikacyjnego dwie osoby zeznały, że Jan Paweł II regularnie się biczował w akcie pokuty za grzechy. Zeznała tak polska zakonnica Tobiana Sobótka z zakonu Najświętszego Serca Jezusowego, której spisane zeznania odnalazła komisja analizująca życie papieża. Te doniesienia potwierdził także były papieski sekretarz z lat 80., pochodzący z Konga biskup Emery Kabongo, który stwierdził także m.in., że papież umartwiał się w szczególności zaraz przed wyświęcaniem biskupów i kapłanów. Rzecznik prasowy Watykanu nie skomentował tych informacji, tłumacząc, że wszystkie dokumenty są utajnione do czasu ukończenia ostatecznego raportu.

12 stycznia 2011 komisja Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych zaaprobowała cud za wstawiennictwem Jana Pawła II mający polegać na uzdrowieniu francuskiej zakonnicy Marie Simon-Pierre Normand. Zgodnie z konstytucją apostolską Jana Pawła II Divinus perfectionis Magister z 1983, ustalającą nowe zasady postępowania kanonizacyjnego, orzeczenie Kongregacji zostało przedstawione papieżowi, który ma wyłączne prawo decyzji o kościelnym kulcie publicznym sług Bożych. 14 stycznia 2011 papież Benedykt XVI podpisał dekret o cudzie i wyznaczył datę beatyfikacji.

1 maja 2011, w Święto Miłosierdzia Bożego, podczas uroczystej mszy świętej na placu św. Piotra w Rzymie, papież Benedykt XVI, na prośbę wikariusza generalnego kard. Augostino Valliniego, dokonał beatyfikacji polskiego papieża. Sam następca Jana Pawła II uczynił wyjątek, osobiście celebrując beatyfikację swojego poprzednika – jako zwyczajną praktykę przyjął, że beatyfikacjom przewodniczył jego delegat, a on sam dokonywał jedynie kanonizacji. W uroczystości uczestniczyło w nim wiele zagranicznych delegacji. Liczba wiernych uczestniczących w nabożeństwie była szacowana przez włoską policję na milion osób, w tym kilkadziesiąt tysięcy Polaków.

5 lipca 2013 papież Franciszek wydał dekret w sprawie cudu za wstawiennictwem bł. Jana Pawła II i ogłosił, że polski papież zostanie kanonizowany razem z bł. Janem XXIII, zaś 30 września 2013 podczas konsystorza wyznaczył datę ich kanonizacji.

Cudem tym, jak poinformował ks. Federico Lombardi, jest zatwierdzone przez lekarzy i teologów z Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych i niewytłumaczalne z punktu widzenia medycznego, uzdrowienie kobiety z Kostaryki, Floribeth Mora Diaz cierpiącej na nieoperacyjnego tętniaka mózgu. Kobieta, oglądając beatyfikację Jana Pawła II, zaczęła do niego się modlić, po czym doznała nagłego uzdrowienia.

27 kwietnia 2014, w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, podczas uroczystej mszy św. na placu świętego Piotra, pod przewodnictwem papieża Franciszka, przy koncelebrze emerytowanego papieża Benedykta XVI, bł. Jan Paweł II i bł. Jan XXIII zostali ogłoszeni świętymi i włączeni w poczet świętych Kościoła katolickiego. W uroczystości uczestniczyło wiele zagranicznych delegacji, w tym także z Polski. Podczas tej uroczystości papież Franciszek ogłosił św. Jana Pawła II patronem rodzin. Była to pierwsza podwójna kanonizacja papieży w XXI wieku i zarazem pierwsza kanonizacja głowy Kościoła od czasu kanonizacji Piusa X w 1954, jak również była to pierwsza taka uroczystość na placu Świętego Piotra, gdzie koncelebrował urzędujący i emerytowany papież.

• Jedną z najbardziej wartościowych relikwii jest krew pozyskana z kliniki Gemelli, która jest przechowywana w sanktuarium Świętego Jana Pawła II w Krakowie
• Pas sutanny – przestrzelony po zamachu 13 maja 1981 przechowywany na Jasnej Górze
• Relikwiarze – po śmierci powstały specjalne relikwiarze Jana Pawła II – nawiązujące wyglądem do krzyża papieskiego do przechowywania relikwii

W październiku 2019 abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski wystosował list do papieża Franciszka z prośbą o ogłoszenie św. Jana Pawła II doktorem Kościoła oraz patronem Europy.

Dzień obchodów i patron

2 kwietnia 2011 Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów ogłosiła, że dniem wspomnienia liturgicznego Jana Pawła II będzie 22 października – data inauguracji pontyfikatu w 1978. We wrześniu 2014 papież Franciszek zarządził wpisanie świętego Jana Pawła II do powszechnego Kalendarza Rzymskiego w randze wspomnienia dowolnego.

Jest patronem: rodzin, 11 miast w Polsce (Bełchatowa, Bodzentyn, Ełku, Kalwarii Zebrzydowskiej, Obornik, Ostrołęki, Staszowa, Świdnicy, Szamocin, rodzinnego miasta Wadowic i Zakliczyna), powiatu tatrzańskiego, województwa kujawsko-pomorskiego i małopolskiego, Światowych Dni Młodzieży, której był inicjatorem, Ruchu Apostolstwa Młodzieży, którym też był inicjatorem, polsko-ukraińskiego pojednania oraz Akcji Katolickiej w Polsce.

Tablica przodków

Tablica rodowodowa
Prapradziadkowie	Bartłomiej Wojtyła (30.08.1788–15.09.1848) Anna Chudecka (24.07.1794–17.02.1831)	Kacper Gałuszka (~1768–1.07.1828) Apolonia Kaspera (19.02.1797–25.07.1861)	Bernard Przeczek (18.10.1784–3.04.1841) Helena Pawlica (20.01.1793–3.07.1846)	Jan Karol Heß (28.01.1802–1858) Teresa Rek (1804–12.03.1858)	Jan Kaczorowski (1741–14.04.1827) Ewa Adamkiewicz (1760–14.10.1830)	Jan Malinowski (~1779–?) Agata Migora (28.01.1790–?)	Józef Scholz (1790–1856) Łucja Podworska (1790–22.12.1856)	Jan Rubicki (1778–19.03.1841) Marianna Szafran (27.06.1786–17.08.1864)
Pradziadkowie	Franciszek Wojtyła (11.02.1815–25.04.1872) Franciszka Gałuszka (~1820–18.03.1879)		Franciszek Przeczek (28.01.1821–2.08.1885) Maria Heß (19.11.1824–6.12.1884)		Mikołaj Kaczorowski (1797–7.07.1872) Urszula Malinowska (22.10.1818–7.10.1873)		Jan Franciszek Scholz (12.10.1815–9.03.1882) Zuzanna Rubicka (3.05.1821–21.04.1900)
Dziadkowie	Maciej Wojtyła (1.02.1852–25.09.1923) Anna Marianna Przeczek (19.07.1853–17.09.1881)				Feliks Paweł Kaczorowski (21.05.1849–19.08.1908) Maria Anna Scholz (18.02.1854–21.04.1897)
Rodzice	Karol Wojtyła (18.07.1879–18.02.1941) Emilia Anna Kaczorowska (26.03.1884–13.04.1929)
św. Karol Józef Wojtyła, papież (18.05.1920–2.04.2005)

Bibliografia

Podstawowa

• Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Zysk i S-ka, 2019, s. 1004-1030. ISBN 978-83-8116-793-2. [dostęp 2022-01-29]. (pol.).
• Tad Szulc: Jan Paweł II. Zofia Uhrynowska-Hanasz (tłum.), Michał Wroczyński (tłum.). Warszawa: Świat Książki, 1996. ISBN 83-7129-279-1. [dostęp 2022-01-29]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Będąc w seminarium chciał wstąpić do karmelitów bosych, a jego pierwsza rozprawa doktorska dotyczyła hiszpańskiego mistyka, św. Jana od Krzyża.

W 1954 roku objął fakultet na KULu.

W 1967 roku został mianowany przez papieża kardynałem i arcybiskupem Krakowa.

(Napisać przy wyborze na papieża) Zawsze największą cześć oddawał św. Stanisławowi. Podczas wyjazdu na Sobór watykański II w 1962 roku powiedział: „wchodzę (...) na ten wielki dziejowy gościniec od grobu świętego Stanisława do grobu świętego Piotra”. W 1972 roku, podczas obchodów 900 rocznicy święceń Stanisława, podkreślił, że sprawowanie urzędu biskupa, aż do śmierci z rozkazu Bolesława II Śmiałego, wywarły trwały wpływ na losy chrześcijaństwa i ojczyzny. W 1978 podczas kazania wielkanocnego imię św. Stanisława wymienił przed imionami apostołów Piotra i Pawła. 7 maja 1978 odbył pielgrzymkę do miejsca urodzenia Stanisława, a dzień później zwołał synod biskupów, natomiast wkrótce po wyborze na papieża udał się do Asyżu z zamiarem odwiedzenia świątyni, w której papież Innocenty IV kanonizował Stanisława.

16 października 1978 został wybrany na papieża. Dzień ten jest rocznicą koronacji Jadwigi Andegaweńskiej na króla Polski.

Przez całe życie uprawiał różne sporty. W 1994 odbył całonocną, ostatnią wycieczkę narciarską, co utrzymywano w tajemnicy, ponieważ rok wcześniej, po złamaniu ramienia lekarze zabronili mu uprawiania tego sportu. Zezwolili natomiast na piesze wycieczki oraz zalecali korzystanie z basenu w rezydencji w Castel Gandolfo.

W 1993 roku, w 50 rocznicę powstania w getcie warszawskim przyjął w Watykanie delegację ocalałych z holocaustu Żydów.

Podczas nauki w gimnazjum interesował się teatrem, występując w przedstawieniach kółka teatralnego, stworzonego przez polonistów gimnazjum macierzystego i żeńskiego im. Michaliny Mościckiej. Po maturze wraz z ojcem przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął w październiku 1938 studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellonskiego. Wykazal zainteresowanie aktorstwem i poezją, anga- žując się w prace studenckiego teatru Studio 39. Studia zostały przerwane w roku 1939 z chwilą napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę. Profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego wywieziono do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a uczel- nię zamknięto. Karol Wojtyła, tak samo jak miliony Polaków, został zmuszony do podjęcia pracy fizycznej. Od 1940 pracował w kamieniołomach w Zakrzówku koło Krakowa, a następnie (1941-1944) w zakładach chemicznych Solvay w Bor- ku Fałęckim. Jednocześnie kontynuował studia na tajnym nauczaniu, pisał utwory poetyckie. Po śmierci ojca, 1 listopada 1941 utworzył wraz z Mieczysławem Ko- tlarczykiem (1908-1978) tajny Teatr Rapsodyczny, a w październiku 1942 wstąpił do działającego w podziemiu krakowskiego seminarium duchownego i podjął jed- nocześnie studia na tajnym Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zwrócił wówczas na siebie uwagę arcybiskupa Adama Stefana Sapiehy, metro- polity krakowskiego, w którego rezydencji zamieszkał wraz z kilkoma kolegami seminarzystami. Po wyzwoleniu Krakowa w styczniu 1945 przez wojska radziec- kie kontynuował studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie został asystentem. Prowadził wówczas zajęcia z historii dogmatu. W sierpniu 1946 z odznaczeniem ukończył studia teologiczne. 1 listopada 1946 przyjął w ka- plicy pałacu arcybiskupów w Krakowie święcenia kapłańskie z rąk kard. Adama Stefana Sapiehy, który wysłał go następnie do Rzymu, by Karol Wojtyła uzupel- niał studia teologiczne na papieskim uniwersytecie Angelicum. W 1947 uzyskał tu licencjat z teologii. Mieszkał w Kolegium Belgijskim, gdzie poznał wielu księzy frankońskiego kregu kulturowego oraz z USA. Podczas wakacji zajmował się pra- a duszpasterską wśród polskich emigrantów we Francji iw krajach Beneluksu. Na Angelicum przygotował pracę doktorską i 19 czerwca 1948 w rozprawie publicznej obronił dysertacjç Doctrine de Fide apud S. Joannem de Cruce, ale z braku środków finansowych jej nie opublikował, co na zachodzie Europy jest jednym z warunków Uzyskania doktoratu. Zatem formalnie nie uzyskał stopnia naukowego doktora. Po powrocie do Krakowa obronił ją 16 grudnia 1948 na Wydziale Teologicznym Uni- wersytetu Jagiellonskiego, na którym uprzednio 24 listopada 1948 uzyskał stopień magistra na podstawie jednego z rozdziałów pracy doktorskiej – „Pojęcie środka zjednoczenia duszy z Bogiem w nauce św. Jana od Krzyża". W tym czasie był już wi- karym w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Niegowici koło Boch- ni, a następnie (1949-1951) w parafii św. Floriana w Krakowie. Od 1952 do 1958 wykładał etykę w krakowskim seminarium duchownym, a od 1954 do chwili wyboru na papieża w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Na tymže uniwersytecie, z którym związał się na prawie ćwierć wieku, w 1956 został mianowany na stanowisko profesora etyki. 3 grudnia 1953 uzyskał tytul doktora habilitowanego (tytuł docenta zatwierdzony przez Centralną Komisję Kwalifikacyj- ną otrzymał 31 listopada 1957) po przedstawieniu pracy „Próba opracowania etyki chrześcijańskiej według systemu Maxa Schelera" i odbyciu kolokwium habilita- cyjnego, 4 lipca 1958 Pius XII prekonizował go tytularnym biskupem Ombii i su- fraganem administratora apostolskiego archidiecezji krakowskiej, abp. Eugeniusza Baziaka (1890-1962). Konsekracja nastąpiła 28 września w katedrze wawelskiej w Krakowie. Karol Wojtyła wraz z bp. Jerzym Strobą byli najmłodszymi członkami episkopatu polskiego. Dzień po śmierci abp. Baziaka kapitula krakowska wybrała go 16 czerwca 1962 na wikariusza kapitularnego archidiecezji. 13 stycznia 1964 Pa- wel VI, wobec braku zastrzežeń ze strony wladz komunistycznych (choć począt- kowo były), mianował Karola Wojtylę arcybiskupem Krakowa, a 26 czerwca 1967 nadal mu godność kardynała prezbitera kościola San Cesareo in Palatio. Karol Wojtyła był energicznym duszpasterzem swojej metropolii. Wizytował parafie, odwiedzał klasztory, spotykał się z inteligencją krakowską, że środowiskiem worczym i naukowym. W 1965 rozpoczął proces beatyfikacyjny s. Faustyny Ko- walskiej (1905-1938). Walczyl z komunistycznymi władzami o budowę kościolów p. W Nawej Hucie), kształcil zarówno księży, jak i katolików świeckich – mimo przeszkód ze strony władz komunistycznych, które próbowały (bezskutecznie) przeciwstawić go prymasowi Polski kard. Stefanowi Wyszyńskiemu. Pełnił funkcje przewodniczącego Rady Naukowej Konferencji Episkopatu Polski. Na Soborze Wa- tykańskim II odgrywal donioslą rolę i jako członek komisji przygotowującej sobór uczestniczył w czterech jego sesjach. W znaczący sposób wpłynął na debatę o wol- ności religijnej, a także na ostateczny ksztalt konstytucji duszpasterskiej o Kościele wspólczesnym (Gaudium et spes). W 1972 zwołał w swojej diecezji Duszpasterski Synod Archidiecezjalny, który zakończył prace w 1979. Obrady synodu zamykał już jako papież Jan Pawel II, w czasie trwania uroczystości z okazji 900. rocznicy męczeńskiej śmierci św. Stanisława ze Szczepanowa. Od 1966 był członkiem Papie- skiej Komisji do spraw Małżeństwa i Rodziny, od 1967 konsultorem Rady do spraw Apostolstwa Świeckich, a od 1970 Kongregacji do spraw Kultu Bożego. Brał udział w prawie wszystkich sesjach synodu biskupów; od 1971 wchodził w skład Rady Ge- neralnej Sekretariatu Synodu. W dniach 5-12 marca 1976 na zaproszenie papieża Pawła VI wygłosił w Watykanie tradycyjne rekolekcje wielkopostne przeznaczone dla papieża i jego najbliższych współpracowników, opublikowane w Polsce i za gra- nicą w książce Znak, któremu sprzeciwiać się będą. Rekolekcje w Watykanie. Rzym – Watykan Stolica Apostolska 5-12 III 1976. Dużo podróżował po świecie. Między 1969 a 1976 odwiedził ośrodki polonijne w USA, Kanadzie, na Bliskim Wscho- dzie, w Afryce, Australii i Nowej Zelandii. W 1978 wraz z kard. Stefanem Wyszyń- skim odbył podróż do Republiki Federalnej Niemiec na zaproszenie episkopatu niemieckiego, co miało pozytywne znaczenie dla stosunków polsko-niemieckich. Występując pod pseudonimami Andrzej Jawień, Stanisław A. Gruda i Piotr Jasień, Karol Wojtyła pisał utwory literackie i sceniczne: Hiob i Jeremiasz (1940, wyd. w to- mie Poezje i dramaty, 1980), Brat naszego Boga (1950, wystawiona 1980), Pieśń o blasku wody (1950), Myśl jest przestrzenią dziwną (1952), Rozważania o śmierci (1975), Kamieniołom (1957), Myśląc ojczyzna (1979), Przed sklepem jubilera (1960, wystawiona 1979). Znaczny rozgłos uzyskały jego książki: Miłość i odpowiedzial- ność. Studia etyczne (1960), Osoba i czyn (1969), Znak, któremu sprzeciwiać się będą (1976), Elementarz etyczny (1982), Poezje wybrane (1987), Renesansowy psałterz (1999). Prowadził badania naukowe, publikując szereg artykułów i książkę Von der Königewürde des Menschen (1980). 18 października 1994 odbyła się w Mediolanie promocja książki Jana Pawla II Przekroczyć próg nadziei, która stała się bestselle- rem roku, 15 listopada 1996 w Rzymie zaprezentowano autobiograficzną książkę Dar i tajemnica, którą papież napisał z okazji 50. rocznicy swoich święceń kapłań- skich. 6 marca 2003 ukazał się równocześnie w Krakowie i Watykanie (na wiosnę w różnych językach) poemat Tryptyk rzymski. 18 maja 2004 w Rzymie i Krakowie przedstawiono autobiograficzną książkę papieża, Wstańcie, chodźmy, omawiającą jego poslugę biskupią w Krakowie. 14 marca 2005 w Warszawie odbyła się promo- orzedstawiono autobiograficzną książkę papieža Wstańcie, chodźmy, omawiającą dia książki papieża Pamięć i tožsamość. Po niespodziewanej śmierci Jana Pawła I 14 października 1978 rozpoczęło się w Kaplicy Sykstyńskiej konklawe z udziałem 111, czyli wszystkich uprawnionych do dokonania wyboru, spośród 126 kardynałów. Z konklawe zostali wykluczeni kardynałowie, którzy ukończyli 80. rok życia. Na podstawie szczątkowych danych zrekonstruowano konklawe, które mogło mieć następujący przebieg. Wśród pa- pabili wymieniano tak jak poprzednio zachowawczego Giuseppe Siri, arcybiskupa Genui, i liberalnego Giovanniego Benellego (1921-1982), arcybiskupa Florencji, bliskiego współpracownika Jana Pawła I. Do wyboru na papieża potrzeba było 75 glosów, a žaden z nich nie uzyskał ich w pierwszych czterech głosowaniach. Nastąpił impas i zaczęto proponować kandydatów spoza grona Włochów. Zwró- cono uwagę także na Johannesa Willebrandsa (1909-2006), arcybiskupa Utrechtu, i Eduarda Francesca Pironio (1920-1998), biskupa Mar de Plata (Argentyna), pre- fekta Kongregacji do spraw Zakonów i Instytutów Świeckich. Ale to nie oni zostali wybrani, lecz Karol Wojtyła, który nie był wymieniany jako papabile. 16 paździer- nika w ósmym scrutinium uzyskał 99 głosów (inne dane: 94, 103). Ponoć o wyniku głosowania zadecydowała postawa kard. Siriego i jego zwolenników, którzy poparli Karola Wojtyłę. Duża w tym była zasługa kard. Franza Königa (1905-2004), który prowadził kampanię na rzecz Karola Wojtyły, a także kard. Stefana Wyszyńskie- go, który namówił arcybiskupa Krakowa do wyrażenia zgody na przyjęcie urzędu i godności. Karol Wojtyła, tak jak jego poprzednik, przyjął podwójne imię – Jan Paweł II, wskazując na chęć kontynuacji działań prowadzonych przez Jana XXIII i Pawła VI. Przejął władzę jako szósty suweren Państwa Watykańskiego, pierwszy papież Słowianin i pierwszy od czasów papieża Hadriana VI, czyli po 455 latach, nie-Italczyk. Przemówił w języku włoskim do zgromadzonego na placu św. Piotra 200-tysięcznego tłumu, który zamilkł w konsternacji, nie wiedząc, skąd nowy pa- pież pochodzi. Zaniechał przestrzegania ustalonego zwyczaju, nakazującego nowo wybranemu papieżowi udzielić tylko błogosławieństwa urbi et örbi (miastu i świa- tu). Jan Paweł II oświadczył, że wezwano go „z dalekiego kraju", oraz poprosił, aby go poprawiono, jeśli się pomyli „w naszym języku włoskim". Przysporzyło mu to Sympatii mieszkańców Rzymu i Włochów. 17 października 1978 wygłosił pierwsze oredzie radiowe i telewizyjne urbi et orbi, w którym poruszył palące problemy TÓŻ- yen narodów i próbował je rozwiązaé w duchu Ewangelii. Występował przeciwko SKryminacji ekonomicznej, społecznej, polityeznej i przeciw niesprawiedliwości. Owa dni później odwiedził w poliklinice Gemelli swego ciężko chorego przyjaciela, abp. (poźniejszego kardynała) Andrzeja Mariç Deskura (1924-2011), Uroczystość inauguracji jego pontyfikatu odbyla się 22 października 1978 na placu św. Piotra, bez oznak žadnego splendoru jego poprzedników (tron, tiara, sedes gestatoria), W czasie inauguracji pontyfikatu wypowiedział pamiętne słowa: „Nie lękajcie się. Otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi". Jan Pawel II miał rozleglą wiedzę humanistyczną i teologiczną. Znał dobrze kilka obcych języków. Był skromny, gleboko pobožny, darzył szczególną czcią Naj- świętszą Maryję Panne, co znalazło wyraz w herbie papieskim, w którym zamieścił na niebieskiej tarczy znak krzyżu, w którym wpisana jest litera ,M", inicjał Matki žej, oraz przyjąl dewizę z chwili powolanta ge na biskupstwo: Totus Tuus (Cały Twój). Był przyjazny dla wszystkich ludzi bez względu na ich przekonania poli- tyczne czy religijne. Jan Pawel II w ewangelicznym uauczaniu podkreślał znaczenie wiary w Trojce Świętą, znaczenie Eucharysti i miejsce Najswiętszej Maryi Pan- ny w pobożności chrześcijańskiej. Jego poglądy (m.in. na antykoncepcję, celibat księży, kapłaństwo kobiet, klonowanie) wyrażające naukę Kościoła były niekiedy krytykowane jako konserwatywne, nieprzystające do współczesnej epoki. Jego oso- bowość i głoszone nauki niewątpliwie miały wpływ na rozbudzenie poczucia świa- domości narodowej w Europie Wschodniej i godności Słowian. Przyczynił się wraz z Ronaldem Reaganem (1911-2004), prezydentem USA, do przyspieszenia reform demokratycznych i upadku komunizmu w Polsce, a pośrednio w całym dawnym bloku komunistycznym w Europie. Symbolem rodzącej się wspólnej, zjednoczonej Europy było zburzenie muru berlińskiego (9 listopada 1989). W historiografii jest uznawany za jednego z najznakomitszych papieży i z tego powodu nazwa się go Wielkim. Ten przydomek jest nadawany przez ludzi świeckich, w odróżnieniu od innych określeń będacych w kompetencjach instytucji Kościoła. W czasie pontyfikatu Jana Pawła II, we wrześniu 1984 powstała tzw. teologia wyzwolenia, która była pokłosiem m.in. dyskusji na konferencji w 1979 w Puebli między Leonardem Boffą (ur. 1938), teologiem brazylijskim a kard. Josephem Ratzingerem (następny papież Benedykt XVI). Teologia wyzwolenia przyjmowa- ła marksistowską teorię walki klas, a tym samym akceptowała przemoc: wzywała Kościół do uczestnictwa w tej akcji. Odnosiło się to szczególnie do pełnej kontra- stów ekonomicznych Ameryki Południowej. Teologia wyzwolenia znajduje obec- nie coraz mniej zwolenników wskutek zalamania się systemu komunistycznego w państwach ją dotychczas popierających. Jan Paweł II poczynił energiczne kroki, by przywrócić w Ameryce Południowej dyscyplinę w zakonie jezuitów, który skła- niał się do poglądów zawartych w teologii wyzwolenia. Jako przeciwwagę dla tych poglądów na mocy konstytucji Ut sit podniósł 28 listopada 1982 do rangi prałatury personalnej – prałat Alvaro del Tortillo (1914-1994) – Opus Dei, jako instytucję świecką Kościoła mającą za zadanie głoszenie na świecie Ewangelii 17 maja 1992 i- prałat Álvaro del Tortillo (1914-1994) – Opus Dei, jako instytucję personalnej hetyfikował, a 6 października 2002 kanonizował Josemarię Escrivà de Balaguera (1902-1975), założyciela tej instytucji. W 1980 w Chicago papież potwierdził tradycyjne nauczanie Kościoła doty- zace małżeństwa, antykoncepcji, przerywania ciąży (aborcji) i homoseksualizmu, prZypominając encyklikę Pawła VI Humanae vitae (1968). Równocześnie dostrzegł niebezpieczenistwo dla tradycyjnego nauczania Kościoła w przekazie tych wartości przez ówczesnych wybitnych teologów: Hansa Künga (ur. 1928), Jacques'a Pohiera (1926-2007), harlesa E. Currana (ur. 1934), Edwarda Schillebeeckxa (1914-2009), Bernarda Häringa (1912-1998) i Gustavo Gutiérreza (ur. 1928). Niektórym z nich odmówił prawaà nauczania na katolickich uczelniach, W czasie pontyfikatu Jana Pawła II trwała schizma abp. Marcela Lefebvre'a (zob. Paweł VI), który za przekroczenie prawa kościelnego podlegał ekskomunice (2 lip- ca 1989). Wraz z nim za schizmatyka uznany został abp Antonio de Castro Mayer. Obai konsekrowali czterech biskupów wbrew stanowisku Stolicy Apostolskiej. 31 października 1992 papież w imieniu Kościoła rehabilitował Galileusza [Gali- leo Galilei]. W czasie pontyfikatu, a szczególnie po śmierci papieża, pojawiły się nieuzasadnione oskarżenia o niedostrzeganie lub nawet ukrywanie nadużyć sek- sualnych w Kościele. Dotyczyło to m.in. sprawy sióstr kontemplacyjnych Wspól- noty św. Jana (zob. papież Franciszek) i Marciala Maciela Degollado (1920-2008), założyciela Legionu Chrystusa. Jan Paweł II był pierwszym papieżem, który w pełni korzystał ze środków ma- Sowego przekazu (radio, telewizja) do głoszénia Ewangelii. Jako biskup Rzymu wizy- tował, tak samo jak Paweł VI, parafie. Odbył 145 podróży duszpasterskich po Wło- szech, m.in. do (1979, 1982, 1986, 1993, 2002) Asyżu, (1982, 1988, 1997) Bolonii, (1983) Mediolanu, (1985, 1994, 1995, 2004) Loreto i na (1994) Sycylię. Sam wyspor- towany – do 1993 jeździł na nartach – interesował się sportem, m.in. 31 maja 1990 poświęcił stadion Olimpico w Rzymie przed mistrzostwami świata w piłce nożnej i 29 października 2000 obejrzał, jako pierwszy papież, mecz na tym stadionie, 1 lipca 1979 Jan Paweł II mianował sekretarzem stanu kard. Agostino Casarolego, a następnie od 1 lipca 1991 kard. Angela Sodano (ur. 1927). 26 listopada 2000 pod- PIsał nową Konstytucję Państwa Watykańskiego. Kontynuował politykę Pawła VI, mianując kardynałami osoby z różnych kontynentów. Kolegium Kardynałów w lu- yn 2001 liczyło 183 członków, w tym 135 elektorów. Jednakże wskutek śmierci lub UStagnięcia 80. roku życia przez część purpuratów w ciągu dwóch następnych lat ch liczba spadła do 120. 28 września 2003, na ostatnim konsystorzu nadał godność