Turkish Language and Literature

Osmanlı'da kadınların kendilerini ifade etmeleri, tanıtmaları ve faaliyetlerini duyurmaları ilk kez basın aracılığıyla gerçekleşmiştir. Kadınlara toplum içinde layık oldukları değerin verilmesi ve kadınların bilinçlenmesi amacıyla çeşitli süreli yayınlar çıkarılmıştır. Basında kadınlara ait imzalara, dönem gazetelerinde, bazı gazetelerin çıkardıkları kadına ait sayfa ve eklerde, özellikle de kadın dergilerinde rastlamak mümkündür. Türkiye'de kadın araştırmaları alanındaki ilk girişimler, Tanzimat Dönemi'nde gerçekleşmiştir. Kadın dergileri, Tanzimat'la başlayan modernleşme ve yenileşme sürecinde, kadın konusunda yaşanan sosyal ve kültürel gelişmelerin bir sonucudur.

Özet Tabibnâme, 18. yüzyılda Fakîr Ahmed Şeyhzâde tarafından yazılmış olan alternatif tıp, eczacılık ve bitki bilimi konularını içeren Türkçe el yazması bir metindir. Metin ayrıca dönemin siyasi, dinî ahlaki, tıbbi, felsefi vb. hususlarında da bilgiler taşımaktadır. Tabibnâme, barındırdığı söz varlığı ve dil özellikleri nedeniyle tıp ve eczacılık terminolojisi bakımından olduğu kadar Türk dili ve Türk kültürü tarihi bakımından da oldukça önemlidir. Tabibnâme metninde 101 adet bitki adı kullanılmıştır. Bu makalede, metinde kullanılan bitki adları art zamanlı ses değişiklikleri bakımından ve bugün Türkiye Türkçesinde kullanılıp kullanılmadıklarına göre değerlendirildi. 35 bitki adı bugün Türkiye Türkçesinde çeşitli ses değişikliklerine uğramış biçimleriyle ve 46 bitki adı ise aynı biçimleriyle kullanılmaktadır. Buna karşılık 20 bitki adı bugün Türkiye Türkçesinde kullanılmamaktadır. Bitki adlarının 27'si Türkçe, 25'i Arapça, 22'si Farsça, 18'i Yunanca ve 1 tanesi de Endonezya dilindendir. 8 bitki adı birden çok dillidir. 101 bitki adı, Tabibnâme metninde 152 kere kullanılmıştır. Ayrıca 7 bitki adı, alt tür adlarıyla birlikte 14 kere kullanılmıştır.

İlköğretim 6., 7. ve 8. sınıflarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki “Atatürk” teması altında beşer metin olmak üzere toplam on beş metin yer almaktadır. Bu çalışmada söz konusu metinlerde geçen niteleme sıfatları kullanıldıkları adlarla birlikte belirlenmiştir. Belirlenen niteleme sıfatlarının sınıflara göre, ayrı ayrı hangi sıklıklarda kullanıldıkları, nasıl kullanım gelişimleri gösterdikleri, metinlerin edebi metin olmaları bakımından sıfatların gerçek ve mecaz anlam kullanımları belirlenmeye çalışılmıştır. Sıfatlar, adlarla anlatılmaya çalışılan nesnel dünyaya ait unsurların özelliklerini anlatmak için kullanıldıklarından çok önemlidir. Türkçenin niteleme sıfatları, Türkçenin söz varlığı içerisinde önemli bir yer oluşturmaktadır. Türkçe kullanımdaki gelişmişlik bu sözcükleri hem konuşucu ve yazıcı olarak hem de dinleyici ve okuyucu olarak dil edimselliği esnasında en verimli düzeyde kullanmayla doğrudan ilişkilidir. Bu çalışmada Türkçe ders kitaplarında kullanılan bu metinlerde yer alan niteleme sıfatlarının kullanımsal özellikleri ilköğretim 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin Türkçe söz varlıkları bakımından gelişimlerine ne ölçüde katkıda bulundukları değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Cinsellik ve erotizm kavram alanına hizmet eden dil birimlerinin açık açık yazılmasına-yüzey yapıda bulunmasına-ve dahi bunların gösterilmesine-sahnelenmesine-karşı çıkan mekanizmalar vardır. Din ve devlet gibi erk mekanizmaları, cinselliğin sömürü metası olarak kullanıldığını öne süren birtakım modernist argümanlar ve psikoloji temelli bazı yaklaşımlar bu mekanizmaların birkaçıdır. Dilin sunduğu çeşitli imkânlar ise bu gibi engeller karşısında metin üreticinin / anlatıcının elini güçlendirmektedir. Verici, dolaylı ve örtük anlatıma başvurma, sezdirim / çıkarım cümlelerinden yararlanma, derin yapıda bırakma yöntemlerini çözüm aracı olarak kullanır. Bir diğer çözüm yolu da gösterilmek üzere hazırlanmış metinlere yani senaryolara has olan karanlıkta sunma yöntemidir.

Yeni Türk alfabesinin kabulü sürecinde 1928 yılının ikinci yarısı ve 1929 yılının ilk çeyreği, düşünsel hazırlıkların vücut bulduğu önemli dönüm noktalarına tanıklık eder: 9 Ağustos 1928 Harf İnkılâbıyla ilgili ilk resmî açıklamanın yapılması, 1 Kasım 1928 Latin Harfleri Kanunu’nun kabulü, 1 Aralık 1928 Latin asıllı Türk alfabesine geçme için basına verilen son tarih ve 1 Ocak 1929 Millet Mektepleri’nin açılması.
Bu çalışmada başlarda yeni alfabenin imlâ kaideleri arasında bulunan “gh” ve “kh” harflerinin (diagraphe seslerin) kullanımdan düşürülmeden önceki durumları ve bu tertiplerin öğrenme zorluğuna yol açtığı iddiasıyla sonradan Türk yazı dilinden çıkarılmasının haklı nedenleri dönemin en etkili kitle iletişim aracı olan gazeteler üzerinden incelenmiştir. Bu çalışma, yukarıda ifade edilen dört dönüm noktasının yaşandığı Ağustos 1928, Kasım 1928, Aralık 1928 ve Ocak 1929 tarihleri odak alınarak Ağustos 1928 ile Ocak 1929 arasında sınırlandırılmış olup bu süreçte süreli yayın organlarından “Cumhuriyet, Milliyet, İkdâm, Son Saat ve Hakimiyeti Milliye” gazeteleri üzerinden yürütülmüştür.

Batı kaynaklı terminolojiden alınan "metafor"un, Türkçede geleneksel tasnif içine yerleştirilmesi ve kullanımında çeşitlilik oluşmuştur. Batıda, felsefe alanında temelleri atılan kavram, ülkemizde ise figüratif bir misyon yüklenerek mecaz, açıkkapalı istiare, ad aktarması, deyim aktarması, telmih gibi birçok terim yerine kullanılmış ve örneklendirilmiştir.Metafor için dilimizde birçok farklı tanım yapılmış olmasına rağmen henüz yeterince tartışılmamış ve yerine oturtulamamıştır. Buna rağmen Türkçede metafor; tezlere, makalelere kaynaklık eder bir hale gelmiştir.