Vanuatu

Vanuatu (Inglés: ⁱ/ˌvɑːnuˈɑːtuː/ ou /vænˈwɑːtuː/; Bislama e pronuncia francesa [ vanuatu]), oficialmente a República de Vanuatu (francés: République de Vanuatu; Bislama: Ripablik blong Vanuatu), é un país insular situado no océano Pacífico Sur. O arquipélago, que é de orixe volcánica, está 1750 km. ao leste do norte de Australia, 540 km. ao nordés de Nova Caledonia, ao leste de Nova Guinea, ao sueste das Illas Salomón e ao oeste de Fidxi. O seu nome colonial era Novas Hébridas; este nome só é usado para referencias históricas.

Vanuatu

Ripablik blong Vanuatu (bi) République du Vanuatu (fr) Republic of Vanuatu (en) Vanuatu (bi)
Bandeira Brasón
Himno	Yumi, Yumi
Lema	«Long God yumi stanap» «In God we stand» «С Бог удържаме» «Safwn Gyda Duw»
Localización
17°S 168°L
Capital	Port Vila
Contén a división administrativa	Malampa Penama Sanma Shefa Tafea Torba
Poboación
Poboación	300.019 (2020) (24,61 hab./km²)
Lingua oficial	Bislama lingua francesa lingua inglesa
Xeografía
Parte de	Melanesia lista negra dos paraísos fiscais da Unión Europea (2019–)
Superficie	12.190 km²
Punto máis alto	Monte Tabwemasana (pt) (1.879 m)
Punto máis baixo	Océano Pacífico (0 m)
Comparte fronteira con	Australia Illas Salomón
Datos históricos
Precedido por	Q99868017 e Novas Hébridas (pt)
Creación	30 de xullo de 1980
Evento clave 30 de xullo de 1980 Vanuatu's independance (en)
Organización política
• Presidente	Nikenike Vurobaravu (pt) (2022–)
• Primeiro ministro	Bob Loughman (pt) (2020–)
Órgano lexislativo	Parliament of Vanuatu (en) , (Escano: 52)
Membro de	Grupo de Estados de África, Caribe e Pacífico Organización Hidrográfica Internacional Alianza dos Pequenos Estados Insulares Organización Mundial da Saúde Organización Mundial do Comercio Francofonía (1979–) Commonwealth de Nacións (1980–) Banco Asiático de Desenvolvemento (1981–) ONU (1981–) Banco Internacional para Reconstrução e Desenvolvimento (pt) (1981–) Corporação Financeira Internacional (pt) (1981–) Associação Internacional de Desenvolvimento (pt) (1981–) Organización Meteorolóxica Mundial (1982–) União Postal Universal (pt) (1982–) Unión Internacional de Telecomunicacións (1988–) Agência Multilateral de Garantia de Investimentos (pt) (1988–) UNESCO (1994–) Organização para a Proibição de Armas Químicas (pt) (2005–) Organização Mundial das Alfândegas (pt) (2009–) Interpol (2018–)
PIB nominal	971.636.098 $ (2021)
Moeda	Vatu
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+11 (pt) Pacific/Efate (en)
Dominio de primeiro nivel	.vu
Prefixo telefónico	+678
Teléfono de emerxencia	112, 11 (en) e 113
Código de país	VU
Sitio web	gov.vu

Vanuatu foi habitado por primeira vez por melanesios. Os primeiros europeos en visitar as illas foron unha expedición española dirixida polo navegante portugués Fernandes de Queirós, que chegou á illa máis grande, Espírito Santo, en 1606. Queirós reclamou o arquipélago para España, como parte da colonia das Indias Orientais Españolas, e chamouna La Austrialia del Espíritu Santo.

Na década de 1880, Francia e o Reino Unido reclamaron partes do arquipélago, e en 1906, acordaron un marco para xestionar conxuntamente o arquipélago como o Novas Hébridas a través dun condominio anglo-francés.

Na década de 1970 xurdiu un movemento de independencia e a República de Vanuatu fundouse en 1980. Desde a independencia, o país converteuse en membro das Nacións Unidas, da Commonwealth of Nations, da Organisation internationale de la Francophonie e o Foro das Illas do Pacífico.

Etimoloxía

O nome de Vanuatu deriva da palabra vanua ("terra" ou "fogar"), que aparece en varias linguas austronesias, combinado coa palabra tu, que significa "estar en pé" (de POc *tuqur). Xuntos, as dúas palabras transmiten o status independente do país.

Historia

Moitas das illas de Vanuatu foron habitadas hai miles de anos, as máis antigas probas indican que foi no ano 2000 a.C. En 1606, o explorador hispano-portugués Pedro Fernández de Quirós converteuse no primeiro europeo en chegar ás illas, quen crendo que chegara á Terra Australis bautizou o arquipélago co nome de Terra Australia do Espírito Santo. Os europeos comezarían a asentarse nas illas a finais do século XVIII, primeiro coas exploracións do Conde de Bougainville que redescubriu a illa co nome de Grandes Cícladas en 1768 e despois que o explorador británico James Cook visitou as illas na súa segunda viaxe en 1774 chamándoas como Novas Hébridas.

En 1887, as Novas Hébridas comezan a ser administradas por unha comisión naval franco-británica. En 1906, establécese un Condominio Franco-Británico.

Durante a segunda guerra mundial, os Estados Unidos utilizaron as illas Efaté e Espírito Santo como bases militares, o cal inxectou divisas ao país e sobre todo novas formas de pensar, feito que abriu a Vanuatu o camiño á súa independencia. En 1957 estableceuse un Consello Asesor. Na década de 1960, os aborixes nin-Vanuatu reclamaban o autogoberno e a posterior independencia; en 1974 os nacionalistas gañaron a elección do Parlamento que abolía ao Consello Asesor e en 1978 creouse un gabinete encargado por un Ministro Xefe.

En 1979 promulgouse a Constitución que estableceu parlamentos rexionais nas illas de Espírito Santo e Tanna. Ao ano seguinte, Jimmy Stevens, líder da agrupación Na-Griamel, organizou unha revolta en Espírito Santo e proclamou o Estado Independente de Vemarana. Logo Vanuatu obtivo a independencia plena o 30 de xullo de 1980 con Walter Lini como Primeiro Ministro; a pedido deste, tropas de Papúa Nova Guinea, Australia e Nova Zelandia restauran a orde en Espírito Santo. En 1981 ingresa na ONU e en 1983 ao Movemento de Países Non Aliñados.

En febreiro de 1984, o presidente George Sokomanu renunciou logo de declararse culpable de atrasar o pago dos impostos, pero resultou reelixido ao mes seguinte. En 1985 a Unión de Partidos Moderados acusou ao goberno de restrinxir os dereitos humanos e os dereitos de organización. En febreiro de 1987 un ciclón destruíu Port Vila, a capital, e causou aproximadamente 50 mortos. En decembro de 1988, no medio dunha crise política provocada por rivalidades entre o primeiro ministro Lini e Barak Sope, secretario xeral do Vanuakku Pati, o presidente Sokomanu disolveu o Parlamento e nomeou a Sope como primeiro ministro interino, pero ambos foron arrestados polas forzas leais a Lini; ao ano seguinte foi elixido como presidente Fred Timakata.

En 1991, unha moción parlamentaria desposuíu a Lini do seu cargo e Donald Kalpokas do Vanuakku Pati, foi elixido primeiro ministro o 6 de setembro, porén, foi substituído por Maxime Carlot Korman o 16 de decembro. En 1996, o grupo paramilitar Vanuatu Mobile Force intentou depor o goberno e nese mesmo ano, o gabinete de Carlot cometeu unha fraude bancaria. En novembro de 1997, o presidente Jean Marie Leye disolveu o Parlamento. Nos últimos anos o país estivo baixo escándalos de corrupción que frearon á economía.

Goberno e política

O Parlamento de Vanuatu é unicameral e ten 52 membros que son elixidos cada catro anos por voto popular. O líder do principal partido no parlamento é usualmente elixido Primeiro Ministro, e encabeza o goberno. Desde 2023 ocupa o cargo Charlot Salwai. O xefe de Estado, o Presidente, é elixido cada cinco anos polo parlamento e os presidentes dos seis gobernos provinciais. Forman unha coalición, con todo, houbo problemas algunhas veces, especialmente coa competición entre Reino Unido e Francia en tratar de simpatizar aos seus líderes cos seus intereses.

Organización político-administrativa

Desde 1968 ata 1985, Vanuatu estivo dividido en catro áreas:

• Efaté
• Malékoula
• Illa Espírito Santo
• Tanna

Provincias de Vanuatu

Desde 1985 ata 1994, estivo dividido en once áreas:

• Ambae e Maewo (capital Longana)
• Ambrym (capital Eas)
• Banks e Torres (capital Soa)
• Efaté (capital Port Vila)
• Epi (capital Ringdove)
• Malakula (capital Lakatoro)
• Paama (capital Liro)
• Pentecoste (capital Loltong)
• Illa Espírito Santo e Malo (capital Luganville)
• Illas Shepherd (capital Morua)
• Tafea (capital Isangel)

Desde 1994 Vanuatu ten seis provincias:

Provincia	Capital	Illas principais	Area (km²)	Poboación Censo 1999
Malampa	Lakatoro	Ambrym, Malakula, Paama	2,779	32,705
Penama	Longana	Illa Pentecoste, Ambae, Maewo	1,198	26,646
Sanma	Luganville	Santo, Malo	4,248	36,084
Shefa	Port Vila	Efaté, Illas Shepherd	1,455	54,439
Tafea	Isangel	Tanna, Aniwa, Futuna, Erromango, Anatom	1,628	29,047
Torba	Sola	Banks e Illas Torres	882	7,757
Vanuatu	Port Vila		12,189	186,678

Xeografía

Vanuatu

Vanuatu consiste de 83 illas, das cales dúas -Matthew e Hunter- son tamén reclamados polo departamento francés de ultramar de Nova Caledonia. Moitas das illas son montañosas e de orixe volcánica, e teñen un clima tropical ou subtropical. A maior cidade do país é a capital, Port Vila, situado na illa de Efaté, e Luganville, en Espírito Santo. A máxima elevación do país é o Tabwemasana a 1.877 m de altura.

Vanuatu é famosa por unha ecorrexión terrestre, chamado as selvas de Vanuatu. É parte da ecozona de Australasia, que tamén inclúe as veciñas Nova Caledonia e as Illas Salomón, así tamén Australia, Papúa Nova Guinea e Nova Zelandia.

Economía

A economía está baseada principalmente na agricultura de subsistencia ou a pequena escala, que prové ao 65% da poboación. A pesca, servizos financeiros de banca estranxeira, o rexistro de naves de mariña mercante, a venda de licenzas internacionais de pesca (Vanuatu é membro de varios comités rexionais de pesca) e o turismo (con 50.000 visitantes en 1997), as licenzas bancarias off-shore e a formación de compañías internacionais son outras fontes de economía. En Porto Vila atópase o Banco da Reserva e o Rexistro da Propiedade. Non hai depósitos de mineralé e o país non posúe depósitos de petróleo. Un pequeno sector industrial abastece ao mercado local. Os impostos veñen principalmente das importacións de produtos e do IVE (VAT), posto que Vanuatu non posúe imposto á renda nin ás persoas, sendo considerado un de tantos paraísos fiscais.

O desenvolvemento económico depende relativamente das exportacións, a vulnerabilidade aos desastres naturais e as longas distancias entre os principais mercados e as illas. Un gran terremoto en novembro de 1999, seguido por un tsunami, causou moitos danos na illa norteña de Pentecoste, deixando a miles de persoas sen fogar. Outro poderoso terremoto en xaneiro de 2002 causou danos á capital Port Vila, e áreas adxacentes, seguido por un tsunami.

O produto interior bruto creceu a menos do 3 % nos anos 1990. En vista disto o goberno prometeu suavizar as regulacións no seu centro financeiro de banca estranxeira. Australia e Nova Zelandia son os principais suplidores da axuda externa de Vanuatu.

A unidade monetaria de Vanuatu é o Vatu. No ano 2000 137,64 vatus equivalían a 1 dólar estadounidense. No ano 2007 (marzo) 107 vatus equivalían a 1 dólar estadounidense.

Demografía

Evolución da poboación de Vanuatu entre 1961 e 2003. Datos da FAO, 2005. En miles de habitantes

A maioría dos habitantes de Vanuatu (95%) son nativos melanesios, ou nin-Vanuatu, o resto da poboación é de orixe europea, asiático e doutras illas do Pacífico. Existen tres idiomas oficiais: inglés, francés e bislama (un idioma crioulo que evolucionou do inglés). Ademais, ao redor de cen linguas locais son faladas nas illas.

O Cristianismo, dividido en varias denominacións, é a relixión predominante en Vanuatu. A Igrexa Presbiteriana,que abarca unha terceira parte da poboación, é o maior delas.

Véxase tamén

Outros artigos

• Lista de illas de Vanuatu

Ligazóns externas

• AtopandoVanuatu Arquivado 24 de maio de 2007 en Wayback Machine. (en inglés)
• Mapa de Vanuatu Arquivado 05 de marzo de 2005 en Wayback Machine. (en inglés)