Political Science

Sažetak: Globalizacija se pokazala kao jak izazov suverenitetu, ali država još uvek ne daje svoje ingerencije u oblasti kontrole imigracije. Ovaj esej ima za cilj predstavljanje prvih radova političkih teoretičara u oblasti etike imigracije – ponajviše Majka Volcera, koji govori u prilog kolektivnog prava država da kontrolišu ulazak ljudi, i Džozefa Karensa, koji brani princip otvorenih granica. Čak i bez dovođenja u pitanje generalnog prava države na kontrolu imi-gracije može se govoriti o moralnoj obavezi primanja određenih kategorija nedržavljana koju bi trebalo da ispune liberalno-demokratske države. S druge strane, nijedna strategija kontrole članstva ne može biti konzistentna sa centralnim liberalnim principima po kojima svaka osoba ima jednaku moralnu vrednost. Na kraju, u eseju se razmatra potencijalni svet migracija bez granica i neke od pozitivnih implikacija jednog takvog scenarija.
Ključne reči: imigracija, sloboda kretanja, Volcer, Karens, zatvorne i otvorene granice

Ovaj tekst kritički analizira rešenja koje nudi Pakt o imigraciji i azilu usvojen tokom francuskog predsedavanja EU 2008. godine. Pakt o imigraciji i azilu treba da strateški pogura krei-ranje zajedničke imigracione politike. Rano je reći hoće li u tome uspeti i jesu li države članice na to spremne. Mnogo je izvesnije da su spremne i voljne da se bore protiv neregularnih migracija, a to dokazuje i nova i kontroverzna Direktiva o povratku. Srbija želi članstvo u Evropskoj uniji, a pre toga bezvizni režim sa EU za svoje građane, stoga mora usaglasiti svoju migra-cionu politiku sa evropskim standardima. Ključne reči: liberalizacija viznog režima, Evropski pakt o imigraciji i azilu, Direktiva o povratku, masovna regularizacija neregularnih migranata, integracioni ugovori

This text critically researches the nature of policy solutions adopted as a part of the European Pact on Immigration and Asylum which was adopted under the French Presidency of the EU in 2008. The aim of this document was giving a strategic push forward to common immigration policy-making. It is still early to say whether the Pact is to be successful and whether the Member States are ready for this. It is much more likely for them to be ready and willing to combat irregular migration as proven by the controversial Return Directive. Serbia wants to become a member of the European Union, but, even before that, the liberalization of the visa regime for its citizens travelling to the EU. Therefore, Serbia must harmonize its migration policy in line with European standards.

Key words: irregular migration; illegal migration; visa liberalization; European Pact on Immigration and Asylum; Return Directive; mass regularisation of irregular migrants; integration contracts; concept of semi-compliance

This paper aims to examine the relationship between concepts of constituent power, constituent people, and national minorities and, more specifically, to answer the question of whether both constituent (usually titular) people and national minorities exercise their constituent power.

The paper argues that the right to return should be upheld as a political principle for mitigation of the boundary problem - who belongs to demos. Restoration of citizenship pursued through justified politics of return contributes to the democratic reconstitution of post-conflict societies. In the post-Yugoslav space, however, politics of return of refugees, internally displaced persons, diaspora, and deportspora can be charged with promoting some forms of citizenship inequality, preferring some citizens over others and impeding or effectively blocking the return of those thought undesirable.

Keywords: boundary problem, right to return, politics of return, citizenship constellations, refugees, internally displaced persons, diaspora, deportspora, inequality, post-Yugoslav space

Radovi koje smo uredili u ovoj knjizi izloženi su na naučnoj međunarodnoj
konferenciji (Saboru politikologa), koja je održana 27-28. septembra 2014. godine u Beogradu u organizaciji Udruženja za političke nauke Srbije i Univerziteta u Beogradu – Fakulteta političkih nauka.

U članku tvrdim da postoje osnovi komplementarnosti agonističke demokratije i participativne demokratije u pogledu mogućnosti institucionalizacije agonizma koji dosad nije imao razrađenu institucionalnu dimenziju. Dve demokratske teorije dele težnju za širenjem političkog kao načina uključivanja građana i njihove političke subjektivizacije i osnaživanja. Takođe, ima autora na obe strane koji dele shvatanje da demokratiji nisu potrebni temelji. Putem agonističke participacije kao osporavanja, s jedne strane, i širenjem i  jačanjem različitih oblasti političke participacije, sa druge, otvaraju se mogućnosti za kritiku i promenu, ali se prostor otvara i za rizike. Oslanjajući se na redefinisanu agonističku participaciju, želim da ublažim prigovor da agonizam nema normativnu snagu u smislu neposedovanja resursa za motivisanje građana i opravdanje njihove kritike praksi dominacije i ugnjetavanja. Zaključak je da je potrebno prihvatiti agonističku participaciju kao sredstvo razvijanja demokratskog političkog rasuđivanja jer nema drugih garancija, tj. nema sigurnosti temelja, koji bi nam omogućili da razlikujemo demokratski od nedemokratskog agona.


Ključne reči: agonistička demokratija, participativna demokratija, postfundacionalizam, osporavanje, participacija, abolicionistička jednakost, kritika, normativna snaga.

In this article I argue that there are grounds for considering agonistic democracy and participatory democracy complementarity in order to institutionalize agonism which has thus far lacked an elaborate articulation of its institutional dimension. The two democratic theories share a commitment toward widening the scope of the political as a way of inclusion of citizens and their subsequent political subjectivation and empowerment. Furthermore, there are authors on both sides who think democracy does not need foundations. Agonistic participation and contestation, on the one hand, and the broadening and strengthening of various sectors of political participation, on the other, both open up new possibilities for critique and change, but also create new risks. Building on a redefinition of agonisitic participation, I aim to attenuate an objection that agonism is normatively weak in terms of lacking resources to motivate citizens and justify their critique of practices of domination and oppression. The article concludes that we need to embrace agonistic participation as a means towards the development of democratic political judgement, as there are no other guarantees, i.e. secure foundations, for our ability to distinguish between democratic and non-democratic agon.


Key words: agonistic democracy, participatory democracy, post-foundationalism, contestation, participation, abolitionist equality, critique, normative strength

Takozvani „egalitarizam sreće“ – kako je Elizabet Anderson (Elizabeth Anderson)
brendirala jednu struju egalitarne misli u političkoj teoriji zbog naglašavanja
pojmova sreće i izbora – javio se u vreme uvećanja nejednakosti i upućivanja brojnih udaraca Nove desnice državi blagostanja. Teorija o jednakosti resursa Ronalda Dvorkina (Ronald Dworkin) bila je među najznačajnijima u okviru kampa egalitarizma sreće. Ako lošu sreću treba kompenzovati, da li treba kompenzovati i svaku nesreću i da li se time poništava i individualna odgovornost? Da li dobra sreća poništava zasluge i odgovornost te je treba neutralizovati? To su neka od pitanja koja su podstakla rasprave u toj struji egalitarne misli. Dvorkin je pokušao da pomiri jednakost sa konzervativnom idejom odgovornosti. Iako se taj pokušaj može posmatrati i kao hvatanje za slamku da bi se opstalo u trci sa Novom desnicom, odnosno preozbiljno shvatanje libertarijanske kritike i nastojanja da se odgovori na nju, mnogi egalitaristi, poput Džonatana Volfa (Jonathan Wolff), misle da je upravo takav liberalni egalitarizam promovisao pogrešan etos jednakosti i da je liberalnu jednakost trebalo zamenitim demokratskom jednakošću koju, na primer, predlaže Elizabet Anderson. U ovom radu ću preispitati Dvorkinovu poziciju i pokušati da odgovorim na pitanje da li zaslužuje da bude tretirana kao egalitarizam sreće, odnosno u kojoj meri je kritika Anderson i Volfa pogubna po njegov egalitarizam sreće. To ću učiniti propitujući i mogućnost razumevanja Dvorkinove teorije kao egalitarizma
odgovornosti jer je on zapravo želeo da objedini kolektivnu odgovornost političke zajednice u pridavanju jednake važnosti svakom ljudskom životu sa pojedinačnom odgovornošću građana za sopstvene izbore. Bez obzira na ovu rekvalifikaciju, pokazaću da postoje problemi i u viziji i u argumentu Dvorkinove koncepcije jednakosti resursa koji je čine ili neadekvatno egalitarnom ili nekonzistentnom.

The paper argues that the right to return should be upheld as one of the political principles for mitigation of the boundary problem in post-conflict societies. Restoration of citizenship pursued through justified politics of return contributes to democratic reconstitution of post-conflict societies. In post-Yugoslav space, however, the politics of return of refugees, internally displaced persons, diaspora and deportspora can be charged with promoting some forms of citizenship inequality, preferring some citizens over others and impeding or effectively blocking the return of those who are not desirable.

Adriana Zaharijević je svoju drugu knjigu Ko je pojedinac? Genealoško propitivanje ideje građanina, priređenu doktorsku disertaciju odbra-njenu na Fakultetu političkih nauka univerziteta u Beogradu, pisala u formi prevođenja jedne epohe, priznajući da se vodila gotovo naivnim pitanjima poput onog " kako je moguća nejednakost među ljudima" i odgo-varajući na ista praćenjem dinamike formiranja institucije građanstva ogra-ničivši se vremenski na 19. vek i prostorno na ujedinjeno Kraljevstvo. Ko je pojedinac? je zanimljiva, bogata i dobro promišljena knjiga koja se čita poput romana i kroz koju prolazi plejada likova – od ljudi, " malih " ljudi, preko anđela doma, prostitutki, usedelica, sifražetkinja, pa do džeka trboseka. Prema priznanju autorke, tekst je hibridna tvorevina i ogled iz kritičke istorije mišljenja koja, fukoovski, za cilj ima da pokaže šta subjekt mora da bude da bi bio legitiman subjekt znanja. ovakav interdisciplinarni poduhvat je uvek rizičan ali ovde gotovo neophodan pošto nije reč samo o ličnom izboru autorke pri opiranju akademskim zahtevima za specifi-kacijom i fragmentacijom tema, već je stvar u težnji da se povežu istorija političkih ideja sa proizvodnjom znanja i činjenica i stvarnim istorijskim razvojem. Knjiga ima uvod, pet poglavlja i završno poglavlje koje nema klasičnu ulogu zaključka. u prvom poglavlju (Transformacija političkog) autorka se bavi transformacijom opsega delovanja države koja pre stupanja kraljice viktorije na presto gotovo da se uopšte nije brinula o svojim podanicima van okvira levijatanskog modela suverena zainteresovanog za pitanja rata i pravde. Izmenjene društvene okolnosti vode ka transformaciji države u pravcu staranja o životu podanika. Za ovu dopunu nužne su (moralne) reforme, za koje su nužne tehnike upravljanja i regulisanja života, a za njih su opet potrebna znanja o pojedinačnim životima. Zbog toga uloga znanja i proizvodnje znanja – sistematizacije, kategorizacije, hijerarhiza-cije vrednosti i normi – igra tako značajnu ulogu u ovoj knjizi.

Moram da priznam da se, osim činjenice da se bavim obrazovanjem utoliko što radim u obrazovnoj instituciji, nisam bavila obrazovanjem kao predmetom istraživanja na neki sistematski način. Tokom naših prethodnih čitalačkih klubova u okviru Humanistike u tranziciji na kojima smo pričali o obrazovanju shvatila sam koliko je to jedna neobična situacija. Ona je verovatno posledica činjenice da sam profesionalno više želela da se identifikujem kao istraživačica, a manje kao neko ko se bavi nastavom, iako pozicija asistentkinje beogradskog univerziteta pre svega znači da se bavite nastavom, i da znatno manje vremena ostaje za naučni rad što oslikava podelu rada u kojoj naše, globalno posmatrano, marginalne akademske sredine nemaju sredstava za istraživačke projekte i zaposleni na fakultetima se pre svega bave podučavanjem. ipak, razmišljajući o tome da je demokratija predmet mog teorijskog promišljanja a da zapravo najviše vremena provodim baveći se obrazovanjem kroz rad sa studentima na vežbama, seminarima i različitim školama, došla sam do pitanja na koje bih pokušala da odgovorim: na osnovu kojih sposobnosti su neki ljudi kvalifikovani da vladaju? Već ovo pitanje ukazuje na neraskidivu vezu između te dve oblasti – demokratije i obrazovanja – koju nisam ranije istraživački jasno artikulisala kako bih to pokušala da učinim ovom prilikom. Da objasnim u čemu je stvar: čak i danas kada je univerzalno prihvaćeno pravilo " jedan čovek jedan glas " , ljudi svakodnevno izražavaju intuicije da mudri treba da vladaju jer su mase iracional-ne a većina običnih ljudi nedovoljno obrazovana. ono što želim da preispitam je kako odgovor na pitanje ko su " mudri " , " obrazovani " , " visokokvalifikovani " u kontekstu kvalifikacija za vladavinu zavisi od toga šta se razume kao relevantno znanje.

Moje izlaganje će se zasnivati na razmatranju teorijskih i praktičnih prednosti i mana dva različita agonistička modela oblikovanja pluralnog kolektivnog subjekta: modela pluralizacije i modela hegemonije, sa posebnim osvrtom na projekat konstrukcije naroda koji zastupa Podemos u španiji. Podemos je pokušao da spoji ova dva modela, to jest horizontalni i vertikalni pristup demokratskoj politici. Povod da pričam o ovome je razgovor između vero-vatno najpoznatije agonističke teoretičarke Šantal Muf (Chantal Mouffe) i drugog čoveka podemosa Injega Erehona (Íñigo Errejón) o odnosu između pokreta Indignadosa i partije Podemosa. Razgovor je objavljen na španskom u knjizi pod naslovom Izgraditi narod (Construir pueblo) 2015. godine; sledeće godine knjiga izlazi i na engleskom sa nešto drugačijim ali jednako adekvatnim naslovom Podemos: u ime naroda (Podemos: In the name of the people).

У овом чланку желим да упоредим ретка теоријска тумачења и оправдања зидова на границама са дискурсима о границама и зидовима централноевропских и источноевропских политичких актера који се тичу избегличке кризе из 2015. године. Анализирам три дискурса: консеквенцијалистички, дискурс одговорности за праведну расподелу космополитских дужности и националистички дискурс. То поређење треба да ми помогне у преиспитивању примењивости аргумента Венди Браун да државе чији су суверенитети на измаку показују симболе моћи и снаге изградњом зидова који треба да одбране њихов крхки его саграђен око националног или религијског идентитета. Најзад, желим да оцртам политичке субјективитете који бивају произведени и легитимисани чиновима фортификације унутар и изван зазиданих земаља Централне и Источне Европе.


In this paper I want to compare rare theoretical justifications of border walls with discourses on boundaries and walls by Central and Eastern European political actors in dealing with refugee crisis in 2015. I analize three such discourses: consequentialist, discourse of reponsibility for fair distribution of cosmopolitan duties, and nationalistic discourse. This comparison allows me to question аplicability of Wendy Brown's argument that the states with waning sovereignty display symbols of force in building border walls aimed at defending fragile egos built around national and religious identities. Finally, I want to elucidate what type of political subjectivity is produced and legitimated by these acts of fortification within and around CEE " walled" states.

Rad se bavi pitanjem komplementarnosti teorijskog konstrukta agonističke demokratije i levog populizma u radovima Šantal Muf. Strategiju levog populizma praktično primenjuju partije Siriza, Podemos i
Nepokorna Francuska (France Insoumise). Jedna od pretpostavki pojave levog populizma je da je radikalna desnica prva uspela da ponudi
alternativu otuđenom postpolitičkom i postdemokratskom političkom
sistemu tvrdeći da vraća politiku narodu (npr. FPÖ u Austriji, Front
National u Francuskoj). Agonisti zbog toga zagovaraju povratak politici koja uspostavlja jasnu političku granicu (levi u odnosu na desni populizam) kako bi se stvorili uslovi za agonističko osporavanje i omogućavanje demokratskih alternativa ali i podstakli demokratski akteri da se uključe u borbu za moć i osvajanje političkih institucija.

Ključne riječi: agonistička demokratija, levi populizam, narod, Šantal Muf, Ernesto Laklau