Ριζοσπαστικά αυτογκόλ | Αποδομισμός

«Η δυσκολία με πολλά από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούμε στις μέρες μας για να εξετάσουμε ευρύτατα διαδεδομένες πλάνες, είναι ότι τα επιχειρήματα αυτά έχουν ταυτιστεί με τις γενικές υποθέσεις του ‘‘αποδομισμού’’. Δεν αναζητούν το νόημα, τη γνώση ή την αλήθεια. Προσπαθούν, αντιθέτως, ν’ αποδείξουν ότι κάθε είδους γλώσσα είναι συνδεδεμένη με το συμφέρον.

Οι αποδομιστές επιχειρηματολόγησαν εναντίον της γλώσσας ως μέσου επικοινωνίας, προκειμένου να χτυπήσουν στη ρίζα της τη ρητορική και την προπαγάνδα. Ωστόσο, ενώ χτύπησαν αποτελεσματικά τον εθισμό μας σε απαντήσεις, το έκαναν με τρόπο που υπονομεύει το κύρος των ερωτήσεών μας. Διότι, εάν ─όπως ισχυρίζονται─ η γλώσσα είναι πάντοτε συνυφασμένη με την ιδιοτέλεια, τότε δεν υπάρχει δυνατότητα για ανιδιοτέλεια και επιδίωξη του κοινού καλού.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ενίσχυση της κορπορατιστικής άποψης ότι όλοι μας υπάρχουμε απλώς ως λειτουργίες, στα πλαίσια των συντεχνιακών οργανισμών μας. Και οι πρακτικές συνέπειες αυτής της ιδεολογίας είναι η παθητικότητα και ο κομφορμισμός σε ζητήματα μείζονος σημασίας, και ο αντικομφορμισμός σε ζητήματα ήσσονος σημασίας.»

John Ralston Saul, Πολιτισμός χωρίς συνείδηση (1995)

στα ελληνικά, εκδ. Printa, 2002

Σημ. HS. Μην ξεχνάμε: το μηδέν μπορεί να νοηθεί μόνο σαν πέρασμα, ποτέ σαν θέση!

Εκπομπή #34 | Νεοφιλελευθερισμός, στράτευση, αυτοέκφραση

Φοβερό αερόπλανο και γκαγκάν τζιπάκια, αλλά εμείς έχουμε άλλα στο μυαλό μας! Η δεύτερη εκπομπή της φετινής σεζόν ξεκινάει σε χαλαρό ρυθμό με αυστηρή (ακρίβεια απόκλισης λίγων νανοχιλιοστών) ανάλυση της λεγόμενης νεοφιλεύθερης παγκοσμιοποίησης, την οποία και αποχαιρετά με το Θείο Τραγί, περνάει αμέσως μετά στη συζήτηση για τη διαμάχη μεταξύ στρατευσης και αυτοέκφρασης, η οποία σκίζει τα σωθικά (και) της σημερινής Τέχνης κι ανοίγεται από εκεί στο θεμελιακότερο ζήτημα της σχέσης μεταξύ έκφρασης-δράσης-ποιητικής του υποκειμένου, με το σχολιασμό μιας παλιάς συζήτησης μεταξύ Ζαν-Πιέρ Βερνάν και Ζακ Λε Γκοφ υπό τους ήχους μιας απίθανης μουσικής, από την οποία δεν λείπουν ούτε οι Can! Βαριά ονόματα, κρατηθείτε γερά!

Εκπομπή 34 την Τετάρτη 16.11

Όπως πάντα, από τη μοναδική, υπεραναβαθμισμένη ραδιόΦουσκα

 

Χάκερ vs Νευροεπιστήμονες

P.M.S. Hacker

Το 2003 ο ‘‘βιττγκενσταϊνικός’’ φιλόσοφος P.M.S. Hacker (1939) και ο ειδικευμένος στις συνάψεις νευροεπιστήμονας Μάξγουελ Μπένετ (1939) κυκλοφόρησαν το βιβλίο Philosophical Foundations of Neuroscience, ασκώντας ριζική κριτική στις κυρίαρχες στις νευροεπιστήμες αντιλήψεις για τη νόηση, τη συνείδηση, τη γλώσσα και τον εγκέφαλο. Το Neuroscience and Philosopy, από όπου επίσης παραθέτουμε εδώ, είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ανταλλαγή επιχειρημάτων μεταξύ των Χάκερ και Μπένετ από τη μια μεριά, και των φιλοσόφων Ντάνιελ Ντένετ και Τζον Σερλ από την άλλη. 

 

Και στα δυο βιβλία ο Χάκερ αναπτύσσει, πέραν των όσων μεταφέραμε εδώ, και μια διεισδυτική κριτική στην πολύ μοδάτη σήμερα ιδέα των «qualia», η οποία αναφέρεται στη ατομικότητα των υποκειμενικών, συνειδητών εμπειριών και στην οποία στηρίζονται πολλοί σύγχρονοι νευροεπιστήμονες θέλοντας να «χαρτογραφήσουν» τον εγκέφαλο. Θα επανέλθουμε κάποια στιγμή σε αυτό. Η μετάφραση των αποσπασμάτων και οι επιμέρους τίτλοι είναι δικοί μας. - Σημ. HS.  

 

*

 

Ο επιστημονισμός ως κυρίαρχη ιδεολογία

 

(...) Σήμερα, το μεγαλύτερο εμπόδιο στο δρόμο για μια καθαρότερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο στον οποίο ζούμε είναι ο επιστημονισμός, ο οποίος διαποτίζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε και την κουλτούρα μας. Έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε πως εάν ένα πρόβλημα είναι σοβαρό, τότε η επιστήμη θα βρει τη λύση του∙ και πως, αν η επιστήμη δεν βρίσκει τη λύση του, τότε μάλλον το πρόβλημα δεν είναι σοβαρό. Αυτό βέβαια είναι τελείως λάθος.

Η κυριαρχία του επιστημονισμού είναι ολοφάνερη στη λατρεία των μμε για τις νευροεπιστήμες. Όλη την ώρα ακούς εκεί ανθρώπους να λένε για τον εγκέφαλό τους, τι κάνει ή τι δεν κάνει ο εγκέφαλός τους, τι τους βάζει ή τι τους λέει να κάνουν ο εγκέφαλός τους, κ.ο.κ. Έτσι, ένα σωρό παρανοήσεις έχουν πλέον αρχίσει να διαποτίζουν την καθημερινή ομιλία των τηλεθεατών. Αυτό είναι ολέθριο και πάρα πολύ σοβαρό. Διότι οι παρανοήσεις αυτές δεν εκπέμπονται διαθλαστικά απλώς και μόνο από τους δημοσιογράφους, αλλά κατευθείαν από τους ίδιους τους νευροεπιστήμονες. Πράγματι, σε όποιο τομέα κι αν δουλεύουν, θα δούμε ότι θεωρούν πως αυτό που εξηγεί την ανθρώπινη συμπεριφορά, τη σκέψη μας, τις πεποιθήσεις μας, τις ελπίδες μας ή τους φόβους μας, είναι οι εγκεφαλικές διεργασίες. Πιστεύουν δηλαδή στ’ αλήθεια πως αυτός που σκέφτεται, συλλογίζεται, κρίνει, ζυγιάζει, πιστεύει, φοβάται κι ελπίζει είναι ο εγκέφαλος.

Αυτή η ιδέα δεν είναι προϊόν της επιστημονικής έρευνας, αλλά απότοκος εννοιολογικής σύγχυσης, από την οποία οφείλουμε ν’ απαλλαγούμε. Στην αντίρρηση ότι, θέλοντας να παρέμβουμε διορθωτικά στις εννοιολογικές συγχύσεις της επιστήμης, ενδεχομένως ενδιαφερόμαστε να προκαταβάλουμε το σχεδιασμό των νέων πειραμάτων, ξεκαθαρίζουμε δεν μας ενδιαφέρει το όποιο επόμενο πείραμα, αλλά η κατανόηση του προηγούμενου πειράματος. Τα εννοιολογικά ξεκαθαρίσματα συνεισφέρουν κατά πρώτο και κύριο λόγο στην κατανόηση αυτού που ήδη γνωρίζουμε και στη σαφήνεια κατά τη διατύπωση ερωτήσεων που αφορούν αυτά που ήδη ξέρουμε.

Επιστήμες και εννοιολογικό κομφούζιο

Η επιστήμη δεν είναι περισσότερο άτρωτη στα εννοιολογικά σφάλματα απ’ οποιοδήποτε άλλο πεδίο της ανθρώπινης διάνοιας. Η ίδια η ιστορία της επιστήμης είναι διάσπαρτη με τα λείψανα θεωριών, που δεν ήταν απλώς λανθασμένες αλλά εννοιολογικά συγκεχυμένες. Για παράδειγμα, η θεωρία του Γκέοργκ Σταλ (1659-1734) για την ανάφλεξη ήταν εννοιολογικά διάτρητη καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις απέδιδε αρνητικό βάρος στο ‘‘φλογιστόν’’ ─μια ιδέα που, μέσα στο πλαίσιο της νευτώνειας Φυσικής όπου ανήκε, δεν έβγαζε νόημα. Ή πάλι, η κριτική που άσκησε ο Αϊνστάιν στην θεωρία του ηλεκτρομαγνητικού αιθέρα (το υποτιθέμενο μέσον δια του οποίου έλεγαν ότι διαδίδεται το φως) δεν στόχευε μόνο τα αποτελέσματα του πειράματος Μάικελσον-Μόρλεϊ (1887), που είχε αποτύχει ν’ αποδείξει το ζητούμενό του, αλλά και την εννοιολογική σύγχυση γύρω από τη σχετική κίνηση της ύλης, από την οποία περίμεναν να αποδείξουν το ρόλο του αιθέρα στην ηλεκτρομαγνητική επαγωγή. (…)

Ερώτημα πρώτο. Μήπως όμως οι εννοιολογικές συγχύσεις είναι αναπόφευκτες; Όχι, δεν είναι. Μπορούμε να τις αποφύγουμε, αλλά κάνοντάς το τα πράγματα αλλάζουν. Για παράδειγμα, ερωτήσεις ενός ορισμένου τύπου παύουν να τίθενται άπαξ και αναγνωρίσουμε ότι βασίζονταν σε παρανοήσεις. Όπως το είχε θέσει ο Χερτζ στη θαυμάσια εισαγωγή του στις Αρχές της Μηχανικής (1899): ‘‘Όταν αρθούν αυτές οι οδυνηρές αντιφάσεις […] τότε το μυαλό μας, έχοντας πάψει να ταλανίζεται με αυτές, σταματά να θέτει άκυρες ερωτήσεις’’. Επίσης, αίρονται κάποια συμπεράσματα, τα οποία αντλούσαμε προηγουμένως από ένα δεδομένο σώμα εμπειρικής έρευνας, μιας και συνειδητοποιούμε ότι είναι άσχετα με το ζήτημα που θέλαμε να φωτίσουμε. (…)

Εκπομπή #33 | Δ' ΚΥΚΛΟΣ - Αντίσταση και περιθωριοποίηση

Εισαγωγή-κατακλυσμός στα θέματα του νέου κύκλου. Ο επερχόμενος ζόφος. Από το Τι να κάνουμε; στο Ε, και τι να κάνουμε; Σε καιρούς ευμάρειας, λέει, ο λαός παθητικοποιείται ενώ σε καιρούς κρίσης υπερσυντηρητικοποιείται! Και πότε κάνει ξαστεριά ρε σύντροφοι; Ζίου ζίτσου απάντηση στο «επιχείρημα» ότι για να κάνεις συνεπή κριτική στο Σύστημα πρέπει είτε να ζεις στις βουνοκορφές και να τρως ρίζες, είτε σε χαρτόκουτα άστεγος στην πόλη.Από τα σούπερ-υποκείμενα της συνωμοσιολογίας, που σχεδιάζουν την ιστορία όπως τα συμφέρει, στις σούπερ-δομές των στρουκτουραλομεταδομιστών, που κάνουν ακριβώς το ίδιο άνευ υποκειμένων at all! Τελικά ποιος κάνει την ιστορία; Και ποιος ή ποια τελοσπάντων έντυνε τον Miles Davis; Όλα στο φως! Μια εκπομπή  προθέρμανσης με εκπληκτική μουσική!

και όλες τις ηχογραφημένες εκπομπές του RadioBubble εδώ.