Лістападаўская рэвалюцыя

Лістападаўская рэвалюцыя
Асноўны канфлікт: Наступствы Першай сусветнай вайны; Рэвалюцыі 1917–1923
Барыкады ў Берліне ў студзені 1919 года падчас паўстання спартакістаў.
Дата	Першая стадыя: 29 кастрычніка 1918 — 9 лістапада 1918 Другая стадыя: 3 лістапада 1918 — 11 жніўня 1919
Месца	Германія
Вынік	Перамога Веймарскай рэспублікі Адрачэнне імператара Вільгельма II Падаўленне паўстанняў левых, у тым ліку паўстання спартакістаў Канец Першай сусветнай вайны Абвяшчэнне Веймарскай рэспублікі
Праціўнікі
Германская імперыя (1918) Германская імперская армія Веймарская рэспубліка (1918–1919) Рэйхсвер Фрайкар Штальхельм Свабодная Сацыялістычная Германская Рэспубліка Камуністычная партыя Германіі Баварская Савецкая Рэспубліка Саюз Спартака Саюз свабодных рабочых Германіі Падтрымка Расійская СФСР Украінская ССР
Камандуючыя
Вільгельм II Людвіг III Эрых Людэндорф Максіміліян Бадэнскі Лейтэнант Штайнхасэр Фрыдрых Эберт Густаў Носке Вільгельм Гронер Роза Люксембург † Курт Эйснер † Карл Радэк Карл Лібкнехт † Леа Ёгіхес † Клара Цэткін Эрнст Толер Густаў Ландаўэр † Ойген Левінэ † Паўль Леві
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Лістападаўская рэвалюцыя (ням.: Novemberrevolution), або Германская рэвалюцыя — грамадзянскі канфлікт, які пачаўся ў Германскай імперыі ў канцы Першай сусветнай вайны і прывёў да змены імперскага ўрада на рэспубліку. Рэвалюцыйны перыяд працягваўся з лістапада 1918 года да ўсталявання ў жніўні 1919 года рэспублікі, якая пазней стала вядомай як Веймарская рэспубліка.

Карані рэвалюцыі ляжаць у паразе Германіі ў Першай сусветнай вайне і сацыяльнай напружанасці, якая з'явілася неўзабаве пасля гэтага. Першыя акты рэвалюцыя былі выкліканы палітыкай вярхоўнага камандавання нямецкімі узброенымі сіламі і адсутнасцю яго каардынацыі з ваенна-марскім камандаваннем. Ва ўмовах паразы, ваенна-марское камандаванне настойвала на спробе паскорыць пераломную бітву супраць Брытанскага каралеўскага флота і пачаць яе 24 кастрычніка 1918 года, але бітва наогул не адбылася. Замест таго, каб падпарадкоўвацца загадам і пачаць падрыхтоўку для барацьбы з брытанцамі, нямецкія матросы ўзначалілі паўстанні ў марскіх партах Вільгельмсхафена 29 кастрычніка і Кіля ў пачатку лістапада. Гэтыя выступы распаўсюдзілі дух грамадзянскіх беспарадкаў у Германіі, што ў канчатковым выніку прывяло да абвяшчэння рэспублікі 9 лістапада. Неўзабаве пасля гэтага імператар Вільгельм II адрокся ад прастола і пакінуў краіну.

Рэвалюцыянерам, натхнёным ідэямі сацыялізму, не ўдалося перадаць уладу «саветам», як гэта зрабілі бальшавікі ў Расіі, бо кіраўніцтва Сацыял-Дэмакратычнай Партыі Германіі (СДПГ) было супраць іх стварэння. Замест гэтага, СДПГ стварылі нацыянальны сход, які павінен быў стаць асновай парламенцкай сістэмы кіравання. Баючыся пачатку татальнай грамадзянскай вайны ў Германіі паміж рабочымі і рэакцыйнымі кансерватарамі, СДПГ не планавала цалкам пазбавіць былыя вышэйшыя класы Германіі ўлады і прывілеяў. Замест гэтага, яна імкнулася інтэграваць іх у новую сацыяльна-дэмакратычную сістэму. У гэтым пачынанні СДПГ шукалі саюза з Вярхоўным камандаваннем узброенымі сіламі. Гэта дазволіла арміі і фрайкарам (нацыялістычным апалчэнцам) сілай задушыць паўстанне крайне левых спартакістаў 4–15 студзеня 1919 года. Таксама саюз палітычных сілаў паспяхова задушыў паўстанні крайне левых у іншых частках Германіі, у выніку чаго сітуацыя ў краіне была цалкам улагоджана пазней у 1919 годзе.

Выбары ў новы Веймарскі Нацыянальны сход былі праведзены 19 студзеня 1919 года. Рэвалюцыя скончылася 11 жніўня 1919 года, калі была прынятая Веймарская канстытуцыя.

Гісторыя

Пачалася рэвалюцыя з матроскага паўстання ў Вільгельмсхафене і Кілі, і праз некалькі дзён ахапіла ўсю Германію. 9 лістапада 1918 года кайзер Вільгельм II пад ціскам начальніка генштаба Гронера, які лічыў працяг ваенных дзеянняў бессэнсоўным, быў вымушаны прыняць рашэнне бегчы з краіны (афіцыйна ён адрокся ад прастола 28 лістапада ў Нідэрландах). Апоўдні 9 лістапада 1918 года Германія была абвешчана рэспублікай. Да ўлады прыйшлі прадстаўнікі сацыял-дэмакратычнай партыі (СДПГ).

Камуністы пад кіраўніцтвам Карла Лібкнехта і Розы Люксембург, якія патрабавалі далейшага разгортвання рэвалюцыі і абвяшчэння ў Германіі савецкай улады, паднялі мяцеж у студзені 1919 года супраць сацыял-дэмакратаў. Узнікла рэальная небяспека грамадзянскай вайны. Мяцеж здушылі атрады фрайкора пад кіраўніцтвам Г. Носке, Лібкнехт і Люксембург былі забіты без суда.

У Баварыі рэвалюцыя прывяла да ўзнікнення незалежнай Баварскай (кіраўнік Курт Эйснер), а затым Баварскай Савецкай рэспублікі (кіраўнік Эрнст Толер), якая таксама была разгромлена арміяй і атрадамі фрайкора.

Фармальна рэвалюцыя завяршылася 11 жніўня 1919 года, калі прэзідэнт рэспублікі Эберт падпісаў Веймарскую канстытуцыю.

Спасылкі

• Агляд Лістападаўскай рэвалюцыі Архівавана 5 ліпеня 2008. Герхарда Рэмпеля
• Бібліятэка матэрыялаў Лістападаўскай рэвалюцыі на marxists.org
• Архіўныя тэксты Лістападаўскай рэвалюцыі на libcom.org