UPOŚLEDZENIE

UMYSŁOWE
Monika Węgrzyn, Iwona Kopiec, Gabriela Cesarz, Daniel Bielatowicz, Marcin Kramarz
 Upośledzenie umysłowe
czyli
niepełnosprawność intelektualna
Co to jest upośledzenie umysłowe?

Jest to zaburzenie rozwojowe,

oznaczające, że osoba nim dotknięta
ma iloraz inteligencji poniżej 70. Łączy
się to także z zaburzeniami
funkcjonowania w społeczeństwie,
umiejętności zadbania o siebie i
sprawności umysłowej. Około 1-3 %
społeczeństw rozwiniętych jest
dotkniętych upośledzeniem w różnym
stopniu.
 Upośledzenie umysłowe to nie
jest choroba – jest to obniżenie
poziomu funkcjonowania
intelektualnego i umiejętności
przystosowawczych,
spowodowane przez różne
czynniki.
Niepełnosprawność intelektualna
W skrócie jest to stan, który wyraża się
głównie nieosiągnięciem właściwej dla
wieku sprawności procesów
poznawczych, czyli:
 Pojmowania
 Postrzegania
 Oceniania
 Rozumowania
 Zapamiętywania
 Wypracowania reakcji
 Mówienia
 Uczenia się
Co wywołuje upośledzenie umysłowe?
Zaburzenia uwarunkowane genetycznie
(zaburzenia chromosomalne)
wywołujące upośledzenie umysłowe to
między innymi:

 zespół Downa
 zespół delecji 11q
 zespółkruchego
chromosomu X
Choroby metaboliczne, dziedziczone w
sposób autosomalny recesywny, w
przebiegu których pojawia się
upośledzenie umysłowe, to:

 galaktozemia
 fenyloketonuria
 zespół Taya-Sachsa
Upośledzenie umysłowe może być
także wywołane problemami w
okresie prenatalnym. Są to między
innymi:

 Toksoplazmoza wrodzona
 zakażenie
wirusem cytomegalii
 embrionopatia
poróżyczkowa
Po czym rozpoznać upośledzenie
umysłowe?
 Postawienie rozpoznania upośledzenia
umysłowego wymaga stwierdzenia:

 słabszego funkcjonowanie
intelektualnego - bada się je za pomocą
odpowiednich testów psychologicznych
 zaburzeń rozwoju różnych umiejętności
koniecznych w codziennym życiu,
np.: komunikacji z innymi, zabawy,
samodzielności, zdolności do uczenia
się nowych rzeczy itp.
Umiejętności dziecka porównuje się
w stosunku do oczekiwanych dla
prawidłowo rozwijającego się dziecka
w tym samym wieku.
Zdiagnozowanie upośledzenia
umysłowego:
Wymaga bardzo dokładnej analizy informacji na
temat funkcjonowania dziecka aktualnie i w
przeszłości oraz zbadania go (obserwacji jego
zachowania i funkcjonowania w różnych
sytuacjach, wykonania odpowiednich testów
psychologicznych). Takiej oceny powinien
dokonać lekarz psychiatra dziecięcy, psycholog
i logopeda. Ważna jest również ocena stanu
neurologicznego przez neurologa dziecięcego
oraz ocena ogólnego stanu zdrowia, której
dokonuje lekarz pediatra. Dopiero po
zgromadzeniu tych informacji można postawić
ostateczną diagnozę.
Stopnie upośledzenia
umysłowego
 Klasyfikacja upośledzenia umysłowego:
Podstawą klasyfikacji upośledzenia
umysłowego jest poziom rozwoju umysłowego
wyrażony za pomocą ilorazu inteligencji, a
poszczególne stopnie upośledzenia określona
są przez porównanie uzyskanej liczby punktów
do przyjętej średniej.
Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób wyróżnia się:
 stopień lekki upośledzenia umysłowego
 stopień umiarkowany upośledzenia umysłowego
 stopień znaczny upośledzenia umysłowego
 stopień głęboki upośledzenia umysłowego
Upośledzenie umysłowe lekkie:
Przy lekkim stopniu upośledzenia chory
posługuje się językiem i rozumie, ale często
jego mowa jest opóźniona i dominują w niej
treści abstrakcyjne. Jest zdolny do
fukncjonowania samodzielnego, w
szczególności w czynnościach domowych.
Największe trudności dotyczą nauki i
wysiłku intelektualnego. Pełne
funkcjonowanie społeczne i rodzinne zależy
od ilorazu inteligencji chorych, często są w
stanie skończyć szkołę podstawową i
podjąć pracę o charakterze fizycznym.
 Upośledzenie umysłowe umiarkowane:
Dorosłe jednostki nie przekraczają
ogólnego poziomu rozwoju umysłowego
dziecka
8-letniego, a ich dojrzałość społeczna
dziecka w wieku 10 lat. To upośledzenie
wiąże się także z pewnym niedorozwojem
zdolności interpersonalnych i społecznych,

a także motorycznych. Osoby dotknięte

tym typem upośledzenia nie są w stanie
wykonywać skomplikowanej pracy, ale
zaleca się dla nich pracę w zakładach
pracy chronionej. Występują częstsze
choroby somatyczne i wady narządów
Upośledzenie umysłowe znaczne:

Chorzy z tej grupy charakteryzują się w

porównaniu do dwóch poprzednich
trudnościami zarówno w mowie jak i
poruszaniu się. Zdolność do pracy i
osiągnięcia niezależności jest bardzo
trudna, a praktycznie niemożliwa.
Często u chorych tych występują
deficyty w ośrodkowym układzie
nerwowym i poważne wady fizyczne.
Rozwój osoby nim dotkniętej
zatrzymuje się na poziomie
sześciolatka. IQ wynosi w takich
przypadkach 34-20
 Upośledzenie umysłowe głębokie:
Najcięższy klasyfikacyjnie typ
niepełnosprawności umysłowej, odpowiadający
rozwojowi dorosłego człowieka na poziomie 3.
roku życia lub niższym. Na poziomie tym
występuje całkowita degradacja życia
psychicznego. Oprócz braku zdolności
porozumiewania się, zwykle bardzo
ograniczona jest też zdolność poruszania się,
występują problemy z kontrolą zwieraczy i
obecne są ciężkie wady neurologiczne i
fizyczne, zwykle jest to padaczka, upośledzenia
słuchu lub wzroku. Niestety osoby z głębokim
upośledzeniem umysłowym wymagają
całkowitej opieki przez całe swoje życie.
Leczenie upośledzenia umysłowego
Upośledzenia umysłowego nie da
się całkowicie wyleczyć, można
jednak wpłynąć na rozwój
niektórych funkcji
intelektualnych u dzieci
zdradzających jego wczesne
objawy. Dzięki temu w przyszłości
łatwiej będzie im przystosować się
do życia w społeczeństwie i
osiągnąć poziom rozwoju
niezbędny osiągnięcia względnej
samodzielności.
 Leczenie:
 Na pierwszym etapie leczenia konieczne jest
ustalenie stopnia niepełnosprawności
intelektualnej na podstawie testów
psychometrycznych (np. testu IQ ).
 Następnie, w zależności od uzyskanych
wyników, ustala się indywidualny program
nauczania i rehabilitacji dziecka (w
przypadku, gdy objawom towarzyszy
opóźniony rozwój motoryczny).
 W leczeniu stosuje się przede wszystkim
trening poznawczy, czyli działania
nastawione na rozwój funkcji poznawczych
mózgu. Zwiększa on możliwości
intelektualne dziecka, poprawia zdolność
koncentracji i tempo zapamiętywania.
Leczenie zaburzeń psychicznych osób
z niepełnosprawnością intelektualną
powinno być oparte o staranną analizę
czynników leżących u ich podłoża. Jeżeli
u pacjenta obserwuje się bardzo
nasilone zachowania agresywne
pomocne może być zastosowanie
farmakoterapii w postaci neuroleptyków,
leków stabilizujących zaburzenia
nastrojów.
Opieka:
U podstaw opieki nad osobami z
niepełnosprawnością intelektualną leżą:
 różnorodne formy rehabilitacji
zapobiegające pogłębianiu się
upośledzenia,
 stymulacja rozwoju,
 usprawnianie nieprawidłowych
funkcji,
 wychowanie dostosowane do
wieku.
Terapeutami powinni być także
rodzice.
Edukacja:
Dziecko ze stwierdzonym upośledzeniem
umysłowym powinno uczęszczać do
specjalnej placówki wychowawczej, gdzie
ma możliwość uczestniczenia w
programach edukacyjnych prowadzonych
przez wykwalifikowaną kadrę. Tego typu
szkoły są w stanie dostosować program
nauczania do możliwości intelektualnych
uczniów, oferują zajęcia rozwijające nie
tylko umysł, ale i motorykę czy zdolności
psychospołeczne. Ich infrastruktura
dostosowana jest do potrzeb dzieci, które
oprócz dysfunkcji intelektualnych
posiadają znaczny stopień
niepełnosprawności fizycznej.
Zapobieganie:
Istnieje możliwość zapobiegania
niektórym przyczynom upośledzenia
umysłowego,

 edukacja w ciąży,
 opieka położnicza,
 szczepienia ochronne np. dziewcząt
przeciwko różyczce.
 schorzenia, takie jak alkoholowy
zespół płodowy, można temu
zapobiec rezygnując ze spożywania
alkoholu w ciąży.