Akademia Nauk Stosowanych

im. Józefa Gołuchowskiego

ul. Akademicka 12
27 – 400 Ostrowiec Św.

Dutka Anna
Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna ( jednolite studia magisterskie )
nr albumu: 21659

„Zaburzenie- spektrum autyzmu”

Limanowa 2024
 Zaburzenie ze spektrum autyzmu, to neurologiczne zaburzenie rozwojowe, które dotyka w
całości rozwoju umysłowego dziecka, wpływa na komunikację i interakcję społeczną.
Charakteryzujące się trudnością w odczytywaniu i komunikowaniu uczuć i zakłóceniami zdolności
budowania relacji interpersonalnych, zubożeniem i stereotypowością zachowań oraz trudnościami z
integracją wrażeń zmysłowych. Jego objawy z konieczności zmieniają się z wiekiem. Niektóre
cechy uwidaczniają się później, inne z czasem zanikają. Zmiany te są bardzo poważne, możemy
powiedzieć, że autyzm wpływa na rozwój dziecka, a rozwój na autyzm.

Dzieci z zaburzeniem autyzmu można porównać do postaci śpiącej królewny, która jako śliczna
dziewczynka jest na pozór blisko, a zarazem bardzo daleko, fizycznie obecna, a jednak odległa. Nie
można do niej dotrzeć, sprawia wrażenie nieobecnej. Taki piękny głęboki motyw, motyw snu
podobnego do śmierci, lub zwany też rodzaj śmierci za życia jest ukazany w baśni ,,Śpiąca
Królewna”. Ten paradoksalny obraz często spotyka właśnie bliskich przebywających z osobami, z
zaburzeniem autyzmu. Wygląd autystycznego dziecka sugeruje zdrowe i szczęśliwe dziecko, że
rozwija się normalnie (jest obudzone), a jednak jego społeczna izolacja wskazuje na to, że mimo
wszystko tak nie jest ( ono śpi).

Do podstawowych zachowań jakie możemy zaobserwować w zaburzeniu autyzmu i na jakie

powinniśmy zwrócić szczególną uwagę już w wieku wczesnego dzieciństwa zaliczamy:
- trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego (dziecko nie przyłącza się do zabawy z
rówieśnikami, nie interesuje się ludźmi którzy zwracają się do niego, nie wyciąga rączek do mamy
gdy podchodzi go podnieść, odwraca głowę gdy chce się go przytulić),
- trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej ( nie wskazuje palcem przedmiotów i nie
patrzy na wskazane rzeczy)
- powtarzające się zachowania
- echolalia, która polega na powtarzaniu słów lub zdań wypowiedzianych przez kogoś innego.
-trudności w używaniu zaimków, a także nie posługiwanie się zaimkiem,,ja”
Dziecko natomiast przejawia wielkie zainteresowanie we wnikliwym badaniu, układaniu
przedmiotów w określonym porządku np. jeden na drugim lub w jednej linii (układanie klocków
według schematu, koloru lub kształtu). Według niego wszystko musi być w perfekcyjnie prostej
linii.

W 2013 roku American Psychiatric Association opublikowała piątą edycję Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), która wprowadziła pewne zmiany w diagnozie
autyzmu. Wcześniej używane terminy, takie jak autyzm dziecięcy, zespoły Aspergera, zespoły Rett
czy zespół Desintegracyjnego Rozwoju Dziecięcego, zostały zastąpione jednym terminem –
spektrum autyzmu. Nowe kryteria skupiają się na dwóch obszarach: deficytach komunikacyjnych i
deficytach społecznych oraz na ograniczonych, powtarzalnych wzorcach zachowań. Te zmiany
miały na celu bardziej precyzyjne diagnozowanie autyzmu i lepsze zrozumienie spektrum autyzmu

Rozpoznanie autyzmu może być dokonane przez specjalistę, takiego jak lekarz pediatra, psychiatra
lub psycholog. Proces rozpoznawania autyzmu obejmuje ocenę zachowań, umiejętności
społecznych i komunikacyjnych. Specjalista może przeprowadzić różne testy i obserwacje, aby
ocenić obecność objawów autyzmu.

Obecnie obowiązują trzy kryteria w diagnozowaniu zaburzenia autyzmu, które również muszą
występować już od wczesnego dzieciństwa.
1. Jakościowe zaburzenie interakcji społecznych w porównaniu z ogólnym poziomem rozwoju.
Oznaki behawioralne polegają na słabym posługiwaniu się kontaktem wzrokowym i
gestykulacją, oraz na braku relacji osobistych.
2. Jakościowe zaburzenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej w porównaniu z ogólnym
poziomem rozwoju. Oznaki behawioralne poleają na opuźnionym przyswajaniu języka lub na
całkowitym braku mowy, oraz na braku zróżnicowanych, spontanicznych zabaw w udawanie.
3. Znacząco ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań właściwych dla danego poziomu
rozwoju. Oznaki behawioralne polegają na powtarzaniu lub na stereotypizacji ruchów, tj. machanie
rękami, lub na nienaturalnie silnych lub też bardzo wąskich zainteresowaniach.

Autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju, dlatego aby móc zrozumieć dzieci z autyzmem, należy
poznać ich sposób myślenia, przetwarzania informacji i komunikowania się z innymi ludźmi. Dla
dzieci z autyzmem ważna jest potrzeba stałości i przewidywalności. Występujące u nich –
schematyzm zachowań, oporność na zmiany, powtarzające się czynności rutynowe, zaburzenia
funkcji językowych i komunikacyjnych, niskie interakcje społeczne w dużej mierze przyczyniają
się do powstawania agresji. Dziecko, które nie potrafi wyrazić własnych uczuć, czy określić swoich
potrzeb, w sytuacjach dla niego trudnych może przejawiać niepohamowane ataki złości. Aby
przejąć odpowiedzialność za niepożądane zachowanie dziecka, należy wypracować metody
radzenia sobie z nimi. Głównym celem dla terapeutów, jak i rodziców jest nauczenie dziecka
pożądanych i społecznie akceptowanych form zachowań.
Zachowania trudne, jako działania, które swoją częstotliwością, nasileniem i czasem trwania
prowadzą do niebezpieczeństwa fizycznego nie tylko osób je wywołujących, ale także ludzi z ich
najbliższego otoczenia (rodziców, opiekunów, terapeutów, nauczycieli, rówieśników). Do takich
zachowań można zaliczyć:
• agresję (uderzanie, kopanie, gryzienie, drapanie, ciągnięcie za włosy, uderzanie
przedmiotami w innych ludzi);
 • autoagresję (samookaleczanie, gryzienie rąk, uderzanie głową o ścianę, uderzanie w głowę
inną częścią ciała lub uderzanie w siebie przedmiotami);
• rzucanie przedmiotami, niszczenie mienia;
• ucieczki, odchodzenie od stołu;
• krzyk, napady złości.
Zachowania trudne często nazywane jest jako zachowania odbiegające od normy, problemowe i
nieadaptacyjne. Rozpoznawane jest na podstawie skutków m.in.
• są niebezpieczne dla osoby, która je wywołuje, jak również dla osób z jej otoczenia;
• przez formę lub nasilenie są nieodpowiednie do poziomu rozwoju i wieku dziecka;
• są nieadekwatne do panujących norm społecznych;
• zakłócają proces uczenia się nowych umiejętności;
• powodują stres u osób z najbliższego środowiska.
Terapia zaburzenia spektrum autyzmu dobierana jest indywidualnie. Istnieją metody i strategie,
które pomagają dzieciom w komunikowaniu się, uczeniu się, nawiązywaniu relacji i byciu
samodzielnym. Przykłądowe terapie to:

• Terapia bahawioralna – modyfikacja zachowań

• Terapia poznawczo-behawioralna np. nauka radzenia sobie ze stresem, nauka
rozpoznawania emocji
• Dostosowanie edukacji do potrzeb dziecka i interwencje stosowane w szkole
• Treningi umiejętności społecznych
• Terapia mowy i umiejętności komunikacyjnych
• Terapia rozwojowa – oparta o rozwój relacji oraz o zabawę
• Nauka codziennych czynności
• Programy stosowane przez rodziców (parent-mediated therapy)

Terapia behawioralna - podejście behawioralne w terapii dzieci ze spektrum autyzmu oparte jest na
modelu uczenia się, który zakłada, że uczymy się poprzez konsekwencje naszych działań – nagroda,
brak nagrody, kara i poprzez modelowanie – obserwacja cudzych działań, naśladowanie. Metoda
behawioralna dąży do zmiany zachowania dzieci ze spektrum autyzmu na dostosowane do sytuacji
społecznej.
Bazuje na zachowaniu dziecka i głównym celem jest wzmacnianie zachowań pożądanych i
eliminowanie zachowań niepożądanych. W praktyce oznacza to, że terapeuta pracujący z dzieckiem
nagradza zachowania prawidłowe (adekwatne do sytuacji). Zachowania nieprawidłowe eliminuje
się poprzez brak nagrody, zmianę zadania na inne.
Metoda behawioralna ma ściśle określone zasady wzmocnień, wyznaczania celów oraz ich
ewaluacji – czyli sprawdzania postępów. Terapia behawioralna powinna być prowadzona 40 godzin
tygodniowo, w tym połowa z terapeutą w specjalistycznej placówce.
Priorytetem terapii są również umiejętności społeczne i komunikacja, które stanowią podstawę do
uczenia się wszystkich pozostałych umiejętności. Celem terapii jest uczenie dziecka samodzielności
w rozwiązywaniu problemów i myśleniu, komunikowaniu się z otoczeniem. Terapia w większości
organizowana jest w warunkach domowych, dużą wagę przykłada się do roli rodziców.
Dieta również odgrywa pewną rolę w zarządzaniu niektórymi objawami autyzmu, ważne jest, aby
zasięgnąć porady lekarza lub dietetyka przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian żywieniowych.
Nie ma jednej uniwersalnej diety dla autyzmu, ponieważ objawy i potrzeby żywieniowe mogą się
różnić u różnych osób z tym zaburzeniem. Niektóre badania sugerują, że pewne zmiany w diecie,
takie jak eliminacja niektórych pokarmów lub suplementacja niektórych składników odżywczych,
mogą pomóc w zmniejszeniu niektórych objawów autyzmu, takich jak problemy z koncentracją czy
trawieniem. Jednakże, te wyniki są nadal kontrowersyjne i nie ma jednoznacznych dowodów na
skuteczność diety w leczeniu autyzmu. Ważne jest, aby podjąć decyzję o diecie w porozumieniu z
lekarzem, aby upewnić się, że dziecko otrzymuje odpowiednią ilość składników odżywczych i nie
występują żadne niedobory. Również, warto pamiętać, że każde dziecko jest inne i to, co może
działać dla jednego, niekoniecznie zadziała dla innego.

Muzyka i śpiew są często wykorzystywane jako skuteczne narzędzia terapeutyczne dla osób z
zaburzeniem autyzmu. Muzyka może pomóc w rozwijaniu komunikacji, wyrażaniu emocji,
koncentracji i koordynacji ruchowej. Podczas terapii muzycznej, terapeuta może używać różnych
instrumentów muzycznych, rytmów, melodii i piosenek, aby angażować dziecko i wspierać jego
rozwój. Śpiewanie również może być częścią terapii, ponieważ pomaga w rozwijaniu umiejętności
językowych i komunikacyjnych. Terapia muzyczna może być dostosowana do indywidualnych
potrzeb i preferencji dziecka. Ważne jest, aby terapia była prowadzona przez wykwalifikowanego
terapeutę muzycznego, który ma doświadczenie w pracy z osobami z zaburzeniem autyzmu.
Zabawa jest również bardzo skuteczną formą terapii dla dzieci z zaburzeniem autyzmu. Pozwala na
rozwijanie umiejętności społecznych, komunikacyjnych, motorycznych i emocjonalnych w sposób
naturalny i przyjemny dla dziecka. Ważne jest, aby dostosować zabawy do indywidualnych potrzeb
i zainteresowań dziecka. Może to być zabawa sensoryczna, konstrukcyjna, ruchowa, muzyczna, czy
też zabawy symboliczne. Ważne jest również uwzględnienie preferencji sensorycznych dziecka,
takich jak preferencja dotyku, dźwięku czy wizualnych bodźców. Podczas zabawy można
wprowadzać elementy terapeutyczne, takie jak nauka umiejętności społecznych, komunikacyjnych,
czy samodzielności. Ważne jest, aby zabawa była przyjemna i niezobowiązująca, aby dziecko
mogło się swobodnie rozwijać i eksperymentować. Pamiętaj, że zabawa jako terapia powinna być
realizowana we współpracy z terapeutą, który może dostosować i prowadzić odpowiednie sesje
terapeutyczne.

Leczenie autyzmu może obejmować terapię behawioralną, terapię mowy i zajęciową. Ważne jest,
aby skonsultować się z lekarzem lub specjalistą, aby uzyskać dokładną diagnozę i odpowiednie
wsparcie.

Biografia:
Uta Frith ,, Autyzm wyjasnienie tajemnicy”
Barbara Winczura ,,Autyzm Na granicy zrozumienia”
Ewa Pisula ,,Małe dziecko z autyzmem”