Wyznaczanie parametrów pracy optymalnej dla

trójfazowego silnika reluktancyjnego

1. Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest dokonanie porównania sprawności i innych parametrów silnika
reluktancyjnego w warunkach pracy optymalnej oraz przy zasilaniu silnika napięciem
znamionowym.

2. Wprowadzenie
Badany silnik jest silnikiem trójfazowym synchronicznym reluktancyjnym, jego stojan
posiada taką samą budowę jak stojan sinika indukcyjnego. Wirnik zbudowany jest z pakietu
blach ferromagnetycznych, które posiadają zróżnicowaną wysokość w osi d i w osi q, przez
co otrzymuje się różnicą przewodności magnetycznej w obu osiach wirnika. Zazwyczaj
stosunek reaktancji podłużnej i reaktancji poprzecznej wirnika w silnikach reluktancyjnych
wynosi . Tak skonstruowany wirnik staje się asymetryczny magnetycznie, a ta

asymetria sanowi podstawę działania silnika reluktancyjnego. Pole magnetyczne wytworzone

przez prąd płynący w uzwojeniach stojana działa na wirnik maszyny w ten sposób, aby
spowodować zwiększenie przewodności magnetycznej. Wirnik posiadając różna reluktancję
(oporność magnetyczną), będzie dążył do zajęcia pozycji w wzdłuż osi sił pola
umożliwiającej strumieniowi magnetycznemu przepływ po jak najkrótszej drodze. Siły
wprowadzające wirnik w ruch złożą się na moment reluktancyjny dany zaleznością:

gdzie:

- liczba faz uzwojenia stojana,

- napięcie fazowe sieci zasilającej,

- prędkość synchroniczna,
- reaktancja synchroniczna w osi poprzecznej,

- reaktancja synchroniczna w osi podłużnej,

- kąt mocy (obciążenia).
 Wirnik posiada także klatkę rozruchową umieszczoną wzdłuż osi wału w żłobkach
pakietu blach wirnika, klatka składa się z prętów miedzianych zwartych pierścieniami na ich
końcach. Dzięki klatce rozruchowej można dokonać asynchronicznego rozruchu silnika,
strumień magnetyczny indukuje w prętach klatki prądy, dzięki czemu wirnik zaczyna się
obracać osiągając prędkością zbliżoną do synchronicznej. Następnie pod działaniem sił
od współdziałania strumieni biegunów jawnych wirnika i pola wirującego stojana przechodzi
do prędkości synchronicznej ns.

W synchronicznym silniku reluktancyjnym podobnie jak w silniku asynchronicznym

istnieje możliwość optymalizacji sprawności poprzez minimalizację strat mocy
w zależności od obciążenia maszyny. W silniku reluktancyjnym wyróżnia się następujące
rodzaje strat:

- straty mechaniczne Pm ,
- straty w uzwojeniu stojana Pws ,
- straty w żelazie PFe .

Straty mechaniczne są związane z tarciem elementów wirujących, wentylacją i zależą

głównie od wymiarów geometrycznych maszyny, prędkości obrotowej i rodzaju czynnika
chłodzącego.

Straty w uzwojeniu stojana występują wskutek przepływu prądu, są to tak zwane straty
obciążeniowe stanowią istotną część strat ze względu na duże wartości prądu przy biegu
jałowym w silnikach synchronicznych. Wartość rezystancji uzwojeń zależy od temperatury
uzwojeń oraz od częstotliwości przepływającego przez nie prądu, im większa jest
częstotliwość tym wartość rezystancji R jest większa.

przy czym:
– rezystancja uzwojenia jednej fazy stojana
– prąd stojana

Straty w żelazie są spowodowane występowaniem zjawiska histerezy i prądów

wirowych, zależą od wartości indukcji magnetycznej B oraz częstotliwości
przemagnesowywania rdzenia f, przy stałej częstotliwości napięcia zasilającego są zależne
praktycznie od napięcia w kwadracie.

2
 Optymalizacji sprawności dla danego obciążenia dokonuje się przez dobór optymalnej
wartości strumienia magnetycznego dla danego obciążenia. W praktyce odbywa się to przez
nastawienie odpowiedniej, wartości napięcia zasilającego tak, aby suma strat
w uzwojeniach stojana i strat w żelazie osiągnęła najmniejszą wartość. Ponieważ straty
mechaniczne są stałe, co wynika ze stałej prędkości obrotowej sinika, nie mają one
bezpośredniego wpływu na proces minimalizacji strat.

3. Dane znamionowe
Przed przystąpieniem do wykonywania pomiarów należy zapoznać się z budową,
układem połączeń uzwojeń silnika reluktancyjnego. Odczytać i umieścić w protokole dane
znamionowe badanego silnika reluktancyjnego oraz hamownicy prądu stałego, zwracając
szczególną uwagę na ich znamionowe wartość prądów i napięć. Należy także zapoznać się
z budową sprzęgła łączącego wały obu maszyn. Stanowisko pomiarowe zostało wyposażone
w miernik parametrów sieci N10 skonfigurowany do odczytu uśrednionych wartości napięcia
międzyprzewodowego Us, prądu fazowego Is, mocy pobieranej przez silnik Pin
oraz współczynnika mocy cos φ.

4. Próba obciążenia dla napięcia znamionowego

Pomiarów dokonuje się przy stałej znamionowej wartości prądu wzbudzenia
hamownicy IfN = 0,4 A. Należy połączyć za pomocą sprzęgła badany silnik i hamownicę,
układ pomiarowy połączyć według poniższego schematu (rys. 1)

Rozruchu zespołu maszynowego dokonuje się po upewnieniu się, że regulator

ustawiony jest na minimalną wartość napięcia, po czym zamykając wyłącznik W1, zwiększa
się napięcie do wartości równej napięciu znamionowemu silnika reluktancyjnego.

Następnie wyłącznikiem W2 zamknąć obwód wzbudzenia hamownicy i rezystorem R f

doregulować wartość prądu wzbudzenia do wartości znamionowej, przy której hamownica
została wycechowana. Obciążeniem prądnicy jest opornik żarówkowy.

Pomiary należy wykonać w zakresie prądów (1 ÷ 1,2) IN przy zachowaniu stałej

wartości napięcia zasilającego U = UN.

3
Rys. 1. Układ pomiarowy dla próby obciążenia trójfazowego silnika reluktancyjnego

4
 Zaczynając od maksymalnego prądu obciążenia hamownicy (np. Ia =7,5A) przy
znamionowym napięciu zasilania należy stopniowo zmniejszać ( np. co 0,5 A) za pomocą
rezystora Ra prąd obciążenia hamownicy Ia aż do całkowitego zdjęcia obciążenia,
każdorazowo odczytywać wskazania wszystkich mierników. Wyniki pomiarów i obliczeń
należy przedstawić w tabeli 1.

Tabela 1. Wyniki pomiarów z próby obciążenia

Próba obciążenia, If = IfN = 0,4 A, US=UN

Us Is Pin cos ϕS Uh Ia Ui Po Pi P Ts ηs Pt
Lp.
V A W - V A V W W W Nm - W
1 98,2
... 98,2
W tabeli tej:
- napięcie indukowane hamownicy dane równaniem:

przy

- wartość strat jałowych hamownicy wynosi

przy .

- moc wewnętrzna prądnicy hamowniczej

- moc na wale silnika

- sprawność silnika w stanie obciążenia

- moment mechaniczny na wale silnika [Nm]

- prędkość obrotowa synchroniczna [1/s ]

- straty całkowite

5. Pomiary napięć optymalnych dla stałych mocy obciążenia

W celu określenia wartości napięcia optymalnego podczas pomiarów należy

utrzymywać stałą wartość obciążenia badanego sinika i regulując jego napięcie zasilania
znaleźć taką wartość napięcia, przy której moc pobierana z sieci przez silnik
reluktancyjny Pin osiągnie najmniejszą wartość. Ilustruje to poniższy wykres, napięcie
optymalne wystąpi w najniższym punkcie charakterystyki, czyli przy najniższej mocy Pin.

5
Rys. 2. Charakterystyka ilustrująca metodę wyznaczania optymalnego napięcia zasilającego

Układ pomiarowy należy połączyć według schematu dotyczącego próby obciążenia.

Rozruchu zespołu maszynowego dokonuje się w analogiczny sposób jak przy próbie
obciążenia. Następnie wyłącznikiem W2 zamknąć obwód wzbudzenia prądnicy i rezystorem
Rf doregulować wartość prądu wzbudzenia do wartości znamionowej, przy której prądnica
została wycechowana i utrzymywać ją przez cały czas trwania pomiarów. Obciążenie
hamownicy stanowi opornik żarówkowy.

Pomiary rozpoczyna się od obciążenia hamownicy prądem bliskim znamionowemu

(np. Ia = 7,5 A), utrzymując to stałe obciążenie ustala się napięcie optymalne poprzez
regulację napięcia zasilającego silnik reluktancyjny dla przyjętej wartości obciążenia, zgodnie
z rys.7.2. Zmiany tego napięcia powinny odbywać się każdorazowo w takim zakresie,
dla którego współczynnik mocy zmienia się w przedziale cosφ (0,45 – 0,55). Następnie
należy zmniejszać obciążenie hamownicy poprzez regulację prądu twornika Ia z krokiem np.
0,5 A. Pomiary należy przeprowadzić dla tych samych wartości prądu twornika hamownicy,
co przy próbie obciążenia dla U = UN. Wykonując pomiary wyznaczyć kolejne wartości
napięć optymalnych, odczytując przy tym wskazania mierników. Wyniki pomiarów i obliczeń
należy przedstawić w tabeli 2.

6
Tabela 2. Wyniki pomiarów z wyznaczania napięć optymalnych

Pomiar napięć optymalnych, If =IfN = 0,4 A

Uopt Is Pin cos ϕ opt Uh Ia Ui Po Pi Ps Ts ηopt Pt opt
Lp.
V A W - V A V W W W Nm - W
1 98,2
... 98,2
W tabeli tej:
- napięcie indukowane hamownicy dane równaniem:

przy

- wartość strat jałowych hamownicy wynosi

przy

- moc wewnętrzna prądnicy hamowniczej

- moc na wale silnika

- sprawność silnika w stanie obciążenia

- moment mechaniczny na wale silnika [Nm]

- prędkość obrotowa synchroniczna [1/s ]

- straty całkowite przy pracy optymalnej

Opracowanie wyników:
W oparciu o wyniki pomiarów i obliczeń należy wykreślić na wspólnym wykresie
charakterystyki:

a) sprawności przy zasilaniu napięciem znamionowym oraz sprawności

przy zasilaniu napięciem optymalnym ,

b) napięcia znamionowego i optymalnego w funkcji momentu lub mocy

, ,

c) współczynnika mocy w funkcji momentu , ,

d) strat całkowitych mocy w funkcji momentu na wale ,

.

7
Rys. 3. Przykładowe charakterystyki sprawności silnika przy znamionowym napięciu zasilającym η
i przy napięciu optymalnym ηopt w funkcji momentu obrotowego

Rys. 4. Charakterystyka napięcia optymalnego w funkcji momentu na wale Uopt = f(TS)

8
Rys. 5. Charakterystyka współczynnika mocy przy zasilaniu napięciem znamionowym i optymalny silnika
w funkcji momentu na wale cos φ = f(TS)

Rys. 6. Charakterystyka strat całkowitych mocy przy zasilaniu napięciem znamionowym i optymalnym silnika
w funkcji momentu obrotowego Pt = f(TS)

Pytania kontrolne:
- zasada działania silnika reluktancyjnego,
- straty mocy w silniku reluktancyjnym,
- metoda wyznaczania napięcia optymalnego,
- wpływ pracy optymalnej na wartość współczynnika mocy cos φ.