Republic of the Philippines

Commission on Higher Education

DARAGA COMMUNITY COLLEGE
Salvacion, Daraga Albay
Tagapag-ulat: JUDITH LL. AYNERA
Course & Block: III BSED FILIPINO – A
Paksa: Mga Uri ng Panitikan

I. LAYUNIN

Pagkatapos ng aralin na ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Magkaroon ng pagsusuri at malalim na pang-unawa sa mga mensahe, tema, at

konteksto ng mga iba't ibang uri ng Panitikan.
2. Naipapakita ang kanilang kakayahang makabuo ng sariling likhang akda.
3. Nagpapakita ng pagpapahalaga sa kahalagahan ng Panitikan bilang bahagi ng
kultura at pag-usbong ng pambansang kamalayan.

II. NILALAMAN

Sa paglalakbay natin tungo sa mundo ng panitikan, tayo ay haharap sa isang

kakaibang kalakaran ng kultura, ideya, at pagpapahayag. Sa modyul na ito ay pag-
aaralan natin ang Iba't-ibang uri ng Panitikan na magbibigay daan patungo sa daigdig
ng mga salita, kuwento, at katha. Dito, tayo ay maglalakbay mula sa mga sinaunang
panitikan, sinaunang kabihasnan hanggang sa mga makabagong akdang
sumusustento sa ating kaisipan at damdamin sa kasalukuyang panahon. Ang ating
modyul ay hindi lamang isang simpleng pagsasanay sa pagbasa o pagsusuri ng mga
teksto; ito ay isang pagtuklas sa pagiging buhay ng mga ideya at mga karanasan ng
iba't-ibang kultura at henerasyon. Sa pamamagitan ng mga pahina ng modyul na ito,
ating lilinawin ang kahalagahan ng panitikan bilang isang paraan ng pag-aalay ng mga
alalahanin, pangarap, at kamalayan ng mga tao sa iba't-ibang bahagi ng mundo.

Sa mga salita ni Faulkner, "Ang panitikan ay hindi lamang kwento; ito rin ay
katotohanan na nagmumula sa puso ng manunulat." Handa ka na bang maglakbay sa
diwa at kaluluwa ng mga akda mula sa iba't-ibang uri ng panitikan? Ihanda ang sarili sa
isang pagtuklas na puno ng kakaibang karanasan at pag-unawa sa ating pagiging isang
indibidwal at mamamayan.
 MGA URI NG PANITIKAN

Ang panitikan, saan mang bahagi sa daigdi ay maaring mauri batay sa paraan ng
pagsasalin sa ibang henerasyon at batay sa anyo.

Batay sa Paraan ng Pagsalin

Ito ay maaring pasalin-dila o pasulat.

1. Pasalin-dila - Ito ay naisasalin sa ibang henerasyon sa pamamagitan ng bibig. Ito

ang paraan ng pagsasalin ng panitikan noong unang panahon nang ang pagsulat ay
hindi pa natutunan ng tao.

Ang "pasalin-dila" ay isang uri ng panitikan na nagmumula sa mga tradisyon ng

pasalitaan o salaysay ng mga tao sa pamayanan. Ito ay mga kwento, mito, alamat,
tanyag na kuwento, at iba pang mga naratibo na itinatanghal sa paraang pasalita o
pasalin-salita mula sa henerasyon hanggang henerasyon. Karaniwang ginagamit ito
upang magpahayag ng mga kaugalian, kultura, at pagpapahalaga ng isang kultura o
pamayanan. Ang pasalin-dila ay nagbibigay-buhay sa mga kwentong-bayan at
nagpapalaganap ng mga aral at tradisyon sa pamamagitan ng salita. Ito rin ay isang
mahalagang bahagi ng kultura at kasaysayan ng isang lipunan.

Ang mga halimbawa nito ay ang mga epiko, awiting bayan, alamat, kasabihan,
salawikain, bugtong, at maging mga palaisipan na isinalin ng ating mga ninuno sa mga
nakababatang henerasyon sa pasalitang paraan.

2. Pasulat - Pasulat naman ang paraan ng pagsasalin ng panitikan magmula nang

matutunan ng tao ang sistema ng pagsusulat.

Ang pasulat na uri ng panitikan ay tumutukoy sa mga akdang isinulat at isinasaad sa

pamamagitan ng pagsusulat. Ito ay kinabibilangan ng iba't ibang anyo ng panitikan
tulad ng tula, sanaysay, nobela, maikling kwento, dula, at iba pa. Ang mga pasulat na
akda ay nagpapahayag ng mga ideya, damdamin, karanasan, at konsepto ng mga
manunulat sa paraang nakasulat. Ang pasulat na panitikan ay may kakayahan na
magtaglay ng detalyadong pagsusuri, pagpapahayag ng mga pangarap, at pagbibigay-
buhay sa mga karakter at kuwento. Ito ay isang mahalagang bahagi ng kultura at
pamana ng isang bansa o lipunan, at nagpapahayag ng malalim na pag-unawa sa iba't
ibang aspeto ng buhay at tao.

Batay sa Anyo

Ito ay maaaring mauri bilang Tuluyan/Prosa o Patula.

1. Patula - Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng maaanyong salita
sa mga taludtod na may sukat o bilang ng mga pantig at pagtutugma ng mga salita sa
hulihan ng mga taludtod sa bawat saknong.

Ang patula ay isang uri ng panitikan na may masining na pagpapahayag. Sa ganitong

uri ng panitikan ang manunulat ay maaaring naglalarawan ng buhay, hango sa guni-
guni, o pinararating sa ating damdamin na ipinahahayag sa pananalitang may angking
aliw-iw. Sa paggawa ng akda sa anyong patula, dapat at may isinasaalang-alang na
sukat, bilang ng mga bigkas at mga taldtod. Dapat rin ay malikhain ang paraan ng
paghatid ng mensahe sa mga mambabasa. Ang akdang patula ay merong sukat,
tugma, taludtod at saknong.

2. Tuluyan o Prosa - Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng malayang pagsasama-sama

ng mga salita sa mga pangungusap. Hindi limitado o pigil ang paggamit ng mga
pangungusap ng may-akda.

Mga Akdang Patula

 Ang mga akdang patula ay may apat na uri: tulang pasalaysay, tulang

pandamdamin o liriko, tulang padula o dramatiko, at tulang patnigan.

A. Tulang Pasalaysay

Kwento ng mga pangyayari at nasusulat nang patula, may sukat at tugma. Nauuri ito
ayon sa paksa, pangyayari at tauhan.

1. Epiko - Ang epiko ay tulang nagsasalaysay hinggil sa kabayanihan, katapangan, at

pakikipagsapalaran ng isang pangunahing tauhan sa gitna ng mga pangyayaring hindi
kapani-paniwala.

Isang uri ng panitikang Pilipino na tumatalakay sa mga kabayanihan at

pakikipagtunggaling ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na kakaiba at di
kapani-paniwala, maski narin ang tagpuan na tila makababalaghan. Ito ay kuwento ng
kabayanihan na puno ng mga kagila-gilalas na pangyayari.

Halimbawa: Ibalong, Biag ni Lam-Ang, at Indarapatra at Sulayman.

2. Awit at Korido - Ang awit at korido ay mga patulang salaysay na paawit kung
basahin.

Awit - Ito ay musika na mayroong tono at sukat at magandang pakinggan. Ito ay

kadalasang nasa anyong tula at may tig-aapat na taludtod sa bawat saknong. Binubuo
naman ang bawat taludtod ng labindalawang (12) pantig at iisa ang tugma ng bawat
taludtod. Mahihitulad ito sa mga kasalukuyang awit na sa bawit salita ay ang liriko.
Halimbawa: Florante at Laura ni Francisco Balagtas at Doce Pares sa Kaharian ng
Francia

Korido - Ito ay isang uri ng panitikang Pilipino na nakasulat sa anyong tula. Ito ay may
sukat na walong pantig bawat linya at may apat na linya sa bawat saknong. Binibigkas
ito sa pamamagitan ng pakantang pagpapahayag ng mga tula.

Halimbawa: Ibong Adarna

Sa buod, ang awit ay mas kilala sa mga tema ng pag-ibig at personal na damdamin,
habang ang korido ay mas kilala sa mga epikong kwento ng mga bayani at
pakikipagsapalaran. Ang parehong anyo ng panitikan ay may malalim na kasaysayan at
kultural na halaga sa panitikang Filipino.

B. Tulang Pandamdamin o Liriko

Nagtataglay ito ng mga karanasan, guniguni, kaisipan at mga pangarap tungkol sa

pag-ibig, ligaya, lungkot, hinanakit atbp. Karaniwan itong maikli at payak at itinatampok
dito ng makata ang kanyang sariling damdamin.

1. Awiting bayan - Ang mga awiting-bayan ay maiikling tulang binibigkas nang may
himig. Karaniwan itong nagpasalin-salin sa iba't ibang henerasyon sa pamamagitan ng
bibig ng tao, bunga nito'y hindi na matukoy kung sino ang may-akda ng maraming mga
kantahing bayan.

Mga Halimbawa: Leron Leron Sinta, Bahay Kubo, Manang Biday, Paruparong bukid -
Dalagang Pilipina

2. Soneto - Ang soneto ay tulang may labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin at

kaisipan at karaniwang naghahatid ng aral sa mambabasa.

Ito’y tulang liriko na binubuo ng labing-apat (14) na taludturan na hinggil sa damdamin

at kaisipan. Ito’y nakikilala sa matinding kaisahan ng sukat at kalawakan sa nilalaman.
Ang soneto ay hindi basta tula lamang na binubuo na labing-apat na taludturan. Ito’y
kailangang may malinaw na kabatiran sa kalikasan ng tao at sa kabuuan. Ito ay
naghahatid ng aral sa mga mambabasa. Sa unang walong taludtod ay inilalahad ang
diwa, paghanga man o talinghaga, at sa huli naman ang karagdagan o anumang
kapupunan sa ikabubuo ng tula.

Halimbawa: "Ang buhay at Kamatayan" ni Jose Villa Panganiban.

“Worker’s Right” ni Amado Yuson

3. Elehiya - Ang elehiya ay tulang nagpapahayag ng panimdim dahil sa pagyao ng

isang minamahal.
 Ang elehiya ay may malalim na mga ugat na nagmumula sa iba’t ibang kultura at
tradisyon. Ang salitang elehiya ay mula sa salitang Latin na “elegia” na
nangangahulugang “tula ng pighati o lungkot.” Ang elehiya ay nagsimula sa sinaunang
Gresya, kung saan ito ay isang uri ng tula na inihahandog sa mga yumao o mga diyos
na may kaugnayan sa kamatayan.

Sa kalaunan, naging popular ang elehiya sa panahon ng Romano, kung saan ito ay
ginamit bilang isang paraan upang ipahayag ang mga damdamin ng pighati at
pagluluksa.

Sa panitikang Pilipino, ang elehiya ay tinatawag na “pananangis” o “tagulaylay.” Ang

tradisyon ng elehiya sa Pilipinas ay mayaman at nagmumula sa sinaunang panahon,
kung saan ang mga katutubo ay gumagawa ng mga tula upang alalahanin ang kanilang
mga minamahal na yumao.

Halimbawa: “Elehiya sa Kamatayan ni kuya”, ang elehiyang ito ay oroginated o

nagmula sa Bhutan na isinalin naman ni Pat Villafuerte.

“Elehiya kay Ram” na akda naman ni Pat Villafuerte

4. Dalit - Ang dalit ay isang tulang inaawit bilang papuri sa Diyos o sa Mahal na Birhen.
Ang dalit ay isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng walong pantig kada taludtod,
apat na taludtod kada saknong at mat isahang tugmaan.

5. Pastoral (DALIT-BUKID) - Ang pastoral ay mga tulang naglalarawan ng paraan ng

pamumuhay sa kabukiran. Ito ay tulang nagpapaksa at naglalarawan ng simpleng
paraan ng pamumuhay, pag-ibig at iba pa. Ang salitang "pastoral" ay mula sa salitang
Latin na "pastor" pero hindi lang pastol at pagpapastol ang tinutukoy nito, kundi maging
iba pang paraan ng pamumuhay na gaya ng pagsasaka, mga katangian ng pagsasaka
sa ekonomiya ng bansan.

Halimbawa:

1. "Sa Tabi ng Banga" ni Jose Corazon de Jesus - Isa itong tanyag na tula na
naglalarawan ng isang magandang larawan ng buhay probinsya. Ipinakita nito ang
simpleng pamumuhay sa bukid at pag-ibig sa kalikasan.

2. "Sa Aking Mga Kabata" ni Gat Jose Rizal - Bagamat ito ay isang tula para sa mga
kabataan, naglalaman ito ng pastoral na ideyalisasyon ng kalikasan at pagmamahal sa
Inang Bayan.

3. "Sa Ilalim ng Unan" ni Amado V. Hernandez - Isang tanyag na tula na nagpapakita

ng buhay sa kanayunan at ang mga pangarap ng mga magsasaka.
4. "Pasyon" - Ang Pasyon ay isang tanyag na epikong pasyon na nagpapakita ng mga
aspeto ng buhay sa kanayunan at pagpapahalaga sa mga aral ng Kristiyanismo. Ang
mga akdang ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng kalikasan, buhay probinsya, at pag-
ibig sa Pilipinas sa mga tanyag na tula ng mga kilalang manunulat sa bansa.

6. Oda - Ang "oda" ay isang uri ng tanyag na uri ng tula o awit na karaniwang ginagamit
upang ipahayag ang mataas na pagpapahalaga o papuri sa isang tao, bagay, ideya, o
karanasan. Karaniwang makikilala ang mga oda sa kanilang masalimuot na
pagsasalaysay, malalim na damdamin, at karaniwang makapangyarihan o masalimuot
na wika.

Halimbawa: Sa Pilipinas, may mga kilalang mga makata na sumusulat ng mga oda na
nagpapakita ng kanilang pagmamahal sa bayan at mga paksang makabansa. Narito
ang ilan sa mga sikat na mga oda sa Pilipinas:

1. "Sa Aking mga Kababata" ni Gat Jose Rizal - Ito ay isang tanyag na oda na
nagpapakita ng pagmamahal at pagmamalasakit ni Rizal sa kanyang mga kababata.
Ipinakita niya ang halaga ng edukasyon at ang pag-ibig sa sariling wika.

2. "Ode to the Philippine Sea" ni Ma. Cecilia Locsin-Nava - Ipinapahayag nito ang
pagmamahal at pangarap para sa karagatan ng Pilipinas.

3. "To the Man I Married" ni Angela Manalang-Gloria - Bagamat ito ay hindi basta-basta
isang oda sa bayan, ito ay isang makapangyarihang tanyag na pag-ibig sa asawa na
may temang pambansa.

C. Tulang Padula o Dramatiko

Ang mga tulang padula o dramatiko ay mga tulang isinasadula sa entablado o iba
pang tanghalan. Ang tulang padula o dramatiko ay isang uri ng tula na karaniwang
isinasagawa o isinusulat para sa entablado o pagganap sa harap ng mga manonood.
Ito ay isang masusing anyo ng sining na naglalayong magbigay-buhay sa mga karakter,
sitwasyon, at mga pangyayari sa pamamagitan ng mga dialogo at aksyon

Mga uri ng tulang dula

1.Senakulo - Ang Senakulo ay isang tradisyonal na pagtatanghal o palabas sa

Pilipinas, partikular sa mga panahong Semana Santa o Mahal na Araw, na naglalayong
ipakita at talakayin ang mga pangunahing yugto ng buhay ni Hesus Kristo, mula sa
Kanyang pagpasok sa Jerusalem (kilala bilang "Pamamahagi ng Palaspas" o "Palm
Sunday") hanggang sa Kanyang pagkamatay sa krus at muling pagkabuhay (kilala
bilang "Kamamatayan at Muling Pagkabuhay"). Naglalaman ang Senakulo ng iba't
ibang eksena at mga tauhan, at karaniwang ito ay isinasagawa sa mga pook-palabas,
simbahan, o mga espasyo sa komunidad.
2. Moro-Moro – Ang "Moro-moro" ay isang tradisyonal na Pilipinong dulaan o
pagtatanghal na may mga temang pang-epiko o pang-pantasya. Ito ay kilala rin bilang
"komedya" o "komedya de moro." Ang Moro-moro ay karaniwang isinasagawa bilang
bahagi ng mga pagdiriwang sa mga bayan sa Pilipinas, kabilang na ang mga pista o
mga kaganapan sa mga barangay. Naglalaman ang Moro-moro ng mga tauhang
nagpapaligsahan, tulad ng mga bida na mga Kristiyano at mga kontrabidang mga Moro
(Muslim), na karaniwang nagsusunduan sa isang labanan o digmaan. Ito ay may mga
epekto ng aksyon tulad ng labanan, pagsasagupaan, at paggamit ng mga sandata, at
may mga makulay na kostyum at pintura sa mukha ang mga tauhan.

3. Sarsuwela – Ito ay isang tradisyonal na anyo ng Pilipinong dulaan o musikal na dula.

Ito ay kilala sa mga awit, sayaw, at makulay na pagsasalin-salin ng mga emosyon at
kwento. Ang sarsuwela ay may malalim na koneksyon sa kultura at kasaysayan ng
Pilipinas at naglalaman ng mga elemento ng musika, sayaw, at drama

D. Tulang Patnigan

Ang "Tulang Patnigan" ay isang uri ng makabagong tanyag na tanyag na pang-

edukasyon. Karaniwang ginagamit ito sa mga paaralan at mga kompetisyon sa pagsulat
ng tula para sa mga mag-aaral. Ang konsepto ng "patnigan" ay nagmula sa
"paligsahan" o "kumpetisyon," at nagpapakita ito ng mga katalinuhan ng mga
manunulat sa paglikha ng mga tula ukol sa isang tiyak na paksa o temang inilalabas sa
paligsahan.

Mga uri ng tulang patnigan

1. Balagtasan – Ang "Tulang Patnigan" ay isang uri ng makabagong tanyag na tanyag

na pang-edukasyon. Karaniwang ginagamit ito sa mga paaralan at mga kompetisyon sa
pagsulat ng tula para sa mga mag-aaral. Ang konsepto ng "patnigan" ay nagmula sa
"paligsahan" o "kumpetisyon," at nagpapakita ito ng mga katalinuhan ng mga
manunulat sa paglikha ng mga tula ukol sa isang tiyak na paksa o temang inilalabas sa
paligsahan.

2. Duplo – Ang "Duplo" ay isang tradisyonal na Pilipinong anyo ng pagtatalo o

paligsahan sa pamamagitan ng paggamit ng tula. Karaniwang ginaganap ito sa mga
pook-palabas o komunidad sa Pilipinas at kadalasang may kasamang musika, sayaw,
at dramatikong elemento. Isa itong uri ng makataong dulaan o pagtatalo na naglalaman
ng mga makabuluhang mensahe, kwento, o mga moral na aral.

III. GAWAIN
Gumawa ng sanaysay na sumasagot sa mga katanungan sa ibaba.

1. Ano ang pagkakaunawa mo sa iba’t ibang uri ng panitikan na nailahad sa itaas?

2. Ano ang mga mahahalagang kaambagan ng mga uri ng Panitikan sa ating
lipunan lalo na sa ating kultura?
3. Bilang mag-aaral, ano ang maari mong maiambag upang patuloy na umunlad at
mapalaganap ang kagandahan ng mga uri ng panitikan?

IV. ASSESSMENT/EBALWASYON

Panuto: Basahin at unawaing mabuti. Piliin ang letra ng tamang sagot.

1. Ito ay isang tulang inaawit bilang papuri sa Diyos o sa Mahal na Birhen.

a. Dalit c. Elehiya

b. Oda d. Korido

2. Isang tulang nagsasaad ng paghanga o papuri sa isang tao, bagay, ideya, o

karanasan.

a. Epiko c. Soneto

b. Oda d. Duplo

3. Ito ang paraan ng pagsasalin ng panitikan noong unang panahon nang ang pagsulat
ay hindi pa natutunan ng tao.

a. Patula c. Pasalin-dila

b. Pasalaysay d. Tuluyan

4. Anong anyo ng panitikan ang nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng

maanyong salita sa mga taludtod na may sukat o bilang ng mga pantig at pagtutugma
ng mga salita sa hulihan ng mga taludtod sa bawat saknong?

a. Prosa o Tuluyan c. Pasulat

b. Pasalaysay d. Patula

5. Anyo ng panitikan na nabubuo sa pamamagitan ng malayang pagsasama-sama ng

mga salita sa mga pangungusap. Hindi limitado o pigil ang paggamit ng mga
pangungusap ng may akda.

a. Pasalin-dila c. Dula
b. Patula d. Prosa o Tuluyan

6. Ito ang paraan ng pagsasalin ng panitikan magmula nang matutunan ng tao ang
Sistema ng pagsulat.

a. Pasalaysay c. Pasalin-dila

b. Pasulat d. Patula

7. Ito ay maiikling tulang binibigkas nang may himig. Karaniwan itong nagpasalin-salin
sa iba't ibang henerasyon sa pamamagitan ng bibig ng tao, bunga nito'y hindi na
matukoy kung sino ang may-akda ng maraming mga kantahing bayan.

a. Soneto c. Awit

b. Korido d. Awiting-bayan

8. Ito ay isang tula na isinasagawa ng padula na itinatanghal sa isang entablado o

dulaan.

a. Tulang Padula o Dramatiko c. Tulang Liriko

b. Tulang Pasalaysay d. Tulang Patnigan

9. Ito ay isang uri ng pagtatalong patula na ginagamitan ng pangagatwiran at matalas

na pag-iisip.

a. Tulang Pasalaysay c. Tulang Patnigan

b. Tulang Liriko d. Tulang Padula o Dramatiko

10. Tula na nauso sa panahon ng kastila. Ito ay debate na patula na kalimitang

ginagawa kapag may pa-siyam.

a. Duplo c. Karagatan

b. Tula d. Balagtasan