Uri ng Panitikan

1. TULUYAN o PROSA - nagpapahayag ng kaisipan. Ito'y isinusulat ng patalata.

2. PATULA - nagpapahayag ng damdamin. Ito'y isinusulat ng pasaknong.

Dahilan sa Pag-aaral ng Panitikang Pilipino
1. Upang makilala ang kalinangang Pilipino, malaman ang ating
minanang yaman ng kaisipan at taglay na katalinuhan ng lahing ating
pinagmulan.
2. Upang matalas natin na tayo’y may marangal at dakilang tradisyon na
nagsilbing patnubay sa mga impluwensya ng ibang mga kabihasnang
nanggaling sa iba’t ibang mga bansa.
3. Upang mabatid natin ang mga kaisipan sa ating panitikan at
makapagsanay upang maiwasto ang mga ito.
4. Upang malaman ang ating mga kagalingan sa pagsulat at
mapagsikapang ito ay mapabuti at mapaunlad.
5. Bilang mga Pilipinong mapagmahal at mapagmalasakit sa ating
sariling kultura ay dapat nating pag-aralan ang ating panitikan. Tayo higit
kanino man ang dapat magpahalaga sa sariling atin.

Mga Akdang Pampanitikan

Mga akdang tuluyan:

1. Alamat -
isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol sa mga pinagmulan ng mga bag
ay
bagay sa daigdig. Karaniwang nagsasalaysay ang mga ito ng mga pangyayari hinggil
sa pag
unay na mga tao at pook, at mayroong pinagbatayan sa kasaysayan. Kaugnay ang
alamat
ng mga mito at kuwentong-bayan.

2.Anekdota - isang uri ng akdang tuluyan na tumatalakay sa kakaiba o kakatwang pa

ngyayaring
naganap sa buhay ng isang kilala, sikat o tanyag na tao. Ito ay may dalawang uri: kat
akata at
hango sa totoong buhay. Ito rin ang mga ginagawa ng mga pagpapaliwanag sa mga
ginagawa
ng mga tao.

3.Nobela - o kathambuhay ay isang mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng i

ba't ibang
kabanata. Mayroon itong 60,000-200,000 salita o 300-1,300 pahina. Noong ika
18 siglo, naging istilo nito ang lumang pagibig at naging bahagi ng mga pangunahi
ng literary genre. Ngayon, ito ay kadalasan may istilong artistiko at isang tiyak
na istilo o maraming tiyak na istilo. Mahabang kathang pampanitikan na naglalaha
d ng mga pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na an
g pinakapangunahing sangkap ay ang pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa da
ko at ng hangarin ng katunggali sakabila,
isang makasining na pagsasalaysay ng maraming pangyayaring magkasunod at
magkakaugnay. Ang mga pangyayaring ito ay may kanya-kanyang tungkuling gin
agampanan sa pagbuo ng isang matibay at kawili-wiling balangkas na siyang pina
kabuod ng nobela -binubuo ng mga kabanata -maraming tauhan at pangyayari -
kinasasangkutan ng 2 o higit pang tauhan.

4.Pabula (Ingles: fable, Kastila: fabula) ay isang uri ng kathang

isip na panitikan kung saan mga hayop o kaya mga bagay na walang
buhay ang gumaganap na mga tauhan, katulad ng leon at daga, pagong at matsin
g, at
lobo at kambing. May natatanging kaisipang mahahango mula sa mga pabula, sapag
kat
nagbibigay ng mga moral na aral para sa mga batang mambabasa. Tinatawag din ito
ng
kathang kuwentong nagbibigay-aral.

5.
Parabulao talinghaga ay isang maikling kuwentong may aral na kalimitang hinaha
ngo mula sa
Bibliya. Isa itong maikling salaysay na maaaring nasa anyong patula o prosa na m
alimit
nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang isinasalara
wan ang
isang moral o relihiyosong aral. Taliwas sa pabula, ang parabula ay walang inilala
hok na
tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa sa kalikasan na pawang kumikilos at
nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian nito ang pagiging isang kuwentong nagl
alahad o
nagpapakita ng kung paanong katulad ng isang bagay ang iba pang bagay. Karam
ihan sa
mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong sinabi ni Hesus, na nagtuturo n
g kung
ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos.

6. Maikling kwento -
isang maiksing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangku
tan ng
isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masinin
g na anyo
ng panitikan. Tulad ng nobela at dula, isa rin itong paggagad ng realidad, kung
ginagagad ang isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring nag
anap sa
buhay ng pangunahing tauhan. Si Edgar Allan Poe ang tinuturing na "Ama ng Maik
ling
Kuwento."

7.
Dula - isang uri ng panitikan na itinatanghal sa mga teatro. Nahahati ito sa ilang y
ugto na
maraming tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghala
no
entablado.

8.
Sanaysay- isang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng personal na
kuru-kuro ng may-akda.

9.
Talambuhay- isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng i
sang tao hango sa mga tunay na tala, pangyayari o impormasyon.

10.
Talumpati- isang buo ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pama
magitan ng
pagsalita sa entablado. Layunin nitong humikayat, tumugon, mangatwiran, magbi
gay ng
kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang paniniwala. Ito ay isang uri ng
komunikasyong pampubliko na nagpapaliwanag sa isang paksa na binibigkas sa h
arap ng
mga tagapakinig.

11. Balita - mga mahahalagang nangyayari sa loob at labas ng ating bansa.

12. Kwentong bayan- (Filipino: folklor) ay mga salaysay hinggil sa mga likhang-
isip na mga tauhan na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan, katulad ng mat
 andang hari, isang marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae. Karaniw
ang kaugnay
ang kwentong-bayan ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang bansa o lupain. Ka
ugnay nito
ang alamat at mga mito.

Mga akdang patula o

Mga tulang pasalaysay - pinapaksa nito ang mahahalagang mga tagpo o pangy
ayari sa buhay, ang kagitingan at kabayanihan ng tauhan.

1.
Awit at Korido - Ang awitin ay musika na magandang pakinggan. Kadalasang iton
g maganda kung gusto rin ito ng makikinig. Mayroon itong tono at sukat. Naglala
man ang isang awitin ng
bahaging pangtinig na ginagampanan, inaawit at pangkalahatang tinatanghal ang m
ga salita
(liriko), karaniwang sinusundan ng mga intrumentong pangmusika (maliban sa mga
awiting
acapella at scat). Kadalasang nasa anyong tula at tumutugma ang mga salita ng mg
a awitin,
bagaman, may mga relihiyosong mga taludtod o malayang prosa. Ang mga salita ay
ang liriko.

Ang korido ay isang uri ng panitikang Pilipino, isang uri ng tulang nakuha n
atin sa
impluwensya ng mga Espanyol. Ito ay may sukat na walong pantig bawat linya at
may apat
na linya sa isang taludtod.
Ang korido ay binibigkas sa pamamagitan ng pakantang pagpapahayag ng mga tu
la.

2.
Epiko- uri ng panitikan na tumatalakay sa mga kabayanihan at pakikipagtunggali
ng isang tao o
mga tao laban sa mga kaaway na halos hindi mapaniwalaan dahil may mga tagpuan
g
makababalaghan at di-kapani-paniwala. Kuwento ito ng kabayanihan na punung-
puno ng mga kagilagilalas na mga pangyayari. Bawat pangkatin ng mga Pilipino a
y may
maipagmamalaking epiko.
Sa mahigpit na kahulugang pampanitikan, ang epiko (may titik o sa huli, isang
pandiwa) ay isang paglalahad na makabayani o bumabayani, samantalang ang
epika (may titik a
sa huli, isang pangngalan) ay tulang-bayani, paglalahad na patula hinggil sa
bayani.
May mga epikong binibigkas at mayroong inaawit.

3. Balad - Ang balada ay isang uri o tema ng isang tugtugin.

4. Sawikain - Ang sawikain ay maaaring tumukoy sa:

1. idioma, isang pagpapahayag na ang kahulugan ay hindi komposisyunal.
2. moto, parirala na nagpapahiwatig ng sentimiento ng isang grupo ng mga tao.
3. salawikain, mga kasabihan o kawikaan.

4.
Salawikain - Ang mga salawikain, kawikaan kasabihan, wikain, o sawikain ay
mga maiiksing
pangungusap na lubhang makahulugan at naglalayong magbigay patnubay sa ating
pang
araw-araw na pamumuhay. Naglalaman ito ng mga karunungan.
5.
Bugtong - Ang bugtong, pahulaan, o patuuran ay isang pangungusap o tanong
na may doble o
nakatagong kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan (tinatawag ding palaisipan
ang
bugtong). May dalawang uri ang bugtong: mga talinghaga, mga suliraning ipinapaha
yag sa isangmetapora o maalegoryang wika na nangangailangan ng katalinuhan a
t maingat na pagninilay-nilay para sa kalutasan, at mga palaisipan, mga tanong n
a umaaasa sa dulot ng patudyong
gamit sa tanong o sa sagot.

Sa panitikang Pilipino, nilalarawan nito ang pag-uugali, kaisipan, pang-araw-

araw na buhay at katutubong paligid ng mga Pilipino. Bilang isang maikling tula,
madalas itong naging paisipan sa tuwing naglalaro ang mga bata.

6. Kantahin – (katulad din ng awit) mga awitin na matatagpuan sa iba't ibang panig
ng lugar sa bansa.

7.
Tanaga- Ang tanaga ay isang maikling katutubong Pilipinong tula na naglalaman
ng pang-aral at payak na pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita
sa mga
kabataan.
May estrukturang itong apat (4) na taludtod at pitong (7) pantig bawat taludtod.