Łukasz Kosowski

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
IM. JERZEGO KUKUCZKI W KATOWICACH
Łukasz Kosowski
Wpływ ćwiczeń kontroli motorycznej mięśni obręczy biodrowej na zmiany parametrów

funkcjonalnych i strukturalnych u pacjentów z paluchem koślawym
Rozprawa na stopień doktora nauk o kulturze fizycznej
Opiekun naukowy:
prof. dr hab. Jakub Taradaj
KATOWICE 2020
0
Pragnę złożyć serdeczne podziękowania
Promotorowi prof. dr hab. Jakubowi Taradajowi za pomoc naukową
oraz mojej Rodzinie za cierpliwość i zrozumienie.
1
1. WYKAZ SKRÓTÓW ...........................................................................................................3
2. WSTĘP..................................................................................................................................4
2.1 Wybrane podstawy kliniczne dotyczące koślawości palucha .............................................4
2.2 Zmiany funkcjonalne kończyny dolnej towarzyszące koślawości palucha ........................7
2.3 Krytyczny przegląd piśmiennictwa ...................................................................................13
3. CEL BADAŃ ORAZ PYTANIA I HIPOTEZY BADAWCZE .......................................16
3.1 Cel badań ...........................................................................................................................16
3.2 Pytania badawcze ..............................................................................................................16
3.3 Hipotezy badawcze ............................................................................................................17
4. MATERIAŁ I METODY ...................................................................................................18
4.1 Kryteria włączenia i wykluczenia .....................................................................................18
4.2 Metodologia badań ............................................................................................................19
4.3 Testy i ocena subiektywna .................................................................................................23
4.4 Narzędzia i pomiary obiektywne .......................................................................................28
4.5 Ćwiczenia kontroli motorycznej ........................................................................................41
5. WYNIKI BADAŃ ...............................................................................................................51
5.1 Porównanie międzygrupowe i wewnątrzgrupowe wyników testów czynnościowych i
pomiarów (karta pacjenta). .......................................................................................................52
5.2 Porównanie międzygrupowe i wewnątrzgrupowe wyników uzyskanych z pomiarów
elektromiograficznych. .............................................................................................................66
wykonanych przy użyciu podoskopu. .......................................................................................80
wykonanych przy użyciu bieżni sportowej. ..............................................................................86
6. DYSKUSJA .......................................................................................................................139
7. WNIOSKI ..........................................................................................................................147
8. BIBLIOGRAFIA ...............................................................................................................148
9. SPIS RYCIN ......................................................................................................................154
10. SPIS TABEL ....................................................................................................................158
11. STRESZCZENIA ............................................................................................................163
11.1 Streszczenie w języku polskim .......................................................................................163
11.2 Streszczenie w języku angielskim...................................................................................164
2
1. WYKAZ SKRÓTÓW:
BMI – Body Mass Index

COP – Centre of Pressure
Dl/Sz – Stosunek długości do szerokości
EBM – Evidence Based Medicine
EMG – Elektromiografia
HVLA – High Velocity Low Amplitude
m. – Mięsień
m.in. – Między innymi
PEDro – Physiotherapy Evidence Database
WAS – Walking Ability Scale
wsp. – Współautorzy
ww. – Wyżej wymieniony
VAS – Visual Analog Scale
3
2. WSTĘP
2.1 Wybrane podstawy kliniczne dotyczące koślawości palucha
Zaburzenia struktury i funkcji stóp są powszechnym problemem pojawiającym się

przede wszystkim u osób dorosłych oraz starszych. Menz (2015) opublikował wyniki badań,
z których wynika, że prawie co czwarta osoba po 45 roku życia zmaga się
z dolegliwościami bólowymi stóp. Najbardziej dysfunkcyjnymi strukturami są palce oraz
przodostopie.
Koślawość palucha (hallux valgus) jest schorzeniem wynikającym z zaburzenia
struktury oraz funkcji przodostopia. Szacuje się, że 29% wszystkich dorosłych osób boryka
się z tym problemem, a u 84% z nich dolegliwości są obustronne. Zmiany te występują nawet
u 48% osób w wieku 40 lat oraz pogłębiają się wraz z biegiem czasu. W badaniach
przeprowadzonych na grupie 1502 osób w średnim wieku 68 lat wykazano istotne różnice
odnośnie rasy oraz płci w częstości pojawiania się opisywanej wady – okazuje się, że hallux
valgus występuje o 10% częściej w populacji Afroamerykanów niż osób rasy białej. Nie bez
znaczenia jest również kategoria płci, w której dominują kobiety z podobną wartością,
a także tendencje genetyczne – 68% oraz wystąpienie ciąży (Boychenko i wsp. 2015,
Chadchavalpanichaya i wsp. 2018, Filardi 2019, Golightly i wsp. 2015, Gonzalez-Martin i
wsp 2017).
W 2018 roku Nishimura i wsp. (2018) opublikował badania przeprowadzone na
populacji japońskiej ze znaczną koślawością palucha. Celem badań było przedstawienie
zmian funkcji fizycznych, jakie dokonały się u tych badanych. Okazuje się, że osoby te
wyraźnie zwolniły tempo marszu, z uwagi na dolegliwości bólowe i stawu śródstopno-
paliczkowego, a także posiadają zaburzenia w postaci braku prawidłowego obciążenia
palucha w trakcie chodu. Biorąc pod uwagę podejście holistyczne - zmiany patofizjologii
mogą mieć istotny wpływ na zmianę mechaniki elementów znajdujących się w wyższych
częściach ciała (Menz 2019).
W artykule dotyczącym badania częstości występowania zaburzeń stóp w populacji
tureckiej okazuje się, że u ponad połowy badanych – 54,3% występuje koślawość palucha,
zaś w przypadku 53,2% spośród nich wada była obecna w wywiadzie rodzinnym (Sayli i wsp.
2018).
Porównując te wyniki z badaniami przeprowadzonymi przez Gonzalez-Martin i wsp.
(2017) z udziałem ludności hiszpańskiej (34%) okazuje się, że dane epidemiologiczne
4
są zmienne w zależności od kraju. Nie można przejść obojętnie obok przedstawionych przez
autora danych z zakresu statusu ekonomicznego- jak się okazuje, hallux valgus częściej
występuje u kobiet mniej zamożnych. Według danych z lat 2015-2016 operacje korygujące
palucha koślawego zajmują blisko 28% wszystkich interwencji ortopedycznych w Australii
(Menz i wsp. 2019).
W czterech wyżej cytowanych publikacjach wspólnym mianownikiem opisywanej
wady jest płeć żeńska, podeszły wiek, a także zgłaszane przez te osoby obniżenie jakości
życia (Gonzalez-Martin 2017, Menz i wsp 2019, Nishimura i wsp. 2018, Sayli i wsp. 2018).
Jedną z bezpośrednich przyczyn udowodnioną przez Ota i wsp. (2017) są zmiany
struktury głowy pierwszej kości śródstopia, bądź jej nienaturalna torsja, które to będą
wpływać zarówno na stopień koślawości, jak i na pogłębiające się zmiany strukturalne
i funkcjonalne.
Opisywana wada ma swoje przełożenie także na aspekt socjologiczny. Osoby cierpiące
na daleko posunięte zaburzenia koślawości palucha doświadczają strachu przed bólem,
co wpływa na problemy z chodzeniem, borykają się również z trudnościami w utrzymaniu
równowagi, co niestety prowadzi do obawy przed upadkiem. Stąd też 20% z tych osób
nie opuszcza swojego domu czy mieszkania (Menz 2016, Palomo-Lopez i wsp. 2020, Park
i wsp. 2016).
Poza czynnikami demograficznymi, istotną determinantą związaną z bólem stóp jest
otyłość. Powołując się na dane z National Health And Nutrition Survey Dufour i wsp. (2017)
twierdzą, że niemal 69% dorosłych ma nadwagę, a około 40% osób starszych zmaga się
z otyłością. W przeprowadzonych badaniach na osobach ze zwiększonym wskaźnikiem BMI
okazało się, że nie sama masa ciała jest elementem predysponującym do powstawania stanu
zapalnego w obrębie stopy, ale właśnie tkanka tłuszczowa znajdująca się w jej obrębie.
Ma to związek z czynnikami metabolicznymi, a także z ich patofizjologią. Potwierdzona
została pewna prawidłowość, mówiąca o tym, że wraz ze wzrostem wartości BMI zwiększa
się ryzyko wystąpienia bólu oraz deformacji stóp.
Warte zauważenia jest współzależne występowanie choroby zwyrodnieniowej stawów
kończyn dolnych. U zdecydowanej większości osób borykających się z koślawością palucha
ma ona miejsce – występowanie koksartrozy oraz gonartrozy zaobserwowano odpowiednio
u 62,8% mężczyzn oraz 69% kobiet. Występowanie kompensacji w całej kończynie dolnej ma
swoje duże przełożenie na jakość lokomocji tych osób. Nie ma natomiast wzmianki
w literaturze jakoby choroba zwyrodnieniowa stawów była bezpośrednią przyczyną
5
powstawania wady o charakterze hallux valgus (Buddhadev i wsp. 2020, Davenport i wsp.
2014, Golightly i wsp. 2015, Gonzalez-Martin i wsp. 2017, Wang i wsp. 2018).
Prawdopodobnie wczesnych tendencji do powstawania palucha koślawego należy
szukać w okresie dorastania. W przeprowadzonych badaniach nad schematem chodu dzieci
i młodzieży zauważono, że istotnym momentem zmiany tego wzorca jest 11 rok życia. W tym
też okresie zaczynają się zmieniać kąty w stawie śródstopno-paliczkowym I,
a także globalny sposób poruszania się upodabnia się do ruchu dorosłej kobiety (Dufour
i wsp. 2017)
Powołując się na badania, które przeprowadziła Szczepanowska-Wołowiec (2019) nad
podobną grupą wiekową dzieci z wadami stóp, okazuje się, że zaburzenia prawidłowego ich
rozwoju ma negatywny wpływ na całą postawę i stabilność ciała.
Potwierdzeniem wczesnych zmian są prace, które przeprowadziła Niewiadomska-
Matuła (2017) oraz nad młodzieżą w wieku 15-18 lat odnośnie częstości występowania
koślawości palucha. Okazuje się, że hallux valgus występuje już u 20 % młodzieży przed
ukończeniem pełnoletniości.
Wang i wsp. (2018) uważają, że bardzo ważnym czynnikiem dla powstawania palucha
koślawego jest rodzaj noszonego obuwia. Zaprezentowane przez niego prace na grupie kobiet
w przedziale wiekowym 20-25 lat, potwierdzają te przypuszczenia. W trakcie badania
poruszania się na boso oraz na wysokich obcasach zaobserwowano zdecydowane różnice
w funkcjonowaniu stawów stopy. Istotnemu uwypukleniu uległ właśnie staw śródstopno-
paliczkowy I, a okolica tyłostopia wykazała tendencję do rotacji wewnętrznej oraz większego
zgięcia grzbietowego.
Podobne wnioski wysnuli Puszczałowska-Lizis i wsp. (2019) porównując rodzaje
obuwia noszone przez kobiety podczas pracy. Według autorki, kobiety na co dzień używające
butów na wysokim obcasie częściej zapadają na płaskostopie poprzeczne połączone
z koślawością palucha.
Kuszewski i wsp. (2006) badając bezpośredni wpływ obcasów na ogólną
biomechanikę dowiedli, że znacznie zmienia się stopień elastyczności tkanek oraz ich
wzajemne relacje pomiędzy segmentami ciała. Jest to ważna informacja z punktu widzenia
złożoności problemu, jaki rodzi się z uwagi na rodzaj noszonego obuwia.
Jacobs i wsp. (2019) określili, iż noszenie obuwia ze zwężonym przodostopiem, które
wymuszają bierne przywiedzeniowe ustawienie palucha znamiennie pogarsza przepływ krwi
nawet o 22,2%.
6
Utrzymanie wymuszonego ułożenia stopy w warunkach dynamicznych będzie
prowokowało duże zmiany również w grupie tancerzy. Davenport i wsp. (2014) wykazali,
że w obrębie tej aktywności dochodzi do bardzo dużego obciążenia punktowego, co zwiększa
ryzyko deformacji o charakterze palucha koślawego, a także urazu ścięgna Achillesa oraz
powstanie hipermobilności stawów stopy. Duże znaczenie ma w tym wypadku także wiek,
płeć oraz typ obuwia. Autor szczególną uwagę zwrócił na zagadnienie obcisłych butów, które
mają wpływ na deformację struktury stopy. Problematyczny jest również sposób leczenia
deformacji w tej grupie osób, ponieważ powinien on być przede wszystkim zachowawczy –
zabiegi operacyjne wykluczają dalszą aktywność taneczną.
2.2 Zmiany funkcjonalne kończyny dolnej towarzyszące koślawości palucha
Dysbalans nerwowo-mięśniowy okolicy miednicy prowadzący do braku zdolności

utrzymania równowagi jest kluczową przyczyną zaburzenia wzorca chodu oraz postawy
statycznej, co niewątpliwie może przekładać się na osobniczo-zmienne sposoby obciążania
kończyn dolnych. Znaczący wpływ na powstanie dysbalansu ma zachwianie funkcji
odpowiedzialnych za to struktur nerwowo-mięśniowych, czyli tak zwanej kontroli
motorycznej (Gryckiewicz i wsp. 2014, Hurn 2016).
Opisana przez Gryckiewicza i wsp. (2014) koncepcja Shirley Sahrmann Movement
System Impairments, w której zawarła teorię względnej sztywności oraz względnej
elastyczności, mówiącą o zachwianiach funkcji mięśni w zależności od zakresu, w którym
pracuje. Szczególnie ważną częścią tej koncepcji jest fakt, że składowe ciała poruszają się po
najmniejszej linii oporu, zwykle poza strefą neutralną stawu, prowadząc bezpośrednio do
powstania kompensacji oraz wynikających z niej dolegliwości bólowych.
Zmiany na tle zaburzeń kontroli motorycznej mogą być jednym z czynników
wpływających na zmianę mechaniki stawu biodrowego, innymi opisywanymi przez Prather
i Sahrmann (2019) są zmiany strukturalne. Jak się okazuję 57% osób dorosłych do 40 roku
życia odczuwających dolegliwości bólowe po tylnej stronie miednicy oraz stawu krzyżowo-
biodrowego posiada zmiany strukturalne o charakterze uszkodzenia obrąbka stawowego,
które często są pomijane w diagnostyce tych dolegliwości. Występowanie zmian
strukturalnych stawu biodrowego jest integralną częścią wcześniej powstałych zaburzeń
motorycznych i funkcjonalnych.
7
W badaniach przedstawionych przez Jafarnezhadgero i wsp. (2018) potwierdzono,
że istnieje znacząca różnica w osi kończyn dolnych dzieci z wadą wysklepienia stóp
w stosunku do osób zdrowych. Główne różnice zauważono w przebiegu rotacji całego
łańcucha biokinematycznego kończyn dolnych. Pokazuje to niewątpliwie duży wpływ
na zaburzenie jakości poruszania się oraz stabilności całego organizmu pod kątem kontroli
motorycznej.
Uzupełnieniem powyższych mogą być badania przeprowadzone na osobach dorosłych
z obustronną koślawością palucha. Wykazano u nich istotne zmiany kinematyki kończyn
dolnych. W związku z brakiem prawidłowego obciążania pierwszego stawu śródstopno-
paliczkowego, podwyższeniu uległy siły ścinające stawu kolanowego, a rotacja stawu
biodrowego przesunęła się do zakresu wewnętrznego. Taki sposób nawykowego poruszania
się przyczynia się bardzo często do uszkodzeń m.in. więzadła krzyżowego przedniego.
Podobnie jak w badaniach przeprowadzonych u dzieci, głównym elementem ulegającym
zdecydowanej zmianie jest jakość chodu (Shih i wsp. 2014).
Farahpour i wsp. (2018) badając kinetykę kończyn dolnych u osób z wyraźną pronacją
stopy otrzymał bardzo zbliżone wyniki. Autor idąc o krok dalej połączył współistniejącą wadę
stopy z rotacją wewnętrzną stawu biodrowego oraz występowaniem bólu w odcinku
lędźwiowym.
Harris-Hayes i wsp. (2016) w badaniach dotyczących sposobów terapii chronicznego
bólu stawu biodrowego porównał ćwiczenia korekcji wzorca ruchowego wykorzystujące
zasady kontroli motorycznej z ćwiczeniami wzmacniającymi mięśnie wokół stawu. Według
autorów to właśnie nieprawidłowości płynące z nawyku ruchowego przyczyniają
się do uszkodzeń struktur okołostawowych oraz powstawania i utrwalania kompensacji.
Okazuje się, że ćwiczenia kontroli nerwowo-mięśniowej są wysoce skuteczne
w odzyskiwaniu wytrzymałości struktur jednostawowych odpowiedzialnych za utrzymanie
pozycji neutralnej stawu oraz jego stabilizację, natomiast ćwiczenia czynne przyczyniają się
wyłącznie do wzrostu siły tych mięśni.
Istotną różnicą w technice wykonywania ćwiczeń korygujących wzorzec ruchowy
jest zorientowanie pacjenta na utrzymanie pozycji neutralnej oraz świadoma aktywna praca
mięśniowa w fazie koncentrycznej, izometrycznej i ekscentrycznej.
Faza propulsji jest elementem chodu wymagającym dużej kontroli nerwowo-
mięśniowej, z uwagi na zaangażowanie struktur jedno- i wielostawowych podczas ich
mechanizmu ekscentrycznego. Kontroli ulegają wszystkie składowe zaangażowane
w utrzymanie pozycji neutralnej zarówno miednicy jak i łańcucha kończyny dolnej względem
8
reakcji podłoża. Badając wzajemne zależności kinematyki stawu biodrowego, kolanowego
oraz stopy Bley i wsp. (2014) zauważyli korelację zaburzeń prawidłowego wzorca ruchu
do występujących patologii zarówno podczas niskich jak i wysokich obciążeń.
Zmiany techniki pracy stopy, a przy tym większe zaangażowanie do udziału jej
struktur głębokich również mają olbrzymi wpływ na funkcję motoryki obręczy biodrowej.
Modyfikacje wzorca ruchowego dla propulsji podczas biegu pozwoliły zobrazować zmiany
w aktywacji poszczególnych stabilizatorów biodra. Zmieniając sposób obciążania stopy
w trakcie kontaktu z podłożem z ruchu fizjologicznego na przodostopie odnotowano istotne
zmiany w aktywacji i zaangażowaniu mięśni pośladkowych, a dzięki temu zmniejszenie
częstości występowania kontuzji podczas uprawiania sportu (Okamura i wsp. 2018, Taddei
i wsp. 2020, Taddei i wsp. 2018, Vannata i wsp. 2017).
W badaniach przeprowadzonych z udziałem dzieci z deformacją stóp wykazano
jej istotny wpływ na biomechanikę miednicy oraz stawu biodrowego. Niezmiernie ważnym
elementem tego badania jest fakt, że zostało ono przeprowadzone w warunkach
dynamicznych podczas chodu, gdzie istotnym staje się indywidualny wzorzec ruchu.
Porównaniu uległy zmiany obustronne w stosunku do jednostronnych oraz grupy kontrolnej,
co wykazało największy stopień przodopochylenia miednicy przy zmianach struktury
obu stóp (Svoboda i wsp. 2014).
Bardzo istotnym czynnikiem, który może znacząco wpłynąć na kąt inklinacji miednicy
jest stopień nachylenia podłoża – według Vernillo i wsp. (2017) jest to godne uwagi podczas
badania wzorca ruchowego. W swoich badaniach autor udowadnia, że wraz ze wzrostem kąta
wzniesienia podłoża pogłębia się nachylenie miednicy oraz obciążenie przodostopia.
Odwrotny efekt miał miejsce w momencie schodzenia ze wzniesienia, kiedy to obciążenie
rzutowało na tyłostopie, a kąt inklinacji malał. Ciekawym elementem tego badania, jest
stwierdzenie, że wraz ze zwiększeniem intensywności jednej z faz istotnie wpłynie ona
na wzorzec ruchowy tej osoby w warunkach neutralnych, co może mieć swoje fundamentalne
przełożenie chociażby podczas treningu sportowego.
Ahamed i wsp. (2019) powołując się na powyższe badania, poszli o krok dalej
poddając analizie aktywność mięśniową podczas tych aktywności. Wykazał on, że wraz
ze wzrostem nachylenia występuje wzrost mocy wyjściowej we wszystkich stawach,
na pierwszym miejscu plasując staw biodrowy – co niesie ze sobą wysoką intensywność
pracy dynamicznej. Podczas aktywności na obniżającym się podłożu zwiększały się siły
hamowania, co oznacza wzrost intensyfikacji pracy o charakterze ekscentrycznym mającej
bezpośredni związek z kształtowaniem jakości ruchu.
9
W artykule poświęconym kinematyce stawu biodrowego Baldon i wsp. (2015) opisuje
bezpośrednie zależności zaburzenia hamowania ekscentrycznego mięśnia pośladkowego
średniego i idące za tym patologię stawu kolanowego na podstawie testu przysiadu jednonóż.
Badacz zauważa znaczący wpływ ćwiczeń ekscentrycznych na poprawę stabilności
kompleksu obręczy miednicznej. W tej pracy zakres badań ograniczył się wyłącznie
do poziomu stawu kolanowego- nie ujęto w niej funkcji stopy, co z pewnością mogłoby
podnieść jej wartość.
Biorąc pod uwagę wyniki prac powyższych autorów, ciekawym uzupełnieniem
są te opublikowane przez Lewis i wsp. (2015), na przykład ta w której w sposób dynamiczny
porównywano sposób poruszania się osób młodych z dolegliwościami bólowymi przedniej
części stawu biodrowego. Bardzo wartościową częścią badania było zestawienie sposobu
poruszania się w postawie swayback, która charakteryzuje się odchyleniem ciała do tyłu oraz
w pozycji pochylenia w przód. Okazuje się, że w bardzo istotny sposób zmieniają się nie
tylko wartości sił oddziałujących na sam staw biodrowy, ale zdecydowaną różnicę
zaobserwowano także w obrębie stawu skokowego. Przyrost zgięcia zarówno grzbietowego
jak i podeszwowego nastąpił w trakcie fazy odbicia przy postawie swayback, bez istotnych
zmian w obrębie stawu kolanowego. Podczas chodu w pochyleniu do przodu wzrost zgięcia
grzbietowego zaobserwowano podczas fazy podporu, natomiast stopień zakresu zgięcia
podeszwowego spadł we wszystkich fazach.
W swoich badaniach Duval i wsp. (2010) potwierdza, że istnieje bezpośrednia
korelacja pomiędzy rotacją stawów biodrowych, a kątem nachylenia miednicy, co znamiennie
zmienia sposób padania środka ciężkości na trójkąt podparcia.
Ważnym elementem terapii prowadzonej na zasadach kontroli motorycznej jest
biofeedback. Może on przybierać różne formy – od na przykład ręki pacjenta, po
elektromiografię. W oparciu o wyniki badań związanych z aktywacją poszczególnych mięśni
podczas wyprostu stawu biodrowego wykazano zdecydowanie wyższy współczynnik
aktywacji prawidłowych struktur z użyciem biofeedbacku niż bez niego. Drugim ważnym
wnioskiem okazuje się hamowanie struktur jednostawowych przez nadmierną aktywację
struktur wielostawowych – w tym wypadku opóźnienie mięśni pośladkowych,
a przyspieszenie grupy kulszowo-goleniowej. Zastosowanie biofeedbacku jest elementem
odróżniającym ćwiczenia kontroli motorycznej od klasycznych ćwiczeń czynnych
(Lewis i wsp. 2009, Okamura i wsp. 2020, Riel i wsp. 2018, Stanton i wsp. 2017).
W procesie fizjoterapii jednym z częstych narzędzi wykorzystywanych w celu
obniżenia dolegliwości bólowych są ortezy – najczęściej występujące w formie klinów.
10
Du Plessis i wsp. (2011) porównał ich wpływ przeciwbólowy z technikami
wykorzystywanymi w terapii manualnej. Z przeprowadzonych badań wysnuł wnioski,
że kliny przynoszą ulgę krótkotrwałą w porównaniu do wykonanej terapii manualnej. Autor
zastosował zaopatrzenie ortopedyczne wyłącznie w nocy, co może być elementem
niewystarczającym w procesie korekcyjnym i być może dlatego w jego artykule nie podano
danych dotyczących zmiany kąta koślawości.
Abdalbary (2018) w swoich badaniach również wykorzystał wyżej opisywane kliny.
Zaopatrzono w powyższy sprzęt 56 kobiet z umiarkowanym stopniem koślawości palucha,
poza tym wykorzystano mobilizację wszystkich stawów oraz zestaw ćwiczeń mięśni stopy.
Cała terapia trwała 3 miesiące. Wykazano, iż skuteczność tych zabiegów wpłynęła
pozytywnie na obniżenie dolegliwości bólowych oraz zakresy ruchomości stawów stopy.
Xiang i wsp. (2020) w swoich badaniach również związanych z zastosowaniem terapii
manualnej w zakresie manipulacji palucha koślawego potwierdził skuteczność tego rodzaju
interwencji. Zwiększenie gry stawowej I stawu śródstopno-paliczkowego określił, jako dobry
sposób przygotowania stopy do procesu korekcji.
Obecnie można zaobserwować znaczną tendencję do stosowania zaopatrzenia
ortopedycznego w postaci wkładek ortopedycznych oraz separatorów jako środków
leczniczych. Dars i wsp. (2018) w swym przeglądzie systematycznym analizowali wpływ
zaopatrzenia ortopedycznego na korekcję płaskostopia u dzieci. Autor wnioskuje, że mimo
szerokiej gamy różnego rodzaju produktów korekcyjnych wciąż nie ma prawidłowej
metodologii oraz przekonania do skuteczności ich stosowania w korekcji wady wysklepienia
stóp.
W badaniach przeprowadzonych przez Jafarnezhadgero i wsp. (2019), który przebadał
wpływ stosowania wkładek korygujących pronację stopy u osób aktywnych, okazuje się,
że ich działanie przenosi się również na bardziej równomierny rozkład wektorów sił
ścinających po wszystkich stawach kończyny dolnej.
Innym sposobem korekcji koślawości palucha wykazali się Bayar i wsp. (2011)
stosując plastrowanie sztywne. Istotną różnicą tego rodzaju zabiegu w stosunku do tego, które
zastosowali du Plessis i wsp. (2011) oraz Abdalbary (2018) jest oddziaływanie terapii przez
całą dobę. Jest to kolejny sposób prowadzenia terapii, który przynosi małą poprawę
dolegliwości bólowych oraz kąta koślawości, nie mniej jednak sposób oddziaływania
terapeutycznego jest lokalny – nie wychodzi poza obręb stopy.
Biorąc pod uwagę opinię australijskich podologów (Hurn i wsp. 2016) odnośnie
korekcji hallux valgus można zauważyć zdecydowaną zależność planowania postępowania
11
terapeutycznego od wieku pacjentów. Pewną prawidłowością w dostępnej literaturze jest
stosowanie modyfikacji obuwia oraz separatorów u osób starszych, natomiast ćwiczeń
wzmacniających stopy u młodszych. Wydaje się to dawać znaczne zróżnicowanie rodzajów
stosowanych terapii oraz rozbieżności odnośnie ich skuteczności, a co za tym idzie badacze
postulują o obiektywne badania kliniczne i potrzebę uzyskania bardziej reprezentatywnych
danych.
Częstym sposobem stosowanym w leczeniu zachowawczym są ćwiczenia krótkiej
stopy – mają one swoją zasadność w terapii stopnia lekkiego oraz umiarkowanego koślawości
palucha. Po zakończeniu 6-tygodniowego treningu z udziałem pacjentów
z wyżej wymienionymi wadami zaobserwowano jedynie wyraźną poprawę równowagi
w pozycji stojącej. Nie odnotowano żadnej zmiany sposobu obciążania oraz korekcji
struktury stopy [Lee i wsp. 2015].
12
2.3 Krytyczny przegląd piśmiennictwa
Z powyższego przeglądu literatury wynika, że zarówno w propozycjach leczenia

operacyjnego jak i zachowawczego są pewne niejasności, rozbieżności pomiędzy autorami
i niedosyt twardych dowodów zgodnych z zasadami EBM (Evidence Based Medicine),
co prowadzi do braku pełnej zgody i ustalenia konsensusu odnośnie skuteczności danego
postępowania. Fizjoterapia oparta na ćwiczeniach „niewykraczających” poza obręb stopy
okazuje się być formą niewystarczającą. Odwołując się do prac poprzednich autorów, którzy
zwracają uwagę na bardziej holistyczny problem koślawości palucha można wysnuć
przesłanki o próbie poszerzenia terapii (Davenport i wsp. 2014, Golightly i wsp. 2015,
Gonzalez-Martin i wsp. 2017, Wang i wsp. 2018, Watanabe i wsp. 2017).
Niestety odnalezienie rzetelnych badań naukowych przedstawiających obiektywne
informacje dotyczące wpływu terapii kontroli motorycznej obręczy biodrowej na zmiany
funkcjonalne i strukturalne stopy okazuje się w dostępnych zasobach piśmienniczych
nie do końca możliwe – nie mniej jednak próba ich wykorzystania może okazać
się nieocenionym narzędziem w procesie korekcji zmian funkcjonalnych stóp z hallux valgus.
Poniżej zestawiono najważniejsze publikacje z ostatnich lat dotyczące niniejszej
tematyki (Tabela 1). Do krytycznej oceny jakości randomizowanych badań klinicznych
(Randomized Clinical Trials, RCTs) wykorzystano punktację według skali szeroko stosowanej
w australijskiej internetowej bazie naukowej Physiotherapy Evidence Database (PEDro) –
tabela 2.
13
Tabela 1. Zestawienie dotychczasowych badań klinicznych dotyczących stosowania ćwiczeń
do korekcji palucha koślawego oraz terapii kontroli motorycznej stawu biodrowego.
Liczba punktów wg
Badacze Ograniczenia pracy
kryteriów PEDro
Brak jakiegokolwiek
„zaślepienia”, brak analizy
Abdalbary 2018 6/10
wyników zgodnych z zasadą
intention to treat
Brak pojedynczej i
Du Plessis i wsp. 2011 8/10
podwójnej „ślepej próby”
Brak kryteriów włączenia i
wykluczenia, brak
jakiegokolwiek
Bayar i wsp. 2011 5/10
„zaślepienia”, brak analizy
wyników zgodnych z zasadą
intention to treat
Brak pojedynczej i
podwójnej „ślepej próby”
Harris-Hayes i wsp. 2016 7/10 oraz brak analizy wyników
zgodnych z zasadą intention
to treat
14
Tabela 2. Punktacja według skali PEDro (Taradaj 2017).
Punktacja*:
Kryterium Tak (1 p.)
Nie (0 p.)
1. Czy stosowano protokół badawczy z kryteriami włączenia
i wykluczenia?
2. Czy stosowano randomizację (dobór losowy pacjentów do grup)?
3. Czy przydział uczestników do grup był utajniony?
4. Czy miała miejsce statystyczna analiza homogenności badanych grup
pod względem cech charakteryzujących chorych oraz ocena
jednorodności grup pod względem początkowych pomiarów
wyjściowych (w obrębie narzędzi badawczych stosowanych w pracy)?
5. Czy stosowano pojedynczo ślepą próbę (pacjenci nie mieli wiedzy -
czy zostali poddani interwencji eksperymentalnej, czy też kontrolnej)?
6. Czy stosowano podwójnie ślepą próbę (patrz punkt 5 + badacze
prowadzący leczenie nie mieli wiedzy którzy uczestnicy zostali
poddani interwencji eksperymentalnej, a którzy kontrolnej)?
7. Czy stosowano podwójnie ślepą próbę (patrz punkt 5 + badacze
zajmujący się pomiarami i ich oceną oraz analizą wyników nie mieli
wiedzy, którzy uczestnicy zostali poddani interwencji
eksperymentalnej, a którzy kontrolnej)?
8. Czy poddano chorych obserwacji odległej po zakończeniu badań tzw.
follow-up?
9. Czy badania były prowadzone z zasadą intention to treat?
10.Czy wykorzystano opracowanie statystyczne uzyskanych wyników w
formie porównań międzygrupowych?
11.Czy przeprowadzono pomiary zmienności oraz dokonano końcowej
estymacji punktowej?
*Legenda: maksymalna liczba punktów dla danej publikacji – 10 (pierwsze
pytanie nie wchodzi do punktacji), minimalna liczba punktów dla danej
publikacji – 0.
15
3. CEL BADAŃ ORAZ PYTANIA I HIPOTEZY BADAWCZE
W literaturze (Medline, PubMed, Scopus, Web of Science i PEDro) brak wiarygodnych

badań naukowych dotyczących szczegółowego postępowania fizjoterapeutycznego przy
korekcji hallux valgus, co uniemożliwia stworzenie jednolitego w pełni udokumentowanego
algorytmu postępowania. Istnieją jednak ciekawe prace świadczące o potencjalnym
mechanizmie, który może mieć przełożenie na efekty lecznicze. Oznacza to, iż fakt ten jest
warty dalszego zgłębiania. Poza tym dotychczasowe przesłanki są dowodem na to,
że stosowany standardowy na co dzień plan korekcji zachowawczej koślawości palucha
w połączeniu z zaopatrzeniem ortopedycznym jest niewystarczający i wymaga weryfikacji
naukowej.
Zaistniała zatem potrzeba zastosowania obiektywnego, kontrolowanego opracowania
klinicznego oraz pełnej analizy statystycznej skuteczności ćwiczeń kontroli motorycznej
zaaplikowanych na tkanki miękkie obręczy biodrowej, które mogą pozytywnie wpłynąć na
zmianę parametrów funkcjonalnych i strukturalnych u pacjentów z koślawością palucha.
3.1 Cel badań
Celem badań było zdobycie wiedzy na temat wpływu ćwiczeń kontroli motorycznej
mięśni obręczy biodrowej na zmiany parametrów funkcjonalnych i strukturalnych
u pacjentów z paluchem koślawym, a także określenie właściwych struktur, które należy ująć
w procesie fizjoterapii zarówno pod kątem profilaktycznym jak i terapeutycznym.
3.2 Pytania badawcze
1. Czy ćwiczenia kontroli motorycznej mięśni obręczy biodrowej mają wpływ na zmianę
parametrów funkcjonalnych i strukturalnych u osób z paluchem koślawym?
2. Czy ćwiczenia kontroli motorycznej mięśni obręczy biodrowej przekładają się na
zmianę dolegliwości bólowych w obrębie wady stopy?
16
3.3 Hipotezy badawcze
1. Badane ćwiczenia kontroli mięśniowej mogą mieć istotny wpływ na zmianę parametrów
funkcjonalnych i strukturalnych u osób z paluchem koślawym.
2. Dolegliwości bólowe okolicy palucha winny ulec obniżeniu pod wpływem terapii
kontroli motorycznej.
17
4. MATERIAŁ I METODY
Na projekt badawczy uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego

we Wrocławiu (nr KB 48/2018 z dnia 13.02.2018r.), został on również zarejestrowany
prospektywnie na platformie Australian New Zealand Clinical Trials Registry pod numerem:
ACTRN12618000753257.
Badaniami objęto grupę 40 osób ze zdiagnozowanym paluchem koślawym

w skali Manchester II° i III°. Osoby zostały zakwalifikowane do badań na podstawie zdjęć
RTG stopy objętej deformacją wykonanym w obciążeniu i za pomocą badania
podoskopowego.
4.1 Kryteria włączenia i wykluczenia
Kryteria włączenia: zdiagnozowany hallux valgus, kąt koślawości palucha II° i III° w skali
Manchester, brak wcześniejszej interwencji operacyjnej w obrębie badanej stopy, wiek
powyżej 18 roku życia.
Kryteria wykluczenia: brak koślawości palucha, bądź koślawość IV° wg skali Manchester,
świeże urazy kończyn dolnych (do dwóch miesięcy), występowanie chorób reumatoidalnych:
reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, dna moczanowa,
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne, schorzenia neurologiczne: stan po udarze
mózgu, stwardnienie rozsiane i inne, stan po alloplastyce stawu biodrowego i kolanowego,
cukrzyca typu I i II. Wszystkie schorzenia narządu ruchu, internistyczne i neurologiczne
mogące wpływać na badanie analizy chodu.
18
4.2 Metodologia badań
Badania zostały przeprowadzone w obrębie dwóch grup porównawczych (przydział losowy

wedle www.random.com):
Grupa 1: badana (n=20) została poddana leczeniu w postaci nauki prawidłowej aktywacji
bądź hamowania i ćwiczeń kontroli motorycznej mięśni obręczy biodrowej: m. pośladkowego
średniego, m. pośladkowego wielkiego, głowy przyśrodkowej m. czworogłowego uda,
m. prostego uda i m. naprężacza powięzi szerokiej. Ćwiczenia odbywały się z zastosowaniem
biofeedbacku w postaci ręki pacjenta. Czas trwania napięcia mięśnia wynosił 10 sekund,
pacjent wykonał 10 powtórzeń każdego ćwiczenia, co daje czas zbliżony do 2 minut.
W obrębie tej grupy osoby badane również używały separatorów ortopedycznych.
Czas trwania leczenia wynosił 10 tygodni (raz dziennie, 5 razy w tygodniu – od poniedziałku
do piątku). Postępowanie było prowadzone przez jednego i tego samego terapeutę.
Grupa 2: kontrolna (n=20) została poddana standardowym ćwiczeniom czynnym mięśni

obręczy biodrowej bez elementu aktywacji oraz zorientowania na konkretną strukturę
i biofeedbacku (identycznie jak w grupie 1 czyli przez 10 tygodni, raz dziennie, 5 razy
w tygodniu). Chorzy zostali poddani również leczeniu za pomocą separatorów
ortopedycznych. Postępowanie było prowadzone przez jednego i tego samego terapeutę (jak
w grupie 1).
W obu grupach oprócz standardowych cech demograficznych pacjenci byli oceniani

pod względem homogeniczności odnośnie dodatkowych cech antropometrycznych
tj. długości pierwszego i drugiego palca stopy.
19
Grupy okazały się homogenne. Porównanie cech charakteryzujących obie grupy
przedstawia tabela 3. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupą badaną
(n=20), a grupą placebo (n=20) biorąc pod uwagę następujące zmienne: wiek, wysokość ciała,
płeć czy badana kończyna. W grupie badanej zaobserwowano jedynie nieznamienną
statystycznie (p=0,07) nieco niższą średnią masę ciała niż w grupie kontrolnej (tabela 3.).
Szczegółowy przepływ uczestników na poszczególnych etapach projektu (zgodnie z
zaleceniami CONSORT) ukazano na Rycinie 1. Co istotne, wstępnie zakwalifikowani przeszli
pełny cykl leczniczy, a także wzięli udział we wszystkich pomiarach .
Tabela 3. Charakterystyka grup.
Grupa badana (n=20) Grupa placebo (n=20) Wartość

Zmienna
x̅ Me Min Max Q1 Q3 SD x̅ Me Min Max Q1 Q3 SD p
Wiek
48,6 53,5 19,0 64,0 44,5 57,5 12,4 54,9 60,0 22,0 73,0 48,0 64,5 15,3 =0,16
[lata]
Masa
64,2 63,0 53,0 80,0 57,0 73,0 8,1 68,5 68,0 55,0 100,0 64,0 80,0 11,3 =0,07
ciała [kg]
Wysokość
162,5 164,0 152,0 173,0 158,0 165,0 6,0 166,3 164,5 152,0 186,0 161,5 171,0 7,9 =0,10
ciała [cm]
K – n=20; 100% K – n=18; 90%
Płeć =0,15
M – n=0; 0% M – n=2; 10%
Badana L – n=9; 15% L – n=5; 25%
=0,19
kończyna P – n=11; 55% P – n=15; 75%
n – liczba osób; x̅ – średnia; Me – mediana; Min – wartość minimalna; Max – wartość maksymalna; Q1 – dolny kwartyl; Q3 – górny kwartyl; SD
– odchylenie standardowe
K – kobiety; M – mężczyźni; L – lewa; P - prawa
*U-Mann-Whitney; **test chi-kwadrat
20
Rycina 1. Przepływ uczestników badań według CONSORT.
Badania zostały przeprowadzone w gabinecie fizjoterapii „FizjoLife mgr Łukasz

Kosowski”, mieszczącym się w Krasiejowie przy ulicy Brzeziny 24. Program leczenia był
wykonywany przez jednego, tego samego terapeutę.
21
Rycina 2. Separator.
W celu oceny postępu dotyczącego 10-tygodniowego programu terapeutycznego

zostały wykonane trzy pomiary w oparciu o narzędzia subiektywne i obiektywne (przez tego
samego i jednego fizjoterapeutę, jednak innego niż prowadzącego usprawnianie ruchowe):
 Przed rozpoczęciem badań

 Po 5 tygodniach terapii
 Po zakończeniu 10 tygodnia terapii
22
4.3 Testy i ocena subiektywna
 Test ¼ przysiadu – służy do określenia stabilności stawu biodrowego pod kątem

rotacji. Pozycja wyjściowa jest stojąca, ze stopami ustawionymi na szerokość bioder,
krawędziami wewnętrznymi stóp równolegle. Badany unosi kończynę nietestowaną
nad podłoże i wykonuje ¼ przysiadu na kończynie testowanej. Zakres ruchomości
rotacji stawu biodrowego jest mierzony w stopniach kątowych za pomocą goniometru,
a punktami orientacyjnymi są oś długa uda oraz II kość śródstopia.
Rycina 3. Test ¼ przysiadu.
23
 Test długości mięśnia prostego uda – służy do określenia elastyczności mięśnia
prostego uda. Jest wykonywany w pozycji leżenia przodem z kończynami dolnymi
wyprostowanymi. Badany jest proszony o wykonanie zgięcia w stawie kolanowym,
test kończy się w momencie włączenia się miednicy do ruchu. Zakres ruchomości jest
mierzony w stopniach kątowych za pomocą goniometru.
Rycina 4. Test długości mięśnia prostego uda.
24
 Test dysocjacji wyprostu stawu biodrowego – służy do określenia dysocjacji i zakresu
ruchomości stawu biodrowego w kierunku wyprostnym. Pozycją wyjściową jest
oparcie tułowia przodem na łóżku rehabilitacyjnym z opuszczonymi kończynami
dolnymi na podłoże. Badany jest proszony o uniesienie kończyny dolnej. Badanie jest
zakończone w momencie włączenia się miednicy do ruchu. Zakres ruchomości
wyprostu jest mierzony w stopniach kątowych za pomocą goniometru.
Rycina 5. Test dysocjacji wyprostu w stawie biodrowym.
25
 Test zwieszenia (Slump test) - test służy do określenia zaburzeń w obrębie tkanki
nerwowej. Jest wykonywany w pozycji siedzącej z opuszczonymi kończynami
dolnymi oraz kończynami górnymi ułożonymi za plecami. Badany jest proszony
o wykonanie zgięcia w odcinku szyjnym, piersiowym oraz lędźwiowym, a następnie
o wyprost badanej kończyny dolnej. Test kończy się w momencie uczucia ciągnięcia,
bólu bądź drętwienia. Zakres ruchomości jest mierzony w stopniach kątowych
za pomocą goniometru.
Rycina 6. Test Slump – test zwieszenia.
26
 Wizualno-analogowa skala oceny bólu (VAS, Visual Analogue Scale) – subiektywna
skala oceny bólu, w której badany określa jego stopień w skali 0-10, gdzie 0 oznacza
brak, a 10 ból maksymalny.
Rycina 7. Skala VAS.
27
4.4 Narzędzia i pomiary obiektywne
Badanie EMG
Do obiektywnego zbadania potencjałów czynnościowych struktur pobudzanych

i hamowanych wykorzystano aparat EMG MyoPlus 2 Pro firmy Verity Medical.
Rycina 8. EMG MyoPlus 2 Verity Medical.
Badanie zostało przeprowadzone według protokołu Seniam na następujących strukturach:

 Mięsień pośladkowy wielki
 Mięsień pośladkowy średni
 Głowa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego uda
 Mięsień naprężacz powięzi szerokiej
 Mięsień prosty uda
28
Rycina 9. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia pośladkowego wielkiego.
Rycina 10. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia pośladkowego średniego.
29
Rycina 11. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia czworogłowego uda, głowy
przyśrodkowej.
Rycina 12. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia naprężacza powięzi szerokiej.
30
Rycina 13. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia prostego uda.
31
Badanie podoskopowe
Kolejnym obiektywnym narzędziem, które znalazło zastosowanie w pracy był podoskop

CQ Stopy 3D firmy Elektronik System. Za jego pomocą zostały zbadane poszczególne
elementy wysklepienia stopy. Podczas badania podoskopowego pacjent przybrał pozycję
wyprostowaną i swobodną.
Rycina 14. Podoskop CQ Stopy 3D.
Analizie zostaną poddane następujące parametry:
Dl/Sz – Wskaźnik Wejsfloga – Proporcja długości do szerokości stopy.
Rycina 15. Wskaźnik Wejsfloga.
32
ALFA – Kąt koślawości palucha – kąt zawarty między styczną do przyśrodkowego brzegu
stopy a styczną poprowadzoną z punktu w najszerszym miejscu przodostopia
do zewnętrznego brzegu palucha.
Rycina 16. Kąt ALFA.
AL – Kąt koślawości palucha – kąt liczony względem prostej (A-B) wyznaczającej długość
stopy oraz stycznej (E-C).
Rycina 17. Kąt AL.
33
Cl – Kąt Clarke’a – Kąt zawarty pomiędzy prostą styczną brzegu przyśrodkowego,
a styczną wewnętrzną (Q-q).
Rycina 18. Kąt Clarke’a.
Badanie kąta nachylenia miednicy
Badanie kąta pochylenia miednicy zostało przeprowadzone za pomocą inklinometru

elektronicznego Duometr Plus firmy OPIW. Pomiaru dokonano zgodnie z metodologią
opisaną przez Crowell i wsp. (1994) oraz Levine i wsp. (1996).
.
Rycina 19. Badanie kąta pochylenia miednicy.
34
Rycina 20. Duometr Plus firmy OPIW.
Badanie parametrów chodu
Do obiektywnego pomiaru parametrów chodu została wykorzystana bieżnia FDM-T

marki Zebris. Pozwala ona na obserwację składowych faz chodu przy różnych prędkościach
oraz liczbie kroków wykonywanych przez badanego.
Moduł dynamiczny oprogramowania umożliwia analizę rozkładu sił nacisku stóp
na podłoże w trakcie chodu po bieżni oraz analizę poszczególnych faz chodu. Program
umożliwia ocenę parametrów chodu takich jak: prędkość, długość i szerokość kroku, symetria
kroku i inne. Moduł statyczny oprogramowania umożliwia analizę rozkładu sił nacisku stóp
na podłoże podczas swobodnego stania pacjenta. W module tym możemy oceniać wszelkie
parametry związane z wychwianiami środka ciężkości.
35
Rycina 21. Bieżnia FDM-T marki Zebris.
36
Parametrami, które zostały wykorzystane przy pomocy bieżni są:
Stance Phase – Faza podparcia – Opisuje fazę cyklu chodu, w której stopa ma kontakt z
podłożem.
Load Response – Faza odpowiedzi na obciążenie – Opisuje fazę między początkowym
kontaktem z podłożem, a oderwaniem palców w przeciwnej kończynie.
Single Limb Support – Środkowa faza podparcia – Opisuje fazę oderwania palców u
przeciwnej kończyny i przeniesienie środka ciężkości ciała na stopę nośną.
Pre-Swing – Faza wstępnego wymachu – Opisuje fazę podczas cyklu chodu, która
rozpoczyna się wstępnym kontaktem po stronie przeciwnej (gdy pięta stopy przeciwnej
dotyka podłoża) a kończy, gdy palce u obserwowanej stopy odrywają się od podłoża.
Swing Phase – Faza wymachu – Opisuje fazę cyklu chodu, w trakcie której stopa nie ma
kontaktu z podłożem.
Double Stance Phase – Faza dwustronna – Suma fazy odpowiedzi na obciążenie oraz fazy
wstępnej wymachu.
Rycina 22. Parametry chodu.
37
Poza fazami chodu, z pomocą bieżni określany jest również schemat motylkowy, za pomocą
którego określone są wychwiania środka ciężkości.
Rycina 23. Schemat motylkowy.
Na schemat motylkowy składają się poniższe parametry:
Lenght of gait line – Długość linii chodu – Parametr jest charakteryzowany pozycją centrum
nacisku (COP). Pod uwagę brane są jedynie miejsca kontaktu z podłożem jednej strony ciała.
Parametr ten obejmuje progresję COP wszystkich zarejestrowanych kroków dla jednej strony
ciała.
38
Rycina 24. Schemat długości linii chodu.
Ant/post position – Zmienność z przodu/tyłu – Opisuje odchylenie standardowe z

przodu/tyłu, która uzyskana jest z analizy wszystkich kroków.
Single limb support line – Linia podparcia jednej kończyny.
Lateral symmetry – Symetria boczna – Parametr ten opisuje prawe/lewe przesunięcie punktu
przecięcia COP w kolejności chronologicznej na wyświetlanym cyklogramie biorąc pod
uwagę wszystkie wykonane kroki.
Max gait line velocity – Maksymalna prędkość linii chodu.
Metodyka badania z wykorzystaniem bieżni
Badanie zostało poprzedzone poinformowaniem osoby badanej odnośnie zasad

bezpieczeństwa podczas korzystania z bieżni oraz przypięcia do garderoby klipsa
bezpieczeństwa. Następnie zastosowano jednominutową rozgrzewką na badanych
prędkościach w celu zapoznania osoby badanej z pracą bieżni i przygotowaniem aparatu
ruchu do wysiłku. Rozgrzewka nie była liczona do pomiaru.
Badanie zostało podzielone na 6 pomiarów, każdy trwający 2 minuty:

 0,5km/h z podporem rąk na poręczach
 0,5km/h bez podporu rąk na poręczach
 2km/h z podporem rąk na poręczach
 2km/h bez podporu rąk na poręczach
 4km/h z podporem rąk na poręczach
 4km/h bez podporu rąk na poręczach
39
Rycina 25. Badanie parametrów chodu z wykorzystaniem bieżni Zebris FDM-T.
40
4.5 Ćwiczenia kontroli motorycznej
Ćwiczenia te polegają na bardzo dużej świadomości ćwiczącego. Powinien on zostać

zorientowany na strukturę, którą będzie wykonywał pracę. Podstawowym elementem tej
terapii jest aktywacja konkretnego mięśnia w pozycji neutralnej stawu, a następnie jego
kontrola w warunkach izometrii oraz pracy koncentrycznej i przede wszystkim –
ekscentrycznej. Ćwiczenia mogą odbywać się w łańcuchu otwartym i zamkniętym,
a najistotniejszym elementem jest poprawna jakość ruchu, natomiast jego zakres jest
wartością drugorzędną.
Mięsień pośladkowy średni
Aktywacja mięśniowa: Pozycja leżenia na boku niebadanym, kończyna dolna pacjenta

wyprostowana w stawie kolanowym oraz biodrowym i zrotowana na zewnątrz, oparta na
wałku, ręka pacjenta spoczywa na aktywowanym mięśniu. Terapeuta wykonuje oporowany
ruch rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym prowadząc do możliwie jak największej
aktywacji mięśnia pośladkowego średniego, aktywizuje pacjenta do wyczucia struktury,
a następnie samodzielnej aktywacji bez kompensacji.
Rycina 26. Pozycja pacjenta do aktywacji mięśnia pośladkowego średniego.
41
Rycina 27. Aktywacja mięśnia pośladkowego średniego.
Ćwiczenie: Pozycja stojąca, dłoń pacjenta spoczywa na mięśniu w celu weryfikacji i kontroli
napięcia (biofeedback). Stopy pacjenta są ustawione na szerokość stawów biodrowych
i krawędzie przyśrodkowe w sposób równoległy. Zadaniem pacjenta jest utrzymanie trójkąta
podparcia stopy (głowa I i V kości śródstopia oraz guza piętowego) przy podłożu oraz
wykonanie rotacji zewnętrznej w stawie biodrowym do pozycji neutralnej stawu (linia
wyznaczona przez kolec biodrowy przedni górny – środek rzepki – II kość śródstopia).
Pacjent jest proszony o pełne obciążanie kończyny ćwiczonej podczas pozycji skorygowanej,
co pozwoli na prawidłową aktywację i pracę mięśniową. Badanego prosi się o utrzymanie
pozycji przez 10 sekund i wykonanie 10 powtórzeń.
42
Rycina 28. Ćwiczenie dla mięśnia pośladkowego średniego.
Mięsień pośladkowy wielki
Aktywacja mięśniowa: Pozycja leżenia przodem, kończyna dolna pacjenta wyprostowana

w stawie kolanowym oraz biodrowym i zrotowana na zewnątrz, ręka pacjenta spoczywa
na aktywowanym mięśniu. Terapeuta wykonuje oporowany ruch wyprostu w stawie
biodrowym prowadząc do możliwie jak największej aktywacji mięśnia pośladkowego
wielkiego, aktywizuje pacjenta do wyczucia struktury, a następnie samodzielnej aktywacji bez
kompensacji.
43
Rycina 29. Aktywacja mięśnia pośladkowego wielkiego.
Ćwiczenie: Pozycja stojąca, Pacjent przykłada rękę do okolicy mięśnia pośladkowego

wielkiego (biofeedback), wykonuje i utrzymuje pozycję tyłopochylenia miednicy, kończyna
dolna w trakcie całego ruchu jest ustawiona w osi pionowej utworzonej przez kolec biodrowy
przedni górny – środek rzepki i II kość śródstopia.. Utrzymując miednicę, pacjent wykonuje
ruch zgięcia i wyprostu tułowia za pomocą stawu biodrowego i aktywności mięśnia
pośladkowego wielkiego w fazie izometrycznej, koncentrycznej oraz ekscentrycznej. Pacjent
jest proszony o utrzymanie pozycji tyłopochylenia przez 10 sekund i wykonanie
10 powtórzeń zgięcia oraz wyprostu.
44
Rycina 30. Ćwiczenie dla mięśnia pośladkowego wielkiego.
45
Głowa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego
Aktywacja mięśniowa: Pozycja siedząca z kończynami dolnymi opuszczonymi i stopami

opartymi o podłoże pod kątem 60°. Ręka pacjenta znajduje się na głowie przyśrodkowej
mięśnia czworogłowego. Terapeuta poprzez uciski manualne oraz drażnienie mięśnia
stymuluje go do pracy, zadaniem pacjenta jest izometryczne napięcie głowy przyśrodkowej
zachowując prawidłowy timing bez zmiany kąta stawu kolanowego.
Rycina 31. Aktywacja głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda.
Ćwiczenie: Pozycja leżenia tyłem z kończynami dolnymi zgiętymi w stawach kolanowych

pod kątem 60 stopni i opartymi na ścianie zachowując linię wyznaczoną przez kolec
biodrowy przedni górny – środek rzepki oraz II kość śródstopia. Kończyna górna pacjenta
znajduje się na głowie przyśrodkowej mięśnia czworogłowego. Pacjent wykonuje
izometryczne napięcie na głowie przyśrodkowej m. czworogłowego doprowadzając do jego
aktywacji, a następnie docisk kończyny do ściany w celu wzmocnienia napięcia mięśniowego
oraz wyprost i zgięcie stawu kolanowego bez utraty napięcia. Pacjent jest proszony
o wykonanie 10 powtórzeń, każde z nich powinno trwać 10 sekund.
46
Rycina 32. Ćwiczenie dla głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda.
Mięsień prosty uda – technika hamowania reciprokalnego mięśnia wielostawowego
Pozycja stojąca tyłem do krzesła, staw kolanowy zgięty, stopa oparta powierzchnią
grzbietową o siedzisko. Staw kolanowy znajduje się na równi ze stawem biodrowym
w płaszczyźnie strzałkowej oraz czołowej. Pacjent wykonuje ruch tyłopochylenia miednicy z
utrzymaniem pozycji neutralnej kończyn dolnych. Utrzymanie hamowania mięśnia trwa 30
sekund, pacjent wykonuje 5 powtórzeń.
47
Rycina 33. Hamowanie reciprokalne mięśnia prostego uda.
Mięsień naprężacz powięzi szerokiej – technika hamowania reciprokalnego mięśnia

wielostawowego
Pozycja stojąca tyłem przy ścianie, kończyny dolne ustawione w pozycji neutralnej stawów
biodrowych z zachowaniem linii: kolec biodrowy przedni górny – środek rzepki oraz II kość
śródstopia. Stopy złączone.
48
Rycina 34. Technika hamowania reciprokalnego mięśnia naprężacza powięzi szerokiej.
Pacjent wykonuje ruch tyłopochylenia miednicy z utrzymaniem pozycji neutralnej stawów

biodrowych oraz wyprost stawów kolanowych. Utrzymanie hamowania mięśnia trwa
30 sekund, pacjent wykonuje 5 powtórzeń.
Ćwiczenia czynne obręczy biodrowej dla grupy kontrolnej
Ćwiczenia te były przeprowadzone w tych samych pozycjach wyjściowych co dla grupy

badanej, natomiast nie zawierały elementu aktywacji konkretnego mięśnia, pozycji neutralnej
oraz świadomości kontroli fazy izometrycznej i ekscentrycznej. Najistotniejszym elementem
jest tu zakres ruchu, a nie jego jakość.
49
Analiza statystyczna: Analizę statystyczną wykonano za pomocą programu Statistica 13
(TIBCO, Inc., USA). Dla zmiennych mierzalnych obliczono średnie arytmetyczne, mediany,
odchylenia standardowe, kwartyle oraz zakres zmienności (wartości ekstremalne).
Dla zmiennych jakościowych obliczono częstości ich występowania (procent). Wszystkie
badane zmienne typu ilościowego sprawdzono testem Shapiro-Wilka dla ustalenia typu
rozkładu. Porównanie zmiennych jakościowych pomiędzy grupami dokonano przy
wykorzystaniu testu chi-kwadrat (χ2). Porównanie wewnątrzgrupowe pomiędzy wynikami
uzyskanymi w pomiarze 1, 2 i 3 przeprowadzono za pomocą analizy wariancji Friedman
i testu post-hoc (test Dunna). Porównanie wyników pomiędzy grupą badaną, a placebo
oceniono wykorzystując nieparametryczny test U-Mann-Whitney. Do wszystkich porównań
przyjęto poziom α=0,05.
50
5. WYNIKI BADAŃ
W rozdziale „Wyniki badań” zostały zaprezentowane rezultaty niniejszych badań

uwzględniające statystyki opisowe, porównawcze i ocenę zależności pomiędzy wybranymi
zmiennymi. Niniejszy rozdział został podzielony na podrozdziały dotyczące charakterystyki
grup, porównania wewnątrzgrupowe i międzygrupowe z uwzględnieniem wyników: testów
czynnościowych i pomiarów ujętych w karcie pacjenta, wyników uzyskanych z pomiarów
elektromiograficznych oraz pomiarów uzyskanych przy użyciu podoskopu czy bieżni
sportowej:
5.1 Porównanie międzygrupowe i wewnątrzgrupowe wyników testów

czynnościowych i pomiarów (karta pacjenta).
5.2 Porównanie międzygrupowe i wewnątrzgrupowe wyników uzyskanych z
pomiarów elektromiograficznych.
pomiarów wykonanych przy użyciu podoskopu.
pomiarów wykonanych przy użyciu bieżni sportowej.
51
5.1 Porównanie międzygrupowe i wewnątrzgrupowe wyników testów
czynnościowych i pomiarów (karta pacjenta).
Porównanie zmian wielkości kąta inklinacji uzyskanych w trzech pomiarach

(P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 4. Zaobserwowano,
iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia kąta inklinacji istotnie statystycznie maleje
(efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 2,6
stopnie między pomiarem P1 a P2 oraz o 4,3 stopnie między P1 a P3. W grupie placebo
wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 0,8 oraz 1,1 stopni. W porównaniach
wielokrotnych nie odnotowano istotnych statystycznie różnic pomiędzy wartościami
uzyskiwanymi w P2 i P3 w grupie placebo (tabela 4).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości kąta inklinacji (pomiar P1, P2, P3)
pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 35). Zaobserwowano istotne statystycznie niższe
wartości w grupie badanej niż w grupie placebo w P2 i P3 (rycina 35). Nie odnotowano
różnic w porównaniu tych wyników w P1 (p>0,05).
Tabela 4. Porównanie zmian wielkości kąta inklinacji uzyskanych w trzech pomiarach

(P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.
Zmienna Pomiar Grupa badana (n=20) Grupa placebo (n=20)

x̅ Me Min Max Q1 Q3 SD x̅ Me Min Max Q1 Q3 SD
Kąt P1 16,3 16,8 12,5 19,5 14,2 18,2 2,3 17,0 17,7 12,5 21,7 14,3 19,4 2,9
inklinacji P2 13,7 13,6 10,7 17,6 12,5 14,8 1,7 16,2 16,7 11,9 20,0 14,0 18,5 2,7
[stopnie] P3 12,0 12,0 9,3 16,9 10,9 12,5 1,8 15,9 16,2 11,5 19,4 13,9 18,0 2,6
Wartość p p=<0,001 p=<0,001
(efekt główny)*
Wartość p P1 vs P2: p =0,001 P1 vs P2: p=0,001
(porównania P1 vs. P3: p =<0,001 P1 vs. P3: p =<0,001
wielokrotne)** P2 vs. P3: p =0,003 P2 vs. P3: p =0,114
n – liczba osób; x̅ – średnia; Me – mediana; Min – wartość minimalna; Max – wartość maksymalna; Q1 – dolny kwartyl; Q3
– górny kwartyl; SD – odchylenie standardowe
*ANOVA Friedmana; **test Dunna
52
Mediana; Współczynnik: 25%-75%; Wąs: Min-Maks
24
Pomiar 1 - p=0,37
Pomiar 2 - p=0,005
22
Pomiar 3 - p<0,001
20
18
16
14
12
10
8 Kąt inklinacji [stopnie] Pomiar 1

Badana Placebo Kąt inklinacji [stopnie] Pomiar 2
Grupa Kąt inklinacji [stopnie] Pomiar 3
Rycina 35. Porównanie wielkości kąta inklinacji (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną
a placebo.
Porównanie zmian w wynikach testu ¼ przysiadu uzyskanych w trzech pomiarach

iż w grupie badanej jak i placebo wartości średnie wyników tego testu istotnie statystycznie
maleją (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany
o 11,2 stopnie między pomiarem P1 a P2 oraz o 18,4 stopnie między P1 a P3. W grupie
placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 2,4 oraz 3,4 stopni. W porównaniach
wielokrotnych nie odnotowano istotnych statystycznie różnic pomiędzy wartościami
uzyskiwanymi w P2 i P3 w grupie placebo (tabela 5).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości wyników tego testu (pomiar P1, P2,
P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 36). Zaobserwowano istotne statystycznie
niższe wartości w grupie badanej niż w grupie placebo w P3 (rycina 36). Nie odnotowano
różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P2 (p>0,05).
53
Tabela 5. Porównanie zmian w wynikach testu¼ przysiadu uzyskanych w trzech pomiarach

Test 1/4 P1 32,4 26,0 20,0 65,0 24,0 38,5 12,8 27,4 26,0 10,0 40,0 20,0 35,0 8,8
przysiadu P2 21,1 20,0 10,0 40,0 17,5 22,0 6,5 25,0 24,0 10,0 57,0 20,0 30,0 10,3
[Stopni P3
rotacji 14,0 13,5 0,0 30,0 10,0 18,0 6,2 24,0 20,0 10,0 55,0 20,0 30,0 10,6
wewn.]
Wartość p p=<0,001 p=0,001
(efekt główny)*
Wartość p P1 vs P2: p =0,004 P1 vs P2: p =0,027
(porównania P1 vs. P3: p =<0,001 P1 vs. P3: p =0,001
54
70
Pomiar 1 - p=0,34
60 Pomiar 2 - p=0,14
Pomiar 3 - p<0,001
50
40
30
20
10
0 Test 1/4 przysiadu [Stopni rotacji

wewn.] Pomiar 1
Test 1/4 przysiadu [Stopni rotacji
-10 wewn.] Pomiar 2
Badana Placebo Test 1/4 przysiadu [Stopni rotacji
Grupa wewn.] Pomiar 3
Rycina 36. Porównanie wyników testu ¼ przysiadu (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą
badaną a placebo.
Porównanie zmian w wynikach testu długości m. prostego uzyskanych w trzech

pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 6.
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartości średnie wyników tego testu
istotnie statystycznie wzrastają (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy
istotne statystycznie zmiany o 27,9 stopnie między pomiarem P1 a P2 oraz o 47,9 stopnie
między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 7,6 oraz 13,0
stopni (tabela 6).
55
Tabela 6. Porównanie zmian w wynikach testu długości m. prostego uzyskanych w trzech
pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Test P1 64,9 60,0 45,0 140,0 52,5 62,5 22,9 85,1 90,0 20,0 130,0 65,0 102,5 26,4
długości P2 92,8 92,5 60,0 140,0 80,0 105,0 20,4 92,7 100,0 18,0 130,0 72,5 110,0 27,2
m. P3
prostego
112,8 110,0 90,0 145,0 102,5 122,5 14,5 98,1 105,0 18,0 130,0 84,0 115,0 25,9
[Stopni
zgięcia]
Wartość p p=<0,001 p=0,001
(efekt główny)*
n – liczba osób; x̅ – średnia; Me – mediana; Min – wartość minimalna; Max – wartość maksymalna; Q1 – dolny kwartyl; Q3 – górny
kwartyl; SD – odchylenie standardowe

160
Pomiar 1 - p=0,005
140 Pomiar 2 - p=0,60
Pomiar 3 - p=0,08
120
100
80
60
40
20 Test długości m. prostego

[Stopni zgięcia] Pomiar 1
Test długości m. prostego
0 [Stopni zgięcia] Pomiar 2
Badana Placebo Test długości m. prostego
Grupa [Stopni zgięcia] Pomiar 3
Rycina 37. Porównanie wyników testu długości m. prostego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
grupą badaną a placebo.
56
Porównanie zmian w wynikach testu slump uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2,
P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 7. Zaobserwowano, iż w grupie
badanej jak i placebo wartości średnie wyników tego testu istotnie statystycznie wzrastają
(efekt główny: p<0,05).
W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 8,5 stopni między
pomiarem P1 a P2 oraz o 10,8 stopni między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian
odpowiednio wynoszą: 1,0 oraz 2,5 stopni (tabela 7) i w porównaniach wielokrotnych nie
odnotowano istotnych statystycznie różnic pomiędzy wartościami uzyskiwanymi w P1, P2
i P3 w grupie placebo (tabela 7).
P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 38). Nie odnotowano różnic w porównaniu tych
wyników w P1, P2 i P3 (p>0,05).
Tabela 7. Porównanie zmian w wynikach testu slumpu zyskanych w trzech pomiarach


Slump test P1 - - - - - - -
0,0 0,0 13,1 0,0 0,0 0,0 13,4
[stopnie] 12,8 10,0 40,0 22,5 10,0 40,0 17,5
P2 - - -
-4,3 0,0 0,0 -7,5 0,0 7,5 -9,0 0,0 0,0 0,0 13,0
20,0 40,0 17,5
P3 - - -
-2,0 0,0 0,0 0,0 0,0 4,4 -7,5 0,0 0,0 0,0 11,5
15,0 30,0 15,0
Wartość p p=0,001 p=0,009
(efekt główny)*
(porównania P1 vs. P3: p =0,001 P1 vs. P3: p =0,155
57
5
Pomiar 1 - p=0,33
0 Pomiar 2 - p=0,32
Pomiar 3 - p=0,16
-5
-10
-15
-20
-25
-30
-35
-40
-45 Slump test [stopnie] Pomiar 1

Badana Placebo Slump test [stopnie] Pomiar 2
Grupa Slump test [stopnie] Pomiar 3
Rycina 38. Porównanie wyników testu slump (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a
placebo.
Porównanie zmian w wynikach testu dysocjacji stawu biodrowego uzyskanych

w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 8.
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartości średnie wyników tego testu
istotnie statystycznie wzrastają (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy
istotne statystycznie zmiany o 17,6 stopni między pomiarem P1 a P2 oraz o 23 stopni między
P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 3,5 oraz 4,4 stopni
(tabela 8) i w porównaniach wielokrotnych nie odnotowano istotnych statystycznie różnic
pomiędzy wartościami uzyskiwanymi w P2 i P3 w grupie placebo (tabela 8).
P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 39). Istotne statystycznie, niższe wartości
obserwowano w grupie badanej niż w grupie placebo w P2 i P3.
58
Tabela 8. Porównanie zmian w wynikach testu dysocjacji stawu biodrowego uzyskanych w
trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Test P1 - - - - - - - - - - - -
9,1 8,0
dysocjacji 32,5 30,0 55,0 20,0 40,0 27,5 26,1 25,0 40,0 10,0 31,0 20,0
st. P2 - - - - - - - - - - -
20,0 11,5 9,3
Biodrowego 14,9 15,0 35,0 22,5 10,0 22,6 20,0 40,0 10,0 30,0 15,0
[stopnie] P3 - - - - - - - - -
-9,5 20,0 -5,0 10,3 8,9
10,0 30,0 15,0 21,7 20,0 40,0 10,0 28,0 15,0
Wartość p p=<0,001 p=0,001
(efekt główny)*

30
Pomiar 1 - p=0,037
Pomiar 2 - p=0,039
20
Pomiar 3 - p=0,0003
10
-10
-20
-30
-40
-50 Test dysocjacji st. Biodrowego

[stopnie] Pomiar 1
Test dysocjacji st. Biodrowego
-60 [stopnie] Pomiar 2
Badana Placebo Test dysocjacji st. Biodrowego
Grupa [stopnie] Pomiar 3
Rycina 39. Porównanie wyników testu dysocjacji stawu biodrowego(pomiar P1, P2, P3)
pomiędzy grupą badaną a placebo.
59
Porównanie zmian dolegliwości bólowych w okolicach halluksa
(ocena VAS) uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo
przedstawia tabela 9. Tylko w grupie badanej wartość średnia wyników oceny skalą VAS
istotnie statystycznie maleje (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne
statystycznie zmiany o 2,2 punkty między pomiarem P1 a P3 (tabela 9).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wyników oceny skalą VAS (pomiar P1, P2,
P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 40). Nie odnotowano istotnych statystycznie
różnic w porównaniu tych wyników (p>0,05).
Tabela 9. Porównanie zmian dolegliwości bólowych w okolicach halluksa (ocena VAS)

uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

VAS Hallux P1 2,4 0,0 0,0 7,0 0,0 5,5 2,9 1,3 0,0 0,0 7,0 0,0 2,5 2,3
P2 0,9 0,0 0,0 5,0 0,0 0,0 1,8 1,4 0,0 0,0 7,0 0,0 3,0 2,2
P3 0,2 0,0 0,0 2,0 0,0 0,0 0,5 1,2 0,0 0,0 7,0 0,0 2,0 2,1
(efekt główny)*
Wartość p (porównania P1 vs P2: p =0,097 -
wielokrotne)** P1 vs. P3: p =0,018
P2 vs. P3: p =0,477
60
8
Pomiar 1 - p=0,23
Pomiar 2 - p=0,35
7 Pomiar 3 - p=0,08
-1 VAS Hallux Pomiar 1

Badana Placebo VAS Pomiar 2
Grupa VAS Pomiar 3
Rycina 40. Porównanie dolegliwości bólowych w okolicach halluksa (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu kolanowego (ocena VAS)

uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia
tabela 10. Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki oceny skalą VAS nie
różnią się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05).
61
Tabela 10. Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu kolanowego (ocena VAS)

VAS Staw P1 0,2 0,0 0,0 3,0 0,0 0,0 0,7 1,4 0,0 0,0 7,0 0,0 2,5 2,3
kolanowy P2 0,2 0,0 0,0 3,0 0,0 0,0 0,7 0,9 0,0 0,0 7,0 0,0 0,0 1,9
P3 0,1 0,0 0,0 2,0 0,0 0,0 0,4 0,8 0,0 0,0 5,0 0,0 0,5 1,5
(efekt główny)*
Wartość p (porównania - -
wielokrotne)**

8
Pomiar 1 - p=0,035
Pomiar 2 - p=0,14
7
Pomiar 3 - p=0,07
-1 VAS Staw Kolanowy Pomiar 1

Badana Placebo VAS Staw Kolanowy Pomiar 2
Grupa VAS Staw Kolanowy Pomiar 3
Rycina 41. Porównanie dolegliwości bólowych stawu kolanowego (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu biodrowego (ocena VAS)

tabela 11. Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki oceny skalą VAS nie
różnią się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05).
62
Tabela 11. Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu biodrowego (ocena VAS)

VAS Staw P1 0,3 0,0 0,0 5,0 0,0 0,0 1,1 0,6 0,0 0,0 6,0 0,0 0,0 1,7
biodrowy P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0 5,0 0,0 0,0 1,5
P3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0 5,0 0,0 0,0 1,5
(efekt główny)*
wielokrotne)**
63
7
Pomiar 1 - p=0,53
Pomiar 2 - p=0,15
6 Pomiar 3 - p=0,15
-1 VAS Staw Biodrowy Pomiar 1

Badana Placebo VAS Staw Biodrowy Pomiar 2
Grupa VAS Staw Biodrowy Pomiar 3
Rycina 42. Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu biodrowego (ocena VAS) pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
Porównanie zmian dolegliwości bólowych kręgosłupa (ocena VAS) uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki oceny skalą VAS nie różnią
się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wyników oceny skalą VAS (pomiar P1, P2, P3)
pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 43). Nie odnotowano różnic w porównaniu tych
64
Tabela 12. Porównanie zmian dolegliwości bólowych kręgosłupa (ocena VAS) uzyskanych w

VAS P1 0,4 0,0 0,0 7,0 0,0 0,0 1,6 1,1 0,0 0,0 7,0 0,0 0,0 2,4
Kręgosłup P2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,2 0,0 0,0 7,0 0,0 1,0 2,4
P3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,0 0,0 0,0 7,0 0,0 0,0 2,3
(efekt główny)*
Wartość p (porównania
wielokrotne)**

8
Pomiar 1 - p=0,12
Pomiar 2 - p=0,18
7 Pomiar 3 - p=0,28
-1 VAS Kręgosłup Pomiar 1

Badana Placebo VAS Kręgosłup Pomiar 2
Grupa VAS Kręgosłup Pomiar 3
Rycina 43. Porównanie zmian dolegliwości bólowych kręgosłupa (ocena VAS) (pomiar P1,
P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
65
5.2 Porównanie międzygrupowe i wewnątrzgrupowe wyników uzyskanych
z pomiarów elektromiograficznych.
Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia naprężacza powięzi szerokiej

tabela 13. Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki aktywności sEMG tego
mięśnia nie różnią się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie aktywności sEMG mięśnia naprężacza
powięzi szerokiej (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 44).
Zaobserwowano istotne statystycznie niższe wartości w grupie badanej niż w grupie placebo
w P2 (wykres 10). Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P3 (p>0,05).
Tabela 13. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia naprężacza powięzi szerokiej

Naprężacz P1 8,5 9,0 2,0 14,5 5,1 12,8 4,0 11,2 10,1 2,0 20,7 7,8 14,4 5,9
powięzi P2 6,9 5,1 1,8 28,3 2,8 8,4 5,9 10,5 9,8 2,7 21,7 6,3 15,1 5,6
szerokiej[µV] P3 9,9 8,5 2,2 22,4 5,8 12,2 5,7 10,6 9,8 2,7 20,1 7,0 13,4 5,1
(efekt główny)*
wielokrotne)**
66
30
Pomiar 1 - p=0,14
Pomiar 2 - p=0,013
Pomiar 3 - p=0,59
25
20
15
10
0 TFL Pomiar 1 [µV]

Badana Placebo TFL Pomiar 2 [µV]
Grupa TFL Pomiar 3 [µV]
Rycina 44. Porównanie aktywności sEMG mięśnia naprężacza powięzi szerokiej (pomiar P1,
Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia pośladkowego średniego uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki aktywności sEMG tego mięśnia
nie różnią się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie aktywności sEMG mięśnia pośladkowego
średniego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 45). Zaobserwowano
istotne statystycznie niższe wartości w grupie badanej niż w grupie placebo w P2 (wykres 11).
Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P3 (p>0,05).
67
Tabela 14. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia pośladkowego średniego

Pośladkowy P1 9,3 8,4 2,5 15,7 6,1 12,9 4,1 9,4 6,9 1,7 34,4 4,3 9,7 9,2
średni [µV] P2 7,7 6,4 1,7 16,7 4,4 9,7 4,1 11,9 9,5 2,3 28,0 7,0 15,8 6,8
P3 9,0 8,4 3,2 19,2 4,9 11,8 4,4 10,3 9,3 3,0 25,7 4,7 14,7 6,3
(efekt główny)*
wielokrotne)**

40
Pomiar 1 - p=0,18
Pomiar 2 - p=0,031
35 Pomiar 3 - p=0,67
30
25
20
15
10
0 Pośladkowy średni Pomiar 1 [µV]

Badana Placebo Pośladkowy średni Pomiar 2 [µV]
Grupa Pośladkowy średni Pomiar 3 [µV]
Rycina 45. Porównanie aktywności sEMG mięśnia pośladkowego średniego (pomiar P1, P2,
P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia pośladkowego wielkiego uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki aktywności sEMG tego mięśnia
nie różnią się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05).
68
Dodatkowo przeprowadzono porównanie aktywności sEMG mięśnia pośladkowego
wielkiego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 46).
Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1, P2 i P3 (p>0,05).
Tabela 15. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia pośladkowego wielkiego


Pośladkowy P1 11,0 8,8 4,1 28,6 6,2 14,5 6,2 10,2 8,0 1,2 27,8 5,3 12,3 7,7
wielki [µV] P2 8,6 7,3 2,0 20,4 5,5 10,5 4,8 12,7 13,2 2,5 26,7 5,6 17,3 7,1
P3 10,1 9,0 2,3 25,7 6,4 13,6 5,7 10,6 10,9 2,5 20,1 5,1 15,6 5,7
(efekt główny)*
wielokrotne)**

30
Pomiar 1 - p=0,43
Pomiar 2 - p=0,09
Pomiar 3 - p=0,67
25
20
15
10
0 Pośladkowy wielki Pomiar 1 [µV]

Badana Placebo Pośladkowy wielki Pomiar 2 [µV]
Grupa Pośladkowy wielki Pomiar 3 [µV]
Rycina 46. Porównanie aktywności sEMG mięśnia pośladkowego wielkiego (pomiar P1, P2,
69
Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia prostego uda uzyskanych w trzech
Zaobserwowano, iż w grupie badanej wyniki aktywności sEMG tego mięśnia nie różnią
się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05), natomiast w grupie placebo wykazano
istotne statystycznie różnice pomiędzy wynikiem uzyskanym w P2 i P3 (wzrost o 3,1 µV).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie aktywności sEMG mięśnia prostego uda
(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 47). Nie odnotowano różnic
w porównaniu tych wyników w P1, P2 i P3 (p>0,05).
Tabela 16. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia prostego uda uzyskanych w trzech

Prosty uda P1 12,2 11,2 2,6 30,8 6,7 17,0 7,1 10,5 10,8 2,4 22,6 4,6 14,9 6,3
[µV] P2 7,5 5,7 1,8 17,5 2,8 11,3 5,5 7,8 6,8 1,9 16,7 4,6 10,4 4,5
P3 9,5 10,0 3,2 16,5 6,2 12,5 4,1 10,9 10,0 3,4 20,2 6,1 14,3 5,1
(efekt główny)*
Wartość p (porównania - P1 vs P2: p =0,082
P2 vs. P3: p =0,011
70
35
Pomiar 1 - p=0,45
Pomiar 2 - p=0,55
30 Pomiar 3 - p=0,47
25
20
15
10
0 Prosty uda Pomiar 1 [µV]

Badana Placebo Prosty uda Pomiar 2 [µV]
Grupa Prosty uda Pomiar 3 [µV]
Rycina 47. Porównanie aktywności sEMG mięśnia prostego uda (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian aktywności sEMG głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego

tabela 17. Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki aktywności sEMG tego
mięśnia nie różnią się istotnie statystycznie (efekt główny: p>0,05).
Dodatkowo przeprowadzono porównanie aktywności sEMG głowy przyśrodkowej
mięśnia czworogłowego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 48).
71
Tabela 17. Porównanie zmian aktywności sEMG głowy przyśrodkowej mięśnia
czworogłowego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie
placebo.
Głowa przyśr M. P1 9,3 8,6 3,4 21,2 6,2 11,0 4,0 9,6 8,2 2,0 25,2 4,7 13,6 5,9
czworogłowego[µV] P2 8,1 7,2 1,3 25,2 3,5 10,5 5,8 10,6 10,2 2,5 23,0 8,2 13,0 4,6
P3 8,5 9,6 4,4 11,5 6,4 10,0 2,3 9,4 8,8 4,1 17,1 6,4 12,0 3,6
(efekt główny)*
wielokrotne)**
n – liczba osób; x̅ – średnia; Me – mediana; Min – wartość minimalna; Max – wartość maksymalna; Q1 – dolny kwartyl; Q3 –
górny kwartyl; SD – odchylenie standardowe

28
26 Pomiar 1 - p=0,89
Pomiar 2 - p=0,06
24 Pomiar 3 - p=0,71
22
20
18
16
14
12
10
4
Głowa przyśr. M.
2 Czworogłowego Pomiar 1 [µV]
Głowa przyśr. M.
0 Czworogłowego Pomiar 2 [µV]
Badana Placebo Głowa przyśr. M.
Grupa Czworogłowego Pomiar 3 [µV]
Rycina 48. Porównanie aktywności sEMG głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego

(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
72
Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia naprężacza
powięzi szerokiej uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie
placebo przedstawia tabela 18. Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość
średnia aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia naprężacza powięzi szerokiej
istotnie statystycznie się zmienia (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy
istotne statystycznie spadek o 0,2% między pomiarem P1 a P2. W grupie placebo natomiast
był obserwowany istotny statystycznie wzrost: 0,1 % między pomiarem P2 a P3.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie aktywności bioelektrycznej (wyrażonej
w %) mięśnia naprężacza powięzi szerokiej(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną,
a placebo (rycina 49). Zaobserwowano istotne statystycznie wyższe wartości w grupie
badanej niż w grupie placebo w P1 (rycina 49). Nie odnotowano różnic w porównaniu tych
wyników w P2 i P3 (p>0,05).
Tabela 18. Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia

naprężacza powięzi szerokiej uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i
grupie placebo.

TFL [%] P1 0,3 0,3 0,1 0,6 0,2 0,5 0,2 0,2 0,2 0,0 0,5 0,1 0,3 0,1
P2 0,1 0,1 0,0 0,3 0,1 0,2 0,1 0,2 0,2 0,0 0,4 0,1 0,3 0,1
P3 0,2 0,2 0,0 0,5 0,1 0,4 0,2 0,3 0,3 0,1 0,5 0,2 0,4 0,1
(efekt główny)*
Wartość p (porównania P1 vs P2: p =0,003 P1 vs P2: p =0,343
P2 vs. P3: p =0,206 P2 vs. P3: p =0,004
73
0.7
Pomiar 1 - p=0,016
Pomiar 2 - p=0,19
Pomiar 3 - p=0,08
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0 TFL Pomiar 1 [%]

Badana Placebo TFL Pomiar 2 [%]
Grupa TFL Pomiar 3 [%]
Rycina 49. Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia

naprężacza powięzi szerokiej(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia

pośladkowego średniego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej
i grupie placebo przedstawia tabela 19. Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo
wartość średnia aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) pośladkowego średniego
istotne statystycznie spadek o 0,2 % między pomiarem P1 a P2 i wzrost o 0,1 % między
P2 i P3. W grupie placebo natomiast był obserwowany istotny statystycznie wzrost: 0,2 %
między pomiarem P1 a P2 i P1 a P3.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w
%) mięśnia pośladkowego średniego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo
(rycina 50). Zaobserwowano istotne statystycznie wyższe wartości w grupie badanej
niż w grupie placebo w P1 (rycina 50). Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników
w P2 i P3 (p>0,05).
74
pośladkowego średniego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i
grupie placebo.

Pośladkowy P1 0,3 0,3 0,1 0,5 0,2 0,4 0,1 0,1 0,1 0,0 0,3 0,1 0,2 0,1
średni [%] P2 0,1 0,1 0,0 0,3 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,4 0,1 0,2 0,1
P3 0,2 0,2 0,1 0,6 0,1 0,3 0,1 0,3 0,2 0,1 0,7 0,1 0,3 0,2
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,027 P2 vs. P3: p =0,027

0.8
Pomiar 1 - p<0,001
Pomiar 2 - p=0,37
0.7
Pomiar 3 - p=0,52
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0 Pośladkowy średni Pomiar 1 [%]

Badana Placebo Pośladkowy średni Pomiar 2 [%]
Grupa Pośladkowy średni Pomiar 3 [%]
Rycina 50. Porównanie aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia pośladkowego

średniego(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
75
Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia
pośladkowego wielkiego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej
wartość średnia aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) pośladkowego wielkiego
istotne statystycznie spadek o 0,2 % między pomiarem P1 a P2 i wzrost o 0,1 % między
P2 i P3. W grupie placebo natomiast był obserwowany istotny statystycznie wzrost: 0,1 %
między pomiarem i P1 a P3.
%) mięśnia pośladkowego wielkiego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo
(rycina 51). Zaobserwowano istotne statystycznie wyższe wartości w grupie badanej niż
w grupie placebo w P1 (rycina 51) i niższe w P2. Nie odnotowano różnic w porównaniu tych
wyników w P3 (p>0,05).

pośladkowego wielkiego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i
grupie placebo.

Pośladkowy P1 0,3 0,3 0,0 0,6 0,2 0,5 0,2 0,2 0,1 0,0 0,5 0,1 0,2 0,1
wielki [%] P2 0,1 0,1 0,1 0,3 0,1 0,2 0,1 0,2 0,2 0,1 0,5 0,1 0,3 0,1
P3 0,2 0,2 0,0 0,4 0,1 0,3 0,1 0,3 0,3 0,0 0,7 0,1 0,4 0,2
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,040 P2 vs. P3: p =0,082
76
0.7
Pomiar 1 - p=0,001
Pomiar 2 - p=0,004
0.6 Pomiar 3 - p=0,28
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0 Pośladkowy wielki Pomiar 1 [%]

Badana Placebo Pośladkowy wielki Pomiar 2 [%]
Grupa Pośladkowy wielki Pomiar 3 [%]

wielkiego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia prostego uda

tabela 21. Zaobserwowano, iż w grupie badanej wartość średnia aktywności bioelektrycznej
(wyrażonej w %) prostego uda istotnie statystycznie się zmienia (efekt główny: p<0,05).
W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie spadek o 0,2 % między pomiarem
P1 a P2 i wzrost o 0,2 % między P2 i P3.
%) mięśnia prostego uda (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 52).
Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1,P2, P3 (p>0,05).
77
Tabela 21. Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia prostego
uda uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Prosty uda P1 0,3 0,2 0,1 0,5 0,1 0,4 0,1 0,2 0,2 0,0 0,4 0,1 0,3 0,1
[%] P2 0,1 0,1 0,0 0,4 0,1 0,2 0,1 0,2 0,2 0,1 0,7 0,1 0,3 0,2
P3 0,3 0,3 0,1 0,6 0,1 0,4 0,2 0,3 0,2 0,1 0,5 0,2 0,3 0,1
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,003

0.8
Pomiar 1 - p=0,43
Pomiar 2 - p=0,06
0.7 Pomiar 3 - p=0,39
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.0 Prosty uda Pomiar 1 [%]

Badana Placebo Prosty uda Pomiar 2 [%]
Grupa Prosty uda Pomiar 3 [%]
Rycina 52. Porównanie aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia prostego uda

(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) głowy przyśrodkowej

mięśnia czworogłowego uda uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej
wartość średnia aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) głowy przyśrodkowej mięśnia
czworogłowego uda istotnie statystycznie się zmienia (efekt główny: p<0,05).
78
W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie spadek o 0,2 % między
pomiarem P1 a P2 i wzrost o 0,1 % między P2 i P3. W grupie placebo natomiast był
obserwowany istotny statystycznie wzrost: 0,1 % między pomiarem P1 a P3.
%) głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą
badaną a placebo (rycina 53). Zaobserwowano istotne statystycznie wyższe wartości w grupie
badanej niż w grupie placebo w P1 (rycina 53) i niższe w P2. Nie odnotowano różnic w
porównaniu tych wyników w P3 (p>0,05).
Tabela 22. Porównanie zmian wielkości aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) głowy

przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w
grupie badanej i grupie placebo.

Głowa przyśr. M. P1 0,3 0,3 0,1 0,5 0,1 0,4 0,1 0,2 0,1 0,0 0,5 0,1 0,2 0,1
czworogłowego P2 0,1 0,1 0,0 0,4 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,0 0,8 0,1 0,2 0,2
[%] P3 0,2 0,2 0,1 0,6 0,2 0,3 0,1 0,3 0,3 0,1 0,8 0,2 0,4 0,2
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,003 P2 vs. P3: p =0,114
79
0.9
Pomiar 1 - p=0,009
0.8 Pomiar 2 - p=0,037
Pomiar 3 - p=0,21
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1 Głowa przyśr. M.

Czworogłowego Pomiar 1 [%]
Głowa przyśr. M.
0.0 Czworogłowego Pomiar 2 [%]
Badana Placebo Głowa przyśr. M.
Grupa Czworogłowego Pomiar 3 [%]
Rycina 53. Porównanie aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) głowy przyśrodkowej

mięśnia czworogłowego uda(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.

z pomiarów wykonanych przy użyciu podoskopu.
Porównanie zmian w pomiarach wskaźnika Wejsfloga (kończyna leczona) uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki tych pomiarów nie różnią
Dodatkowo przeprowadzono porównanie w pomiarach wskaźnika Wejsfloga
(kończyna leczona) (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 54).
80
Tabela 23. Porównanie zmian w pomiarach wskaźnika Wejsfloga (kończyna leczona)

Wskaźnik P1 2,4 2,5 0,4 3,0 2,4 2,6 0,5 2,5 2,5 2,2 2,9 2,3 2,6 0,2
Wejsfloga_leczona P2 2,5 2,5 2,3 3,0 2,4 2,6 0,2 2,5 2,5 2,1 2,9 2,4 2,6 0,2
P3 2,5 2,5 2,3 2,8 2,5 2,7 0,2 2,5 2,4 2,1 2,9 2,3 2,6 0,2
(efekt główny)*
wielokrotne)**

3.2
3.0 Pomiar 1 - p=0,50
2.8 Pomiar 2 - p=0,85
Pomiar 3 - p=0,11
2.6
2.4
2.2
2.0
1.8
1.6
1.4
1.2
1.0
0.8
0.6
Wskaźnik Wejsfloga_leczona
0.4 Pomiar 1
Wskaźnik Wejsfloga_leczona
0.2 Pomiar 2
Badana Placebo Wskaźnik Wejsfloga_leczona
Grupa Pomiar 3
Rycina 54. Porównanie zmian w pomiarach wskaźnika Wejsfloga (kończyna leczona) (pomiar
Porównanie zmian wielkości kąta koślawości paluch (kończyna leczona) uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej wartość średnia kąta istotnie statystycznie maleje
(efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany
o 4,2 stopnie między pomiarem P1 a P2 oraz o 5,6 stopnie między P1 a P3.
81
Dodatkowo przeprowadzono porównanie kąta koślawości paluch (kończyna leczona)
(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 55). Zaobserwowano istotne
statystycznie niższe wartości w grupie badanej niż w grupie placebo w P2 i P3 (rycina 55).
Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 (p>0,05).
Tabela 24. Porównanie zmian wielkości kąta koślawości paluch (kończyna leczona)

Kąt koślawości P1 21,1 18,9 15,5 40,3 16,7 23,2 6,2 21,4 21,1 15,9 26,6 18,1 24,6 3,7
palucha_leczona P2 16,9 16,3 7,4 35,6 13,2 19,3 6,3 21,5 21,6 14,9 32,4 17,1 24,5 4,7
P3 15,5 15,6 1,8 34,0 10,7 19,5 7,5 20,6 20,7 13,8 30,7 16,5 24,2 4,8
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,027
n – liczba osób; x̅ – średnia; Me – mediana; Min – wartość minimalna; Max – wartość maksymalna; Q1 – dolny kwartyl; Q3 –
górny kwartyl; SD – odchylenie standardowe
.
45
Pomiar 1 - p=0,34
Pomiar 2 - p=0,006
40 Pomiar 3 - p=0,010
35
30
25
20
15
10
5 Kąt koślawości palucha_leczona

Pomiar 1
Kąt koślawości palucha_leczona
0 Pomiar 2
Badana Placebo Kąt koślawości palucha_leczona
Grupa Pomiar 3
Rycina 55. Porównanie zmian wielkości kąta koślawości paluch (kończyna leczona) (pomiar
82
Porównanie zmian w pomiarach kąta Clarke’a (kończyna leczona) uzyskanych
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wyniki tych pomiarów nie różnią
Dodatkowo przeprowadzono porównanie w pomiarach kąta Clarke’a (kończyna
leczona) (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 56). Nie odnotowano
różnic w porównaniu tych wyników w P1, P2 i P3 (p>0,05).
Tabela 25. Porównanie zmian w pomiarach kąta Clarke’a (kończyna leczona) uzyskanych w

Kąt P1 59,3 59,0 3,4 91,1 53,4 65,8 18,8 83,4 66,3 20,4 268,5 49,2 84,7 66,7
Clarke’a_ P2 59,1 56,7 2,7 97,0 53,5 68,6 22,0 58,9 62,7 26,1 95,2 47,9 66,8 17,6
leczona P3 57,3 57,7 9,3 99,0 52,4 65,2 19,6 56,4 58,3 20,6 106,4 47,9 61,7 18,9
(efekt główny)*
Wartość p - -
(porównania
wielokrotne)**
83
280
260 Pomiar 1 - p=0,25
Pomiar 2 - p=0,95
240 Pomiar 3 - p=0,85
220
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
-20 Kąt Clarke'a Pomiar 1
Badana Placebo Kąt Clarke'a leczona Pomiar 2
Grupa Kąt Clarke'a leczona Pomiar 3
Rycina 56. Porównanie zmian w pomiarach kąta Clarke’a (kończyna leczona) (pomiar P1, P2,
Porównanie zmian wielkości kąta AL (kończyna leczona) uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej wartość średnia kąta istotnie statystycznie maleje
(efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 13,5
stopnie między pomiarem P1 a P2 oraz o 14,0 stopnie między P1 a P3.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wielkości kąta AL (kończyna leczona)
(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 57). Zaobserwowano istotne
Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 (p>0,05).
84
Tabela 26. Porównanie zmian wielkości kąta AL (kończyna leczona) uzyskanych w trzech

AL_leczona P1 114,5 104,8 98,3 298,2 101,0 107,9 43,5 105,0 103,9 96,5 112,0 102,7 108,1 4,1
P2 101,0 100,7 89,9 116,8 97,8 104,5 5,9 104,6 104,9 97,1 110,4 101,7 108,0 3,7
P3 100,5 99,4 88,8 115,5 96,2 106,1 6,7 105,0 104,0 98,1 118,1 100,5 108,5 5,7
(efekt główny)*
Wartość p P1 vs P2: p =0,002 -
(porównania P1 vs. P3: p =0,006
n – liczba osób; x̅ – średnia; Me – mediana; Min – wartość minimalna; Max – wartość maksymalna; Q1 – dolny kwartyl; Q3 – górny kwartyl;
SD – odchylenie standardowe

320
Pomiar 1 - p=0,87
300 Pomiar 2 - p=0,017
Pomiar 3 - p=0,034
280
260
240
220
200
180
160
140
120
100
80 AL_leczona Pomiar 1
Badana Placebo AL_leczona Pomiar 2
Grupa AL_leczona Pomiar 3
Rycina 57. Porównanie zmian wielkości kąta AL (kończyna leczona) (pomiar P1, P2, P3)
85
z pomiarów wykonanych przy użyciu bieżni sportowej.
Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – ZP uzyskanych w trzech pomiarach

iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia fazy podparcia L [%] – ZP istotnie
statystycznie maleje (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne
statystycznie zmiany o 5,5 %między pomiarem P1 a P2 oraz o 9,6 % między P1 a P3.
W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 6,6 oraz 11,6 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy podparcia L [%] – ZP (pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 58). Nie odnotowano różnic w
porównaniu tych wyników w P1 P2 i P3 (p>0,05).
Tabela 27. Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – ZP uzyskanych w trzech pomiarach(P1,
P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Faza P1 71,6 71,2 65,5 78,2 66,9 75,7 4,8 73,5 72,6 68,0 81,8 70,3 75,4 4,0
podparcia P2 66,1 66,0 62,7 70,7 65,5 66,8 2,3 66,9 66,4 64,3 70,7 66,0 68,0 1,8
L [%] - ZP P3 61,9 62,0 60,0 64,8 60,9 62,5 1,3 61,9 62,0 59,7 64,5 60,4 62,8 1,5
(efekt główny)*
86
84
Pomiar 1 - p=0,36
82
Pomiar 2 - p=0,36
Pomiar 3 - p=0,94
80
78
76
74
72
70
68
66
64
62
60
Faza podparcia L, % (0,5km/h
58 ZP)
Badana Placebo Faza podparcia L, % (2km/h ZP)
Grupa Faza podparcia L, % (4km/h ZP)
Rycina 58. Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą
badaną a placebo.
Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – BP uzyskanych w trzech pomiarach (P1,

P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 28. Zaobserwowano,
iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia fazy podparcia L [%] – BP istotnie
statystycznie zmiany o 9,4 % między pomiarem P1 a P2 oraz o 13,2 % między P1 a P3.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy podparcia L [%] – BP (pomiar P1, P2,
wyników w P1 P2 i P3 (p>0,05).
87
Tabela 28. Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – BP uzyskanych w trzech pomiarach (P1,
P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Faza P1 75,7 76,4 68,3 84,2 72,6 77,6 4,5 76,9 76,9 72,3 82,0 73,0 80,9 3,8
podparcia P2 66,3 66,4 61,7 69,6 64,2 68,9 2,6 67,2 66,7 65,2 71,2 65,7 68,3 1,9
L [%] - BP P3 62,5 62,4 60,9 64,8 61,8 63,2 1,1 62,7 62,3 61,4 64,6 61,8 63,4 1,1
(efekt główny)*

86
Pomiar 1 - p=0,60
84
Pomiar 2 - p=0,71
82 Pomiar 3 - p=0,73
80
78
76
74
72
70
68
66
64
62
60
Faza podparcia L, % (0,5km/h
58 BP)
Badana Placebo Faza podparcia L, % (2km/h BP)
Grupa Faza podparcia L, % (4km/h BP)
Rycina 59. Porównanie wartości fazy podparcia L [%] – BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Porównanie zmian fazy podparcia R [%] – ZP uzyskanych w trzech pomiarach

iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia fazy podparcia R [%] – ZP istotnie
88
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy podparcia R [%] – ZP (pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 60). Stwierdzono różnice istotne
statystycznie w P3. Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P2 (p>0,05).
Tabela 29. Porównanie zmian wielkości fazy podparcia R [%] – ZP uzyskanych w trzech

Faza P1 72,9 72,4 66,7 78,4 69,8 77,3 4,1 73,4 73,0 66,5 81,8 69,5 77,3 4,9
podparcia P2 67,3 67,6 63,5 69,8 65,7 68,9 2,1 66,2 65,6 63,9 71,0 64,7 67,6 2,1
R [%] - ZP P3 62,3 62,1 60,7 63,9 61,8 62,9 0,9 61,0 60,7 58,6 63,3 60,1 62,0 1,5
(efekt główny)*

84
Pomiar 1 - p=0,88
82 Pomiar 2 - p=0,26
80 Pomiar 3 - p=0,041
78
76
74
72
70
68
66
64
62
60
58
Faza podparcia R, % (0,5km/h
56 ZP)
Badana Placebo Faza podparcia R, % (2km/h ZP)
Grupa Faza podparcia R, % (4km/h ZP)
Rycina 60. Porównanie zmian fazy podparcia R [%] – ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
89
Porównanie zmian fazy podparcia R [%] – BP uzyskanych w trzech pomiarach
iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia fazy podparcia R [%] – BP istotnie
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy podparcia R [%] – BP (pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 61). Stwierdzono różnice istotne
statystycznie w P3. Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P2 (p>0,05).
Tabela 30. Porównanie zmian wielkości fazy podparcia R [%] – BP uzyskanych w trzech

Faza P1 77,2 76,2 72,6 84,1 74,1 81,0 4,2 75,8 74,9 70,9 82,9 73,6 77,2 3,6
podparcia P2 67,5 67,4 64,6 70,8 65,3 69,7 2,2 66,6 66,9 62,8 72,2 64,7 67,5 2,6
R [%] - BP P3 63,1 63,0 61,9 64,9 62,5 63,2 0,9 62,2 62,3 59,7 64,3 61,4 62,9 1,4
(efekt główny)*
90
86
Pomiar 1 - p=0,50
84 Pomiar 2 - p=0,33
82 Pomiar 3 - p=0,10
80
78
76
74
72
70
68
66
64
62
60
Faza podparcia R, % (0,5km/h
58 BP)
Badana Placebo Faza podparcia R, % (2km/h BP)
Grupa Faza podparcia R, % (4km/h BP)
Rycina 61. Porównanie zmian fazy podparcia R [%] – BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] - ZP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia fazy odpowiedzi na
obciążenie L [%] - ZP istotnie statystycznie maleje (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 5,2 % między pomiarem P1 a P2 oraz o 9,9 %
między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 7,1 oraz
12,2 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy odpowiedzi na obciążenie L
[%] - ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 62). Nie odnotowano
różnic w porównaniu tych wyników w P1, P2 i P3 (p>0,05).
91
Tabela 31. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] - ZP

Faza P1 21,7 20,3 14,9 36,3 18,1 23,2 6,5 23,6 23,7 17,1 29,6 20,3 28,1 4,2
odpowiedzi P2 16,5 16,9 12,5 20,7 14,6 17,5 2,5 16,5 16,0 14,3 20,0 15,0 17,5 1,9
na P3
obciążenie L 11,8 11,5 9,9 14,3 11,0 13,0 1,4 11,4 11,4 9,3 14,1 10,3 11,9 1,5
[%] – ZP
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,014 P2 vs. P3: p =0,014

40
Pomiar 1 - p=0,20
Pomiar 2 - p=0,82
35 Pomiar 3 - p=0,60
30
25
20
15
10
Faza odpowiedzi na obciążenie
L, % (0,5km/h ZP)
5 L, % (2km/h ZP)
Badana Placebo Faza odpowiedzi na obciążenie
Grupa L, % (4km/h ZP)
Rycina 62. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
92
Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] – BP uzyskanych w trzech
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia fazy odpowiedzi
na obciążenie L [%] – BP istotnie statystycznie maleje (efekt główny: p<0,05). W grupie
badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 9,0 % między pomiarem P1 a P2 oraz
o 13,2 % między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą:
9,6 oraz 14,2 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy odpowiedzi na obciążenie
L [%] - BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 63).
Tabela 32. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] – BP


Faza P1 25,9 25,9 20,3 34,7 22,3 28,7 4,4 26,1 25,1 23,1 32,9 23,6 27,1 3,2
odpowiedzi P2 16,9 17,3 13,5 20,5 13,9 18,8 2,5 16,7 16,6 13,6 21,1 15,5 17,7 2,2
na P3
obciążenie L 12,7 12,5 11,4 14,8 11,8 13,2 1,1 12,3 12,2 10,0 14,2 11,4 13,5 1,4
[%] – BP
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,025 P2 vs. P3: p =0,025
93
36
34 Pomiar 1 - p=0,94
Pomiar 2 - p=0,82
32 Pomiar 3 - p=0,50
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10 L, % (0,5km/h BP)
8 L, % (2km/h BP)
Grupa L, % (4km/h BP)
Rycina 63. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] – BP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] – ZP uzyskanych w trzech

na obciążenie R [%] – ZP istotnie statystycznie maleje (efekt główny: p<0,05). W grupie
6,7 oraz 11,9 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy odpowiedzi na obciążenie R
[%] – Zp (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 64). Nie odnotowano
różnic
94
Tabela 33. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] – ZP

Faza P1 22,5 21,1 17,9 29,8 19,3 25,5 4,1 23,4 22,6 17,3 34,7 20,1 24,9 5,0
odpowiedzi P2 16,8 17,3 13,6 19,8 16,4 17,7 1,8 16,7 16,4 14,1 19,6 15,8 17,0 1,6
na P3
obciążenie 12,4 12,3 11,5 14,4 11,6 13,0 0,9 11,5 11,5 9,9 13,6 10,4 12,5 1,2
R [%] - ZP
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,025 P2 vs. P3: p =0,014

36
34 Pomiar 1 - p=0,82
Pomiar 2 - p=0,41
32 Pomiar 3 - p=0,06
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10 R, % (0,5km/h ZP)
8 R, % (2km/h ZP)
Grupa R, % (4km/h ZP)
Rycina 64. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] - ZP(pomiar P1, P2, P3)
95
Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] – BP uzyskanych w trzech
na obciążenie R [%] – BP istotnie statystycznie maleje (efekt główny: p<0,05). W grupie
6,5 oraz 14,0 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy odpowiedzi na obciążenie R
[%] – BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 65). Nie odnotowano
różnic
Tabela 34. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] – BP


Faza P1 27,1 27,6 21,8 33,8 23,5 28,5 4,0 26,6 26,9 21,9 32,2 22,2 29,2 3,9
odpowiedzi P2 16,9 16,9 12,9 19,8 16,0 19,2 2,3 17,1 16,5 15,4 22,3 15,6 17,5 2,1
na P3
obciążenie 13,0 12,9 11,6 14,8 12,4 13,6 0,9 12,6 12,6 10,9 14,2 11,9 13,4 1,1
R [%] - BP
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,025 P2 vs. P3: p =0,025
96
36
Pomiar 1 - p=0,82
34 Pomiar 2 - p=0,82
32 Pomiar 3 - p=0,45
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10 R, % (0,5km/h BP)
8 R, % (2km/h BP)
Grupa R, % (4km/h BP)
Rycina 65. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] - ZP uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość średnia środkowej fazy podparcia
L [%] - ZP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 5,6 %między pomiarem P1 a P2 oraz o 10,6%
między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 7,3 oraz
12,5%.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości środkowej fazy podparcia L [%] -
ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 66). Stwierdzono różnice
istotne statystyczne w P3. Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P2
(p>0,05).
97
Tabela 35. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] - ZP uzyskanych w

Środkowa P1 27,1 27,6 21,4 33,0 22,7 30,3 4,1 26,5 26,8 18,1 33,5 22,7 30,6 5,0
faza P2 32,7 32,4 30,2 36,6 31,1 34,3 2,1 33,8 34,4 29,0 36,1 32,4 35,3 2,1
podparcia P3
37,7 37,9 36,1 39,3 37,1 38,2 0,9 39,0 39,3 36,8 41,4 38,0 39,9 1,5
L [%] - ZP
(efekt główny)*

44
Pomiar 1 - p=0,82
42
Pomiar 2 - p=0,56
40 Pomiar 3 - p=0,041
38
36
34
32
30
28
26
24
22
20
Środkowa faza podparcia L, %
18 (0,5km/h ZP)
16 (2km/h ZP)
Badana Placebo Środkowa faza podparcia L, %
Grupa (4km/h ZP)
Rycina 66. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] - ZP (pomiar P1, P2,
98
Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] – BP uzyskanych
L [%] - BP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą:
9,2 oraz 13,6 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości środkowej fazy podparcia L [%] -
BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 67.). Nie odnotowano
różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P2 i P3 (p>0,05).
Tabela 36. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] – BP uzyskanych

Środkowa P1 22,8 23,9 15,9 27,4 19,2 25,9 4,1 24,2 25,1 17,1 29,1 22,8 26,3 3,6
faza P2 32,5 32,5 29,3 35,4 30,3 34,7 2,2 33,4 33,1 27,9 37,2 32,5 35,3 2,6
podparcia P3
36,8 37,0 35,1 38,0 36,8 37,2 0,9 37,8 37,7 35,7 40,3 37,1 38,6 1,4
L [%] - BP
(efekt główny)*
99
42
40 Pomiar 1 - p=0,45
Pomiar 2 - p=0,33
38 Pomiar 3 - p=0,07
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16 (0,5km/h BP)
14 (2km/h BP)
Badana Placebo Środkowa faza podparcia L, %
Grupa (4km/h BP)
Rycina 67. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] - BP (pomiar P1,
Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – ZP uzyskanych

R [%] - ZP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
9,2 oraz 13,6 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości środkowej fazy podparcia R [%] -
ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 68). Zaobserwowano istotne
Stwierdzono różnice istotne statystyczne w P3. Nie odnotowano różnic
w porównaniu tych wyników w P1 i P2 (p>0,05).
100
Tabela 37. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – ZP uzyskanych w

Środkowa P1 28,7 29,4 21,4 34,6 24,4 33,7 5,1 26,5 27,4 18,3 31,9 24,7 29,7 4,0
faza P2 33,9 34,0 29,3 37,3 33,2 34,7 2,3 33,1 33,5 29,3 35,7 32,1 34,0 1,8
podparcia P3
38,1 38,0 35,2 40,0 37,5 39,1 1,3 38,1 38,0 35,5 40,3 37,2 39,6 1,5
R [%] - ZP
(efekt główny)*

42
Pomiar 1 - p=0,33
40
Pomiar 2 - p=0,33
38 Pomiar 3 - p=0,94
36
34
32
30
28
26
24
22
20
Środkowa faza podparcia R, %
18 (0,5km/h ZP)
16 (2km/h ZP)
Badana Placebo Środkowa faza podparcia R, %
Grupa (4km/h ZP)
Rycina 68. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] - ZP (pomiar P1,
101
Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – BP uzyskanych
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość środkowej fazy podparcia
R [%] – BP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
9,7 oraz 14,2 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości środkowej fazy podparcia R [%] –
BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 69). Nie odnotowano różnic
Tabela 38. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – BP uzyskanych w

Środkowa P1 24,3 23,7 15,6 31,8 22,4 27,4 4,5 23,1 23,2 18,0 27,8 19,1 27,0 3,8
faza P2 33,7 33,6 30,4 38,3 31,1 35,8 2,6 32,8 33,3 28,8 34,8 31,7 34,3 1,9
podparcia P3
37,5 37,6 35,3 39,2 36,8 37,9 1,1 37,3 3,77 35,5 38,5 36,6 38,2 1,1
R [%] - BP
(efekt główny)*
102
42
40
Pomiar 1 - p=0,55
38 Pomiar 2 - p=0,71
Pomiar 3 - p=0,97
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16 (0,5km/h BP)
14 (2km/h BP)
Badana Placebo Środkowa faza podparcia R, %
Grupa (4km/h BP)
Rycina 69. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – BP (pomiar P1,
Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] - ZP uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy wstępnego wymachu
L [%] - ZP istotnie statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
6,8 oraz 12,0 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wstępnego wymachu L [%] –
ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 70). Nie odnotowano różnic
103
Tabela 39. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] - ZP uzyskanych

Faza P1 22,5 21,3 17,8 29,8 19,3 25,5 4,0 23,5 22,6 17,4 34,7 20,1 25,0 5,0
wstępnego P2 16,8 17,2 13,6 19,8 16,4 17,7 1,8 16,7 16,4 14,1 19,6 15,8 17,0 1,6
wymachu L P3
12,4 12,3 11,5 14,5 11,6 13,0 0,9 11,5 11,5 9,9 13,6 10,5 12,5 1,2
[%] – ZP
(efekt główny)*

36
Pomiar 1 - p=0,82
34 Pomiar 2 - p=0,41
Pomiar 3 - p=0,06
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
Faza wstępnego wymachu L, %
10 (0,5km/h ZP)
8 (2km/h ZP)
Badana Placebo Faza wstępnego wymachu L, %
Grupa (4km/h ZP)
Rycina 70. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] – ZP (pomiar P1,
104
Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] – BP uzyskanych
L [%] - BP istotnie statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
9,5 oraz 14,0 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wstępnego wymachu L [%] -
BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 71). Nie odnotowano różnic
Tabela 40. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] – BP uzyskanych w

Faza P1 27,1 27,6 21,9 33,6 23,5 28,4 4,0 26,6 26,8 21,9 32,2 22,2 29,2 3,9
wstępnego P2 16,9 16,9 13,0 19,8 15,9 19,2 2,3 17,1 16,5 15,3 22,3 15,6 17,5 2,1
wymachu L P3
13,0 12,9 11,7 14,8 12,4 13,6 0,9 12,6 12,6 10,9 14,2 12,0 13,4 1,1
[%] – BP
(efekt główny)*
105
36
Pomiar 1 - p=0,88
34 Pomiar 2 - p=0,82
Pomiar 3 - p=0,50
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12 (0,5km/h BP)
10 (2km/h BP)
Badana Placebo Faza wstępnego wymachu L, %
Grupa (4km/h BP)
Rycina 71. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] - BP (pomiar P1,
Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – ZP uzyskanych

R [%] - ZP istotnie statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
7,1 oraz 12,2 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wstępnego wymachu R [%] -
ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 72). Nie odnotowano różnic
106
Tabela 41. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – ZP uzyskanych w

Faza P1 21,7 20,3 14,9 37,1 18,0 23,2 6,7 23,6 23,8 17,3 29,5 20,3 28,1 4,2
wstępnego P2 16,5 16,9 12,5 20,7 14,6 17,5 2,5 16,5 16,0 14,3 20,0 15,0 17,5 1,9
wymachu R P3
11,8 11,5 9,9 14,3 11,0 13,0 1,4 11,4 11,4 9,4 14,1 10,3 12,0 1,5
[%] – ZP
(efekt główny)*

40
Pomiar 1 - p=0,20
Pomiar 2 - p=0,82
35 Pomiar 3 - p=0,60
30
25
20
15
10
Faza wstępnego wymachu R, %
(0,5km/h ZP)
5 (2km/h ZP)
Badana Placebo Faza wstępnego wymachu R, %
Grupa (4km/h ZP)
Rycina 72. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – ZP (pomiar P1,
107
Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – BP uzyskanych
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy wstępnego wymachu R [%] -
BP istotnie statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy
istotne statystycznie zmiany o 9,0 % między pomiarem P1 a P2 oraz o 12,2 % między P1
a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 8,4 oraz 13,8 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wstępnego wymachu R [%] –
BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 73). Nie odnotowano różnic
Tabela 42. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – BP uzyskanych w

Faza P1 25,9 25,9 20,3 34,7 22,4 28,7 4,4 26,1 25,2 23,3 32,9 23,4 27,1 3,2
wstępnego P2 16,9 17,3 13,5 20,5 13,9 18,8 2,5 16,7 16,6 13,6 21,1 15,5 17,7 2,2
wymachu R P3
12,7 12,5 11,4 14,8 11,9 13,2 1,1 12,3 12,2 10,0 14,2 11,4 13,5 1,4
[%] – BP
(efekt główny)*
108
36
34 Pomiar 1 - p=0,94
Pomiar 2 - p=0,71
32 Pomiar 3 - p=0,50
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10 (0,5km/h BP)
8 (2km/h BP)
Badana Placebo Faza wstępnego wymachu R, %
Grupa (4km/h BP)
Rycina 73. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] - BP (pomiar P1,
Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - ZP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy wymachu L [%] - ZP istotnie
statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wymachu L [%] - ZP (pomiar
porównaniu tych wyników w P1, P2 i P3 (p>0,05).
109
Tabela 43. w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Faza P1 28,4 28,8 21,8 34,5 24,3 33,1 4,8 26,5 27,4 18,2 32,0 24,6 29,7 4,0
wymachu P2 33,9 34,0 29,3 37,3 33,2 34,5 2,3 33,1 33,6 29,3 35,7 32,0 34,0 1,8
L [%] - ZP P3 38,1 38,0 35,2 40,0 37,5 39,1 1,3 38,1 38,0 35,5 40,3 37,2 39,6 1,5
(efekt główny)*

42
Pomiar 1 - p=0,36
40
Pomiar 2 - p=0,36
38 Pomiar 3 - p=0,94
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
Faza wymachu L, % (0,5km/h
16 ZP)
Badana Placebo Faza wymachu L, % (2km/h ZP)
Grupa Faza wymachu L, % (4km/h ZP)
Rycina 74. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - BP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy wymachu L [%] - BP istotnie
110
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wymachu L [%] - BP (pomiar
Tabela 44. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - BP uzyskanych w trzech

Faza P1 24,3 23,6 15,8 31,7 22,4 27,4 4,5 23,1 23,1 18,0 27,7 19,1 27,0 3,8
wymachu P2 33,7 33,6 30,4 38,3 31,1 35,8 2,6 32,8 33,3 28,8 34,8 31,7 34,3 1,9
L [%] - BP P3 37,5 37,6 35,2 39,1 36,8 38,2 1,1 37,3 37,7 35,4 38,6 36,6 38,2 1,1
(efekt główny)*

42
40 Pomiar 1 - p=0,60
Pomiar 2 - p=0,71
38 Pomiar 3 - p=0,73
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
Faza wymachu L, % (0,5km/h
14 BP)
Badana Placebo Faza wymachu L, % (2km/h BP)
Grupa Faza wymachu L, % (4km/h BP)
Rycina 75. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - BP(pomiar P1, P2, P3)
111
Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - ZP uzyskanych w trzech
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy wymachu R [%] - ZP istotnie
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wymachu R [%] - ZP (pomiar
Tabela 45. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - ZP uzyskanych w trzech

Faza P1 27,1 27,6 21,6 33,3 22,7 30,2 4,1 26,6 27,0 18,2 33,5 22,7 30,5 4,9
wymachu P2 32,7 32,4 30,2 36,5 31,1 34,3 2,1 33,8 34,4 29,0 36,1 32,4 35,3 2,1
R [%] - ZP P3 37,7 37,9 36,1 39,3 37,1 38,2 0,9 39,0 39,3 36,7 41,4 38,0 39,9 1,5
(efekt główny)*
112
44
Pomiar 1 - p=0,88
42 Pomiar 2 - p=0,27
Pomiar 3 - p=0,04
40
38
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
Faza wymachu R, % (0,5km/h
16 ZP)
Badana Placebo Faza wymachu R, % (2km/h ZP)
Grupa Faza wymachu R, % (4km/h ZP)
Rycina 76. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - BP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy wymachu R [%] - BP istotnie
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy wymachu R [%] - BP (pomiar
113
Tabela 46. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - BP uzyskanych w trzech

Faza P1 22,8 23,8 15,9 27,4 19,0 25,9 4,2 24,2 25,1 17,1 29,1 22,8 26,4 3,6
wymachu P2 32,5 32,6 29,2 35,4 30,3 34,7 2,2 33,4 33,1 27,8 37,2 32,5 35,3 2,6
R [%] - BP P3 36,9 37,0 35,1 38,1 36,8 37,5 0,9 37,8 37,7 35,7 40,3 37,1 38,6 1,4
(efekt główny)*

42
Pomiar 1 - p=0,50
40
Pomiar 2 - p=0,33
38 Pomiar 3 - p=0,09
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
Faza wymachu R, % (0,5km/h
14 BP)
Badana Placebo Faza wymachu R, % (2km/h BP)
Grupa Faza wymachu R, % (4km/h BP)
Rycina 77. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - ZP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy dwustronnej [%] - ZP istotnie
statystycznie spada (efekt główny: p<0,05).
114
W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 10,8 % między
pomiarem P1 a P2 oraz o 20,0 % między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian
odpowiednio wynoszą: 12,9 oraz 24,1 %.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy dwustronnej [%] - ZP (pomiar
Tabela 47. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - ZP uzyskanych w trzech

Faza P1 44,2 43,1 33,1 56,8 36,4 53,0 8,7 47,0 47,9 34,5 63,5 40,0 49,6 8,7
dwustronna P2 33,4 33,8 26,1 40,5 32,0 35,0 4,1 33,1 32,3 29,1 38,9 30,8 34,4 3,3
[%] – ZP P3 24,2 24,4 21,6 28,8 22,7 25,1 2,1 22,9 23,4 19,6 27,8 21,1 23,5 2,4
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,014 P2 vs. P3: p =0,014
115
70
Pomiar 1 - p=0,33
65 Pomiar 2 - p=0,50
Pomiar 3 - p=0,20
60
55
50
45
40
35
30
25
20
Faza dwustronna, % (0,5km/h
15 ZP)
Badana Placebo Faza dwustronna, % (2km/h ZP)
Grupa Faza dwustronna, % (4km/h ZP)
Rycina 78. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - BP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość fazy dwustronnej [%] - BP
istotnie statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy istotne
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości fazy dwustronnej [%] - BP (pomiar
116
Tabela 48. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - BP uzyskanych w trzech

Faza P1 52,9 53,6 42,3 68,4 45,2 57,2 8,3 52,7 51,0 45,5 64,5 48,3 55,2 6,5
dwustronna P2 33,8 35,0 26,5 40,3 29,5 36,2 4,6 33,8 33,0 29,2 43,4 31,5 35,2 4,0
[%] – BP P3 25,7 25,4 23,1 29,6 24,8 26,2 2,0 24,9 24,7 21,4 28,1 23,6 26,4 2,0
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,025 P2 vs. P3: p =0,025

80
Pomiar 1 - p=0,88
Pomiar 2 - p=0,60
70 Pomiar 3 - p=0,50
60
50
40
30
20
Faza dwustronna, % (0,5km/h

10 BP)
Badana Placebo Faza dwustronna, % (2km/h BP)
Grupa Faza dwustronna, % (4km/h BP)
Rycina 79. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian długości linii chodu L [mm] - ZP uzyskanych w trzech pomiarach

iż w grupie placebo wartość długości linii chodu L [mm] - ZP istotnie statystycznie wzrasta
(efekt główny: p<0,05). W grupie placebo obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 62,2
mm między pomiarem P1 a P2 oraz o 64,3 mm między P1 a P3.
117
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii chodu L [mm] - ZP
Tabela 49. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu L [mm] - ZP uzyskanych w

Długość P1 182,2 158,4 124,6 306,3 142,5 223,0 58,4 166,6 187,9 108,6 218,9 120,1 191,2 39,5
linii P2 193,7 201,1 132,3 247,3 178,2 215,3 34,8 218,8 216,9 198,5 251,5 205,4 224,8 16,1
chodu L P3
[mm] - 209,3 219,9 122,1 240,0 202,0 225,9 33,7 230,9 229,1 204,5 261,9 219,8 235,1 17,4
ZP
(efekt główny)*
Wartość p - P1 vs P2: p =0,025

320
Pomiar 1 - p=0,71
300 Pomiar 2 - p=0,10
Pomiar 3 - p=0,11
280
260
240
220
200
180
160
140
Długość linii chodu L, mm (0,5
120
km/h ZP)
Długość linii chodu L, mm (2km
100 /h ZP)
Badana Placebo Długość linii chodu L, mm (4km
Grupa /h ZP)
Rycina 80. Porównanie zmian długości linii chodu L [mm] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
118
Porównanie zmian długości linii chodu L [mm] – BP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2,
P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 50. Zaobserwowano,
iż w grupie badanej jak i placebo wartość długości linii chodu L [mm] - BP istotnie
statystycznie zmiany o 29,1 mm między pomiarem P1 a P2 oraz o 48,4 mm między P1 a P3.
W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 67,8 oraz 88,1 mm.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii chodu L [mm] - BP
Tabela 50. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu L [mm] - BP uzyskanych w

Długość P1 153,2 145,5 81,8 238,9 109,3 176,8 53,0 141,6 141,9 102,7 199,0 119,4 156,0 29,3
linii P2 182,3 199,6 102,6 242,3 155,3 211,0 48,4 209,4 209,1 185,1 238,2 197,4 215,5 17,2
chodu L P3
[mm] - 201,6 213,6 111,5 245,6 193,6 227,5 42,3 229,7 227,4 203,3 258,2 222,0 234,0 16,3
BP
(efekt główny)*
119
280
Pomiar 1 - p=0,71
260 Pomiar 2 - p=0,23
Pomiar 3 - p=0,08
240
220
200
180
160
140
120
100
Długość linii chodu L, mm (0,5
80
km/h BP)
Długość linii chodu L, mm (2km
60 /h BP)
Badana Placebo Długość linii chodu L, mm (4km
Grupa /h BP)
Rycina 81. Porównanie zmian długości linii chodu L [mm] - BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Porównanie zmian długości linii chodu R [mm] – ZP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2,
P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 51. Zaobserwowano,
iż w grupie badanej jak i placebo wartość długości linii chodu R [mm] – ZP istotnie
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii chodu R [mm] – ZP (pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 82). Nie odnotowano różni
120
Tabela 51. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu R [mm] – ZP uzyskanych w

Długość P1 169,0 145,8 123,3 248,0 133,4 224,7 47,2 165,3 176,5 114,5 200,5 135,5 192,1 30,4
linii P2 195,8 202,8 131,4 239,8 168,7 209,9 32,1 208,0 210,4 167,3 230,4 201,6 216,4 17,7
chodu R P3
[mm] – 209,1 218,9 137,5 234,8 206,4 226,4 29,7 221,1 221,6 176,5 247,4 215,9 233,7 19,3
ZP
(efekt główny)*

260
Pomiar 1 - p=0,88
Pomiar 2 - p=0,36
240 Pomiar 3 - p=0,41
220
200
180
160
140
120 Długość linii chodu R, mm (0,5

km/h ZP)
Długość linii chodu R, mm (2km
100 /h ZP)
Badana Placebo Długość linii chodu R, mm (4km
Grupa /h ZP)
Rycina 82. Porównanie zmian długości linii chodu R [mm] - ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
121
Porównanie zmian długości linii chodu R [mm] – BP uzyskanych w trzech pomiarach
(P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo przedstawia tabela 52 Zaobserwowano,
iż w grupie badanej jak i placebo wartość długości linii chodu R [mm] – BP istotnie
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii chodu R [mm] – BP (pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 83). Nie odnotowano różnic
Tabela 52. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu R [mm] – BP uzyskanych w

Długość P1 156,7 162,4 77,8 236,1 123,4 185,0 53,0 152,7 160,2 99,4 190,1 135,1 179,0 32,9
linii P2 187,7 199,3 106,9 235,2 170,4 210,1 42,4 205,7 205,7 169,4 229,8 200,0 213,4 15,7
chodu R P3
[mm] – 202,9 214,8 112,2 241,5 201,3 228,7 41,1 221,3 223,7 180,7 244,6 215,4 232,9 17,4
BP
(efekt główny)*
122
260
Pomiar 1 - p=0,94
240 Pomiar 2 - p=0,33
Pomiar 3 - p=0,29
220
200
180
160
140
120
100
80 Długość linii chodu R, mm (0,5

km/h BP)
Długość linii chodu R, mm (2km
60 /h BP)
Badana Placebo Długość linii chodu R, mm (4km
Grupa /h BP)
Rycina 83. Porównanie zmian długości linii chodu R [mm] - BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny L [mm] - ZP uzyskanych

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość długości linii podparcia jednej
kończyny L [mm] – ZP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie
badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 56,9 mm między pomiarem P1 a P2 oraz
o 81,8 mm między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą:
84,0 oraz 107,7 mm.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii podparcia jednej kończyny L
[mm] – ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 84).
Zaobserwowano różnice istotne statystycznie w P2. Nie odnotowano różnic w porównaniu
tych wyników w P1 i P3 (p>0,05).
123
Tabela 53. Porównanie zmian wielkości długości linii podparcia jednej kończyny L [mm] –
ZP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Linia P1 44,3 43,2 12,3 120,8 20,4 48,0 31,3 33,3 29,8 14,1 67,4 18,9 46,5 17,2
podparcia P2 100,2 113,8 33,5 120,3 86,5 116,2 27,1 117,3 122,4 63,7 146,3 115,6 130,2 22,5
jednej P3
kończyny
126,1 128,6 70,9 151,1 118,6 146,5 24,3 141,0 143,3 100,3 161,4 138,6 154,7 19,0
L [mm] -
ZP
(efekt główny)*

180
Pomiar 1 - p=0,50
Pomiar 2 - p=0,034
160
Pomiar 3 - p=0,15
140
120
100
80
60
40
20 Linia podparcia jednej kończyny

L, mm (0,5km/h ZP)
Linia podparcia jednej kończyny
0 L, mm (2km/h ZP)
Badana Placebo Linia podparcia jednej kończyny
Grupa L, mm (4km/h ZP)
Rycina 84. Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny L [mm] - ZP (pomiar
124
Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny L [mm] - BP uzyskanych
kończyny L [mm] - BPistotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie
56,0 oraz 97,8 mm.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii podparcia jednej kończyny L
[mm] - BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 85).
Zaobserwowano różnice istotne statystycznie w P3. Nie odnotowano różnic w porównaniu
tych wyników w P1 i P2 (p>0,05).
BP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Linia P1 30,3 30,5 20,3 51,7 51,8 33,9 9,3 29,2 26,2 14,3 60,0 24,1 33,6 12,6
podparcia P2 68,8 69,9 26,3 94,7 57,1 81,0 20,2 85,2 91,0 41,8 105,7 69,6 101,5 20,6
jednej P3
kończyny
104,0 106,9 63,9 135,0 85,3 123,8 24,1 127,0 131,9 79,2 146,7 120,1 139,0 19,2
L [mm] -
BP
(efekt główny)*
125
160
Pomiar 1 - p=0,60
Pomiar 2 - p=0,06
140 Pomiar 3 - p=0,023
120
100
80
60
40

L, mm (0,5km/h BP)
0 L, mm (2km/h BP)
Grupa L, mm (4km/h BP)
Rycina 85. Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny L [mm] - BP (pomiar
Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] - ZP uzyskanych

kończyny R [mm] – ZP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie
72,0 oraz 98,1 mm.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii podparcia jednej kończyny
R [mm] - ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 86).
126
Tabela 55. Porównanie zmian wielkości długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] -
ZP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo.

Linia P1 25,1 42,6 7,4 138,2 17,1 59,3 38,6 30,4 30,3 16,5 44,8 22,7 37,7 9,4
podparcia P2 107,2 108,3 74,5 133,2 94,6 118,4 19,1 102,4 101,2 62,6 130,1 84,4 127,7 23,2
jednej P3
kończyny
126,9 132,6 82,6 156,3 112,6 142,4 21,9 128,5 129,7 79,6 154,1 118,9 143,8 21,5
R [mm] -
ZP
(efekt główny)*

180
Pomiar 1 - p=0,55
Pomiar 2 - p=0,50
160 Pomiar 3 - p=0,88
140
120
100
80
60
40

R, mm (0,5km/h ZP)
0 R, mm (2km/h ZP)
Grupa R, mm (4km/h ZP)
Rycina 86. Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] - ZP (pomiar
Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] - BP uzyskanych

127
kończyny R [mm] – BP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05).
W grupie badanej obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 38,4 mm między pomiarem
P1 a P2 oraz o 71,7 mm między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian
odpowiednio wynoszą: 50,3 oraz 88,3 mm.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości długości linii podparcia jednej kończyny
R [mm] - BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 87).
Tabela 56. zmian wielkości długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] - BP

Linia P1 32,2 28,3 20,1 67,4 22,3 33,0 14,7 25,6 21,3 16,7 45,4 19,1 29,5 9,9
podparcia P2 70,6 74,8 34,5 96,0 52,0 83,6 20,1 75,9 74,0 34,8 103,6 63,1 97,7 21,8
jednej P3
kończyny
103,9 102,7 59,9 140,9 89,5 132,6 28,1 113,7 113,9 61,5 134,8 106,8 130,2 21,4
R [mm] -
BP
(efekt główny)*
128
160
Pomiar 1 - p=0,10
Pomiar 2 - p=0,55
140 Pomiar 3 - p=0,29
120
100
80
60
40

R, mm (0,5km/h BP)
0 R, mm (2km/h BP)
Grupa R, mm (4km/h BP)
Rycina 87. Porównanie zmian wielkości długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] -
BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo.
Porównanie zmian zmienności z przodu/tyłu [mm] - ZP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość zmienności z przodu/tyłu [mm] -
ZP istotnie statystycznie wzrasta (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy
istotne statystycznie zmiany o 3,6 mm między pomiarem P1 a P2 oraz o 71,7 mm między
P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 50,3 oraz 88,3 mm.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości zmienności z przodu/tyłu [mm] - ZP
129
Tabela 57. Porównanie zmian wielkości zmienności z przodu/tyłu [mm] - ZP uzyskanych w

Zmienność z P1 - - - - - - - -
16,4 9,2 11,1 15,1 4,1 13,5
przodu/tyłu 0,1 4,3 15,6 6,6 5,0 2,5 32,0 13,2
[mm] - ZP P2 - - - - -
3,7 30,4 3,4 14,4 1,6 6,4 -2,1 3,7 6,0
1,2 15,5 2,8 0,1 13,2
P3 - - - - - -
0,3 -8,1 35,9 1,5 13,1 1,8 -8,5 6,0
4,4 6,6 5,9 4,1 19,7 2,5
(efekt główny)*
Wartość p (porównania
wielokrotne)**

40
Pomiar 1 - p=0,55
Pomiar 2 - p=0,82
30 Pomiar 3 - p=0,33
20
10
-10
-20
-30 Zmienność z przodu/tyłu, mm (0,

5km/h ZP)
Zmienność z przodu/tyłu, mm (2
-40 km/h ZP)
Badana Placebo Zmienność z przodu/tyłu, mm (4
Grupa km/h ZP)
Rycina 88. Porównanie zmian zmienności z przodu/tyłu [mm] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
130
Porównanie zmian zmienności z przodu/tyłu [mm] - BP uzyskanych w trzech
Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość zmienności z przodu/tyłu [mm] -
BP istotnie statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej obserwujemy
istotne statystycznie zmiany o 4,7 mm między pomiarem P1 a P2 oraz o 12,1 mm między
P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą: 8,0 oraz 15,9 mm.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości zmienności z przodu/tyłu [mm] - BP
Tabela 58. Porównanie zmian wielkości zmienności z przodu/tyłu [mm] - BP uzyskanych w


Zmienność z P1 -
18,0 15,8 0,9 43,2 7,6 27,8 13,3 12,3 13,5 36,7 3,7 19,2 13,8
przodu/tyłu 15,4
[mm] - BP P2 -
13,3 7,1 3,4 38,1 5,0 14,3 13,1 4,3 4,5 13,8 1,7 11,2 7,9
11,8
P3 - - -
5,9 -0,6 -8,5 45,8 6,4 16,9 -4,2 -3,2 2,1 -0,3 6,8
3,2 21,8 6,1
(efekt główny)*
P2 vs. P3: p =0,025 P2 vs. P3: p =0,025
131
50
Pomiar 1 - p=0,50
Pomiar 2 - p=0,11
40
Pomiar 3 - p=0,17
30
20
10
-10
-20 Zmienność z przodu/tyłu, mm (0,

5km/h BP)
Zmienność z przodu/tyłu, mm (2
-30 km/h BP)
Badana Placebo Zmienność z przodu/tyłu, mm (4
Grupa km/h BP)
Rycina 89. Porównanie zmian zmienności z przodu/tyłu [mm] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Porównanie zmian symetrii bocznej [mm] - ZP uzyskanych w trzech pomiarach

iż w grupie badanej jak i placebo wartość zmienności symetrii bocznej [mm] - ZP nie różnią
się istotnie statystycznie.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości zmienności symetrii bocznej [mm] - ZP
(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (rycina 90). Różnice istotne
statystycznie wykazano w P2. Nie odnotowano różnic w porównaniu tych wyników w P1 i P3
(p>0,05).
132
Tabela 59. Porównanie zmian wielkości symetrii bocznej [mm] - ZP uzyskanych w trzech

Symetria P1 - - - - - -
16,7 5,0 8,7 0,9 0,9 47,5 10,2 26,0
boczna [mm] 0,5 3,1 10,6 7,9 40,8 5,2
- ZP P2 - - - - - - -
4,6 7,3 4,1 2,6 20,9 6,8 10,0
0,4 1,9 20,6 8,1 0,4 14,1 0,4
P3 -
0,2 0,9 -4,0 3,8 1,9 2,7 4,3 2,3 -5,8 20,1 0,0 10,1 7,7
2,5
(efekt główny)*
wielokrotne)**

60
50 Pomiar 1 - p=0,55
Pomiar 2 - p=0,032
40 Pomiar 3 - p=0,23
30
20
10
-10
-20
-30
Symetria boczna, mm (0,5km/h
-40
ZP)
Symetria boczna, mm (2km/h
-50 ZP)
Badana Placebo Symetria boczna, mm (4km/h
Grupa ZP)
Rycina 90. Porównanie zmian symetrii bocznej [mm] – ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
133
Porównanie zmian symetrii bocznej [mm] - BP uzyskanych w trzech pomiarach
iż w grupie badanej jak i placebo wartość zmienności symetrii bocznej [mm] - NP nie różnią
się istotnie statystycznie.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości zmienności symetrii bocznej [mm]
- BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo (91). Nie odnotowano różnic w
Tabela 60. Porównanie zmian wielkości symetrii bocznej [mm] - BP uzyskanych w trzech

Symetria P1 - - - -
0,8 0,8 -8,9 13,7 4,6 6,6 2,7 26,5 19,5 15,9
boczna [mm] 3,8 0,6 25,1 3,9
- BP P2 - - - - - -
8,0 1,8 6,8 5,8 7,5 30,5 14,2 14,8
1,6 0,6 13,3 6,2 23,2 0,6
P3 -
0,1 0,2 -6,2 4,4 3,3 3,4 6,0 3,6 -7,9 27,9 0,9 10,6 10,0
1,9
(efekt główny)*
wielokrotne)**
134
40
Pomiar 1 - p=0,94
Pomiar 2 - p=0,10
30 Pomiar 3 - p=0,08
20
10
-10
-20
Symetria boczna, mm (0,5km/h
BP)
Symetria boczna, mm (2km/h
-30 BP)
Badana Placebo Symetria boczna, mm (4km/h
Grupa BP)
Rycina 91. Porównanie zmian symetrii bocznej [mm] - BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Porównanie zmian max prędkości linii chodu [cm/s] – ZP uzyskanych w trzech

Zaobserwowano, iż w grupie badanej jak i placebo wartość max prędkości linii chodu
[cm/s] - ZP istotnie statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie badanej
obserwujemy istotne statystycznie zmiany o 200,6 cm/s między pomiarem P1 a P2 oraz
o 327,1 cm/s między P1 a P3. W grupie placebo wielkości tych zmian odpowiednio wynoszą:
225,6 oraz 267,9 cm/s.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości max prędkości linii chodu [cm/s] - ZP
135
Tabela 61. Porównanie zmian max prędkości linii chodu [cm/s] – ZP uzyskanych w trzech

Max P1 510,7 427,8 142,0 1279,7 403,2 556,1 297,3 461,6 439,5 316,7 640,3 414,0 525,3 92,2
prędkość P2 310,1 205,7 141,8 617,5 200,1 426,2 174,1 236,0 199,5 88,1 597,2 143,7 296,3 144,7
linii P3
chodu
183,6 186,9 137,7 279,4 141,8 194,4 41,2 193,7 200,2 138,8 267,4 144,5 210,7 45,0
[cm/s] -
ZP
(efekt główny)*
n – liczba osób; x̅ – średnia; Me – mediana; Min – wartość minimalna; Max – wartość maksymalna; Q1 – dolny kwartyl; Q3 – górny kwartyl;
SD – odchylenie standardowe

1400
Pomiar 1 - p=0,97
Pomiar 2 - p=0,23
1200 Pomiar 3 - p=0,41
1000
800
600
400
200
Max prędkość linii chodu, cm/sec
(0,5km/h ZP)
0 (2km/h ZP)
Badana Placebo Max prędkość linii chodu, cm/sec
Grupa (4km/h ZP)
Rycina 92. Porównanie max prędkości linii chodu [cm/s] - ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
136
Porównanie zmian max prędkości linii chodu [cm/s] – BP uzyskanych w trzech
Zaobserwowano, iż w grupie placebo wartość max prędkości linii chodu [cm/s] - BP istotnie
statystycznie spada (efekt główny: p<0,05). W grupie placebo obserwujemy istotne
statystycznie zmiany o 109,7 cm/s między pomiarem P1 a P2 oraz o 249,4 cm/s między
P1 a P3.
Dodatkowo przeprowadzono porównanie wartości max prędkości linii chodu [cm/s] - BP
Tabela 62. Porównanie zmian wielkości max prędkości linii chodu [cm/s] - BP uzyskanych w

Max P1 353,2 387,0 119,2 508,6 193,1 470,6 143,3 448,4 471,2 214,1 552,6 431,7 512,5 101,2
prędkość P2 306,8 265,3 149,3 543,2 162,5 439,4 154,7 338,7 335,1 123,9 604,6 220,8 475,1 152,4
linii P3
chodu
205,4 188,6 159,2 387,0 162,5 200,7 69,3 199,0 192,9 142,1 278,4 154,7 232,0 44,9
[cm/s] -
BP
(efekt główny)*
Wartość p - P1 vs P2: p =0,264
137
700
Pomiar 1 - p=0,57
Pomiar 2 - p=0,54
600 Pomiar 3 - p=0,94
500
400
300
200
100
(0,5km/h BP)
0 (2km/h BP)
Badana Placebo Max prędkość linii chodu, cm/sec
Grupa (4km/h BP)
Rycina 93. Porównanie zmian max prędkości linii chodu [cm/s] – BP (pomiar P1, P2, P3)
138
6. DYSKUSJA
W dostępnej literaturze można znaleźć wiele artykułów mówiących o metodach

korekcji palucha koślawego, które przede wszystkim odnoszą się do terapii miejscowej-
niewychodzącej poza obręb stopy. Z całą pewnością, innowacyjnością niniejszego
opracowania jest holistyczne podejście do problemu korekcji hallux valgus oparte
na zasadach kontroli motorycznej, z którym jak dotąd nie zmierzył się żaden autor
w ogólnodostępnym piśmiennictwie, co w efekcie może nieść trudności w odniesieniu
otrzymanych rezultatów do efektów badań uzyskanych przez innych badaczy.
Zostało ono oparte na randomizowanym, prospektywnym badaniu klinicznym,
zawierającym ścisły protokół włączenia i wykluczenia, a także wykorzystującym szeroki
wachlarz nowoczesnych pomiarów obiektywnych oraz subiektywnych. Całość została
poddana bardzo skrupulatnej analizie statystycznej.
Niezwykle cennym aspektem tego opracowania jest fakt zaistnienia istotnych różnic
w zmianach funkcjonalnych uzyskanych dzięki ćwiczeniom czynnym oraz ćwiczeniom
opartych na zasadach kontroli motorycznej, co pozwoliło na skonfrontowanie skuteczności
tych dwóch na pozór podobnych sposobów prowadzenia terapii. Miejsce aplikacji
zastosowanej terapii było położone z dala od I stawu śródstopno-paliczkowego, a pomimo to,
w sposób istotny doszło do korekcji koślawości w grupie osób badanych, a także do poprawy
samej postawy ciała.
Wyjątkową trudnością było zgromadzenie odpowiedniej ilości pacjentów, z uwagi
na szczegółowy protokół włączenia i wykluczenia, ale również zobowiązanie chorych
na sumienne uczęszczanie na fizjoterapię według założeń projektu.
Godnym uwagi elementem tych badań jest fakt posłużenia się nowoczesnym sprzętem
do diagnostyki i analizy chodu – bieżnią Zebris FDM-T, dzięki której wykonano porównania
międzygrupowe. Niestety z tytułu tego właśnie sprzętu powiły się również pewne
ograniczenia tychże badań. Z uwagi na brak wcześniejszej dostępności bieżni, pomiary udało
się zgromadzić jedynie po zakończeniu okresu terapeutycznego, co niewątpliwie otwiera
możliwości dla kolejnych opracowań. W oparciu o zastosowaną bieżnię można rozszerzyć
badania o kompatybilne zestawy firmy Noraxon: do oceny trójwymiarowego ruchu
MyoMotion (Dornowski i wsp. 2019) oraz bezprzewodowego systemu EMG – DTS
(Prusinowska i wsp. 2019). Innym ograniczeniem, było prowadzenie fizjoterapii
indywidualnie z każdym pacjentem przez jednego i tego samego terapeutę, co stworzyło
pewien limit i zablokowało możliwość prowadzenia ćwiczeń większej liczbę pacjentów
139
w danym czasie. Niesie to również swoje pozytywne strony – przede wszystkim zachowanie
jakości oraz jak najlepszej możliwej powtarzalności wykonywanej terapii, aczkolwiek miało
również negatywne przełożenie na czas trwania projektu i ostateczną liczebność populacji.
Z pewnością badania wieloośrodkowe wniosłyby wiele do obecnego stanu wiedzy.
W toku przeprowadzonych przez autorów prac dotyczących form terapii używanych
do celów korekcji palucha koślawego znaleźć można znaczny zbiór opracowań dotyczących
„ćwiczeń krótkiej stopy”. Okamura i wsp. (2020) przeprowadzili badania dotyczące wpływu
tych właśnie ćwiczeń na stabilność statyczną oraz na sposób poruszania się osób
z płaskostopiem. Pacjenci stosowali ćwiczenia 3 razy w tygodniu w warunkach domowych,
a całe postępowanie terapeutyczne trwało 8 tygodni. Bardzo ciekawym elementem tych badań
są zastosowane narzędzia pomiarowe. Za pomocą zintegrowanego systemu kamer oraz
platform dokonano trójwymiarowej wizualizacji dynamiki chodu. Znamiennym rezultatem
przeprowadzonych badań jest zminimalizowanie opadania kości łódkowatej podczas chodu,
co wpłynęło pozytywnie na ograniczenie i ustabilizowanie patologicznego zakresu pronacji
podczas fazy obciążenia stopy.
Biorąc pod uwagę stopień zaawansowania systemu pomiarowego wydaje się,
że wykonane przez Okamurę i wsp. (2020) badania są ograniczone do bardzo małego
pierwiastka możliwości. Zastosowanie diagnostyki przestrzennej opartej na rozmieszczeniu
kamer podniosłoby istotnie wartość naszych badań pod kątem obiektywnych pomiarów
całego łańcucha biokinematycznego kończyny dolnej. Drugim ważnym ograniczeniem
opracowania przedstawionego przez japońskiego badacza jest udział w projekcie wyłącznie
osób bez jakichkolwiek dolegliwości bólowych, co w przypadku naszego projektu
badawczego nie miało miejsca – w zależności od osoby, pacjenci uskarżali się odpowiednio
na ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa, stawu biodrowego, kolanowego oraz stóp.
W przypadku prowadzenia badań dotyczących zdrowia, wiadomą ich częścią powinna być
między innymi wartość dotycząca działania obniżającego dolegliwości bólowe.
Wyżej przytoczony autor chcąc rozszerzyć swoje spojrzenie na terapię struktury stopy,
poszedł o krok dalej, starając się zmaksymalizować aktywację napięcia mięśni podczas
ćwiczeń krótkiej stopy – główną stymulowaną strukturą był mięsień odwodziciel palucha.
Autor w obrębie przedziału przyśrodkowego stopy wykorzystał biofeedback w postaci EMG.
Zakwalifikowani do badań zostali podzieleni na cztery grupy: kontrolną; pobudzaną
elektrostymulacją; stymulowaną obrazem skoordynowanym z EMG oraz grupę mieszaną.
W dwóch grupach – zawierających biofeedback w postaci obrazu oraz
elektrostymulacji- uzyskano najwyższe wskaźniki statystyczne (p = 0.047 oraz p = 0.008)
140
w stosunku do pozostałych – jest to cenna informacja, choćby z uwagi na jakość prowadzonej
terapii (Okamura i wsp. 2019).
Istotną kwestią jest także pozycja, w której prowadzone są tego rodzaju ćwiczenia -
z wyników badań zaprezentowanych przez Goo (2014) okazuje się, że najlepsze warunki dla
aktywacji mięśnia odwodziciela palucha są spełnione podczas pozycji stojącej, zachowując
pełne obciążenie.
Podobne do Okamury rezultaty swojej terapii otrzymali Fraser i wsp. (2019), którzy
również przyznali, że usprawnieniu uległy parametry stabilizujące stopę, nie mniej jednak
w swoich badaniach kontrolowali zachowanie się mięśni za pomocą ultrasonografu, gdzie nie
zauważyli żadnych zmian w wyglądzie i fizjologii tkanek.
W przedstawionym przez nas opracowaniu sprzężenie zwrotne dokonane jest
za pomocą ręki pacjenta i jest jedną z najistotniejszych różnic w prowadzeniu fizjoterapii
pomiędzy grupami. Już na pierwszy rzut oka widać, że uzyskane przez nas dane
międzygrupowe istotnie się różnią, gdyż z pomocą biofeedbacku jesteśmy w stanie idealnie
określić sposób prowadzenia ruchu oraz nakierować się perfekcyjnie na konkretną strukturę,
która ma zostać objęta leczeniem
Szerszym sposobem postrzegania efektów ćwiczeń krótkiej stopy wykazał się Lee
(2015), który porównał działanie tego rodzaju terapii z tapingiem u osób z dolegliwościami
stawu kolanowego podczas schodzenia ze schodów. W badaniach wzięło udział 18 pacjentów
cierpiących na ból stawu rzepkowo-udowego oraz nadmierną pronację stopy. Do aparatury
pomiarowej wykorzystano powierzchowne badanie EMG w obrębie trzech struktur: głowy
przyśrodkowej oraz bocznej mięśnia czworogłowego uda, a także odwodziciela palucha.
Badani zostali podzieleni na trzy grupy: leczeni ćwiczeniami krótkiej stopy, osoby poddane
aplikacji Kinesiotapingu przedziału przyśrodkowego stawu skokowego oraz pacjenci
niepoddani leczeniu.
Otrzymane przez autora wyniki zdają się rozwiązywać zagadnienie szerszego
działania ćwiczeń krótkiej stopy. Jedyne zmiany w zapisie potencjału bioelektrycznego tkanek
zostały zaobserwowane w obrębie mięśnia odwodziciela palucha- nie podano natomiast,
czy w wyniku stosowania takiego rodzaju terapii uzyskano jakąkolwiek korekcję jego
koślawości. Brak zmiany zarejestrowanej w okolicy rzepkowo-udowej świadczy o tym,
że ten rodzaj terapii niestety nie może zostać odniesiony do leczenia innych struktur poza
stopą. Biorąc pod uwagę ćwiczenia kontroli motorycznej wykorzystane przy tworzeniu
naszej pracy, w której to zaobserwowano zarówno istotność statystyczną zapisu EMG
dla mięśni obręczy biodrowej oraz samego stawu kolanowego. Pomimo uzyskania zmian
141
potencjału bioelektrycznego, osiągnięto przy tym znaczną korekcję koślawości palucha-
można więc bez wahania uznać stosowanie ćwiczeń krótkiej stopy jako zupełnie inny poziom
terapeutyczny.
Sulowska i wsp. (2019) przedstawili badania, w których zastosowali ćwiczenia
krótkiej stopy w pozycji neutralnej, u osób zdrowych i aktywnie biegających długie dystanse.
Okazało się, że w tym wypadku ten rodzaj terapii miał przełożenie na wzrost siły wyzwalanej
przez mięśnie zaopatrujące staw kolanowy z 73,55 Nm do 89,05 Nm.
W badaniach opisanych przez Abdalbary (2018) udział wzięło 56 kobiet, które zostały
podzielone na dwie grupy. W grupie badanej pacjenci zostali zaopatrzeni w separatory,
których mieli używać przez 8 godzin dziennie. Cały program leczenia w tej grupie
charakteryzował się trzema sesjami fizjoterapeutycznymi w tygodniu. Proces terapii
obejmował manualną mobilizację wszystkich stawów stopy, bierne rozciągnie ścięgna
achillesa, ćwiczenia izometryczne mającymi na celu usprawnienie zgięcia podeszwowego
palucha oraz jego odwiedzenie. Ponadto w celu wzmocnienia siły zginaczy palców autor
zastosował ćwiczenie z rolowaniem ręcznika. Grupa kontrolna nie otrzymała żadnego
postępowania terapeutycznego, ponadto pacjenci zobligowani byli do niepodejmowania
jakiekolwiek leczenia przez okres trwania badań. W wyniku zaistniałej terapii stopień
koślawości palucha poprawił się o 8,9 stopnia (po roku od terapii kąt pogłębił się o 2 stopnie),
a stopień odczuwania bólu obniżył się z 5,6 do 2,2 w skali VAS (po roku – 2,4).
Chcąc porównać uzyskane przez nas wyniki korekcji koślawości palucha, których
średnia w trzecim pomiarze wyniosła 5,6 stopnia do tych uzyskanych przez Abdalbary
możemy natknąć się na trudności interpretacyjne. Pomimo istotnie różnych wartości
liczbowych przemawiających za lepszą skutecznością terapii wspomnianego autora, należy
wziąć pod uwagę aspekt zastosowanych narzędzi pomiarowych. Abdalbary w swoich
badaniach wykorzystał wyłącznie badania radiologiczne, w naszej pracy natomiast zdjęcie
rentgenowskie stanowiło element diagnozy lekarskiej, pozwalającej na włączenie do badań,
natomiast pomiary docelowe wykonane zostały za pomocą podoskopu.
Inne opracowanie mające na celu zbudowanie jednolitego sposobu postępowania
zachowawczego w celu korekcji palucha koślawego w stopniu lekkim i umiarkowanym
zostało opisane przez du Plessis i wsp. (2011). Autorzy przeprowadzili badania na grupie 30
osób, które zostały równo podzielone na grupę badaną i kontrolną. W pierwszej z nich chorzy
byli poddani leczeniu manualnemu, w skład którego wchodziły mobilizacje oraz manipulacje
krótkodźwigniowe (HVLA) stawu śródstopno-paliczkowego I, a także pozostałych stawów
142
stopy oraz stawu skokowego. Cały proces terapeutyczny składał się z 4 spotkań w trakcie
kolejnych dwóch tygodni.
Grupa kontrolna została zaopatrzona na ten sam okres czasu w ortezy odwodzące
stosowane jedynie w nocy i nie pobierała żadnego leczenia manualnego.
W opisywanych wynikach badacz podaje skuteczność obu terapii pod kątem obniżenia
dolegliwości bólowych mierzonych procentowo za pomocą skali VAS. W grupie kontrolnej
poziom bólu w momencie rozpoczynania terapii wynosił 37,55%, po zakończeniu – 7,5%,
natomiast po miesiącu od terapii wzrósł do 17,7%. Odmiennie zaprezentowały się wyniki
leczenia w grupie badanej: z 40,07% poziom odczuwanego bólu spadł do 1,4%, a po miesiącu
utrzymał się z nieznacznie niższym wynikiem na poziomie 1,2%, co świadczy o większej
skuteczności działań manualnych nad nocnym stosowaniem ortez. Autor opisuje również
usprawnienie się ogólnej funkcji stopy, ocenianej za pomocą Foot Function Index, a także
mierząc zakresy ruchomości palucha w kierunku zgięcia grzbietowego. Niestety badanie nie
zostało nakierowane na aspekt korekcji koślawości palucha, a przede wszystkim na kwestię
odczuwania bólu.
Skuteczność stosowania ortez ruchomych oraz statycznych w celu korekcji koślawości
palucha została zbadana przez Moulodi i wsp. (2019), którzy uzyskali podobne wyniki
korekcji – rzędu 2-3 stopni- w obu typach zaopatrzenia ortopedycznego po miesiącu ich
stosowania.
Istotne różnice znalazły się także w samej terapii, która w naszym opracowaniu miała
charakter holistyczny, oddziałujący nawet do poziomu kręgosłupa lędźwiowego – co można
zaobserwować chociażby z uwagi na obniżenie dolegliwości bólowych tego odcinka –
w porównaniu do powyższych badań du Plessis, Abdalbary, Lee i Okamury którzy swoje
działania ograniczyli do poziomu stawu skokowego i ścięgna Achillesa – autorzy niestety nie
zebrali danych mówiących o zmianach zachodzących w stawach kończyny dolnej,
czy miednicy (Abdalbary 2018, du Plessis i wsp. 2011, Okamura i wsp. 2020,
Okamura i wsp. 2019).
Nieco odmiennym sposobem próby korekcji palucha koślawego wykazali się Bayar
i wsp. (2011). Przebadali łącznie 20 osób biorąc pod uwagę zmiany kąta w stawie śródstopno-
paliczkowym I, stopień odczuwania bólu oraz jakości chodu. Podzielili pacjentów w sposób
randomizowany na dwie równe grupy. Pierwsza z nich – badana – była prowadzona
ćwiczeniami polegającymi na biernym i czynnym odwodzeniu palucha, który dodatkowo
zaopatrzony został plastrowaniem sztywnym (taping), grupa kontrolna natomiast otrzymała
formę leczenia wyłącznie za pomocą ww. ćwiczeń.
143
Terapia trwała przez kolejne 8 tygodni, a pacjenci proszeni byli o wykonywanie
ćwiczeń dwa razy dziennie po 10 powtórzeń. Metodyka oklejenia stopy została bardzo
dokładnie opisana i miała spełniać rolę odwodzącego zaopatrzenia ortopedycznego. Każdy
pacjent z grupy badanej został przeszkolony w jaki sposób samodzielnie zakładać tę aplikację,
która miała być stosowana przez 10 godzin każdego dnia.
W wyniku przeprowadzonej terapii uzyskano istotne statystycznie wyniki wszystkich
trzech opisywanych wyżej parametrów. Korekcja kąta koślawości w grupie badanej poprawiła
się średnio o 5,4 stopnia, a w grupie kontrolnej o 1,35 stopnia, co jest wynikiem nieznacznie
gorszym od tego uzyskanego w naszym opracowaniu. Niestety był to jedyny parametr
mierzony w sposób obiektywny przy pomocy narzędzi pomiarowych.
Ciekawym elementem tych badań jest zastosowana czterostopniowa skala zdolności
chodu (WAS – Walking Ability Scale), która określa zdolności lokomocyjne pacjenta.
Dla stopnia pierwszego opisuje się osobę, która potrafi chodzić nie dłużej
niż 10 minut. Stopień drugi zawiera się pomiędzy 10, a 60 minutami; trzeci pozwala
przekroczyć godzinę, natomiast ostatni – czwarty stopień to pacjent poruszający się bez
ograniczeń. Autor opisuje pozytywny wpływ terapii na obniżenie dolegliwości bólowych
u wszystkich pacjentów, natomiast ciekawym elementem okazuje się być poprawa zdolności
lokomocyjnych wyłącznie w grupie badanej.
Podobnie jak w przeprowadzonym przez nas badaniu, Bayar podjął próbę oceny
w sposób rozszerzony poza pole zabiegowe, co jest elementem, który wyróżnia te pracę.
Niestety nie pokusił się o urozmaicenie urządzeń pomiarowych, co znalazło swoje miejsce
w naszym opracowaniu. Dodatkowo zastosowanie tapingu pozwala na bardziej komfortowe
wprowadzenie korekcji w obrębie palucha niżeli ortezy, czy separatory.
Powołując się na badania przeprowadzone przez Bonacci i wsp. (2018), okazuje się,
że największe zmiany w obrębie funkcji i struktury stawu rzepkowo-udowego uzyskano przy
zastosowaniu ćwiczeń korygujących chód, połączonych z jednoczesnym zastosowaniem ortez
stóp.
Jak się okazuje, zmiana sposobu poruszania się – jakości ruchu może być
bezpośrednio związana ze lokalną zmianą strukturalną. Harris-Hayes i wsp. (2016)
przedstawili opracowanie, którego tematem było porównanie ćwiczeń wzmacniających
z terapią wpływającą na korekcję wzorca ruchowego u osób z przewlekłym bólem stawu
biodrowego. Do badania przyjęto 35 pacjentów z bólem stawu biodrowego trwającym
co najmniej od 3 miesięcy. Zostali oni podzieleni na dwie grupy: badaną, która otrzymała
terapię w postaci zestawu ćwiczeń wzorców ruchowych oraz wzmacniających mięśnie
144
obręczy biodrowej. Grupa kontrolna nie otrzymała żadnej formy terapii. Po upływie
6-tygodniowego okresu terapeutycznego, na który składały się cotygodniowe godzinne
spotkania kontrolne, a ćwiczenia wykonywane były w warunkach domowych, dokonano
oceny uzyskanych wyników. Okazuje się, że nie odnaleziono istotnie statystycznie różnic
między grupami pod kątem zmian siły mięśniowej, natomiast nastąpiły godne uwagi
następstwa w zakresie kinetyki.
W wyniku fizjoterapii prowadzonej w grupie badanej otrzymano ograniczenie
patologicznego zakresu przywiedzenia oraz rotacji wewnętrznej stawu biodrowego w teście
przysiadu jednonóż. Jest to wynik tożsamy z uzyskanymi przez nas w toku
przeprowadzonych badań.
Ciekawym zjawiskiem, które zaobserwowali autorzy przytoczonych badań jest brak
istotnych statystycznie zmian siły mięśniowej struktur obręczy biodrowej, co niewątpliwie
stawia zielone światło w kierunku prowadzenia terapii nienakierowanej na izolowane
wzmacnianie mięśni. Istotnymi parametrami naszego opracowania, które bez cienia
wątpliwości mogą być uzupełnieniem powyższych, jest zapis EMG. W toku naszych badań
udowodniliśmy, że nie jest potrzebna zdecydowana zmian potencjałów czynnościowych
mięśni, by dokonać korekcji. W dobie dzisiejszej fizjoterapii efekt tych badań może okazać
się kluczem w postaci tworzenia terapii nakierowanej na uzyskanie zmian posturalnych.
Innego rodzaju porównania dopuścił się Park i wsp. (2016), postanowili zbadać
skuteczność ćwiczeń kontroli motorycznej porównując ją do ćwiczeń rozciągających.
Opracowanie dotyczyło stopnia kompensacji kąta pochylenia miednicy w teście aktywnego
zgięcia stawu kolanowego w pozycji leżenia przodem oraz jego wpływ na ból w odcinku
lędźwiowym. Przebadawszy 36 osób zmagających się z dolegliwościami dolnej części
kręgosłupa. Zostali oni podzieleni na dwie grupy – badana otrzymała terapię kontroli
motorycznej dla zwiększenia zgięcia stawu kolanowego bez kompensacji miednicy, natomiast
grupa kontrolna otrzymała ćwiczenie rozciągające mięsień prosty uda, cała terapia trwała
6 tygodni.
W wyniku przeprowadzonej fizjoterapii odnotowano istotne zmiany w korekcji kąta
inklinacji miednicy oraz wzrostu zakresu zgięcia dla stawu kolanowego w grupie badanej.
Nie da się ukryć, że dane uzyskane w naszym opracowaniu mają wartości zbliżone,
co niewątpliwie nadaje im rzetelności. Przytoczone wnioski są jedynie elementem, który
może wpływać na zmianę kąta pochylenia miednicy biorąc pod uwagę zastosowanie terapii
kontroli motorycznej. W naszym opracowaniu posłużono się także dokonaniem pomiaru
stopnia dysocjacji stawu biodrowego oraz jego rotacji – co może posłużyć za rozwinięcie
145
wątku rozpoczętego przez Park w kierunku zmian na poziomie funkcji
dla kończyny dolnej, co jak się okazuje – ma swoje naukowe przełożenie oraz zasadność.
Biorąc pod uwagę informacje otrzymane od Harris-Heyes i wsp. (2016) oraz
Park i wsp (2016), można jasno stwierdzić, że terapia zarówno mająca na celu usprawnienie
fazy koncentrycznej jak i ekscentrycznej oparte na kontroli motorycznej są znacznie
skuteczniejsze niż odpowiadające im ćwiczenia wzmacniające i rozciągające. W naszym
projekcie grupa badana otrzymała właśnie taki sposób terapii, który wykazał się większą
skutecznością zmian funkcji i struktury dla kończyny dolnej niż zastosowane w grupie
placebo ćwiczenia wzmacniające i rozciągające.
146
7. WNIOSKI
1. Badane w pracy ćwiczenia kontroli motorycznej obręczy biodrowej wydają się być
skuteczne w odniesieniu do uzyskania zmian struktury i funkcji dla kończyny dolnej
u pacjentów z paluchem koślawym. Zastosowanie tego rodzaju terapii wpływa istotnie
na korekcję koślawości palucha, poprawę zakresu ruchomości stawu biodrowego oraz
kolanowego, a także zbalansowanie kąta nachylenia miednicy i przywrócenia funkcji
całego łańcucha biokinematycznego kończyny dolnej. Korzystne efekty kliniczne
niejednokrotnie wykazują większą skuteczność niż w przypadku standardowego
postępowania.
2. Wykorzystane ćwiczenia kontroli motorycznej zaznaczają się większym
oddziaływaniem przeciwbólowym (zwłaszcza o charakterze miejscowym w obrębie
samej dysfunkcji palucha koślawego) w porównaniu do zwykłych ćwiczeń czynnych.
147
8. BIBLIOGRAFIA
1. Abdalbary SA: Foot Mobilization and Exercise Program in Combination with Toe
Separator Improves Outcomes in Women with Moderate Hallux Valgus at the One-
Year Follow-Up: A Randomized Clinical Trial. J Am Podiatr Med Assoc. 2018,
10.7547/17-026.
2. Ahamed NU, Benson LC, New Considerations for Collecting Biomechanical Data
Using Wearable Sensors: How Does Inclination Influence the Number of Runs
Needed to Determine a Stable Running Gait Pattern?, Sensors (Basel). 2019 Jun
1;19(11).
3. Baldon Rde M, Piva SR, Evaluating eccentric hip torque and trunk endurance as
mediators of changes in lower limb and trunk kinematics in response to functional
stabilization training in women with patellofemoral pain, Am J Sports Med. 2015
Jun;43(6):1485-93.
4. Bayar B, Erel S, The effect of taping and foot exercises on patients with hallux valgus:
a preliminary study, Turk J Med Sci 2011; 41 (3): 403-409.
5. Bley AS, Correa JC, Dos Reis AC, et al.: Propulsion phase of the single leg triple hop
test in women with patellofemoral pain syndrome: a biomechanical study. PLoS
One. 2014 May 15;9(5):e97606.
6. Bonacci J, Hall M et al.: Gait retraining versus foot orthoses for patellofemoral pain: a
pilot randomised clinical trial. J Sci Med Sport. 2018 May;21(5):457-461.
7. Boychenko AV, Solomin LN, Parfeyev SG et al.: Efficacy of Bilateral Simultaneous

Hallux Valgus Correction Compared to Unilateral. Foot Ankle Int. 2015
Nov;36(11):1339-43.
8. Buddhadev HH, Barbee CE et al.: Redistribution of joint moments and work in older
women with and without hallux valgus at two walking speeds. Gait Posture. 2020 Jan
31;77:112-117.
9. Chadchavalpanichaya N, Prakotmongkol V et al.: Effectiveness of the custom-mold
room temperature vulcanizing silicone toe separator on hallux valgus: A prospective,
randomized single-blinded controlled trial. Prosthet Orthot Int. 2018 Apr;42(2):163-
170.
148
10. Crowell RD, Cummings GS, Intratester and intertester reliability and validity of
measures of innominate bone inclination, J Orthop Sports Phys Ther. 1994
Aug;20(2):88-97.
11. Dalmau-Pastor M, Vega J, Malagelada F et al.: An Anatomical Study of Nerves at Risk
During Minimally Invasive Hallux Valgus Surgery. J Vis Exp. 2018 Feb 17;(132).
12. Dars S, Uden H, Banwell HA, Kumar S: The effectiveness of non-surgical
intervention (Foot Orthoses) for paediatric flexible pes planus: A systematic review:
Update. PLoS One. 2018 Feb 16;13(2).
13. Davenport KL, Simmel L, Kadel N: Hallux valgus in dancers: a closer look at dance
technique and its impact on dancers' feet. J Dance Med Sci. 2014;18(2):86-92.
14. Dornowski M, Gorkovenko A: Cyclic movement execution and its influence on motor
program mess, Ann Agric Environ Med. 2019 Jun 17;26(2):361-368.
15. Dufour AB, Losina E, Obesity, foot pain and foot disorders in older men and women.
Obes Res Clin Pract. 2017 Jul - Aug;11(4):445-453.
16. Du Plessis M, Zipfel B, Manual and manipulative therapy compared to night splint for
symptomatic hallux abducto valgus: an exploratory randomised clinical trial, Foot
(Edinb). 2011 Jun;21(2):71-8.
17. Duval K, Lam T, Sanderson D.: The mechanical relationship between the rearfoot,
pelvis and low-back. Gait Posture. 2010 Oct;32(4):637-40.
18. Farahpour N, Jafarnezhadgero A, Allard P, Majlesi M Muscle activity and kinetics of

lower limbs during walking in pronated feet individuals with and without low back
pain. J Electromyogr Kinesiol. 2018 Apr;39:35-41.
19. Filardi V: Hallux valgus (HV): A multi-approach investigation analysis.

J Orthop. 2019 Sep 12;18:166-170.
20. Fraser JJ, Hertel J: Effects of a 4-Week Intrinsic Foot Muscle Exercise Program on
Motor Function: A Preliminary Randomized Control Trial. J Sport Rehabil. 2019 May
1;28(4):339-349.
21. Fraissler L, Konrads Ch, Hoberg M, Rudert M et al.: Treatment of hallux valgus
deformity, Efort open reviews, 2016 Aug 25;1(8):295-302.
22. Golightly YM, Hannan MT, DufourAB et al.: Factors associated with hallux valgus
in a community-based cross-sectional study of adults with and without osteoarthritis.
Arthritis Care Res (Hoboken) 2015 May;67(6):791-8.
149
23. Gonzalez-Martin C, Alonso-Tajes F, Peres-Garcia S et al.: Hallux valgus in a random
population in Spain and its impact on quality of life and functionality. Rheumatol Int.
2017 Nov;37(11):1899-1907.
24. Goo YM: EMG Activity of the Abductor Hallucis Muscle during Foot Arch Exercises
Using Different Weight Bearing Postures. J Phys Ther Sci. 2014 Oct;26(10):1635-6.
25. Gryckiewicz Sz, Hadała M, Movement System Impairments – Analiza i leczenie
zaburzeń w obrębie układu ruchu na podstawie koncepcji Shirley Sahrmann,
Praktyczna Fizjoterapia i rehabilitacja, lipiec 2014.
26. Harris-Hayes M, Czuppon S, Sahrmann S, et al.: Movement-Pattern Training to

Improve Function in People With Chronic Hip Joint Pain: A Feasibility Randomized
Clinical Trial. J Orthop Sports Phys Ther. 2016 Jun;46(6):452-61.
27. Hurn S, Vicenzino BT, Smith MD: Non-surgical treatment of hallux valgus: A current
practice survey of Australian podiatrists. Journal of Foot and Ankle Research 2016
May 4;9:16.
28. Jacobs JL, Ridge ST et al.: Passive hallux adduction decreases lateral plantar artery
blood flow: a preliminary study of the potential influence of narrow toe box shoes. J
Foot Ankle Res. 2019 Nov 4;12:50.
29. Jafarnezhadgero A, Alavi-Mehr SM, Granacher U Effects of anti-pronation shoes on
lower limb kinematics and kinetics in female runners with pronated feet: The role of
physical fatigue. PLoS One. 2019 May 14;14(5):e0216818.
30. Jafarnezhadgero A, Majlesi M, Madadi-Shad M: The effects of low arched feet on

lower limb joints moment asymmetry during gait in children: A cross sectional study.
Foot (Edinb). 2018 Mar;34:63-68.
31. Kuszewski M, Gnat R, Knapik H: The influence of shoe heel Rusing on results
of flexibility test with women aged 18-50 years old. Polish Journal of Environmental
Studies, 2006 15(2b):1306-1309.
32. Lee H: The Effects of Combined Exercises of Elastic-Band and Short Foot Exercise
on Plantar Foot Pressure, Toe Angle and Balance for Patients with Low to Moderate
Hallux Valgus. Journal of The Korean Society of Integrative Medicine 2015 pp.73-
88.
33. Lee J, Yoon J, Cynn H, Foot Exercise and Taping in Patients with Patellofemoral Pain
and Pronated Foot. J Bodyw Mov Ther. 2017 Jan;21(1):216-222.
150
34. Lewis CL, Sahrmann SA.: Effect of posture on hip angles and moments during gait,
Man Ther. 2015 Feb;20(1):176-82.
35. Lewis CL, Sahrmann SA.: Muscle activation and movement patterns during prone
hip extension exercise in women. J Athl Train. 2009 May-Jun;44(3):238-48.
36. Levine D, Whittle MW, The effect of pelvic movement on lumbar lordosis in standing
position, J Orthop Sports Phys Ther. 1996 Sep;24(3):130-5.
37. Menz HB, Biomechanics of the ageing foot and ankle: a mini review, Gerontology
2015;61(4):381-8.
38. Menz HB, Chronic foot pain in older people, Maturitas. 2016 Sep;91:110-4.
39. Menz HB, Harrison C et al.: Management of Hallux Valgus in General Practice in
Australia. Arthritis Care Res (Hoboken) 2019 Sep 24.
40. Moulodi N, Kamyab M, Farzadi M: A comparison of the hallux valgus angle, range of
motion, and patient satisfaction after use of dynamic and static orthoses. Foot
(Edinb). 2019 Dec;41:6-11.
41. Mosór K, Kromka-Szydek M, Wpływ wybranych czynników na parametry stopy w
oparciu o badanie podoskopowe, Aktualne problemy biomechaniki, nr 6/2012.
42. Nakajima K: Arthroscopy of the First Metatarsophalangeal Joint. J Foot Ankle
Surg. 2018 Apr;57(2):357-363.
43. Niewiadomska-Matuła A: Opracowanie kryteriów występowania koślawości palucha
i szpotawości palca małego jako czynnika predykcyjnego dla oceny występowania
zniekształceń palców w oparciu o badanie 15-18 letniej młodzieży. Wrocław 2017,
rozprawa doktorska.
44. Nishimura A, Ito N, Nakazora S et al., Does hallux valgus impair physical function?,
BMC Musculoskelet Disord. 2018 May 29;19(1):174.
45. Okamura K, Fukuda K, Effects of plantar intrinsic foot muscle strengthening exercise
on static and dynamic foot kinematics: A pilot randomized controlled single-blind trial
in individuals with pes planus. Gait Posture. 2020 Jan;75:40-45.
46. Okamura K, Kanai S et al.: The effect of additional activation of the plantar intrinsic
foot muscles on foot dynamics during gait. Foot (Edinb). 2018 Mar;34:1-5.
47. Okamura K, Kanai S, Effect of electromyographic biofeedback on learning the short

foot exercise. J Back Musculoskelet Rehabil. 2019;32(5):685-691.
48. Ota T, Nagura T et al.: Etiological factors in hallux valgus, a three-dimensional
analysis of the first metatarsal. J Foot Ankle Res. 2017 Oct 10;10:43.
151
49. Palomo-López P, Becerro-de-Bengoa-Vallejo R, Kinesiophobia and Pain Intensity Are
Increased by a Greater Hallux Valgus Deformity Degree- Kinesiophobia and Pain
Intensity in Hallux Valgus. Int J Environ Res Public Health. 2020 Jan 18;17(2).
50. Park CH, Chang MC et al.: Forefoot disorders and conservative treatment. Yeungnam
Univ J Med. 2019 May;36(2):92-98.
51. Park KN, Kwon OY, Effects of Motor Control Exercise Vs Muscle Stretching Exercise
on Reducing Compensatory Lumbopelvic Motions and Low Back Pain: A
Randomized Trial. J Manipulative Physiol Ther. 2016 Oct;39(8):576-585.
52. Prather H, Sahrmann S, Hip radiograph findings in patients aged 40 years and under
with posteriori pelvic pain, PM R. 2019 Aug;11 Suppl 1:S46-S53.
53. Prusinowska A, Komorowska A: The use of surface electromyography in rehabilitating
rheumatic patients after knee arthroplasty (pilot study),
Reumatologia. 2019;57(4):199-206.
54. Puszczałowska-Lizis E, Dąbrowiecki D et al.: Foot Deformities in Women Are
Associated with Wearing High-Heeled Shoes. Med Sci Monit. 2019 Oct 16;25:7746-
7754.
55. Riel H, Matthews M et al.: Feedback Leads to Better Exercise Quality in Adolescents
with Patellofemoral Pain. Med Sci Sports Exerc. 2018 Jan;50(1):28-35.
56. Şaylı U, Altunok EÇ, Prevalnce estimation and familiar tendency of common forefoot
deformities In Turkey: A survey of 2662 adults, Acta Orthop Traumatol Turc. 2018
May;52(3):167-173.
57. Segal NA, Neuman LN et al.: Static and dynamic effects of customized insoles on
attenuating arch collapse with pregnancy: A randomized controlled trial. Foot
(Edinb). 2018 Dec;37:16-22.
58. Shih KS, Chien HL et al.: Gait changes in individuals with bilateral hallux valgus
reduce first metatarsophalangeal loading but increase knee abductor moments. Gait
Posture. 2014;40(1):38-42
59. Stanton R, Ada L et al.: Biofeedback improves performance in lower limb activities
more than usual therapy in people following stroke: a systematic review. J
Physiother. 2017 Jan;63(1):11-16.
60. Sulowska I, Mika A et al.: The Influence of Plantar Short Foot Muscle Exercises on
the Lower Extremity Muscle Strength and Power in Proximal Segments of the
152
Kinematic Chain in Long-Distance Runners. Biomed Res Int. 2019 Jan
2;2019:6947273.
61. Svoboda Z, Honzikova L, Janura M et al.: Kinematic gait analysis in children with
valgus deformity of the hindfoot. Acta Bioeng Biomech. 2014;16(3):89-93.
62. Szczepanowska-Wolowiec B, Sztandera P et al.: Feet deformities and their close

association with postural stability deficits in children aged 10-15 years. BMC
Musculoskelet Disord. 2019 Nov 13;20(1):537
63. Taddei UT, Matias AB et al.: Effects of a foot strengthening program on foot muscle
morphology and running mechanics: A proof-of-concept, single-blind randomized
controlled trial. Phys Ther Sport. 2020 Mar;42:107-115.
64. Taddei UT, Matias AB et al.: Effects of a therapeutic foot exercise program on injury
incidence, foot functionality and biomechanics in long-distance runners: Feasibility
study for a randomized controlled trial. Phys Ther Sport. 2018 Nov;34:216-226.
65. Taradaj J. Analiza skuteczności poszczególnych procedur fizjoterapeutycznych w

leczeniu obrzęku limfatycznego rekomendacje w świetle Evidence Based Medicine
EBM. Krajowa Izba Fizjoterapeutów, Warszawa 2017.
66. Wang M, Gu Y, Baker JS: Analysis of foot kinematics wearing high heels using the
Oxford foot model. Technol Health Care. 2018.
67. Watanabe K, Ikeda Y, Suzuki D et al.: Three-dimensional analysis of tarsal bone
response to axial loading in patients with hallux valgus and normal feet. Clin Biomech
(Bristol, Avon) 2017 Feb;42:65-69.
68. Vannatta CN, Kernozek TW, Gheidi N.: Changes in gluteal muscle forces with
alteration of footstrike pattern during running. Gait Posture. 2017 Oct;58:240-245.
69. Vernillo G, Giandolini M, Biomechanics and physiology of uphill and downhill
running, Sports Med. 2017 Apr;47(4):615-629.
70. Xiang L, Mei Q et al.: A biomechanical assessment of the acute hallux abduction
manipulation intervention. Gait Posture. 2020 Feb;76:210-217.
153
9. SPIS RYCIN
Rycina 1. Przepływ uczestników badań według CONSORT. ...................................................21

Rycina 2. Separator. ..................................................................................................................22
Rycina 3. Test ¼ przysiadu. ......................................................................................................23
Rycina 4. Test długości mięśnia prostego uda. .........................................................................24
Rycina 5. Test dysocjacji wyprostu w stawie biodrowym. .......................................................25
Rycina 6. Test Slump – test zwieszenia. ...................................................................................26
Rycina 7. Skala VAS. ................................................................................................................27
Rycina 8. EMG MyoPlus 2 Verity Medical. .............................................................................28
Rycina 9. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia pośladkowego wielkiego. ..................29
Rycina 10. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia pośladkowego średniego. ................29
Rycina 11. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia czworogłowego uda, głowy
przyśrodkowej. ..........................................................................................................................30
Rycina 12. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia naprężacza powięzi szerokiej. .........30
Rycina 13. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia prostego uda. ...................................31
Rycina 14. Podoskop CQ Stopy 3D. .........................................................................................32
Rycina 15. Wskaźnik Wejsfloga. ..............................................................................................32
Rycina 16. Kąt ALFA................................................................................................................33
Rycina 17. Kąt AL. ...................................................................................................................33
Rycina 18. Kąt Clarke’a. ...........................................................................................................34
Rycina 19. Badanie kąta pochylenia miednicy. ........................................................................34
Rycina 20. Duometr Plus firmy OPIW. ....................................................................................35
Rycina 21. Bieżnia FDM-T marki Zebris. ................................................................................36
Rycina 22. Parametry chodu. ....................................................................................................37
Rycina 23. Schemat motylkowy................................................................................................38
Rycina 24. Schemat długości linii chodu. .................................................................................39
Rycina 25. Badanie parametrów chodu z wykorzystaniem bieżni Zebris FDM-T. ..................40
Rycina 26. Pozycja pacjenta do aktywacji mięśnia pośladkowego średniego. .........................41
Rycina 27. Aktywacja mięśnia pośladkowego średniego. ........................................................42
Rycina 28. Ćwiczenie dla mięśnia pośladkowego średniego. ..................................................43
Rycina 29. Aktywacja mięśnia pośladkowego wielkiego. ........................................................44
Rycina 30. Ćwiczenie dla mięśnia pośladkowego wielkiego. ..................................................45
Rycina 31. Aktywacja głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda. ............................46
154
Rycina 32. Ćwiczenie dla głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda. ......................47
Rycina 33. Hamowanie reciprokalne mięśnia prostego uda. ....................................................48
Rycina 34. Technika hamowania reciprokalnego mięśnia naprężacza powięzi szerokiej. .......49
Rycina 35. Porównanie wielkości kąta inklinacji (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną
a placebo. ..................................................................................................................................53
Rycina 36. Porównanie wyników testu ¼ przysiadu (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą
badaną a placebo. ......................................................................................................................55
Rycina 37. Porównanie wyników testu długości m. prostego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
grupą badaną a placebo. ............................................................................................................56
Rycina 38. Porównanie wyników testu slump (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a
placebo. .....................................................................................................................................58
Rycina 39. Porównanie wyników testu dysocjacji stawu biodrowego(pomiar P1, P2, P3)
pomiędzy grupą badaną a placebo. ...........................................................................................59
Rycina 40. Porównanie dolegliwości bólowych w okolicach halluksa (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 41. Porównanie dolegliwości bólowych stawu kolanowego (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 42. Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu biodrowego (ocena VAS) pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ........................................................................64
Rycina 43. Porównanie zmian dolegliwości bólowych kręgosłupa (ocena VAS) (pomiar P1,
P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ..............................................................................65
Rycina 44. Porównanie aktywności sEMG mięśnia naprężacza powięzi szerokiej (pomiar P1,
P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ..............................................................................67
Rycina 45. Porównanie aktywności sEMG mięśnia pośladkowego średniego (pomiar P1, P2,
P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ....................................................................................68
Rycina 46. Porównanie aktywności sEMG mięśnia pośladkowego wielkiego (pomiar P1, P2,
Rycina 47. Porównanie aktywności sEMG mięśnia prostego uda (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 48. Porównanie aktywności sEMG głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego
(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ..........................................................72
Rycina 49. Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia
naprężacza powięzi szerokiej(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ...........74
155
średniego(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ...........................................75
wielkiego (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ..........................................77
Rycina 52. Porównanie aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia prostego uda
(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ..........................................................78
Rycina 53. Porównanie aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) głowy przyśrodkowej
mięśnia czworogłowego uda(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. .............80
Rycina 54. Porównanie zmian w pomiarach wskaźnika Wejsfloga (kończyna leczona) (pomiar
Rycina 55. Porównanie zmian wielkości kąta koślawości paluch (kończyna leczona) (pomiar
Rycina 56. Porównanie zmian w pomiarach kąta Clarke’a (kończyna leczona) (pomiar P1, P2,
Rycina 57. Porównanie zmian wielkości kąta AL (kończyna leczona) (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 58. Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą
badaną a placebo. ......................................................................................................................87
Rycina 59. Porównanie wartości fazy podparcia L [%] – BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Rycina 60. Porównanie zmian fazy podparcia R [%] – ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Rycina 61. Porównanie zmian fazy podparcia R [%] – BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Rycina 62. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 63. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] – BP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 64. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] - ZP(pomiar P1, P2, P3)
Rycina 65. Porównanie zmian fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 66. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] - ZP (pomiar P1, P2,
156
Rycina 67. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] - BP (pomiar P1,
P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ............................................................................100
Rycina 68. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] - ZP (pomiar P1,
Rycina 69. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – BP (pomiar P1,
Rycina 70. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] – ZP (pomiar P1,
Rycina 71. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] - BP (pomiar P1,
Rycina 72. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – ZP (pomiar P1,
Rycina 73. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] - BP (pomiar P1,
Rycina 74. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
pomiędzy grupą badaną a placebo. ......................................................................................... 110
Rycina 75. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - BP(pomiar P1, P2, P3)
Rycina 76. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 77. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 78. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 79. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 80. Porównanie zmian długości linii chodu L [mm] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 81. Porównanie zmian długości linii chodu L [mm] - BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
grupą badaną a placebo. ..........................................................................................................120
Rycina 82. Porównanie zmian długości linii chodu R [mm] - ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Rycina 83. Porównanie zmian długości linii chodu R [mm] - BP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
157
Rycina 84. Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny L [mm] - ZP (pomiar
P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ......................................................................124
Rycina 85. Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny L [mm] - BP (pomiar
Rycina 86. Porównanie zmian długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] - ZP (pomiar
Rycina 87. Porównanie zmian wielkości długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] -
BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy grupą badaną a placebo. ...................................................129
Rycina 88. Porównanie zmian zmienności z przodu/tyłu [mm] - ZP (pomiar P1, P2, P3)
pomiędzy grupą badaną a placebo. .........................................................................................130
Rycina 89. Porównanie zmian zmienności z przodu/tyłu [mm] - BP (pomiar P1, P2, P3)
Rycina 90. Porównanie zmian symetrii bocznej [mm] – ZP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Rycina 91. Porównanie zmian symetrii bocznej [mm] - BP (pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Rycina 92. Porównanie max prędkości linii chodu [cm/s] - ZP(pomiar P1, P2, P3) pomiędzy
Rycina 93. Porównanie zmian max prędkości linii chodu [cm/s] – BP (pomiar P1, P2, P3)
10. SPIS TABEL
Tabela 1. Zestawienie dotychczasowych badań klinicznych dotyczących stosowania ćwiczeń

do korekcji palucha koślawego oraz terapii kontroli motorycznej stawu biodrowego. ............14
Tabela 2. Punktacja według skali PEDro. .................................................................................15
Tabela 3. Charakterystyka grup. ...............................................................................................20
Tabela 4. Porównanie zmian wielkości kąta inklinacji uzyskanych w trzech pomiarach (P1,
P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ..............................................................................52
Tabela 5. Porównanie zmian w wynikach testu¼ przysiadu uzyskanych w trzech pomiarach
(P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. .......................................................................54
Tabela 6. Porównanie zmian w wynikach testu długości m. prostego uzyskanych w trzech
pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. .....................................................56
158
Tabela 7. Porównanie zmian w wynikach testu slumpu zyskanych w trzech pomiarach (P1,
Tabela 8. Porównanie zmian w wynikach testu dysocjacji stawu biodrowego uzyskanych w
trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ..........................................59
Tabela 9. Porównanie zmian dolegliwości bólowych w okolicach halluksa (ocena VAS)
uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ..................60
Tabela 10. Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu kolanowego (ocena VAS)
Tabela 11. Porównanie zmian dolegliwości bólowych stawu biodrowego (ocena VAS)
Tabela 12. Porównanie zmian dolegliwości bólowych kręgosłupa (ocena VAS) uzyskanych w
Tabela 13. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia naprężacza powięzi szerokiej
Tabela 14. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia pośladkowego średniego
Tabela 15. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia pośladkowego wielkiego
Tabela 16. Porównanie zmian aktywności sEMG mięśnia prostego uda uzyskanych w trzech
Tabela 17. Porównanie zmian aktywności sEMG głowy przyśrodkowej mięśnia
czworogłowego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie
placebo. .....................................................................................................................................72
naprężacza powięzi szerokiej uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i
grupie placebo. ..........................................................................................................................73
pośladkowego średniego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i
grupie placebo. ..........................................................................................................................75
pośladkowego wielkiego uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i
grupie placebo. ..........................................................................................................................76
Tabela 21. Porównanie zmian aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) mięśnia prostego
uda uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ............78
159
Tabela 22. Porównanie zmian wielkości aktywności bioelektrycznej (wyrażonej w %) głowy
przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w
grupie badanej i grupie placebo. ...............................................................................................79
Tabela 23. Porównanie zmian w pomiarach wskaźnika Wejsfloga (kończyna leczona)
Tabela 24. Porównanie zmian wielkości kąta koślawości paluch (kończyna leczona)
Tabela 25. Porównanie zmian w pomiarach kąta Clarke’a (kończyna leczona) uzyskanych w
Tabela 26. Porównanie zmian wielkości kąta AL (kończyna leczona) uzyskanych w trzech
Tabela 27. Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – ZP uzyskanych w trzech pomiarach(P1,
Tabela 28. Porównanie zmian fazy podparcia L [%] – BP uzyskanych w trzech pomiarach (P1,
Tabela 29. Porównanie zmian wielkości fazy podparcia R [%] – ZP uzyskanych w trzech
Tabela 30. Porównanie zmian wielkości fazy podparcia R [%] – BP uzyskanych w trzech
Tabela 31. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] - ZP
Tabela 32. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie L [%] – BP
Tabela 33. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] – ZP
Tabela 34. Porównanie zmian wielkości fazy odpowiedzi na obciążenie R [%] – BP
Tabela 35. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] - ZP uzyskanych w
Tabela 36. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia L [%] – BP uzyskanych
(P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. .......................................................................99
Tabela 37. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – ZP uzyskanych w
trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ........................................101
160
Tabela 38. Porównanie zmian wielkości środkowej fazy podparcia R [%] – BP uzyskanych w
Tabela 39. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] - ZP uzyskanych 104
Tabela 40. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu L [%] – BP uzyskanych w
Tabela 41. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – ZP uzyskanych w
Tabela 42. Porównanie zmian wielkości fazy wstępnego wymachu R [%] – BP uzyskanych w
Tabela 43. w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ................... 110
Tabela 44. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu L [%] - BP uzyskanych w trzech
pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ................................................... 111
Tabela 45. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - ZP uzyskanych w trzech
Tabela 46. Porównanie zmian wielkości fazy wymachu R [%] - BP uzyskanych w trzech
Tabela 47. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - ZP uzyskanych w trzech
Tabela 48. Porównanie zmian wielkości fazy dwustronnej [%] - BP uzyskanych w trzech
Tabela 49. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu L [mm] - ZP uzyskanych w
trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ........................................ 118
Tabela 50. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu L [mm] - BP uzyskanych w
trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ........................................ 119
Tabela 51. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu R [mm] – ZP uzyskanych w
Tabela 52. Porównanie zmian wielkości długości linii chodu R [mm] – BP uzyskanych w
ZP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ...........124
BP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ...........125
Tabela 55. Porównanie zmian wielkości długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] -
ZP uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ...........127
161
Tabela 56. zmian wielkości długości linii podparcia jednej kończyny R [mm] - BP
uzyskanych w trzech pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ................128
Tabela 57. Porównanie zmian wielkości zmienności z przodu/tyłu [mm] - ZP uzyskanych w
Tabela 58. Porównanie zmian wielkości zmienności z przodu/tyłu [mm] - BP uzyskanych w
Tabela 59. Porównanie zmian wielkości symetrii bocznej [mm] - ZP uzyskanych w trzech
pomiarach (P1, P2, P3) w grupie badanej i grupie placebo. ...................................................133
Tabela 60. Porównanie zmian wielkości symetrii bocznej [mm] - BP uzyskanych w trzech
Tabela 61. Porównanie zmian max prędkości linii chodu [cm/s] – ZP uzyskanych w trzech
Tabela 62. Porównanie zmian wielkości max prędkości linii chodu [cm/s] - BP uzyskanych w
162
11. STRESZCZENIA
11.1. Streszczenie w języku polskim
Wstęp: W oparciu o dostępną literaturę zgodną z Evidence Based Medicine można natknąć
się na metody leczenia palucha koślawego jedynie w miejscu występowania patologii, która
niejednokrotnie jest wynikiem kompensacji wyższych partii ciała. Istnieje zatem zasadność
wykonania próby szczegółowo opracowanego, w pełni kontrolowanego badania klinicznego
oraz analizy efektywności przeprowadzonej terapii opartej na zasadach kontroli motorycznej
części ciała odpowiedzialnej za istotę powstawania kompensacji, którą w tym przypadku jest
obręcz biodrowa.
Cel: Celem badań było zdobycie wiedzy na temat wpływu ćwiczeń kontroli motorycznej
mięśni obręczy biodrowej na zmiany parametrów funkcjonalnych i strukturalnych
u pacjentów z paluchem koślawym, a także określenie właściwych struktur, które należy ująć
w procesie fizjoterapii zarówno pod kątem profilaktycznym jak i terapeutycznym.
Pytania badawcze: Czy ćwiczenia kontroli motorycznej mięśni obręczy biodrowej mają
wpływ na zmianę parametrów funkcjonalnych i strukturalnych u osób z paluchem koślawym?
Czy ćwiczenia kontroli motorycznej mięśni obręczy biodrowej przekładają się na zmianę
dolegliwości bólowych w obrębie wady stopy?
Materiał i metody: Badaniami objęto grupę 40 osób ze zdiagnozowanym paluchem

koślawym w skali Manchester II° i III°, które zostały przydzielone do dwóch grup
porównawczych: Badanej (n=20), która była prowadzona za pomocą ćwiczeń opartych
na zasadach kontroli motorycznej z biofeedbackiem oraz aktywacją mięśni; oraz Placebo,
która była prowadzona ćwiczeniami opartymi na zasadach ćwiczeń czynnych bez
biofeedbacku i aktywacji mięśni. Wszyscy pacjenci zostali wyposażeni w silikonowe
separatory.
Badani z obu grup porównawczych zostali poddani 10-tygodniowej indywidualnie

prowadzonej terapii, 5 razy w tygodniu. Do oceny stanu funkcjonalnego zastosowano skalę
VAS, test ¼ przysiadu, test długości m. prostego uda, test dysocjacji wyprostu stawu
biodrowego, Slump test, pomiar kąta pochylenia miednicy, powierzchowne EMG, badanie
podoskopowe oraz badanie parametrów chodu z wykorzystaniem bieżni.
Wyniki: W wyniku przeprowadzonej terapii zauważono istotnie statystycznie lepsze wartości

korekcji koślawości palucha, kąta inklinacji oraz poprawę funkcji stawu biodrowego w grupie
163
badanej niżeli w grupie placebo. Wyraźnemu obniżeniu uległy także dolegliwości bólowe
w obrębie kończyny dolnej.
Wnioski: Badane w pracy ćwiczenia kontroli motorycznej obręczy biodrowej wydają się być
skuteczne w odniesieniu do uzyskania zmian struktury i funkcji dla kończyny dolnej
u pacjentów z paluchem koślawym. Zastosowanie tego rodzaju terapii wpływa istotnie na
korekcję koślawości palucha, poprawę zakresu ruchomości stawu biodrowego oraz
kolanowego, a także zbalansowanie kąta nachylenia miednicy i przywrócenia funkcji całego
łańcucha biokinematycznego kończyny dolnej. Korzystne efekty kliniczne niejednokrotnie
wykazują większą skuteczność niż w przypadku standardowego postępowania.
Wykorzystane ćwiczenia kontroli motorycznej zaznaczają się większym oddziaływaniem
przeciwbólowym (zwłaszcza o charakterze miejscowym w obrębie samej dysfunkcji palucha
koślawego) w porównaniu do zwykłych ćwiczeń czynnych.
Słowa kluczowe: paluch koślawy, kontrola motoryczna.
11.2. Streszczenie w języku angielskim
Introduction: The available literature that is in line with evidence-based medicine

demonstrates methods of treatment of the hallux valgus only locally, i.e. in the site where it
occurs, even though the abnormality often results from compensation patterns present in the
upper body parts. Therefore, it is justifiable to attempt a detailed and fully controlled clinical
study with an analysis of the effectiveness of the therapy based on the principles of motor
control in the body part responsible for the relevant compensation pattern, here being the
pelvic girdle.
Purpose: The purpose of the study was to determine whether the motor control exercises
involving muscles of the pelvic girdle could potentially change the functional and structural
parameters in patients with hallux valgus, and to identify appropriate structures to be included
in the physiotherapy process in terms of prevention and therapy.
Research questions: Do motor control exercises involving muscles of the pelvic girdle change
the functional and structural parameters in patients with hallux valgus? Do motor control
exercise involving muscles of the pelvic girdle affect the pain in feet?
Materials and methods: The study included a group of 40 subjects who had been diagnosed
with hallux valgus with mild and moderate deformity. They were divided into two reference
164
groups: the treatment group (n=20) that did exercises based on the principles of motor control
with biofeedback and muscle activation; and the placebo group that followed the principles of
active exercises, but without biofeedback or muscle activation. All the patients were equipped
with silicone toe separators.
Subjects from both reference groups took part in a 10 weeks’ individual therapy, exercising 5
times a week. The visual analogue scale (VAS), ¼ squat test, test checking the length of rectus
femoris, dissociation test with hip extension, slump test, pelvic tilt measurement, surface
EMG, podoscope examination and treadmill gait test were all used to evaluate the functional
status.
Results: As a result of the performed therapy, statistically significantly better values regarding
the correction of hallux valgus and the angle of inclination as well as the improved hip joint
function were observed in the treatment group as compared with the placebo group.
Furthermore, the pain in the lower limb was visibly reduced.
Conclusions: The examined motor control exercises involving muscles of the pelvic girdle
seem to be effective in changing the functional and structural parameters of the lower limb in
patients with hallux valgus. This kind of therapy significantly affects the correction of hallux
valgus, improves the range of movement of the hip and knee joints, and balances the angle of
inclination, thus restoring the function of the entire biokinematic chain of the lower limb.
Beneficial clinical outcomes are often more effective than those related to the standard
treatment. The motor control exercises have greater pain-reducing effects (especially locally
within the hallux valgus deformity) as compared with standard active exercises.
Keywords: hallux valgus, motor control.
165

Łukasz Kosowski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Łukasz Kosowski

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Łukasz Kosowski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

IM. JERZEGO KUKUCZKI W KATOWICACH

Wpływ ćwiczeń kontroli motorycznej mięśni obręczy biodrowej na zmiany parametrów

Rozprawa na stopień doktora nauk o kulturze fizycznej

BMI – Body Mass Index

2.1 Wybrane podstawy kliniczne dotyczące koślawości palucha

Zaburzenia struktury i funkcji stóp są powszechnym problemem pojawiającym się

2.2 Zmiany funkcjonalne kończyny dolnej towarzyszące koślawości palucha

Dysbalans nerwowo-mięśniowy okolicy miednicy prowadzący do braku zdolności

Z powyższego przeglądu literatury wynika, że zarówno w propozycjach leczenia

W literaturze (Medline, PubMed, Scopus, Web of Science i PEDro) brak wiarygodnych

3.1 Cel badań

3.2 Pytania badawcze

Na projekt badawczy uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego

Badaniami objęto grupę 40 osób ze zdiagnozowanym paluchem koślawym

4.1 Kryteria włączenia i wykluczenia

Badania zostały przeprowadzone w obrębie dwóch grup porównawczych (przydział losowy

Grupa 2: kontrolna (n=20) została poddana standardowym ćwiczeniom czynnym mięśni

W obu grupach oprócz standardowych cech demograficznych pacjenci byli oceniani

Tabela 3. Charakterystyka grup.

Grupa badana (n=20) Grupa placebo (n=20) Wartość

Badania zostały przeprowadzone w gabinecie fizjoterapii „FizjoLife mgr Łukasz

W celu oceny postępu dotyczącego 10-tygodniowego programu terapeutycznego

 Przed rozpoczęciem badań

 Test ¼ przysiadu – służy do określenia stabilności stawu biodrowego pod kątem

Rycina 3. Test ¼ przysiadu.

Rycina 4. Test długości mięśnia prostego uda.

Rycina 5. Test dysocjacji wyprostu w stawie biodrowym.

Rycina 6. Test Slump – test zwieszenia.

Rycina 7. Skala VAS.

Do obiektywnego zbadania potencjałów czynnościowych struktur pobudzanych

Rycina 8. EMG MyoPlus 2 Verity Medical.

Badanie zostało przeprowadzone według protokołu Seniam na następujących strukturach:

 Mięsień pośladkowy średni

 Głowa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego uda

 Mięsień naprężacz powięzi szerokiej

 Mięsień prosty uda

Rycina 10. Ułożenie elektrod do badania EMG mięśnia pośladkowego średniego.

Kolejnym obiektywnym narzędziem, które znalazło zastosowanie w pracy był podoskop

Rycina 14. Podoskop CQ Stopy 3D.

Analizie zostaną poddane następujące parametry:

Dl/Sz – Wskaźnik Wejsfloga – Proporcja długości do szerokości stopy.

Rycina 15. Wskaźnik Wejsfloga.

Rycina 16. Kąt ALFA.

Rycina 17. Kąt AL.

Rycina 18. Kąt Clarke’a.

Badanie kąta nachylenia miednicy

Badanie kąta pochylenia miednicy zostało przeprowadzone za pomocą inklinometru

Rycina 19. Badanie kąta pochylenia miednicy.

Badanie parametrów chodu

Do obiektywnego pomiaru parametrów chodu została wykorzystana bieżnia FDM-T

Rycina 22. Parametry chodu.

Rycina 23. Schemat motylkowy.

Na schemat motylkowy składają się poniższe parametry:

Ant/post position – Zmienność z przodu/tyłu – Opisuje odchylenie standardowe z

Metodyka badania z wykorzystaniem bieżni

Badanie zostało poprzedzone poinformowaniem osoby badanej odnośnie zasad

Badanie zostało podzielone na 6 pomiarów, każdy trwający 2 minuty:

Ćwiczenia te polegają na bardzo dużej świadomości ćwiczącego. Powinien on zostać

Mięsień pośladkowy średni