Aktywność ruchowa

ludzi w różnym wieku

NR (40) 4/2018
 Partnerem publikacji jest IASK Publikację wspiera
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Nr (40) 4/2018
ISSN 2299-744X
ISBN 978-83-952524-0-2

arlrw.usz.edu.pl

Adres redakcji:
Al. Piastów 40b
71-065 Szczecin Uniwersytet Szczeciński
Zespół redakcyjny:
Redaktor naczelna i redakcja naukowa: dr hab. Danuta Umiastowska, prof. US
[email protected]
tel. (91) 444 27 60
Sekretarz Redakcji: Milena Schefs
[email protected]
Współpraca - recenzenci:
prof. dr hab. UZ Ryszard Asienkiewicz (Polska); dr hab. prof. PUM Monika Białecka (Polska);
dr hab. prof. AWF Małgorzata Bronikowska (Polska); dr hab. prof AWF Jarosław Cholewa (Pol-
ska); dr hab. Monika Chudecka (Polska); prof. dr habil. Karel Frömel (Czechy); dr hab. Ewa Dy-
bińska prof. AWF (Polska); dr n. o zdr. Magdalena Gębska (Polska); dr hab. Agnieszka Gorzkow-
ska (Polska); dr hab. prof. AWF Krystyna Górna-Łukasik (Polska); dr hab. prof. AWF Krystyna Górniak
(Polska); dr hab. Dorota Groffik (Polska); dr hab. prof. AWF Elżbieta Huk–Wieliczuk; dr Aleksander
Kasprzyk; prof. dr habil. Ludmila Klimatskaya (Rosja); dr hab. prof. AWF Jan Konarski (Polska);
dr hab. Katarzyna Kotarska (Polska); dr hab. Magdalena Krzykała (Polska); dr Marcin Kunicki (Pol-
ska); dr hab., prof. PO Cezary Kuśnierz (Polska); dr Katarzyna Leźnicka (Polska); dr hab. Tomasz Li-
sicki (Polska); dr hab. prof. AWF Eligiusz Madejski (Polska); dr hab. prof. AWF Jolanta Mogiła-Lisow-
ska (Polska); dr hab. prof. UMK Radosław Muszkieta (Polska); dr hab. prof. US Maria Nowak (Polska);
dr hab. prof. AWF Beata Pluta; prof. dr hab. Włodzimierz Starosta (Polska); prof. dr hab. Zbigniew
Szot (Polska); dr hab. prof. AWF Maciej Tomczak (Polska); dr hab. prof. AWF Rajmund Tomik (Polska);
prof. dr habil. Ivan Uher (Słowacja); dr hab. prof. US Danuta Umiastowska (Polska); dr hab. Iwona
Wierzbicka-Damska prof. AWF; dr hab. prof. AWF Adam Wilczewski (Polska); dr hab. prof. US Teresa
Zwierko (Polska); dr hab. prof. AWF Anna Zwierzchowska (Polska); dr hab. Piotr Żurek (Polska);

Korekta: Danuta Sepuco

Redakcja techniczna: Natalia Mirowska
Opracowanie graficzne, DTP: Maciej Umiastowski
Wydawca: Agencja Wydawnicza koncertowo.pl Mieczysław Podsiadło
[email protected]
 Spis treści

Teoretyczne aspekty aktywności ruchowej

Jolanta Kijowska, Joanna Kupczyk, Agnieszka Zakrzewska
Przystosowanie wybranych obiektów użyteczności publicznej do potrzeb osób
niepełnosprawnych na przykładzie Gorzowa Wielkopolskiego................................................. 5
Jolanta E. Kowalska
Zasada fair play w aspekcie zdrowia w opinii łódzkich gimnazjalistów................................. 21

Fizjologiczno-zdrowotne podstawy aktywności ruchowej

Ryszard Asienkiewicz, Grażyna Biczysko, Ewa Nowacka-Chiari, Ewa Skorupka
Wskaźniki budowy ciała seniorów ....................................................................................................... 31
Ryszard Asienkiewicz, Jerzy Grzesiak, Damian Worchacz
Charakterystyka morfologiczna i funkcjonalna policjantów w świetle wybranych
czynników społecznych i środowiskowych....................................................................................... 39
Marta Dalecka
Zróżnicowanie somatyczne i typologiczne studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego.. 49
Krystyna Górniak , Aleksandra Gołos
Pozytywne i negatywne aspekty wczesnej specjalizacji sportowej......................................... 57
Bartłomiej Hes
Charakterystyka somatyczna i motoryczna uczniów pierwszych klas sportowych
o profilu akrobatyka sportowa............................................................................................................... 69
Ewa Nowacka-Chiari, Ryszard Asienkiewicz, Grażyna Biczysko, Ewa Skorupka
Skład ciała seniorek z odnotowaną sarkopenią............................................................................... 79
Józef Tatarczuk
Dojrzewanie dziewcząt w kontekście wybranych czynników środowiskowo-
-społecznych................................................................................................................................................. 87
Damian Worchacz
Zróżnicowanie dymorficzne rozwoju fizycznego i motorycznego młodzieży
ponadgimnazjalnej..................................................................................................................................... 95
Evgeny Vrublevskiy, Ryszard Asienkiewicz
Zróżnicowanie somatyczne i motoryczne młodzieży akademickiej (ujęcie relatywne)... 105

3
 Aktywność ruchowa ludzi dorosłych
Zbigniew Dziubiński, Patrycjusz Matwiejczuk
Aktywność rekreacyjno-sportowa praktyków public relations.................................................. 115
Rafał Kudrys , Miłosz Witkowski , Jarosław Cholewa
Wydatek energetyczny podczas rekreacyjnego biegu górskiego, na przykładzie grupy
mężczyzn w wieku 18–35 lat................................................................................................................... 125
Danuta Umiastowska , Hanna Żółtowska
Zależność między sprawnością funkcjonalną a parametrami somatycznymi
u szczecińskich seniorek .......................................................................................................................... 133

Aktywność ruchowa Zawodników

Szymon Galas, Sylwia Bartkowiak, Ziemowit Bańkosz , Mateusz Górski ,
Monika Nowakowska , Beata Pluta , Joanna Szurkowska
Poziom wybranych komponentów sprawności specjalnej w kontekście stażu
treningowego i płci zawodników tenisa stołowego – badania pilotażowe........................... 143
Jerzy Iwiński, Anna Iwińska
Analiza wynikow testów selekcyjno-diagnostycznych zaplecza kadry narodowej
Polskiego Związku Lekkiej Atletyki na przykładzie kadry województwa
zachodniopomorskiego ........................................................................................................................... 153
 Fizjologiczno-zdrowotne
podstawy aktywności
Bartłomiej Hes
Uniwersytet Zielonogórski

ruchowej
Charakterystyka somatyczna i motoryczna uczniów
pierwszych klas sportowych o profilu akrobatyka sportowa

Słowa kluczowe: parametry somatyczne

i motoryczne, akrobatyka sportowa, dzieci

Wprowadzenie
Sportowcy wciąż dążą do podnoszenia swoich wyników – biją kolejne rekor-
dy, pokonują kolejne bariery. Wiąże się to ze stałym wzrostem poziomu umiejętno-
ści zawodników. Światowej klasy gimnastycy i akrobaci wykonują coraz trudniejsze
i bardzie złożone ewolucje, a wszystko to wykonane perfekcyjnie, bez najmniej-
szego zawahania i przyruchu. Gimnastyk musi władać swoim ciałem pewnie, z ele-
gancją i po mistrzowsku. Konsekwencją szybkiego dążenia do mistrzostwa sporto-
wego jest systematyczne przenoszenie znacznego ciężaru obciążeń treningowych
na okres dziecięcy [1]. Z analizy wyników osiąganych przez zawodników na im-
prezach rangi mistrzowskiej wynika, że wiek osiągnięcia poziomu mistrzowskiego
jest różny dla danej konkurencji, ale waha się w przedziale 16–31 lat. Zazwyczaj
tylko ci zawodnicy, którzy osiągnęli pierwsze sukcesy w wieku 16–20 lat, są w sta-
nie powtarzać je w wieku późniejszym [2]. Zawodnik legitymujący się poziomem
mistrzowskim ma za sobą z reguły 10–16 letni staż treningowy, a więc biorąc pod
uwagę wiek osiągnięcia poziomu mistrzowskiego i pierwszych sukcesów sporto-
wych, trening należy rozpocząć między 5–8 rokiem życia [2].
Aby skutecznie rywalizować z najlepszymi należy postawić wysokie wyma-
gania procesowi szkoleniowemu. W Polsce istnieje różnorodność metod pracy
i struktur organizacyjnych w sporcie dzieci i młodzieży. Wymienić tu można: miej-
skie, szkolne, uczelniane kluby sportowe, stowarzyszenia sportowe, ale również

69
 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (40) 4/2018

klasy sportowe i szkoły mistrzostwa sportowego. I te ostanie mają szczególne

znaczenie w procesie szkoleniowym, zwłaszcza w dyscyplinach wczesnej specja-
lizacji takich jak akrobatyka sportowa czy gimnastyka. Po dokonanym naborze
do takich klas uczniowie realizują rozszerzony program wychowania fizycznego,
gdzie prowadzone są zajęcia pod kątem danej dyscypliny sportowej. Obowiązko-
wy tygodniowy wymiar godzin zajęć sportowych w oddziałach i szkołach spor-
towych wynosi co najmniej 10 godzin, natomiast w szkołach mistrzostwa spor-
towego 16 godzin. Liczbę tych godzin ustala dyrektor szkoły w porozumieniu
z organem prowadzącym na podstawie programu szkolenia sportowego w danej
szkole [3].
Jednym z podstawowych warunków skuteczności pracy szkoleniowej jest
właściwy dobór osobników, którzy dzięki określonym cechom morfologicznym,
motorycznym, psychicznym i charakterologicznym gwarantuje osiąganie wyni-
ków na najwyższym poziomie. Badanie osobników pod kątem wymienionych cech
(predyspozycji) odbywać się powinno drogą wnikliwej analizy wymagań, jakie
każda dyscyplina stawia przed zawodnikami i zawodniczkami, którzy ją uprawiają
[4]. Przeprowadzając selekcję pod kątem akrobatyki sportowej, należy znać jej naj-
ważniejsze zdolności motoryczne. W akrobatyce na poziom sportowy ma wpływ
między innymi szybkość reakcji, szybkość ruchu i szybkość lokomocyjna, zwinność,
moc, wytrzymałość tlenowa i beztlenowa, siła dynamiczna i statyczna [5]. „Wyszu-
kiwanie przyszłych zawodników pod kątem wymienionych cech zmniejsza okres
dojścia do mistrzostwa sportowego, oczywiście poprzez prawidłowo przeprowa-
dzony trening. Należy pamiętać, że nie tylko sprawność fizyczna decyduje o wyni-
ku sportowym w akrobatyce (na etapie sportu dzieci i młodzieży), ale również wie-
le innych czynników, do których zaliczamy wiek biologiczny, warunki somatyczne,
uzdolnienia ruchowe” [5, s.208].
W poszczególnych szkołach i miastach proces naboru do klas sportowych
przebiega trochę inaczej. Oczywiste jest, że w dużych miastach, gdzie „tradycje
akrobatyczne” są bardziej zakorzenione selekcja jest większa, natomiast w mniej-
szych miastach, gdzie także jest mniejsza liczba dzieci, selekcja jest bardziej ła-
godna. Pierwszym podstawowym kryterium naboru do klasy sportowej są chę-
ci dziecka do uprawiania sportu w tym przypadku akrobatyki sportowej. Bardzo
ważnym kryterium jest stan zdrowia dziecka. Uczeń przystępujący i uczestniczący
w treningu sportowym winien uzyskać orzeczenie lekarskie o zdolności do upra-
wiania sportu. Następnym etapem jest ocena, przez trenerów prowadzących, pre-
dyspozycji dziecka do uprawiania akrobatyki sportowej. Zalicza się tu wizualną
ocenę budowy ciała dziecka oraz testy sprawnościowe (różne w zależności od
miasta i szkoły).
Celem niniejszej pracy jest charakterystyka somatyczna i motoryczna uczniów
pierwszych klas sportowych o profilu akrobatyka sportowa. Można więc sądzić, że

70
Bartłomiej Hes – Charakterystyka somatyczna i motoryczna uczniów pierwszych klas sportowych...

wyniki tych badań, które przeprowadzone były na początku roku szkolnego po-
kazywać będą jakie cechy somatyczne i zdolności motoryczne pożądane są w tej
dyscyplinie sportowej według osób, które przeprowadzali nabory do tych klas.

Materiał i metody
Materiał stanowią wyniki pomiarów cech somatycznych i motorycznych
156 uczniów, w tym 86 uczniów klas sportowych (o profilu akrobatyka sportowa)
i 70 uczniów klas ogólnych, czyli realizujących podstawowy program wychowania
fizycznego. Wśród 86 uczniów klas sportowych 50 osób to dziewczęta, a 36 chłop-
cy, natomiast wśród 70 uczniów klas ogólnych 20 osób stanowią dziewczęta,
a 50 chłopcy. Wiek kalendarzowy uczniów wynosił 7 lat.
Badania przeprowadzono we wrześniu i październiku 2017 roku i objęto nimi
uczniów pierwszych klas: Szkoły Podstawowej nr 10 w Zielonej Górze, Szkoły Pod-
stawowej nr 1 w Sulechowie, Szkoły Podstawowej nr 5 w Jaworze, Szkoły Podsta-
wowej Nr 69 w Poznaniu.
Placówki te zostały wybrane ze względu na to, że w tych szkołach Polski Za-
chodniej funkcjonują klasy o profilu akrobatyka sportowa. Równoległe klasy ogól-
ne w danych szkołach stanowiły grupę porównawczą.
W ramach badań wykonano pomiary somatyczne zgodnie z zasadami antro-
pometrii opisanej przez Drozdowskiego [5]. Wykonano pomiary wysokości ciała (B-
v), położenia punktów B-sst, B-sy, które pozwalają określić długość tułowia, a także
pomiary szerokości barków (a-a), szerokości bioder (ic-ic), szerokości i głębokości
klatki piersiowej (thl-thl, xi-ths) oraz masy ciała [6].
Na podstawie zebranych parametrów obliczono następujące wskaźniki pro-
porcji ciała [6]: wskaźnik tułowia (sst-sy : B-v × 100), barków (a-a : sst-sy × 100),
bioder (ic-ic : a-a × 100), klatki piersiowej (xi-ths : thl-thl × 100), Rohrera (masa ciała
w g : B-v3 w cm ×100) [6]
Poziom sprawności fizycznej badanych oceniano na podstawie wybranych
prób sprawności fizycznej z Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej [7]
oraz z testu Ludwika Denisiuka [8]. Na ich podstawie dokonano pomiaru poziomu:
– zwinności (wyznaczonej czasem biegu 4 × 10m),
– siły eksplozywnej kończyn dolnych (wyznaczonej odległością skoku w dal z miej-
sca),
– siły mięśni brzucha (mierzonej liczbą skłonów tułowia w leżeniu tyłem w czasie
30 sekund),
– siły ramion wyznaczonej czasem zwisu na drążku na ugiętych rękach),
– gibkości (wyznaczanej skłonem tułowia w przód).
Badania odbywały się na lekcji wychowania fizycznego za zgodą rodziców
uczniów oraz dyrekcji szkoły.

71
 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (40) 4/2018

Zebrany materiał został opracowany statystycznie. W programie Statistica

13.1 wyliczono średnie wartości badanych cech oraz odchylenia standardowe,
a istotność różnic pomiędzy średnimi arytmetycznymi badanych cech określono
testem Studenta [9], natomiast w celu wskazania poziomu różnic wyników prób
sprawności fizycznej wyliczono wskaźnik Mollisona.

Wyniki badań
Jak wynika z tabeli 1 dziewczęta uprawiające akrobatykę sportową, w porówna-
niu do swoich rówieśniczek nietrenujących, są przeciętnie niższe, natomiast chłopcy
trenujący akrobatykę są przeciętnie wyżsi od swoich rówieśników nietrenujących.
Porównując masę ciała badanych zespołów zarówno dziewczęta jak i chłopcy z klas
sportowych charakteryzują się mniejszą wartością masy ciała (Tabela 1).

Tabela 1

Średnie wartości wysokości i masy ciała badanych zespołów

dziewczęta chłopcy
kl. sportowe kl. ogólne kl. sportowe kl. ogólne
cecha
(n = 50) (n = 20) t (n = 36) (n = 50) t
M Sd M Sd M Sd M Sd
wysokość ciała 122,39 4,92 123,72 5,71 –0,98 125,77 6,43 124,93 4,58 0,71
masa ciała 24,04 4,68 25,76 5,75 –1,30 25,26 4,35 25,63 4,67 –0,37
sst– sy 34,10 2,92 33,75 2,16 0,49 36,15 3,21 34,48 3,02 2,46*
a– a 23,45 1,27 23,51 1,80 –0,17 24,60 1,69 23,96 1,42 1,89
ic– ic 21,07 1,61 21,85 2,01 –1,70 21,53 1,59 21,43 1,86 0,27
thl– thl 19,02 1,91 19,41 1,78 –0,79 20,01 1,53 19,59 1,58 1,22
xi– ths 13,63 0,96 14,41 1,31 –2,75** 14,42 1,45 14,31 1,24 0,35
* – istotność na poziomie 0,05; ** – istotność na poziomie 0,01
Źródło: badania własne.

Dziewczęta z klas sportowych, w odniesieniu do swoich rówieśniczek z klas

ogólnych, wyróżnia przeciętnie dłuższy tułów, natomiast mniejsza szerokość barków
i bioder oraz mniejsza głębokość klatki piersiowej. Różnicę statystycznie istotną mię-
dzy przeciętnymi porównywanych cech odnotowano w głębokości klatki piersiowej.
Chłopcy uczący się w klasach sportowych o profilu akrobatyka sportowa,
w porównaniu do rówieśników uczących się w klasach ogólnych, charakteryzują
się przeciętnie dłuższym tułowiem, szerszymi barkami, biodrami i klatką piersiową
oraz większą głębokością klatki piersiowej. Różnicę statystycznie istotną między
przeciętnymi porównywanych cech odnotowano w długości tułowia.

72
Bartłomiej Hes – Charakterystyka somatyczna i motoryczna uczniów pierwszych klas sportowych...

Pomiary cech somatycznych były podstawą do wyliczenia wskaźników pro-

porcji ciała takich jak: wskaźnik tułowia, wskaźnik bioder barków, klatki piersiowej
i Rohrera.

Tabela 2

Charakterystyka liczbowa wskaźników proporcji ciała badanych dziewcząt

klasy sportowe (n = 50) klasy ogólne (n = 20)
wskaźnik t
M Sd M Sd
tułowia 27,85 1,93 27,30 1,65 1,12
barków 69,23 6,97 69,79 5,36 –0,33
bioder 89,94 5,99 92,96 5,14 –1,98 *
klatki piersiowej 72,15 6,57 74,30 3,41 – 1,39
Rohrera 1,30 0,16 1,35 0,21 – 0,99
* – istotność na poziomie 0,05
Źródło: badania własne

Dziewczęta z klas sportowych relatywnie do swoich rówieśniczek z klas o pro-

filu ogólnym charakteryzują się wyższą przeciętną wskaźnika tułowia, a niższą prze-
ciętną wskaźnika barków, bioder, klatki piersiowej i Rohrera. Różnicę statystycznie
istotną między przeciętnymi zanotowano we wskaźniku bioder (Tabela 2).

Tabela 3

Charakterystyka liczbowa wskaźników proporcji ciała badanych chłopców

klasy sportowe (n = 36) klasy ogólne (n = 50)
wskaźnik t
M Sd M Sd
tułowia 28,73 1,89 27,59 2,04 2,63**
barków 68,39 5,83 69,88 5,97 – 1,16
bioder 87,66 5,03 89,47 6,21 –1,44
klatki piersiowej 72,27 7,27 73,28 5,90 – 0,71
Rohrera 1,26 0,13 1,31 0,18 –1,29
** – istotność na poziomie 0,01
Źródło: badania własne

Uczniowie z klas sportowych w porównaniu ze swoimi rówieśnikami z klas

ogólnych charakteryzują się wyższą przeciętną wskaźnika tułowia, a niższą prze-
ciętną wskaźnika bioder, barków, klatki piersiowej i Rohrera. Wśród badanych
chłopców różnicę statystycznie istotną między przeciętnymi zanotowano we
wskaźniku tułowia (Tabela 3).

73
 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (40) 4/2018

Wśród badanych dzieci przeprowadzono próby sprawności fizycznej z Między-

narodowego Testu Sprawności Fizycznej i testu Ludwika Denisiuka. We wszystkich
przeprowadzonych próbach dziewczęta z klas sportowych uzyskały przeciętnie lep-
sze rezultaty od dziewcząt z klas ogólnych. Dziewczęta z klas sportowych w porówna-
niu z dziewczętami z klas ogólnych charakteryzują się lepszą zwinnością (wyznaczoną
czasem biegu 4 × 10 m), większą siłą ramion (wyznaczoną czasem zwisu na drążku na
ugiętych rękach), siłą nóg (wyznaczoną odległością skoku w dal z miejsca), siłą mięśni
brzucha (mierzoną liczbą skłonów tułowia w leżeniu tyłem w czasie 30 sekund) oraz
lepszą gibkością (wyznaczaną skłonem tułowia w przód). Różnice statystycznie istot-
ne między przeciętnymi zanotowano w próbie mięśni brzucha i gibkości (Tabela 4).

Tabela 4
Wyniki prób sprawności fizycznej badanych dziewcząt
klasy sportowe (n = 50) klasy ogólne (n = 20) wskaźnik
cecha t
M Sd M Sd Mollisona
zwinność 13,91 1,30 14,54 1,06 –1,91 –0,59
siła ramion 6,97 8,66 3,30 3,44 1,83 1,07
siła nóg 116,64 13,88 114,90 22,71 0,39 0,08
siła mięśni brzucha 15,04 4,63 11,25 5,68 2,90* 0,67
gibkość 9,66 5,50 2,15 7,14 4,73** 1,05
* – istotność na poziomie 0,05, ** – istotność na poziomie 0,01
Źródło: badania własne.

Chłopcy z klas sportowych również uzyskali lepsze rezultaty we wszystkich

przeprowadzonych próbach sprawności fizycznej od chłopców nietrenujących
akrobatyki. Młodzi adepci akrobatyki w porównaniu z chłopcami z klasy ogólnej
charakteryzują się przeciętnie lepszą zwinnością, siła ramion, nóg i mięśni brzu-
cha oraz gibkością. Różnice statystycznie istotne między przeciętnymi zanotowano
w próbie siły ramion i siły nóg oraz gibkości (Tabela 5).
Tabela 5
Wyniki prób sprawności fizycznej badanych chłopców
klasy sportowe (n = 35) klasy ogólne (n = 50) wskaźnik
cecha t
M Sd M Sd Mollisona
zwinność 13,74 1,18 14,26 1,18 –1,99 –0,44
siła ramion 7,20 6,44 3,42 3,64 3,45** 1,04
siła nóg 130,00 16,94 111,87 24,10 3,83** 0,75
siła mięśni brzucha 14,74 5,43 12,94 4,17 1,73 0,43
gibkość 4,60 6,29 –2,62 4,78 6,01** 1,51
** – istotność na poziomie 0,01
Źródło: badania własne.

74
Bartłomiej Hes – Charakterystyka somatyczna i motoryczna uczniów pierwszych klas sportowych...

Na wykresie 1 i 2 przedstawiono znormalizowane wartości prób sprawności

fizycznej badanych dziewcząt i chłopców. Normalizacji dokonano wskaźnikiem
Mollisona na zespół klas o profilu ogólnym. Z normogramu badanych dziewcząt
i chłopców wynika, że największe różnice w poziomie rozwoju zdolności motorycz-
nych występują w sile mięśni ramion i gibkości, natomiast najmniejsze różnice no-
tuje się w sile mięśni nóg (dziewczęta) i sile mięśni brzucha (chłopcy).

1,2

0,8
aźnik Mollisona

0,4

0
1 2 3 4 5
wska

-0,4

-0,8

[1] – zwinność; [2] – siła ramion; [3] – siła nóg; [4] – siła mięśni brzucha; [5] – gibkość
Rycina 1. Wartości znormalizowane wyników prób sprawności fizycznej badanych dziewcząt
Źródło: badania własne.

2,0

1,5
aźnik Mollisona

1,0

0,5
wska

0
1 2 3 4 5
-0,5

[1] – zwinność; [2] – siła ramion; [3] – siła nóg; [4] – siła mięśni brzucha; [5] – gibkość
Rycina 2. Wartości znormalizowane wyników prób sprawności fizycznej badanych chłopców
Źródło: badania własne.

Dyskusja i wnioski
Badania dotyczące cech somatycznych i zdolności motorycznych przeprowa-
dzono na początku roku szkolnego wśród uczniów pierwszych klas sportowych
i ogólnych. W związku z tym badane dzieci są dopiero na początku swojej przygo-
dy z akrobatyką sportową i można rozpatrywać je jako kandydatów do uprawiania
akrobatyki sportowej. Wyniki badań można potraktować jako ocenę naboru dzieci
do uprawiania akrobatyki sportowej, a nie określenie tzw. modelu mistrza danej

75
 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (40) 4/2018

kategorii wiekowej. Z obserwacji przeprowadzonych naborów wynika, że trene-

rzy kierują się głównie wizualną oceną budowy ciała dziecka (czy jest otyłe, czy
szczupłe) oraz testami ogólnej sprawności fizycznej. Wyniki badań, przedstawione
w niniejszej pracy, pokazują nam w głównej mierze jakie są pożądane cechy wśród
kandydatów do uprawiania akrobatyki sportowej według trenerów.
Wiadome jest, że budowa ciała jest jednym z wielu czynników wyznaczają-
cych sportowe powodzenie. Rola budowy somatycznej zawodnika jest różna w po-
szczególnych konkurencjach i dyscyplinach oraz na różnych szczeblach kariery [9].
Również odpowiednie predyspozycje ruchowe decydują o sukcesie w poszczegól-
nych dyscyplinach sportowych.
Analizując piśmiennictwo odnotowano, że pierwszym etapem selekcji była
wizualna kwalifikacja dzieci pod względem budowy ciała (wybierano dzieci, któ-
re są szczupłe, o poprawnej postawie oraz wysokości ciała, która nie przekraczała
przeciętnej wartości), natomiast na drugim etapie oceniano ogólną sprawność fi-
zyczną między innymi testami Ludwika Denisiuka [8].
To, że podczas naboru powinno się uwzględniać budowę ciała kandydatów
ma również uzasadnienie w badaniach Swornowskiego, który dokonywał charak-
terystyki somatycznej zawodników w skokach na trampolinie (jednej z konkurencji
akrobatyki sportowej). Uważał on, że budowa somatyczna zawodników i zawodni-
czek uprawiających skoki na trampolinie cechuje mniejszy niż przeciętny wzrost,
mniejsza masa ciała przy dużych wymiarach klatki piersiowej i niektórych obwo-
dów [11], natomiast Eider uważa, że kryterium doboru powinny być ponadprze-
ciętna ogólna sprawność fizyczna i istotnie wyższy poziom uzdolnień ruchowych
młodych akrobatów i akrobatek [4].
Niestety w ostatnich latach nie ukazało się wiele nowych publikacji dotyczą-
cych budowy somatycznej i sprawności fizycznej dzieci uprawiających akrobatykę
sportową czy skoki na trampolinie. Dlatego posiadana wiedza potrzebuje uaktu-
alnienia i osadzenia jej w obecnych realiach systemu sportu dzieci i młodzieży
w Polsce.
Wiedza z tego zakresu pozwoliłaby na nowo, w sposób usystematyzowany
określić rolę poszczególnych cech somatycznych i zdolności motorycznych w po-
wodzeniu w akrobatyce sportowej oraz określić jasne kryteria w naborze dzieci do
uprawiania akrobatyki czy skoków na trampolinie.

Wnioski:
1. Dziewczęta uprawiające akrobatykę sportową, w porównaniu do swoich rówie-
śniczek nietrenujących, są przeciętnie niższe i lżejsze
2. Chłopcy uczący się w klasach sportowych, w porównaniu do swoich rówieśni-
ków z klas ogólnych, są przeciętnie wyżsi i lżejsi

76
Bartłomiej Hes – Charakterystyka somatyczna i motoryczna uczniów pierwszych klas sportowych...

3. Dziewczęta z klas sportowych, w odniesieniu do swoich rówieśniczek z klas

ogólnych, wyróżnia przeciętnie dłuższy tułów, natomiast mniejsza szerokość
barków i bioder oraz mniejsza głębokość klatki piersiowej.
4. Chłopcy z klas sportowych, w porównaniu do rówieśników z klasach ogólnych,
charakteryzują się przeciętnie dłuższym tułowiem, szerszymi barkami, biodra-
mi i klatką piersiową oraz większą głębokością klatki piersiowej.
5. Zespoły dziewcząt i chłopców klas sportowych w porównaniu z rówieśnikami
i rówieśniczkami z klas o profilu ogólnym wyróżniają przeciętnie wyższe war-
tości wskaźników tułowia, natomiast niższe wskaźników barków, bioder, klatki
piersiowej i Rohrera.
6. Zespoły dziewcząt i chłopców klas sportowych relatywnie do rówieśników i ró-
wieśniczek z klas ogólnych wyróżniają przeciętnie lepsze wyniki we wszystkich
przeprowadzonych próbach sprawności fizycznej.

Piśmiennictwo
1. Sawczyn S., Poziom sprawności fizycznej gimnastyków w wieku 10–12 lat, w: II sympozjum
naukowo-trenerskie akrobatyki sportowej, red. W. Rożynek-Łukanowska, Z. Drozdowski,
G. Olszewska, Monografie, Podręczniki, Skrypty Akademii Wychowania Fizycznego, Po-
znań 1984, s. 277–297.
2. Walczak R., Wieloletni program szkolenia sportowego w Zespole Szkół Ogólnokształcących
i Sportowych, Szkole Mistrzostwa Sportowego w trampolinie i akrobatyce sportowej, Szkoła
Mistrzostwa Sportowego w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Sportowych, Zielona
Góra 2012.
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 marca 2017 r. w sprawie oddzia-
łów i szkół sportowych oraz oddziałów i szkół mistrzostwa sportowego (Dz. U. z 2017 r.
poz. 59)
4. Eider J., Uzdolnienia ruchowe a poziom sportowy dzieci kasy sportowej o profilu akrobatyki,
w: II Sympozjum naukowo-trenerskie akrobatyki sportowej, red. W. Rożynek-Łukanow-
ska, Z. Drozdowski, G. Olszewska, Monografie, Podręczniki, Skrypty Akademii Wychowa-
nia Fizycznego w Poznaniu, Poznań 1984, s. 159–176.
5. Eider J., Sprawność fizyczna dziewcząt i chłopców uprawiających akrobatykę sportową,
w: II Sympozjum naukowo- trenerskie akrobatyki sportowej, red. W. Rożynek-Łukanow-
ska, Z. Drozdowski, G. Olszewska, Monografie, Podręczniki, Skrypty Akademii Wychowa-
nia Fizycznego, Poznań 1984, s. 205– 213.
6. Drozdowski Z., Antropometria w wychowaniu fizycznym, Akademia Wychowania Fizycz-
nego im. Eugeniusza Piaseckiego, Poznań 1998.
7. Pilicz S., Pomiary ogólnej sprawności fizycznej, Akademia Wychowania Fizycznego, War-
szawa 1997.
8. Denisiuk L., Opis testów motorycznych oraz metody przeprowadzania prób i oceny wyni-
ków, w: Rozwój sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Państwo-
we Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1969.

77
 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (40) 4/2018

9. Statistica 13.1, Pakiet statystyczny. Wersja Polska, Stat–Soft Polska. Kraków 2013.
10. Drozdowski Z., Antropologia sportowa. Morfologiczne podstawy wychowania fizyczne-
go i sportu, Monografie, Podręczniki, Skrypty Akademii Wychowania Fizycznego, Po-
znań 1979.
11. Swornowski P., Budowa ciała zawodników uprawiających skoki na trampolinie, w: II Sym-
pozjum naukowo-trenerskie akrobatyki sportowej, red. W. Rożynek-Łukanowska, Z. Droz-
dowski, G. Olszewska, Monografie, Podręczniki, Skrypty Akademii Wychowania Fizyczne-
go w Poznaniu, Poznań 1984, s. 95– 99.

Somatic and motor description of sport class first grade students

with sports acrobatics subject

Summary

Keywords: somatic and motor description, sports acrobatics, children

The goal of this work is to present the level of development of somatic and motor fea-
tures of 7-year -old students of sports class with sports acrobatics subject and compara-
tive characteristics with peers from general class. The research has been carried out among
200 students (boys and girls) at random schools in western Poland. There have been taken
somatic measurements according to Martin technique that concerned length and width
body sections, body size, the width of the head of a bone and skin/fat folds thickness. Body
proportion indicators have been calculated on the grounds of above – mentioned param-
eters. Motor development of the subjects has been assessed based on the following test
results: explosive strength of the lower limbs (determined by the standing long jump dis-
tance), agility (determined by the time of 4 × 10m run), arms strength (determined by the
time of high bar hanging with bent arms), flexibility (determined by forward bend) and
abdominal muscles strength (measured by the number of sit-ups within 30 seconds). The
information concerning contestant experience as well as environmental factors have been
collected using the method of diagnostic survey (questionnaire technique). Collected ma-
terial has been worked out statistically and gained results have been compared with the
peers who are the students of general profile class and do only basic curriculum of physical
education.

78