Migne J-P - Patrologia Graeca 94 Joannis Damasceni 1

131 1/94
ddi: 87%
4
1
:
Bit /
- - Text I
4
PATROLOGIÆ
COMP CURSUS LETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA , UNIFORMIS , COMMODA , OECONOMICA ,
OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM,

SIVR LATINORUM , SIVE GRÆCORUM ,
OUT AB ÆVO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI ( ANNO 1545) PRO LATINIS
ET CONCILIT FLORENTINI ( ANN . 1159) PRO GRECIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUÆ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICÆ TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESIÆ SÆCULA ET AMPLIUS,
IUNTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS , PERQUAM DILIGEN
TER CASTIGATA ; VISSERTATIONIBUS , COMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER II.LUSTRATA ; OMNIBUS
OLERIBOS POST AMPLISSISIAS EDITIONES QUÆ TRIBUS NOVISSIMIS SÆCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS ,
ACETA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS , SINGULOS SIVE TOMOS , SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS , DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTU RITE DISPOSITIS , NECNON ET TITULIS SINGU
LAKUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICAN
TIBUS , ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS , ALIQUA VERO AUCTORITATE IN
ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS , AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM , ALPUABETICIS , CHRONOLOGICIS , Stati
STICIS , SYNTUETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM DOGMATICUM , MORALE , LITUR
GICUM , CANONICUM , DISCIPLINARE , HISTORICUM , ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE ; SED PRÆSERTIM
DUOBUS INDICIBUS TMNENSIS ET GENERALIBUS , ALTERO SCILICET RERUM , QUO CONSULTO , QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER , VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM , NE ONO QUIDEM OMISSO ,
IN QUODLIBET TUEMA SCRIPSERIT , UNO INTUITU CONSficia IUR ; ALTERO SCRIPTURÆ
SACRÆ , EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUN QUINAM L'ATRES ET IN QUIBUS
1
OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUN LIBRORUM SCRIPTURÆ VERSUS , A

PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT .
EDITIO ACCURATISSIMA , CÆTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS ,
CUARTA QUALITAS , INTEGRITAS TEXTUS , PERFECTIO CORRECTIONIS , OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS , FORMA VOLUMINUM PERQUASI COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIÆ DECURSU CONSTANTER
SIMILIS , PRETII EXIGUITAS , PRÆSERTIMQUE ISTA COLI.ECTIO UNA , METIIODICA ET CITRONOLOGICA ,
SEICENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS Піс II.LIC SPARSORUM ,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIBUS ET MSS . AD OMNES
T
ÆTATES , LOCOS , LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM . AC
SERIES GRÆCA PRIOR ,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ GRÆCÆ
A S. BARNABA AD PHOTIUM ,
ACCURANTE J.-P. MIGNE ,
ET
Bibliothecæ clerl universe ,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORL .
PATROLOGIA , AD INSTAR IPSIUS ECCLESIÆ , IN DUAS PARTES DIVIDITUR , ALIA NEMPE LATINA , ALIA GRÆCO - LATINA .
LATINA , JAN PENITUS EXARATA , QUOAD PRIMAM SERIEN VIGINTI - QUINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE SUA
STAT , MONTE POST PERACTOS INDICES STABIT , AC QUINQUE - VIGINTI- CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRÆCA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST . PRIOR GRÆCUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE
CTITUR , ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUJEN HANC VERSIONEN
TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUNINA RETINETUR . UTRAQUE VIGESIMA QUARTA
DIE DECEMBRIS 1860 OMNINO APPARUERAT. UNUMQUODQUE VOLUMEN GRÆCO - LATINUM OCTO , UNUMQUODQUE MERE
LATINUS QUINQUE FRANCIS SOL.UMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO , UT PRETU HUJUS BENEFICIO FRUATUR EN
PTOR, COLLECTIONEN INTEGRAN , SIVE GRÆCAN SIVE LATINAM, 326 VOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 272
PRO MINORI ARSQUE INDICIBUS CONSTANTEM , COWPARET NECESSE ERIT ; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLI
TUDINEN NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA AQUABUNT . ATTAMEN , SI QUIS EMAT INTEGRE ET SEORSIM
COLLECTIONEM GRECO -LATINAM , VEL EAMDEM EX GRÆCO JATINE VERSAN , TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VIL
PRO SEX TRANCIS OBTINEBIT. ISTÆ CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGIÆ NONDUM EXCUSIS APPLICANTUR .
PATROLOGIÆ GRÆCÆ TOMUS XCIV.
S. JOANNES DAMASCENUS .
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE , EDITOREM ,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENFEX
NOMINATAN , SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MWENIA PARISINA.
180 '+
AVIS IMPORTANT.
D'après une des lois providentielles quirégissent le monde , rarement les ceuvres au-dessus de l'ordinaire se font
sans contradictions plus ou moins fortes el nombreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouvaient guère échapper à ce
cachet divin de leur utilile. Tantôt on a nié leur existence on leur importance; tantôt on a dit qu'ils étaient fermés
ou qu'ils allaient l'être.Cependant ils poursuiventleurcarrière depuis 21 ans, et les productions qui en sortent
deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi parait-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence
humaine ne saurait prévoir ni empêcher, cesAteliers ne sefermeron que quand laBibliothèque du Clergé sera
terminée en ses 2,000 volumes in-tº. Le passé parait un sûr garant de l'avenir, pour ce qu'il y a à espérer ou à
craindre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont trouvés en buite , il en est deux qui ont été conti
nuellement répétées, parce qu'étant plus capiiales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits el ignares
concurrents se sont donc acharnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs , à répéier partout que nos Editions
étaient mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant altaquer le fond des Ouvrages,qui, pour la plupart, ne sont
que les chefs-d'ouvre du Catholicisme reconnus pour lels dans tous les temps et dans tous les pays, il fallait bien
se rejeler sur la forme dans ce qu'elle a de plus sérieux , la correction et l'impression ; en effet, les chefs- d'autre
même n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en était in : xact ou illisible .
Il est très -vrai que, dans le principe, un succès inoui dans les fastes de la Typographie ayant forcé l'Editeur de
recourir aux mécaniques, afin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, qualre volumes
du double Cours d'Ecriture sainte el de Théologie furent tirés avec la correction insulisante donnée dans les impri
meries à presque tout ce qui s'édile; il est vrai aussi qu'un certain nombre d'autres volumes, appartenant à diverses
Publications, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais , depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont
cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans être du luxe , aliendu que le luxe jurerait dans
des ouvrages d'une telle nalure , est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction , il est
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment en serait-il
autrement, après toutes les peines et toutes les dépenses que nous subissons pour arriver છેà. purger nos épreuves de
routes fautes? L'habitude, en typographie , même dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves
el d'en conférer une troisième avec la seconde , sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur.
Dans les Ateliers Catholiques la différence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous
le harnais et dont le coup d'æl typographique estsans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un
bouil à l'autre sans en excepler un seul mot. On lit ensuite en première épreuve avec la copie ainsi préparée . On lit
en seconde de la même manière, mais en collationnant avec la première . 'On fait la même chose en lierce, en colla :
Lionnant avec la secunde . On agit de même en quarle , en collationnant avec la tierce . On renouvelle la même opé
ration en quinte , en collationnant avec la quarte . Ces collationnements ont pour but de voir si aucuue des fautes
signalées au bureau par MM . les correcteurs, sur la marge des épreuves, n'a échappé à MM . les corrigeurs sur lo
marbre et le métal . Après ces cing lectures enlières contrôlées l'une par l'autre, ei en dehors de la préparation
ci- dessus mentionnée ,vient une révision , et souvent il en vient deux ou trojs; puis l'on cliche . Le clichage opéré, par
conséquent la pureté du texte se trouvant immobilisée, on fait, avec la copie, une nouvelle lecture d'un bout de l'é
preuve à l'autre , on se livre à une nouvelle révision , et le tirage n'arrive qu'après ces innombrables précautions.
Aussi y a t- il à Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nombre que dans vingt-cinq
imprimeries de Paris réunies ! Aussi encore, la correction y coute-l-elte autan: que la composition , tandis qu'ailleurs
elle ne coûte que le dixième ! Aussi enfin, bien que l'assertion puisse paraitre téméraire , l'exactitude obienue par
lant de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Aleliers Catholiques laissent bien loin derrière elles
celles même des célèbres Bénédiclins Mabillon et Montfaucon el des célèbres Jésuites Pelau et Sirmond . Que l'on
compare , en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nôires qui leur correspondent, en grec
comme en lalin, on se convoincra que l'invraisemblable est une réalité .
D'ailleurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la partie typographique et n'étant
point correcteurs de profession , lisaient, non ce que portajent les épreuves, mais ce qui devait s'y trouver, leur
haule intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plusles Bénédictins, comme les Jésuites, opéraient presquo
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la multiplicité des fautes, pendant que les Ateliers Catholiquies,
dont le propre est surtout de ressusciter la Tradition , n'opèrent le plus souvent que sur des imprimés.
Le R. P. De Buch ,Jésuite Pollandisie de Bruxelles, nous écrivait, il y a quelquetemps , l'avoir pu trouver en
dix -huit mois d'étude, une seule ſaule dans no !re Patrologie latine. M. Denzinger, professeurde Théologie à l'Uni ,
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la même ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet,
n'avoir pu également surprendre une seule frule, soit dans le latin soil dans le grec de notre double Patrologie. Enfin,
le savant P. Pitra , Bénédictin de Solesme, el M. Boneliy, directeur des Amales de philosophie chrétiennie, mis au
déſ de nous convaincre d'une seule erreur typographique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop
présumé de notre parfaite correction . Dans le Clerge se trouvent de bons lalinistes et de bons hellénistes, et, ce qui
est plus rare , des liommes très-posilils et très- pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centimes
par chaque faule qu'ils découvriront dans n'importe lequel de los volumes, surtout dans les grecs.
Malgré ce qui précède, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance et même la nécessité
d'une correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estimable, se livre depuis plus d'un an , et
est résolu de se livrer jusqu'à la fin à une opération longue, pénible et couleuse , savoir, la révision enlière et
universelle de ses innombrables clichés. Ainsi chacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse,
est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre. Quarante hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une
somme qui ne saurait être moindre d'un demi million de francs est consacree à cet important contrôle . De celle
manière, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toules par la supériorité de leur
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays ; car quel est l'éditeur qui
pourrait et voudrait se livrer APRES COUP à des travaux si gigantesques et d'un prix si exorbitant ? Il faut
certes être bien pénétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense,
surinut lorsque l'Europe savante proclame que jamais volumes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de
la Bibliothèque universelle du Clergé. Le présent volume est du nombre deceux révisés, et tous ceux qui le seront
à l'avenir porteront celte note. En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport
de la correction , il ne faudra prendre que ceux qui porieron en iêle l'avis ici tracé . Nous ne reconnaissons que celle
édition et celles qui suivront sur nos planches demétal ainsi corrigécs. On croyait autrefois que la stéréotypie
immobilisait les faules, altendu qu'un cliché demétal n'est point élastique ; pas du tout, il introduit la perfection,
car on a trouvé le moyen de le corriger jusqu'à extinction de fautes. L'Hébreu a été revu par M. Drach, le Grec
par des Grecs , le Latin et le français par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues.
Nous avons la consolation de pouvoir finir cet avis par les réflexions suivantes : Enfin, notre exemple a fini par
ebranler les grandes publications en Italie, en Allemagne, en Belgique et en France, par les Canons grecs de Romne;
le Gerdilde Naples, leSaintThomas de Parme,l'Encyclopédiereligieuse de Munich, le recueil des déclarations des
riles de Bruxelles, les Bollandistes , le Suarez et le Spicilege de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su reimprimer que des
Ouvrages de courle baleine. Les 10-1 ', où s'engloutissent les in - folio , faisaient peur, et on n'osait y loucher, par
crainte de se noyer dans ces abimes sans fond et sans rives ; mais on a livi par se risquer à nous imiter. Bien plus,
sous notre impulsion , d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel,aux Décisions de toutes les Congrégations,
à unc Biographie el á une Histoire générale , etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se
font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactilde; la correction semble en avoir été faile par des aveugles,
soit qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; maispatience ! une reproduction
correcte snrgira bientôt , ne fal-ce qu'à la lumière des écoles qui se sont lailes ou qui se ferons encore
TRADITIO CATHOLICA .
SÆCULUM VIT. ANNUS 756 .
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ
ΙΩΑΝΝΟΥ, λί ,ο
ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ,
ΜΟΝΑΧΟΥ , ΚΑΙ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ ,
ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ .
SANCTI PATRIS NOSTRI
JOANNIS DAMASCENI,
MONACHI, ET PRESBYTERI HIEROSOLYMITANI ,
OPERA OMNIA QUÆ EXSTANT,,
ET EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR ,
EX VARIIS EDITIONIBUS , ET CODICIBUS MANU EXIRATIS , GALLICIS , ITALICIS ET ANGLICIS , COLLECTA , RECENSITA ,
Σ
JATINE VFRS1 , ATQUE ANNOTATIONIBUS ILLUSTRATA , CUM PRÆVIIS DISSERTATIONIBUS ET COPIOSIS INDICIBUS ,
OPERA ET STUDIO
P. MICHAELIS LEQUIEN ,
MORINO -BOLONIENSIS, ORDINIS FF . PRÆDICATORUN :
variorum curis adaucta , nempe ,
ANDR. GALLANDII , ANG . MAII, WEGELINI :

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE ,
BIBLIOTIECÆ CLERI UNIVERSA ,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE .
TOMUS PRIMUS .
VENEUNT 3 vol . 35 FRANCIS GALLICIS .
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENIER
NOMINATAM , SEU PETIT -MONTROUGE , NUNG VERO INTRA MOENIA PARISINA.
1864
TRADITIO CATHOLICA .
SÆCULUM VIII. ANNUS 756 .
ELENCHUS
OPERUM QUÆ IN HOC TOMO XCIV CONTINENTUR .
S. JOANNES DAMASCENUS .
Notitia . col . 9
66
Præfationes.
Prolegomena Leonis Allatii. 118
Dissertationes Damascenicæ septem. 194
Dialectica . 518
De Hæresibus liber. $$78
Expositio fidei orthodoxæ . 790
1227
Pro sacris Imaginibus Orationes tres.
De recta Sententia liber. 1421
Tractatus contra Jacobitas . 1433
Dialogus contra Manichæos. 1503
Disceptatio Christiani et Saraceni. 1585
Opusculi de Draconibus et Strygibus fragmentum . 1598
Parisiis. - Ex typis L. MIGNE .

NOTITIA .
(Fabric . Bibliotheca Græca, ed . Harless , tom . IX , p . 682. )
Joannes Damascenus, presbyter et monachus, non confundendus est, ut multi fecerunt ,

(a) cum Joanne Mesue, Damasceno, medico (b) , vel cum Joanne Damasceno, Serapionis F.
itidem medico (c) , nec cum Damasceno, episcopo Rhondinensi (d) , vel altero episcopo Da
masceno , sive Damasci urbis, qui sæculo medio decimo sexto de animalibus scripsit ad Mi
chaelem Cantacuzenum (e),nec denique cum recentiore scriptore Damasceno, monacho et
hypodiacono Studita, Thessalonicensi ( .
(a) Quemadmodum homonymia Theodosii imp. , sceno , Mesuæ filio, medico Syro Christiano, circ .
qui ante Leonem Isaurum exstitit, Vincentio Bel- a . C. 845. v. Hamberger Z. N. JII. p. 183 sqq.
lovacensi , Antonino Florentino , Andreæ Dandolo, et de utroque piura infra in vol. XIII, in elencho
Joanni Nauclero, Trithemio aliisque fuit fraudi, ut medicor. veterum p. 257 sq . lubi suo tempore
Joannem Damascenum sæculo IV , sub Thcodosio plura adnotabuntur, ) ibid . p. 259 sqq . et 273. ex
primo vixisse scriberent ; ila alios decepit simili- Jo. Leonis , Africani, libell. de viris quibusdam il
iudo nominis, ut Joannem Damascenum nostrum Justrib. apud Arabes. Addatur Jo. Damasceni
confunderent cum Joanne Damasceno , medico . de sacra arte libell. versibus politicis, in cod .
Vide Latini Lalinii Bibl . sacram et profanam p. 79 MMCCCXXVII , n. 37. Paris. bibl. publ. conf. Bar.
b . et 81 a ; Petri Balii Lexicon historicum in Da- din . cat. codd. Laurent. III , p. 357. et Fabr. B.
masceno , et Leon . Allatium apud Mich . Lequien Gr. XII pag. 774. Harl.
in Prolegomenis ad Damascenum , ubi errores il- (c) Joannes Damascenus, Serapionis F. itidem
los refellunt. Idem Allalius conſutat etiam et fabu- Muhammedlanus, medicus, a Joanne Mesue lauda
losa esse evincil, quæ de Damasceno Raph. Vola- tur. Fabr. V.infra , vol. XIII . pag, 299 sq. et su
lerranus libro XVI Coromentar . urban . falso pra in h. vol. pag. 156. Iarl.
Iradens, cum Judæis parentibus natum et ex Ju- De Damascio Syro , Peripatetico philosopho,
daismo ad Christianisiuum conversum esse , et vide supra , vol . III . p . 483 sq. De Damascio ,
Constantinopolin venisse , captumque a piratis poela epigrammatario, supra vol. IV, p. 470 sq .
Saracenis , postea a Theodosio redemptum magi- Harl.
strum ejus epistolarum fuisse, mox abscissam ei (d) Leo Allatius in prolegomni. ad Jo. Damasce
dexteram , quod in suspicionem proditionis venis- num , ubi de variis hisce Damascenis disserit, me
sel. Ne dicam de fabulis, quas addunt auctor ser- morat MS . Δαμασκηνού επισκόπου Ρονδίνης διάλο
monis de Daniasceni conversiope , Vincentius γον μετά του ηγουμένου της αγίας Αναστασίας: ήτοι
Bellovacensis Speculi hist. XVII , 105; Petrus de ταλανισμών κατά των νυν της Ελλάδος επισκότων :
Natalibus , episcopus Equilianus, in Historia san- Damasceni , Rondinensis episcopi, dialoyum cum
ciorum , IV , 135 ; Jo. Nauclerus in Chron . aliique, abbale S. Anastasiæ , sive deplorationem episcoporum
restitulam ei vianum beneficio Mariæ Virginis , Græciæ sua alate. Incipit : II posayopeuw . Fabr. In
reducium CPolin . etc. cod . Nanianis LXXXV . n . 5. et ' CLX . 11. 9 :
(6) Joannes Damascenus , medicus, cognomento Παραίνεσις προς τους θέλοντας σωθήναι μοναχούς
Mesue, abnepos Abdalla , Damasci regis, secla Mu- ως εν συνόπτω του επισκόπου λογιωτάτου Κυρού
hamınedanus, circa a . 1200 floruit et Arabice scri- Δαμασκηνού Λιτής και Ρεντίνης και προέδρου Πο
psit , quæ scripta ejus deinde ex Arabico in Græcam λιανής : init. : 'Αδελφοί και πατέρες, επειδή τον κό
el Laiinam linguain conversa sunt. Ex illis aliqua Cuovaconsapev, etc. In codice posteriore n . 11 , est
S. Joanni Damasceno , presbytero,male tribui polat quoque ejus item λόγος πεζή φράσει εις την δεκάλο
Lainlecius VI.p. 118. 131.131 . etc. Fabr . - Mediolani γον του Μωϋσέως • inc.: Δέκα παραγγελίαι είναι.
in bibl. Ambros. teste Montfauc. in bibl . biblioth . v . cal . codd . Gr. Nanian . 173. et 361. In Mart.
MSS. p. 499. el p. 1199. C. περί φαρμάκων in Crusii Turcogræcia, libr. iv, inter auctores episto
bibl . Guil. Pelliserii. - ib . p. 382. A.384. B. 433. larum LX , nominantur etiam Damascenus, Litä et
B. Aphorismi. lidem cum commento Isidori , Rhendinæ atque Damascenus, Demonici et Elas-
Lipsiæ in bibl. Paulina, teste Fellero in catal . codd. sonis . v . supra , vol. VIII , p . 94. Ilarl.
illius bibl. p . 277 . Aphorismorum liber : per (e) Damasceni, episcopi , librum , communi Græ
Platon . de Benediclis . Bonon. 1489. 4. - In cud . corum dialecto scriplum , De natura animalium ,
Cæsareo XXV. n . 7 , est inter collectanea medica constantem XC capitibus, quem ex Aristotele ,
Græco -barbara , Jo. Damasceni remedium pur- Æliano et Phile collegit, atque Michaeli Cantacu
gandi capitis et stomachi, inscriptum nonla com- zeno, magno domestico, tralismisit, legisse se ms.
posilio Jo . Damasceni. v . Lambec. comm . VI . part. imperfeclum lamen apud Pelruin Velliam Romanum
II . p. 269 . Male autem S. Jo, Damasceno in tesialur Leo Allatius loco jam laudato ; incipit :
codd . asseritur Joannis, filii Mesuæ, s. Moysis, Συνήθειαν έχουσιν οι άνθρωποι όταν θέλουσι να
Damasceni, medici Arabis , liber De simplicibusme- iônūsi tiva quéyav äpxovta . Fabr. In cod . Tuurin.
dicamentis purgantibus, in quinque sectiones divi. CCXLVIII, fol.55. est : Damasceni å pxiepéws Etou-
siis, in codd . Cæsareis XXIX, n . 4. XXX. n . 1. et oltou cuvá poisis elc . , episcopi Sludila libellus ·
XXXI . n. 2. v. Lambec. VI. pag. 297 sq . ( qui eum in quo collecta sunt ex veterum philosophorum li.
tradit, duce Cour. Gesnero, vixisse circ . a . C. bris, quæcunque de avibus, et ierrestribus atque
1158 , et alia de eo notat : id si ila esi , junior ille murinis animantibus ab his dicta fuerunt el commu
intelligendus est Joannes Mesues Damascenus .) nior interprelario subditur. Atque auctor catalogi
- p. 299 sq . et 303. ed. Kollar. De medicamen codd .
lis, ad purgandum imprimis idoneis , in Ill codd . ( 1) Hic est Damascenus, cujus Thesaurus homi
Paris . bibl. publ . De antiquiore Joanne Dama- liarum in sancios lingua Græca vulgari sæpius
PATROL . GR . XCIV . 1
12
11 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII .
Hic Joannes ex nobili genere (a) , patria Damascenus, dignitate presbyter (b) et vitæ insti
tulo monachus, contumeliæ causa Sarabaita (c) el pro Mansure, Mamzer (d ), ab aliis Arclas (e)
et propter eloquentiam Chrysorrhoas (1) cognominatus legitur. Damascenus a Cosma, mo
nacho ' docto ex Italia , captivo illuc adducto, eruditus una cum Cosma, Hierosolymitano (qui
melodi nomine deinde celebris et Majumensis episcopus exstitit) . Hinc neglectis, quas Dama
sci satrapa offerebat, mundialibus dignitatibus, Hierosolymas in Sabæ monasterium conces
sit , ibique in litterarum , sacrarum præsertim ,7 meditatione consenuit et prope Sanctum Sa 1
codd . Gr. Taurin . pag. 567, putal, hanc collectio- et lale disserit, Jo , Damasc. primum ex Græcis Pa
nem eamdem esse, quam Leo Allatius ( a Fabricio tribus exstilisse, qui Eucharistiam esse verum
etiam citatus ) legisse se scribit ; eumdem tamen corpus et sangumem Christi lib . iv, De fide orihod.
Allatium , addit, subdidisse, non sibi constare, cap. 14 , docuerit.- L. Ell , du Pin Nouv. Biblioth .
num Damascenus, episcopus Studira, alius sit a lom . VI. p . 101 . Brucker., Hist. crit. philos.
Damasceno monacho, hypodiacono Sludila, Thessa- III .pag. 534 seq . et in appendice sive vol. VI .
Jonicensi ( cujus Thesaurum Fabr. (in not. 1 ) nie- p. 554.- R. Ceillier. Hist . gen. des aut, eccl. tom .
morat ) ; an vero prorsus idemi, qui, postea in XVIII. pag. 110 seq. -- Hamberger zuverl . Nachr.
episcopatuni assumptus , ingenium rebus historicis part. 11,p. 528 seq. Saxii Onom. II. p. 84 sq. et
colligendis exercuerit . Tum observat confector p. 543 , atque alios , quos illi duumviri citant ; -
catalogi, in cod . l'aurin , capita numerari XCI , for- Schroekh . Hist . eccl . Christ . tom . XIX , pag . 60 sq .
san quia libra rius capul quoddam in ll sectiones Quasdam Jo. Damasceni sententias persequitur
diviserit : denique idein auct. cat. adnotat, in Moshem . in not. ad Cudworthi systema intellect.
cod . Taur. nullam operi præmissam esse præfatio- lom . I. pag . 765. not. s . ed . Leid . 1773. 4. de Deo
nem ; sed primo capiti De aquila, tetrastichon Si omnia permeanle ; pag . 921.de similitudinibus,
ineonis , llierodiaconi ( quod Gr. cum versione quibus S. Trinitas depingitur ;lom . II . pag. 473 De
Lat. evulgavit auct. cal.), præfixum ,atque primum natura angelorun . Harl.
caput incipere : Ο αετός είναι βασιλεύς εις όλα τα (6) Presbyterum fuisse, male negat Possevinus,
TTETÓJEYA , etc. Harl. qui constantibus veteruni testimoniis refellitur.
Vide Jo. Hierosolymitanum in vita Damasceni
prodiit Venetiis , ut 1603. 1618. 4. Venel. 1528. p . XX1 , et ibi nolas.
4. Gr. v . bibl. Askew . p. 49 . Venet. 1628. 8 . (c ) Apud Vincentium Bellov. XVII. 103. impera-
ap . Anton . Pinell . - Thesaurus monachi Dama- tor Theodosius ad Joannem : Sarabaila pessime.
sceni, subdiaconi et Studitæ Thessalonicens. in quo Nisi legendum Sabaila , nam in S. Sabæ Laura
sunt expositiones evangeliorum . Græc. vulg. Venet. Damascenum diu vixisse constat ; et Sabaila di
1642. 4. v. Pinelli cat. Il. pag. 3. n . 2288. adů . citur Stephanus, ejus fratris filius. Cæterum Sara
supra vol. VIII. p. 88. de libro l. Turco -græciæ bailæ S. Hieronymo epist. 22 Ad Eustoch . ( edit.
Mart. Crusii, et infra, vol. X, p. 501. vel. edit. novæ 18. tom. II , p. 43. ) Remoboth , monachorum
De Petro Damascenu, v. paulo post ad n . 26 . genus deterrimum aique neglectum : hi bini, vel lerni,
Harl. ] Omillo dicere de aliis Damascenis, ut nec multo plures simul habitant, suo arbitratu ac
Nicolao Damasceno, Damascio Damasceno, et Da- dilione vivenles . De his viri docti ad Regulam S.
masceno, cujus δράμα Σωσανίδος laudatur ab Eu- Benedicti c . 1. Cassianus collat . XVIII . 4 et 7. Pe
stathio ad Dionysium Periegelem v. 976.Fabr. De Irus Crinitus III. 15. de honesta disciplina , ubi
Nicolao Damasceno, qui a Ư . 747. ante Ch. nat . 5, Augustini locum illustrat de Sarabaitis sacerdo
ab Herode orator missus est ad Octavianum Cie- libus.
sarem , el num auctor fuerit dramatis, Ewtavis, v. (d ) . 'YOpustixws, sive per contumeliam dictum
supra vol. III, in catalogo Peripateticorum , pag. esse Mavooùp ab Iconomachis, tradit synodus se
500 sq. et in notilia tragicor. deperditorum pag. plima Act. Vi. tom. Ill edit . Binianæ pag. 678, ſal
313 ; atque utroque loco Fabric. asseruit ei drama liturque Cangius, quando de alio , nescio quo,
illud, quod aliimale tribuerunt Joanni Damasceno, Joanne, hæretico Ægyptio, et hæc verba et acclama
pag. aulem 742. hæsilavil ; sed v. not. ( 588. :) tionem Iconomachorum p. 677. Mavsoup to max
.
vol. II. pag 179. – vol . I. pag. 726 , in elencho scri- wvúuw xal Papaxnvépovi å váleua intelligendam esse
plorum , collectioni gnonicorum Frobenianæ præ- pulat,.gloss. Græco in Mavroup. ( In cod. Venelo
inisso. Scripsit quoque de Aristotelis philosophia Marc. CX.XXVIII, qui continet Parallela, Damasceno
et in quosdam illius libros, at Joanni Damasceno altributa, pro Mavooũ legitur Masoū, leste cel. Mo
tribuunur scholia in Aristotelis xatnyoplaç. (v. vol. rellio in .bibl. MS, Gr. el Lat. pag. 83. Add. Jo.
Il. p . 209.) ;- epitome organi Aristotelici ( ib . Fabr. Histor. bibl. Fabr. 1. pag. 152. Harl. ] As
pag. 220. ) add. infra , vol. IX . pag. 440 vel. ed. in sentior tamen Theophani, qui pag. 350. Jo. Dama
cap. de Photio, Bruckeri Hist. crit. philos. tom . scenum dictum esse, ail, Mansur TaTTALY.Q ovouati,
II. p. 469 sqq. Saxii Onom . I. pag. 200 sq.et quos quod avus ejus ita diceretur. Addit Theophanes, 1
jlle citat . De Damascii Damasc. à tropiais elc. v . voce Μανσούρ significari λελυτρωμένον, redempίum.
Villoison . Anecd . Gr. I. pag. 253. elc . Harl. Pro quo Scylitzæ et Cedreni cod . imonstrum habent
[ Michael Damascenus. Crelensis, scriba codicum, vocabuli λέντραβον, sed λελυτρωμένον esse scriben
V. Montfaucon .Palæogr. Græc. p. 104. imprimis pag. dum , recle idem Cangius adnotavit. Non tam itaque
512. sq . ubi profitetur , se acla synodi Chalcedo- contumeliosum erat nomen ipsum Mausur, uri
pensis exscripsisse a.Chr. 1525. Harl . ] bus aliis commune, quam quod per contumeliam
(a) Patrem Damasceni Sergium toy toū Mavooup, illud Constantinus Copronymus corruperat in Mage
quæstorem generalem , yevixdy Zoyoétnv Abdol- Spov, spurium , quemadmodum ex eodem Theo
meleci Califæ Saracenorum , ex Theophane veri- phaneCedrenus et auctor Hist. miscellæ testantur .
similiter conjicit laudatus Lequien . Fabr . De (e) Ιωάννου του ' Αρκλά κανών δια στίχων ιαμβι
Joanne Damasceno, homine quidem superstitione κών εις την αγίαν Πεντηκοστήν. Ιta inscribitur
baud mediocri, et acerrimo imaginum defensore, Joannis Damasceni hyminus in Pentecosten , el
viro tamen sui ævi eruditissimo, systemalicæ theo- agnoscit nomen axlav, quod arcularium significat
logiæ conditore el scholasticorum inter Græcos Damasceno tributum Eustathius, Thessalonicensis,
præcursore, conf. Heineccii Hisi, eccles. Græcæ, in commentario ail illum hymnum , apud Allatium
part. I. cap . 2. §. vlt . Cavei Hist, lill . SS . Eccl. de Georgiis p . 320 .
lom . I. p . 624 sen . - C , Oudin . comment. de SS . (O) Theophanes, Cedrenus lib. Auct. Hist .
cecl. I. pag. 1713 seq. qui pag . 1717 seq . monel Miscellæ xxi. 26. p. 1004. el XXII . 6 , p. 1015.
13 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 11
bam est sepultus (a ). Certe tumulum Damasceni et Cosmæ spectatum eo loco , Joannes Pho
cas (6) meminit. Disciplinis philosophiæ egregie excultum et eruditione omnivaria ultra il
lius sæculi exemplum ornatum omnes fatentur : hymnis dulcissimis, scriptisque quamplu
rimis, de quibus deinceps dicetur, celeberrimum . In his quod volsellis quandoque non gladiis
pugnat, narrationesque parum credibiles ingerit, ubi pro imaginum culiu et precibus pro de
functis descendit in certamen , ætati potius, qua vixit, quam ingenio ejus tribuendum existi
mo. Diem obiisse videtur non ante a . C. 756 (c) . Leonis Isauri et Constantini, Copronymi iras
parum , quoad vixit, reveritus. Memoria ejus inter sanctos ab Ecclesia Latina colitur 6 Maii,
a Græca 29 Nov. et 4 Decembr. Vitam ejus, commentarios de illa , Arabice scriptos, nactus ,
tradidit atque ex illis, ut videtur, fabulam illam parum credibilem de manu Damasceni, per
S. Mariam restituta , hausit Joannes Hierosolymitanus, post medium sæculi decimi clarus (d) .
Eam Latine a Lipomanno tom . V ,et Surio ad 6 Mai. Græce Rom . 1553, 8, cum oratl. de ima
ginibus editam , cum Jacobi Billii versione dederein Damasceni editione Basileenses an .
1575, fol . , deinde Græce Papebrochius tom . II Act . Sanctor. Maii , pag. 723 , ex codice ms .
Mediceo, collato cuni codice Regis Christianiss . et Latine, p . III ; ex versione Antonii Fran
cisci Destieu , S. J. Incipit : tots tetrpnxósı tó. Idem Papebrochius Constantini Acropolitæ ser
monem de Joanne Danjasceno, pag. 731 , ex ms . Vaticano dedit Græce, una cum versione Jo .
Francisci de Rubeis ICti. Incipit : τω Ιωάννη τον λόγον,τώ εκ Δαμασκού τα εγκώμια. Νec nonexcer
pta e Græcorum Synaxario etMenæis, Damascenum spectantia. Constantinus Acropolita ve
Juti paraphrastes Joannis Hierosolymitani, in editione nova Operum Damasceni omissus, at
Joannes. Hierosolymitanus, a Mich. Lequien Græce et Latine tomo primo præmittitur no
tis etiam illustratus, quibus nonnullæ illius hallucinationes castigantur. Hinc ibidem ex edi
tione Damasceni Latina Coloniensi et codice Regio Paris . Latino MMMCMLXVI. sequitur Nar
ratio ex Græco, ut videtur, conversa, de S. Joannis Damasceni vita et conversatione, quæ in
cipit : Quemadmodum dulce philocosmis exsistit. Præterea excerpta e Vincentio Bellovacensi,
e Menæis, variaque variorum , veterum præcipue, de Damasceno testimonia . Et præclara
Leonis Allatii de Damasceni scriptis commentatio ex opere ejus inedito de libris apocry
phis.
Amicitia conjunctos (e) sibi habuit J. Damascenus præter Cosmam , melodum , et, a quo
creatus est presbyter, Joannem , patriarcham Hierosol., Petrum Majumensem et Petrum Da
mascenum :discipulosque,Joannem Laodicenum , Theodorum Abucaram (Carorum episcopum ),
et Stephanum , Eccles. Hierosol . presbyterum ac syncellum , Anastasiumque , monaste 1
rii S. Euthymii præpositum , auctorem libri contra Judæos, quem Latine ex Turriani versione
H. Canisius tom. jil Antiq . lect. p . 67 , edidit.
CODICES MSS . ET EDITIONES OPERUM JOAN . DAMASCENI .
[Primum codd. mss . nonnullos paucis commemorabo. Cum autem magna codd . vis in va
riis restet bibliothecis , brevitati cum maxime inserviendum est . Adde de codd. Oudin . p. 1730
sqq . Secundum catal. codd . Angliæ , etc., modo plura , modo pauciora, modo singula Dama
sceni opp ., aut etiam particulæ ac fragmenta servantur in codd. variarum bibliothecarum . No
minantur igitur in tomo I, in bibl . Bodlei., inter codd. Baroccianos, v. 5, excerpta ; n . 10
epistolæ et bis de fide ; n . 15 fragm . de epactis ; n . 49 duo opusc . , n . 85 de Deo uno ; n . 107
de miraculo S. Michaelis ; n . 196 , duo fragmm.; n . i97 , de passione Domini et alia :
inter codd . Th. Roe, n . 251. narratio (f. fabula ) de abscissa manu J. Damasceni et quomodo
a Virgine Maria sanata fuerit ; – inter codd . Laudi n . 506 , Quod panis et vinum consecrata
non sint signura Dominici corporis, sed ipsum corpus et sanguis Christi ; n . 698 , de 22 Lit
teris alphabeti (v. infra, n . )
30 ; n . 1229 , varia opera ;; - inter codd. Bodl. n . 2877 , de ima
ginibus, de cruce adoranda, de fide , de sanctis, etc. - inter codd . Selden . n . 3216 , libell.
.
Russicus, continens aliquid , ut videtur, ex Damasceno, vel de eo . - In tomi I. parte 11. Cat.
Oxon . in coll. Merton. n . 612, quinque opusc , – in coll.. Mar. Magdal. n . 2333. quædam
opusc. Latine. — In toino II , inter codd . Cantabr. n . 279 , de quibusdam sanctis, etc. - num .
1502, opus in IV libros divisum : pr. Deum nemo umquam vidit. – n . 2117 , sub indice vago
Sigebertus Gemblacensis c . 75 De scriptoribus a. C. 830 , pro 730. Libellus ejus adversus Constan
eccles . tinum Copronymum scriptus est post synorlum
(a ) Conſer Lambec. comm . VIII. p. 620 seq. ubi Copronymianam , babitam a . 754 , alque adversus
præsertim longus locus de Jo.Damasceni profectio- illam synodum strinxisse calamum Damascenus
be in urbem Hierosolymitanam el de subsequenti etiam ex auctore Vita Stephani junioris martyris
secessu in monasterium S. Sabæ ex Damasceni Vila cognoscitur,
a Joanne, patriarcha Hierosolym . , conscripta, red- , id) Vita a Jo . patriarcha Hieros. composita in
diuus legitur. Harl. cod . Coislin . CXLVII . initio vitarum sanctorum m .
(b) Jo . Phocas, sæculi sui scriptor, in descriplione Decembr. v . Montfauc. bibl. Coislin . p. 212.
Terra. sanctæ p . 28. in Symmictis Allatii. Deinde Monachii in cod . XXXIX . ot XLI . v . cat . codd. Gr.
CPolim adductas Jo. Damasceni reliquias , ex Pa- Bavar. pag . II. et 13 . Vindobonæ in cod . Cæs.
chymeris Andronico lib. I. c. 13. observat Mich. CCIV . n . v . Lambec . nolamque Kollar . comin , de
Lequien , bibl. Cæs . 1. p. ll . Paris . in cod . MDLIX bibl.
(c ) In Combefisii Bibl, concionatoria errore cala- Harl.
mi, vel typographi, Damascenus traditur claruisse ( e) Vide nolas ad Vilam Dawasceni, pag. 29.
NOTITII EX BIBLIOTHECA FABRICII. 16
au ! falso (conf. n . 26. dicta ), liber , qui Mansur dicitur, de Græco in Latinum translatus.
> In
vol . II, in variis biblioth , n . 828, flores ex Damasceno aliisque a Mag. Thoma de Hibernia,
socio Sorbona, collecti.. — nn . 1608 , opera quædam : – 189, de vera traditione ; – nn . 5958 ,
9
5959 , 9079 , 9291 , varia opp . - part. Ji, Dublini, etc. , n . 507. narratio fabularura Saracenica
dialecto per J. Damasc. -- n . 1019, lectiones ex Damasc. - Paris.. in bibl. publ. de variis
modis quibus res una alteri conjungi dicitur, in cod. MIXV. - de sacris mysteriis, in tribus
.
codd .. – Jo . Damasc . excerpla e Chrysostomi homiliis in epp. Pauli, in Il codd. (v. infra ad
n. 4, scriptorum , quæ in ed. Lequien non exstant), - de hominis natura et anini partibus,
in Il codd . - capp . de Dei incomprehensibilitate, in II codd . (nec non in cod. Naniano
CCXCI, n . 6 , sec . cat . codd. Gr . Nan. p. 488). —- de corpore et sanguine Christi in cod.
-
MMCCCXV. - de libero arbitrio, in cod.MDCIÍI. - fragmentum de rebus geographicis, in

cod . MMDCCCXLVII ; et plurima Damasc . opera inserta sunt cod . MCV , usque ad cod .
MCXXIV ; nec pauci codd. Paris. deinceps laudabuntur. - Montfaucon, in biblioth . bibl .
Coislin . permultos variorum Damasc. opp. recenset codd. quorum magnam partem , quia jam
illa adducun
consuluit Lequien , brevitatis studio ad paginas tantum bibliothecæ Coisl. ubi
tur, provocabo ; pag. 143, multa Damasceni opera in cod.. XCII . - pag. 271 bis, 274 bis , 306 ,
404 — 407, 412 sq. 581 aliquoties. - Venetiis in codd . Nanian. LXXXIII, opera Damasc.
cum ejus Vita, seu potius sermone de ejus laudibus. - et CCXCI, opus quoddam secundum
illorum catal. pag. 170 et 488. — in bibl. Marc. permulta opp . in cod. CXXXIX. – περί tūv
tepi των
Oelw xal
και αχράντων uusinplwv, in cod . CCCCXCVIII.. – epist . ad imp. Constant . Copronymum ;
å ypávEwy μυστηρίων,
explanatio XII capitulorum f . anathematismorum , atque ep . ad Theophil . imp. de imagini
bus. v.cat. codd . Gr. Marc . pag. 79 sq. 261, 301 et 302. - Quædam in codd.. bibl. S. Cru
cis Florentiæ , teste Franc. Anton . Zacharia in Itinere litter . per Ital. p . 97 , 98 , 99. — Au
ctore Montfauc. in diario Ital , pag. 13 (et in bibl. bibl. mss . p . 499 C. D. ac p. 528 D, in tri
bus codd.) : plura opera Damasc.Mediolani in bibl. Ambros. - p. 62. opp. philosophica et
.
rhetorica, Venetiis in bibl . Contarina ; – P : 216, et 217, et 337 , varia opp. Romæ in cæno
bio S. Basilii et in duobus codd . monasterii Cryptæ Ferratæ ; - p . 392, Fesuli in cenobio
canonicor,. regular . Damasceni quædam Latine ; - p. 408 , Bononiæ in.monast . S. Salvatoris,
Damasceni ol &oti € 65; – p . 433, Venet. in bibl. Julii Justiniani, procurat. Damasceni canon
et aliqua astronomiæ opuscula. — Ab eodem Montfauc. in bibl . biblioth. mss. permulti va
riarum bibliothecarum codd. qui Damasceni opera vel pauciora velplura continent, enume
rantur. Hic mentionem faciam plurium opp. Romæ in bibl. Ottobon . (I, p . 184 A. C.) in
bibl. Sfortiana (I, p . 703 A. B , p .705 B , et p . 706 C) . – Venetiis in bibl . Meletii Typaldi,
Damasc . parallela ei alia [p . 478 C) ; - Veronæ in Museo Jo . Saibantæ, et Augustæ Vindel.
9
quædam Damasceni (p . 490 D , et p . 593 B) . -· Paris. in bibl. Coislin. opera, Slavice ( pag.
1042 B ). – Varia opp. in codd. Bavar. v. cat. codd. Gr. Bavar. p . 10, 11 , 12 sq . 18 , 51 , et
-
pluribus locis . – Bibl . Vindobon. Cæsaream abundare codd .qui multa variaque Damasceni
opp. continet, uno obtutu videbis in indice ad Nesselii catal. Cæsar. p . 75. sq. Hic nonnul
los, præcipue qui particulas aut fragmm . Damasc. continent, codd . duce Lambecio, doctius
et copiosius eos recensente, indicabo. In vol . III , cod. XIX fin . Damasceni preces sacræ (pag.
>
95) ; – in catenis in Lucam , Ep . ad Romanos et in præcipua V. ac N. T. in codd . XLIV ,

XLVI et XLVII.(Ita haud infrequens fit mentio Damasceni in catenis in libros sacros, supra
in vol.VIII, p . 679, etc.) In vol . V. p . 245 sq .; in cod. CCXLVI, n . 12 (cujus lect. interdum
discrepant ab ed . Paris. 1619, F.p: 931 sqq .) ; et vol . VII, p. 227 sq. in cod. LXIV , n . 3.ora
tio de incorruptibili corpore Christi , quod in sacra synaxi accipimus. - Wratislaviæ in bibl..
-
Rehdinger. opp . v. Kranz Memor . illius bibl . pag. 83. - Mosquæ in bibl. synod . in cod.
.
XIII, s. variis scriptis contra Latinos, fragmm . in specie in orat. Els etv Osóswyov taothu. v .
Matthæi notit . codd . Gr. Mosq . p. 21 et 22. — Excerpta sunt aut fragmm . in variis codd .
Laurent . , sic in cod. XX, n . 8 et 9, plut. 71 De figura terræ et caput dialecticum De nomi
nibus , etc. v. Bandin. cat. codd . Laur. III, pag 14. conf. paulo post ad n . 1 . Citatur
Damasc.a J. Cantacuzeno contra Palamam ,in Opere anonymi adversus eumdem et in The
sauro orthodoxæ fidei. Conf. Bandin . cat. cit. I, pag. 254, 358 et 433. In quot codd . Es
corial. multa variaque Damasceni opp. reperiantur, discimus ex Plueri Itinerar. per Hispan .
p . 175 sq. — De quibusdam codd . Damasc. memorabilia quædam adnotavit Montfauc. in Pa
p.
læogr.Gr. p . 58 , 65 sq., 303 st. et p. 404 ; in diplomate quodam Græco nominatur Dama
sceni dialogus. – En nubem codd. I et tamen deinceps variorum opp . codd . haud paucos
adhuc suis locis excitabimus. Harl.]
Græcæ cditiones .
Liber de fide orthodoxa, cum orat. de iis, qui in fide obierunt, prodiit Græce auspiciis
Jo. Matthæi Giberti, Veronensis episcopi , cum præfat. Donati Veronensis ad Clementem VII,
pontificem , Veronæ apud Stephanum et fratres Sabios , 1531 , in-4, typis luculentis . Fabr.
7
Karissimæ hujus edit. quam habeo , inscriptio est : 'Iwávvou toŰ AquQOXTVOÙ Ex.00!ş tñs òp00665ou
πίστεως. Τού αυτού , περί των εν πίστει κεκοιμημένων. Joannis Damasceni editio orthodore idei.
Ejusdem de iis ,qui in fide dormierunt . Veronæ , MDXXXI, 4. Dedicationem Latinam sequitur
Præfatio DonatiVeronensis,Græce scripta , in qua laudat et Damascenum et Joann . Matthæum
Gibertum , episcopum Veronens ., cujus jussu et impensis, se , fatetur, collatis exemplaribus,
opus descripsisse et a mendis purgatum dedisse, chalcographis typis exprimendum . Add .
17 NOTITIA EX BIBLIOTHEC FABRICII . 18
A
cel . Panzer. A. T. vol. Vini, p . 562. –- lidem libri Græce, ex edit. Joan . Epnesini. 11
Moldavia 1715 , 4. Harl.
Vila et libri III de imaginibus, Rom . 1533. 8. Fabr. In Maittaire A. T. indic. pag. 324,
hæc est inscriptio : Jo. Damasceni orationes . tres, et Theodori de imaginum cultu , et Jo.
Damasceni vita a Jo . patriarcha Hierosolymit. scripta Gr. ( edente Nicolao Majorano,)Rome
ap. Steph. Nicolin . Sabiens. chalcogr. apostolic. 1553 , 8. Harl.
Latinæ .
Quandoquidem versio libri de fide orthodoxa a Burgundione, cive Pisano, Federici 'Æno
barbi præfecto , sæc. xi, composita et Thomae Aquinati pridem lecta non vidit lucem
( v . ad n . 31 ,
Idem liber ex Jacobi Fabri, Stapulensis, interpretatione Paris. 1507 in-4, primum editus est
ex officina H. Stephani, avi. Et cum commentariis Jodoci Clichtovei ad. Jac. Ambasium ,
episcopum Claromontanum , Paris. 1512 et 1519 (a ), et sine commentariis Marpurg. 1602 , in -8.
Cum brevioribus Fabri, interpretis, notis et Orat. de iis qui in fide dormierunt, per Jo .
Ecolampadium versa et historia Josaphat et Barlaam , Basil. 1535 et 1539 (6) , præmissa Vita
Jo. Damasceni, scripta a Joanne, patriarcha Hierosol.
Ex recensione Ilenrici Gravii, Noviomagensis ord . Prædicator . Colon . 1546 , apud Petrum
Quentel ; in qua editione Latina accesserunt Damasceni Logica, et introduclio elementaris
ad Joannem , Laodicenum episc ., nec non liber de duabus voluntatibus et operationibus,
epistola ad Jordanem archimandritam , de hymno trisagio, liber de hæresibus , fragmentuni
sententiarum de oclo vitiis, altercationes cum Sarraceno, et de judicio , carminaque et can
tica varia , cum Cosmæ Majumensis et Theophanis ac Scholarii quibusdam .
Ex versione meliore vel recensione Jacobi Billii , Prunæi abbatis, Paris, 1577 , in -fol., in
qua edit . præter plura, in edit. Græco -Lat. Basil. 1575 obvia, primum accesserunt Latine tantum
Parallela sacra , Physica, Vita S. Stephani junioris et octoechus : Græce vero et Latine Oralio
de Christi transfiguratione, et de nativitate B. Mariæ orationes tres. Hæc editio , de qua in
Apparatu sacro Possevinus, non sine auctario recusa est Paris 1603 [item 1615, ap . Oudin .) ,
et 1619 ( c) . fol. curante Frontone Ducæo.
Graeco - Latinæ .
Basileensis apud Henricum Petri , cum Marci Hopperi Præfatione a. 1548 , fol., ubi ante
J. Cassiani, Latíni scriptoris, opera exhibetur Græce et Latine J. Damascenus De orthodoxa
fide, cum commentariis J. Clichiovei , et liber De iis qui in fide obdormierunt. Latine autem
tantummodo cætera , quæ in Coloniensi Gravii editione exstare jam dixi . Repetita est hæc
editio Basil . 1559 in - fol.
Basileensis tertia a . 1575 fol. prioribus duabus longe plenior, et itidem Cassianum habens
a ljunctum , atque utraque lingua exhibens præterea dialogum Damasceni contra Manichæos ,
aliaque scripta complura. Cum ejusdem Hopperi Præfatione.
Parisiensis denique , curante præclaro atque eruditissimo viro, Michaele Lequien , Morino
Boloniensi , ordinis FF. Prædicatorum, qui provinciam , quæ ante ipsum J. Auberto (d) , Fran
(a) EJilio a. 1512. fol est in bibl. acad. Erlang . Fubr. tom . I. pag. 150 sqq . de ed . Basil. 1548.
et inscripla : In hoc opere contenta. Theologia Da ubi quoque de Damasceno ejusque interpretibus
masceni, quatuor libris explicata : et adjecto ad agitur. In illa ed . est etiam Damasc . sententia
litleram commentario elucidata : 1 , de ineflabili rum aliquot fragm . Bilibaldo Pirckheimero inter
divinitate. II, De creaturarum genesi , ordine Moseos. prete, a quo versæ sunt el edilæ Nili sententie
JU , De iis, quæ ab incarnatione usque ad resur morales, e Græco in Latinum versæ , et excerpta
rectionem Christi . IV , De iis , quæ post resurre quæd. ex Damasceno, Noribergæ , Frid. Peypus
ctionem usque ad universalem resurrectionem . impressit, s. a . in-4. Pirckheymeri tamen epistola
Hæc Damasceni cum expositione prima emissio ad sororem suam , Claram , apud divam Claram
typis absoluta est Parisiis, ex officina Hen . Sle Nurembergæ monialein , data iv Kalend . Januar.
phani e regione scholæ Decrelorum . Anno MDXII M.D. XVI. est præfixa. v . Mailtaire A. T. II.
Nonis Februarii. Judocus Clichtoveus, Neopor p. 278. Harl.
Luensis, in epistola nuncupatoria opinatur, Pe (d) Aubertus post Cyrillum Alex . , voluit etiam
trum Lombardum a Damasceni theologia, ul ar J. Damasceni editionem curare ex decreto illustris
chetypo, exemplum sui operis (Sententiarum libri) cleri Gallicani a . 1636 , 21 Jan. Sed dum Ephrai
elucubrandi sumpsisse. De tribus hisce edit. Pa mum Syrum edere prius instituit , neutrum per
risiens. V. quoque cel , Panzeri A. T. vol. VII. pag.
525 et 564 vol. VIII. p. 54. et X.p. 7. Harl. fecit ; neque Combelisius potuit ab eo, vel ab ejus
hæredibus impetrare, quæ Leo Allatius ad Auber
(6) V.Panzeri A. T. VI. pag. 308 n. n. 1035.Harl. lum Roma Luietiam miserat , et quorum catalogum
(c ) Hæc editio, plenior quam Basileensis, ab ex Allatii Sugejixtols p. 448 seq. Jaudatus Lequien
Ilambergero 2. N. HI, pag. 531, ila indicalur : in prolegomenis exhibet. Meminit et Allatius in
Dam. Opera partim Gr. ei Lat. , partim Laline tan epistola ad Aubertum , dissertationi II de libris
tum , mullo, quam antehac auctiora, ex edit. Jac. ecclesiasticis Græcorum præmissa. Combefisius
Billii . Paris, magna navis. 1619. fol. Oudin . in
-
vero , cui cleri Gallicani judicio sparta bæc deinde
comm . de script. eccl . I. col . 1727 sqq . uberius ornanda fuit commissa , dolet periisse , inquit in
receosel edd . Basil . 1548 et 1575. Paris. 1577, Bibl. concionatoria, tanla illa Allatiana , Auberto,
1603. 1615 el 1619. Add . Jo. Fabric . llistor bibl. Damasceni operum editionem pollicenti, missa.
cisco Combefisio et Philippo Labbeo (a) designata videbatur, occupavit cum summa laude (6)
atque egregie obivit, publicatis Græce et Latine J. Damasceni Operibus sic , ut non modo
plura inedita ex mss. in lucem protulerit primus, aut Latine tantum vulgatis Græca addiderit :
sed etiam , quæ utraque jam lingua exstabant, castigaverit reddideritque nova vel castigata
versione illustriora , et doctis notis, præmissisque præter priorum præfationes editionum
luculentis prolegomenis atque de doctrina Damasceni dissertationibus (c) explicuerit, Paris.
1712 , fol. Il volum . Non me fugit , hoc opus certatim laudatum esse , et laudalum esse ex
merito a Diariorum eruditorum scriptoribus, in Ephemeridibus Paris. a. 1712 , mense Januar.
in Actis erudit . quæ Latine eduntur a. 1713, p . 1 , et quæ Germanice, tom. I, p . 311 , 365, in
Diario , quod sub Novi Musei litulo , itidem vernacula lingua Lipsiæ menstruis intervallis
prodit (never Bücher -Saal) parte xxxIII, p . 600, etc. (d) . Sed pulo tamen ab illis mihi relictum
esse locum obsequendi instituto meo , quod in aliis scriptoribus Græcis hactenus observavi,
ut Damasceni scripta secundum ordinem editionis hujus optimæ lectori adnumerare , mihi 9
liceat .
TOMO I.
In hoc familiam ducit farh TNQEEQ ( e) sive opus tripartitum , quod titulo Fontis scientiæ
auctor ipse commendavit , hoc est Dialectica, hber de hæresibus, et liber De orthodoxa
>
fide ( )
1. Kepádaca spidogopixá. Capita philosophica , sive Dialectica , cum præfixa epistola ad
Cosinam, Majumæ jam episcopum , adeoque scripta post a. c . 743 , p . 1-74 . Hujus diale
cticæ, in qua Porphyrium de quinque vocibus et Aristotelis logica scripta secutus Damascenus
est, compendium Latine prodierat in antiquis editionibus, ex versione fortassis Burgundionis,
Pisani. (v . Bandin . cat. codd. Gr. Laur . I , p . 273.] Ac in editione Basil . 1575 , Græcis fusio
ribus epitome Latina male accommodatur. Eamdem epitomen interpretatio Árabica repra
sentat teste Lequinio , quæ non est edita. Idem Græca integra ex pluribus codicibus regiis
mss. et editione Basil. recensuit, novaque versione donavit. Fabr. (In bibl. Britannicis
7
secundum eat . codd. Angliæ , etc. , in tom. I , in bibl. Bodlei . sunt n . 298, 702, 1882 , opera n . 1
et 3 (a Fabricio signata : - (eadem inter codd. bibl. Harleiana, n . 5649 , et in cod. Bavar.
CLXI, teste cat. Gr. codd. Bavar. p . 62.) – n. 2524 , Damasceni. 1) Logica ; sed , adnotante
7
catalogi confectore, ordo capitum à 25 ad 32, non prorsus idem est, qui in editis, uti codex
hicms., ita et alii pro uno eodemque opere habent, quæ in editis pro binis habentur, e . g.
dialectica et de orthodoxa fide. Et certe epistola ad Cosmam episc . plane evincit , non esse
distincta opera : habentur in hoc cod . nonnunquam etiam scholia , sive notæ longiores, sed
rariores , ubi alicubi in summo margine legitur toū autoū 'Iwávvou etc. 2) de orthodoxa fide.
n . 3614 , de orthodoxa fide : logica; introductio dogmatum , ad J. episcop .Laodiceæ , quæ
reultum differt ab edita ; epist. de trisagio ad Jordanem , archimandritam , quæ non concordat
cum excusa. — Inter codd . coll. Etonens. tom . II cat. n . 1823. Logica, elementarium , de
(a) Labbeus, Paris , 1652, in -4 , edidit conspectum et de expositione fidei inler Justini, martyris,
operum Damasceni, in quatuor partes tribulorum , opera . V , de oratione Damasceni de iis, qui in fide
in quo non vult videri'usus transmissis ab Alla- obdormierunt et de purgatorio secundum orienta
lio, sed de illis, velut necdum sibi visis, loquitur, lis Ecclesiæ sensum . vi , de azymis et postremo
licet Allalius in epistola ad Nihusium , quæ Sym- Christi Paschale, et VII, de Christianis Nazarenis
miciis p. 446, inserta est, haud obscure plagium et eorum fide, nec non de Ebionilis. (In introduct.
ipsi eo nomine objiceret. Idem Labbeus tom . Mibri s . præf. recensel idem omnes versiones Lat, atque
De scriploribus ecclesiasticis, a , 1660 editi , p. 556, ediit, lam Latinas, quam Græcas, et Græco -Lati
conspectum suum novæ editionis Damasceni me- nas . Idem judicat de Damasceni libris et scribendi
morans, quam lum demum , inquit , aggrediar, cum genere, et Baronii sententiam , in mullis Daina
ex aliis occupationibus liber emersero , el eruditos sceni scriplis 'fidem vacillare et compluribus ipsum
viros, quorum operam auxiliumque etiamnum im- scalere mendaciis, contra Casaubonum et Gerb .
ploro , in subministrandis ad eam perficiendami sub- Vossium defendere studel . Harl .
sidiis paratiores fuero experlus. [Conſ. Oudin. I. c. (d) Add. censuras in : Baumgarlenii Nachrichten
pag . 1736.) von merkwürdigen Büchern , tom. VIII , p. 517-529
(6 ) Conspectus operum Damasceni a Lequinio in primis Oudin. I. c. pag. 1762 sqq . in cap. 6 ex
a . 1700 Parisiis separatim editus est, atque exstal Eccarlo repetitus est conspectus opp . Damasc. a
prælerea in Diario eruditorum Hanoverano J. Geor- Lequinio separatim edilus ; cum auclario dein in
gii Eccarli (Monathlichen Auszug) a . 1700, mense cap. 7 agitur de ipsa Mich . Lequien edit. iisque
Augusto p. 526 seq . Vide et Memorias literarias Damasceni scriptis, quæ in utroque vol. continen
Trevoltinas 1709 mense Augusto, p. 1440 seq . el lur ; tum pag . 1 767 sqq. in cap. 8 de prærogativis
a . 1713, p. 1 seq. Scripta, quæ in duobus lomis alque defectibus illius editionis, el pag. 1774 sqq.
Lequinii non exstant, el in conspectu, vel Lequi- in cap. 9 legitur discussio operum , quæ tomo Il
niano, vel Labbeano, aut Allalii catalogo, comme- editionis illius continentur. - Illa Mich . Lequien
morantur , releram infra post notitiam editionis ed . recusa est Venetiis 1748 fol. et in fronte lau
Lequinianæ . datur : Edilio novissima Veneta longe aliis accura
(c) Dissertationes Damascenicæ, ab editore operi liur. Harl.
præmissæ , sunt seplem . ) , de processione Spiritus (e) Vide notas ad vitam Damasceni , scriptam
S. II , de aueloritalibus, quibus Eutychiani hære- a J. Hierosol. pag . XIX , el Allatium de Damasceno
sin suam tuebantur. III, de cpistola, Chrysostomo XX .
tribula , ad Cæsarium monachum , et aliis quibus- (n) Hinc etiam illa iria opusc. , præcipue n . 1
dam , a Damasceno primum laudatis scriptis . IV , de et 3 memorala , in aliquoi codd. junciim posita
epistolis ad Petrum Fullonem de Trisagii additione , sunt . Harl.
duabus naluris et una hypostasi; -- Cantabrig . in bibl. publ . n. 2297 , introductio dogmaluni, -
elementarium a voce S. Damasceni ad J. episc. Laodiceæ , ac n . 1 , 2 , 3, a Fabr. signali .

lom . II cat. n . 2276 , inter codd . Voss. definitiones philosophicæ . – In bibl . publ . Paris. de
dialectica in viginti et duobus codd . – de hæresibus in codd. quatuor. - Orthodoxæ fidei ex
positio in codd. viginti et septem, secundum catal , etc., tom . II.- In Coislin. cod . CCCLXXV ,
dialectica capp . 150, quorum quædam desunt ab initio , quædam sunt transposita. - in cod .
CCCLXXVIII, tribuitur Damasceno lib . De azymis (de quo vide infra, n . 24.) teste Montfauc.
in bibl . Coislin . p. 584 et 585. – Matriti in cod . reg. LXXXII de fide orthodoxa, et cod . CXV ,
Logica : de quibus codd . multus est Iriarte cat . codd. Matr. p . 303 et 455 sqq . – Augusta
Vindel. Logica, iterumque cum op . de orthodoxa fide, in II codd. - In bibl. Cæsar . Vindob .
vol. V. Lamb. n . 1 , 2 , 3, in cod . CCII. - n . 1 , et definitiones theologicæ , in cod . CCI. – n . 1
et 3, in cod. CCIII , atque CCV, et CCXCIII , et n. 1, cum antiquis Græcis scholiis margin .
1
tabulis synopticis et prolegomenis generalibus de philosophia, ad n. 3 , in cod. CCIV.

Logica in capila L divisa , in cod. CCXCIV, v . Lambec. comm . V, p . 4 sq . ubi Kollar. in nota
de voc . Majuma, h . e. portu maris, et festivis ludis , in honorem Dionis Veneris primo vere a
Gazæis præsertim celebratis nomineque Majumarum insignitis multus est (a ), -p. 1 sqq ., p . 5
sq. ubi Kollar . de illo cod . et de breviore Damasceni Logica' curatius disserit; p. 9 sq. ubi
notat Kollar. prolegomena gener . in cod . CCIV , nequaquam esse in Damasceni Logicam , sed
7 >
in Porphyrii Isagogen de quinque universalibus prædicamentis ; p. 12 sqq . ubi con Kollarii

not. p . 323, p. 535 et 539. — Tum in vol. IV n . 1 et 3 , ac 21 , item definitiones theologicæ per
interrogationes et responsiones, in cod . CXLVII. - Excerpta ex operibus, . n . 1 et 3 indicatis,
in cod. CLVII. - Ex opere de orthodoxa fide fragmentum de processione Spirit. S. in cod .
-
CLXI, et caput de virginitate, in cod . CLXV. — °Fragmenta quædam miscellanea, in cod .

CLXXXVII. — Primæ institutiones de decretis et placitis, et dialecticæ caput i de cognitione
in cod. CLXXXVIII. – N. 3, in cod. CXCVIII, in quo opus divisum est in capita cxliv et
duobus sequentibus, et in horum ultimo opus divisum est in capp . cii ; et margini apposita
sunt antiqua nonnulla scholia; denique p . 177 sq . exstat appendix quædam de divinis nomi
nibus. v. Lambee. V, p . 268 seq. et 270 seq., p. 340, p. 358 seq., p. 384, 447, 450 et 478 sqq.-
9 9
Atque in vol . VII , p . 382 ; in cod . XCV , 6, Logica cum præfat. ad Cosmam, episc. Majumæ ,
portus et emporii Palæstine. – Venetiis in cod. Marc . CXL. et D. Opp.n. 1 et 3. — in cod .
CCCCXCIX, Opus n . 3 in centum capp.. divisum : - in cod . DLXXXVII, Dialectica , cum epi
stola ad Cosmam : v. cat. codd . Gr.Marc. p. 80, 265 et 308. – Florentiæ , in bibl . Laurent .
>
sunt in variis codd. modo capita philosophica et theologica ; modo excerpta ex dialectica et
capitibus philosophicis; aut caput de nominibus; aut excerptum de Deo ; modo dialectica
secundum breviorem methodum ; modo expositio orthodoxæ fidei ; modo citatur Damasc. in
alienis operibus. Brevitatis studio ablego lectores ad Bandini catal. codd. Gr. Laurent. (ubi
interdum ille uberius persequitur ordinem rerum argumentaque aut differentiam codd . ab)
editis aliaque notatu digniora ), tom .I , pag. 255, et 273, et 422, 1 et 2; actom. III, p . 375
seq .; rursus in tom . I, p . 492, 3 , tom . III, p. 4 ,n.7 . p . 11 sqq . n . 1 , 2, et De divin . nominibus
a
n . 9. – p . 34 , n. 2. – p. 324 , n. 20. ex J. Damasceni capp. theologicis aliisque Patribus

excerpta de Spiritu S. - pag. 394,cod . XIV, n . 2. add.suprain notit.codicum generali,sub
finem . – Taurini in bibl. Regia, capp. philosophica in codd. CCXV et CCLXXXVII.
Vita Damasceni a J., patriarcha Antiocheno, scripta ; - de S. Trinitate (s . caput VII, libri ! ,
De fide orthod. tom. I, p . 131 , ed . Lequien) . De divinis nominibus et de loco Dei , in cod.
LIV. v . cat. codd . Gr. Taur. p . 308 , 384 et 157. Harl.
2. Περί αιρέσεων εν συντονία, πόθεν ήρξαντο και πόθεν γεγόνασιν. De centum haresibus compen
dium , unde orlæ sint et quomodo prodierint, pag. 76-118 (6) . Ex S. Epiphanii Anacepha
læosi ad verbum fere repetitum , cui ex Theodorito, Timotheo etSophronio paulo plusquam
viginti sectarum enarrationem et de Mohammedanis nonnulla Damascenus subjecit (c ). In
prioribus editionibus occurrit Latine tantum , ex versione Joachimi Perionii. In Coloniensi ,
alia legitur interpretatio incerti auctoris, quem Lequinius putat Burgundionem Pisanum.
Parlem postremam de Mohammedanis Græce e codice Augustano suppleverat Latinamque ver
sionem addiderat Fronto Ducæus in editione Damasceni Latina . Paris . 1619 , in fol. Græce
librum integrum primus ex codice Regio Paris. MMCCCXXXVI, vulgavit J. Baptista Cotelerius
cum versione sua et notis, in tomo primo Monimentor. Ecclesiæ Græcæ , Paris . 1677, in - 4 ,
p . 278, 337. Lequinius præterea contulit cum codicibus regiis MMMCCXLIV. et MMCMXXX,
atque Augustano, nec non illo , quo Perionius ad versionem suam concinnandam est usus, et
cum Epiphanio cæterisque hæresiologis, et uberiores notas adjunxit. Professio fidei , qua
librum de hæresibus obsignavit Damascenus, Græce vulgata est a Lambecio VIII , p . 426. Fabr.
S. pag. 898 sqq. ed . Kollar. cujus notas pag . 901 et 903 conferes, de cod. Cæsar.XLIV, n . 43 ,
ubi exstat Damasceni epitome Panarii s . operis Epiphanii adversus 80 hæreses cum conti
nuatione ad suam usque ætatem. Illum epilogum totum , quem Lambec. Græce evulgavit ,
reddidit quoque Gr. et Lat . Lequien in sua edit. tom . I , p . 117. Idem liber de hæresibus ex
(a) Lambec. de illis ludis, de Majuma, et de Co Billii valde discrepans.

sina, episcopo Majumæ , late disputat ju comm . ( 6) Conf. de additamento quodam p. 115 su .
vol . IV, p. 270 sqq . de cod . CXLVII, in quo, n. 14, Walch . bist. hæres. tom . XI . pag. 332 seq, Hari.
cst Damasceni Dialectica, ab edit. Lal. Jac. (c) Conf. supra, vol. VIII p. 265 sq. Harl.
A 2
NOTITIA EX BIBLIOTHEC FABRICII.
stat
23 in cod . Cæsar . Cci , n . 3. v . Lambec . V , p. 55 sq ibique not . Kollar. In eod . vol . p. 257,
in cod. CCXLVII, n . 16 , sunt capita falsorum dogma tum hæresium Massalianorum , at ,judice
7
Kollario , hoc syntagma ex iisdem auctoribus eorumque similibus congestum esse videtur,
e quibus Damasceni compendium de hæresibus est collectum , quia codicis illius Cæs. de
Massalianis capita eadem , sed correctiora et pleniora , omnino sint cum iis , quæ Cotelerius in
Eccles. Gr. Monument. tom . I , pag. 278 , in lucem protulit. In eod . cod . CCXLVII, n. 25 , est
Damasc . liber contra hæreses , at multo auctior. V. Lamb. V , pag . 266 sq. ibique Kollar.
Varia Damasceni fragmm . ex opere contra hæreses exstant in cod. CCLI, sive anonymj cujus 9
Damascenus in
lib . delocis
dam sibus nibus
hærecommu p . 302,is ed
tom . I, ascetic . Plura dabit
. Coteler . Coll yridc.iano
Lambe pags.. 324
V ,rum sqq iana
Coll. yrid . rum , mentionem
facit : de quo loco et hæresi Collyridian . quædam adnotat Kollar . ad Lamb. VIII , p . 303.
Lambec . vero ipse late demonstratum it , errasse Collyridianos, qui, B. Mariam pro dea ha
bentes , morti eam non fuisse obnoxiam falso crediderint. add . Walch ., Hist. hæres . tom . III ,
p . 625 sqq . de secta illarum feminarum , et infra , n. 31 (a ) . – In Th. Gale cod. XX . s . cat ..
codd . Angliæ , etc. , ll , n . 5855. catalogus hæreseon ex.J. Damasceno . -- In cod . Cojslin . XXXIV ,
.
fol. 195 , de quo v. supra , vol. VIII , pag . que tfauc

265. not . ee . - Vid . quo Mon . in bibl .
Coislin . p . 111 de cod . XXXVII , sive Niconis collectione locorum tam S. Scripturæ ‫ܕ‬, quam
7
Patrum , inhis J. Damasceni amplissima. – Paris , in quatuor codd . bibl . publ. Add. Oudin .
-
pagoa
3. "Ez
1. c.. l; à.xpde
. 1738
1
:675cod
tñsd opOub l . u !st! 0 ;. Orthodoræ fidei accurata expositio , pag . 123–304 .
. Haroko
Capitibus centum (a ) , non quatuor libris hoc opus a Damasceno distributum est, ut ex Græ
corum codicum mss . inspectione Lambecius et Lequinius testantur (6) . Addit hic vir
doctissimus, nec in editione Græca Veronensi 1531 , in - 4, partitionem in libros quatuor exhi
beri : quod de contextu ipso vent rum est ; sed in summis paginis per totum opus, quatuor
librorum numeri notati comperiu ur. Nec illa divisio in vetustis priscæ versionis Latinee
alibus quorum
MStis occurrit , nisi forte secunda recenantiorique manu et atramentoenini marginte
dam oris adnotata . (In bibl. Tarvisia Rubricæ libri Jo. Damasc , presby ri, in quo est
traditio certa orthodoxe fidei, traducta de Grecoonin um
Latinum aBurgundione judice cive
Pisano sub Eugenio III Pont. Max . apud Montfauc p . 75 Diarii Italici, [et in bibl. bibl .
mss . I, p . 482 E.) Vestigia distinctionis in quatuor libros jam deprehenduntur apud S. Thomam
>
Aquinatem , et Vincentium Bellov . XXVII, 102 , Speculi naturalis , qui versione Latina usim
rem existimo , inquit Lequinius, ejusmodi partitionem à Latinis excogitata
sunt. Quamobue di
introductamq fuisse ad instar quatuor liborum Petri Lombar . Nam ut inter Latino s
scholasticos Petrus hic, Magister sententiarum , tot aliis præivit ( c ) ; ita primus fuisse
Damascenus inter Græcos Ecclesiæ doctores cognoscitur, quis plenius et owqu uatıxúte pov sub
tiliusque universum theologiæ systema ordine fuitm complexu , ipsis plerum e verbis , quii
bus divina mysteria edisserit, usus præclaroru Patrum (Basilii M.,Gregorii Nyssen ,
Nemesii, Athanasii, Epiphanii , Chrysostomrii,s Cyrilli Alex ., personati Dionysii Areotipa g .,
Leonis M., Leontii Byz., Maxismi confessonsis, præcpi ipue vero Gregorii Naz.). Adnota ones
Roberti Groshead , sive Capitoni , Lincolnie episco , qui sæculo XIII in Anglia claruit, in
librum Damasceni de orthodoxa fide , male e Græco interprelatum , memorato Jo . Lelandus,
pag . 283 , De scriptoribus Britannicis. Sed nec Burgundionis (d) interpretati , nec Roberti
adnotationes hactenus editæ sunt. Item Robertus in libro de cessatione legalium pag . 92
et 167, citat Joannem Damascenum in lib . Sententiarum , opus hoc innuens. Jac. Fabri ,
Stapulensis , versio cum Jodoci Clichtovei commentariis prodiist Paris . 1507 ; in -4i; ac deinde
5
sæpius tum Græcis addita , tum sine illis, ut suopra in editionibu operum Damascen retuli .Post
s
Fabrum vertit Jac . Billius , cujus interpretati in editionibu Latinis Paris . a. 1577 , 1603 et >
1659 , fol. occurrit , et subinde indiget castigatione , ut Rich . Simoni etiam notatum tom . II
Bibl . selectæ p . 35. Sedebat animo , inquit Combefisius, Clichtovei hominis nih il Græci,
commentariis remotis, quibus onerati polius libri de fide, quam serio illustrati, puriorem
textum multiplicum codicum collatione, nova etiam seu interpolata (Billii) versione auctum
( a) Uti in cod . Laurent. XVI . 2, v. Baudin . I. inquit , ejus exordium afferal Zanellus ( 1. c . ),
atque illud ego contulerim cum vetustissima edit. 4
(6 ) Add . Bandin . I. c . tom . I. pay. 274, ubi cod . Veneta , a. 1514 , quæ ex versione Jacobi Fabri
p . ur
La sq . IIIla. rl
25.5 XXI bab. et . capp . CII, uli alii : conf . ad . Stapulensis expressa legitur in titulo , una eadem
que cum illa mihi visa est . — Fortasse Faber in
(c) Jac. Thomasius Diss . de doctoribus schola- terpretis Pisani versionem reformavit , atqus e hincr
n. J. de codd . Harl , olavit
inde interp . , - In bibl . publ. Pari .inte
- Ex- codd . Lat. cat. vol . III , cod. MMCCCLXXV , el
cishæe
stal
sti Lalini
inte Liplali
s,rpre o in6 .aliquot mss. codd. Venet . quatuor sequentibus , occurrit Burgundionis inter
s . 167
(d) Conf. Oudin . tom . II . pag . 1296 sqq . pret, atque in cod . VIIMDCCX . m . 9. vol . IV . pag . 북
s in. ce
opubibl
in Marntc.uminte
capr pcodd
. dis. tri
um est., LXX
Lat.butin cod ullIa. 387. nolanle auctore catalogi . « Damasc. traditio
sineXII
librorum divisione ; cujus initium allulit Zanelli orthodoxæ fidei, Guidone sive potius , Burgun .
in cat, illorum codd . pag . 59, de quo cod . et Bur- dione, judice Pisano, interprele . » İn cod. MMCLV.
kundionis versione disputat Jo. Domin . Mansi ad est versio, nulla interprelis mentione . In codd .
Fabricii Biblioth . Lat . med . et inf. ætatis , tom . I. O.roniens . n . 607. 612 et 1609. catal . - Florent , .
pag . 305 ( ubi de Burgundione, s. Burgundio coin bibl. S. Crucis, bis . V. Zachariæ iter litterar .
per lial . pag . 97 el 98, elc . Harl .
piosius agitur ) , et contra Fabricium , negantem
versioncm illius operis unquam paruisse, 1 cuill ,
edere, atque ad fontes, Patres scilicet antiquiores , quos tolos Damascenus loquitur, a se nihil
scribere professus ipse, reducere. Quod Combefisius aliis occupatus implere supersedit, magno
studio Lequinius exsecutus est, qui hoc Damasceni opus, servata utraque et capitum et libro
rum distinctione, ad Græcos codices mss . accurate recensitum cum nova versione sua et
notis exhibet. Non omittendum , quod epitomen universæ theologiæ ex hoc Damasceni opere
contextam vulgavit Christophorus Pelargus Francof. ad Viadrum 1605 in-4, qui cum in
reformatorum partes trahendum illum scriptorem duxerit, ex nostratibus B. D. Balthasar
Mentzerus, avus, Giessæ a . 1614, edidit et respondente Jo . Sauberto Altdorfino publice
defensitavit delineationem brevissimam libri III Damasceni de orthodoxa fide, in qua quce
auctoris hujus de Christo Osavopú med sententia fuerit et confessio, contra infelices nonnullos
rerum theologicarum criticos ad oculum ostenditur. Constat etiam B. D. Eliam Vejelium ,
Ecclesiæ Ulmensis antistitem meritissimum , a longo tempore id agitasse consilii , ut Dama
sceni hoc opus ad mss . codices Augustana (a) et Cæsareæ bibl . recensitum Græce et Latine
cum commentariis ederet ; sed præclaro proposito fatum viri præstantissimi intercessit .
Duas interpolationes, lib . III c . 3 et 7. in codicibus aliquot mss. repertas et Damasceno ab
aliena manu insertas, Græce et Latine dedit Lequinius, pag. 659-661 . Quæ porro sub
Cyrilli, Alex . , nomine Jo . Wegelinus edidit de SS. Trinitate , et Aubertus tomo ultimo operum
9
Cyrilli exhibet, jam supra p . 571, notare me memini esse Damasceni, licet e Cyrilli scriptis
magnam partem repetita .
4. Ilpos tous Bla6ánovcas ediç ayios elxóvas. Adversus eos qui sacras imagines calumniantur.
Abyo: Tomoyntixol tres pag . 307-390. Értotodepaious aóyous vocat Jo . Hierosolymitanus in Da
masceni Vita cap . 14, meminitque eorum iterum cap . 33. Primus scriptus est post a. C. 727 ,
Leonis Isauri decimum , quo ille edictum adversus imagines promulgavit, sed ante quam xaads
ille trotuty tñs 20yuxñs XOLSTOŪ Tolumns. quibus verbis Germanum , patriarcham Constantinop .,(6 )
Damascenus p. 308 , intelligit, a Leone depositus esset , quod acciditsub extremum anni
7
729. Secundus post Germanum in exsilium pulsum , cujus meminit p. 336 : Kal vũv ó paxápios
Γερμανός , ο βίω και λόγω εξαστράπτων , έρραπίσθη, και εξόριστος γέγονε , και έτεροι πλείστοι επίσκοποι
και πατέρες, ών ουκ οίδαμεν τα ονόματα . Τertius, quem Joanni Damasceno sine magna causa
abjudicat Humfredus Hody prolegom . ad Chronicon Joannis Malalæ cap. 32 , secundo est
simillimus, et scriptus uterque adhuc ante anathema adversus Leonem pronuntiatum publice,
hoc est ante annum ejus tertium decimum , Christi 730 (c) . Prodierunt primum cum Vita ,
à Joanne Hierosol . scripta Græce , edente Nicolao Majorano , qui eos cardinali, Joanni
Petro Caraffæ dedicavit, Rom . 1553 , in - 8 . Latine vertit Godfridus Tilmannus , Carthusiæ
Parisiensis monachus, Paris. 1555 in-4 ( e ) ; Antuerp. 1556 , in- 12. Ante eum Petrus Franci
scus Zinus, Venet. 1554, in 8 ( n ), cujus versionem additis Græcis recusam in Basileensi,
edit. 1575, etiam Jac . Billius in Latină sua editione servavit , additis paucis castigationibus,
Paris, 1577 , 1603 , 1619. Denique (ne de Gallica versione dicam vulgata Virduni 1573 ) ,
Lequinius ex utraque interpretatione Latina nova tertiam concinnare operæ pretium
duxit, adhibitis etiam emendationibus Billii ( 1). Singulis hisce libris aDamasceno subjuncta
sunt loca variaPatrum pro imaginibus, quorum indicem hoc loco subjiciam [v. Walch. Ilist.
hær ., XI, p. 322 sq .]
(a) De Augustanis codd . vide B. Antonii Reiseri Bandin. I. c. vol. III . pag. 14. Ex primo capite
catalogum mss. bibl. Augustanæ , pag. 29. De Cæ- operis desumpla esl pars orationis, quod Deus com
sareis Lambecium lib . v. p. 1. elc. Fabr. Tum in prehendi non polesi, in cod . Florent. Laurent. XII .
codd. CCII, et tribus seqq. it. in cod . CCXCIII n . 23. plul.6.v. Bandin . I. c. I. p . 121.adde supra,
ejusd. vol. - In bibl. Taurin . codd . CCXV . et
-
in notitia generali codd . el Walch histor. he
COLXXXVII. vid . cat . codd . Gr . Taur. p . 308 et res. tom . VIII, pag. 616. etc. 619, sqq. 652. 660.
584 . Paris. in bibl. publ . codd . XXVII. add . ad 666 sq . Harl.
n . 1. scripta . Ex cap. 13 libri iv , de orthod .
. (6) V. infra , vol . X. p. 206 sqq. Walchii Hist.
fide recepta est particula in Liturgiis SS. Patrum , hæres. cit. lom . X. p . 152. 166 sq. 723 sqq. tom .
Paris, ap. Guil. Morell . 1560 fol. p. 125. Jo Das XI . p. 270 sq . 377 sqq . 387 sq: et de Dama
masceni quod panis el vinum in S. Eucharistia non sceni oralt . p . 288 sqq. ac seq . not. Harl.
sini lypus, sed ipsum corpus et sanguis Christi . (c) Excerpia ex his ill . orr. el summam illarum
In cod . Bodlei. XCIV . sive n . 2877. cal. codd . dedit Walch . I. c. lom . XI, pag. 302-325 . Hari.
Angl . elc. Huc quoque referri potestJo. Dam . opinio ( d) V Maillaire A. T. in indice, p . 524. H.
in lib. ni De orihod . fide, cap . 28 , et in libro iv , (e) In 4. v. Pinelli cat. I. p. 71. H.
cap . 14 ; atque similis argumenti oratio de incor- in Jo . Damasceno tributa est narratio de ori .
ruptibili corpore Christi, quod in sacra synaxi acci. gine motuum Iconoclaslar ., ab aliis Joanni, mo
pimus , in edit . Paris . 1619. fol. pag . $51 . Gr. ac nacho Hierosol . , assignata ; v. supra , vol. VII. pag.
Lat. et in cod . Cæsar. CCXLVI. n. 12 , qui ali- 682. § V, et nola c. de codd. Dam . De sanctis
quantum discrepare dicitur a Lambec.. V. pag. 245
sq. ibid . n . 13. p. 246. est Damasc. docirina de
imaginibus , in quinque codd. Gr. bibl . Parisiis.
Oxon . in cod. Bodlei . XCIV . sunt n . 35. Dam .
unilale et differencia S. Trinitatis el in cod . CCVII . De imaginibus , n . 41 de cruce , et quod ea sit
n. 9. pag. 25. it . in cod. LIX . n . 11 ( v. Lamb. II. adoranda , in qua etiam tractat . de fide ; n . 42 de
.
paz. 264.) fragm . de Trinitale Taurini in cod . sanctis eorumque reliquiarum veneratione et mi
LIV de S. Trinitale, s. cap. 8 libri primi de lide, raculis , 45. de ss. imaginibus ; n . 14 Damasceni
elc . el cap. 12 libri primi, de divinis nominibus, et aliorum Patrum preces ante communionem ce
nec non cap. 13 ejusd. libri, de loco Dei et quod lebratam recitalæ. v. cat. codd . Angliæ, etc.. I. pag.
solus Deus non circumscriptus sil . - in cod . Medic. 150 . Joach . Camerarius in Disput. de piis et
Laur. XXII, n . 9. plut. 71. caput de nominibus catholicis atque orthodoxis preč bus et invocatione
accuralius . v. cal. codd . Gr . Taur. pag . 157, et nominis divini , etc. Argentor. 1560. 8. Græce
28
NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII .
27
INDEX SCRIPTORUM
quos in libris de imaginibus laudat Joannes Damascenus .
Ambrosius , episc . Mediolanensis , εκ της προς Germanus , patriarcha Constantinopol. 308 , missi's
περί ν της
πάσα Ιταλί αν επιστ
ενσάρ κου ολής
οικον, ομίας ianumΛόγο
344 adτουGralΘεού imp.
υ, in Grego ium , , 336
etsilrius ο . θεοόδήμων ( Nazianzenus ) , 319.
335 ; ο θείος , 316, 346 ; ο θεολόγος , 319 ; εκ του
Anastasios Sinaita , του αγίου όρους Σινά , 378.
383 . περί Υιού, λόγου β', 367 ; εκ του λόγου του κατά
In novam Dominicam el apostoluni, Thomam , 388.. Ιουλιανού του παραβάτου, 371 ; εκ των επών , 381 ,
patrtasi
et Anas us ,περ!
iarcha iepi
archΣαβ scου
βάτ . Theo προςs Συμ
και poli εώνochi
(Anti æ ),
, επί- Cre; gor
382 Nysισμα
το βάπτ
εις ius , 384
senus . ii frater, 323.- ανα
, Basil
Tanpwyatıxdv (supplementum hexaemeri Basiliani ) ,
περί κατασκευής ανθρώπου , 324, 342 . Oralin de
σκοπ
ArcονadiΒόστ
us ,ρης
arc 344p., 386
, hie . ri , in Vita Symeonis, divinitate Filii et Spiritus S. et de Abrahamo 324,,
Cyp
Anastasius, imp. 377. , 342 , 364.
Thaumaturgi,, miraculo
5 . CXXXII , , 378.
Helladius Vita S. Basilii , 327, 365.
xan dri nus
Aleanasius , 319.
Ath
lib . III, κατ ά Α
' ρει ανώ ν , 383 . Εκ Hieronymuins , presbyter Hierosol ., 385, locus,
των γραφέντων εκατόν κεφαλαίων προς 'Αντίοχο φui affertur , est Hieronymi , Greci scriptoris , de
ν
α .κατHæ
366,οντ583
τον', άρχ
2n quæσιν
ά πεύ onesαπόjun
stiκαι σινis, κεφ
κριior anaιον
Athάλα sii quoΙωά sup raυ. Αντιοχείας του και Μαλάλα Χρονο
ννο
sunt, quem post a . C. 700, vixisse Lequinius non γρα
Joaφίαnne
, 368 . ysost . de uno legislatore, 343.
s Chr
Basiliurus , 317, 362 : έκ τής εις τον Ησαΐαν ερμη- Joannes Clhrysostomuς εκ της ερμηνείας του
dilf
νείαςitet
, 566. , in Barlaamum , martyrem , 320, 342 ,
:
δικαίου Ιώβ , 371. Εκ του λόγου, του , Επίγνωσαι ,
363. In Gordium , martyrem , 322, 342. Ad S. Fla- ότι εν μέσω παγίδων διαβαίνεις ( XY, De statuis ) ,
579. In Machabeos , 384. Κατά Ιουλιανού του αθέου
Basilius έν Samεικ
οστ
tanό aεβδομή των προς 'Αμφιλόχιον
e, άκο εκ του πρώτου λόγου , 384; εις τον νιπτήρα , 584. -
περίnumτουde αγί
via ουariΠνε τοςierτρι
ύμαmul 384.
ντα κεφαλαίων , In Meletium , Antioch., incipit : Πανταχού της ιεράς
318 , 321 , 312 , 364. – In XL martyres , 322, 323, ταύτης , 343. In S. Flavianum, Antioch._381. In
Colossenses . εκ του τρίτου λόγου , 567. In Εpist. ad
Timoth. κεφάλ. η', 382.. - 'Ερμηνεία in Epist.. ad
342, 364
Clem , 381Alexa
ens, . ndrinus , του
e con αρχαιοτάτου Κλή- Hebræos, 324, 342, 364, 367. In parabolam semi
Chalce
μεντο donens
ς προς Αλέξα cilium
νδρον , 380.
, εκ του εβδόμου βιβλίου nis, 343. De proditione Judæ et in Pascba , 343.
>
In psal . iii, de Davide et Absolone, 367. – Apud
Eudoxiam delatus, ac si Origenis hæresin seque
των Στρωματέ ων, 382.
Cyrista
Con nus,x .,
llusntiΑle imp. του. προσφωνητικού προς τον
εκ 370 retur , 585.
βασιλέα Θεοδ όσιοςν , 367, εκ των Θησαυρών , 567 , Joannes , diaconus ,
εκ του πονήματο , ότι διά πάσης της Μωϋσέως γρα- Isidorus, diaconus . 377 .
Ejus Χρονογραφία , 385 .
φής το του Χριστού μυστήριον ενσημαίνεται, 367. Julianus , αθεώτατος και αποστάτηςλιο, 327 , 365.
Cyrillus , Hierosol . , εκ της δωδεκάτης κατηχή- Αli , 580. - Το κατ Λέο Ευαγγέ ν , ab
us ά ντα ico
nomachis Evangelium Leonis Isauri scribi jubel
Dio
Και
σεω
nysius
ς κατ , 334,
ά Θεο
, 383. ύ τα Are
περί gitύa ,δια
opaΘεο σκεύς
ο πολ ψάμτα ς , α31
ενοθεί , 555.
. perLeo i, mum
nticas
sar Neapol is in Cypro episcopi, èx toũ xarde
, 338.
Ιουδαίων λόγου , 323, 326, 342. 'Εκ του ε' λόγου ,
ί θεί ονομάτί ωνεκκ , 373 ,, 376. .
ΠερDio nys.ων
342 , 363 ius
Epi. stπερ
, 390,ιασ742.
. ad Titλησ τικής342,
uin , 319, ad ίας
ιεραρχ 320m ,,
Joa,nne
,
Mac374,
373, edoniu s , 380.
Mangn
Ma usei
ich , pre sbyter
, 31 376. .Αισχρά και μυσαρά και
, ,336
theologum , 363. ακάθαρτος γραφή Μανιχαίων τε και Ελλήνων και
rusi,lib
Dioscoani 380er., e quo contra imagines produ- των λοιπών αιρέσεων, 314, 350. Μανιχαίοι συνέγρα
Ephpli
Epi esina Syn odu s ληστρική . 329.
citur testimoniuπι, τυχόν παρεγγεγραμμένος και ψαMax ν τοimiκατ, άphiΘωlos
μάoph λιοfesν,sor358
ν iΕυαelγγέcon is ,. εκ των περι
επί9.πλαUbi
.33 στοςcon fer.end
, 319
æ
γνώθιnolωςæ . απ όπnti
Leo λαστusος, Cyp riuοςs,,
ο λόγ αυτού πεπραγμένων μεταξύ αυτού τε και Θεοδοσίου
commodus verborum Epiplhanii interpsres , 326. επισκόπου , 344 , 387.
Epiphanii ecclesia in Cypro , imaginibu exornata , Mercurius, mar tyrnsi
Patare , 365.
s episcopi , περί αναστά
Metliodii ,
Eusebius
339. Pamphili lib . V , των εν Ευαγγελίοις σεως , 389 .
αποδείξεων , 367 ; lib . VII , Ecclesiastic historia , Olym
Pan tal us,is37et6 .Marini, martyrum , reliquiæ , 377.
pieon
369 ; lib. IX, 370. Vita Constantini , 371 , 372 , 380 . Polychronii épunvela in Ezechielein , 372 .
ius,, mar rchus odos ,Eph s (Con
cluani staalo nopol .),sc328.
ntirun
hymnus
Eutvia
Fla exatyr synanu
, in, Ari 376.
esina ληστρική Pro
Severi , Gab epi ., εις τα εγκαίνια του
Eutychianus, 377 . σταυρού, 327, 343, 365 ; εκ του λόγου τετάρτου εις
intGen nadusius
erſecl , 329 . Ali
, arc Conioc
hieusp, Ant ntiusnop
stahen ol. .386.
, 381 τον σταυρόν , 385.
71 sqq. reddidit ex libello precationum , quo Græ- dere et firmare , denique concludere studuit , au
cæ Ecclesiæ utuntur , Jo . Damasceni el aliorum ciorem trium istarum oratt . non posse antiquio
. um eccl . Preces .
pPatr Num autem tres libri de rem esse vel fine sæculi x , vel initio sequentis xi.
imaginibus genuini sint, necne , copiose inquirit De Damasceno , praecipuo cultus imaginum pa
Oudin . I. c. pag. 1747 sqq . et contra Guil. Ca-
-
trono , plura leges in Walchii Histor. hæres . élc.

.
veum sententiam Frid . Spanhemji atque El . Dupin .

.
tom. X , pag. 150 sqq. 156 sqq. 168 sqq . 176 sqq.6
Damascenum nostrum jion fuisse architeclum trium 235 sqq . 399. 723 sqq. etc. et tom, XI , pag.: 27
sqq . ubi etiam contra Lequien . de tempore , quan
iplores , Damibus
quod scrionu
Lim rum asceni æta teislonge infe - do II . nóros scriplus sit , quædam monel et tres
illa citantur,m cor
riores , orat , plur
roborareargu ment
, Hum fredi autser
, præ em orr . contra Oudinum , etc. vindical Damasceno , nec
Hody judicium ., a Fabricio oppugnatum , defen . Humfredi Hody probat judicium . Harl.
NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII . 30
Magni Simeonis, του θαυμαστού όρους, περί ει. clesiastica , 380, 386. ' Εκ του δ' τόμου, 376.
κόνων, 386 . Theodorus (S.), episcopus Pentapolis. Ejus par
Socralis Historice eccles. lib. I , 370 . ratio parum credibilis de Dione, servum fugitivum
Sophronii, Hierosol. archiepisc., deluwváplov, martyris imagine ellicta ad redilum cogente, 382
328, 544, 352. De martyribus, 'Cyro et Joanne ei seq .
Theodoro hypodiacono, podagra laborante, 387. Θεολογικώς ειπείν , ut cum theologo loquar. 310,
Stephani Bostreni contra Judeos κεφάλαιον δ', 349. Respiciuntur Nazianzeni loca .
370. Thomæ evangelium a Manichæis suppositum ,
Symbolum , 309, 345. 338.
Synodus quinta , 386 ; quinisexta, 389 . Timotheus, Constantinopol. 380.
Theodoriliis, episcopus Cyri, èx tñs 0100éou Vita S. Basilii , ab Helladio scripta, 327. Chry
ιστορίας , εις τον βίον του αγίου Συμεώνος, Κιονί- sostomi , 328 , 343 , 365. Abbatis , Danielis , 388.
του, 566. Περί Μακεδονίου 'Ασιανίτου , 380. Ερμη- Eupraxie, 398, 543 , 589. Eustathii του και Πλα
vela in Ezechielem , 372. xtda martyrium , 372. Mariæ, Ægyptiæ, 328, 343,
Theodorus, Ælioles, abbas, 328, 344, 352. 388 .
Theodorus, Mopsueslenus, 386. Simeonis , thaumaturgi, scripta ab Arcadio ,
Theodori, lectoris Constantinopol. Historia ec- 378 .
5. A :62205 repl opo tepovohuatog. Libellus de recta sententia, sive confessio fidei, dictata a
Damasceno et ab Elia episcopo , tradita Petro , Damasci metropolitæ , p. 390-395. Incipit : Oů
aixpos à u poté pub Ev çobos. Primus edidit Lequinius e codice Vaticano MCCLXII, et versionem
addidit. In hoc libello comprobatur doctrina sex synodorum , rejiciunturque cum hære
sibus omnibus a Simone Mago , μέχρι την νύν κινηθείσαν κατά της αγίας του Χριστού και Θεού ημών
'Exzansias, hoc est usque ad Iconomachos, etiam Origenis anonvara, Petri Fullonis addita
mentum ad Trisagium , Monothelitæ Sergius , Cyrus, Paulus, Petrus, Pyrrhus, Macarius et
Stephanus, ejus discipulus, nec non Maronitæ . [ Conf. Walch . Hist. næres. VIII, p. 480 sq.
et notam seq. ad n . 6. Harl.]
6. Tópos, sive Libellus contra Jacobitas, Monophysitas,sive Eutychianos ex Petri, Damasceni
episcopi , persona ad Tudarææ, h.e. Darææ (a ), episcopum Jacobitam ,p.397-427.Incipit :Out
azalov őre ut, xalūs. Ediderat Latine ex Francisci Turriani versione , sed mutilum , sub titulo
Damasceni contra Acephalos, Henricus Canisius tom . JV , p . 173 Antiquar. lect. Ingolstadii
.
1604, in- 4 . Integriorem et Græce primus vulgavit Lequinius e codice Vaticano , ac quæ huic
etiam deerant, ea Latine suppleta dedit ex versione Arabica , quam ms. servant Patres Ora
torii Parisiensis (6) . Quoniam huiclibello loca plura doctorum Écclesiæ Damascenus adnexuit,
corum quoque brevem elenchum hoc loco accipe.
Ambrosius , Mediolanensis , £x toŨ Tepl & vopw- Gregorius, theol. 398, 410, 411, 412, 418 , 419.
Epistola 1 ad Cledonium , 422. 'Απολογητικός,
πήσεως, ήτοι κατά 'Απολιναρίου λόγου, 423. Ejusd.
ad Gratianum , imp. 425. Quem locum laudavit 422 . - Sermo II de Filio, 422 , 'Ex tūv È Trðv, 423.
Cyrillus in Ephesina synodo, ibid. ex tñs Épun Gregorius , Nyssenus , Epistola ad Philippum,
νείας του συμβόλου, 425. monachuun, 425. 'Εκ του κατά 'Απολιναρίου , ibid.
Amphilocbii, Iconii episc. , epistola ad Seleucum , Ireneus, episcopus Lugd . εκ των κατά Ουαλεν
123 , 124 . τίνου , 420. - Αι ιστορι και διαγορεύουσι βίβλοι,,
9
Aristoteles, lertius decimus apostolorum, bære- 419 .

ticis, 399. Joannes Chrysostomus εκ τού εις τον Λάζαρος
Arius, 396, 399 . λόγου, 526. Εκ της προς Καισάριοντον μονάζοντα
Athanasius, Alex. episc. 408, 409, èx toŨ xatd Επιστολής,9 427.
alpe Sewv, 420. Epist. ad Epictetum , 422. Justinus, pbilos. et martyr , ¿v Tř EXOLOel tñ
Basilius , Cesareensis, εκ του κατ’ Ευνομίου λό- περί της ορθής ομολογίας, 41ο. Εκ του τρίτου βι
γου α ' , 421. εκ της διαλέξεως (ζ' ) προς 'Αέτιον τον βλίου , του περί αγίας Τριάδος, κεφάλ. ιγ' , 420.
Agatavov, 421. - Epist. ad Amphilochium . 398 .
'Αρειανόν, Kspár. 15 ibid. Lequinius observat, per tertium de
Cyrillus, Alex. 406, 408, 409, 410, 411 , 413. Trinitate intelligi expositionem fidei, quæ inter
In Ephesina synodo, 423. 'Ex toŰ TiporowvYTIXOŪ S. Justini opera legitur, et subjuncta fuit duobus
του προς Αλεξανδρείς, 424. Εκ του περί πίστεως libellis adversus Judæos et Græcos ad Eupbra
diyou, 425. – Epist. ad Joannem , Antiochenum , sium , sophistam , quæ omnia Justinum juniorem
425. Ad Acacium , Melitenes episc. ibid. ' Ex cov auctorem babent, illum fortasse, cujus epistola ad
εις το Λευϊτικόν, 425. Περί Τριάδος λόγος , ibid . ad Petrum Fullonem exstal.
Succensum I el ll epist. 426. Methodius, Patarensis episc. ÈX TOű lóyou els
Diodorus, 398 . την υπαπαντήν, 421 .
Dioscorus, 398. Nestorius, anthropolatra, 398, 402.
Eunomius, bæreticus, 397 . Petrus Fullo, 419 . Κατά τους φυσικούς, 405.
(a ) De quo loco v . Lequien. in Orient. Chri- et Dioscorum incertis autsupposititiis opp. Damasca
stian . tom . 11. p. 1427. Harl. adnumerat. Insuper, Walch. dubitat num opusc .
(6 ) Ex ed . Mich . Lequien . Cum libr. Gr. ac Lat. de divinitate et incarnala æconomia Domini nostri
et integriorem exhibel Basnage in altera Canisii Jesu Christi , contra exsecrandas Jacobitarum su
ed. s. Thesauro monimentor. eccles. Amstel. 1725. perstitiones , et opusc . a Damasc. dictatum , el ab .
fol. tom . I. pag. 29 sqq. Inter codd . Tb . RoeElia episc . tradilum Petro , a Caveo in Hist, litter ,
in bibl . Bodlei, n. 272. cal. Damasc. contra Euty- SS. Eccl. I , pag. 626. inter inedila Jo. Dam . opp.
chen et Dioscorum , Arabice , conf. Infra , vnl. IX , meworata , sint genuina. Harl,
pag. 310. edl, vel. Chr. Guil . Franc . Walch . Histor. ( c) Severo , hæresiarcha , recentius scriptum
hæresium , elc . lom . VIII. pag. 842 sqq . qui cum adeoque suppositum Basilio M. nec hactenus edic
Oudino I. c. pag. 1756. illum libell. contra Eutych. lum . Lequien.
Proclus, patriarcha Constantinopol., Trisagium Severus, 398.
hymnum ab angelis edoclus, 419. Theodorus Mopsiestenus, 398.
Sabellius, Afer, 398. Trisagio adjecia improbantur, 418 seq.
7. Κατά Μανιχαίων διάλογος . Dialogus contra Manichoos , sive Paulicianos , pag. 429-465 .
Incipit:'Επειδή συνεληλύθαμεν.Ιn quibusdam codicibus praeter rem refertur ads.Anathasium( α).
Damasceni esse dubitavit Billius eam tantum ob rationem , quod ignem, tortorein dæmo
num impiorumque hominum , exponit non de vero igne , sed de nequitiæ furiis ac peccati
flagrante frustrataque libidine. Vide pag . 146, 448, 460, 463. Sed idem visum aliis Ecclesiæ
doctoribus, etiam antiquioribus, notarunt Sixtus Senensis, lib. vi Bibliothecæ S. adnot . 40 ,
et Benedictini ad Ambrosium tom . I, p . 1460. Primus hunc dialogum cum versione edidit
Emanuel Margunius, Cretensis, Patay. 1572 , 8. deinde utraque lingua recuderunt Basileenses
in sua Damasceni editione a . 1575, fol. Cum alia versione sua Jo . Leunclavius adjunxit imp .
Manuelis Comneni, legationi ad Armenios, Leonis M. epistolæ de fide, Leontioque et constan
tino Harmenopulo de sectis, et Harmenopuli, Augustini atque Hilarii confessionibus fidei,
Basil. 1578 , in - 8. Tertia Jac . Billii versio exstat in editionibus Damasceni Latinis Parisien
sibus a . 1577 , 1603, 1619 , fol.
8. Διάλεξις Σαρακηνού και Χριστιανού. Disceptatio Christiani et Saraceni, pag. 466-469 . In
cipit: τί λέγεις τον Χριστόν. Prodierat Latine ex veteri versione in prioribus editionibus. Νeque
Lequinio ad manus fuit Græcus codex, quem exstare in bibl. Cæsarea testis Lambecius 'V,
p . 126 6) ; tamen Græca quædam fragmenta ascripsit ex Dialogis Theodori Abucaræ , ex quo
etiam p . 470, Græce et Latine subjunxit brevem dialogum Christiani et Saraceni tx tūv nepos
τους Σαρακηνούς αντιρρήσεων διά φωνής Ιωάννου Δαμασκηνού. incipit :. ειπέ μοι , ώ επίσκοπε , ου
κατείδωλος ήν ο κόσμος. Voy . Oudin. 1. c. pag. 1745 , inter dubia opp . et p . 1760, et Fabric .
De veritate relig . Christ. p . 119 et 122 sq . Harl.]
9. Περί δρακόντων. De draconibus fragmentum p . 471 , 473. Incipit : Επειδή και δράκοντας
αναπλάττουσι. Εt περί στρυγγών, de strygibus, pag. 473. Incipit : Θέλω δε ίνα μή. Ηec duo fra
gmenta , quibus vulgi et hæreticorum fabulas ridet Damascenus , antea inedita, Lequinius ac
cepit a Montfaucono. Pag . 472 ,laudatur Δίων ο Ρωμαίους συγγραψάμενος περί βασιλείας και περί
της Δημοκρατίας Ρώμης , και διηγησάμενος περί του πολυθρυλλήτου πολέμου του Καρχηδονίου, quibus
verbisnon Dionis Chrysostomi περί βασιλείας λόγοι , sed alterius Dionis Cassii Historia
Romanæ libri innuuntur. Fabr . Est in cod . Selden . XV, cat. bibl . Bodlei , s. codd .
Anglia n . 3+03 . in bibl . San -Germanens. V. Montfauc. Bibl . bibl . mss. p . 1157 A.
Harl.
10. Περί αγίας Τριάδος. De S. Trinitate, per questiones et responsiones, p. 474-477. Opuscu
Jum pridem editum a Jo . Wegelinocum versione et notis,Augustæ Vindel.1611 , in -8. Incipit :
Περί μεν της αγίας Τριάδος της ομοουσίου. Fabr . Eustat Paris . in bibl. publ . codd . CD et
MCCLXVII. Vindob . in cod. Cæsar. CXLVII , n . 10. y . Lambec . IV , pag . 268.
De cod. CCXLVI, n. 13. V. Lamb. V, pag. 246, et supra ad n . 6. Add. Oudin . p. 1764, n. 8 .
Harl.
11. Περί του Τρισαγίου ύμνου . De hymno Trisagio , ad Jordanem Archimandritam, adversus
eorum sententiam , qui hymnum illum non ad SS . Trinitatem, sed ad solum Christum refe
rebant, et adversus Petri Fullonis additamentum , Jacobitis et Maronitis (vide pag. 485) , pro
batum, p. 480-497. Prodierat hæc epistolaGræce etLatine nescio quo interprete , in editione
Damasceni Basil . 1575, sed a Lequinio longe castigatior et cum nova versione exhibetur ad
quatuor codd . mss. Incipit : Του προς σέ μου πόθου ( c). Loca Patrum, quo vindicare ad calcem
hujus scripti instituit Damascenus, pag. 488 seq. hæc sunt :
1
Athanasii εν τώ περί σαρκώσεως και Τριάδος 'Από θ' λόγου περί της εν πνεύματι προσκυνή
λόγω p. 448, ού η αρχή : Οι κακοτέχνως p. 493 . σεως, p. 490. Εκ του προς Ερμείαν δ' λόγου , ου η
Basilii εκ του τετάρτου λόγου του κατ’ Ευνομίου, αρχή .Τον
: δε Θεόν εκ Θεού , p. 491. Από του
ού η αρχή: Ει φύσειΘεός οΥιός, 493. Έκτου προς πέμπτου λόγου του προς Ερμείαν,ούη αρχή: Είεν
.
'Αμφιλόχιον περί του αγίου Πνεύματος p. 493. εκ παντός ημίν , p . 492. Εν τω περί Πνεύματος
Chrysostomiεις το ευλογημένος, ού η αρχή:. Εκ λόγω προς Ερμείαν, ού η αρχή: Πόνον αγαθών, 494..
των θαυμάτων είςθαύματα (ιοιn . Y Savil. p . 882)
p. 489 . Epiphanii έκ τού εις την αγίαν Θεοτόκον λόγου
Cyrilli, Alex . από έκτου λόγου του περί της αγίας p. 498 : Ο άγιος και θαυμαστός Έπιφάνιος εν τω
Τριάδος , ού η αρχή : Ισότητόςμεν ούν , pag.490. επιγεγραμμένη 'Αγκυρωτώ λόγω, 494.
(a) Damasceno ascribitur in cod . Vindobon. ex cod . Tuurin. CC , n . 17. suppleri posse edit.
Cæs. CCL. n . 2 , v. Lambec. comm . V , pag. 307, nolat confector cat. codd. Taur . pag. 298. Harl.
Monachii in bibl. elect . cod . CXIV, v . cal. (c) Reperitur in cod . Cæsar. CCŠLVI, n . 11 .
codd . Gr. Bavar . pag. 44. Florentive in codd . V. Lambec. V , pag . 244 sqq. In cat. codd . An
Laurent. Medic . Xil , n . 22 , plut. 4 , v . Bandin . gliæ, etc. tom . I in bibl. Bodl . n. 3614, el confe
cat. codd. Gr. 1 , pag. 535. - Paris, in bibl. publ . clor cat . adnotat , cod . non concordare cum im
codd . MCXI et MCCCXXVII . add. supra , vol. VΙΙ , presso. Oxon. n. 612 , inter codd . collegii Merto
pag.
. 326. Inter incerta vel supposititia refert Ondin. nens. Paris, in quatuor codd. bibl. publicæ .
C. pag.. 1745 , η . 2., Harl.
9 Florentiæ , in codd. Laurent, XII , n . 21 , plut. 4 ,
(6) Pag. 267 , ed . Kollar. de cod . CCXLVII , leste Bandin. cal . codd. Gr. Laur. I , pag. 535 ,
n. 26, sed in cod . Cæs. ordinem longe alium esse, add . Oudin . I. c . pag . 1740 , et Walch . Hist , hæres.
ac in ed. Lal, Billiana. Paris . observal Lambec. lom. IX , pag. 480 sqq . de Maronitis. Harla
1
33 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII . 34

Gregorii, Nysseni, ex toŨ XIT' E voulou tiputou Procli, Constantinopol., ex tou you toŬ els the
a you , p. 494. αγίαν Θεοτόκον, p . 492. 'Εκ του εγκωμίου εις την
αγίαν Θεοτόκον, ούou η αρχή : Πάσαι μεν αι μαρτυρίας
Theologi ((Gregor.. Nazianzeui ),, εκ του λόγου εις .
τα γενέθλια p. 493 sed, και πανηγύρεις, ibid .

Loca hæc produxerat Anastasius, abbas S. Euthymii, sed ab hæresi Eutychiana alienus,
cujus cum laude facit Damascenus mentionem , pag . 481 et 495 , ut evinceret, ad Filium eos
Trisagium retulisse , quod Joanni , patriarchæ Hierosol., nullo modo committendum visum .
Denique ex solemni formula celebrationis mysteriorum Damascenus Trisagiun probat de
SS. Trinitate utique , non de solo Filio accipiendum esse , p . 496. Quem locum ex liturgia,
quæ sub Jacobi apostoli fertur nomine repetitum esse , Lequinius adnotavit.
12.11€ p ? tūv dyiwv Ynotetūv.De sanctis jejuniis, epistola ad Cometam , monachum , tū echoynuévy
και γνησίω δούλω Χριστού , κύρω Κομητά πνευματικών αδελφώ, Ιωάννης ελάχιστος , pag. 499-505. Ηanc
primus Lequinius edidit e mss. Mediceo ( a ) et Barocciano, quorum apographa cum eo
communicarunt Jo. Ernestus Grabe et Anselmus Bandurius, cum fragmenta pridem ex illa
produxisset Turrianus in Apologia pro epistolis pontificum et notis ad Constitutiones aposto
licas. Rejicit in hac epistola Damascenus morem Severianorum , qui jejunium observabant per
hebdomadas octo, a septuagesima usque ad Pascha. Loca, quæ ad calcem subjiciuntur, sunt
tam olarages apostolica , cujus et apud Epiphanium LXX, 12 ,mentio , doctorumque Ecclesiæ ,
S. Basilii εκ του κατά μεθυόντων λόγου,Chrysostomi εκτου προςτοτέλει της νηστείας λόγου , Anastasii
patriarchæ Constantinopol . ex encyclica epistola, Epiphanii,Cypri,èx tou els uovayois ( inter
pres : ex epistola ad monachos ), Joannis, episcopi Athenarum , Anastasii , patriarchæ Hiero
sol. tum hæreticorum, Severi , Acephali, archiep . Antiocheni, ex sermonibus évo povlastixois,
sermone εις την των νηστειών τεσσαρακοστήν, dicto in Cassiani Ecclesia, qui incipit : Νόμος εστί
και επί των σωματικών παλαισμάτων, et ex libro των υποσημειωθέντων ιδιοχείρως διαφόρων κεφαλαίων ,
nec non Benjaminis, Severiani, pseudoepiscopi Alexandrini, ex quarto libro tūv toptastixūv
αυτώ, ψευδεορταστική τριακοστή , ής αρχή • Φαιδρά και αξιαγαστος : ψευδεορταστική τριακοστη πέμπτη , ής
αρχή : Και νύν ακούειν δοκώ.
13. llepe tūv Oxtù tñs rovnplas tiveUuátwv. De octo spiritibus nequitiæ , de quibus ante Dama
scenum Evagrius, Nilus, Cassianus, etc., ad monachum quemdam , p.506-508, Græca primus
e ms. Abrahami Selleri dedit Lequinius . Latine verterat Bilibaldus Pirckeimerus, cujus versio
ex diverso in multis Græco codice composita p. 508 separatim subjicitur. Incipit : rlywoxe,
αδελφέ , ότι οκτώ είσιν. Sequitur deinde περί αρετών και κακιών, ψυχικών και σωματικών etπερί του τριμε
pois siisluxis De virtutibus et vitiis anima, corporisque et de triplici parte anime. Græcè e
codice Regio cum versione Leonis Allatii p . 509-514. Incipit : 'Ictéov Oūv ŐTE O TE).Oūs üvő
av pumos.De ms. Cæsareo vide Lambecium , IV , pag.197. Fabr. S. pag. 434, ed . Kollar. in cod.
CLÅXXIV,, n . 3. – In cod . Coislin . CCCLXXIV . fol. 343 , teste Montfaucon . in bibl. Coisl.
p . 564. – Venetiis, in cod . Marc . CCCCXCVIII. V. cat. codd.Marc . p . 261. sq. Harl.
!! Elszywyn oorláTWY STOŁYetúồns. Institutio elementaris ad dogmata, adversus Acephalos, seu
Monophysitas, Monothelitas, et Nestorianos, ad Joannem Laodicenæ urbis episcopum . pag.
515-521 . Incipit: Εν ονόματι του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος . Verterat a . 1544
Joachimus Perionius . Græce et Latine prodierat in editione Basil. 1575. Fabr. V. Oudin .
1. c. pag . 1743. Exstat in Bibl . Bodlei . n . 3614, atque cod . multum differre ab impresso,
scribit auctor cat . codd . Angliæ, etc. I, p . 173. - Oxon. in cod. CXLV collegii Mertonensis,
s. n . 612 Cat. citati . — In cod. Taurin. CCCLXI. V. catal, codd . Gr . Taur. p.485. Floren
tie in cod. Medic. XXIX, n. 5. plut. 8, et cod . XX ( in quo multa sunt Damasceni opp. ),
7
n. 3, plut. 71 , V. Bandin . Cat. codd.Gr. Laurent. II, p. 272 ; et tom . III, p . 13. – Paris, in
bibl . publ . cod . MCXXII, in quo etiam sunt, quæ mox a Fabr. memorantur, n . 15 , 16 , et 17 .
Harl .
15.[lepl GuvDÉTOU SÚGEWS, xatā 'Axep.w. De natura composita , contra Acephalos pag. 521 -
>
527. Etiam hæc diatriba lucem videratGræce et Latine in jam dicta Basileensi. Fabr.Oxonice
in cod. antea laudato collegii Merton. - - Paris, in cod . MCXIX, n . 3. –
-
– Florent. in cod,,
Laurent. XX . n . 4. tum sequuntur ea duo opuscc. quæ Fabr. n . 16 et 17 recensentur.
V. Bandin . I. c .III, pag. 13 ; et Oudin . I. Cő pag. 1739 sq. Harl.
16. Περί των εν τώ Χριστώ δύο θελημάτων και ενεργειών και λοιπών φυσικών ιδιωμάτων. De duabus
in Christo voluntatibus et operationibus, et de naturalibus reliquis proprietatibus. p . 529
555. Incipit : 01 úo quasiç xał ulav ÚTÓctativ. Exstat Græce et Latine cum Perionii versione in
edit. Damasceni Basileensi anno 1575. Perionium subinde in Parisiensibus Latinis castigat
Billius . Sed Franciscus Combefisius cum nova versione notisque edidit in historia Monotheli
tarum , sive tom . II Auctarii novi, p . 466. Combefisii versionem Lequinius servavit, notas
omisit. Fabr. Exstat in cod. Taurin . ad n . 14 citato, et in sex codd . Paris, bibl. publ . v.
etiam ad n . 14 et15 ; et conf. Walchii Hist. hæres, tom IX (de controversiis cum Monothelelis,
quos Damascenus in boclibro oppugnavit ) ,p.498 sq.cum primis p . 540 —556 ; ubi longiora
>
ex illo libro dedit excerpta. Add . Oudin . p. 1738 sq . qui adnotat, in edd. Basil. 1548 et 1575,
subnecti libell. de duabus J. C. naturis , qui vero non pertineat ad Damasc ., sed ad S. Maria
mum monach . Harl.
(a) V. Bandin . Cat . codd. Gr. Laur. Medic. tom . III , p. 294 seq. HARL .
17. "Έπος ακριβέστατον κατά θεοστυγούς αιρέσεως των Νεστοριανών. Dissertatio accuratiss . adver
SUS exosam Deo Nestorianorum hæresin , pag . 555 - 571. Incipit : Tipos touş Neotopiou
oyoq povas,Græca primus e codice Regio MMCMXXVI. profert Lequinius, addita Francisci Tur
riani versione, quam vulgaverat Henr. Canisius tom . IV Antiquar. lectionum , p. 212, Ingolstad ,
1603 , in -4 ( a ). Etiam Arabicam hujus libri interpretationem ms. servari in Bibliotheca Patrum
Oratorii Paris. eodem Lequinio adpotante didici . Prodiit et Turriani versio cum Marci Beum
leri notis Tiguri, 1606 , in-8, sub titulo tractatiunculæ de duabus in Christo naturis.
18. Fragmenta varia, in antiquiss. codd. reperta. [ Varia fragmenta in notitia codd . gene
rali et passiin citaviinus.
a ) 'ETAUS responsio ad eos, qui dicunt, si duæ naturæ constituunt hominem , necesse
est, ut in Christo naturas tres, totidemque dicamus actiones ( b), ut objecit Severus. pag. 572
.
sec. incipit : Ο γάρ άθλιος ούτος Σεβήρος. Ιn fine legitur : Τέλος είληφε η βίβλος του αγίου και μακα
ρίου Ιωάννου του
Μανσούρ του Δαμασκηνού, η λεγομένη Πάνδεκτος . Testatur sepe laudatus milhi
Montfauconus, pag . 62. Diarii Italici, Venetiis apud nobiliss. Contarinum exstare codicem w
sæculi membranaceum , in quo Joannis Damasceni philosophica et rhetorica, in cujus itidem
fine legitur : Τέλος των εμπονημάτων Ιωάννου του Μανσούρ, της Πανδέκτης λεγομένης βίβλου .
b ) Περί θεολογίας, πως εικονίζει το Θείον άνθρωπος, de theologia , qua ratione imaginem Dei
homo referat . Incipit : Το κατ' εικόνα και ομοίωσιν, p. 573, 574.
c ) De animæ partibus tribus, virtutibus quatuor, facultatibus quinque. Incipit : Ths od
ψυχής μέρη Y" p . 574 seq .
. "
a ) llepi éveseusdeunione, variæ definitiones. Incipit : " Evwols ÈSTI OLESTÚtwy pag . 575. Con
fer S. Maximi Opera tom . II,p . 115. Fabr. In cod. Cæsar. CCL, n . 29 , est ex Damasceni Lo
gica ( p. 651 sq. ed . Paris. 1619) excerptum De differentia unionis. V. Lambec . V. p . 323
sq . Harl.
e ) Fragmentum breve Damasceni, servatum a Niceta Choniata lıb. XXIII Thesauri, ubi
disputat contra Sotericum Panleugenum , qui sacrificium Patri soli offerri a Filio docebat .
Incipit : ' 0tūvöwyOeds paz .576. Ediderat Allatius in Vindiciis synodiEphesinæ, pag 596.
f Alia duo fragmenta ex catena regia ms . ad Lucæ 11, 13, p. 576. Incipit : Kalėti tous
årostólous. Et : 'ETE !On Todayūs . [ v . general.codd . notit. (supra col . 14).
8 ) De mensibus Macedonicis, Romanis, Judaicis, Græcis et Ægyptiis, pag . 577 , 578. Incip. :
Φασί γάρ οι "Έλληνες είναι . Fair . In cod . Coislin. CΧΧ, fol. 214, verso περί των Μακεδόνων εκ
tñs exxandlastixis txôotews.V. Montfaucon. Bibl. Coisl. pag. 193. — Idem fragm . Florent. in
cod. Med. VI, n . 7. plut. 4. ( v. Bandini cat. cit. I, p.525.) et in cod .CVII Thom . Gale, ( Vid .
cat. codd. Angliæ , II, n. 5941 ) nec non Venetiis in Bibl Mare. DXXI , sed integrum opusc. duo
decim mensium nomine, et quomodo vocentur Ægyptiorum lingua ex ecclesiastica traditione,
in cod. Marc . CCCXXXV ( V. cat. codd . Gr . Marc. pag. 280 et 154 ); et in cod . Coislin. CCLVIII.
( v. Montfauc. I. c . pag. 304. ) Harl.
19 ) Ilzoxálcov, sive canon paschalis p . 580, 491 , ex Isaaci Argyri, monachi, computo cap.
10, qui circa a C. 1373 scripsit. Cæterum , Lequinio nolante, Joannes, Hierosolymitanus, Da
mascenum astronomiæ peritissimum fuisse refert in ejus Vita ( cap. 11 ), idque colligi posse
>
ait ex paucis illis, quæ ad rudiorum eruditionem scripsit: in quibus utique fuerit hic canon
paschalis. Hujus porro condendi sive potius describendioccasionem fortasse Damascono no
stro dederit dissensio hæreticorum a Catholicis, quam Theophanes a. XX. Copronymi accidisse
refert, ut Catholici die VI Aprilis Pascha celebrarint, hæretici die XIII, quod tamen doctiss.
Antonius Pagi in annum XIX ejusdem Copronymi et Christi 759 rejiciendum observat. De
Isaaci Argyri, monachi , computo , quem post Jac. Christimannum , Heidelb. 1611 , 4, edidit
Petavius in Uranolog. Paris, 1630, fol. Amst. 1703, fol. dixi lib . III, cap . 5, p. 96 ( in nostra
ed. cap . 18 , vol. IV, p . 29 not . ff, ff. ) .
20. ) Epistola, missa ad nescio quem , sed majore parte manca, De natura hominis, p . 582.
Incipit: 'O avOpw Tós toti Cūov qoyixòy Ovntóv. Primus edidit Lequinius e codice Barocciano.
21 , Περί των εν πίστει κεκοιμημένων , όπως αι υπέρ αυτών γινόμεναι λειτουργίας και ευποιίαι τούτους
ovivasiv . De iis, qui in fide obdormierunt, quomodo missis et eleemosynis, quæ proillis fiunt,
adjuventur . In codicibus mss. et a recentioribus Græcis magno consensu Jo. Damasceno
tribuitur. Legitur et in ecclesiis Græcorum quotannis Sabbato třç 'A tóxpsw, sive Carnisprivii ,
(a) Græce autem ex cod. Regio, n . 2926, et La s. tom . I. codd. Angliæ , n . 297. Huc quoque re
tine a Jac . Basnagio in nova edit. Antiq . lectionum ferre licebit Damasc. fragmentum De Vil planelis,
-Canisii, Amstel. 1725 , lom . II. p. 66. Add . Walchii Florent. in cod . Laurent. XXVII. n . 3. plut. 28.
list. hæres. lom . V. pag. 755 sq. ubi is negat, et ejusdem fragm . De luce : in cujus fine altingun
Damascium , qui de Nestorianis, non, de Nestorio, lur nonnulla de zodiaco , sole , luna, aliisque pla
et eo quidem tempore, quo nulli genuini adhuc netis, elc. ibid. in cod . XXXVI . n . 16, plul. 31
ſuissent Nestorii asseclæ , loquatur, lestem esse (Bandin . Catal . cit. tom . III, pag. 53 el 118) . Et
locupletem . Exstat illa disseri. Vindobonæ in cod . sub nomine ejus opusc. alias non memoratum De
Cæs. LVII. n . 108. V.Lambec. III. p. 250, ibique revolulionibus cæli et terræ ; in cod . Taurin . CCLI ,
Kollarii not . De cod . Medic. vide ad n . 15. Harl . in eoque opusc. multas tradi rationes cyclici lunaris
( b) Conf. Damasc. De duabus voluntat. cap. IX . et solaris , multosque canones inveniendi diem Pa
tom . I Opp. p. 534; et contra Nestorian . tom . I. schalis Iradit aucior calal. codd. Gr. Taurin . pag.
Opp. pag. 555, ac Walch . Hist. hæres. I. pag. 776 H. 368 sq . Harl.
(c ) Namasc. Canon Paschalis in cat. bibl. Bodlei.
quod fidelium defunctorum commemorationi dicarunt. Tamen Damasceno abjudicandum
esse contendunt Jo. Lensæus De limbo Patrum , III, 12 ; Franciscus Suarez . in 3 Thomæ,
9
9.52 , art. 8 , disp . 45, secl . 3 ; et Rob. Bellarminus, II, 8 De purgatorio , quorum loca jam attulit
Rob . Cocus in Censura scriptorum , p .427 seq . Post illos Petrus Arcudius contra Barlaamum De
purgatorio,p: 396 et 402 ; Allatius, De libris ecclesiasticisGræcor.270 seq . et in Diatriba de Da
masceno p. 21 , ac novissime Lequinius in dissertatione quinta Damascenica (a ). Ac fateor, non.
contemnendas esse rationes dubitantium et Damasceno hoc scriptum eripientium . Quando

tamen comparo, quæ pro imaginibus idem Damascenus scripsit: magis inclino in eam sen
tentiam , Combefisio in Bibl.concionatoria etiam probatam , utDamascenum auctorem esse mihi
persuadeam . Velerem translationem Latinam, inquit Lequinius, quam sanctus Thomas consu
.
luerat , reperire nusquam potui. Aliam adornavit Jo . OE colampadiuset Conrado Peutingero

nuncupavit a. 1520 in - 4, adhuc monachus Brigittanus. Alteram postea Ludovicus Nogarola con
didit.V'eronæ, 1532,4. Quartam Jacobus Billius, quam Combefisiushinc inde passim mutandam
censuit castigata dictioneGræca ad mss. codicesaliquot : quorum labori manum iterato addere
pro more non dubitavi. Ecolam padii versio in Basileensibus, Billii in Parisiensibus Dama
sceni editionibus sæpius recusa et apud Surium ad 2 Novembr. Nogarola suam Clementi VII
inscripsit, ediditque Veronce 1532, in 4 ; recusam Venet. 1541, in 8 ,cum Græco textu , quod
Veronæ jam ad calcem libri de orthodoxa fide prodierat 1531 , in-4. Citantur in hoc scripto :
Athanasius, ο πάνυ εν τω εις κοιμηθέντας αυτού salute intercedens et exauditus, p . 591.
παναρμονίω λόγω, p. 591 , 397. Gregorius, Naz . , orat. in funere Cæsarii, fratris ,
Basilius, 595 , (homilia in avaros) 596 . P. 586.
Dionysius , εν τη περί των κεκοιμημένων μυ. Gregorius, Nyssenus, p. 586.
GTXř Oswpio, respicitur lib. De cælesti Hierarch. Jo. Chrysosiomus enarrat in epist. ad Philip
e. 7 p. 685. penses et Galatas , p. 586, 593, 598.
s . Ephrem, και της του Χριστού δευτέρας παρ- Joannis, toūteņuovos, Vita , p. 595.
ουσίας ακριβέστατος μύστης Εφραίμ ο μακάριος , Machalaeorum libri η θεία Γραφή , p . 585.
p. 596 , 597 . Palladii , προς Λαύσον ιστορική βίβλος , ex illo
De Falconilla, precibus S. Theclæ saluti resti- fabula de cranio loquente cum Macario , p . 587.
tuta p. 585 , 591 ; ex Actis Theclæ . Sibyllarum de Christo vaticinia videlor langere,
Gregorius, o Acáoyos, p. 501, pro Trajani, imp., p. 589 .
22. Epistola ad quemdam , qui ad auctorem scripserat nepl touodorýoews, de confessione

et quinam ii sint , qui potestatem ligandi et solvenci accepcrint, p . 601-610. Incipit : 'Et
éraças tñ eutsaslą irūv, Tátep xal doenpé. Hanc epistolam , qua monachos etiam , licet sacerdotes
non sint, potestate gaudere confessiones Christianorum excipiendi, auctor, quisquis est ,
disputat, primus cum versione Thoma Galei , decani Eboracensis (ex cod. XCIII Gale , s.
n . 5927 Cat. codd. Angliæ , etc.) , a quo edendam accepit, in lucem protulit Lequinius, sed ,
qui negat, auctorem esse vel Damascenum nostrum vel alium Syrum Palæstinumve, sed
potius alterius regionis, quæ patriarchæ Constantinopolitano subesset.
23. Λόγος αποδεικτικός περί των αγίων και σεπτών εικόνων . Oratio sive epistola demonstrativa de
sacris etvenerandis imaginibus ad Christianos omnes, adversusqueimperatorem , Constan
Linum cov xabalivov, Cabalinum , ac hæreticos universos, p . 613-638 . " Incipit : 'ETELOMTEP
Rol Šteyelonsav. Ediderat cum versione sua Combefisius in tom . II Auctarii novi p. 663,
Paris, 1648 fol., testatus in alio codice regio (qui est CM . secund . cat . codd. Paris. reg.
tom . II, p . 174) , exstare sub titulo epistolæ Joannis Hierosolymitani, ad 'Constantinum ,
Cabalinum . Certe scripla est post synodum Copronymianam habitam a. C. 754, imo post
depositionem Constantini, patriarchæ, factam a . 766. Fabr. Ideo negavit etiam Oudin . 1. c.
pag. 1749 sq . auctorem fuisse Jo . Damascenum , cui tamen attribuitur in cod . Vindob . Cæs.
CXLIV. n . 27. V. Lambec . Comment. IV, p. 235.— in Cat. codd . Angliæ ,etc., tom . I, n . 274 Bibl.
Bodlei inter codd. Thom . Roe . – Lequien . suspicatur, pag. 611, tom . I, auctorem fuisse
Joan . episc . Eubææ . Conf. Walch. (qui etiam Jo . Damasc . non agnoscit auctorem , in Htst .
hæres, iom . X , p . 151 sq . tom . XI, p. 279, 288 sy. 363 — 367. Harl.
24. Epistola ad Theophilum imp. , Michaelis Balbi F. de imaginibus, scripta circa a . 845 ,
adeoque auctore non J. Damasceno, cui in codice Mazarino (et Veneto Marc. DLXXV v. cat.
(a ) Oudinus quoque I. c. pag. 1719, subscribit et vol. V. p. 580, cum Kollar. nota . in cod.
judicio Natalis Alexandri et condemnationi propter Coislin . CCXXXIII et CCL XXXV , leste Montfauc.
enormes fabulas de liberatione animæ Trajani in bibl. Coislin . p. 295 ac 401, eodem indice in
imperat. ab inferis , Gregorii, papæ , precibus , Bibl. biblioth , mss. I , pag. 196 B. et in Diario
et Falconillæ , mulieris , precibus Theclæ , primæ ltal. pag . 215. Romæ inter codd. monast. Patrum
martyris, enarratas , refertque judicia Baronii et S. Basilii.- Leidæ in bibl. publ. inter codd . Vos
G. I. Vossii De bistoricis Gr . lib. 11 , cap. 24. add. sian . V. cal. bibl. Leid. p . 401. n . 4 , cum lilile
Oudin , p. 1744 sq. inler dubia Damasceni opp. lis XIV contra Nestorianos. -
Monachii , in cod.
Damasceno tamen ascribitur in cod . Naniano LXXV , Bavar. LXIII . v. cat. pag. 18 . Mosquæ , in bibl.
n . 73, V. cat. codd . Gr. Nan . p. 156. — in codd. synod. cod . XXVI. a manu antiqua ' Iwávvou ta
Taurin . LXX , CCXV et CCCXX . v. cat. codd . Gr. πεινού μοναχού και a manu autem recentiore του
Taur. pag . 164, 308 et 402. — in cod . Medic. se- εν αγίοις Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού
cundum indic . cat , Bandin . Vindobone , in cod . aóyo; notante cl . Matthæi in Nolit. codd. Gr. Mosq.
CXLVI . n . 22. cod . CXLIV . n . 42 et CUCXV . n . 2 . pag. 37. Paris. exstat iile sermo in quindecim coud.
v . Lambec . IV . p. 261 et 241. cum noi. Kollarii , in bibl . publica . Hari.
codd . Gr. p . 302] , tribuitur, sed , ab alio, nescio quo, diu post illius obitum , trium Orientis
patriarcharum nomine, Christophori Alex . , Jobi Antiocheni et BasiliiHierosol . aliorunique
episcoporum (a) . Incipit : 'Enel Tolyaçoûv xack thy OE Extov, p . 629 ---647 . Primus edidit Com
befisius in Manipulo originum rerum Constantinopol. Paris, 1664, 4, ut dixi volumine
octavo hujus Bibl . pag. 83.
25. Περίτων αζύμων. De azymis , opusculum duplex , prius incipit : Ιστέον , ότι οι τά άζυμα
( ή προσκομίζοντες, pag . 674. Alterum inscribitur: "Έκτη αίρεσις 'Αρμενίων, et incipit : Το άζυμον
tiv vexoxv Ouslav. Hostiam sine fermento mortuam impudenti fronte offerunt secundum tradi
tionem Hebræorum , p . 648-651. Auctor non J. Damascenus est , sed ( posterioris salter ) , 7
Miletius quidam , qui p . 648 E , vocatur 0ɛocópos avno xal toy rpaçov òxp!Ons bestastńş. Etiam
9
Damasceno neutram lucubrationem tribuendam pluribus declarat Lequinius dissertatione
sexta Damascenica , ostenditque sanctum illum doctorem suffragatum communi Patrum
traditioni , et statuisse , quod Christus ipso pridie, quam pateretur, Pascha Judaicum cum
discipulis comederit . Id vero in utroque hoc opusculo negatur. Posterius laudat Combefisius,
tom . IIAuctar. novi, pag. 427. Fabr. Montfauc. in Bibl . Coislin. p.585 , notat in cod . CCCLXXVIII,
fol. 180 , occurrere quidem J. Damasceni De azymis, sed esse Joannis Philoponi librum ,
6
editum a Balthasare Corderio cum ejusd . Philoponi Opere in Hexaemeron , et incipere,
'Etientat tepi tou OEL TIVOU TOŪ AESTIOTIXOU TO is. - Paris , in cod. bibl. publ . MCCXCV , n . 18 , inesse
dicitur J. Damasceni opuscul . De azymis, in cod . autem MCCCXV n . 2, Lconis Acrideni,
Bulgariæ archiepiscopi, De azymis el Sabbatis epistola, et n . 3 aliud opusc . De azymis, nomine is
auctoris non addito : inc. : Tá ösunez oux óptos. Harl. #l
26. Epistola Petri Mansur ad Zachariam , episcopum Acápww, Doarorum , incipit : El xa !
διιστώμεθα τοϊς σώμασιν pag . 655. Subjicitur ejusdem κεφάλαιον περί του αχράντου σώματος ου
Metadaubávousv, de immaculato corpore (1), cujus participes reddimur. Incipit : To toj Kuplou
και @cou
xat Θεού ημών p . 656 - 659. ` Sub J, Damasceni nomine laudat Mich. Glycas,
suuatos, p.
muü σώματος,
Sicydita, epist. ad Nectarium et Joannicium ; et sub S. Damasceni nomine ediderat Petrus
Pantinus, Antwerp. 1601 , in 8 ; cum homilia de Sabbato sancto , inde Fronto Ducæus in edi
tionibus Damasceni, Paris. 1603, 1619, fol. Petrum illum Mansur, J. Damasceni consangui
neum : non puto (inquit Lequinius) fuisse Petrum , Damasci metropolitam , cujus nomine
Damascenum nostrum opuscula quædam condidisse certum est, quiqué sub Chalipha Walid ,
abscissa lingua missus in exsilium fuit, quia Arabum et Manichæorum errores scriptis redar
guerat. Theophanes insuper martyrium recitat Petri Majumensis, quem a Damasceno nostro --
panegyrica oratione laudatum narrat cum pro fide a Mahomedanis occisus esset. Fuit alter
Petrus Damascenus, cujus ascetica opera in bibliothecis asservantur nondum edita (c) : qui
vero simplex monachuserat, et inter Græcos Byzantinos morabatur. Vivebat anno mundi 6695,
seu Christi 1157 , ut ipse testalur in fine libri tertii his verbis , quæ excerpsi ex regio cod.
MMCMXIV , fol. 122 : “Ο γάρ νικήσας χάριτι Χριστού τα οκτώ πάθη ταύτα, φησίν, ενίκησε και τα λοιπά
πάντα άτινα προεγράφησαν εν το πρώτο βιβλίο υπό του συγγράψαντος αυτόν Πέτρου ταπεινού μοναχού
του Δαμασκηνού κατ' αυτό σχε' έτος , ινδ. ε' .
27. 'Expositio et declaratio fidei ex Arabico versa Latine et a Lequinio primum edita, pag.
663 - 670 Incipit. Quis sapiens est, ut intelligat ! Subjungit idem partem orationis contra
(a) Contra Combelisium graviler dimicat Oudin . exstant in codd . MCXXXVII et MCLXXXVIII . In
1. c. pag. 1753 sqq . et ostendit copiose , id opusc. hoc cod . 'præterea reperiuntur ejusd . de certamine
scribinon potuisse aa J. Damasceno, idemque anim- el bello spirituali , de nullo periculo pro veritatis
advertit , Ducang. in Catal. scriplorum Græcor. defensione recusando ; item de vitando peccato
quem subjunxit Glossario Græco , col. 28 , id allri- el expositio regulæ Jo . eremitæ : in cod . MCXXXV 建
Duere Joanni, archiepiscopo Hierosolym , lum >
alphabetum ; in cod. MCXXXVI EUVOTETIXÓV. In
col , 52. Joanni monacho . Add . Walch . in Hist. bibl . Bodlei , in cod . Barocc . XIII . Petrus Damasc .
hær. tom. X , p. 153 sqq. (ubi auctorem opusc. de discretione; in cod. CXXXIII quatuor opusc.
esse ignotum et vixisse sæculo nono scribit) p . 723 s. eclogæ ; e variis scriptoribus , 1 ) miscellanea ,
sqq . ( ubi copiosius agit de auctore , s . auctoribus 2) excerpta ex Jo . Chrysostomo de humilitate, etc. ,
atque argumento hujus epistolæ , antiquæ quidein , 3) de mandatis divinis , 4) de tribus facultatibus
sed supposititice ) , lom . XI , p. 288 sq . et 368 animi. - In cod . CXCVI . ex libro Petri Damasc .
sq. Hari . αρχή μεν παντός; αγαθού.. - Εadem excerpta cx
-
(6) Post resurrectionem corpus Christi sangui- libro Petri Dam . ascetica sunt Vindobon . in cod .
nis expers esse aflirmal hic scriptor contra Dama- Cæsar . CCLXXXIX . n . 20 sec . Nesselii Cat . codd . Y
sceni et Patrum , Græcorum præcipue , senten- Cæs. part. I. p. 397.- in cod. Barocc. CCXIII. de
liam . Vide Jac. Boilavii disquisitionem theologi- sepleni operationibus , quibus mens ad Deum ele
cam , oppositam Petri Allixii dissertationi de san- valur.-In cod. Cæsar . Cc . n . 2 ap. Nessel. J. C,
gnine Jesu Christi post resurrectionem , ad episto . P. 293 et ap. Lambec. vol. IV . p. 441. in cod .
lam Augustini CXLVI , Paris, 1681. in-8. [Matrili CLXXXVII ex libro P. Dan . sermonies animo utiles.
in cod. regio LXXVII. fol. 330. v. Iriart . Cat. codd . inc. Tpitn estiv å ypurvia oúffetpos — In cod. Na
matr . p. 286. de litteris adpiclis, ypáujaol xata- niano CCXXIX. fin . opusc . de virtutibus et vitiis. ,
oúpions , el vera ultimi voc. lectione alque inter- V. cal. codd . Gr. Nan . Venet . p. 423 . Matriti in
prelatione. Harl. cod. XIV. 35. Damasc. excerpium de modo, quo
(c) Paris , in Bibl. publ. cod . secund. calal. quis debeat ad S. synaxim accedere, et n. 92 sqq.
codd. Paris . tom . II . in cod . MCXXXIV Petri Da. quatuor capp . ascetica. v. Iriart . Cat . codd . Gr.
masceni, 1 ) commonitio ad suam ipsius animam Matrit. p. 36. 37 sq. Petri Damasc . liber de
.
(quæ etiain est in cod. MCXXXV. 2) de Christi laudibus ac festis Virginis Mariæ ,alias Marionale
Domini roandalis, 3), explicatio dicti' S. Chryso- dictus , s. I. et a . fol, Panzer. A. T. IX . p . 170, ex
slomi de vila monastica, 4) ascetica , quie etiam Tholt. cat . VII. p. 35. Harl.
42
imagg . similiter ex Arabico versam , in qua citatur locus ex Chrysostomi bomilia in Lazarum ,
quæ incipit : Omnis scientia a Deo est . Fallitur autem vir doctus, qui homiliam illam
nondum prodiisse putat : exstat enim tom . VII Savilianæ edit. p . 524, et non procul ab initio
ollius leguntur verba, a Damasceno ex eadem citata : Ο γάρ τους εκείνου φίλους τιμών εις εκείνον.
παραπέμπει το δώρον φιλάνθρωπος γάρ ών είωθεν αεί τάς υπέρ εκείνων οικειούσθαι τιμάς.
28. Carmina iambica , είς τήν θεογονίαν, p . 673 , εις θεοφάνια (e) , p . 676 , εις την Πεντηκοστή »,
p . 679 , cum versione prosaria Aldi Manuin . Hic Venetiis primum ediderat Græce et Latine
cum nonnullis aliorum melodorum Græcorum , Cosmæ Hierosol., Marci Hydruntini, Theo
phanis et Scholarii a . 1501 , 4 (f) : unde Latine deinde in editionibus Damasceni, at in Ba
sileensi a . 1575, quemadmodum et in poetis Græcis Christianis, Paris. 1709, in - 8, utraque
lingua iterum prodierunt . Verum in editionibus Damasceni, Paris. 1577, 1603, 1619, le
guntur Latine ex metaphrasi poetica Jacobi Billii , quam p . 681 seq. Lequinius itidem exhi
bet. Αpud hunc Graece et Latine deinceps sequuntur ode Εις την Κυριακής του Πάσχα , p. 684 :
Εις την ανάληψιν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, p. 686 ; Εις την μεταμόρφωσιν του Κυρίου Ιησού
Χριστού ( 9), p . 688 ; Εις τον ευαγγελισμός της υπεραγίας Θεογεννήτου, p . 690. Toniam claudit
Ext , sive precatioversibus Anacreonticis, cum metaphrasi Jacobi Billii,p. 691 – 693. Qua--
cum etiam in poetis Græcis Christianis, Paris. 1609 , in- 8 , legitur, p . 202. In Græcorum li
bris ecclesiasticis exstatinofficio sancta communionis εκ των θείωνερωτήσεων της αγίας μεταλήψεως
Συμεών του νέου θεολόγου. Fabr . Damasceni hymni, Paris.in quatuor codd. bibl. publ. iamibi in
Natalem Domini , in cod . elect. Bavar . CCXLV ; v . Cat . codd. Gr. p . 83. - Add . infra inter
scripla Damasceni inedita , n . 9. Hic quoque commemorare juvat J. Damasceni ex Diopira
versus politicos XVI , in cod . Florent. Medic. XVI , n . 47 , plut. 86, quos integros dedit Fa
bric. intra in vol . XII de collect. mss . chemicorum Græcorum : item in collect. similis argu
menti , codd. Paris. bibl . publ. MMCCCXXVII et MMCCCXXIX, J. Damasc. De sacra arte li
ber, versibus politicis . Harl.
Tomo II.
29. Εκ της καθόλου ερμηνείας Ιωάννου του Χρυσοστόμου εκλογαί εν επιτομή εκλεγείσαι Ex uni
versa interpretatione Jounnis Chrysostomi excerpta compendiaria in XIV epistolas S. Pauli,
antea inedita et nunc primum e codice Regio MMCCCXXXI, a Lequinio prolata in lucem et
Lalipa versione donatā, p. 1-274 . Oportet Damascenum aliis præterea commentariis Epi
stolas Pauli, vel Epistolam saltem ad Hebræos, aut ejus partem, illustrasse, ad quos respicit
Petrus Blesensis libro contra depravalorem operum suorum tom . XXIV , Bibl. Patrum edit .
Lugd. p . 1187. H. « Joannes enim Damascenus super verbo illo in Epistola ad Hebræos ( v , 7 ) :
Erauditus est pro sua reverentia, intellige, inquit, hanc reverentiam totius timoris exper
tem . Deus enim charitas est , charitas autem timoris consortium non admittit. » Hæc in
commentario illo incassum quæsivi. [v . Oudin . judicium ad n . 30. )
30. 'lepk napáà.naa. Sacra parallela, sive locorum communium opus ex dictis S. Scripturæ
et priorum Ecclesiæ doctorum sub certis titulis magno digestum studio , atque ab auctore
initio in tres distributum libros, quorum primo de Deo et rebus divinis ; secundo de re
rum humanarum statu ac conditione; tertio de virtutibus et vitiis tractandum susceperat
Sed postea existimavit, lectorum usibus accommodatius fore, si titulos universos ordine dis
poneret alphabetico, qui in littera alpha, sunt unus et quinquaginta ; in beta XIII ; in gam
ma XV ; atque ita in cæteris . Hoc opus præclarum , et quo multorum egregiorum scripto
rum , quæ pridem intercidere, fragmenta servantur, Latine tantum ex Jac . Billii versione
( e) In MS. codice chartaceo , quem habeo scho- sceni aliorumque melodorum Gr. collectionem ube
liis graecis illustratum , inscribitur Εις τα άγια rius recensuit Fabric. infra vol . X, pag. 332 sqq .
çüra. Scholia duplicia sunt , interlinearia et alia , et auctor libelli : Serie delle edizioni Aldine, ed . 1 ,
qua 'punvelas , sive metaphraseos loco subjiciun- Patav. 1790 12. p. 12 sq. Hymnus in Theogoniam ,
tur. Speciminis causa duo disticha priora cum Gr. Paris. ap. Guil. Morell. 1551. 8. - Idem hynnus
utrisque scholiis ascribam . acrostichus, cum Synesii, Cyrenes episcopi, hymuis
decem , et Gregorii Nazianzeni odis quatuor ; Gr.
Σήμερον αχράντοιο βαλών θεοφεγγέϊ πυρσώ ac Lal. Paris . ap. Jo. Benenatum 1570. 8.–lır
Πνεύματος ενθάπτει νάμασιν αμπλακίην . corpore poetar. Græcor. tragicorum , comicorum ,
Φιέξας παμμεδέοντος εις πάϊς , ήπιδων δε lyricorum elc. Gr. ac Lal. Geneva , 1614. fol. tom .
Υμνηταις μελέων τώνδε δίδωσι χάριν . i. p . 189, et 737. H. in Theogon. p. 739. Η . εις
Hæe in scholiis interlinearibus explicantur hunc in τα Θεοφάνια • p. 741. Η. in Pentecost. et precalio
modum : Νυν του αμιάντου μίξας τηςτοίςθεότητος
πυρί του αγίου Πνεύματος καλύπτει τω
ύδασι την versibusAnacreonti
Cat . codd. Gr. Laurcis,
, pag.. 745.. – Bandini in
. Medic . tom . II, p. 204 , recen -
αμαρτίαν · καύσας του παμβασιλέως αγαθώς ο Υιός suit edit. Hymnorum quorumdam sæculo XV s.a.
των ταπεινών τους ψάλταις υδών τούτων παρέχει ell. nola in 4. Insunt vero præter quosdam Co
δωρεάν . Sequitur aliera ερμηνεία . Σήμερον του snie Hierosolym . Marci episcopi, ei Theophanis
•ο
παμβασιλέως Θεού και Πατρός μέγιστος παίς την υγιonos, Danmasceni hyli εις θεογονίαν, εις θεο
αμαρτίαν βαλών εν τω θεοφεγγέϊ πυρί και το κε- φανίαν, εις Πεντηκοστήν, εις την Κυριακήν του Πά
ραυνώ του θείου Πνεύματος , τους του Ιορδάνου νά- σχα, εις την ανάληψιν του Σωτήρος ημών Ιησού
μασιν ενθάπτει, καταφλέξας πρότερον ταύτην υπό Χριστού , εις την μεταμόρφωσιν του Κυρίου ημών
της κεραυνώσεως. Τους ψάλταις δε των πραϋτάτων Ιησού Χριστού . Harl.
τούτων μελών, ήτοι τοις άδoυσι πράως αυτά την χά- (9) Esslat et ad calcem homiliæ Damasceni in
μεν και την δωρεάν του αγίου Πνεύματος δίδωσιν . edit. Huseheliana, p. 63.
( 1) Raram hanc Prudentii, Prosperi, J. Dama
PATROL . GR. XCIV . 2
exhibuerant editiones Damasceni Parisienses a. 1577, 1603, 1629. Magnæ itaque gratiæ le .
quinio debentur, qui Græca primus dedit e codice Vaticano , versionemque recensuit, in qua
Billius dicta S. Scripturæ ex Vulgata Latina haud probando Caraffæ consilio addiderat,etiain
ubi Damasceni Græca aliud tinniunt. Idem Lequinius post Parallela, pag. 278-730 , ex co
dice Vaticano repræsentata, exhibet deinde, p . 731-790, excerpta cum indice eorumdem ex
altero præclaro et in multis diverso Parallelorum codice , quem Claromontano Jesuitarum
Parisiensium collegio donavit Rupefucaldus, cardinalis, et quem ex auctore antiquiore, qui
sub Heraclio vixerit, interpolatum adnotarunt viri docti . In hoc plura etiam et præstantis
simorum et antiquissimorum scriptorum fragmenta conservata leguntur, quemadmodum
meliusjamconstabit ex indice, quem hic per otium confectum a me subjiciam , cumprius
monuero , eximium horum
exstare in bibliotheca Parallelorum codicem
Medicea . Fabr. In bibl . ms.,
. quicodfuit
Medic. abbatisplut.
. XXII, Gerasini
8 , suntBlacchi, jam
Damasceni
Sacra Parallela, quem cod . uberrime recenset Bandin . in Cat. codd. Gr. Laur. I, p . 367 seq. :
et primum adnotat indicem omnium titulorum , sub unaquaque alphabeti littera contento
7
rum , at initio mutilum , fere convenire cum cod . Rupefucaldino, quem Lequien , in sua ed . II,
p. 731, retulit integrum ; attamen in multis, a Bandinio late curateque expositis, discre
pare ; tum observatduo alios occurrere indices : dein tradit, in tres partes divisa esse hu
jus codicis Parallela , quæ quomodo cum cod. aut Rupefucaldino aut Vaticano conveniant
aut ab uno alterove discedant , copiose animadvertit, comparata edit. Lequien ., quem inter
dum castigat. Denique supplet indicem scriptorum a Fabricio contextum : cujus supplementa
postea repetemus. Oudinus, p . 1773 sq . Joanni Damasceno juniori, qui modo a loco nata
lium J. Damascenus, modo à sede patriarcbali, quam per plures annos occupabat, J. An
ciochenus in codd . dicitur, eruditione et sanctitate præclaro, circ. a 1090 et seqq . annis ad
an . circ. 1120 fiorenti, attribuenda censet, præter libros De imaginibus, omnia opuscula,
quæ Mich. Lequien . tomo II suæ edit. Græco -Lat. Damasceno, monacho etseniori, ascripsit :
n. 1) Epitomen commentariorum J. Chrysostomi in Epp. Pauli ; 2) Parallela moralia ;
3 ) Eclogarum libros II ejusdem methodi ; 4) Orait. tredecim de variis argumentis, in celebrio
ribus Ecclesiæ solemnitatibus vel sanctorum festis pronuntiatas. Tum Oudin ., p . 1775 sqq . ,
contra Lequien, pugnans, sententiam suam de memoratis libris uberius explicuit et copio
sius demonstratu ivit
m , J. Damascenum seniorem non potuisse illorum auctorem esse in
primis evincere studuit, Parallela sacra non potuisse scribi a Damasceno seniore, sed a Da
masceno juniore , sive Antiocheno, esse congesta ; et Excerpta in cod . Vindob . Cæsareo (h)
diserte tribui J. Damasc . juniori , patriarchæ Antiocheno, atque in illo cod citari Andream ,
Cæsareæ in Cappadocia archiepiscopum circ . a . 850 ; Theodorum Studitam, sæc. It , aliosque
recentiores; nec codicem Eclogarum Claromontanum , codice Cæsareo recentiorem , cum Le
quien . adeo vetustum esse censendum. Sed ipsum consules Ordinum , pluribus suum judi
-
cium confirmantem . - Pariter in cod . Coislin . CCXCIV , sunt Eclogæ , seu excerpta Scriptu
ræ, Patrum et aliorum , in varia capp. et argumenta ordine alphabetico digesta, quæ ta
men,quia non semel laudetur in iis J. Damascenus, differre a Parallelis J. Damasceni,adnotat
Montfauc. in Bibl . Coislin . p . 432. - Venetiis in cod . Naniano, CCXXIIX , n . 37 , J. Damasceni
Parallela , quem (Minarell.) in cat . codd . Gr. Nan . p. 422 sq. putat illum esse codicem , de
quo Lequien . p. 277 edit. Dam . Opp . Venetæ , 1748, tom . II, ' et quem hic dixit esse biblio
thecæ illustr. archiepiscopi Philadelphiensis (i) , atque , postquam alia notavit, utilem fore
existimat laboren , si quis Lequieniedit. cum hoc codice conferat. Ibid . in cod . CXXXVIII
bibl . Marc. exstant Parallela. V. Cat. codd . Gr. Marc . p. 79 , sed cum primis cel . Morell. in
Bibi . Gr. et Lat. mss ., tom . I , p. 83 sqq ., qui docte illum cod . recensendo comparat eum
cum codd . Rupefucald. Laurentiano et Vaticano ; tum adnotat librarios in ejuscemodi po
tissimum scriptis ausos fuisse haud pauca demere , adjicere, aut immutare. Hinc, id quod
Oudini judiciuin aliquantisper infirmare videtur, animadvertit, sub littera a inesse quidem
scholion de cruce Christi, Heraclii. imp: tempore a Chrosrve in Persiam ablata, a Lequien.
p. 275 editum ; at nulla Andreæ Cæsariensis, Theodori Studitæ , Antonii Melissæ , Michael.
Pselli, aliorumque recentiorum fragmenta, quibus adduelus Oudinus illam collectionem
(cujus tamen auctor neque omnino certus esse videtur, neque , num cod . Marcianus eam ,
quális primum a J. Damasc . sen . prodiit, collectionen , an delectum et opere uberiore
contineat, cognitum omnino est exploratumque), adjudicabat J. Damasceno, patriarcha +
Antiocheno . Denique docet humanissimus Morell. Joannis etiam Damasceni nonnihil illi cod.
fuisse immistum , et præter Pythagoram in carminibus aureis ac Democritum , qui semel af
feruntur, Librorum sacrorum loca et ecclesiasticorum scriptorum , quos nominat Morell .
fragmenta tantummodo inserta legi . Quæ cum ita sint, J. Damase, sen , videtur aut puta
batur olim, ejusmodi collectioneminchoasse; quam alii deinceps vel interpolarunt, vel alio
rum scriptorum , etiam ipsius J. illius Damasceni, atque, ut in tertia Parallelorum parte in
cod. Laurent. potissimum factum est , profanorum scriptorum locis ac sententiis amplifica
runt : et tamen codicibus nomen J. Bam . , utpote celebris auctoris, a librariis fuerit præ
fixum (quod etiam Hesiodi aliorumque scriptis evenisse constat) ; denique J. Dam . patriar
cha Antiochen . videtur vel similem compilasse collectionem , quamplurimis ex superiore
repetitis, vel antiquiorem auxisse ac perfecisse. Hine fieri potuit ut a librariis ejusmodi lia
rallela Joanni modo seniori , Damaseeno, modo juniori, Antiocheno, ascriberentur. Harl.
(li) Cod . CCXLI, n. 1. V. Lambec. V. pag.221 sqq. (i) V. Montfauc. Diar. Ital. pag . 46, de illius cold .
INDEX SCRIPTORUM
In S. Joannis Damasceni Parallelis sacris laudatorum ,
Ad paginas editionis Michaelis Lequien, tomo II. Excerpta ex codice Rupeſucaldino incipiunt a pag, 731 .
Inserui nomina, a Bandinio ex cod . Laur. , uti supra jam monui, subjecta. Harl.
A Regulæ breviores, 306. 348.658 . - Regulæ fusius dis
Aclemenides, p . 121 b . putate, 403. 558. 564. 611. 646. 688. 678. — De -
Ælianus . p . 92. 97 b . 104. 106. 109 6. 112 b. fide, 298. 302 b. — Exhortatio ad baptisnium , 336 .
>
123. 126. 125 b. 144. 146 . 380 seq. 387 seq . 450. 645. 656. 712. 728 . Ad
Æschines, p. 101 b. 178. adolescentes, 379. 564. — In illud , Allende tibi ipsi,
Æschylus, p. 79, 99 b. 117, 177 b . 311. 319 seq . 357. 400 seg . 580. 607. 636. 645.
653. 660. De avaritia, 490 seq . 492, 573 seq.
Æsopus , p . 173 .
Africanus, p. 463. Eiç odv Kaiv , 336. - De Davide et Saule, 569 .
-
Agatho, p. 74. 161 b. In illud , Destruam horrea mea , 475 seg. 485.
Agesilatis, p . 1499. Quod Deus non est auctor malorum , 308. 311. 315.
Alchmæon, p. 166 . 451. 524. 541. 673. 690 seq . Ad divites, 364.
Alexander, rex , p . 118. 411. 476. 485 seq. 493. 728. - Ad ebriosos, 343.
.
Alexis, p. 107 b. 145 b. 172 b. 411 seq. 602 seq . 603 seq.629. 658. - In fame et
Ambrosius, thaumaturgus, Tepi Japxuosus xal siccitale, 191 seq. 574. 660. - Ad feneratores,
πίστεως , 773. 431 seq . 434 , 474, 660. In Gordium martyreni,
329. 656. 705. 712 . De Gratiarum actione, 542.
Amphilochius, episcopus Iconiensis, 785.
Anasagoras, p. 164. 545.
720 .
610. -Ad habitanles in Lazic. 443. 652. 653.
Anasandrides, p. 141. 168 b. De jejunio , 365. 404. 417. 580. 602. 603
Anaximenes, p. 111 b. seq. 605. 618 seq. 622. 651. 676. 699 seq. De
Antigonus, p. 121 b. ingluvie , 417. - De invidia, 442 seq. 450. 476 seq .
Antipater, episcopus , 785. Bostrensis. 747. 754 . 534 635. 700. 717 seq. De ira , 651 seg . 658 .
660 , 705 seq . In S. Julittam martyrem, 459.
εκ της κατά των βλασφημιών Ωριγένους πραγμα. 471 seq . 543 seq . 548. 680. De legendis gentium
τείας, 769 seq. εν κεφαλαίωιε'. 762 768. εν κεφαλαίω libris , 364. 417. 642. 681. 727. - In Mamantem ,
-
19. 768 sey . 302. -

Ad monachum lapsum, 580 seq . - In pa
Antiphanes, 145. robolam decies mille talentorum , 600. - In quadra
Antiphon,
Antisthenes, p. 146 .
p. 146. a . 146 b. 147. 154. 173. ginta martyres, 370.
Apollodorus, p. 107 b. 172 bv. 181 . Bassus, tounyeus, p. 154 b.
Apollonius, p. 100. 144. a . 144 b. 187 . C
Arcesilaus, p. 146.
Archytas, p. 149 . Caianus , p. 168 b .
Aristarchus, p . 168 b. Caius Cæsar, p . 75.
Arislippus, p. 154 . Callicles , p . 108 .
Aristo , p . 122 b. 147. a . 147 b . Cassianus , abbas , εκ του περί οκτώ λογισμών.
Aristombrolus, Tepl84 €w5, p. mi b. 360 seq. 540.
Aristonynus , p. 122, 147. Chrysippus, p. 91. 108 b. 110. 164 b. 166.
Aristophanes, p. 121 b. 145 b. Cleanthes, p. 108 b . 146 b. 172. 174 .
Aristophon, p . 172 b. Clemeos, 375. 393. 398. 402. 420. 435. 452. 520.
Arisloieles, p . 104 b. 118. 146. a . 146 b . 154. 531. 535. 558. 570. 594. 628. 640. 702. 740. 741 .
164, 165 b. 166. 181 . Alexandrinus , 307. 657. εκ του α' του Παιδαγω
Aristorenus , p. 149. γού . 594. εκ του β'. 339. 579. 564. 725. Stro
Athanasius , 359. 444. 571, 593. 612. 674. 691 . mata , 480. 638. liber 11 , 356. 370. 375. 408. 414,
εκ του περί ανδρείας. 315. 780. III, 438. IV. 356. 480. V, 399. 572. VI , 454. 649.
Athenodorus, 752. 167 b. 657. VII , 399. 648.
B
Clementis liber VIII , 643. 751. 753. 774 : Quis
dives salvelur. 315. 342. 372. 398. 448. 480. 502.
Bacchylides, p. 117 b. 506. 594. 684. 713. ex Eclogis, p. 341.
Basilius M. 547 set , 367, 368. 375. 383, 394. Clemens, Romanus, 752. Epist. I, 310. II ad Co
400. 105. 427 , 430. 434. 435. 437 seq . 448 , 458. rinthios, 783. 787.
460. 503. 506. 507. 521. 522. 557. 560. 562. 565 . Clitarchus , p. 171 b.
566. 567. 571. 572. 599. 608. 614. 615. 627. 633. Cranlor, p. 146.
640. 676, 679 bis. 680. 682. 683. 687. 694. 696. Crales, grammaticus, p. 118 b. 181.
699. 700. 702. 705. 709. 715. 716 . In Hexaeme- Cyprianus, Epistolaad Fidum ( Topos toy blowva ),
ron, 301 , 312, 318. 319. 329, 537. 348. 363. 393. 776 .
424 seq . 427. 457 seq . 493 seq . 525 seq. ad 530. Cyrillus , Alex . , 308. 418 , 422. 438. 446. 447.
580. 623 seq. 626. 642. 658: 662. 670, 685. 689. 470. 479. 502. 508. 523. 556. 558 b. 564. 569. 600
729. Homil. 1 in Genesin . 392 . In Psalmos , seq . 612. 699. 701. εκ των κατά Ιουλιανού . 409.
302. 311. 318. 329. 336 seq. 369 seq . 370. 372, liber I , 339. 754. V. 477. 478. X. 657. XII . 593.
416. 427. 431. 454. 460. 461. 494. 553. 539 seq . XV . 753. XVI . 662. XVII . 515. 780. 782 seq .
568. 569 seq. 580. 611. 634. 635. 642. 678. 691 . XVIII . 654. 752. 778 . εκ του ιε' των εν πνεύματι
In principium Proverbiorum, 306. 319. 343. λατρείας. 364. (leg. περί της ε. π. λ.)
362. 363. 437. 443. 446. 504. 520. 533. 560. 658 . in caput xix Joannis , 408. Είς παρθενίαν.
685. 693. – In Esaiam . 301 357 seq . 404. 524 . 781 ,
684. De Spiritu S. 309. 423. 649. 727 . Epi D
stolæ , 308. 319. 320. 354. 592. 512. 564. 611. 677.
680. 689. 694. - Ad Patrophilum , 448.- Ad Simpli . Demades, p. 154 b.
cianum , hærelicum , 522. Κανονικαι διατάξεις. Democrates, p. 146 b.
306. 337 seq. 363. 376 seq . 511 seq.517.580. 645.- Democritus, p. 79. 94. 100. a 100 b. 104 b . 105.
110. 117 b. 122 , 147. 161. b. 164. 165. 171 b . XVI, 320. 329. 583. 560. 674. 679 sq . XVII , 359.
172 b. 505. XVII , 372. 521. XX , 352. 372. 540. 574 .
Demonax , p . 154. 168 b. 669. 671. 683. XXI , 299. 363. 729. XXIII, 303.
Demosthenes, p. 100. a 100 b. 108. 122. 146. a 656. XXV , 320, 365. 375. 396. 418. 615. XXVI,
146 b. 102 b. 303. 312. 348. 420. 532. 679 seq . XXVII, 418.
S. Diadoebus , 751 , 752 . 427. XXVIII , 729. XXXII , 581. XXXIII, 370.
Didymus. 301. 304. 309. 405. 425. 438. 453. 533. XXXIV . 312. XXXV , 359. XXXVIII, 418 .
481. 515. 520. 557. 562 , 570. 575 seq . 594. 630. XXXIX , 298. 303. 383. 581. XL, 298. 388. 505.
637. 643. 654. 675. 677. 678. 684. 687. 693. 699. 567. 581. 661. 662. 701 seq . XLII , 513. XLIII ,
710. 721. 727 , 787. p . 169 . In Ecclesiasten , 396. 653. XLIV , 633 . In S. Babylam , - 714 .
685. In Isaiam, 307. 345. 677. 721. 781 . -
Epistolæ , 275 , 'Ex tūv Èstov iambi, 320 .
In Oseam, 778. - In Malthæum , 676. - In Evan- 321. 650. 653 661. 689. 720 ; hexametri , 628 .
gelium Joannis, 754. – In Epist. ad Corinthios, Gnoma, 364, Monosticha, 505 seq. 707. 750. Te
721. -Περίασωμάτου, 780.- 'Εκ του λόγου του εις traslicha , 329. 330. 373. 379, 396. 102. 408. 434 .
τον Ιώβ , 789. Εις τον Λώτ και τον Δαβίδ , 789. 437. 444. 447. 458. 478. 494. 505. 517. 564. 570.
Didymus ,, Προς φιλόσοφος , 645.. - Κατά Μανι 608. 615. 617. 627. seq . 628. 646. 657, 661. 682.
χαίων, 507. exhiben
691. 729. soluto passim sermone redditaPoema
Dio, Romanus, p . 75. 99 b. 122. 147. a 147. b. tur. Vide notas Lequinii pag . 630. he .
Diogenes, p. 78' b. 100 b. 118. 122. 146 b. 147. roicum de rebus suis, 701. De secessione sua . 612 .
166 b. 172 b. 173. 179 h . -
Lamentatio ad Christum, 62'7 seq. Carmen ad
Dionysius, 359, 674. 679. Alexandrinus, 339. Olymp. 617. - Præcepta ad virgines, 642.
480. 654. 780 , 784. 788 bis. Gregorius Nyssenus, 315. 321. 375. 383. 401.
Dionysius, Alexandrinus, Nepl Qúrews, 752. 478. 458. 465. 504. 513. 568. 570. 615. 057. 674.
Epistola IV toptadtexti, 735 . 702. 709. — De opificio hominis, 700.— In Canti
Dionysius, Areopagita, De divinis nominibus, 349. cum canticor. 339. 438. — In illud : Hic est Filius
-
710. meus dileclus , 773. In octo beatitudines , 372.

Diphilus , p. 162 h . Homilia I, 438. III . 303. 636. IV. 418. VII, 354 .
Dorotheus, p. 730. laudatur inter eos, e quibus 372. In orationem Dominicam , 339. 372. Homi
Damascerus Parallela sua congessit , licet nomen lia I , 465. 478. III, 365. 381. 465 seq . IV , 466 .
ejus in opere ipso nusquam memoratum repererim . V, 381 b. 418. 750. VI , 495. VII, 389 seq: ÈX
του κατηχητικού , 637.- Περί τελειότητος βίου, 339.
E Περί της εν Κωνσταντίνου πόλει καταστάσεως του
Eleutherius, 315. αγίου Γρηγορίου , 773. in alio codice : Εις την εαυ
Empedocles, p. 90 b. 110 111 b. 145. 154 b. TOū Xelpotovlav. - In S. Romanum. 751
O.
164. 165 b. 166 b . Gregorii, thaumaturgi, capitula, 751. - Grego

Epaminondas, p. 118 b. rius, ihaumaturgus, De' laudibus Origenis, 368.
Epicharmus, p. 99 b . 477. 534 seq . 'Εκ του ότι ουδέν είδωλον εν τω
Epicletus , p. 100. 103 b. 107 b. 117. 172 b. 174. κόσμο . 633. 678 .
Ephraimus , archiepiscopus Antiochiæ , 'Ex toŨ H
εις τον Καιν , 735 . Εκ του και κεφαλαίου του περί
C
του γραμματικού Ιωάννου και Συνόδου , 754 . Heraclides, p. 164. b 171.

Epicurus, 759. 90 b. 110. 154 b. 164. a . 164 b. Heraclitus, p. 106 b.
Epiphanius, Cyprius, in Ancoralo . 299. Hermippus, p. 118.
Esaias, abbas, 677, 698. 721 . Herodorus, p. 85 b. 107 b. 108 b. 162. b .
Evagrius, 307. 331. 341. 356. 362, 365. 375. 179.
397. 402. 404. 419. 427. 447. 448. 466. 481 . Hesiodus, p. 108. 161 b. 168.
515. 518. 563. 570. 615. 629. 630. 650. 654. 661 . Hesychius, 523.
704. 707. 713. 714. 721. 725. - In Proverbia , 309. Hierax, p. 118.
Euclides, p. 146 b. 156 b. 174 . Hierocles, p. 102 b 156 b.
Euripides , p. 74 b. 79. 99 b. 104 b. 108. 116 b. Hieronymus, p . 149; b.
124 b. 144, 145. a. 145 b. 146. 156 b. 161 b. 162 b. Hippocrates , 314. 122.
168 b. 172. 177 b. Hippolytus, episcopus Romæ, 787. - lep! Xp :
Eusebii Præparatio evangelica . 637. 122 b. 173 . στου και του Αντιχρίστου 781 .
174. Homerus, 758. 161 b. 162 b . 177 b .
Eusebius, episcopus Alex. Vide notas Lequinii Hyperides, p. 147.
ad pag . 666 seq. 316. 331 seq ; 594. 393. 422. 425. Hypseus εκ των υποθηκών περί του ευεργετείν,
435. 470. 472. 561. 576. 597 seq. 1629. 637. 665 p. 144.
seq. 666 - 668. 671. 675. 697. 701. 777. 783. I
$. Eustathius, 788. episcopus Antiochenus, 752 .
- Contra Arianos , 314. -- Περί Guxis, 752..
Tepi ψυχής, lamblichus , p. 116 b. 118. 144. 146. 149 .
G 150.
répovras , 562. 'Ex ToŬ dylou répovtos, 453. Ignatius Theophorus, 358. 702 , 777. - Epistola
ex toù Yepórtwv, 646. Intelligitur Geronticum , sive ad Antiochenos 642. adde nolas. ad Ephesios ,
liber, quo apophthegtoata el narrationes de piis 687. 750. 772. 775. 777. 778. 779. 785. - Inter
Patribus et monachis contineulur . polata, 354. - Ad Magnesios, 779. 785. 789. -
-
Gregorius Nazianzenus , theologus, 329. 357. Ad Philadelphienses, 773. 780. - Ad Polycarpum ,

359 , 367, 378 , 397. 405. 425. 435. 438. 440. 444 . 515. 642. (adde notas) 724. 779 seq. 788. Ad Smyr
446. 465. 495. 506. 508. 517. 532. 356. 558. 560. nenses , 314. 514. 747. 779. -
Ad I rallenses. 650 .
563. 566. 567. 571. 633. 634, 640. 662. 664. 674 .
700. 709. 720. — Oratio I. 306 , 312. 393. 402 .
772. 780. — Interpolata , 522.
Incertus , 303. 313. 367. 383 seq . ( fortasse Nilus,
404. 438 seq. 512. 517. 525. 629. 683. 686. 687. vel Serapio) , 429. 454. 566. 617. 631. 633. ( forsan
691. O uéyas & TOMOYETLXOS, 330. Oratio II, 303. Nazianzenus) 688. 707 seq . ( forsan Chrysosto
306. 391. 421. 530. III , 363. 612. 688. IV , 330 . mus ).
448. IX , 479. X, 320. 383. 429. 548. XI , 398. 558. Iphicrates, p . 154 .
XII, 352. 448. 451. XIII, 298. 339. 402. XV, 312. Irenæus, 301. 396. 423. 630. 637. 724. 769. 788 .
351. 477. 494. 574. 581. 656. 674. sq. 683. 685. 789.
NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 50
49
Ireneι έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου Lycon, p . 154 b.
γνώσεως , 747. 752. 753. 758. 775. 778. 785. 786 . Lycurguis, p . 107 b.
737. - Κατά αιρέσεων, 572. 747. 755. 781 . . Εκ M
των διαλέξεων, 724 . Epistola ad Victorem, 480 . Μαρτυρολόγιον του αγίου Βαβυλά , 785.
Isidorus, Pelusiota . Vide supra in Dorotheo. S. Maximus , 320. - Περί του αυτεξουσίου 340 .
-
Isocrates , p . 146 b . 147. 149. Meletius , episcopus Antiochenus, 755.

Melissu 3
Joannes Chrysostomus ,J313. 315. 330. 351. 548 Menander, p, . p164.
. 74. 79. 99 b. 100. 104 B 116 b ..!
seq . 557. 358 seq. 368. 381. 386. 595. 598. 402 144. 145 b . 156 b . 161 b . 162 5. 168 b. 17 b.
seq . 405. 414 415. 418. 421 seq . 425. 427 . 177 b.
430. 435.. 436.
478 seq 493 438.
seq . 444. 447. 456.
306. 508. 315. 460.
509. 458. 317 466
318.. Method mus, .p
Menedeius . 117.
304. 331. 438, episcopus Palatensis,
519. 535. 540. 341. 542 seq. 548 seq . 357. 562 . 763. Του αγίουιερομάτυρος Μεθοδίο υ Πατάρων , 684.
563. 570. 572. b. 393seq. 605. 628. 642.64G seq . Εκ του περί αγνείας συμποσίου , 643.. Contra
650.653 . 676. 677. 680. 681 583. 694. 700. 705. Porphyrium, 778. 784. 785.. De resurrectione,
707. 709 seq . 711. 712. 714. 715. 720. 722 seq. 510. seq .
Metrodorus, p. 90 b . 146 b. 164.
727.
Joannis Chrysostomi in Acta apostolor. 339. 517. Milelus , p. 168 b .
653. Εις τον εν Πράξεσι δεσμοφύλακα , 456 seq . -
Monimus , p . 137 .
ΠερίInτηςS.αγάπ ης ,355. - Εις τον 'Αθανάσιον , 144 . Moschion , p. 171 b.
Babylam 653. - Ad recens baptizalos Musonius , p . 102. 117 b . 130. 151. 2 151 Β .
( νεοφωτίστους ), 536. Προς τους φωτισθέντας 389.
-
157 b. 161 b . 179 b ..
162. – In decollationem Baptistie , 412 seq . - Els (Myson , p. 100.]
την β' Βασιλειών , 462 . Εκ της εις τον Βασίλειον
-
N
ομιλίας 462. - 1η Constantinum imp. 596. 773. [Nicolaus , p. 84. 117. 125 b.]
De Cruce. 697. – Homil . III, de eleemosyna. 496. [Nicostra tus p. 121_b.
- Adversus Eutropium , 321 seq . 637. ( qui lociis Nilus , 316 ,seq. 340. 341, ( ubi plura Nili, ad
in editis deest. ) 669. In psalmum XLIV. de
. scriptis numeris Græcis sententiarum , credo, vel
Eutropio , 462 seq .499 seq . - De gratiarum actione, epistolarum ad quatermillesimum fere ), 365. 376.
515. - Homil. viiVII , de diversis , 467 seq -- Ho 381 seq . 386. 392. 392. 404. 418. 419.“ 420. 435 .
mil. XXVIII , (lom . V Savil.) 684.- De jejunio, 447. 460. 461. 471. 472, 481. 495.502. 506. 507.508
li
621. 622.. - Homil.. III,, de incomprehensibi , 394.. seq . 322. 349. 560 seq . 365. 569. 572, 576. 594..
-
Homil . LXXVII , in Joannem , 299. — Els thu 600. 606. 612. 629. 631. 638. [p] 648. 664. 681 .
προδοσίας του Ιούδα . 350 - α ' πρός Ιουλιανόν , chus,
687. 691. 704.705 . 706. Mona 397. 400. Asce .
339. ( fortasse Cyrilli ):. -- In martyrem Julianum , ta , 343. in epistolis , 523. Έκ του πατρός 453. Vide
636 (( locuseditis).
(deestin deesi Ηom.XIV,inMatt
in editis). – In Lazaheam
rum ,, 575.
636 supra Γέρων. – ' της διδασκαλίας Πέτρου, 475..,
- Εκ
. . , , . 0
( De conversione Μatthei , 698 – Περί μετανοίας
-
525. 466. 533. 595. 648.. 1η μαtivitatem Christi , Olympiades, p . 177 b. ] .
384. Εις τα θεοφάνια 462. 536 seq . De paupere P

tale ,(οτιiler
νίαν ferenda,ότι
555. 648. 657. χρή
661. γενναίως
In psalm.φέρειν
XXXVIπε. Παμβλίων ( sic ) , Μακεδονία περί ομονοίας, p. 104
524. 392 seq . 497. 498.- In psalm . L. 313 seq .
.
Parmenides, p. 111 b . 164 . a 164. b.
.
582-590 . 595 . In S. Romanum martyrem , 372. Phalarison, p. 100 b.

-
De sacerdotio , 330. 403. 513. 653. 651. Ex

Philem , p. 99 b. 121 b. 145b . 179 .
του προς Σταγείριον 360. - De statuis, 576. Εις Philelas , p. 144 b.
την αποδημίαν επισκόπων , 1ΗΙ . 354. 514. XV. 306 Philislion, p. ead.
numpar
phaIn έχοeντα
ςmill ς Philo , Judaeus , 278. 280. 301. 304.526 . 341. 345.
seqqισάκ
συνε
lent
. In S.Ste
orumτους , 350.
, 354 seq.-518. 710. deciτου
abo- lamΕις
304.
"Οτι esεπισ φαλέια-ς 349. 356.
387. 359 427
382. 405. b. 367.
434.370. 372.
435. 376.438.
436. 378.448379.
b.
το εις θέατρα αναβαίνειν, 330. 555 . Ad Theodo- 481. 502. 520. 531. 533. 556. 563. 567. 613 b.
.
ram tapsam , 569. 581 seq . 600. In I ad Thes- 630. 663. 675. 681. 683 , 692. 705. 710. 741. 715. De
314.. 407 .De -vila
-
Savil. ), 592.
sat. 545 seq .
– In viduam
Hom il . ,
in quæ
Turduo
tur em ( lom.
minuia VII
obtulit, 730. 776 b. 693. De
Abrahamo, τούicio
έκ opif mundi 104
βιοσόφου.
Moysis . 363 , - . Περί των εν Γενέσει ζητημάτων , 562 .
661.ueΕκ
neq in της
ms. codi ce. quo ulor712
πη' επιστολής, ( nec
, sent am editis,
entiin illam Moysisνide
(ubi . s ), 363. 396. 658. 748. 149. 750 D.
. 363nota
751. 754. 172. 774. 775. 776. 777. 782. 784 .
Chr nne
yso
Joa s mi
sto Cliinmac ust.. 88.
epis Vide riora).in Dorotheo .
sup
repe 787. 788. - Περί των εν Εξόδω ζητημάτων , 748.
Josephus , 278.280. 359. 4. 458. 502. 306. seq. 751. 752. 754. 772. 775. 777, 782, 784. 789.
513. 555. 555. 649. 663 bis . 692. - ' Εκ της Ιου- Legalio ad Caium . 564.
δαϊκής Ιστορίας, 669. - De bello Judaico , 575. Philoxenus , p. 121 b . 147 .
De imperio rationis ,570. - 'Εκ του λόγου του ανα- Phocylides , p. 99 b.
γεγραμμένου κατά Πλάτωνος , 789 , et fortasse , 663 . Phænicides, p . 172 b .
Julius, episcopus Romanus ( sive Apollinaris po- Photinus, p. 156 b .
tius , si credimus Michaeli Lequien .) , Epistola ad Pittacus , p. 125 b . 147 b..
inus, ,775
Justium
Dionys 339.. 357. 362. 398. Philosophus et Platoarch
Plut , 313
us,, p 739
. 83, 762 , 790.
b. 94. 155 b. 157 D. 169. 171 ,
Inartyr . 315. 600. - Apologia 1, 446. 569. - ' Εκ 173. 177. b .
του και μέρους της απολογίας αυτού , 387. - 'Εκ 'Ex . Polyænus, p. 100 b.
του ε' μέρους ,754. - προς 'Ανταωνίνον αυτοκράτορα , Porphyrius, p . 169.
753. - 'Εκ του προς Τρύφων β' λόγου.337.754. Posidonius, p . 181 .
περί αναστάσεως, 75 %. 756 seqq. ad 763, Protagoras, p. 164.
προς Ελληνας παραινετικός , 581. 518. Pythagoras, 762.
S
L
Leucippus, p. 110. 164. Selcucus , p . 181 ,
4
.
Serinus , p . 83 b . 117 b . 122 b. 149. 177

Lycius, p. 100 b.
Serapion , 33). Του αγίου Σεραπίωνος, 612 . Theophilus, 339, episcopus Alexandrinus, 601 .
>
E'pistola XXIV , 774. LV, 375 , 754 . 781. 787 .

Severianus, Gabalorum episcopus, 789. " Ey Theophilus, libro I ad Aulolycum , 564.
του κατά των αιρετικών , 385 seq . 753. Theophrastus, p . 85 b.100.146. 151 , 156 b. 161 b.
Sexlus, (Pythagoricus philos.),411.420.440.656. Theolimus, 640. 675. 694. 785. episcopus Scytho
Simonites , p. 168 b. poleos, 381. (an Scythin , ul suspicalur Mich . Le
Sixtus Romanus , 362. ubi vide nolas . quien . ex Sozom . Vil. 25.- Eiç thu l'èvesiv 675.
Socrates, p. 100. 107 b. 117 b. 122 b. 147 b. Περί νηστείας 643. - ' Εκ του, 'Εάν προσφέρης
.
171 b. 172 b . 173. 177 b. το δώρόν σου, 381.

Solon , p. 122. 147 b. 154 b. 172 b. Thucydides , p. 117. 146 b. 162 b.
Sopbilus, p. 107 b. 121 . Timæus, p. 181 .
Sophocles, p . 79. 99 ... 100. 108. 116 b. 144 . Timagoras, p. 110.
145 b. 168.b. 173. 177 b . Tilus , Bostrensis, 747. 785. Εκ του περί
Sostralus, p. 156 b.
Stoici, 759
Ex του
προνοίας 783. 788 seq.- Εκ co ] κατά Μανιχαίων
λόγου α' 763. 'Εκ του δ ' λόγου , 785 .
Symmachus, p . 180. X
Synesius, 532. 624.
Xenocrates, p. 116 b. 149.
T Xenon , p. 164.
Xenophanes, p . 90. 161 .
Themistocles, p. 144. Xenophon, p. 103. 117 b . 144. 152. 153 b. 157,
Tbeocritus, p. ead . b. 162 b. 169,
Theodectes, p. 162,
Theodorilus. Vide supra in Dorotheo . Z
Theodorus , 'Εκ του αυτού των Τέλητος επιτομής Zaleucus, p. 79 b. cujus fragmentum satis lon 1
περί του δοκείν, και του είναι, pag. 101 . guni est .
Theognis , 364. Zenon , p. 147.
31. Homilia in tetapópowoiv, transfigurationem Christi, p. 791-804. Incipit : Seūte

Travnyupidu jev. HancBillius cum versione sua primus ediderat, a. 1577, in Damasceno suo, .
recuso a . 1603. 1619. Emendatiorem ex codice Augustano vulgavit Græce et Latine cum no
tis David Hoschelius, Auguste Vindel., 1588 , in 8 ; subjuncta insigni observationum Appen .
dice , quibus plura Philonis , Basilii Magni, Nazianzeni, Athenæi et aliorum scriptorum loca
ex mss. emendantur. Combefisius, tom . Vii Bibl. concionatoriæ hanc homiliam, quæ in cod.
Seguieriano perperam ad Joannem Antiochenum refertur, contulit cum ms. Seguieriano,
sed et Regiis duobus MMXXIX vetustissimo et MMXXVI. Lequinius etiam cum Colbertino
CMLXXVII.. Fabr.. Exstat Paris. in quinque codd . bibl . publ. Sed juvat, ne nimia catalogo
rum repetitio tædium creet , secundum numeros, a , b, etc. a Fabricio notatos , Homiliarum
indices h . I. simul citare . In cod . Coislin. CCLXXXI . sunt quatuor J. Damasceni sermones
ascetici, necnon capita octo in quædam S. S. loca quæ putat Mich . Lequien . esse J. Dama
sceni. V. Montfaucon. Bibl . Coislin ., p. 393 , et p. 182 ac 183, n, a. et i ; in cod. CVII, it. p .
388 sq . n.g. h . e , ac tres n . tum pag. 425 sq . n. a. et tres n. i. — Monachii, incod . elect.
ÇIV varii ser
LXIII , sunt homil. a Fabricio designatæ , n . a . et i. - in cod . LXXVIII, el cod . CIV,
mones.-- in cod. LXXX, n.k.- in cod . CXIV , n . h . - Vindobon. in cod. Cæsar. XXXV , Orat.
n . k. Orat. n . h. et n . b . V. Kollar. Suppl. p. 262 sqq . - n . h. in cod. CXL, 7 , Lambec.
IY , pag. 205. – n . d . in cod . CCXLIX , 14 , Lambec. V , pag. 305. ubi v. Kollar . not. -- See.
eat . codd . Angliæ, etc. sunt varii Damasceni Sermones, tom . I, in Bibl . Bodlei. n . 148 , 196,
199. quinque, n . 234, 274. bis. 283.290.688. 726. 2500.3383. 5824.-- Oxon .n . 211, in tom . Il, 1
n , 5865 et 5950 . Taurini, n.a. et f . in codd. LXX et CXLVIII ; v. cat. codd . Gr. Taur . pag.
166 et 239, - Pag. autem 398 , in cod . CCCXX, fol. 12 , tribuitur J. Damasceno Encomium
archangelorum et angelorum , cujus inilium adv jev aóroy t apología xivei. In primo tamen to
moAuctariinovi Combefisiani,pag.2525, exstat Gr. ac Lat. sub nomine Michaelis Syncelli.
- in eodem cod . fol. 398 , J. Damasceno ascribitur sermo in receptionem manus J. Baptistæ,
cujus tạmen auctorem Allatius in diatriba de Symeonum scriptis, p. 90 , facit Theodorum
Daphnopatam , sub cujus nomine legitur etiam in cod. CCLXXIX Cæsar.,part. 1, Catal. bibl.
Vindob . v. Cat. codd. Gr. Taurin . , p. 400 , sine auctoris nomine Latine ap. Surium et Lipo
mannum . V. infra vol . IX, p . 101 ed. vet. — Florentiæ , in cod . Laurent. Medic . XXXIII, 28,
plut. 9. , n . a , et tres serm . Damasceni in Dormitionem Mariæ ; iterum n . a . in cod . XXXI, 1
19, plut .. 10. V. Bandini cat. I , p . 456 et 496. - Venetiis, in cod Naniano LXXIII, 18 , Orat.
n . g . – In cod. CXXVI, 16 , n . 1. V. Cat. codd . Gr. Nan ., p 149 et 348. - Neapoli, in cod.
bibl. J. de Corbonaria , etc. Homiliæ quædam , teste Montfauc., in Diario Ital ., p. 309 . Lei -
dæ, inter codd . Vossian. Homil . , n . a. et hom . in sepulturam Domini nostri, et eas, quæ fe 11
rebant unguentum . V. Cat. bibl. Leid .p.403, 29. - Matriti, in cod . Regio LXVII, Hom . n.
280. – Oudinus , 1. c. , pag . 1780 sqq., omnes, que
d. V. Iriart. Cat. codd . Gr . Matrit ., pag.
in edit. Leguien . , tom . II , p . 791-910, sub Damasceni nomine continentur, judicat uberius
que ostendere studet; incertas esse , vel J. Damasceno suppositas ac junioris scriptoris.
Harl.
b ) In ficum arefactam et in parabolam vineæ, pag. 804-810 . Incipit : xei ue reços ad
aéyelv. Prodiit ex duobus codicibus Colbertinis et tertio Thomæ Galei. In inscriptione hujus
homilia Damascenus dicitur monachus et presbyter της αγίας Χριστου του Θεού ημών αναστά
GEW ;, Ecclesiæ sanctæ Christi Dei nostri resurreciionis ( Fabr. ) Exstal Paris., in bibl. publ.
codd. DCCCCLXXXVI et MCDLXXVI. Harl.
NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 54
e) In S. Parascevem et in crucem pag. 810 - 815. Incipit. letań putarnuūv AOLteóv. Primus
sub Chrysostomi nomine edidit Greece Heschelius Augustæ Vindel: 1587, in 8, ( j) inter va
rias Patrum homilias, p . 490. Exslat et in Chrysostomo Savilji, tom . V , p. 906, et in Græco
Latina edit, cum, Frontonis Ducæi versione, tom. VI, pag . 336. Et sub Chrysostomi nomine
Græce et Latine est apud Jac. Gretserum , tom . II , De cruce, p . 460. Sed Damasceno resti
tuit Lequinius ex codice Regio MMCCCCXLIH , et altero Remensi, qui itidem transiit in Re
giam bibliothecam . Fabr. In codd . Paris. bibl . publ . DXX et MDXCV, Catal. codd ., tom . II.
Harl.
d) In Sabbatum sanctum , p . 815 – 833. Incipit : Tiş hakisa: tks õuvastelaç tou Kupiou ; Pri
mus ediderat Græce cum versione Petrus Pantinus, Antwerp. 1601 , in 8 , ex bibl. Antonii Co
varruviæ , inter homilias varias S. Chrysostomi, Antiochi et Germani (k ). Inde repetiit Ducæus
in editionibus duabus Damasceni, a . 1603 et 1619. Pantini versionem in Bibl. concionatoria
emendatiorem dedit Combefisius .Lequinius Græca contulit etiam cum mss.Regio MMCMLIII
et Colbertino MMCDXLII. Fabr . Sec. Cat codd. Paris . , vol . II , in codd. MCLXXÙ et MCCXCII ;
Vindob., in cod . Cæsar. XXXV , n . 36. V. Kollar . Supplem . ad Lamb. comm . pag. 264 ;
add . Oudia ., pag. 1740 sq .
e) In Annuntiationem , pag. 833- 835. Latine tantum ex Arabico . Incipit : Jam tempus est,
fratres dilectissimi. Non antea edita .
f ) In Annuntiationem homilia altera , p . 835-841, Græce primum vulgata a Lequinio e co
9
dice Seguieriano, addita Latina versione. Incipit : Nov ý this Baculoas Bacaxhi . Fabr. Ex initio
orationis (quæ est in duobus codd. bibl. publ. Paris .) colligii Oudin . 1. C. , illam esse habi
tam in festivitate celebri memorati mysterii, quæ sæculo ix , annis centum post J. Dama
sceni sen . ætatem , instituta fuisset.In cod . Paris . bibl. publ. MCLXXIX , 3 , est Joan . mona
chi et presbyteri Eubea Homilia in Conceptionem B. Virginis. Harl.
g) In Natalem S. Mariæ , p . 841-849 . Incipit : Asūts, távta Ovn. Primus edidit cum versione
sua Jac.Billius, in editione Damasceni , Paris , 1577 ( recusa ann . 1603 , 1615 et 1619) . Casti
gationes Petri Pantini (qui ex duobus miss . vetustis et probæ notæ eam (1) , vertisse se tesla
tur) leguntur inter varias Patrum homilias, p . 380 seq . Successerunt deinde novæ curæ
Combefisii in Bibl . concionatoria e codice Mazariniano, 'et Lequiuii e ms. illustris Passio
nei .
h ) Il. In Natalem B. Mariæ , p. 849 - 857 , Incipit : Aautpūs tavnguplet ķxtists

siuepov. Primus edidit Lequinius e codice Reg. MMCCCL, collato cum versione inedita Leonis.
Allatii , sed qui banc homiliam Theodoro juniori Studitæ tribuit in libro De Simeonibus
Fabr. Duæ homiliæ tribuuntur Joanni Damasc ., in cod . Coislin . CCLXXIV . V. Montfauc. in
Bibl .Coisl. p . 388, et ineod. cod. ibid ., p. 389.Homiliæ n. f. ettresn. i, signatæ , p. 421 ;
homil. n.g., in cod . CCCVI . – Hom . in Natalem Mariæ Virginis est in octo codd. Paris.,
bibl. publ.– In cod. etiam . Cæsar .XXXV, n . 34, asseritur illa J. Damasceno, ne dissentit
Kollar. in Supp!. ad Lambec . comin ., p . 262 sq . At , monente Oudin .. 1. C. , ætate Damasceni
nostri nondum institutum erat festum Nativitatis Mariæ Virginis , quod sæculo demum nono,
vel medio, vel Jabente, post Theophili imperatoris mortem factum est . - Sub Theodori
Studitæ nomine infra in vol. IX, p. 112 , add. ibid . p. 246 ed . vet.— In cod . Cæsareo Vindob .
XXXIX , quo continentur Excerpta miscellanea ex diversis variorum auctorum scriptis, sunt
etiam Excerpta ex J. Damasc. orat. in Nativitatem B. Mariæ , ex . opusc. De voluntate Christi,
et de duabus Christi naturis, ex eodem tepl tou uvnuoveutixoĪ, ex ejus orat. in obitum et as
sumptionem B. Mariæ , denique fragın . Tepl tábouş xal évepysias. Harl.
i) Els thy xolunoiv, in Dormitionem B. Mariæ , homiliæ tres. Prima incipit : Muhun Exalusu.
Let'éyxwuiwy rivetai, pag . 857-868 . Secunda incipit : lote lèv & vo purwv ovocis, pag. 868-882.
Tertia incipit : "E605Estitois èpwtixūs , pag . 882-886 . Has tres homilias primus ex mss. Regiis
MDCCCXX et MMXXVI ; Colbertino CMLXXVII ; Seguieriano et ms. Sangermanensi Paris.
Græce vulgavit Lequinius. Duas priores ex Raph. Volaterrani versione (m) habet editio Basil.
(!) Versio Pantini lucem non vidit . VII . p. 280 sqq. ed. Kollar. qui notas subjecit
Ci Titulus collectionis Hüschelianæ est: 'Ogla plures.Lambec . adjunxit Disserlal, de dormitione,
λίαι θεοφόρων τινών Πατέρων.Integrum libro VI, s. assumplione B. Mariæ Virg. in cælum mire lon
cap : 10 recenseo. [infra, vol. XIII. pag 534 sqq . ) gam et a consilio coromentar. de bibl . Cæs. alie
k ) V. infra , vol. XIII , p. 750 sq . H. nam (ut ipse Kollar.pag. 283. not. A. haud dillile
(1) Prius prodiit Lat. versio Raph. Volaterrani, tur ), quam olim Diario sacri itineris Cellensis ,
in hujus opere, inscriplo : De institutione Chris Vindob. 1666, 4, inseruerat , pag. 67-202; in com
stiana ; it . De prima philosophia. Joannes Damasce ment . vero de bibl. Cæs . 1. c. p. 283-410, reco
nus De dormitione Mariæ , ab eodem Latine versus. gnitam et nonnullis locis aliquantulum mulatam ,
Item ceremoniæ Ecclesiæ , jussu Leonis X editæ , iterum exhibuit . Kollar. in nola primam miratur,
Venetiis , 1516 , fol. V. Cat. bibl. Leidens. pag. 97 . J. Alb. Fabric. qui Lambecii Prodromum Histo
- In bibl. Sfortianæ cod. est J. Damasc. Sermo riæ litterariæ una cum Diario sacri itineris Cel .
in obitum Mariæ virg . teste Montfauc. in bibl. bi. lensis , Lips . 1720, ful. sub prelum revocavit, nul.
blioth . niss. I. p. 700 D. Vindobonæ , in eod . lam harum Lambecii posteriorum curarum fecisse
Gæsar. XIV , n . 36-38 . sunt tres Orait . in Dorija mentiorem : tum adnotat, ab hac allera etiam
tionem , etc.,Mariæ , de quibus copiosus cst Lambce. Lambecii lima mulla adhuc limanda superesse , ct
1575 ; et Parisienses, an . 1577, 1603 et 1619 , ex interpretatione Jac. Billii. Inde Combefisius
Billianæ illarum versioni castigatæ homiliam tertiam ex Leonis Allatii versione addidit in
Bibl . concionatoria. Lequinius ad homiliam secundam memorat quoque liberiorem Lipo
manni interpretationem , qua exstat in ejus Vitis sanetor. , tom . VI , et apud Surium ad 15
Augusti. Fallitur Caveus,qui eam homiliam ideo manifesto spuriam pronuntiat, quod in
illa citetur Euthymius, qui sub Alexio imp. vixerit : nam per eybullaxtv istoplav, pag. 879 ,
respicitur ad alium Euthymium , longe velustiorem , abbatem , qui defunctus a. C. 473. Fabr.
At tamen Labbeus in Nova Biblioth . mss. etc. , part. 11, p. 81, et Oudin ., 1. c . , pag. 1746 sq . ,
ubi quoque de codd . agit, in quibus illæ supersunt,in primis pag. 1721 sqq. el 1781 sq. , ideo
quod festus dies Assumptionis Mariæ annis centum post J.Damasceni obitum fuerit insti
tutus, contendunt, homilias illas nullatenus posse ad Damasc. referri. Oudin . præterea
animadvertit alias inesse opiniones, Damasceno indignas, et in mss. codd . illas modo
attribui Andrea Cæsareæ Cappadocum archiepiscopo , sæculi ix scriptori , modo
Germano II CPolitano archiepiscopo, sæc. XIII, ita ut auctor illarum sit plane incertus.
Harl.
k ) In S. Joannem Chrysostomum , p . 886-895. Incipit : "E8se učv, ó 'Iwavin . Primus cdiait
1.equinius ex ms. Maurilii Le Tellier , archiepiscopi Remensis, Latinaque versione donavit.
Fabr. Etiam hanc laudationem esse Damasceni, dubitat Oudin . , pag. 1755, n. 12 , cilatque
codd . quosdam mss . in quibus illa reperitur. Adde supra, vol. VIII, p . 459 et Lambec.
comm . VIII, p . 635 sqq . Exstat vero Paris. in bibl. publ . cod . CXXXVII. In cod .
bibl. Sfortianæ teste Montfaucon . Bibl. biblioth. ms ., I , pag. 702. A.– Vindobone, in cod .
Cæs. XXXV, n . 33. V. Kollar. in Suppl . ad Lamb. comm. , p. 262, qui adnotat, illam ex edit .
Lequien. a Stiltingo depromptam et in actis Chrysostomi mens. Sept. tom . IV , p . 700 , esse
vulgatam . Harl.
1) In S. Barbaram virginem , martyrem, passam sub Maximiano, p. 895-920.Incipit : Thép
KELTAL Mev Ojooyounévws. Latine dederat Combefisius in Bibl. concionatoria ad 4 Dec. Græcam
primus Lequinius e cod . Regio MDCCCXXXI . Fabr. Sive secund. catal. codd. Paris, tom . II ,
in cod. MCLXXX, 13. — Ibid. in cod . MCDXCI, n . 16 , memoratur J. Damasceni Orat. in
laudem S. Anastasiæ ; atque in Indice tribuitur S. J. Damasceno ; sed in cod . MCLXXIX, 8 ,
ubi eadem occurrit, additur nomini episcopi Eubea . Barbaræ tamen laudationem Combeli
sius Nicetæ potius vindicandam putat (v . supra , vol . VII , p. 749) ; contra Oudinus, p . 1753 ,
Georgio, Nicomediensi episcopo, cui tribuitur in cod : Eusebii Renaudoti, et pag . 1725, judi
cat, eam propter fabulosas omnemque fidem perdentes prodigiorum narrationes Damasceno..
cui quidem Allatiuset Bollandini in Vitis sanctorum in prolegomenis ad Vitam J. Dam . ad
diem vı Maii , n . 16 fol. ui,eam asserere malint, omnino esse indignam . Conf. infra, vol. IX ,
p. 60. ed . vet . Harl.
Claudunt volumen , post fragmentum ex sermone Damasceni in B. Virginem ex Ca
tena regia in Lucæ 1, 35. cod. Reg . MMCDXL. , incipiens : '0 tūv oupavov onucouprós te
xal ouvoyeus , p. 910. Precationes tres in horologio Græcorum obviæ . I incipit :
Δέσποτα Κύριε Ιησού Χριστέ, ΙΙ : Προ των θυρών του ναού σου , et III : Τετρωμένος καρδίαν είμι
>
εγώ, p. 911, 912 .

Scripta edita Damasceni, vel Damasceno tributa , quæ in editione Lequiniana
non exstant .
1. Historia Judaica de Barlaamo eremita, et Josaphat, sive potius Josapho, rege Indie ,
qua ex veteri Latina versione exstat in antiquis editionibus Damasceni et in Vitis Patrum
ex Coloniensi editione, et apud Lipomannum tomo V. Auctorne versionis fuerit Anastasius
Bibliothecarius, ut persuasum Caspari Barthio in notis ad Hermæ Pastorem , p . 910 , viderint
alii :certe falluntur quiGeorgio Trapezuntio illaininterpretationem tribuunt, cum lecta jam
sit Vincentio Bellovacensi xv , 64 , Speculi historial . , Jacobo de Voragine, Hist . Lombardice
.
c . 175, et Petro de Natalibus x , 114. Vide Allatium De Georgiis, p . 376. Ex alia versione
sua hanc historiam in suo Damasceno Billius dedit, et ex Billii versione Surius ad 27 Nov.,
et Rosweidus in Vitis Patrum , pag. 186. Græce necdum prodiit ( 1) , licet obvia in variis bi
bliothecis. De Cæsareis mss . vide Lambecium VIII , p . 289 , 293, 294 (n) . Incipit : "0.9. llveu
hati Ocoő ároviai. Damasceno plurimi codices tribuunt , et Martyrologium Romanum 27 No
alios, præsertim Lambertinum , poslea Benedictum mss. bibl . publ. exstant illæ homil. et Florentice
XIV . P. M. id argumentum multo felicius traclasse. in cod . Laurent. XXXIII , 33-36 , plui . 9.V. Ban
ldem Koll. quosdam castigat Lambecii errores. dini Cat. codd . Gr. Laur. I. p . 456.Ilarl.
Mulla bene disputat Lamb. contra Collyridianos, (n ) Pag. 614-625 . De codd. XXI , 11. 10. XXII .
Miriæ divinam naluram altribuentes atque som XXIII . XXIV et XXV. n . 1, nee tamen Kollar. pag .
niantes, Mariam mortis prorsus fuisse expertem , 619. in not. cum credulo Lambecio , eam , videtur
adu . supra ad n . 3, de oriboduxa lide. Sed , cui J. Damasc. assignare. - . Eadem historia, nec la
volupe erit , is legat diss . doctrina alque erudi men integra , occurrit in codd . Cæs. CXLÝ. 1. 20.
lione non minus quam opinionibus animo præ el tribuitur Joanni, monacho govn's toū dylou Labo
conceplis abundaniem . Paris . in decem codd. V. Lamb. IV , p. 254 sq. tu calal. codd. Bavar.
( 1 ) Exstat Græce et Latine in hac novissima Damasceni editione ex Anecdotis Boissonadii . Edit.
vembr ., et recentiores Græci , ut Gennadius pro concilio Florentino 5. Oůy
ήττον δε καιο Ιωάννης ο μέγας της Δαμασκού οφθαλμός εν τω βίω Βαρλαάμ και Ιωσάφατ των Ινδών
japtupei. Omitto alia argumenta, quæ apud Allatium . S XLIV seqq. Diatribe de Damasceni
scriptis possunt videri, ex quibus Joannem Climacum , vel Sinaitam , non esse illius Historiæ
auctorem , colligitur.
7
2. Physices compendium , quod sub Damasceni nomine reperit et ex Græco versum Latine
edidit Billius, auctorem habet Nicephorum Blemmydem . Vide J. Wegelinum , præf. ad Phy
sicam Blemmydæ, quain e codicibus duobus Augustanis Græce integriorem edidit, Auguste
Vindel. , 1606, in-8.
3. Vita S. Stephani junioris, qui sub Constantino Copronymo pro imaginum cultu mor
tem perpessus est an . 766, Latine edita a Billio, qui e Græco verlit, atque inde a Surio 29
Novembr. auctorem habet non Damascenum , sed recentiorem aliquem , qui Constantino
poli scripsit,atque, ut Allatius in Diatriba de Damasceni scriptis, ş lix, evincit, Simeonem
Metaphrastem . Incipit : Oción sexeñua n åpeth . Græcems. in bibl. Cæsarea . Vide Lam
becium , VIII, pag. 376 ( 0 ). Altera autem Vita ejusdem Stephani, quæ incipit : 'Ayaddy
και δίκαιον και " πάσι τοίς ευσεβέσιν προαιρουμένοις αποδεκτών κατά την του μεγαλοκήρυκος
Davlou, auctorem habet Stephanum quemdam Byzantinum , qui jussu Epiphanii ", abbatis,
quadragesimo secundo post illius, cujus Vitam tradit, obitum scripsisse se testatur.
Vide laudatam Allatii Diatribam , & LXII , et de Simeonibus, p. 81 , et contra Creyghtonum ,
p . 336 .
4. Octoechus, sive liber per octo genera tonorum , quibus utuntur Græci, dispositos con
tinens canones et troparia, hoc est hymnos sacros etcantiones, que a primis vesperis
Dominicæ ad finem usque Missæ canuntur. Vide Allatium , De libris ecclesiasticis Græcorum ,
p. 66 seq. Licet autem Damasceno hic liber tribuatur , cujus imaginem etiam editiones
Græcæ Venetæ præfixam habent rudi delineatione ligno expressam ; tamen non magis
Damascenus auctor Octoechi in multis jam ab antiquo dissidentis, totius est, licet canones
multi prosa oratione, qui in eo, quemadmodum et in Paracletice, et in aliis Græcorum libris
ecclesiasticis continentur, Damascenum auctorem habeant, quam Menologii Græcorum ,
quod Damasceno tribuit Galatinus, VII, 51De arcanis catholicæ fidei, vel typicum , quod a
Damasceno restauratum fuisse scripsit Simeon Thessalonicensis. Vide Allatium , Diatriba de
Damasceni scriptis, § LXIX (p ). Prodiit 'Oxtúnxos Græce, Venetiis, 1523, 1543, 1584, 1602,
1610, 1624, in-8.
Scripta Damasceni adhuc inedita (9)
1. Homiliæ quatuor asceticæ quas e bibl . Coislinianæ codice editurum se præstantissimus
p. 5, de cod. XVII, sic citatur : « Narratio utilis (p) Conf. Oudin . I. c. p. 1741 sq . in primis pag .
ex interiore Æthiopum regione, quæ India dicitur, 1771 sq. Octoechus cum amplissimo J. Zonaræ
ad sanctam civitatem perlata per Joannem archi- commentario exslat Vindobonce in cod . Cæsar.
mandritam monasterii S. Sabæ . Liber hic inscribitur CCVI. V. Lambec. comment. V. p. 17 sq. ubi Kol.
Barlaam , et est illa ipsa historia quæ Damasceno larius in nota ex Lambecii additamento referi, SU
vulgo tribuitur. , Plura jam adnotata sunt supra peresse in hoc cod . recentiorem hanc manu Marci
vol . VIII , pag. 144 seq. — Ab Olioso monachoʻil- Mamunæ , Cretensis, inscriptionem ' Imárvou dapa
lain historiam esse conscriptan ), censet Oudin. p. σκηνού ή Οκτώηχος, ήγουν Ύμνοι εις την ανάστα
1724, eamque p . 1729, vocat opus fabulosum ; σιν, και εξήγησις εις αυτήν πάνυ ωραία • h. e. J.
pag . autem 1733 1735 excitat quosdam codd. Damasceni Octoechus, sive hymni in resurrectio
mss.; p. denique 1750 sey. copiosius disserit de nem Christi, cum expositione valde pulchra .
illa atque de codd. et diversa variorum VV. DD. Ibid . in codd . CCCVI , CCCVII, et inter alia in cod .
judicia recital. Harl. CCCIX , CCCXXIII, continetur liber ecclesiasticus
(0) S. pag . 479. ed . Kollar . de cod . Cæsar. cum antiquis notis musicis, Ocloechus inscriplus,
XV . 0. 14. ubi Lambec. de auctore Vitæ assenti . et maximam partem a S. J. Damasceno composi
tur Allalio. Add. Oudin . pag . 1752 sq. ubi, dum lus. V. Lambec. V. p .571. 572 et 574sq. - · Ibid .
scribo, ait, isia , opusculum istud Gr. et Lat. ex p. 603., de cod. CCCXXV, in quo est Hirmilogium
miss . codd. Regiis Gallicis excuditur in 4 , hoc a . Græcorum continens omnes Ocioechi Hirmos, sive
1688, Paris, cum Miscellaneis aliis, apud J. Bou- cantus initiales. —- Leidæ , inter codd. Vossianos ,
dot, cura et studio monachorum Benedictinor. Ocioechus, cum prolegomenis , et commentariis
alque illud attribu-
congregat. S, Mauri in Gallia,litanæ Cyri Theodori et J. Zonaræ , quæ agunt de incar
lum Stephano, Constantinopo Ecclesiæ dia- natione, passione el resurrectione Domini Latine.
cono, ad quem pertinet, von, ad S. Joannem Da- V. Cat. bibl. Leid. pag. 396. n . 27. - In aliquot
mascenum. , Atque supra, vol VIII , p. 349 , vitam codd. Vatican . bibl . Petavii, Græce, et in uno La
Stephani junioris a Stephano, diacono Constanti- tine .- Mediolani, in bibl . Ambros. in duobus
nopolit. esse conscriptam, et a monachis Benedicti- codd. et in aliis, Damasceni opp. ejusdemque opp.
nis, Paris . 1692. 4 , editam , scripserat Fabricius. musica cum musicis nolis , tesie Montfauc. Bibl .
Forsan scribendum fuit, 1682. Nam infra, vol XIII. bibl . mss. I. p. 66, 73 et 528 D. Sed de supposi
p . 835 sq . recensentur Montfaucon. Analecia titiis aliisque scriptis abunde disputavit Oudinus.
Græca,sive varia opuscula Græcahactenus non Sub nomine Damasceni circumferuntur quoque
edila , Paris. 1682, 4 ; in quibus ullimuin locum scholia in Epp. Pauli ; alenim el desunt illa in
occupat Vita S. Stephani junioris, Stylitæ, auctore codd , antiquioribus et ejus nomine indigna cena
Stephano, diacono Ecclesiæ Constantinopol. com sentur. De quibusdam aliis,v. supra in Catal . ge
versione Jac. Lopini , p . 396-531. Utraque Sic- nerali codd . et supra n . 6. Harl .
phani Vita , infra, in vol. IX , p. 144 et 145 ed . vet.
9
(9) Add . Cayeum I. e . pag . 626. H.
inter elogia Vitasque Ss. commemoratur. Hari.
00
Lequinius recepit in Appendice, quam daturus erat , Damasceni operum . Vide ejus nolas ad
59
Damasceni
2. De fidVitam , alum
eopuscu J , Hierosolymitano scriptam
, quod Allatius ad , pum
Auberl . xvmis
. erat ( diversum ab edito , tom . I,
pag. 390.) et de quo videndus in Diatriba de scriptis Damasceni, LXVIII. Fabr . - In cal.
codd . Angliæ , etc. I , n . 1882 , citatur J. Damasc . De fide; sed quodnam sit opuscul . noh
turico
adn3.otaLex . mologicon . Λεξικόν παρά του , αγιωτάτου και σοφωτάτου κυρού Ιωάννου πρε
. Hanrlety
ύ
σβυτέρου του Δαμασκηνο διορθωθεν , και από διαφόρων βιβλίων τάς λέξεις εις ετυμολογίαν ερμηνεύσαντος .
Incipit : Α , επίρρημα εστιν επιπληκτικόν. "Αατος και αβλαβής, άτη γάρ ή βλάβη. Opus ingens , inquit
in Eujuixtols, p . 451. Allatius, copiosum et singulare (Fabr .). - Plura de hoc Lexico jam sunt
disputata supra, vol . VI . p. 602 sq . Curatius tamen egit cel .' Morelli in Bibl. Gr. et Lat . ms. I ,
p. 85 sqq ., ub non solum plures codices diversasque VV . DD. de ejus auctore sententias
recenset ; sed etiam evincit , auctorem illius esse Joann. Zonaram , et docet contra Bandini.
( qui me ad hæsitandum adduxerat supra VI , p . 633 sq . ) Lexicon , quod Maximo ascri
bitur, diver sum esse a lexico J. Zonaræ , de quo ibid . p. 634 , quædam sụnt adnotata .
4. lΕις
. την ύπαπαντής του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού . - Homilia m occursum Domini . Incipit :
Har
Είχε μεν ή των γενεθλίων πανήγυρις , Miserat cum versione suainad Auberturm Leo . Allatius ,;
Fabr, - Est Vindobonæ in cod, Cæsar. XXXV , n . 35. Sed Kollario in suppl . ad
Lamb. comm . p . 263, dubium est , num ea oratio revera sit Jo . Damasceni , necne . Harl .
5. Εις το γενέθλιον Κυρίου λόγος ιστορικός . Ιn Natalem Christi sermo historicus . Incipit : Οπόταν
το έαρ απέλθη . ( Fabr .) Taurini , in cod . quondam Regio CLXVI ( Cat. codd. Gr . Taur,
p. 253. ) – Venetiis , in cod . Nanian . CLIV , n . 9 ; atque Mingarell. in Cat. codd. Nan . , pag .
347. Nonnulla in hac homilia legi fabulosa, aut ex apocryphis monumentis desumpta.
Florentiæ , in cod . Laurent . XVII, n . 5 ; at Bandin . cat . I, pag. 416, tradit , in calce p . 15 ,
.
Greculum adnotasse , hunc sermonem non esse J. Damasceni , sed άλλου τινός χονδρου
ανθρώπου και αμαθούς . Αtqui Fabric . infra vol. IX, p . 86 vet. ed . eum esse Joannis , episcopi
Eubeæ , sine ulla hæsilatione scripsit : et in Cat. codd . Paris . tom . II, p . 235, ex cod .
MCLXXIX, citatur n . 14 , Joannis , Eubea episcopi , Oratio historica in nativitatem Domini .
περί της αγίας συνάξεως της αναστάσεως του Κυρίου περί του μη κρίνειν μηδε μνησικακείν .
rl.Λόγος
Ha6.
Inci pit : 'Αεί μεν ή του αγίου Πνεύματος χάρις δια πάσης της του Θεού Γραφής. Εadem fere , sed
paulo uberior, homilia sub Anastasii , Antiocheni, nomine edita Græce et Latine in tom . III
Antiquarum lect. Canisii (r) . Sed hæc, quæ in ms. Palatino ad Damascenum refertur , multis
detractis depressior est. Et forte Anastasii est, inquit Allatius Diatriba de Damasceni scri
ptis, $ LXXIV , a Joanne iamen Damasceno in eam formam contracta : ex Anastasio
namque multa in suu commentaria transfudisse , demptis, quce sibi videbantur , deprehen
. γησις
7.urΔιή
dit περί του μεγάλου 'Αρτεμίου εκ των Φιλοστοργίου . Incipit : Τα του μεγάλου και ενδόξου
οςaçl
μάρ8.τυρPar εμίceουinδιηB.γείVir
Αρτeti ι μέλ
σθαgin em λων ραγ
ανδcu
, se umματ
ndαθή octα .o tonos Græcorum distincta : opus magnum
el rarum , et Allatio judice , φιλοπαρθένοις futurum gratissimum . Ηanc equiuius in Operum
Damasceni Appendice dare voluit cum versione Ludovici Maraccii, clerici regularis. [ Conf.
cl . Morell . Bibl . Gr . et Lat. mss. I , p . 29 .
Εις 'Αρτέμωνα τον μάρτυρα , κατά αλφάβητον .
1
9. Canoncs (s) varji in sanctorum solemnitates. Incipit : Ανοίγω της γνώσεως θησαυρούς.
Εις τους ασωμάτους . In angelos , incίρίί : Πάντες Είς τον μάρτυρα Θεόφιλον. Incipil ': 'Αρχή έχρη
σωμεν πισ
μνήτον ς . φημίαν την μάρτυρα . Incipit : "Έλκει προς
ανυ
Εις μάρτυρτοί.
α Κόνωνα . Incipίt : Ο καλλίνικος ισαΕυ
μάτΕις
ύμνωδίαν ή ακροστιχίς . 'Εγκωμιάζω την πανεύ
νύνΕις τυςΛάζ
μάρτον αροίσθω
ύμνε . ipit : Ο πρίν εκ μη όντων
ν . Inc
μοςν τη
φηΕι . μησιν της Θεοτόκου , Incipit : Πεποι
κόρνηνκοί
παρ αγαΙωά
Εις . ν τον ευαγγελιστής και εις τον άγιον κιλμένη τη θεία δόξη, η ακροστιχίς . Πανηγυριζέτω
γώνννη
'Αρσένιον . Incipίι : ο καθαρός ηγαπημένος . σαν οι θεόφρονες . [V. ad n . 10 Gregorii Pardi.
Εις τονάγιος Θεόδωρον τον Τήρωνα . Incipit : Εις την αυτήν κοίμησιν της Θεοτόκου . Incipίε :
Θεού σε, Θεόδωρε , ακροστιχίς . Θεού , σε μέλπω , ΠαρΕιςθένοι έθλεςιον
γεννιδ
το νεά . του προδρόμου . Incipit : Ως
εώνΕπι
δωρΕίς ε . Κύπρου . Incipit : 'Εν τω του θε
νυμιον
επώφάν
όρθρος ευπρεπής .
ράποντος πιστώς .
mitanum in Damasceni Vila , Cc 31 et 33 ; Suidam
(r) Pag. 67. ex cod. Bavar. aut in ed . nova in 'lwavvns. Sed hac de re pluribus, nos, ut spero,
Basaagii, sive Thesaur. monimentor. eccles. lom , III, propediem edocebil Rev. Urbanus Godfridus Sibe
pag. 465, exed. Gombeſi siaua , recensila ad codd . rus, Ecclesiæ et academiæ Lipsiensis doctor egre
gius, in melodorum quam parai Græcorum Historia .
bibl. Paris .mn
(s) Obly Harl.
orum sacrorum multitudinem et suavi quantum equidem scio , lucem lantum viderunt
Lalem , quos prosa et earmine composuit Damasce Prolegomena ad Historiam melodorum Græcorum ,
nus, inter præcipuos Græcæ Ecclesiæ melodos cum Lips . 1714. Is Joccheri tamen Lexico cruditorum .
Cosma jani pridem celebratur . Vide J. Hierosoly
Εις την ένδικτον.. Incipίι :: "Ασωμεν,
" , πάντες λαοί, λια εις την πηγήν της γνώσεως Ιωάννου του Δαμά ..
[V. ad n. 10 Gregorii Pardietc.) σκηνού, Incipit : Τα ειωθότα ζητείσθαι κεφάλαια .
Εις Θεοδόσιον τον κοινοβιάρχην. Incipil : "Ως Cregorii Pardi , Γρηγορίου Πάρδου , μητροπολίτου
σοφός ταξίαρχος.
Εις Ιωάννην τον καλυβίτην. Incipit : Πλουτισθείς Κορίνθου εκ των εξηγήσεων εις τους κανόνας των
ταις θείαις. Δεσποτικών εορτών , εξηγήσεις εις τους κανόνας των
εις Ιωάννην τον πρόδρομον. Incipit : Δεύτε , αυτών εορτών Ιωάννου του Δαμασκηνού . Incipit :
ευφήμω τη γλώττη . “Ο παρών ούτος κανών (υ).
Εις τον "Ιώβ, Incipit : Τον καρτερικών αδέματα. Theodori Prodromi , Θεοδώρου του Προδρόμου
lucipil :: Φώτισόν με,
Εις τον προφήτης Ησαΐαν, Incipit , lapais Δεσποτικαίς εορταϊς
εξήγησις εις τους εν ταις ιεραις
Κύριε (ο) . εκτεθέντας κανόνας παρά των αγίων και σοφών
10. Troparia, prope innumera, in varias festi. ποιητών Κοσμά και Ιωάννου του Δαμασκηνού, In
vitales (u) . cipit : "Έοικας, άνθρωπε του Θεού , προς την των
Georgii Chioniade, Γεωργίου του Χιονιάδου σχό- ενταίς Δεσποτικαίς και δημοτελέσιν εορταϊς (α).
part. iv, p. 563, inler scripta Siberi , sed sine die et CCCXVII , expositio in SS. Patrum Cosmæ ,
el consule, memoratur Historia melodorum Eccle- episcopi Majumensis, ei J, Damasceni Canones, s.
siæ Gr. eorumque theologia poelica e menæis li. Cantica ecclesiastica, in præcipuis sacris solemnila
brisque liturgicis; 'at Prolegomen . ad Hist. mel . libris çantari solita . Lambecius quidem comm . V.
Gr. non no minalur. Harl. p.579 ; iterumque , p. 585, epigraphe Græca, a recen
. iiore inanu scripla, deceplus, iribuitillam expositio
Cosmæ , melodi, et J. Damasc. hymni : accedit nem Theodoro Prodromo, Verum Kollar. in polis ad
commentarius in cod . MCLIV , n . 7 , J. Dam . ca- utrunique locum docet eam esse Georgii, aul Gre .
nones, sive hynini; sequitur. typicum , sive ordo gorii Pardi, metropolitæ Corinthi, uli codd. Vali
divini Ollieii, in Græcorum ecclesiis recitandi : -
cani babent, ab Allatio in Diatriba de Georgiis et
in cod. MDCCXX, n . 41 , Canones . s . Cantus eccles eorum scriptis, p. 418 el 419, laudali ; et codex
siastici acrostichi IV. Primi et tertii auctor Cosmas Carsar. CCCXX ,mox memorandus diserte leslalur.
monachus, secundi et quarti Joan . Damaseenus; hæc Idem Kullar. ad priorem cod. animadvertit, tres
omnia cum Gregorij , Corinthi archiepiscopi, inter- Canones , s , Cantica in isto codice occurrere , quæ
prelalione s . commentario . - In cod . MMDCCCLIII , in edit. Aldina aliisque non inveniuntur, nimirum ,
n. 7 , canon lambicus in festum Pentecostes : pas- ul verbis ular Kollarii , codicis fol. 105, p . 1 , in
sim inter lineas glossap., conjecta vero ad marginem Dominicam toŨ & vtina oxa,cujus initium : "Aow Lev ,
scholia. - præterea in duobus codd. lambi de Trávtes habí : qui canon, alias Damasceno tribulus,
anima. — Matriti in bibl. reg. cod. CV, fol. 46, inscribitur : Els tnv ivolxtov • deinde fol . 160, p .2,
J. Damasc. Hymnus in naliviialem Christi, versibus Cosma Hierosolymitani in obdormitionem B. V.
janubicis , el ſol. 49, In sancia lumina acrostichis, Mariæ , cujus initium : Dettolxlajévr, tñ Oelą 866n.
heroico elegiacum lelrastichon : qui duo hymni in In aliis mss. canon iste Damasceno ascribitur : de
nosem odas , tribos tropariis pentastichis distin- nique in eamdem obdormitionem Damasceni, ut
Clas, sunt distributi ; fol. 52 h, Canon in sacram videtur, cujus initium : 'Avolew to otója. jov.
resurrectionem , in excusis , in Dominicam Paschæ : Hunc hymnum ab Iriarlo sub Damasceni nomine in
hymnus prosaicus, qui etiam dividitur in ix odas ; cat. codd. Gr. Græce publici juris factum esse,
sed modo tribus,modo qualuor tropariis constantes; paulo ante observavimus. In cdd . CCCXIX ,
fol.55, canon in S.Pentecosten, versibus iambicis,in J. Dam. Canones anastasimi, s. de resurrectione
11 odas pariter tributus, et nunc tribus, nunc quatuor Christi cum expositione amplissima. Lamb. in
tropariis constans, fol. 58. iterum Canonis in S. re- p. 586 sq . Iu cod . CCCXX, Gregorii , archiep.
surrectionem troparia priora; fol. 59. Canon in dor- Corinthi , expositio in canones, s. cantica ecclesia
mitionem Dei genitricis,prosaicus, itidem distributus stica festorum Dominicorum totius anni , ut el in
in odas I , Iropariis modo tribus, modo qualor distin- Triodia el canones magnæ hebdomadis el restorum
clas . Hunc hymnum , cujus initium : & volgw TÒ TÓ- B. Virginis Deiparæ . Lamb.ib. p. 587. — Paris . in
.
la ele ., et nulla fit mentio in ed. Lequiniana, Iriarte, bibl. publ. cod. MDCCXX, n . ii, canones acrosti
qui reliquos etiam hymnos, ex hoc codice memo. chi quatuor : primi et lertii auctor Cosmas , mo
ratos paulo uberius persequitur, p. 418 sqq . , nachus , secundi el quarti J. Damascenus ; hæc
Græce cum versione Lalina in lucem protulit (adu. omnia cum Gregorii , Corinthi archiep. commenta
paulo post ad n . 10. Gregorii Pardi etc., de .cod . rio. – Florentiæ , in cod . Laur. Mediceo XLVIII ,
Vinbob.) idem ex Cangii Glossario Græco, voc. n . 4, plut. 57, Gregorii Cor. Expositio in Domini.
Kavov, referl verba : Canones dividuntur in norem cos canones festorum , etc. , Suni vero tredecim ca
odas , inter quas lamen secunda nullibi apparet (nec nones partim J. Damasceni, partim Cosmæ, mona
in codd . Matritens.), sed componentis in pectore re- chi; singulorum canonum liluli alque expositionum
manet. - Vindobonæ, in cod. Cæsar. CXLVII, n.9, inilia concordant cum narratione Allatii de Georgio,
J. Damasc . capones s. carmina tria iambica penta- Corinth. metropol., ejusque canonum expositione
sticha , n . in festum Pentecostes ; in Nativitatem (infra in vol. X, p. 801 sqq. vet . ed . ) canonum
Christi, et in ſestum Baptismatis Christi, cum pa- tamen series cuini eod . Palatin . CCCIV (ib. pag.
rapbrasi Græca Theodori Prodromi. V. Lambec. 804), auctore Bandino in cal . cudd . Gr. Laur. ii,
comm . IV , p. 267 sq. in cod . CCCIX , Canones P. 428 sq . Harl .
anaslasimi, s. de resurrectione Christi cum expo- (3) Vindobonæ, in cod . Cæsar. CXLVII, n . 9,
sitione amplissiina, Lamb. V. p. 586 sq . Cano- J. Damasc. canones , s . carmina tria iambica pen
nes in diversis ſeslis diebus in cod . Barocc. LIX, ettasticha , cum paraphrasi Græca Theodor i Prodromi.
n . 2906 , s . cod. Bodlei . CXXIII . Harl. v. Lambec. comm . IV, p. 267 sq. - in codd .
(u) Vindobonæ in cod . Cæsar. CCCIV , n . 2, sunt CCCXVI et CCCXVIII , Theodori expositio in Co
Sirxnpa, s . Cantica cum antiquis nolis musicis a smæ atque J. Damasceni canones, etc. Lamb . V ,
Dominica Publicani et Pharisæi usque ad festum p. 584 sqq. , cum nola Kollarii . Eadem in cod .
Omnium SS. Subjuncla jisdem sunt alia varia Taurin. quondam Regio CCLII, v. Cat. codd . Gr.
cantica ecclesiastica, inter quæ Troparium S. d . Taur. p. 369. — in cod. Barocc. bibl . Bodlei. cod.
Damasceni. v.Lambec. V , p. 569 seq.; add . cod. CX , Theod . Prodromi Expositio Octoechi Cosmæ ac
Nanian. CLXXVII,elcaj.Gr. codd.Nan , p. 385.Harl. Damasceni; ejusdem Expositio hymnorum Cosmæ
(c)Conf.not.ad n . 9. Vindobonæ ,in codd.CCCXV , 1, ac Damasc. qui in fcstis canuntur; J. Damasc.
Eustathii , episcopi Thessalonicensis , coinmen . μενική . 3) Ακολουθία εις τον όσιον Πατέρα ημών
larius satis longus et doclus in canonem Jo. Da- Τωάννην τονΔαμασκηνόν . Incipit : Ποίοις υμνωδών
masceni in Pentecosten ( y). άσμασι του κανόνος. ΑΙ. τον μουσικών της Εκκλη
Joannis Zonara in Ocioechum . Joannis Dama- σίας τέττιγα . 4) 'Ακολουθία άλλη εις τον αυτόν.
sceni expositio pulcherrima (2). Incipit : Χαίροις, Εκκλησίας όργανον . Του κανόνος
Marci Eugenici , in quosdam canones Dama- ή ακροστιχίς κατά αλφάβητον , και εν τοις θεοτο
2
sceni expositio (z * ). κίοις φιλοθέου . ΑΙ . 'Αδωνάϊ σοι την άδoυσαν σεπτήν

( Ab eodem Allalio præter ea , quæ Lequinius και. 3) 'Αθανασίου του χατζάκη μεγαλυνάρια εις
exhibet de Danasceno , missa fuere ad Aubertuin : Ιωάννην τον Δαμασκηνόν. Incipit : Μακαρίζωμέν
3 ) Constantini Acropolite Oratio , του σοφωτάτου σε, Ιωάννη σοφέ, ώς χαρίτων λογικών . (6) Βίος και
κυρου Κωνσταντίνου Λογοθέτου του 'Ακροπολίτου πολιτεία και μερική θαυμάτων διήγησις του εν αγίοις
λόγος εις τον άγιον Ιωάννης Δαμασκηνόν. Incipit : :
Πατρός ημών Κοσμά του ποιητού. Incipit : Tιμάν
Τα Ιωάννη τον λόγον , τώ εκ Δαμασκού τα εγκώ- έστιν άξιον τους εφευρηκότας τα κάλλιστα. Scriptor
μια . 2) De eodena Damasceno ex Macario Ancy- profitetur, se narrare de Joanne Damasceno, quæ
rano. Incipit : Η τοίνυν ρηθείσα αγία και οικου- præteriit Joannes Hierosolymitanus in ejus Vita.
varii hymni expositi, conf. supra , vol. VIII, p . 141 et CCCXIV . v. Lambec. comm . vol. II, p. 104 .
seg. sect. 7. - In cod . Coislin . CCXIX , Theod. vol . V , H. 17 sqq. ibique Kollar. quem etiani eon
Prodromni Enarratio in canones , etc. Explicantur ſeres ad vol. IV,p. 35 sq.- vol. V , p. 577 et 578 ; in
cantica et troparia, s . versiculi, quæ in singularum cod. Coislin. CCIX . v . Monfauc. Bibl. Coisl. p .
solemnitatum officiis occurrunt. V. Montfauc. Bibl. 273 sq . in cod . Naniano CLXXV . J. Damasc .
Coisl . p. 273 .-
Venet . in cod .. Naniano CLXXV . fragmm . sunt Mosquæ in cod. Syn . v. Mallhæi No
v. Cat. codd. gr. Nan . p. 384 sq. et p. 386 de cod . tit. codd. etc.p . 21 sq . Harl.
CLXXVIII. Harl. (z*) Marci Eugenici, episcopi Ephesini, Triadici;
(y) Exstat Vindobone in cod. Cæsar. CCXCVIII, s. de S. Trinitale el ocio canones, s. cantica in B.
de quo late disserit Lambec. V , p. 556 seq . Harl. Mariam sunt Vindob . in cod. Cæsar. CLXXXVII ,
( 3) Conf. infra , vol . X, p. 243, 6 ed . vet. , supra Leste Nesselio in Cat. codd. Cæsar. part. I, p. 275,
ad 11. 4 scriptor. quæ in ed . Lequin . nondum re aut secundum Lambec. vol. V, p. 598 sq. in cod .
9
perionlur. Exstat vero Vindobonce in cod . Cze CCCXXV. Conf. infra vol. X, pag. 531 edil. vet.
sar. XXV, n . 4. -
cod . CCVI. -
codd . CCCXIU Harl.
PI
11
SANCTI JOANNIS
DAMASCENI
OPERA OMNIA QUÆ EXSTANT
CURA ET STUDIO
P. MICH . LEQUIEN
ORDINIS FRATRUM PRÆDICATORCM
(Parisiis apud Joannem Baptistam Delespine, via Jacobæa, ad insigne divi Pauli, prope fontem S. Severini MDCCXII
cum privilegio Regis. 2 vol. fol).
.
VIRO ILLUSTRISSIMO D. D. JOANNI - PAULO

BIGNON
ABBATI S. QUINTINI, REGALIS ET COLLEGIATÆ S. CERMANI ANTISSIODORENSIS DECANO

COMITI CONSISTORIANO ,
UTRIUSQUE ACADEMIE INSCRIPTIONUM ET SCIENTIARUM PRÆSIDI, ETC.
Etsipatrociniijure tua, VIR PRÆSTANTISSIME, censeri debent quotquot litterati nostri

opera in lucem emittunt, propter incredibile illud studium quo, iniquissimis etiam temporibus,
illustrissimi avunculi lui, Franciæ cancellarii integerrimi, providis consiliis, in litteris
jurandis promovendisque obsecundas : eam gloriam hæc sibi pre cæteris vindicat, quam pu
blici juris facio, scriptorum S. Joannis Damasceni collectio. Id siquidem operis, quod
summi omnium ordinum viri, ac tum ecclesiasticis infulis, tum singulari doctrina specta
tissimi, diu assiduisque votis expetierant, quodque propter graviorem molem eruditi alii
deseruerant,audacior ego sumaggressus, ea animatus spe, temihi laboranti et contendenti
fautorem , officiosissimumque Mecænatem adfuturum . Nec me fefellit exspectatio. Vix enim
illud prelo parari accepisti, cum tuum mihi patrocinium subsidiumque propensissima benevo
lentia spopondisti. Quin etea qua in rem litterariamauctoritate vales, expeditam facilemque
viam aperuisti, quo id tandem typis excuderetur. Unde meorum iste laborum partus, te,
non auspicem solum habuit , uti sescenti libri alii quiapud nos prostant, sed et obstetricantem
benignam manum tuum expertus est. Quinam vero alioqui fieri poterat, ut novæ præcipui
Orientalis Ecclesiæ doctoris lucubrationum editioni, in qua innumeræ et diversissimæ res
erpenduntur ac discutiuntur, protectorem alium ambirem , nisi te, DOCTISSIME atque HU
MANISSIME virorum , quem , præter raram et paucis communem in negotiis expediendis
solertiam facilitatemque, immensa pene omnium scientiarum peritia præditum esse explora
tissimum est ? Hanc nostrates faustis vocibus prosequuntur, sibique de te gratulantur et ap
plaudunt , sive te e sacro pulpito Christiance fidei capita aut regulas morum pro innata tua
movendisque animis aptissima facundia edisserentem audiant, sive in Scientiarum et Inscri
prionum veterum Academiis, quibus a Ludovico Magno præfci meritus es, singula dè quibus
selectioris eruditionis viri copiose accurateque e schedis suis dixerunt, ex tempore retra
clantem , novisque animadversionibus illustrantem , ac si eadem ipse argumenta deditiore
opera elucidanda suscepisses. Sed et quotquot exterarum gentium homines eruditi Lutetiam
undique adveniunt, te pretiosissimum Galliarum nostrarum thesaurum et ornamentum nobis
pene invident, remmiraculo similem apud nos videri dictitantes, præstantissimum abbatem
Joannem Paulum Bignonium , in quo eximiæ dotes omnes facto velut agmine concurrerint.
Non solum enim exquisitissimam illam eruditionem tuam , prudentiam , æquitatem , et alias
quas diri virtutes mirabundi omnes suspiciunt; sed et, quod illas eleganti decoré exornat,
PRÆFATIO GENERALIS . 68
sinceram pietatem , religionem , modestiam , ac tandem ingenuum illum animi can dorem , cujus
ipsa tua frons certissimus illis qui te conveniunt, nuntius, testis , ac sponsor est. Sic porro,
vir illustrissime, nihil ab avita paternaque gloria, nihil ab eorum incomparabili tum probi
tate , tum profundiore ac politiore litteratura desciscens , aut degenerans , non' nudam magni
ipsorum nominis umbram praefers, sed vivam'exactissimamque repræsentas imaginem . Viva,
inquam , et germana, nec fucata prorsus imago es, præstantissimorum virorum , Hieronymi
utriusque Bignonii, parentis et avi tui ! ut non atavos longiori ordine recenseam ) , quorum
dignissimas laudes , quas ob præclara sıla de republica ei litteris merita sibi conciliarunt,
nullæ in posterum ætates reticebunt . Idque multo rectius quod universa illa naturæ animique
præsidia quibus ambo præfulsere , in te ipse hæreditario reluli jurecumulatissime concluseris;
ut qui ex insigni admodum gente vestra nascituri sunt, te perinde in exemplum sint habituri,
quod debeantimitari. Quod faxit Deus, quoad hic mundus stabit ; te vero interim litterato
örbi longos annos præsidere concedat. Vale sis igitur, vir illustrissime, et munusculum littera
rium quod meæ observantiæ gratique animi pignus erit, si qua se utilitate tuetur, ea qua>
cæpisti cura atque humanitate complectere.

Offerebat
Obsequentissimus addictissimusque Fr. MICHAEL LEQUIEN,
Ordinis FF . Prædicatorum .
PRÆFATIO GENERALIS
IN NOVAM OPERUM S. JOANNIS DAMASCENI EDITIONEM .
I. Joannis Damasceni opera diu avide expetita . - Joannem Damascenum inter præstantis
simos doctores suos censet Ecclesia Orientalis, ac præcipuo semper honore coluit, cum pro
pter elegantissima cantica plurima , quæ vir sanctus edidit , et quibus magna pars Oficii eccle
siastici Græcorum constat , propter quæ etiam ' uvutis tornths. Joannes poeta nuncupatus
est, tum in primis propter ingentem rerum præsertim divinarum scientiam atque eruditio
>
nem , qua omnia fere et singula Christianæ fidei mysteria eximia perspicuitate, aut Catholicis
edisseruit, aut adversus hæreticos propugnavit. Quod in causa fuit, ut Xpusopboas cognomi
natus sit, sumpto vocabulo tum ab aureis doctrinæ fluentis, quibus affluit, tum etiam ob flu
men Chrysorrhoam quo Damascus civitas ejus patria alluitur . Quamobrem ex omnibus Eccle
siæ Patribus vix ullius opera a theologis avidius expetita sunt, quam quæ Joannes Damascenus
posteritati consignavit. Græcos omitto ; quibus cæterorum instar ipse semper unus fuit. At
magnam quoque existimationem in Occidente habuit, ex quo ejus libri Latine reddi ceperunt, 1
II . Translata primum Latine a Burgundione Pisano . - Sæculo Ecclesiæ duodecimo, Eu
-
geniu III Romanæ Ecclesiæ pontificatum gerente , liber ejus De fide orthodoxa, qui cæterorum
præcipuus est, ab Burgundione judice, cive Pisano , Frederici Ænobarbi præfecto, in Latinam
linguam lum primum redditus fuit, sed barbare prorsus et indocte , quippe quem interpres
iste , ut Joannis Cononis, Nurimbergensis Dominicani, verba usurpem , versione sua , ne dicam
inversione, verbum e verbo reddens, de more suo foedavit, Græca bona et lepidissima sor
didis Latinis immergens . Hoc viri apprime docti judicium fuit, de variis Patrum translatio
nibus , quas Burgundio attentavit. Hujus autem Burgundionis mentionem habemus in secundo
Anselmi Havelbergensis episcopi dialogo , qui testatur eum Constantinopoli interfuisse colla
tionibus suis quas habuit cum Niceta Nicomediensi sub Calo - Joanne Comneno imperatore,
cum illic Lotharii Germaniæ imperatoris orator ageret. Aderant , inquit, non pauci Latini,
inter quos tres fuerunt viri sapientes, in utraque lingua periti, et litterarum doctissimi, Ja
cobus nomine, Yeneticus natione ; Burgundio nomine, Pisanus natione ; tertius inter alios pre
cipuus, Græcarum et Latinarum litterarum doctrina inter utramque gentem clarissimus, Moy
ses nomine, Italus natione, ex civitate Pergamo. Eidem vero Burgundioni ascribendam cen
seo aliorum quorumdam Damasceni Joannis tractatuum translationem , quam in codice Regio
5966 reperi , quamque Henricus noster Gravius in sua auctoris ejusdem collectione, de qua
paulo post dicemus, edidit . Eamdem enim ubique inficetam et rudem dictionem exhibel .
III. Atqui translatione illa libri De fide orthodoxa, quam Burgundio elaboraverat, Petrus
00 PRAEFATIO GENERALIS . 70
Lombardus Magister sententiarum , sanctus Thomas, aliique sæculi decimi tertii et sequioris
ævi de schola doctores, usi sunt. Creteras vero Damasceni dissertationes, præter illam in qua
de precibus pro his qui dormierunt habendis disputatur, nequaquam viderunt, nec usquam
saltem ab eis citatæ reperiuntur. Plane S. Thomas, qui Joannem Damascenum eamdem , quam
Theodoretus, opinionem erroneam de Spiritus sancti processione tenuisse asseruit, ab hac
criminatione temperasset, si in fine epistolæ de hymno trisagio, legisset Spiritum sanctum
ex Patre per Filium procedere ; quod etiam Theodoretus negabat, nec rectæ fidei sensui us
quequaque repugnat, quemadmodum suis locis a me demonstratum est.
IV . Jacobi Fabri Stapulensis translatio libri De fidé orthodoxa . Ejus prima editio, secunda,
tertia. – Altera non prodiit Damasceni librorum Latina translatio, usque ad sæculi decimi
sexti initium , quo Jacobus Faber Stapulensis librum De fide orthodoxa anno 1506 inter au
licos, ut ait, tumultus majore fide quam elegantia convertit, ejusque interpretatio Parisiis ex
cusa est in 4 ', apud Henricum Stephanum anno 1507. Anno subinde 1512 liber idem Latine
iterum editus est, opera Judoci Clictovei, cui epistolam ad Jacobum Ambasianum episcopum
Claromontanum præfixit , suaque commentaria , quæ ad Fabri versionem accommodaverat ,
singulis capitibus interjecit. Quam editionem Parisiensis altera similis secuta est anno 1519.
Editio Græca Veronensis. - Cum autem nullum Damasceni Joannis opus lucem hactenus
Græce vidisset , anno Domini 1531 Donatus Veronensis librum integrum De fide orthodoxa ,
nativa ipsius lingua Græca, prima vice excudit cum sermone De iis qui in fide dormierunt,
editionemque suam Clementi septimo pontifici Romano nuncupavit , Joanne Matthæo Giberto
episcopo Veronensi ita fieri consulente. Qui quidem præsul hoc præterea etiam atque etiam
considerandum duxerat, inquit, nulli aptius opus de orthodoxa fide dicari potuisse , quam ipsi,
cui adversus novos desertores veritatis, qui Lutherani vocantur, certamen assiduum esset. Ad
dit : Hunc Damascenum habebis quasi telum acutissimum , quo si non priores illos , saltem
hos posteriores confodias. Cujus quidem scriptoris laudes hoc in loco effusius prædicarem ,
quantique semper nominis, non modo apud theologos, sed etiam apud philosophos et medicos
fuerit, exponerem , si vel epistolæ brevitas pateretur, vel hoc ita obscurum esset . Hæc Donatus
Pontifici Maximo, quibus significat quantum utilitatis Ecclesia omnis acceptura esset ex ope
ribus sancti Joannis Damasceni.
V. Editiones aliæ Latinæ .. - Anno 1535 et 1539 editiones aliæ libri De fide orthodoxa cum
brevioribus annotationibus Jacobi Fabri Stapulensis Basileensibus typis evulgatæ sunt, nec
non orationis De iis qui in fide dormierunt , cujus translationem adornaverat Joannes Ecolam
padius, antequam ab Ecclesia catholica deficeret; item queHistoriæ Josaphat et Barlaam , quæ
Damasceno nostro vulgo attributa erat, præmissa insuper ejusdem Joannis Damasceni Vita a
Joanne Hierosolymitano patriarcha conscripta, quam idem Ecolampadius in Latinam linguanı
perinde transtulerat. Quæ omnia Latine duntaxat prostiterunt.
VI. Coloniensis editio . - Post septennium , anno utique 1546 , Henricus Gravius Novioma
gensis, ordinis Prædicatorum, vir doctissimus , ac multiplici nomine, tum de Ecclesia, tum de
re litteraria bene meritus, collectionem novam publicavit operum sancti Joannis Damasceni,
quæ Coloniæ prodiit ex officina Petri Quentel ; in quâ præter libros qui in anterioribus er
stabant, sermonem adjecit De conversatione S. Joannis Damasceni, ejus Logicam , Introdu
ctionem elementarem ad Joannem Laodicea episcopum , tractatum de duabus voluntatibus et
1
operationibus, Epistolam ad Jordanem archimandritam de hymno trisagio, Librum de hære

sibus, Fragmentum sententiarum de octo passionibus, Altercationes cum Saraceno, de judi
cio , carmina denique et cantica ejus varia , necnon Cosmæ Majumensis, Theophanis et Scho.
larii.
VII. Editio Græco- Latina Basileensis prima, secunda , tertia . – Rursum anno 1548 isthæc
eadem opera denuo excusa sunt Basileæ a Matthæo Hoppero, adjecto e regione Græco con
textu libri De fide orthodoxa, et sermonis De iis qui in fide dormierunt, prout Veronæ ante
hac editus fuerat. Quin etiam anno 1559 consimilis editio Basileæ iterum prodiil, ejusque cu
ram gessit idem Hopperus. Tandem anno 1575 editio altera ibidem ejusdem Matthæi Hopper
curis elaborata est, creteris omnibus longe auctior, adjecto insuper ad omnes fere tractalus
Græco auctoris contextu .
VII . Editiones Parisienses Latinæ , interprete Jacobo Billio . - Quia vero in omnibus illis
editionibus, singulorum librorum translationes variis mendis scatebant , harumque non
paucæ barbara prorsus dictione hirsutæ erant, nec intellectu , imo nec lectu faciles; vir
7
PRAEFATIO GENERALIS 72
71
doctissimus Jacobus Billius Prunæus, S, Michaelis in Eremo cænobiarcha, operam posuit
suam in nova versione omnium fere lucubrationum quæ in Basileensi postrema editione
exstarent, adornanda, collato primum atque emendato textu ad codices aliquot manu
exaratos. Translationem insuper adjecit libri Parallelorum , aliarumque lucubrationum , quæ
yel Joannis Damasceni nomen præferrent, vel ipsum quomodocunque concernerent. Hæc
porro Jacobi Billii interpretatio, publici juris facta est Parisiis anno 1577 , at sine Graca
phrasi, nisi quatuor homiliarum , de Transfiguratione, et de Nativitate B. Mariæ Virginis.
Rursumque annis 1603 et 1619 posteriores duæ editiones aliorum operum , quæ in priori
deerant, accessione locupletatæ sunt a R. P. Frontone Ducæo Soc . Jesu .
IX. Cleri Gallicani præceptum de edendis Græce et Latine operibus sancti Joannis Da
masceni. - Sed quia editiones istæ ultimæ suis numeris absoluta non erant, atque in eis
Græca desiderabantur , idcirco in comitiis cleri Gallicani generalibus quæ Parisiis anno 1635,
subindeque 1636 , celebrata sunt, decretum fuit , ut Joannis Damasceni opera typis denuo 1
Græce Latineque accuratius et auctius quam antea ederentur. Quin et editionis adornandæ
cura viro utriusque linguæ peritissimo Joanni Auberto , theologo Parisiensi , et collegii
1
quod Laudunense dicitur, in urbe præfecto, qui Cyrilli Alexandrini libros nuper Græce et
Latine publicaverat, demandata fuit. Decretum Gallicanæ Ecclesiæ præsulum exstat in co
mitiorum illorum Aetis ad diem xxi Januarii anni 1636 .
Du Lundi vingt-unième Janvier à huit heures du matin , Monseigneur l'Archevêque d'Arles
Président.
Monseigneur l'Archevêque de Tholoze a rapporté, et dil, que luy et Monseigneur de Seez
avoient , selon l'intention de l'Assemblée, conferé ensemble, et pris l'avis de quelques Docteurs,
du choix des Livres des Peres Grecs qu'il seroit plus à propos de faire imprimer . Qu'ils
avoient jugé que les OEuvres de saint Jean Damascene, d'Origene, de Maximus, et d'Ephrem
Syrus , estoient les plus necessaires, entre celles de tous les anciens, pour scrvir à la décision
des controverses de la Religion, lesquelles néanmoins n'avoient pas esté imprimées jusques icy
en leur langue originelle ; voire que la pluspart de leurs ouvrages n'ont point esté imprimez
pour tout, lesquels se peuvent trouver en diverses Bibliotheques , et que pour cela il faudroit
choisir quelque personne bien entenduë en la langue Grecque qui pristce soin ;: à quoy Monsei
gneur de Seez a ajouté, Que l'on pouvoit prier Monseigneur de Tholoze de prendre le Sicur
Aubert Docteur de Sorbonne , pour l'un des deux, que la Compagnie l'a cy -devant prié de 2
choisir pour travailler sur le Droit Canon , et sur l'Histoire Ecclesiastique , et luy donner
le soin de cette impression , pour ne charger pas l'estat de plus grande dépense.
Ledit rapport concerté et agité, Mesdits Seigneurs de Tholoze et de Seez ont esté priez de
traiter avec quelques Imprimeurs qui feront la condition la plus avantageuse, et en leur
prestant la somme de huit mil livres, qui est entre les mains de Cramoisy, les obliger à l'im
pression desdits Autheurs , et aux autres qu'ils jugeront necessaires ; auquel traité ils feront
entrer par preference le Sieur Vitré, Imprimeur du Clergé : Et en outre la Compagnie a
desiré, que ledit Sieur Aubert fust employé au soin de ladite impression ; et pour ce, a.or
donné, qu'il sera couché sur l'estat des gratifications, avec l'autre que Monseigneur de Tho
loze nommera pour le Droit Canon .
Comitiorum porro præses erat illustrissimus archiepiscopus Arelatensis Joannes Jouber
de Barrault ; archiepiscopus vero Tolosanus, qui in decreto nominatur, Carolus de
Monchal, vir eximia eruditionis, et rei litterariæ studiosissimus ; Sagiensis demum
episcopus Jacobus Camus de Pontcarré, vir itidem politiore litteratura excultissimus .
Verum Aubertus , dum omisso Damasceno Ephrem Syrum edere primum proponeret,
neutrum perfecit. Quamobrem illustrissimus dominus Carolus de Monchal , archi
episcopus Tolosanus , necnon illustrissimi DD . Dominicus Seguier Meldensis, Antonius Go
deau Venciensis, et Franciscus Bosquet Monspeliensis, episcopi, clarissimique abbates de
Rancé, et de Ligny, qui posthac Meldensis itidem antistes fuit, eodem Auberto annuente,
spartam hanc adornandam R. P. Francisco Combefis , tū paxaplin, ordinis Prædicatorum ,
commiserunt. Combefisium , tum præsules illi quos nominavi, tum illustrissimus doctissi
musque Suaresius, Vasionensium episcopus, tum etiam Dominicani ordinis magistri gene
rales Thomas Turcus et Joannes Baptista de Marinis , tum denique, ut alios taceam , vir telo
orbe celeberrimus, ac de Ecclesia optime meritus, Leo Allatius, ad id operis exsequendum
73 PRÆFATIO GENERALIS . 74
summis studiis excitarunt. Id testantur frequentes ipsorum ea de re ad eumdem epistolæ
quas hodie penes me habeo. Ille vero injunctum sibi pensum adorsus, dum Aubertum er
orare non potest, ut ea secum communicet opuscula, quæ Allatius illi Roma miserat, ad
alios Orientalis Ecclesiæ Patres illustrandos et edendos animum appellere cogitur.
X. Conspectum operum sancti Joannis Damasceni Philippus Labbe evulgat. - Interim
anno 1652 R. P. Philippus Labbe, Societatis Jesu presbyter, Conspectum novæ editionis
omnium operum S. Joannis Damasceni monachi et presbyteri, quam animo conceperat in
vulgus emisit, nec vero meditatum opus perfecit. Cuncta Damasceni opera in quatuor tomos
distribuebat, cum tamen singula accurate nondum legisset, aut recensuisset. Hinc est quod
eorum distributio non satis consulta et apposita videatur. Cæterum ingratus essem , nisi
viro doctissimo me multum debere testificarer, quod multas auctoris mei lucubrationes in
dicaverit, quæ me forsitan alias fugissent, multos insuper manuscriptos codices, quorum
auxilio editio mea admodum aucta illustrataque fuit. Sperabat fore ut ea opuscula quæ Leo
Allatius Auberto miserat, aliquando tandem nancisceretur, sed spe sua cecidit, frustraque
ac perperam Goarius noster suspicatus est omnia ad ejus manus pervenisse. Auberto siqui
dem vita functo omnes ejus charta in totum interiere.
XI. In indice librorum manuscriptorum Bibliothecæ Augustanæ , quæ anno 1675 editus
est, ad codicem 29 secundi subsellii , in quo habentur Logica Damasceni et liber De fide
orthodoxa, obiter monemur pag. 29 : Utriusque codicis ope opus hoc Damasceni de ortho
dora fide editurum esse proxime cum versione et notis D. Veielium Ecclesive Ulmensis non
solum , sed tum universæ ornamentum singulare. Quod an a Veielio tandem præstitum sit,
a nemine hactenus discere potui .
XI . Cum porro Combefisii nostri schedas et adversaria perlustrarem , in eam quam in
choaverat Joannis Damasceni librorum collectionem incidi , quorum quinque duntaxat Latine
reddiderat, nimirum Dialecticam, librum De hæresibus, librum De fide orthodoxa, partem
dialogi contra Manichæos, et opusculum componendis moribus perutilem , cum præterea
t. II Auctarii Bibliothecæ PP. tractatum de duabus voluntatibus atque operationibus Christi
Græce Latineque jam edidisset, variasque itidem homilias Latine in Bibliotheca Patrum con
cionatoria . Quocirca prioribus hisce viri doctissimi curis posteriores meas adjeci, adhibito
que complurium manu exaratorum codicum subsidio , universum auctoris textum recensui,
Billiique ac Gombefisii translationes qua potui diligentia castigavi, atque adnotationibus il
lustrare conatus sum. Multis insuper lucubrationibus eximii Doctoris, quæ nondum vel
Græce saltem prodierant, repertis, universum opus ad tria fere volumina sensim succrevit.
Quorum primum tractatus ad dogmata fidei pertinentes complectitur ; secundum vero com
mentarios in Epistolas Pauli, Parallela sacra et homilias : tertium denique sermones aliquot
asceticos, cum subjectitiis operibus variis, quæ ejus nomine inscripta sunt, exhibebit.
XIII. De Latina translatione Jacobi Billii. Neminem mihi vitio versurum spero ,
quod Billii translationem multis identidem in locis immutaverim. Jacobum quippe
Billium omnes inter præstantissimos auctorum Græcorum interpretes habent : ac merito
plane. Cæterum Combefisius, vir Græce peritissimus, mihi præivit (a ), atque Billium in
Joanne Damasceno vertendo tirocinium posuisse, aliquando palam affirmavit, ac in sua
quam adnotationibus suis præmittendam paraverat, præfatione animadvertisse se aiebat,
excidisse Billio complura minus accurata , « nec satis ad amussim philosophicam et theolo
gicam , in qua præcipuus ac princeps fuit Damascenus, exacta : idque sibi pridem primi
ordinis Patres atque viros doctissimos inter fabulandum dictitassé. Ila nimirum arduam rem
esse absoluti philosophi ac theologi Græci in Latinum sermonem absolutam omnino versio
nem et expositionein condere. » Quanquam hoc etiam in clarissimi interpretis excusationem
addendum puto, eum in Joannis Damasceni translatione operam posuisse , cum infirma vale
tudine uteretur, quemadmodum ipse declarat in nuncupatoria ad serenissimum principem
Carolum Borbonium Rothomagensem archiepiscopum . Quinimo cum ejus versionem recen
serem , et cum Græcis auctoris verbis compararem , duntaxat observavi in hoc tantum virum
eruditum peccasse , quod periphrasibus et circumlocutionibus nimium indulgendo, accuratis
simarum ac simplicium vocum quas Damascenus Joannes usurpaverat, vim quadamtenus
elevaverit, ac varias nequaquam proprias, nec theologis satis familiares adhibuerit, pro aliis
( e ) Combelis. Bibl. Concion . tom . VIII, c. 457.
PATROL. GR . XCIV . 3
75 'PRÆFATIO GENERALIS . 76
usitatissimis, quas purus sermo Latinus non sic respueret. In his enim specimen eloquen
tiæ minime quærendum est, ubi sanæ fidei dogmata, nulla verborum ambage , nullo fuco
declaranda atque exprimenda sunt .
XIV . De subjectis textui auctoris annotationibus – Ex annotationibus quas doctissimus
noster Combefisius in Damasceni Dialecticam et priora libri De orthodoxa fide eapita reliquit,
paucas excerpsi , cum cæteræ nihil nisi animadversiones essent in Billii translationem , nec
Græcorum Patrum doctrinam , placita ac locutiones satis enarrarent. Id quod tamen ut ipse
præstarem , viris eruditis consulentibus , aut annuentibus , operam præsertim posui , uti lector
benevolus ex annotationibus meis facile comperiet . Quocirea non ex editis solummodo libris
priscorum doctorum sententias eruere curavi, verum et ex compluribus aliis quæ lucem
nondum viderunt, quorum proinde prolixa fragmenta recitare non dubitavi , ex qui
bus Ecclesiæ veteris Orientalis, tum dogmata, tum mores, tum etiam res geslæ tantil
lum lucis accipient. Ad hæc, in illis notis de variis variorum auctorum ac Patrum nomine
inscriptis lucubrationibus, quas auctor, vel ab hæreticis objectas tanquam sinceras admisit, ac
recto sensu interpretatus est, vel deceptus ipse allegavit,> criticorum more judicium tuli, ut eas
quoad per me licebat germanis parentibus suis redderem . Cæterum quia propter amplissimam
dicendi segetem de multis doctrinæ Damasceni capitibus, deque spuriis illis voluminibus
longe plura mihi explicanda supererant et occurrebant, operæ pretium me facturum existi
mavi , si momenta omnia in dissertationibus quibusdam , quas idcirco Damascenicas nuncu
pavi, ex ordine congererem . Quod utrum feliciter patraverim , judicio suo sancient periti.
Quocirca, cum multa opera , quae sanctissimis Ecclesiæ magistris ascripta fuerant, non nisi
ab hæreticis Apollinaristis, Monophysitis, et Nestorianis edita esse contenderim , quæcunque
eam in rem a me dicta sunt, eruditorum theologorum censuræ permitto, qui tempus saltem
aliquod contriverint in rimandis genuinis sectariorum qui Orientalem Ecclesiam infece
runt, placitis et loquelis , quibus errores suos exponebant tuebanturque, aut quandoque dis
simulabant.
XV. Numerus librorum Joannis Damasceni incertus.- Numerus librorum aut opusculo
rum omnis generis quæ Joannes noster reliquit, ex nullo certo ejus æquali aut suppari au-.
clore accipi potest. Eo quippe sæculo , atque in ea præsertim regione omnem vitæ ætatem
egit , in qua propter durissimum Saracenorum jugum ac ferocissimam barbariem , paucissimi
inter Christianos erant qui litteras sacras aut ecclesiasticas colerent , aut res apud se gestas
scriptis consignarent. Ex sola igitur diligenti germanorum quorumdam ejus operum inspe
ctione et assidua meditatione ad alia dignoscenda, atque a spuriis secernenda provectus fui :
ad quod etiam admodum contulit remotior codicum aliquot manu exaratorum antiquitas
seu vicinior auctori ætas . Cæterum, cum multa genuina ac sincera collegerim , multa tamen
interiisse, aut in bibliothecis orbis latere pro certo habeo. Ac sane quidem , in Vita S. Ste
phani junioris martyris legimus Joannem Damascenum , quicum Stephanus arctissima necessi
7
tudine conjunctus fuerat, tractatus varios pro imaginibus sacris adversus Constantinum Co
pronymum scripsisse, qui minime supersunt hodie . Theophanes quoque ad annum impera
toris hujus tertium testis est, illum in laudem Petri, Majumensis episcopi, qui pro Christi fide
martyr nuper occubuerat orationem pronuntiasse , quæ nusquam comparet. Atqui quoscun
que ejus libros, tractatusve, ac sermones , aut 'homilias edidi, in præmonitionibus quas uni
cuique passim præmisi , vel in annotationibus secundum accuratiores criticæ artis regulas
disputavi ac definivi quinam germani esse mihi viderentur, et sinceri, ac qui vicissim subje
ctitii , aut sublestæ ac dubiæ fidei.
XVI. De stylo auctoris. – Auctoris nostri dictio , seu dicendi scribendive ratio ,, ubi dog
mata fidei edisserit , aut tuetur, simplex est et perspicua . Totus est in re quam agit
vocibus propriis et usitatis explicanda . Quamobrem in libro præsertim De fide orthodoxa ,
non tam suis , quam anteriorum se Ecclesiæ doctorum verbis identidem utitur. In
orationibus vero ac homiliis simplex quidem est , nec eomptus admodum et laconicus, uti
nec ejus ætas et patria tunc ferebant, Asiaticain vero eloquentiam nonnibil redolet . In longis
simas periodos quandoque effunditur, quarum confertim congesta sibique succedentia mem -
bra acerrimum ardentissimumque ejus ingenium spirant, acceptisque ut plurimum e
Scriptura locutionibus atque sententiis constant. In versibus et canticis sacris ipse , uti Cosmas
Majumensis, suus quondam studiorum atque educationis institutionisque socius , neminein e
>
Græcis superiorem habuit, non parem alterum , ipso fatente Suida. Cæterum mulla alia opera
77 PREFATIO GENERALIS . 78
ex consarcinatis, atque ad certa capità concinnatis divinæ Scripturæ et sanctorum Patrum
excerptionibus composuit, in quibus nihil nisi pauca quædam hinc inde scholia adjecit, cu
jusmodi est Sacrorum Parallelorum liber.
XVII. De spuriis historiis quibusdam quæ in Damasceni libris occurrunt. – Multi Joanni
nostro vulgo crimini dant, quod lubens fabulas nullo discrimine admiserit : inter quos Casau
bonus heterodoxus in suis in Baronii Annales annotationibus doctissimo cardinali in hoc sal
tem gratulatur et applaudit, quod ad annum Christi 31 , n . 75, scripserit de Joanne Dama
sceno , in multis ejus scriptis fidem vacillare, et compluribus ipsum scatere mendaciis. Quæ
verba avide exceperunt alii Protestantes, quibus Joannis Damasceni nomen et doctrina mul
tiplici de causa ac titulo displicent, puta Joannes Gerardus Vossius, vir alioqui modestissi
mus, et Guillelmus Cave. Quam vero sublesta fide illustrissimi cardinalis verbis abusi illi sint,
legenti cuivis manifestum fiet. Celeberriinus quidem iste Annalium ecclesiasticorum parens ,
postquam recitavit illum Eusebii locum ex lib . vii Historiæ ecclesiasticæ , quo narratur Pa
neade in Palæstina erectam Domino statuam fuisse a muliere cujus sanguinis fluxum cura
verat, subjungit, ad calcem orationis tertiæ S. Joannis Damasceni recenseri er Chronico Joan
nis Malalæ Antiocheni supplicem libellum ab illa oblatum esse Philippo tetrarchæ Trachoni
lidis regionis, ut de beneficio quod acceperat , liceret in perpetuum ejus rei monumentum
erigere statuas. Tum deinde ait : Sed cum in multis ejus scripti fides vacillet , et compluribus
scatere mendaciis cognoscatur, indignum putavimus his nostris chartis inserere. Ubi sincerum
candidumque lectorem appello , num Joannis ipsius Damasceni fidem in ejus scriptis vacillare
dicat Baronius, ejusque scripta compluribus scatere mendaciis : annon potius, solius scripti
illius ac narrationis Joannis Malalæ de statuæ Paneadensis erectione, quam indignam putaret
his suis chartis ad longum intexere.
Veruin, inquiet forsan aliquis, saltem spurium hunc libellum supplicem ex Joannis Ma
lalæ Chronico protulit recitavitque Damascenus inter auctoritates el testimonia veterum de
imaginibus erigendis, adeoque putidissimas illas fabulas quibus iste libellus scalet, appro
bavit. Quasi vero certo affirmare quis possit omnes et singulas auctoritates quæ ad calcem
orationis præsertim tertiæ de imaginibus sacris leguntur, Joannem ipsummet nostrum colle
gisse, ac non quasdam a librariis, uti sæpe alias contigit, insertas fuisse . Plane inter illa er
cerpta habetur canon 82 synodi Trullanæ , seu, ut vulgo vocant, Quinisextæ, quem Joanni
>
Damasceno, Ecclesiæ Hierosolymitano hieromonacho, ignotum tunc fuisse ex eo infero , quod

Anastasius Bibliothecarius in præfatione translationis suæ Latinæ actorum octavæ synodi ad
Joannem VIII papam testificatus sit regulas istas, cum omnes ex toto maneant apud Latinos
1
incognitæ , quia nec interpretatæ , ita nec in cæterarum patriarchalium sedium , licet. Græca
ulantur lingua, reperiri archivis. Nimirum quia nulla earum , cum ederentur, aut promulgans,
aut consentiens, aut saltem præsens inventa est. Quanquam eosdem Patres illas promulgasse
perhibeant, qui sexta synodo sunt inventi. Ubi tres Orientis patriarchalus, Alexandrinum ,
Antiochenum , et Hierosolymitanum Trullanos canones ignorasse prorsus diserte declarat
Anastasius : non ergo potuit Joannes Damascenus octogesimum secundum tertiæ orationi
suæ subjicere.
Quanto minus vero Joannes noster excerptum ex Malalæ Chronico proferre poluerit , si
Joannes Malalas Damasceno posterior recentiorque sit, id quod quidem viri pereruditi in
nui asseverant his Joannis Tzetzæ versibus, ubi de Cleopatra et Pharo .
Μέμνηται μεν Βιργίλιος ταύτης της Κλεοπάτρας ,
Λουκιανός,και Γαληνός ,και Πλούταρχος συν τούτοις,
Διόδωρος ,Γεώργιος ο χρονικός συν άλλοις ,
Και Ιωάννης μετ' αυτους 'Αντιοχεύς υστέρως . .
Meminit enim Virgilius istius Cleopatre ,
Lucianus , elGalenus, et Plutarchus cum eis,
Diodorus, Georgius Chronographus cum aliis,
El Joannes posi eos Antiochenus pustremum .
Quod si Georgius iste chronographus syncellus est Tarasii patriarchæ Constantinopoli
tani, extra dubium est Tzetzem censuisse Joannem Antiochenum , qui vix alius esse a Ma
lala putabitur, Joanne Damasceno longe recentiorem fuisse. Quidquid id est, esto Joannis
Tzetzæ testimonium hoc irrefragabile non sit (hoc enim lubens admiserim , nec a vero al
horrere concesserim ), ut ægre suspicari quis possit, nono Ecclesiæ sæculo ,cum Oriens om -
nis sub tristi Saracenorum jugo afflictus ac desolatus gemeret, exstitisse ullum Antiochiæ
79 PRAEFATIO GENERALIS . 8G
scriptorem , qui ut Romanas, sic et præsertim Antiochenas res colligeret , ac Græcis litteris
consignaret, mihi alioqui verisimile non est, Damascenum Joannem rem eamdem , puta histo
riam erectæ Christi statua Paneadensis, testimoniis duobus confirmare voluisse, ad cujus
fidem faciendam luculenta Eusebii Cæsariensis narratio potior esset, quam obscuri illius ac
nuperi chronographi Joannis Malalæ . Nemo est qui ejusmodi auctoritatum collectiones quas
cunque , quales in Catenis, Parallelis, et Pandectis variis visuntur, pro codicum varietate , si
eos accurate recensuerit, modo strictiores ac modo ampliores esse non repererit .
XVIII . Cur falsis narrationibus Damascenus fidem adhibuerit . - Cæterum non eo inficias
auctorem nostrum , falsas, imo spurias quandoque narrationes admisisse : at hoc viro alio
qui doctissimo indulgendum est, qui ea ætate vixerit, cum nulla criticæ artis cura habere
tur, cujus etiam maxima pars Patrum incuriosi semper fuerunt. Plane si Damascenus meus
cam ob rem condemnandus veniret , pari jure præstantissimorum Ecclesiæ doctorum ac
scriptorum famæ et nomini detrahi posset, quorum libri ab ejusmodi fabulis confictisque
traditiunculis immunes prorsus non sunt. Ut enim posteriorum sæculorum doctores scho-
lasticos omittam , quid Justinum Martyrem, Clementem Alexandrinum , Origenem , Epipha
nium referam ? Horum libri adulterinorum librorum citationibus ac laciniis scatent . Quot
Eusebius supposititios tractatus allegavit in libris De præparatione evangelica, et in Historia
ccclesiastica ? Quid epistolis Abgari ad Christum , et Christi ad Abgarum nugacius? quid He
gesippi de Jacobo Domini fratre narratione, quam serio retulit Eusebius, a vero magis ab
horrens ? Annon Nazianzenus , Hieronymus et Chrysostomus spuriis historiis fidem aliquan
lum adhibuerunt? Quin nec libri Theodoreti ab hoc nævo liberi sunt . Palladium , Sophro
nium et alios sequioris ævi viros, alioqui non prorsus indoctos, sileo, quibus propter morum
simplicitatem et animum a mendacio alienissimum imponi facile potuit. Unus ad exem
plum sufficiat Photius, celebratissimus ille criticus, maxime apud heterodoxos ; nonne in
sua selectorum codicum Bibliotheca commentitia opera tanquam sincera posteritati consigna
vit ac commendavit ? Puta Nicæni concilii acta Gelasii Cyziceni nomine inscripta, ampla itidem
excerpta ex actis SS. Alexandri Alexandrini , Metrophanis Constantinopolitani, Athanasii, septem
martyrum , quos Dormientes appellant, præter sexcenta hinc inde errata, quæ hominem critica
artis parum peritum produnt , ut ea vix ultra grammaticæ sphæram vix extenderetur : quin
comparatione styli et doctrinæ sincera auctorum scripta a falsis raro secernit. Hi omnes
aliique quos hic recensere non vacat, haud secus atque Damascenus, non fabulas modo,
quin et subjectitia sanctorum Ecclesiæ doctorum nominibus inscripta opera , quorum non
alii ut plurimum nişi hæretici parentes erant, bona fide, nulla latentis veneni suspicione in
cunctanter admiserunt : cum utique nihil in eis deprehenderent, quod vel sanam doctrinam
recte ferire videretur, aut propter præclara nomina quibus insigniebantur, si quid in eis
erroneum appareret, ab hæreticis intrusum existimarent. De spuriis ejusmodi lucubrationi
bus compluribus fuse disputavi in dissertationibus quas Damascenicas nuncupavi, ac præ
sertim in secunda, tertia et quarta . Quod si summorum virorum illorum nomini atque aucto
ritati nihilpropter ejusmodi lapsus derogatum est, quia Ecclesiæ catholicæ causam feliciter
alias gesserunt, eccur Joanni nostro idcirco detrahatur, qui propter egregia opera, quibus
singula Christianæ fidei mysteria felicissime, ac plusquam cæteri, enarravit, tuitusque est, et
propter utilissimos tractatus moribusque componendis aptissimos quos edidit, de Ecclesia
optime meritus fuit ?
XIX . Cur Dialecticæ regulas adhibuerit. — Sunt, qui sanctissimum Doctorem culpare eo
iterum nomine audeant, quod dialecticis tricis nimium indulserit. At ne illi quidem ejus
ætatis rationem et conditionem norunt. Eo quo Damascenus in Palæstina floruit sæculo, Oriens
tolus multiplici hæreticorum lue obsitus erat, in primis vero,Jacobitarum seu Acephalorun ,
Monophysitarumve, qui, Severo Antiocheno præsertim auctore, a tribus jam sæculis , Eccle
siæ Catholicæ alumnos variis sophismatibus dementare contenderent, sumptis præcipue vi
tilitigandi argumentis ex Aristotelis Categoriis. Ingruebant pariter Incorruplicolæ, Agnoetæ ,
Monotheletæ , Tritheitæ , ac Nestoriani dialecticis artibus ac cavillis, iisque solis, perinde in
7
Structissimi. Hinc operæ pretium fuit illis qui sanæ fidei causam agebant, ut dialecticæ leges
definitionesque ad illos refellendos adhiberent, quas tamen ad tritam probatorum Ecclesia
magistrorum doctrinam tanquam ad certam regulam normamque exigerent. Sic vero ante Da
mascenum Maximus confessor contra Severianos ac Monotheletas eorum sobolem pugnave
wat ; sic Leontius Byzantinus, non ignobilis sexti sæculi scriptor, eosdem Severianos refellit ;
81 PRÆFATIO GENERALIS . S2
sic Eulogius Alexandrinus, sic, Ephræmius et Anastasius Antiocheni , sic Rusticus diaconus,
Fulgentius, Boetius, Gelasius papa, aliique, quorum volumina integra aut voluminum fra
gmenta hodieque supersunt . Quin imo sic Gregorii ambo , Naziauzenus et Nyssenus ; sic in
primis Basilius Aetium et Eunomium Arianorum versutissimus sophistas egregie confutave
runt. Plane Dionysius Petavius, vir priscorum Ecclesiæ Patrum theologiæ studiosus quam
qui maxime, non tam morosum se præbuit erga doctores de schola , qui philosophico more
de rebus divinis dissererent, quin potius horum patrocinium suscipere non dubitavit in Pro
legomenis in opus Theologicorum dogmatum , cap. 4 et 5 , allata præsertim Damasceni ipsius
auctoritate . « Nihil theologum impedire potest, inquit, quominus sinceræ ac germanæ phim
losophiæ et dialecticæ præsidiis munitiorem et ornatiorem habeat divinam seientiam . Sed
nec èp:stixhv illam el COOLSTIX v funditus aspernabitur : non ut ea sic utatur, quomodo hære
tici ac reliqui hostes Ecclesiæ ad oppugnandam veritatem ; sed ad propugnandam potius, et
ad illorum perplexos nodos el laqueos ejusdem , unde implicati sunt, artis ope solvendos.
>
Omnis artifex, ait egregie Damascenus (a) , aliquibus instrumentis opus habet ad operum suo
rum affectionem . Porro reginam decet ancillarum quarumdam uti ministerio . Accipiamus
igitur doctrinas istas, tanquam veritatis famulas, et impietatem quæ tyrannico dominatu sibi
eas usurpaverat, procul amandemus : neque bono male utamur, nec ad circumveniendos
simpliciores convertamus artem illam disputandi ; tametsi neutiquam variis istis sophisticis
inventis veritas opus habeat, nihilominus ad evertendos malos illos pugnatores, et ad falso
nomine appellatam istam refellendam scientiam , illis utemur. » Capite sequenti argumen
- tum idem persequitur vir doctissimus, asseritque, tam illas quæstiones quas Erasmus deri
serat, quam multas cæterarum , quas omitteret, a Patribus ipsis, Athanasio, Basilio , Epipha
nio, Gregoriis duobus, Nazianzeno et Nysseno, Cyrillo, Theodoreto, Maximo Martyre, Ne
mesio , Hilario, Augustino, Ambrosio, Hieronymo, Fulgentio, et cæteris Nicæna synodo po
sterioribus pertractatas reperiri , et multo quam in scholis subtilius ac diffusius. At vero vix
ullus Patrum Joanne Damasceno felicius catholicam fidem adversus errores quoscunque
traditionis ope ac sanctorum Patrum auctoritate propugnavit et explicavit ; quippe cujus
opera non nisi ex contextis Scripturæ et anteriorum ipso doctorum dictis, sententiis et ar
gumentationibus constent. Id quod in primis præstitit in libro De fide orthodoxa, quemad
modum in ejus marginibus indicare curavi, fusius autem in annotationibus ad eumdem li
brum , et ad quosdam alios, in quibus Ecclesiae doctrinam edisseruit.
XX. Nonnullæ supplentur quæ hinc inde in utroque tomo exciderunt * . - Quia vero tum in
annotationibus, tum in dissertationibus Damascenicis, dum de compluribus cum doctrinæ ,
tum historiæ ac disciplinæ ecclesiasticæ capitibus mihi tractandum fuit, nonnulla a me dicta
assertaque animadverti, quæ satis accurata non essent, adeoque aut retractatione, aut emen
datione opus haberent, hos defectus suppleri debere puto in hacce de universo opere pre
fatione .
Joannes.et Cyrus Ægeatae a Joanne Germaniciæ et Cyro Lesbensi diversi. – Dissertatio -
ne tertia.pag. Lu , col . 2, ubi contra doctissimum Garnerium ostendo Cyrum et Joannem ,

quorum monachi Palæstinæ in epistola ad Alcisonem, et Victor Tununensis in Chronico,
meminere, non esse Cyrum Lesbi insulæ monachum , et Joannem Germaniciæ, ad quos ex
stant Theodoreti epistolæ ; ad hæc verba quæ habentur lin . 14 : Imo neque ex 135, quæ sola
est ad Joannem Germaniciæ , prætensum istud patrocinium inferre quis possit, hoc lectorem
admonitum velim , postquam hæc prelo expressa erant, me incidisse in alteram Theodoreti
epistolam ad Joannem Germaniciæ, quæ seorsim edita fuit t . IV operum illius, pag. 702 ,
quasi centesima vicesima quinta censenda esset inter ejus epistolas. In hac paucis narrat,
quæ a Dioscoro Alexandrino in Latrocinio Ephesino perpetrata fuerant, Domnum Antioche
num depositum esse , quia Cyrilli capitula noluisset admittere , aliaque contra leges admissa
facinora : demum Joannem adhortatur, ne se decipi patiatur, et ut impietatis communionem
devitet . Quæ omnia solummodo arguunt, Joannem Germaniciæ amicitia fuisse cum Theodo
relo conjunctum , non autem Nestoriani erroris patrocinium propalam suscepisse. Nam alio
qui indicta causa admissus non fuisset a concilio Chalcedonensi, cujus actis omnibus subscri
(a) Dialect. c. 1 .
( 9) Unicuique loco bic retractato notam apposuimus que lectorem ad hunr . Præfationis paragraphum
Luir. P'ATA.
revocata
83 PREFATIO GENERALIS . 8
psisse legitur, non velut Ibas et Theodoretus, pronuntiato, prius contra Nestorium anathema
te . Ex quo evincitur magis Joannem Germaniciæ diversum fuisse a Joanne Ægeate, quem
adversus synodum Chalcedonensem calamum strinxisse posthac ostendo, quemque vix dubi
lavero quin ex illis Nestorianis unus exstiterit, quos Evagrius lib. 1 Hist . cap . 2 , refert
Chalcedonem venisse, et contra concilium conclamasse, quod viris sanctis, Nestorio scilicet
ac Theodoro Mopsuesteno, anathema diceretur.,
Vita brevior S. Gregorii M. Paulo Diacono abjudicatur. - Dissertatione quinta p . LXIV,
-
cul . 1 , observandum monui, Joannem Diaconum lib. i Vitæ Gregorii Magni, cap . 44, non
nisi ex Anglorum et Saxonum traditione perhibuisse, sanctum Pontificem , dum publice pro
cederet, fusis ad Deum precibus impetrasse, ut Trajani imperatoris anima ab inferni suppli
ciis eriperetur, adeoque Joannis ætate nulla alia Romæ aut apud Italos monumenta exstitisse,
quibus ea liberatio. astrueretur. Quocirca in dubium verti possit num Vita altera. Gregorii
brevior , in qua perinde liberati Trajani mentio fit, Paulo Diacono et monacho Cassinensi
tribui debeat; cum certum sit Joannem Diaconum adornatam a Paulo Gregorii Vitam præ
manibus dum historiam suam scriberet, habuisse ac consuluisse . Scrupulum auget, quod
Paulus Diaconus quædam in Historia Langobardorum accuratius referat, quam reperiantur
in illa Vita quæ ipsius nomen in codicibus quibusdam præfert : puta septiformis Litaniæ or
dinem ; quid apud Theodelindam Langobardorum reginam egerit, unde pax Ecclesiæ catho
licæ nec non urbi Romanæ conciliaretur.
Petavius pristinam de ultimo Christi paschate sententiam non deseruit. - Cum disserta
tione ve, in qua de azymis, nec non de postremo D. N. Jesu Christi paschate disputavi , Dio
nysii Petavii ex ejus in Epiphanium annotationibus locum attulerim, quo affirmare non du
bitavit, verisimile omnino esse , perturbationem exstitisse apud Judæos eo quo Christus pas
sus est anno, ut alii diverso a cæteris die Pascha celebrarint , huncque in modum explicatam
defensamque communem sententiam multo probabiliorem videri, propter diserta el expressa
Joannis testimonia , quæ nulla cavillatio possit eludere ; operæ pretium fore duxi , si lecto
rem iterum monerem , virum eruditissimum sententiam hanc suam nunquam retractasse, sed
* eam insuper uti certiorem commendasse libro xi De doctrina temporum , cap . 18, et Rationa
rii temporum part . 11, lib. 1 , § 4.
Sadducæi in Káraitasmutati; quo tempore.- Quod in eadem dissertatione pag, LXXXIII ,
col . 2, dictum est sectarios illos Judæos, quos Karæos vel Karaitas vocant, successores ac
nepotes esse Sadducæorum , hoc quidem Rabbinistarum commune assertum est : cæterum
colligi posse videtur ex Authentica Justiniani imp . , tit. 29, nov. 146, De Hebræis, qua natam
inter eos litem diremit, cum alii , præter Hebræam scripturam , translationem Græcam in sy
nagogis legi vellent , alii recusarent : alii rursum traditiones majorum , seu sute púsets quæ
libro Misnico continentur, statuere vellent, alii nollent admittere . Tumultum ut compesce
ret imperator, hac lege sanxit quidem oportere omnino præter Hebræum Scripturæ textum
translationem Græcamin synagogis recitari,tum illam quæ Septuaginta esse interpretum fereba
tur, tum illam quoque quam Aquila proselytus adornaverat : Thalmudistarum vero Oeute pú
GELS recipiendas non esse , ut quæ in libris sacris non contineantur, nec sint ab prophetis
tradite . Deinde subjungit cap. 2 : Ει δέ τινες παρ' αυτοίς κενοφωνίας αθέους επάγεν εγχειρήσαιεν,
η ανάστασιν, η κρίσιν αρνούμενοι , ή το ποίημα του Θεού και κτίσμα τους αγγέλους υπάρχειν, τούτους
και απελαύνεσθαι βουλόμεθα τόπου παντός , και μη αφιέναι φωνήν βλασφήμου ούτω και αυτής της περί
Θεού καθάπαξ εξολισθήσασαν γνώσεως . 'Εγχειρούντας γάρ αυτούς παραφθέγγεσθαι τι τοιούτον , ταις
πασών εσχάταις υποβάλλομεν τιμωρίαις, της έπεισαγομένης πλάνης εκ τούτου το των Εβραίων πε
pixabalpovaes lovos. Si quidam vero apud eos impia vanæ vocis eloquia inferre præsumpserint,
aut resurrectionem et judicium negantes, nec non angelos Dei facturam et creaturam esse,
hos et expelli volumus loco omni, et non relinqui vocem blasphemiæ quæ a Dei notitia exci
derit. Qui enim ejusmodi aliquid effari præsumunt, ultimis subdimus suppliciis, ab illato
exinde errore Hebræorum gentem expurgantes. Ex hujus legis inspectione apparet illos ex
Judæis qui Misnicas traditiones admittere recusabant, Sadducæorum hæresim sectatos esse
ut qui resurrectionem atque angelorum qui substantiæ spirituales creatæ essent, exstantiam
abnegarent.Quocirca districtimjubetimperator,ut hæ Sadducaismireliquiæ proscribantur,extre
misque suppliciis addicantur, qui impium illum errorem sectari reperirentur. Quo factum est ,
ut qui supererant ex Sadducæorum factione, mutati sint in Karaitas, qui, rejectis traditio
nibus humanis cum priscis erroribus , Scripturæ sacræ sola nativa sensa curarent. Novella
83 PREFATIO GENERALIS. E6
ista data est anno Justiniani 1xv , post Basilii V. C. consulatum anno xh, Christi nimirum 548 ,
a quo proinde repetenda sunt puri puti Karaismi initia.
Epistolæ Theoriani ad sacerdotes exordium . - In eadem dissertatione sexta pag.
LXXXVII , col . 2 , Græce Latineque fragmentum edidi epistolæ Theoriani philosophi ad sacer
dotes in montibus degentes, quod ad epilogum ejus forsan pertinere mihi videbatur. Posthac
vero R. P. Jacobus Echart , vir accuratissimæ eruditionis , quicum identidem de multiplici
nostrorum Prædicatorum cum Græcis concertatione contuleram , initium ejusdem epistola
mihi suppeditavit , ut ab ipso repertum est in codicibus mss. Latinis ad calcem tractatus
Constantinopoli contra Græcos habiti , qui a Stevartio excusus fuit ; unde comperi excerp
tum illud epistolæ exordio proxime succedere . Sic enim habet : Initium epistolæ Theoriani
philosophi ad sacerdotes. Innotuit nobis, edocti digni sacerdotes, a quodam milite , quoniam
contentiones inter vos sunt , et de quibusdam quæstionibus ecclesiasticis : dico autem de
jejunio Sabbati , de sacra communione, et conjugio matrimoniali sacerdotum , et rasura bar
barum , eorum scilicet qui in sacris ordinibus sunt constituti. Narrabat insuper idem miles
nobis multas contentiones alias inter vos et Latinos factas, rogabatque obnixe nos aliquid
scribere vobis super iis . Nos autem propter charitatem Christi, et reslram utilitatem consen
simus amicabili postulationi viri Deo devoti. Ecce scribimus, et primum rogamus vos us
contentiones non recipiatis, και πρώτον παρακαλούμεν υμάς φιλονεικείας μη καταδέχεσθαι, etc. , ut
in editis ex Allatio , usque ad oxávõałóv ts val apószopua, scandalum et offendiculum .
De additamento ad synodi Sardicensis epistolam spuriam . Pag. 37 operum sancti
Joannis Damasceni , in annotatione 4 ad cap . 30 Dialecticæ , col . 1 , ubi ostendo Patres Ni
cænos in appendice ad Symbolum ÚTOSTÁGEWS vocabulo , non subsisteniem in se et per se
personam , sed naturam , essentiam , substantiam significasse, hoc confirmari posse putavi:
-
auctoritate epistolæ concilii Sardicensis, in qua, ut apud Theodoretum lib . i Hist . , cap. 8 , le
gitur, eadem Patri, Filio et Spiritui sancto hypostasis atque adeo essentia tribuitur. Verum re
melius atque attentius considerata , hanc annotationis partem demendam censeo , doetissi -
misque criticis assentior , qui ex Athanasii ad Antiochenos epistola intulerunt, postremam
hanc synodicæ partem merum assumentum esse, quod concilium non probaverit, quin po
tius cum a quibusdam insulse obstrusum esset, rejecerit : ut nempe sola fidei expositio quæ
Nicææ condita erat , velut ampla salis , integra et perspicua, ab omnibus teneretur. Quocirca
suficiat nobis, Athanasium qui Nicæni concilii magna pars fuerat , communiore suo uşu ,
hypostasim, non pro persona, sed pro natura, essentia ac substantia prisco more accepisse ,
ut inde inferam , primæ illius synodi Patres altero sensu vocabulum istud non usurpasse. Cæ
terum prolixa illa appendix nequaquam habenda foret uti formula fidei altera a Nicæna , sed
tanquam ejus enarratio diffusior : sicut nec formulæ fidei speciem aut formam præferunt hæc
sinceræ epistolæ verba, qua Patres catholicam fidem sic edisserunt : Nam qui Filium a Patris
substantia et divinitate separant, qui Verbum alienum a Patre arbitrantur, hi omnino
ercludendi sunt ab Ecclesia catholica et Christianorum nomine privandi. Quæ quidem licet
æquivaleant appendici symboli Nicæni, non tamen velut expositio fidei altera a Sardieeasibus
Patribus habita sunt. Quanquam mirari subit Theodoretum , Antiochene sedis obnoxium
præsulem , et Meletii Antiocheni cultorem , assumentum illud approbasse, non modo adversus
certissimum Athanasii testimonium , quo reprobatum hoc fuisse a concilio constat, verum
etiam cum eo posthaberetur Orientalium atque Antiochenorum usus, qui a Meletii temporibus
contra Paulini ejusque sequacium morem invaluerat, oslay et úriotadtv non eodem sensu
accipiendi.
Florinus Valentiniunus fuit, non Marcionita.- Pag.88 , in annotatione ad hæresim Quarlo
decimanorum, Florinum , contra quem Irenæus Lugdunensis librum scripsit, quo Deum mala
non patrare ostenderet, Marcionitam fuisse dixi , qui tamen , Eusebio teste , Valentini potius
erroribus implicatus fuit. Plane siquidem in Deum mundi conditorem Valentiniani perinde
atque Marcionitæ mala refundebant. Nec opus fuisset Irenæo adversus Florinum de Ogdoade,
seu octo primis Æonibus disputare , quam Marcion nihil curaret, sed Valentinus. Quocirca
pag. 173, in annotatione , circa finem , erratum meum aliud emendandum venit, ubi ex Iliero
nymo dixi Irenæum de octava scripsisse, quasi de septem primis conditi orbis diebus , et
octava quæ eos secuta est die tractaverit, cum octava illa nihil aliud esset nisi (yooås seu
octo primi Æones Valentinianorum .
Macedoniani Semiarianorum errorem non reliquerunt. – Pag. ,
93 , in annotatione ad hære
87 PRÆFATIO GENERALIS . 88
sim 74, que est Pneumatomachorum seu Macedonianorum , hoc memoria excidit, quod ob
servatione dignum olim æstimaveram , Macedonii partium præsules erroris sui formulam
præsertim edidisse in concilio Cyziceno, qua , uti Basilius, narrat epist. 82 , td ouooustov xata
σιγήσαντες , το κατ ' ουσίαν όμοιον επιφέρoυσι, και τας εις το άγιον Πνεύμα βλασφημίας μετά Ευνομίου
ourYpapouoi consubstantialis vocem silentio, prementes, similem secundum substantiam Filium
exprimerent et Eunomii in Spiritum sanctum blasphemias conscriberent ; adeoque ab ipsius
Maeedonii semiariani perverso sensu nulla adbuc parte illi discrepabaut.
Quando primum usurpata vox jetovoivois ad transsubstantiationem eucharisticam signifi
candam . - Cum ad caput 13 libri iv De fid . orthod. , pag. 270 , nonnulla de panis et vini in
Christi corpus et sanguinem transsubstantiatione dixerim , quam olim Græci vocibus variis
e fferebant, posthac autem ustout!WGLY diserte nomiņare non dubitarunt, nec dubitant, hic ab
7
re non erit lectorem eruditum admonere, quid de vocis hujus auctoribus compererim . Nullos
plane alios fuisse puto præter Latinos qui de Ecclesiarum unione apud Byzantinos impera
tores el patriarchas egerunt , eosque vel ex Prædicatorum ordine vel ex Minorum . Exstant
inter acta concilii Lugdunensis u litteræ Michaelis Palæologi imperatoris ad Gregorium X ,
in quibus inter alia Romanæ fidei capita, et hoc quoque se admittere profitetur de pane
non fermentato perinde ac fermentato, ότι εν αυτή τη ιεροτελεστία ο άρτος αληθώς μετουσιούται εις
owuos, xal o olvos els alue toū Kuplou Xprotaū. Panem in ipso sacramento vere transsubstantiari in
corpus, et vinum in sanguinem Domini Jesu Christi . Harum litterarum conditores fuisse
Fratres illos Minores qui in earumdem principio nominantur, pro certo teneo . In illis enim
non Græcæ linguæ dictionem et phrasim animadvertere est , sed Latinæ potius indolem .
Odericus vero Raynaldus ad annum Christi 1277 synodicas litteras Joannis Becci , patriarchæ
Constantinopolitani et synodi Orientalis Laline edidit ( utinam et Græcel ) in quibus perinde
testificabantur se certa fide credere, azymum panem, ut et fermentatum , vere transsubstantiari
in corpus Domini nostri Jesu Christi, et rinum in sanguinem ejus , per sanctissimi Spiritus
virtutem et operationem ; ubi dubio procul verbum METOUSLOŪJOQ. adhibuerunt, ut jacet in lit
teris imperatoris , quas ad amussim imitabantur, ac pene exscribebant. Quinimo dum Græcos
1
bibliothece Colbertinæ mss . perlustrarem , incidi in cod . 3285 qui collectionem Latino-Græ
cam continet variarum laciniarum ex Patrum scriptorumve ecclesiasticorum , ac præsertim
Græcorum , operibus congestarum , quas Bonacursius, ordinis Prædicatorum alumnus, sæ
culo xii medio ex idiomate Latino in Græcum transtulerat, ut nostris usui essent adversus
schismaticos. In isla autem collectione fragmentum reperi illius epistolæ , cujus exordium
ante retuli , Theoriani philosophi ad sacerdotes et monachos, sed Joannis Chrysostomi
nomine inscriptum , et quale visitur in collatione Constantinopoli cum Græcis habita quam
Stevartius edidit : in quo pro, his verbis quæ Latina translatio habet, transmutatur autem
divina virtute a Spiritu sancto in corpus et sanguinem Jesu Christi, Latinus interpres Græce
posuit μετουσιούται δε τα θεία δώρα παρά του Πνεύματος αγίου εις το σώμα και αίμα του Κυρίου ημών
'IncoŮ XP!Stoũ · Transsubstantiantur autem divina dona a Spiritu sancto in corpus et sangui
pem Domini nostri Jesu Christi. Hanc porro collectionem eamdem esse quam Urbanus IV
sancto Thomæ suppeditavit, ut opusculum ederet contra errores Græcorum , nullus dubito ;
eo maxime quod in ea occurrant loca illa tanquam ex Cyrilli Alexandrini Thesauro excerpta ,
quibus Romani pontificis auctoritas admodum commendatur. Jam vero cum reconciliationem
a Michaele Palæologo initam patratamque Græci schismatici deinceps nullis non modis de
testati sint, atque idcirco imperatorem istum , Joannemque Beccum acerbissimis quibusvis
conviciis prosciderint, et hodieque proscindere non desinant : cum adversus varia confes
sionis illius ad Gregorium X papam missæ , necnon synodicarum Beeci litterarum capita,
imprimisque adversus quatuor illa præcipua quæ Ecclesiarum unioni præ cæteris obesse
aiunt, puta Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere, animas defunctorum purgatorio
igne expiari, azymum panem legitimam esse Eucharistiæ materiam , Romanum pontificem
.
primariam auctoritatem in Ecclesia habere ; quinimo adversus peculiaria quæcunque Lati

norum nostrorum placita ac ritus virulento æstu deblateraverint : nihilominus tantum abest ,
ut transsubstantiationis, METOUGIÚ JEW , vocem exhorruerint, nedum ipsummet fidei caput
quod ea significatur , ut eamdem ipsi deinceps schismatici lubentissime usurpaverint, velut
ex Georgii Scholarii, seu Gennadii, duplici de Eucharistiæ sacramento oratione constat. Cæ
terum tametsi Bonacursius Latinam vocem , transmutatur, novo verbo Græco METOUGLGŪTAI
franssubstantialur pro communiore metabándeful, reddiderit, nequaquam germanum aucloris
89 PRÆFATIO GENERALIS. 90
sui sensum , aut labefactasse, aut immutasse censendus est : quandoquidem ipsemet Theo
rianus substantialem prorsus esse panis et vini in Christi corpus et sanguinem conversionem
disertissime ibidem docuerit, his nempe verbis : 'O beios aptos repo jedy toù đYlQc0f,vai, eit' öculos,
2
είτ' ένζυμος ήν,αδιαφόρως άρτος έστειτε και λέγεται υπό των θείων Λογίων , ώς ύστερον δείξομεν μετά δε το
αγιασθήναι , ούτε ένζυμος,ούτε άζυμος , αλλά σώμα και Κυρίου ή αυτή έστιν, ούτ' άλλη αντ' άλλης . Divinuspanis
antequam consecretur, sive fermenti expers, sive fermentatus sit, indiscriminatim peræque
panis est ao dicitur a divinis Scripturis, ut subinde ostendemus. Ubi vero consecratus est, ne
que azymus est, neque fermentatus, sed corpus et caro ipsamet Domini, non alia pro alia .
Plane qui panem quemcunque consecratiore sic mutari in Christi carnem credit, ut neque
jam azymus sit , neque fermentatus, is. profecto in ea opinione non est, substantiam panis
post consecrationem remanere : adeoque Theorianus catholicum dogma quod transsubstan
tiationis vocabulo effertur, hac in epistola confessus est : quin et illud ceu tritum Græcis
ratumque adhibuit, ex quo validum et efficax argumentum assumeret , ad sacerdotibus et
monachis sehismaticis persuadendum ut concordiam cum Ecclesia Romana non detrectarent.
Eum porro Theoriani epistolæ locum quem modo retuli, Bonacursius ex Latina interpreta
tione ita Grece transtulit : Ο θείος γε άρτος προ του ιερουργείσθαι και κατασκευάζεσθαι, είτε άζυ
μος , είτε ζυμωτός, αδιαφόρως άρτος εστι και λέγεται υπό των ιερών λογίων , καθώς ύστερον αποδείξομεν.
Μετά δε το ιερουργείσθαι και καθιερούσθαι, ούτε άζυμος, ούτε ζυμωτός λέγεται , ούτε υπάρχει, αλλά σώμα
και σάρξ του Κυρίου και αυτή , ήτις από της αφθάρτου Παρθένου και Θεοτόκου υπό του Θεού Λόγου ληφθείσα,
και εν τη δεξιά του Πατρός συνεδριάζουσα , αφ' ημών των ορθοδόξων μυστικώς λαμβάνεται.
Orientalis Ecclesiæ de libris canonicis decreta. - Pag, 283,, in annotatione , ubi scripsi
Dionysium Constantinopolitanum patriarcham cum multis suæ diocesis episcopis suffraga
tum esse sanctioni Bethleemiticæ seu Hierosolymitanæ synodi de libris Scripturæ canonicis
adversus Cyrillum Lucarim , id a me non satis accurate dictum moneo. Nam Constantino
politanum decretum datum est , anno quidem 1672 , mense vero Januario , Štel ,a xos', unul
Ιανουαρίω, Ίνδικτιώνος ι'. At synodus Hierosolymitana non nisi mense Martio ejusdem anni
celebrata fuit, év Étel owinplo ,ayoB ', uqul Maptlo is ', anno salutis 672 , decima sexta Martii :
adeoque decretum Constantinopolitanum Hierosolymitano concilio anterius fuit. Cum vero
Palæstini episcopi in sua synodo præter libros canone Lavdiceno contentos, illos etiam
quos Lalina consuetudo recipit, pula Sapientiam Salomonis, Tobiam , Judith , Draconis et
Susaonæ historias, Machabæos, et Sapientiam Syrach seu Ecclesiasticum , tanquam germanas
Scripturæ partes habuerint , xal taūta ths parñs pépn xplvouer , quemadmodum etiam ab ip
somet Lucari variis in homiliis secundum Orientalis Ecclesiæ normam laudati erant ; in Con
stantinopolitano decreto hoc solummodo sancitur, minime rejiciendos illos esse , quin potius
uti bonos et praeclaros commendari , αλλά καλά και ενάρετα προσαγορεύεται . Ceterum non Lao
dicenum duntaxat librorum sacrorum catalogum isti commemorant, uti Palæstini præsules,
sed et illum in primis qui ultimo seu octogesimo quinto canone apostolorum habetur , nec
non et Carthaginensem , in quorum priore præter libros Veteris Testamenti, quibus Hebræi
tanquam divinis utuntur, libri Machabæorum tres et Ecclesiasticus numerantur, in posteriore
vero illi omnes quos Hierosolymitana synodus perinde admisil. Cum autem Damascenys ca
nones illos qui Apostolorum dicti sunt, divinis Scripturis Novi Testamenti accensere non du
bitaverit, inde colligere quis posset eum uti divinos habuisse libros Machabæorum tres, ut
et Ecclesiasticum . Illorum vero nusquam meminisse reperitur capite illo 17 libri iv De fide
orthodoxa . Quin imo in Parallelis sacris, tam Rupefucaldinis quam Vaticanis, excerpta nulla
occurrunt ex ullo libro Machabæorum . Id quod argumento esse possit familiares illos ali
quando non fuisse Christianis de Palæstina. Ut autem Joannes Damascenus canones aposto
licos Novi Testamenti libris annumeraret, vix canonem Trullanum secundum contulisse as
severavero, quem ipse forsan nullatenus legerat. Quo proinde auctore hoc scripserit , me pror
sus nescire confiteor. Quanquam in promptu illi erat, ut ea regulæ , quas Orientis Ecclesiæ
velut ab apostolis editas venerabantur, inter divinas Scripturas recenseret.
De inscriptione tractatus contra Jacobitas.- Pag. 396, in admonitione ad tractatum con
tra Jacobitas, ubi de voce toū Aapalas, quæ in operis inscriptione legitur, inquiro num
To articulus sit , an paps nominis civitatis , cujus episcopus Jacobiticæ hæresi ad
dictus tunc fuerit, hoc addendur nec omittendum puto, articulum toù vulgo præmitti
nomini urbis Aapà ;, Daras, quæ in Mesopotamia sita erat : unde colligere liceat eumdem
omnino præfigendum videri pomini oppidi, quod Daras vel Dara vocabatur , nec procul
91 PRÆFATIU GENERALI 92
Damasco distabai, quodque rerum Orientalium periti auctores celebre satis fuisse pro
dunt. Quamobrem in titulo legendum videtur , Προς επίσκοπον του Δαραίας Ιακωβίτην , αd episco
pum Darave Jacobitam .
Parallela Rupefucaldina ab auctore sæculi septimi ineuntis consarcinata . — Tom . II,
pag. 7.30, in annotatione confirmare opus fuit, quod in præmonitione ad sacra Parallela Va
ticana dixeram , nimirum Parallela Rupefucaldina, seu quæ in bibliotheca collegii Pari
siensis Soc . Jesu ex eminentissimi cardinalis Rupefucaldini dono asservantur, cum a Vatica
nis, Venelis aliisque diversissima sint, concinnata fuisse anle Joannis Damasceni æta
tem , tempore belli Persici , quo Cosrhoes Persarum rex crucem Domini Hierosolymis
ablatam in Persidem transportaverat : non enim Christianis eam ademptam fuisse a Saracenis
Mohammedanis, postquam urbe sancta sub Omaro calipha politi sunt. Imo tametsi Theo
phanes narret Heraclium postremo suo in Palæstinam itinere , quando Saraceni Hierosoly
morum obsidionem moliebantur, ligna sancta secum Constantinopolim advexisse ; insignem
saltem Dominicæ crucis partem illic reliquisse multis argumentis comprobavi : in primis ni
mirum ex sermone S. Sophronii, qui eo tempore pronuntiatus fuit , quo civitas sancta obsi
deri a Saracenis cepit, dudum postquam Heraclius Palæstinæ totique Syriæ valedixerat; nec
non ex quibusdam Joannis Damasceni operum locis, quibus constat, ejus ætate pretiosum
crucis lignum Hierosolymis adorari solitum fuisse. Tandem testimonium adjeci Guillelmi Tyrii,
qui lib . ix De bello sacro , cap . 4, hoc a Christiano quodam apud quem reconditum fuerat,
Francis nostris statim atque urbem recuperarerunt, restitutum perhibet. Hujus porro portio
nem quamdam insignem paulo post obtinuit Ansellus, canonicus quondam Parisiensis, atque
expugnata urbe sancta Hierosolymitanæ Ecclesiæ præcentor, hancque Parisios mittendam
euravit. Cujus susceptionis recordationem annuam Parisiensis Ecclesia recolit Dominica
prima post festum S. Petri ad Vincula. Certissimis argumentis. istis alterum hoc aliud ad
dam , nimirum ipsa Joannis Damasceni ætate ac deinceps, toto saltem sæculo octavo , fideles
undique, quoad per barbaros Palæstinæ dominos licebat , de more quotannis Hierosolyma
convenisse ad exaltationem ostensionemve crucis Dominicæ , perinde atque olim sub Ro
manis ac Christianis imperatoribus fieri consueverat. Id testatur scriptor Vitæ et certaminis
S. Bacchi junioris, qui sæculo octavo labente martyrium obiit in Palæstina sub Elia patriar
cha . Narral enim auctor, rerum gestarum æqualis , matrem illius aliquando demum ad urbem
7
sanctam perrexisse propter exaltationem sive ostensionem pretiose crucis, εις Ιεροσόλυμα
αφίκετο της υψώσεως ένεκεν του τιμίου σταυρού. Ιtemque in Vita Stephani Sabaite, qui filius fuit
fratris S. Joannis Damasceni, ille presbyter ordinatus fuisse fertur in illis diebus quibus crux
e suggestu populis ostendebatur (hoc quippe est, quod voce Exaltationis pretiosæ crucis
significabatur ) εν ταις ημέραις δή της υψώσεως του τιμίου σταυρού . Denique Typicon Hierosolymi
tanum , quod a Sophronio patriarcha primum , ac subinde a Joanne Damasceno nostro , vel
adornatum , vel restitutum , vel auctum fuit, ostensionis hujus ritum , el ea quæ diebus istis
capenda aut recitanda essent, enarrat. Ex quibus certissime evincitur, diu post Heraclii tem
pora servatum adhuc Hierosolymis fuisse pretiosum crucis Christi lignum , quod fideles sta
tis anni temporibus adoratum venirent .
XXI . Hæc porro sunt quæ præ cæteris in utroque volumine operum S. Joannis Dama
sceni, tum in dissertationibus, tum in præmunitionibus, tum demum in annotationibus, vel
emendanda, vel illustranda mihi visa sunt . De singulis sancti Doctoris tractatibus, quos
utrumque volumen complectitur in hac præfatione generali singulatim dicere non lubet, nec
juvat. Quæ enim de unoquoque dicenda essent, vel doctissimus vir Leo Allatius in Diatriba
sua de Joanne Damasceno et ejus operibus enarravit , vel in admonitionibus meis quas uni
cuique libro ac lucubrationi præposui, legi possunt. Cæterum operæ pretium est lectorem
hic præmonere , me primo volumine conclusisse quæcunque Joannis Damasceni insignita
nomine opera exstarent , in quibus de fidei dogmatibus ageretur, sive ea genuina ac sincera
essent , sive dubiæ auctoritatis, aut spuria ac subjectitia. Secundo continentur quæ de variis
pietatis argumentis tractavit, collegit, ac peroravit .
Quæ appendici operum Joannis Damasceni reservata sint. In editione postrema Basileensi
et in Parisiensibus lucubrationes aliæ sunt, Joannis Damasceni nomine falso insignitæ , quæ
in appendice seu tertio volumine operum ejus quod paro (a) , suum perinde locum obtinebunt
cuin genuinis illius aliquot sermonibus asceticis, quos nuper reperi in codice manu exarato
(a) Lucem non vidil..
93 PREFATIO GENERALIS. 94
bibliothecæ illustrissimi ducis episcopi Metensis. Quibus aliorum quorumdam auctorum
tractatus ineditos adjungam , quos viri eruditi prelo dignissimos existimarunt. In primis vero
huic appendici destinabam Leontii Byzantini lucubrationes quæ inveniri potuerint , ex quibus
aliquot quæ Græce nondum prodierunt, apud me habeo ; reliquas vero magnis sumptibus
ex codice Vaticano erui curat reverendissimus ordinis nostri magister Generalis Antoninus
Cloche , ut ipse nuper suis ad me litteris benignissime significavit . Quanquam vereor ne
propter nimiam tractatuum amplitudinem et prolixitatem hæc Leontii opera singulari scorsim
volumine edere oporteat.
Doctissimorum aliquot virorum enumeratio qui operam in Damasceni libris adornandis
posuerunt. -- In Joannis Damasceni commendationem admodum cedit ,7 quod in ejus operi
bus vertendis, recensendis, illustrandis et edendis viri doctissimi operam impenderint suam ,
quorum egregios labores maximo mihi adjumento fuisse lubentissime fateor. Jam Burgundio
nem judicem civemque Pisanum , Frederici Ænobarbi præfectum , antea nominavi , cujus
translationes tametsi Joannes Cono horrisonas et incomptas esse clamaverit, theologis tamen
diu summeque utiles fuisse agnovit ipse , testatusque est. Jacobum insuper Fabrum Stapu
Jensem memoravi, a quo Paulus Jovius in elogiis n. 121 scribit, totius Galliæ juventutem ad
cultarum litterarum studia excitatam esse, cum in omni fere doctrinæ genere ad docendum
aptissimus haberetur. Utinam non in Lutherana hæresis suspicione senex mortuus esset .
In Ecclesiæ castris monachus Brigittanus agebat adhuc Joannes Ecolampadius, quando vitam
Joannis Damasceni et orationem De iis qui in fide dormierunt Latine est interpretatus. Jodo
cum Clictoveum Neoportuensem , Carnutensem canonicum , de litteris et religione optime
meritum esse omnes norunt. Cujus commentarios in librum De fide orthodoxa curin hacee mea
editione omiserim , causas attuli in præmonitione ad præcipuum istud Joannis Damasceni
opus.
Hos sequuntur Petrus Franciscus Zinus Veronensis, vir utriusque linguæ , Latinæ et Græcæ
callentissimus, qui non paucas Ecclesiæ Græcæ Patrum lucubrationes Latinas fecit; Henricus
item Gravius, ordinis Prædicatorum , cujus insignem sacrarum humaniorumque litterarum
peritiam contestantur eruditissimæ , quas scripsit annotationes in S. Hieronymi epistolas
centum ; Joachimus Perionius, Cormeriacensis , ordinis S. Benedicti congregationis Clunia
eensis monachus, multiplici Græcorum auctorum versione clarissimus ; Godefridus Til
mannus , Carthusiæ Parisiensis monachus, Græce et Latine doctus, qui summam sibi ex
ecclesiasticæ antiquitatis investigatione laudem promeruit. Quibus addam Bilibaldum Pirchey
merum , Matthæum Hopperum, Aldum Manutium, Petrum Pantinum Tiletanum , Bruxellenser
decanum , Frontonem Ducæum , Philippum Labbeum .
Omnibus vero istis præit Jacobus Billius Prunæus, S. Michaelis in Eremo in Britannia
minori abbas, qui ob singularem linguæ Græcæ peritiam doctorum virorum venerationem
maximam sibi comparavit. Prioribus ejus in Damasceni libros Latine reddendo curis secundas
suas Franciscus noster Combefisius adjecit, cujus etiam non exigua laus est apud eruditos
ob multa illa quæ edidit volumina, quibus res litteraria admodum locupletata est. Nec vero
minores illis omnibus in nostro auctore illustrando partes sustinuit Dionysius Petavius,
fulgentissimum sæculi nuper elapsi lumen, cujus quinque De dogmatibus theologicis tomi ,
Joannis præsertim Damasceni dictis sententiisque confertissimi sunt ; quibus proinde eximiam
sancti Doctoris in rebus divinis enarrandis el definiendis auctoritatem summe commendat.
Alios inferioris subsellii scriptores omitto, ne prolixitate nimia tædium iis qui præfationem
hancce meam legerint, afferam .
Qui ad hanc editionem in primis contulerint — Modo superest , ut illorum , quorum opera ,
consiliis ac monitis in hacce mea editione elaboranda usus sum, singularem ad mea studia
promovenda benevolentiam testatam omnibus faciam , atque in primis eorum qui codicum
manuscriptorum penes se erant, mihi per se aut per amicos copiam fecerunt. In primis
quantum illustrissimo D. abbati De Louvois, bibliothecario regio, debeam digne satis a me
significari non potest , quo, pro congenita sibi humanitate, benigne favente et annuente ,
libros quosvis regios, seu manu exaratos, seu excusos adeundi, consulendi, legendi ac
domum asportandi perampla mihi liberrimaque facultas fuit. Nec vero defuerunt virorum
notissimæ orbi litterario eruditionis atque humanitatis, qui penu illud vere regium dignissime
curant, clarissimorum DD. Nicolai Clement et Joannis Boivin propensissima officia , quibus
ád susceptum opus persequendunı incitatus fui. Idem præstitere doctissimi viri DD. Sle
95 PRAEFATIO GENERALIS .. 95
phanus Baluzius et Carolus Duchesne, qui alius post alium confertissimæ bibliothecæ Col
bertinæ præfecti fuerunt. -
Nondum volumen secundum absolveram , cum illustrissimi nobilissimique episcopi Metensis,
D. Henrici Caroli du Cambout , ducis de Coislin, et paris Franciæ , singularem humanitatem
sum expertus, qua in bibliothecam suam, quam Seguerianam olim vocabant, exquisitissimis
manuscriptis locupletem , facilem aditum mihi patere jussit. Id quod peramanler pro more
suo exsecutus est cl . D. Nicolaus Blanchard , sacræ facultatis Parisiensis in theologia doctor,
hujusque bibliothecæ præfectus meritissimus.
Magnas itidem suppetias attulerunt præstantissimi codices collegii Parisiensis Soc . Jesu ,
quos mihi ad usum præbuit vir eximie doclus , Rev. admodum P. Joannes Harduinus,
1
cujus perennis erga me amoris et benevolentiæ nunquam non recordabor.

Quid vero dicam de reverendissimo ordinis nostri magistro generali , Antonino Cloche, qui ,
decessorum suorum vestigia premens, nullis non modis egit, ut absolutam numeris suis Joannis
1
Damasceni editionem darem ? Quocirca pro incredibili suo in litteris apud nos adjuvandis
promovendisque studio, ingentibus non pepercit expensis, quo ex Vaticana præsertim
bibliotheca auctoris nostri quæ desiderabam volumina, ac præsertim amplissimum Paralle
lorum opus, proferrentur, mihique quantocius transmitterentur. Jam ante retuli quid
etiamnum hodieque præstet , quantosque sumptus effundat, ut Leontji monachi, doctissimi
accuratissimique , ac de Ecclesia adversus hæreses Nestorianorum ac Monophysitarum
optime meriti scriptoris, librorum compos fam . Votis suis ac curis ultro atque
humanissime faventes nactus est doctissimos bibliothecæ Vaticanæ præfectos Laurentium
Zacagnium , et D. abbatem Joannem Baptistam de Miro, viros , ut eruditione, ita et propenso
in rem litterariam animo celeberrimos.
Ad hæc me illustrissimo abbati Julio Imperiali, summi pontificis nuper vicelegato Ferrariæ ,
post vero sedis apostolicæ ad supremum Melitensis ordinis magistrum nuntio designalo,
multiplici nomine obstrictissimum debitorem profiteor, qui propensa erga me benevolentia,
cui digne satis celebrandæ me imparem sentio, obicibus remotis qui insuperabiles videban
tur, larga ac benefica manu tractatus aliquot Damasceni mihi procuravit , sine quibus fieri
nullo modo poterat , ut hanc quam parabam editionem , in publicum efferrem . Ejus porro
hoc in negotio consiliorum exsecutorem se summa alacritate præbuit Cl . Justus Julius Fonta
ninus , Imperialicæ bibliothecæ custos, quem ob singularem eruditionem , atque in Romanæ
Ecclesiæ juribus vindicandis egregie navatam operam summus Pontifex Clemens XI hono
rarium camerarium suum fecit.
Nec me rursum ingratum præbebo viris apud Anglos clarissimis ac rei litterariæ studiosis
quam qui maxime, Petro Allixio , Joanni Hudsono, et Joanni Ernesto Grabio, qui , reseratis
Magnæ Britanniæ museis ac bibliothecis, quæcunque Joannis Damasceni scripta, quæ
nondum excusa essent, apud se latere compererunt, prompta et alacri sollicitudine ad me
transmiserunt.
Insuper consiliis ac documentis suis præcipuo mihi adjumento fuerunt præstantissimi duo
viri ac toto orbe notissimi, D. abbas Ludovicus du Four de Longuerue, et D. Eusebius Re
naudot, quorum eximiam eruditionem , maxime quod ad res Orientalium attinet, indigenæ
atque exteri omnes suspiciunt : sed et ambo in opusculis quibusdam ex Arabico idiomale
vertendis et recensendis operam suam humanissime posuerunt.
Inter tot illustres viros, qui studiorum laborumque meorum fautores sese præbuerunt,
posteriorem non tenet locum doctissimus meique amantissimus, R. P. admodum P. D. Ber
nardus de Montefalconis, qui, cum ipse rei ecclesiasticæ et litterariæ, præclaris operibus et
3
priscorum monumentorum evulgatione locupletandæ se totum impendat, nihil nostri imme

mor, quidquid hinc inde ad Joannis Damasceni editionem illustrandam et augendam aptum
et idoneum reperit, hoc mecum communicare intenta sollicitudine studuit. Nec minus etiam
prolixe rem meam egit R. P.D. Anselmus Banduri , Ragusinus, ejusdem instituti alumnus, toti
jam orbi singulari sua eruditione clarissimus, cujus opera , ex quo Parisios appulit, quidquid
auctoris mei tractatuum in variis Italiæ locis ac Florentiæ præsertim et Venetiis delitesceret,
consecutus sum , ejus desideriis ac petitionibus morem ultro gerentibus illustrissimo D. Me
letio Typaldo, Philadelphiensi metropolita , nec non viris clarissimis doctissimisque R. P. D.
Angelo Maria Quirino, ordinis S. Benedicti alumno, et Antonio Maria Salvino.
97 SELECTÆ PRÆFATIONES . 98
SELECTÆ PRÆFATIONES
AUT
NUNCUPATORIÆ EPISTOLÆ
QUÆ ANTERIORIBUS OPERUM S. JOANNIS DAMASCENI EDITIONIBUS PRÆFIXÆ SUNT.
JACOBI FABRI STAPULENSIS
Epistola ad Ægidium Delfo doctorem theologum , de sua libri De fade orthodoxa translatione Latina,
Jacobus Faber Ægidio Dello doctori theologo.
Parisiorum Academiam , communem studiorum nostrorum parentem , cum fido rumore repeliisse le
cugnovi : mihine , an libi magis gratulatus fuerim , incertus suin . Quis enim alius insignior locus ? Quis
moribus luis luoque accommodalior ingenio ? Solent enim pretiosiores planlæ in solo naluræ suæ con
sentaneo , non modo ornamento esse , sed et pretiosum non minus afferre fructum . Locum de me con
venientem ( ? ), neque ornamento Juerint, neque quos debeut proferent fructus. Non secus autem arbi
tror le locum illum fovendis bonis omnibus cuin litteris , lui ingeniis aptissimum recepisse. Verum
quia unus inter plurimos veteris consueludinis amicos te festive quasi ex longinquissima peregrina
Lione reverlenlem suscipientes , esse non potui : hoc ad te munusculo ineam lestor absens benevolen
njam : opusculo , inquaili , beati Patris Joannis Damasceni , quod superioribus diebus inter aulicos lu
.
multus e Græco Lalinun feci : non ea , fateor, qua deceret dignitaie ,non elegantia : sed in angulo
>
paulisper semolus , miserias curialium declinans, qua valui fidelitate lectoribus auctoris mentem per
vian faciens. Tuæ igilor partes erunt et Clichlovei , qui, te adjutore ( pauci fluxere dies ), sacro docto
rum cælui inserlus est , agnoscere, an opus forte lale sit , quod usui , celeberrimo illi studio esse possil .
Cum ipsum maxime theologiæ probelur studiosum , et ab Atheniensi defluxisse.Quod utrumque videlor
præsenis Damasceni opusculum præferre. Neque enim in Græcorum gymnasiis alio in opere , ad sacra mu
theologiæ palæstraiu solebant iniliari. Vale. Apud Bituriges , Idibus Februariis.
BEATI RHENANI ALSATICI
Carmen ad Robertum Fortunatum Macloviensem .
Eoo proprior radius qui surgit ab axe, Tradit enim fidei prima incunabula recte ,
Hic plus Phæbæa luce niioris habet. Ac puras mentes mystica sacra docet .
Haud aliter perdocla magis, suscepit ab allo Uique salutis iler,teneat, loca devia vitans :
Prima colors, populo posteriore, Patrum . Sincera quemvis traditione monet .
Qualia sunt magni celeberrima dogmata Pauli , Hac felix semper jactel se Græcia prole ,
Que novus in lolo legifer orbe tulit : Quæ quondam claros edidit alma viros.
Talis Joannis sublimi pagina sensu Ergo pias seclans leges ac jura Tonantis ,
Culta Damasceni, ſundit ul astra jubar. Hoc opus exacla sedulilale legat.
JUDOCI CLICTOVEI
Epistola ad Jacobum Claromontanum episcopum , de suis in librum De fide orthodoxa observationibus.

Reverendo in Christo Patri ac Domino D. Jacobo Ambasiano , episcopo Claromontano dignissimo ,
Judocus Clictoveus Neoportuensis.
Una omnium qui recte sapiunt , el vera est sapientia , sacratissimo præsul , nihil certius aut firmills
animis nostris esse debere , quain calholicæ fidei documenta , regulas et articulos , quibus sine hæsila ·
tione aut orationis ellagitatione assentiri debent omnes , quod divina irradiatione à cælo in homines
deluxerunt. Si enim tanti fuit apud discipulos Pythagoræ auctoritas , lil interpellati ad reddendam
eorum quæ asserebant causam , aliud nihil approbationis altulerint , quam magistrum ila dixisse , nefas
que putarent , quae ab ipso acceperant , in disceptationem aut controversiam deducere : si rursum lanti
apud Athenienses momenti ſuit assertorius Xenocralis sermo , lil cum semel in judicio manum esset aris
999 SELECTÉ PRÆFATIONES 100
admoturus , quo de more juramentum prxslaret , ob spectatam ipsius integritatem et gravitatem ei ju
dices jusjurandum remitterent, verborum suorum sola aflirmatione contenti ; nonne majoris apud ho
mines ponderis erit divina et summa verilas, quæ nec falli , nec fallere novit ? Esi Deus, ut ait Apostolus,
verax : omnis aulem homo mendax ' . Quis igitur addubitaverit, aut ancipiti agitaverit animo , quæ a Deo
revelala sunt, sacrosanctæ fidei mysteria , præsertim cum lam solida basi nisa sint el fundala supra fir
man petram ? Nihilosecius haud absurdum fuerit illa interdum rationali via modoque fulciri , et salva reli
gionis pielale persuasoriis approbari rationibus , ad mentis nostræ juvandam imbecillitatein , quæ lum
facile ad ipsa credenda subvebitur, cum ea perspexerit a ratione non esse aliena. Quocirca summo slu
dio versandi sunt libri, qui altissima nostræ fidei sacramenta delegunt, atque ad ea clarius intelligenda
præstant adjumentum : præsertim si ab antiquis , probatis , doctrina el saliclitate præclaris auctoribus ,
claborata sint. Non enim potest rivus sui fontis non sapere.naturam , neque fructus ab arbore sua dis
crepare. Plane inter illos et hoc quadrilidum eximii Patris Joannis Damasceni opus haud immerilo an
nutrierandum est , quod De orthodoxa fide inscripsit , copiosum sane , fecundum et ulile , nihil eorum .
quæ ad fidei elucidationem pertinent, omillens. Exorsus enim a•primo rerum omnium principio , per
mundi genesim , et nostri lapsus reparationem , in mundi consummationem , suam editionem perpelilo
deducit ordine, compleloque conditionis humanæ orbe et circulo , eros in eam reducit finem per beali 2
ludinis participationem , a quo primævam ( sicut et res omnes ) sumpsimus originem : ipsum videlicet
qui est Alpha el omega , principium et finis, primus el novissimus. Enimvero præsenteni editionem , hi
Daniasceni Theologiam , illi librum Sententiaruin ejus, et ulrique recte quideni, appellarunt. A quo ut
archetypo crediderim , nisi me fallat conjectura, doctrina celebrem virum rumLombardum sumpsisse
exemplum sui operis elucubrandi , qui Sententiarum liber vulgo nuncupatur. Idem enim utriusque est
librorum numerus et ordo eademque maleria. Hic autem illo longe posterior. Cæterum ut huc præclarum
Damasceni opus magis pervium esset legentibus, adjeci facilem ad lilleram commentarium , quæ obscura
se offerunt , planiore declaratione dilucidanteni , et si qua occurrunt discussionem esposcentia, doctri
nali disceptatione agitantem . Verum hasce annotationes adjunxi polius ad recentioreni Damasceni edi
lionem , quod nitidiori Latini sermonis elegantia exornetur quam vetustior, el lidelius veriusquementem
ipsius auctoris exprimat, sitque mullo apertior atque accuratior. Siquidem antiquior ejusdem e Græco in
Latinum traductio plerisque in locis mutilala videtur et manca , rudiore contextu , nec non usque adeo
ob sermonis obscuritatem interdum abstrusa et intelectu difficilis, ut sæpius vel OEdipo conjeciore, aut
Sibylla interprete forel opus ad sensum litteræ percipiendum . Porro adjuncti ad inferiorem marginem
wunieri laterales , qui el litteram auctoris , et commentarium illius ordinem continuala fere serie a ca
pile ad calcem usque propemodum sequeniem , consimiliter in parles minutiores digerunt , et cui lit
ieræ parti unaquæque commentationis pars respondeat, ex eorumdem numerorum almolione clarius
indicant. Demum lianc nostram quanlulamcunque explanationem tui amplissimi nominis patrocinio et
nuncupatione in lucem prodire volui , gravissime antistes : ut si quam sacrarum Lilleraruin studiosi utili
latem (quod vel maxime velim ) ex ea hauserint, eam totam lua eximiæ paternitati acceptam referant ,
cui me lateor in primis obnoxium et perpetuo obsequio devinctum. Vale, lillerarum el virtutis amator el
cullor. Parisiis pridie Kalendas Septembres MDXII.
DONATI VERONENSIS
.
Epistola nuncupalorin edilioni Græcæ libri S. Joannis Damasceni De orthodoxa fiile, el orationis De iis
qui in fide dormierunt, præmissa , cum præfatiuncula Græca ad linguæ Græcæ studiosos .
Sanctissimo ac beatissimo Patri nostro Clementi septimo, Pontifici Maximo , Donalus Veronensis.
Nisi Græca lingua , S. P. Clem . Sept. , non modo olim cum in Siciliam atque Italiam , ac potius in
orbem terraruni frequentes colonias mittebat , sed ipsis quoque Romanis lejuporibus , cum jam eorumi
imperio omnia lenerentur, omni alia lingua latius paluisset; nunquam Paulus scribens ad Romanos ,
hac ipsa usus esset potius, quam quæ illorum propria erat Latina. Prælerea non modo bunc ipsum
quem dico , Paulum , verum et reliquos illos , qui primi ab ipso Chrislo , dum in humanis degeret ,
instituti sunt , el quibus auctoribus Christiana resp. , quæ Ecclesia dicitur, primum initium accepit ,
non alia in scribendo lingua delectatos quam Græca , ila præcipue compertum est ut dubitari non
possil. Quocirca ne illud quidem relinquitur dubitandum , tantain fuisse Græcæ linguæ amplitudinem ,
ut una ex omnibus merilo visa sil , cui potissimum meditata sua omnia , quæ poșieris nota esse vel
lent , divini illi viri committerent. Nam quod idem Paulus Epistolam ad Hebræos , etMatthæus Evan
gelium suum Hebraica lingua conscripserint, quanti tandem putandum est, si reliquis partibus com
parelur ? cum præsertim illud constat', eamdem Epistolam idemque Evangelium a viris ejusdem ætalis
sanctissimis illico ex Hebræo in Græcum fuisse conversa , nec pervenire ad posteros initiove lalius
propagari aut disseminari alia demum lingua potuisse. Secuti sunt plures alii scriptores quasi priorum
interpretes, usque ad Origenein , Basilium , Chrysostomum , aliosque ejusdem ælatis ; quos deinceps
nostri parlim imitari cæperunt , partim convertere : nec postea defuerunt , qui in utraque lingua prio
rum scripla imitantes , semper aliquid novi in medium proferrent. Atque hic ego quidem , utri pre
9
stantius , Græcine an Lalini in docirina sacra suum munus absolverint , judicaturus non sum , ut sive
hos , sive illos , alteris anteponam , alteros non offendam . lllud quidem plane allirmare non dubito ,
ea quæ de Græco conversa siint , apud ipsos Græcos multo haberi puriora , muiloque integriora, quam
apud Latinos. Omnis quippe doctrina vino quam simillima esse consuevit , litterisque quasi vase con
lineri . Vinuin si de hoc vase in illud transferas , vim suam et robur amittat necessc est; eoque magis
si de sua in alienam regionem transvecium fuerit. Sic doctrina , si de suis in quibus edita est , literis
in diversas traducatur, quin delerior multo ac sordidior evadat fieri non potesi. Merito ergo hic aluin
nus luus , beatissime Pater, qui tibi quidquid apud seipsum boni agnoscit , acceplum refert, Joannes
MatthæusGibertus , episcopus Veronensis ,' Joaniem hunc Damascenum ea ipsa qua scripsit lingua ,
hoc est Græca , cum antehac in nostram duntaxat conversuslegeretur, apud nos pablicari nunc pri:
mum voluit , libique omnis nostræ religionis , lotiusque Christianæ reip. principi dicandum curavit :
ut luis ipse videlicet quasi egregius artifex præclaris uperibus lælarere : el quod nuper in Chrysostomi
Græca in Pauli Epistolas editione , ac deinceps in Euthymio psalmorum interprete , quem Latinuin
· Rom . II , 4.
10) SELECTÆ PREFATIONES. ing
facium accepisti, expertus cs , nunc item in Damasceno sua lingua loquente , et a nobis in co pro viribus
emendato , collatisque pluribus exemplaribus suæ integritati restituto, experirere. Illud præterea vir
tibi addictissimus Giberius sibi eliam atque etiam considerandum duxit , nulli aptius opus de ortho
dosa fide dicari potuisse , quam tibi ; cui non solum adversus barbaras nationes , quae hoc tempore
1
armis illam nunquam oppugnare desistunt, semper autem conanlur evertere , sed etiani adversus novos
desertores veritatis , qui Lutherani vocantur, certamen assiduum est : quorum utrisque ita omini dili
gentia omnique vixilantia resistis , ut aperte pronuntiare non verear, nullo nobis esse lætandum vehe
mentius , quod navis ista qua omnis nunc Christianus popnlus vehitur, talem gubernatorem sorlita sit,
quam dolendum , quod in iam adversas lempestates , lantosque procellarum inipetus inciderit , quantos
ex quo imperium accepit , nunquam experta est. Hunc igilur Damascenum habebis quasi lelum aculis
simum , quio si non priores illos, sallem hos posteriores hostes confodias.Cujus quidem scriptoris laudes
hoc in loco fusius prædicarem , quantique semper nominis, non modo apud theologos , sed etiam apud
Σ
philosophus et medicus fuerit, exponerem ,si vel epistolæ brevitas palereiur, velhoc ita obscurum esset ,
uit expositionis indigere videretur. Jam enim quicunque vel mediocriter sacrislegendis auctoribus in
sueveril , ignorare non polesi, hunc a Latinis tanti semper æstimalum fuisse , ut non solum conversum
habere voluerint , sed etiam longis commentationibus explanatum : quod paucissimis Græcorum , præter
apostolos, contigit. Hic ergo sit hujus epistolæ finis : mihique, cum iuæ sanctitatis pedes animo eicogi
tatione fuero oculatus , liceal dicere : Vale.
“Ο αυτός τοϊς Φιλέλλησιν. Idem linguæ Græcæ amatoribus .

"Οπερ ήδη πρόσθεν επί της άλλης των Ελλήνων Quod jam ante in aliis Græcorum disciplinis præ
παιδείας εποιήσατε , ώ φιλέλληνες , και νυν επί σεμνο- stitistis , o Græcæ linguæ analores , id nunc in
τέρας ταύτης, τουτέστιν αληθεστέρας ποιήσασθε. hac etiam augustiori, ut pole veraciori , præsiale .
Δεξάμενοι γάρ προ τούτου τα των ρητόρων , και φιλο- Cum enim ante hac rhetorum , philosophorumque
σόφων, και ποιητώνγράμματα, μηδέ τά των θαυμα- ac poetaruin scripta susceperitis : nec ea pro
στών τούτων , και θείων ανδρών αποβάλλετ , αλλά inde quæ ab istis admiratione dignissimis ac vere
τοσούτω μάλλον και αγαπάτε, και οικειούτε ,ε όσο τα divinis viris exarata sunt , rejicile : quin tanto
θεία των ανθρωπίνων τιμιώτερα . Και μή όμοιούσθε magis diligile atque ampleclinini , quanto divina
δε τοις ανοήτοις , οίτινες χρυσίον ή αργύριον, ή των humanis excellentiora sunt. Nec vero similes vos
τοιούτων κτημάτων τι ανευρόντες και ανακτησάμε- insipientibus illis prehealis , qui , auro, aut ar
νοι , σφόδρα χαίρουσι και ευφραίνονται , φρόνησιν δε genio , aut quavis re alia reperta et comparata , ail
και επιστήμην, και το της δόξης ορθόν , και την τοι- modum gestiunt et lætanlur : cum vero pruden
αύτην πάσαν κοσμιότητα , και, τοτελευταίον , βασι- liam , ac scientiam , sanamque sententiam , et om
λείαν εν τω ουρανώ αΐδιον δυνάμενοι ολίγου περιποιή- nem ejusmodi ornatum , ac tandem æternum in
σασθαι , οκνούντες διατελούσι , και μηδ' όναρ άξιούσι cælo regnum exiguo prelio acquirere valeant, de
τα τοιαύτα ζητεϊν . Ιδού γούν υμίν τούτον τον περί sidia lorpent , nec per somnium talia cogitant. En
πάσης ευσεβείας της καθ' ημάς μάλα σαφώς διαλε- igitur hunc Damascenum vobis elargimur, qui de
γόμενον χαριζόμεθα Δαμασκηνόν ός μόνος εκείνο το omni Christiana religione explicatissime disserit :
υπό πάντων των σπουδαίων αεί ζητούμενον κάλλιστά qui solus illud quod studiosi omnes optimo felici
τε και ευδαιμονέστατα , καν εν τη ημετέρα παιδεία que conalu semper quærunt , in nostra disciplina
εξειργάσατο. Τί δε τούτο ; Το κατά πάσαν πραγμα- exsecutus est. Ecquodnam vero istuc ? ut plane in
τείαν έχειν τι εγχειρίδιον πάντων των εν αυτή αναγ- oinni arte enchiridion aliquod habeatur ,quod eorum
καιοτάτων και χαλε πωτάτων μνημόσυνον . "Όπερ quæ in illa valde necessaria ac difficillima sunt ,me
Δαμασκηνός , ούτω μεν σαφώς απετέλεσεν , ώστε και moriam refricet. Hæc porro Damascenus ea quidem
τις γυναίκας , ως ειπείν , ήδη , και τους αγραμμά- perspicuitale conlexuit , ut jani mulieres , si ila
τους των ανδρών, εί γε μη πάνυ της Ελλάδος φωνής Ιοqui fas sit , et homines litterarum rudes , modo
ανήκοοι όντες ετύγχανον , το πάν μή καταλαβεϊν Græci idiomatis prorsus experles non sint, uni
ακριβώς ούτω δε συντόμως και συνοπτικώς , ώστε versa accurate percipiant : ea vero brevitale ac
ολίγων ωρώναναγνώσει επεξελθείν . Και γάρ ούτος compendio , ut paucarum horarum spalio .eadem
τα υπό των άλλων θεολόγων , και της Χριστιανικής legendo perlustrent . Enimvero aliorum theologo
μαθήσεως διδασκάλων εν πολλοίς και αναριθμήτοις ruin ac Christianæ doctrinæ magistrorum senten
βιβλίοις περιληφθέντα , ολιγιστους και βραχυλογωτά- tias , quæ multis innumerabilibusque libris conti
τους κεφαλαίους εξηγήσατο · μάλλον δε, τό γε έμοι nentur, perpaucis brevissimisque capitibus enar
δοκούν ειπείν , τα υπό των λοιπών απάντων ουτοσί ravit; quinimo, ut mihi videtur, quæcunque cæteri
ατάκτως και ατέχνως περί Χριστιανισμού συντεθέν- omnes nullo ordine , nulla arle de Christiana fide
τα, ούτω σοφώς και διδασκαλικώς εις ιδίαν τάξιν τε scripserunt, ea sapientia ac doctrinæ methodo ,
και τέχνην ανήγαγεν , ώστε πάντας ενί τούτω μόνον ad suum ordinem artemque revocavit , ut omnes
εντυγχάνοντας , επιστημονικώς ήδη από τούτου και qui hoc solummodo volumen legerint , erudile
τεχνικώς περί των θείων απάντων διαλέγεσθαι . Τι deinceps et accurate de rebus divinis omnibus
ούν έτι οκνείτε , μη οικειοποιησάμεν τον τοσούτον disputare possint. Eccur ergo lantum Chesau
θησαυρόν ; Δράξασθε ήδη, δράξασθεοιπαιδείας , και rum in usuin vestrum convertere cunctamini
μηκέτι βραδύνατε αναστρεφόμενοι εν ταις υμετέραις Apprehendite modo , apprehendite disciplinarm, nec
ήδοναίς , μήποτε οργισθη' Κύριος , και απολείσθε εξ mor in ves
as lris voluplalibus versantes Irahalis ,
οδού δικαίας . Ο μεν γάρ βίος ούτος βραχύς , ώ βέλ . ne forte irascatur Dominus , et pereatis de via
τιστοι ! τα δε μετά τούτον αγαθά ή κακά , αΐδια . justa . Vita quippe presens brevis est , o amicil
Πολλήν μέντοι χάριν έχετε του πόνου τούτου, ου μό- que vero eam sequuntur , sive bona , sive mala ,
νον τοις πάλαι συγγράψασι τα τοιαύτα , αλλά και τους sempiterna sunt. Atqui propter hunc laboren ad
νυν επανορθώσασιν , ουχ ήκιστα δε και τα της τοιαύ- modum vos debetis , non illis solum qui hæc olim
7
της δαπάνης χορηγώ και κυρίω Ιωάννη Ματθαίο conscripserunt , sed et iis qui nunc eadem resti
το Γιβέρτω , το ευλαβεστάτω και μεγαλοπρεπεστά- Lneruni : in primis vero Domino Joanni Mallhæo
τη θυηρώνης επισκόπω. Ούτος μεν γαρ τώ μακα- Giberlo , religiosissiino illustrissimoque Veronen
ριωτάτω Πατρί, και άκρω αρχιερεί ημών Κλήμεντι sium episcopo , qui tol ac tantas expensas lulit
εβδόμη χαρισάμενος , και υμίν δηλαδή ουχ ήττον Ipse enim quod bealissimo Patri Summoque Pon
έχαρίσατο . Και ημείς δε του αυτού Γοβέρτ δαπα- tilici nostro Clementi septimo præstitit concessil
νήσαντος και κελεύσαντος , πολλά αντίγρου αφα , και que , id quoque, vobis nihilo secius elargitur. Nos
103 SELECTÆ PRÆFATIONES. 114
vero ejusdem criam Giberli expensis ac nulu exem- παλαιά συγκρίναντες και παραβάλλοντες , εν τούτο
plária varia ac velusta recensentes el conferentes , διεγράψαμεν , και των σφαλμάτων εκκαθήραμεν,
hoc unum descripsimus expurgavimusque , ac είτα τοις νύν λεγομένοις χαλκογράφοις εξεδώκαμεν ,
tandem iis qui hodie chalcographi dicuntur, tra- ώστε μηδε τον Δαμασκηνόν αυτόν του πόνου και της
didimus ; adeo ut nec Damascenum prorsus διορθώσεως λυπήσεσθαι. "Αν δε ταύτα εν τώ παρόντι
doluerit nostri laboris et restitutionis. Quod si hæc ήδέως και προθύμως εκκομίσησθε , και πλείστα έτερα
modo bilari atque alacri animo exceperitis , plura εν τοις μετά ταύτα καιρούς και αυτούς προθυμότε
subinde alia a nobis posthac co lubentius edenda ρον εκδωσομένους ελπίζετε .
Sperate .
HENRICI GRAVII NOVIOMAGENSIS, ORDINIS FF . PRÆDICATORUM ,

De sua operuin S. Joannis Damasceni edilione, Colonice 1545.
Mistri principi ac domino D. Osvaldo comiti Montensi, domino in Bilant, Hedel, Homoet, Wisch ,
Boxmer, Haeps, etc., F. Henricus Gravius, Doniinicanus, S. D.
Cum iolies el tam diversis ac gravibus fidei naufragiis, Apostolorum naviculain jam inde ab Ecclesiæ
nascentis initio periclitatam revolvimus, haud immerito Dei Opt . Max . vigilantiam non solum admi
randam , sed el adorandain censemus, cum ille lanquam naucleriis allentissimus, eam licet tot tempesta
libus agilalam , lot procellis commissam , lot scopulis illisam , non modo mergi minime passiis sit, verum
etiam ad exitium usque laborantem , desiderata diu mullumylie tranquillitate reducia, ail luilum salutis
porlum Irailaseril. Quamvis enim optimus ille navarcha aliquando consallo, aut conquiescat, aut dor
mial, ut lentet et exploret, nunquain lamen vel dormitabit, vel dormiet custos Israelis, ut perdal yet
perire sinat . Cujus rei plurima in sacris historiis passim obvia sunt exempla. Quoties enim afflictum
populum , cum Judaicum , lum Christianum , de adversariis suis vindicavit ? Nonne contra Pharaonem,
Chananæos, Philistæos ei alios hæreditatis suæ impugnatores et devastatores, Mosen, Josue, reliquosque
judices et reges, vindices excitavit : quibus ceu brachiis usus, impellim impietatemque hostium allrivit
et conludil ? Annon el contra Arium , Sabellium , Eunomium , Macedonium , Photinum , Apollinarem ,
aliosque innumeros Ecclesiæ insidiatores et prædones, e Græcis Athanasiun , Didymum , Epiphanium ,
Basilium Magnum , Nazianzenum et Nyssenum Gregorios, et Chrysostomum : e Latinis autem , Hilarium ,
Victorinum , Ambrosium , Augustinum , Hieronymum , et plures alios orthodoxos armavit : quorum
eruditione pariter et vitæ exemplo, hæresiarcharum versutias , insanias el blasphemias delexit ac pro-
trivit ? Deinde cum , pace aliquandiu Ecclesiæ reslilula , omnium zizaniorum seminarium infelix genius, 2
pie credentium saluti rursum invidisset, ac Nestorium , Eutychium , Monophysilas, Iconojnachos, ac plura
id genus portenta , ad concitandam et convellendam fidei catholicæ cymbam excitassel , eorumdemque
ope et opera lotum ferme Orientem conturbassel, mox supremus ille naviculator, sui muneris nequaquam
oblitus, specialissimum illum theologum Joannem , a metropoli Syriæ Damasco cognomenlo Damasce
nuin , orbi exhibuit, quem velut Herculeum quemdam fidei nostræ ÚTTE PACTELOTNU, lol hæresiarcharum
τηonstris objecit, virum, ut Suide testimonio utar , έλλογιμώτατον, ουδενός δεύτερον των κατ ' αυτόν εν
TraLÔzia hautaviwy. Fuil enim ille incredibili dicendi vi et festiva varietale mirabilis, vere xpus úvouos ,
nec infra nomen suum xpuooppous, ul pole cujus ex ore aurea quædam scaturigo assidue profuerei, qui
κατά την μέλιτταν Ialissima predecessorum suorum volumina theologorum Lanquam prata απανθισάμενος
ex eleganiissimis passim leciis flosculis åvochoylar quamdam concinnavil, mira cum industria, lum arte ,
adversus omnes relro sæculorum hæreses depugnans. Ad quam sane palæstram non évothos, ut modo
multi, sed exquisita plane sacrarum Litterarum , orthodoxarumque sententiarum Travoltatą instruclus
accessit. Cujus rei specimen abunde præbere polesl vel unicum "ExôOJ!s tñs oploobcou nistews, in quo
universa fere Christiano vel theologo necessaria, ita pro rerum pondere el dignitate pertractat, ut inge
niine acuinen , an linguæ facundiam plus admirere, prorsus addubites. Quanquam illud non lain clare ex 11
Lalina traductione, quam ex Græco opere emicat, quod nuper divino benelicio ad studiosorum manus
pervenisse, magnopere gaudemus.
Cuin autem superioribus annis in alia quædam hujus viri opuscula, eademque Latina facta, incidissem ,
quorum lectione mire delectalus, aliquem oriturum exspectarem , qui de posierilale bene meriturus,has 1
e lenebris situque vindicandas assererel, neque lalem repcrirem vindicem : ego landem indignum , imo
grande nefas ratus, quæ inexhausto labore hinc inde eruta paraveram , cum magna religionis nustræ
jactura supprimi, nolui diutius lucernam hanc sub modio occultari, ut vel hinc, quantus quantus sit ille
veritatis splendor, omnibus, præsertim theologiæ candidatis, slatim afulgeret. Neque deerat bic adhor
calor perurgensPetrus Quentelius, mira hodie diligentia lypographus, in provehendis bonis auctoribus 1
neque labores detrectans, neque sumplui parcens, ut præclari hujus auctoris libros, quos a studiosis
passim flagitari animadverterat, suis prelis excuden los proferrem . Hæc autem mibi subinde taciia mente
repulanti, jamque de patrono, cujus auspiciis bæc doctissima velustatis monumenta in lucem prodirent,
circumspectanii, lu , illustris admodum princeps, unus e mullis occurristi, cujus celsitudini Damascenus
hic noster lolus haud incongrue dicareiur. Idque vel eam maxime ob causam , ut hac qualicunque acces
sione, singularem animi lui propensionen ergil pietalem ac sacras litteras proveheres :: hoc est, ut
lectione tanti doctoris, citra controversiam in Ecclesia celebratissimi, non modo mentem eruditam et
ingenium mire dextrum , quibus utrisque feliciter præmines, felicius et acueres el oblectares, verum etiam
religiosum peclus fuum in catholica fide confirmares. Equidem hic referre possem velustissimam generis
lui nobilitatem , clarissima majorum stemmala, ditionis amp!itudinem , ornamenta ea, illasque dotes, quie
eximium facile principem testantur; nisi me admirari magis deceret, lamelsi prædicare jam commode
non liceat, przecipuum hoc pietatis sludium , quod sic apud te vigel, sic floret apud integrum reip. prin
cipem, lit hac oinnium turbulentissima tempestate inter raros principes ipse lidei catholicae fortissimus
propugnator lot jam annis perseveres emineasque : nimirum qui , omissa bellorum rabie, nibil prius,
nibil sublimius babes, atque id quod ad Ecclesiæ catholicæ dignitatem et concordiam juvandanı tuendam
que spectat, ut vel boc nomine Damascenum quemdam referre nobis videare. Quanquam hæc alias fortasse
tempestivius referentur, et, ut arbitror, aliis rectius quam tibi . Nunc ui de nostro tecum Damasceno
solum agamus, tradunt annales hunc circa Gregorii III papie -el Lconis illius Eixovouéxou imperatoris
lempora floruisse, a cujus filio Constantino TOLX :20tpó nou trapoanew ; vir lantus una cuin Germano
105 SELECTÆ PRAEFATIONES. 106
patriarcha et Gregorio Cyprio, viris itidem omni sanctitate reverentiaque conspicuis, palam anathemati
fuit addictus, cacodoxis interim ad innocentissimi viri condemnalionem supra modum applaudentibus
omnibus. Damnationis causa nihilo justior apparuit, nisi quod sincerissimus religionis asserlor Damasce
nus, ecclesiasticam fidem damnare colis ipse nervis ac viribus recusaret. Quo quidem nomine et a
perfido imperatore felicem pro Christo contumeliam illam sibi reportavit, ut ignominiose Manseron
appellaretur, qui pro avilo nomine Mansur dici solitus erat, id est Redemplus, apud Latinos. Et in hunc
ipsum Leonem, leonina certe ferocia insignem ,aiunt Damascenum tres conscripsisse libros , quorum
mibi nullum hactenus invenire licuit. Cælerum illos nequaquam audiendos puto, qui , magno ducti errore,
aut hunc scriptorem ælate Theodosii Senioris vixisse aflirmant, aut qui, cum Joanne Trithemio, abbale
Spanheimensi, duos Joannes Damascenos exstilisse somniant. Etenim præterquam quod operibus ipsis,
quæ adhuc nobis exstant, error ejusmodi palam convincitur, sane constat ex probatissimorum quorum
cunque historiographorum fide, unum el eumdem auctorem esse hunc Dainascenum, qui sub Leone III
Isaurico velut quoddam Ecclesiæ lunien præcipuum effulsit, circa annum restilulæ salutis 730 jam lumi
orbi notissimus , ac sermone omnium frequenti usque adeo celebralus , ut in Ecclesia Orientali non minus
quam Occidentali, postea semper specialissimis Ecclesiæ doctoribus pro suo merilo sit annumeralus.
Sed et idem error plures ex uno Damascenos fingentium , partim ex Vila ipsius, quam F. Joanne OEco
lampadio (per id tempus nondum hæretico ) interprete legimus, præsertim ex cujusdam scriptoris
avwvú you , sed Græci , sermone, cui De Philocosmis et Philoiheis titulus est, omnino perspicuus esse
potest : in cujus sermonis fine (quisquis tandem ejus interpres fuit, qui polilo minus stylo usus, nihilo
felicius verterit) præter incredibilem Damasceni vilæ integritatem, mire commendala ejusdem recitaulur
monumenta. Quorum omnium Logices opus primum est, primum etiam , ut apparei, ingenii auctoris
documentum , idque non vulgare, ut in quo genuinam illam disserendi rationem , nullis sophistarum
argutiis offuscalain, compendio quodain iradii,qualenus eam theologiæ salis fuluram prævidil yelpayuda
peritissimus, προς την των δογμάτων της ευσεβείας εισαγωγήν, dedicans id opις Cosme sanctissimo
Majumæ episcopo .Logicæ subditur Eloarwrn afwuátur, ad Joannembeatissimum Laodiceæ episcopum .
Ilanc sequitur celebratum illud opus, De duabus in Christo voluntatibus et operationibus, reliquisque
naturalibus proprietatibus ac duabus naturis et una hypostasi , quo libro adversum bæreses lunc recens
exorlas, invicius ille Christi pugil fortissime depugnai. Succedunt qualuor illi nunquam salis laudati,
De orthodoxa fide libri, in quibus Damascenus ratione mirabili omnia quæ Christiano vel pie credenda,
vel scilu necessaria sunt, succincte pertractat. Nec abs re visum est adjungere pererudita Jacobi
Stapulensis scholia, qui et eosdem De orthodoxa fide libros Lalinitale donavit. Nam quod nos alicubi
perbreves annotaliones inseruimus, vel per crudilum quemdam ac theologiæ studiosum inseri voluimus,
hæreticorum id causa factum est, potissimum ubi doctrinam Ecclesiæ per Damascenum assertam ipsi
nequiter convellunt. Tamelsi quid illi hodie, quantumvis catholicum ac pium , non calumnianlur, pro sua
libidine (qui mos hæreticis semper fuit) præfractis animis improbantes, traducentes, despicientes,
ridentes , exsibilantes, abominantes, everlentes quidquid in Ecclesia vel sincere docelur, vel pie servalur,
vel decenter exigitur,'molo ipsorum sensui, quo cunctavellent innovala , inio polius inversa,noi:
respondere satis videatur ? Sed hæcobiter dicta sint. Neque enim omnia, quamvis opportuna, epistolaris
angustia dici sinit. Cohæret quatuor Orthodoxæ fidei libris opusculum sive epistola De Trisagio, scriptum
peculiariter adversus Petri Cnaphei pestilentem errorem , quo ex Trinitate quaternitaiem reddere
conabatur : cujus mentionem facit et tertio Orthodoxæ fidei libro, capite 10. Trisagio succedit raruri
illud opus, al nunc primum in lucem emergens, De cenlum hæresibus inscriptum : in quo ad imitationern
Epiphanii, Salaminæ in Cypro episcopi, cunclas fere hæreses ad suam usque ætatem succinclim
perstringit. Hunc de hæresibus librum , sequitur fragmentum sententiarum ex Damasceni sermonibus ,
pusillum quidem illud , sed indignum tamen clarissimo illi viro Bilibaldo Pircheymero neutiquam visunt,
quin sua ipsum interpretatione Latinis auribus publicaret, baud dubie præ se ferens ingentem aliquem
thesaurum repertum iri, si sermones ii unde sententiæ illæ sunt excerptæ , alicubi tandem reperiri
possent. Post fragmentum istud subjecta est confutatio Saracenismi, inscripta Allercatio Christiani el
Saraceni; in qua fortissimæ verilatis fortis athlela, ineptissimas Agarenorum ineptias simul et impu
dentissimas blasphemias rationibus validissimis pessumdat. Altercationi subditur insignis ille ac pius
sermo, asserens eos qui in fide binc inigrarunt, sacris operationibus ac vivorum beneficiis multum juvari.
Eum sermonem doctissime Laliuum reddidit F. Joannes OEcolainpadius, Birgillani ordinis professor,
per id tempus nondum hæresi ulli rejecto cucullo addiclus, alioqui talem sermonem nunquam contrase
ac suos versurus. Huic sermoni proxime succedit mirabilis illa ac pia deBerlaam el Josaphal historia ,
religiosis pariter el sæcularibus adeo ulilis, adeo jucunda, ut haud facile invenias quidquam supra.
Ilizioriæ subdidimus postremo loco Euxatávuxta Damasceni et aliorum quorumdam Damasceno parium
carmina, per Aldum Manulium Latinitate donala : ne quid nostri Damasceni, quod uspiam prostaret,
bic desideraretur. Illud ingenue fateri cogor, quædam hic xaxoshaws e Græcis bönis, ut ille ait, Latina
facta non bona, neque adeo pure in nostram linguam transfusa , dum religiosus nimium interpres, contra
gravissimi Satyrici præceplum , verbuin verbo reddere curat, nec se consueludini bene interpretandi
lolum accommodat. Verum nibil hic temere corrigere, mulare aut expungere decretum erat, citra Græ
corum exemplarium præsidium , quæ fortasse aut rara , aut nulla hodie exstant . Quod si qui ea domi
habet inclusa, aut alicubi asservari novil, is , obsecro , castigatiora proferal, mecumque idem , hoc est,
communem ei præsertim theologiæ sludiosorum frugern , spectel. Ita nec ipse sua apud homines gloria,
nec apud eum qui judicaturus esl vivos et mortuos, præmio fraudabilur. Mihi potissimum curæ fuit, ut
quidquid ex omnibus Damasceni operibus undecunque conquirere possem , variis ob id bibliophylaciis a
me perlustratis, in publicum Ecclesiæ commodum proferrem , tantumque doctorem ; theologorum lumen ,
órbi Christiano recens inferrem , sludiosis omnibus elargirer, luo demum nomini, princeps illustris,
idemque patrone singularis, inscriberem , et, quod facio , nuncupatim dedicarem . Bene vale, princeps
opijme, nostrum dedicationis hujus et editionis sludium boni consullurus. Dominationem luain omni
polens et misericors Deus, restaurandæ Christianæ fidei reparandæque concordiæ incolumem diu con
servet. Novimagii Gelriæ, anno Jesu Christi nati MDXLV, quario Nonas Decemb.
MARCI HOPPERI BASILIENSIS
De editione Græco-Latina operum S. Joannis Damasceni, Basileæ 1575.
Reverendo Patri ac domino, domino Thomæ a Planta, episcopo Curiensi, seu Rhætiæ allæ, Marcus
llopperus Basiliensis. S. P. D.
PATROL . GR . XCIV .
107 SELECTAE PRÆFATIONES . 108
Si eoruin minime negligenda auctorum lcelio est, amplissime præsul, qui et bene vivendi præcepla
Tradunt, et abstrusiora veræ religionis dogmala explicant, explicandique ea viam monstrant : cur viri
hujus sancti,Damasceni , inquam , nostri pia simul et llocla volumina é manibus abjiciamus ? In quibus,
quæ dixi jam , prope omnia haud mediocri tide præstila sunt. Qua de causa repetere eorum evlilionem
recudereque pii sii oflicii oportet. Quia autem superiorem ejusdem auctoris editioncm tuo in episcopalus
dignilalc antecessori, domino felicis recordationis Lucio Yiero jam aliquando dedicavi, haud T20 od
Tapétrov facturum me existimavi, si Tua Amplitudini tanquam ejusdem Ecclesiæ antistiti euidem
auctorem iterum consecrarem . Quod quidem instilulum menim , pios prædecessoris tui manes adeo non
ægre laturos confido, ut etiam quam niaxime approbaturos eos non dubitem . Quomodo enini, quem in
dignitatis fastigio successoren babere voluerunt, non etiam eidem patrocinia a defuncto relicta commil
tant ? Verum ne aliqui invidiose mihi obtreclent, quasi de una fidelia (quod in proverbio est) duos deal
hare parietes velim , sciant illi eundem quidem me offerre auctorcm , al non solum eum , ul antea , sed
Cassiano symmysla suo comitalum ante ora venire lua, ut jam nova hæc editio novi operis esse videri
queat. Ad cujus lectionem , quo instructior majoreque voluptate Tua Ainplitudo accedat, singulorum
argunenla librorum , qua poiero brevitate, hic perstringam . Damasceni iiaque primum et maximum
quidem opus est "Exdocis ins 00008 (Eov niorewsinscripluni, quod Lalinus interpres in quatuor libros
distinxit, qui tamen in Græco contextu unicus et continuallis est ; unde etiam fit ut Lalinus capitum
numerus in tribus posterioribus libris minimc Græco respondeat. In boc vero, pius antistes, volumine,
et nominatim quidem libro primo disserit de Creatore ipso, Deo unitrino, Patre, Filio, et Spiritu sancio ,
varia de supersancta Trinitate mysterio explicans quæ fide quemlibet hominem Christianum apprehendere
menteque tenere oportet : veluti de Dei incomprehensibili essentia, de tribus hypostasibus in una natura ,
el earumdem a sese discretione, nec non ejusdem generis alia. In secundo autem post Creatorem de creaturis,
sæculo angelis, dænionibus, cælo, terra el reliquis mundi elementis, paradiso, homine, el quæ in ipsum
eadunt, cum perturbationibus, tuin virtutibus. In lertio redit ad Verbuni Dei incarnalum , disserens de ejus
conceptione,utriusque naturæ in una hypostasi conjunctione, de actionibus in Salvatore nostro, de passione
ejusdem , manente inseparabili acimpassibili ejus divinitate, et aliis hujus generis pluribus. In quarto denique
pergit de duabus in Christo Domino naluris post resurrectionem ad dextram Pairis sedenle varias refellere
objcctiones; item de fiile in Jesum Christum , de baptismale, de adoratione, de cruce , de Scriptura , de
lege Dei et peccati, de Antichrislo, de resurrectione, el aliis bujus argumenti rebus. Hactenus de Or
thodoxæ tidei opere ; cui subjicitur llepi tor er alotel nexolunuévar, hoc est, De his qui in fide ob
1
dormierunt, oratio, qua disputandum sibi sumit, an piæ viventiuni preces juvent aliquid eos qui ex vita
hac fideles migraruni. Terlium locum tenent orationes duæ De obdormitione sanclæ Dei Genitricis, in qui
bus encomion et laudes ejusdem celebrantur, His annectitur sermo de Die extremi judicii, ubi cuncti
E
homines ad piam et religiosam vitam cohortantur. Quartum in ordine opusculum est ad Laodicensium
cpiscopum 'Açucator sicarorn inscriptum , quod metaphrastes, De decretis et placitis primas Institu
liones verlit : quod in eo primae theologia institutiones, qua ex parte divinam naturam et hypostasim
consideramus, contineantur. Quintum De duabus Christi voluntatibus, reliquisque ejus actionibus el pro
prietatibus inscribitur, quu, quid inler naturam et personam intersil, quæ vel naturain personam proprie
iales efficiant, sinine ea, quæ in Domino nostro Jesu Christu ipsuni, duplicia, an simplicia : sintne, ut
duæ naturæ , ila due quoque voluntates in Christo, et quid humana a divina voluntate differat , el alia ,
hujus materiæ plurima edocemur. llinc sequitur tracialus, qua ratione ad imaginem Dei facii simus,
antecedentium quasi repetitiv el explanatio. Cui annexa est quoque ejusdem argumenti oralio B. Maxi
mi, nempe de duabus in Christo Domino naturis e Græco in Latinum conversa. In sextum est rejectus
locum lepi roũ Tpicapiov , hoc est , De terna sancti repetitione composito hymno libellus, quoTpisárov
illud certissimuin sacrosanctæ Trinitatis, id est trium bypostaseon in una natura syrabolum esse ad
versus Petrum Cnapleum , et læretici hujus asseclas ostendii, qui quartam Divinitati personam insano
errore aſlingere nou verebantur, de quo etiam habetur caput 10 libri u . 'Op0086Eov ziotews. Septi
mum tenet locum Orthodoxi et Manichæi Dialogus, in quo Manichæorum de duobus rerum principiis et
materia , quam vilem el malam statuebant, deliria recensentur, atque argumentis evidentissimis refu
lanlır. Oelavum locuni sibi vindical sermo De natura composilá conira Acephalos. Nonum occupat locum
De hæresibus liber, quo scclas cl bæreses, quæ post homines natos ad suam usque ælalem exstilerunt,
breviter quidem , at perspicue describil. Decimum obtinet locum Christiani el Saraceni de Verbi Dei in
carnatione, passione, morte, de libero bominis arbitrio, de causa boni et mali, de hominis in ulero
formalione, et aliis hujus generis rebus colloquium : quo etiam monstrosi aliquoi Agarenorum errores
confulantur. Undecimum est sententiarum quoddam fragmentum : quo adversus octo principalium vi
lioruin genera, quæ etiam sanctos ut plurioium inſestare solent , arinamur. Duodecimum sunt sortita
locum Euxatávuxta inscripla carmina, quibus Christi Domini nostri nalivitas , transfiguratio, resur
rectio, Spiritus sancli missio, et alia hujus generis divina mysleria celebrantur. Decimum tertium
opusculum est Da arle disserendi, quo quantum theologiæ candidato satis fore existimavit, ejus artis
præcepta tradit. Decimo quarto loco ponitur, sancti Palris et confessoris Theodori, studiorum pr:efecti,
oratio dogmatica de honore alque adoratione sanctarum imaginum . Decimo quinto loco describitur
beati Joannis Damasceni Vita, per Joannem patriarcham Hierosolymitanum conscripla . Penultimum
locum sortita. sunt orationes tres de sanctis iinaginibus colendis, in quibus hæc summatim tractantur :
primum quid sit imago, quamobrem sit constiluta ; Scriplura et Pairum lestimonia de usu imaginum ;
item quoi imaginum sint genera, quæ possint, quæve non possint imaginibus exprimi : postremo quis
imaginum auctor exslileril. Ilidem de adoratione,quid sit adoratio : quoi sint adorationis genera : postea
quam multa sint quæ in Scriptura invenimus adorala : ad hæc omnem adorationem propter illum , qui
natura Deus est, esse constitulain : postremo autem honorem qui habet ir imaginibus, ad ipsum exemplar
pervenire. Ultimum sibi locum elegit historia duoruin Cliristi martyrum : quanquam de auctore non
nulli dubitent ; quia tamen digna est visa Trapezuntio, quam a se conversam Latinis legendam exbibe
ret, reliquis hujus auctoris operibus subjiciendam duximus. Hactenus de Damasceno. CASSIANI vero
ejusdem , aut saltem a superiore non prorsus alieni argumenti opera sunt, veluti duodecim illi libri
quos in prima acie hic collocalos T. A. videt, quorum qualor priores de coenobiorum institutis con
scripti sunt, reliqui autem octo absolutam nobis perfectamque de ocio principalibus viliis disputationem
reddunt, quam vix inchoatam in prædicto sententiarum fragniento Damasceni legimus. Sequuntur eos
viginti qualuor Palrum Collationes, sive disputationes in hunc quoque finem omnes instilulæ , ut a viliis
ad virtutes , a vitæ hujus illecebris ad sanctitatem , a sæculi hujus vanitatibus ad divinaruin el cole
109 SELECT E PRAEFATIONES . 110
stium rerum contemplationem ct siadium nos pertraliant : el ul nosmetipsos abnegantes, Christum
Dominum ducem sequamur, ex ejus præceptis vilam nostram componamus. Post illas legendum sese
offert pietale el cælestis sapientiæ profunditale insigne de Domini nostri Jesu Christi incarnatione opus
septem homiliis, sive libris distinctum : quo pius ille antistes fortissimis rationibus, apertissimis pro
phetarum , apostolorum et evangelistarum lestimoniis comprobatis, impiam illam Nestorii hærelici opi .
nionem magno zelo impugnal, volentis ma cum Pelagianis, Mariam Virginem , non OEOTÓXOV, sed tan
lum X Prototóxov appellandam esse , hoc est , Christum Dominum, non Deum , sed hominen lantunimodo
solitarium ex Virgine natum esse ; qui, ut verbis ular auctoris, postea demum virtutis via pie religio
seque vivendo občinuerit, ut dignus per hanc vitæ sanctimonia :n fieret, cui se majestas divina sociaret :
ut sic exclusa ab eo penitus sacræ originis dignitate, sola ei tantummodo meritorum relinqueretur
electio : qua vix major in Salvatorem nostrum dici blasphemia poluit. Habet nunc T. A. omnium vo
luminis bujus operum periochas, quibus ad lectionem eorum aditum et viam faciliorem parare volui :
quæ , non fastidienti sinceroque animo legenli, et fidem , et eruditionem , vitæque probitalem augere
possunt. Tua R. P. lælo hæc animo suscipere bonique consulere velil . Omnipotens et misericors Deus
largialur libi, ut ad sui nominis gloriam et Ecclesiæ saluleni pater el pastor bonus diu præesse valeas .
Basileæ Kalend . Augusti, anno reslilulæ salutis 1575.
JACOBI BILLII S. MICHAELIS IN EREMO COENOBIARCHÆ
De sua operum S. Joannis Damasceni translatione Lalina.
Reverendissimo cardinali, atque illustrissimo principi, C :rolo Borbonio, Rothomagensi archiepiscopo,
Jacobus Billius , S. Michaelis in eremo cænobiarcha S. D).
Inter plurimas polas , quæ orthodoxos ab hæreticis dirimunt, hanc vel in primis numerandam imme.
rilo quispiam censuerit, quod illi veleres theologos, tanquam parentes, colunt ac suspiciunt, eorum ve
stigiis hærent, in eorum lucubrationibus ingeniique monumentis libenter versantur, ab eorum placitis
vel transversum unguem sibi minime discedendum pulant : hi contra celeberrimos etiam quosque Patres,
alque tum doctrina, luin admirabili vilæ sanctitate ac pietate prædilos, inaudito quodam supercilio
aspernantur, ac velut de ponte dejiciunt, eos nunc probris et maledictis incessunt, nunc sannis ac dicte
riis impelunt, eorumque, non verenda, ut degener ille Cham , sed mullo quam ille sceleratius, honestissi
:
mas corporis partes, hoc est gravissima et sanctissima dogmata risui ac ludibrio habent : id denique
omnibus modis agunt, ut eos quos errorum suoruin laqueis implicitos tenent, a præstantissimorum
auctorum lectione dehortentur. Dicerem idipsis ab intoleranio quodam fastu accæco sui amore proficisci,
quemadmodum etiam revera proficiscitur. Qui enim his viliis laborat (laborant autem omnes, qui ab
Ecclesiæ cælu nefarie se præciderunt) minime sane mirum est , si reliquos omnes præ se despiciat, ac
cerebri sui commenta quamlibet eruditis ac piis aliorum commentariis anteponat. Sed alia insuper hu
jusce rei, el quidem longe gravioris momenti causa est. Id enim perspicue vident homines callidissimi,
si priscorum Ecclesiæ Patrum arbitrio religionis causa discepletur, exploratam nobis ac tanquam ini
fine conditam victoriam esse. Quos enim errores bac miserrima tempestate ab orco revocaruni, hos a
veteribus theologis jampridem confossos el jugulatos esse minime ignorant : ut jam non lam hæresum
invenlores (quod iis, qui gloriam in confusione quærunt, nominis aliquid afferre posset) quam sepullarum
ellessores dici possint. Cum igitur in sanctissimorum virorum scriptis nobis certissimum præsidium con
stitutum , sibi crucem defixam , paratamque ruinaın esse perspiciant, idcirco eos tanquam firmissimos ca
Lolicæ fidei propugnatores inſensissimo animo aversantur, ac de omnium manibus sublatos cupiunt.
Teslis est hac in re locupletissimus fideque dignissimus ille hæreticorum nostri temporis signifer Luthe
rus, qui cum Vicelium (sic enim doctissimus episcopus Noviodunensis nuper extremo vitæ die perfun
clus, se aliquando ab ipsomel Vicelio accepisse non semel mihi narravit) adhucin castris suis versantem,
priscorum doctorum lectione impensius quam ,vellet , delectari perspiceret, injectus stalim ipsi metus
est, ne a partibus suis ille desciscerel. Cumque ei magnopere, sed frustra tamen , ut hujusmodi libros e
manibus exculeret, auctor fuissel ; tum denique de eo plane dillidere cæpit, symniystisque suis aperte
prædixit, eum ad papisticum cælum ( sic enim eos, qui de religione reele senliebani, per conturnéliam
impurus apostata vocabal) brevi rediturum . lo quo etiam falsus vales minime fuit. Nam hæc sagena in
gentem illum piscem ex cænoso hæresis Lutheranæ gurgile in allum traxit, ac velut alterum Mosem
Jiu a Pharaonis lilia educatum , ac pestifera Ægypli doctrina infectum , ad vere malris gremium reduxit.
Nec vero hoc Vicelio solum usuvenit, sed plerisque aliis, qui ejusdem fili adjumento ex prodigiosorum
errorum labyrintho Dei benignitale tandein emerserunt: quemadmodum contra innumeris hominibus
sias antiquas, ut Scripturæ verbo ular , neglexisse, ac profanis vocum novitatibus animum adjecisse,
capitali fraudi fuit. Quid enim ipsum etiam Augustinum impulit, ut de Christianæ pietatis curriculo
deflecteret, ac diuturno tempore Manichæorum , non tam decreta, quam portenta sequeretur, nisi quod ,
ut ipsemel confterelur, in lidei salutisque negotio consuleudos sibi polius hæreticos quam orthodoxos
censuisset. Quocirca , cum ii , qui evellunt ac destruunt, Christique tunicam in sexcentas partes lacerant,
suos, quam maxime possuni, a velerum lectione avocent, ac Palæstinorum in morem salulares puleos
3
nobis obstruere conentur an non illi, qui plantare, et ædificare, alque eum , qui filios Dei dispersos
in unum congregavit *, imilari student, binc apertissime intelligent, quam Ecclesiæ utile ac fructuosum ,
imo quam necessariuin sit, quod illi, ul suæ causæ detrimentum ac perniciem allaturam , fugiunt, id
sequi atque amplecti, piosque Patres, ac de tota posteritale oprime njerilos , nocturna versare manu,
versare diuturna ? Hoc clypeo, ut etiam olim Sisinnius(a )animadvertit, hæreticorum mucrones retundi,
aut, si veteruin auctoritalem aperle rejiciunt (ut perſidos homines facere non pudel) singularis eorum
audacia coargui liquidu polest. lllud quidem sine controversia est, Catholicos omnes, nisi quos, ut mare
cadavera, sic improbissima vila e piorum cæli ejicit, hac maxime ratione in orthodoxa religione reli
neri posse. Eoque nomine non parvam eos Ecclesiæ utilitatem afferre judicio, qui veterum libris emen
dandis et esplanandis, aut etiain de Græco in Latinum convertendis , ac novis accessionibus amplifi
candis, studium suum atque operam impendunt, theologisque materiam subministrant, qua, tum ad
I Tim . VI. 3 Gen. sXVI. . Joan. s .
( a) Lib. v Hist . eccl. cap. 10.

111 SELECTAE PRAEFATIONES . 112
propellendos adversariorum impetus, tum ad plebem optimis moribus instituendam, uti possint. Quo in
genere cum multorum industrian elucere perspicerem , egoque etiam aliquid jam, quod a piis quibus
dam et eruditis viris non illibenter exceptum fuisset, in lucem edidissem , ingens hinc mihi calcar ad
idem studii genus prosequendum additumn videbalur. Sed partim fortunæ meæ, parum ex animi sententia
constitutæ , partim amatahanda bella, parlim variis morbis altrila et pene profligala valetudo, curren
lem , tanquam injecta manu , represserunt, ac ne me allo commillerem , verum extremam lilloris oram
legerem : hoc est ne quid longioris operæ aggrederer, sed in iis, quæ minori labore ac breviori temporis
spatio absolvi possent, animuin exercerem , adınoverunt. Nec tamen corporis imbecillitati lantiam in me
juris esse potuit, quin in divo Joanne Damasceno allra constilulum progrederer , ultraque septa, ut
proverbio dici constievit , prosilirem . Quod tamen casu potius quam consulio el meditato contigii. Nam
cum libros duntaxat Orthodoxa fide, quos non salis perspicue, nec interdum ad Greci codicis fidem
satis recte atque integre conversos esse nonnulli querebantur, Lalinos rursum facere decrevissem , per
inde mihi ul fastidiosis ægrotis accidit, qui, si multos ipsis confertim cibos ingeras, universos respuunt,
si autem deinceps eosdem adhibeas, omnes plerumque admittunt. Eodem enim modo cum , libris illis ad
umbilicum jam perductis , opuscula quædam ab eruditissimo cardinali Sirlelo accepissem , jisque item
absolutis, Parallelorum opus singulari cardinalis Carafa nobilissimi ac doctissimi viri beneficio el hu
manilale naclus essem , atque his rursum Latinitale donatis , alia quædam a præstantissimo juris pro
fessore Jacobo Cujacio, ac postremo Barlaamibisloriam a clarissimo viro Joanne Sanctandrea mulualus
essem , ila factum est, ut et dum mihi in singulis opusculis laboris finem proponerem , lædium nunquam
subrepserit , et opus landem in justum volumen excreverit. De Damasceno autem , ipsiusque eruditione,
quid longam orationem comparare altinet, euin et quantus philosophus fuerit, et quanla theologiæ laude
>
excelluerit, et quam studiose in auctorum qui ante ipsum floruerunt lectione versatus sit abunde ipsius
scripta leslantur ? lllud quidem negari non potest, eum primum exstitisse, qui ea , quæ prius fuse ac
libere dispulari solebant, in unum corpus coegerit, remque theologicain via et ratione, longeqne commo
dioriordine tradiderit. Hoc enim ipse apud Græcos prinus præstilit, quod multo post apud Latinos Pe
trus Lombardus cælerique scholastici. Hunc igitur auctorem , etsi minus amplum quam cuperem (multa
eniin ipsius etiamnuin apud Græcos exstare audio, cliainsi temporis injuria multa interciderint), haud
paulo tamen quam antelac unquam ampliorem ,maximaque ex parte a me translatum , atque in iis etiam
quæ a Perionio et Zino conversa sunt, non negligenter recognitum et castigalum , cum in lucem emil
iere pararem , sub cujus auspiciis prodirel, non mibi diu fuit cogitandum . Nam cum me multis magnis
que beneficiis libi jampridem obstrinxeris, multoque etiam plura mea causa cupere præ te semper tu
leris, mortalium omnium ingratissimus essem , si , cum nihi per corporis infirmitatem nec in luo comi
latu esse, nec ulla tibi officia præstare liceat, qua una in re possum , grati erga te animi significationem
haudquaquam exhiberem. Id autem unum possum , quod lillerarium otium suppeditat. Plura autem
fortasse suppeditasset, si mihi in Michaelino nostro angulo, aut in Regia insula, hoc est paxapwv
vñsols, ut prius solebam, delilescere, alque inter luctus et nemora philosophari, contigisset. Sed mihi
truculenti apri vineæ nostræ pervaslatores et inflammatores hujusmodi felicitatem inviderunt. Quamob
rem , ul divi Peiri verbis ulars quod habeo, hoc tibi do , nempe Joannern Damascenum , clarissimum
Græciæ lumen , qui cum maximis in patria sua muneribus dignitatibusque aliquandiu perſunctus, dextra
que inanu religionis causa multatus ſuisset, eamque poslea divino munere recepisset, sempiternarum
rerum desiderio incensus, non honores duntaxat ac vitæ ornamenta , sed opes etiam ac facultates, ami i
cos, parentes , ipsam denique patriam reliquit, 11t meliorem patriam quereret, eique tolum se consecra
rel, in quo quidquid ipsius causa hic relinquitur, mullo certius auctiusque inveniiur. Quo etiam nomine,
quamvis me officii mei ratio ad id minime impelleret, merilo sane atque oprimo jure ipsius opera Itu
strissimæ tuæ Dominalioni nuncupare deberem . Multa enim in le pii omnes animadvertunt, in quibus
ad præclarissimi viri similitudinem et laudem proxime accedas. Quid enim ?An non ipse quoque dextram
tuam manum, quæ tibi scandalum afferebat, abscidisti, alque a le projecisti ; cum scilicet iis, quorume
tibi ardentissimum amorem ipsa quoque natura in intimis visceribus ac medullis infixeral, quam Deo
carere maluisti, nec commillendum putasti, ut carni el sanguini plus apud te virium esset, quam ei , qui
non modo supra carnem et sanguinem , sed supra etiam animam amandus el expetendus esi ? Annon in
illo memorabili superioris anni facinore oculinn etiam libi ipsi eruisli, cum Rothomagi , te præsente,
lupus funeslissimi edicti fiducia fretus, in tuum , imo in Domini tui, ovile libere grassaretur, ac tibi
regis indignatio, quam mortis nuntium esse Sapiens pronuntial , lanquam fortis armalus occurreret '.
Fortem enim illum superveniens fortior alligavil, zelus nimirum domus Dei, quo cum animus tuus ita
repente conflagravit, ut, omni offensionis regiæ melu propulsalo , statim in latibulum illud , in quo
immanis illa fera prædas agebat, le conſerres, illicque ad errantes oviculas eam ex tempore orationem
haberes, quæ , doctissimoruin hominum , qui tecum aderant, judicio, non tam ex le manare quam a
Spiritus illius vehementis, quo petræ conteruntur, afflalu atque instinclu proficisci videretur. Quod si
Damasceno summæ laudi ducendum est, publicorum negotiorum curam ei administrationem abjecisse,
ut divinarum rerum contemplationi se lolum addiceret, non multo inferiorem laudem is merelur qui, in
altissimo dignitatis gradu collocatus, inter negotia otium sibi facit , nihilque magis in votis habel, 1
quam ut ex aulicorum tumultuum undis, și Ecclesiæ utilitas ila postulei, in tranquillitatis porlum sese
asserat. Neque enim gratia et auctoritate in aula florere, summam felicitatem, ut multi solent, sed vin
cula, sed coinpedes ac speciosum carcerem esse arbitraris. Quid quod ita in aula degis, ut tamen nihil 1
aulicum , hoc est nihil vafrum , nihil subdolum, nibil ÜToulov , in te mortales conspiciant? Neque enim
ullis suis veneficiis hoc, inquam , Circe illa ellicere poluit, ul de nativa tua morum simplicilale demigra
res, atque it!xúpov epónov, ut Aristophanis verbo utar, libi colendum existimares. Quodut apud
aulicos irrideri ac vitio dari solet, ita apud oplimos quosque in maxima laude ac prædicatione ponitur ;
φuippe qui, ut illi την διπλόης, sic ipsi το απλούν και σκηνής ελεύθερον mirifica commendatione dignum
censeani. Jam si monastica vila, quam amplissimis opibus prælulit, sanctissimeque coluit Damascenus,
ingentem ei laudem conciliat, quis lam iniquus rerum æstimator erit , qui non te summis laudibus effe
rendum pulet, cujus opera el contentione sæpe perfectum est ut complures hujus instituti homines ea
pullo suo labore , nullo sumptu, nulla temporis mora conseculi sint, quæ , nisi luus favor accessisset,
nunquani oblinere potuisseni ? Ut enim olim tabernaculi & velis ex bysso el cocco el hyacintho contextis,
5
Act. III . o Prov . xvi . ? Malll . Xll . 8 Exod . XXVI .
113 SELECTÆ PRAEFATIONES .
hoc eilicina vela el pelles externe præstabant, ut ventorum atque imbrium vim el puiverem ab ipsis
arcerent : eodem modo , quod pielalis colendæ studio devoli' homines spiritualibus deliciis sine ullo
5
strepitu fruantur, securique, ut D. Gregorii verbis ular (a), intima penetrent, ex quo persæpe adjumento
est, qui adversus hujus sæculi procellas exterius laboras . Jis patronun , bis optimum parentem le
præbes ; his præsidii , bis sacræ ancoræ, his portis loco es. His non modo domus lua, sed etiam aurcs
tuæ patent. His etiam templa, his domos maximis sumptibus exstruis. Hoc denique in eos animo es,
ut nihil ipsorum causa facere queas, quo voluntas lua expleri possit. Quæ cum ita sint (inulla enim præ
tereo, quod le virtule ipsa magis quam virtutis præconio delectari sciam ), rem me tum ab ollirio meo
non alienam , lum ipsi quoque Damasceno gratam atque jucundam facturum esse putavi, si ipsiusmonu
menta illustrissimo tuo nomini consecrarem . Quod lu, velut eüxaplotñp.ov munus, ab addictissinio tibi
cliente profectum , ut grato animo accipias , le summopere rogo ac supplex obsecro. Dominus Deus
illustrissimam Tuam Dominationem ad Ecclesiæ suæ utilitatem quam diuiissiine incolumem servet. Es
Dionysiano cænobio , Nonis Maii 1577.
EX VOLUMINE
CL . VIRI LEONIS ALLATII, QUOD EYMMIKTA INSCRIPSIT, PAG. 446.
Leo Allatius, Bartholdo Nibusio .
Joannes Auberlus, vir plane doctissimus, post bonam navalam operam Theodorito Cyrensi, et Alexan
drino Cyrillo, lolum suum studium conlulerat in Damasceno colendo, ut hic, æque atque illi, suis orna
mentis decoratus ope lyporum , inter sapientissimos versarelur. Studium laudans ego, meam quoque
operam addidi , et quidquid in Romanis bibliothecis sub ejus nomine latebat, eruens, quadruplo mini
mum , sumptus magna ex parte erogando, feci auctiorem : quin et laborem addens, ex iis multa in
linguam Latinani verteram : et, ut opus Auberti, magis conspicuum , lucem acciperet, de omnibus
ejusdem Damasceni operibus, lum cditis, tum edendis, singula examinans, el spuria a' legitimis separans,
judicium adnexui . Quæ omnia gratissima Auberto accessere. Sed , cum jam primo tempore medicaretur
editionem vir ille præstantissimus, falo defungitur, et immaturo illius interilu res ecclesiastica el litleraria
damnum impatibile facit :: el, una cum eo, Damascenus in privatorum domibus allo silentio in volulus
jacuil. Nunc tandem er Parisinis unus aliquis, ut mihi significavit noster Goar, libellum edidit sub hoc
lilulo : Conspectus novæ editionis omnium operum S. Joannis Damasceni, monachi el presbyteri, in qua
luor lomos distinclorum ; in quo equidem nulla mei mentio est : imo in fine, sludia mea omnia aique
laborem in illustrando lanto dociore vellicat, scribens, cum res esset perducta ad umbilicum , et
Typis mandala, accepisse se ab erudito viro , Allatium ab aliquot annis Roma Luleliam misisse non
nulla Damasceni opuscula cum doctissimis scholiis. Ea și ab eodem , qui misil, impelravero, inquit, cum
iis, quorum edilionem aliunde paravimus, ad majorem ejus absolutionem adjungenda curabimus. Quare
jam , ut vides , mi Nibusi , oleum et operam perdidimus : el alienos labores subripiens, se graculus,
nescio quis, circumveslii. Id sane mihi non displicet, cum semper præ oculis mihi fuerit, non mea
gioriola , sed bonum publicum utiliter promovendum . Ut tamen aliena rapiendi aviditas quoque modo
inhibeatur, visum est mibi, Damasceni operum , Auberlo missorum a me, catalogum intexere , el tibi
miltere, ut post alia in Symmiciis edatur. Da mihi hanc adjutabilem operam, el consule, dum vales, la
bori meo. Cuperem enim , antequam ille Damascenum ederet, publice omnibus innotescere, quid in
euoi ipse contulerim . Vale, Romæ 19 Octobris clɔlɔ c LII.
Sancti Joannis Damasceni opera doctissimo Joanni Auberto Lutetiam transmissa per
Leonem Allatium .
1. Εγκώμιον εις Ιωάννην τον Χρυσόστομον. Ρrin- lantummodo Latine , cum aliis duabus Theodori
cipium :: "Έδει μεν, έδει, ώ Ιωάννη πάγχρυσε , cum Abucaræ, quas Græcas invenire non poluerunt.
interpretatione Latina Francisci Arcudii episcopi Modo ex manuscriplo Allatii dantur Græce et Da
Nuscani , collalum et correclum ex codice ms . Leo- masceni et Theodori.
nis Allatij. Χ . "Οροι. Ρ . Προς ακριβεστέραν παράδοσιν , cum
Π . Εις το γενέσιον της Θεοτόκου . Princ. Λαμ- interpreiatione Nalatesiæ Albani.
πρώς πανηγυρίζει η κτίσις σήμερον, cuminterpreta- ΧΙ. " Οροι άλλοι . Ρ. Ανάγκη εστι βίας αιτία . Στοι
tione Leonis Allalii. χείον εστί.
ΙΙΙ. Εις την υπαπαντής του Κυρίου ημών Ιησού XII. Περί θεότητος και ενσάρκου οικονομίας Ιη
Χριστού . Ρ. Είχε μεν ή των γενεθλίων πανήγυ- σού Χριστού . Ρ. Τους ευσεβείν αιρουμένους .
pis , cum interpretatione Latina Leonis Allatii. XIII . Περί του σώματος του Κυρίου. Ρ. Περί του .
1V . Εις την κοίμησιν της Θεοτόκου . Ρ. "Έθος εστί Κυριακού σώματος, ού μεταλαμβάνομεν.
τοις ερωτικώς πρός τι διακειμένοις , cum interpre- XIV . Κατά της θεοστυγούς των Ιακωβιτών θρη
tatione Latina Allalii. σκείας. Ρ. Ουδε το καλόν καλόν εστιν , ότε μη καλώς
V. Εις την ξηρανθείσαν συκήν , etc. Ρ. Κινεί με γένηται.
προς το λέγειν ο ενυπόστατος του Θεού και Πατρός XV . "Ισον Λιβέλλου υπαγορευθέντος υπό Ιωάννου
Λόγος, cum interpretatione Latina Allalii . του Δαμασκηνού, επιδοθεν δε παρά Ηλία επισκόπου
VI. Λίβελλος ορθοδοξίας. Ρ. Πιστεύω εις ένα Θεόν Πέτρα μητροπολίτη Δαμασκού. Ρ. Ού μικρών αμφο
Πατέρα παντοκράτορα, cum interpretatione Latina τέρωθεν φόβος και απορία .
Allatii. XVI . Κατά Νεστοριανών. Ρ . Προς τους Νεστορίου
VII . Περί αρετής και κακίας. Ρ. Ιστέον ότι δι- ομόφρονας ούτως αρκτέον του λόγου.
πλούς ών ο άνθρωπος cuin interpretatione Latina XVI. Περί πίστεως κατά Νεστοριανών. Ρ. "Εδει
Allatii . μεν ημάς τους υπδ Θεού σεσωσμένους.
VIII . Εις το γενέθλιον του Κυρίου λόγος ιστορι XVII . Τού αυτού χρήσεις αγίων Πατέρων, απο
κός . Ρ. Οπόταν το έαρ απέλθη, cum interpreta δεικνύουσαι ως είς έστιν ο Χριστός , εκ δύο φύσεων ,
lione Latina Allatii . και δύο φύσεις . P. Του αγίου Ειρηναίου επισκόπου
IX. Διάλεξεις προς Σαρακηνόν. Ρ . Είπέ μοι , ώ Λουγδούνων .
επίσκοπε . Εam ediderant , absque textu Greco, Xix. Περί των εν Χριστώ δύο θελημάτων, και
(a) Lib. xxv Moral.

115 SELECTE PREFATIONES . 116
ενεργειών, και λοιπών φυσικών ιδιωμάτων. Εst pars parens habealur. Kleoque missus est Græce et
ex editis , que potcst conferri eum editis, quæ cor- Latine.
ruplissima sunt. ΧΙ.. Ιωάννου μοναχού και πρεσβυτέρου Ευοίας
XX . Τού αυτού Πασχάλιον. λόγος εις την σύλληψιν της αγίας Θεοτόκου . Ρ. Ο
XXI. Τού αυτού Ευχή . Ρ, Κύριε ο Θεός ημών, και μέγας απόστολος Παύλος, και των μεγάλων μυστηρίων
εν ελέει πλούσιος και εν οικτιρμοίς . εξηγητής .
ΧΧΙΙ. Εις τον ευαγγελισμός της υπεραγίας Θεοτό. ΧLΙ. Του αυτού λόγος εις τα Νήπια τα υπό Ηρώ
κου. Ρ. Νύν ή της βασιλίδος βασιλική τε και υπέρξε- δου αναιρεθέντα. Ρ. Πάλινο τάλας εγώ τον νούν επί
νος εορτή, και πανήγυρις . Ρrincipium tantum . την Βηθλεέμ εκπετάσαι βούλομαι.
Χxiii . Kγε'. Προς τους ευσεβώς και θεαρέστως Miltenda erant.
λέγοντας δύο φύσεις επί Χριστού , ομοίως και τας
ενεργείας και τα θελήματα. Ρ. Ιστέον και μη αγνοη- XLII, Λεξικόν παρά του αγιωτάτου και σοφωτάτου
τέον, ότι ου δεί ημάς άβασανίστως και απερίσκε- κυρού Ιωάννου πρεσβυτέρου του Δαμασκηνού διορ
πτως . θωθεν, και από διαφόρων βίβλων τάς λέξεις εις έτυ
XXIV. Γεωργίου του Χιονιάδου σχόλια εις την μολογίαν ερμηνεύσαντος . Ρ. Α, επίρρημα εστιν
Πηγήν της ζητείσθαι
Τα ειωθότα
Ιωάννου.του Δαμασκηνού. Ρ .
γνώσεως κεφάλαια επιπληκτικόν. "Αατος ο αβλαβής άτη γάρ ή βλάβη.
Opus ingens, copiosim et singulare.
ΧΧV. Γρηγορίου Πάρδου μητροπολίτου Κορίνθου XIII. Θεοδώρου του Προδρόμου εξήγησις εις τους
εκ των εξηγήσεων εις τους κανόνας των Δεσποτικών εν ταις ιεραίς Λεσποτικαίς εορταϊς εκτεθέντας κανο
εορτών, εξηγήσεις εις τους κανόνας των αυτών εορ- νας, παρά των αγίων και σοφών ποιητών Κοσμά και
των Ιωάννου του Δαμασκηνού. Ρ. Ο παρών ούτος Ιωάννου του Δαμασκηνού . Ρ . "Έοιχας , άνθρωπο
κανών . του Θεού , προς την τών εν ταις Δεσποτικαίς και
XXVI.Ejusdem Vita Greca,, per Joannem Hiero- δημoτελέσιν εορταίς.
solymitanum edita, Romæ cum manuscripto Leo- XLIV. Paracletice in B. Virginem , secundum
nis Allatii collata et correcta . P. Tοίς τετηρηχόσι octo lonos Græcorum distincta : opus magnum et
το κατ' εικόνα Θεού . rarum et φιλοπαρθένοις futurum gratissimum.
XXVII . Ejusilem Vila ex Menologio Vaticano XLV. Λόγος εις την μεγαλομάρτυρα Βαρβάραν.
Basiliano. P. Ούτος υπήρχεν επί της βασιλείας. Princip. Υπέρκειται μεν ομολογουμένως άπασαν
ΧΧVΙΙ. Του σοφωτάτου κυρού Κωνσταντίνου Λο- εγκωμίων σύνθεσιν .
γοθέτου του 'Ακροπολίτου λόγος εις τον άγιον Ιω . ΧLVΙ . Λόγος περί της αγίας συνάξεως της ανα
άννην τον Δαμασκηνόν, P. Tο Ιωάννη τον λόγον, στάσεως του Κυρίου περί του μη κρίνειν, μηδέ μνη
τω εκ Δαμασκού τα εγκώμια . σικακείν. Ρ . Αεί μεν ή του αγίου Πνεύματος χάρις
XXIX . De eodem Damasceno, ex Macario An- διά πάσης της του ΘεούΓραφης.
Cyrano. P. Η τοίνυν ρηθείσα αγία και οικουμε- XLVII. Διήγησις περί του μεγάλου Αρτεμίου εκ
νική . των Φιλοστοργίου. Ρ . Τα του μεγάλου και ενδόξου
XXX . Ακολουθία εις τον όσιον Πατέρα ημών Ιω . μάρτυρος 'Αρτεμίου διηγείσθαι μέλλων ανδραγαθή
άννην τον Δαμασκηνόν. Ρ . Ποίους υμνωδιών άσμασι ματα .
του κανόνος. Ρ. Τον μουσικών της Εκκλησίας τέτ- XLVIII. Canones varii in sanctorum solemni
τιγα . tales .
ΧΧΧΙ. Ακολουθία άλλη εις τον αυτόν. Ρ . Χαίροις Είς τους 'Ασωμάτους . Ρ. Πάντες ανυμνήσωμεν
Εκκλησίας όργανον, του κανόνος και ακροστιχίς κατά πιστοί .
αλφάβητον, και εν τοις Θεοτοκίοις Φιλοθέου. Ρ. 'Αδω . Εις τον μάρτυρα Κόνωνα. Ρ. Ο καλλίνικος νυν
ναι σοι τηνάδoυσαν σεπτήν και. μάρτυς υμνείσθω.
ΧΧΧΙΙ. 'Αθανασίου του Χατζάκη μεγαλυνάρια εις Εις τον Λάζαρον . Ρ. O πριν εκ μη όντων παρ
Ιωάννην τον Δαμασκηνόν. Ρ . Μακαρίζομέν σε , αγαγών .
Ιωάννη σοφέ , ως χαρίτων λογικών. Είς Ιωάννην τον ευαγγελιστής, και εις τον άγιον
ΧΧΧΙΙΙ. Βίος και πολιτεία και μερική θαυμάτων 'Αρσένιον . Ρ. " Ο καθαρός ηγαπημένος .
διήγησις του εν αγίοις Πατρός ημών Κοσμά του Εις τον άγιος Θεόδωρον του Τήρωνα . Ρ. Θεού σε ,
ποιητού. Ρ.Scriptor
κάλλιστα. Τιμών profitetur
έστιν άξιονseτους εφευρηdeκότας
narrare τα νυμε
Joanne Θεόδωρε.
.
'Ακροστιχίς. Θεού σε μέλπω δωρεών επώ
Damasceno quæ prælerierit Joannes Hierosolymi- Είς Επιφάνιον Κύπρου . Ρ . Εν τω του θεράπον
tanus in ejus Vila . τος πιστως .
XXXIV . Leonis Allalii , de Joanne Damasceno
1 Εις 'Αρτέμωνα τον μάρτυρα κατά αλφάβητον . Ρ.
et ejus scriptis, ex opere ejusdem non edito , De 'Ανοίγω της γνώσεως θησαυρούς .
libris apocryphis . ) Quæ ill strant editionem Da- Εις τον μάρτυρα Θεόφιλον . Ρ. Αρχή έχρημάτι
masceni, el missa sint. σας .
ΧΧΧV. ' Αναστασίου μοναχού προς τους λέγοντας Εις Ευφημίαν την μάρτυρα . Ρ"Έλκει προς υμνω
μίαν φύσιν επί Χριστού . Ε. Α . Αύτη ή μία φύσις δίαν · ή ακροστιχίς. Εγκωμιαζω την πανεύφημον
του Θεού Λόγου σεσαρκωμένη. κόρην.
XXXVI. Αναστασίου πατριάρχου Αντιοχείας Εις την κοίμησιν της Θεοτόκου . Ρ. Πεποικιλμένη
διήγησις περί της εν Περσίδι γενομένης συνόδου των τη θεία δόξη, η ακροστιχίς. Πανηγυριζέτωσαν οι
ανατολικών επισκόπων, εν ή και περί των εν τη θεόφρονες.
αυτή χώρα γεγονότων τεραστίων κατά την του Χρι- Εις την αυτήν κοίμησιν της Θεοτόκου . Ρ. Παρθέ
στού γέννησιν. Ρ. Βασιλεύοντος 'Αρρενάτου της Περ- νοι νεάνιδες .
σικής χώρας. Εις το γενέθλιον του Προδρόμου . Ρ. Ως όρθρος
XXXVII. Τιμοθέου πρεσβυτέρου περί των προσ- ευπρεπής.
ερχομένων τη Εκκλησία. Ρ. Τρείς εύρίσκομεν τά- Εις την "Ίνδικτον. Ρ. "Ασωμεν, πάντες λαοί.
ξεις , collecti , correcti et aucti ex ms . Leonis Al- Εις Θεοδόσιον τον Κοινοβιάρχην. Ρ. Ως σοφός
lalii. ταξίαρχος .
XXXVII. Φωτεινού Μανιχαίου πρότασις , 'Αντιο- Εις ' Ιωάννην τον Καλυβίτην . Ρ. Πλουτισθείς ταίς
δησις Ζαχαρίου επισκόπου Μιτυλήνης. Ρ. Ει τα θείαις .
εναντία αυτά , αυτοίς ου λέγεται εναντία . Εις 'Ιωάννην τον Πρόδρομον. Ρ. Δεύτε ευφήμη
XXXIX . Cum Stephanus nietropolita Nicomedien » τη γλώττη.
sis opusculo suo , Περί του τριμερούς της ψυχής "Εις τον Ιώβ . P. Τον καρτερικών αδέματα.
( P. " Οτι τρία μέρη της ψυχής), omnia exscripse- Εις τον προφήτης Ησαίαν . Ρ. Φώτισόν με , Κύ
rit ex opusculo Dainasceni De virtutibus et vitiis, ρ :ε .
edendus est idem Stephanus, ut rerum legitimus Et plerique alii.
117 LEONIS ALLATII PROLEGOMENA . 118
XLIX. Troparia, prope innumera, in varias fe.. Joannis Damasceni in Pentecosten.
stivitates . LII . Joannis Zonaræ , in oclateuchum Joannis
L. Τού αυτού λόγος περί των κεκοιμημένων , με- Damasceni expositio pulcherrima.
θερμηνεύτη εις τηνημετέραν ιδιωτικήν την των Κυ- LIII. Marci Eugenici, in quosdam canones Joan
πρέων γλόττα, και πρώτον ήδη αρχεύη . Η γλυκύμ- nis Damasceni expositio.
νοστες τροφαίς, τα δειλίκατα και τίμια φάγια. LIV . Gregorii Pardi, in nonnullos alios canones
LI . Eusthathii , episcopi Thessalonicensis, com- Danasceni espositio .
mentarius salis prolixus el docius in canonem LV . Et alia .
LEONIS ALLATII
DE S. JOANNE DAMASCENO
PROLEGOMENA
Ex opere ejusdem inedito « De libris apocryphis ,
Joannem Damascenum , quem inter doctorum catholicorum album collocat Ecclesia,

diversum esse a Joanne Damasceno , medico , quidquid Symphorianus Champerius , Gaspar
Cunradus aliique in contrarium afferunt, adeo manifestum est, ut si quis id pluribus pro
bare , lucem soli addere conaretur. Ille , Christianis ortus progenitoribus , Christo nomina
dedit , et tandem monachum induens in absolutissimo virtutum omnium cumulo , et perfecta
Christianæ pietatis ratione vitam posuit , et inter sanctos, non ab Orientali modo , in qua
vitam egerat , sed Occidentali etiam Ecclesia collocatur. Hic , gentilibus prognatus parentibus,
inter gentiles et Mahumetanos, Mahumeto in ipso etiam vitæ exitu addictissimus moritur. Ille
er nobilibus et divitibus genus agnoscit , hic ex Damasci regibus; atavus namque illius Ab
dalas Damasco imperavit. Ille sub Leone Isauro , sub quo multa pro veneratione imaginum
pertulit , circa annum Domini 740 floruit , iste post millesimum , anno 1158; iste Græce
scripsit , hic Arabice : scripta postmodum ex ea lingua , et in Latinam , et in Græcam trans
missa sunt. De quibus in Joanne Mesue fusius dicemus.
II. Diversus etiam est a Joanne alio Damasceno, Serapionis filio, qui tempore Isaac Bei
miram , ut nonnullis placet , non ante millesimum scribebat, Mahumeticæ sectæ cultor,
æqualis vel posterior Joanne Mesue. Cum enim alter in alterius scriptis laudetur, necesse
fuerit, vel eodem tempore vitam egisse : vel , si Serapionis filius filio Mesue posterior est ,
7
ab exceptoribus, sive notatoribus, in libros Mesue dicta alterius sententiasque fuisse inve
ctas , vel postmodum ab exscriptoribus , quæ margini a curioso lectore fuerant adnotata , in
textum mala fide fuisse inserta , unde poslea de eorum ætate dissidia inter philologos orta
sunt.
III. Et præterea alius est noster Damascenus a Damasceno scriptore Græco recentissimo.
Hic namque Damascenus nomine , non cognomine. Sic enim concipitur : Movayou Aquasan.
νου του υποδιακόνου και Στουδίτου, του Θεσσαλονικέως. Μonachi Damasceni, hypodiaconi et Studita ,
Thessalonicensis . Plerasque orationes in varias sanctorum celebritates vulgari Græcorum .
( licet aliquando , dum plus nimio antiquæ Græciæ linguam ambit, gratiam communis deturpat,
eamque nobis ut plurimum repræsentat, quam ad excitandum auditoribus risum in scena et
theatro pædagogi, genus hominum stultissimum , reboant), composuit, et Thesauri titulo opus
insignivit : eas postmodum impressores Veneti typis sæpius evulgarunt. Opus, si quædam
excipias, et linguam in meliorem frugem reduxeris, tenuioribus hominibus non incommo
dum , neque injucundum .[11] Diversus item est a Damasceno episcopo, quiGræcorum communi
dialecto varia ex Æliano, Phile et Aristotele , et aliis de natura animalium capitibus nonaginta
( a ) Gregorius Abulfarajius Joannem filium Masa ruro Mondinus de Lentiis in antiquam versionein
wathi, seu Mesue vixisse et Bagdadi artem me canonum ejus , ægre concedit Joannem Mesue ,
dendi Jocuisse refert sub Harone Arrashido calipla dici nepotem ſuisse Abdalə regis Damasci, et lilu
usque ad tempora Almola waceri,qui fratri suo Al lum sic interpretatur, quod licet hæc verba hujus
waiheco successit anno Hegiræ 230 , Christi 816 , libri fuerint Joannis filii Mesue, lamen fuerunt inti
imperante Græcis Theopbilo : adeoque Joanne tulala, sire nuncupaia, filii Hamech, filii Hely , qui
nostro Damasceno recentior fuit . Cæterum Cori eral filius Abdelæ regis Damasci, seu caliphæ Ba
stiamus erat. Memoralur aller Joannes filius Mesue, masci. El certe Joannis nomen Christiani polius
film Hamach , filii Heli , filii Abdelæ regis Damasci, quam Mohammedani ſuerit. Lindanus alicubi eum
qui idcirco Damascenus est cognominatus, quem monachum Benedictinum facil : quam fabulam ex
circa annum 1160 aut 1168 , scripsisse aiunt. Ve culere non vacal , nedum confulare.
119 LEONIS ALLATII 120
concinnavit, et Michaeli Cantacuzeno magno Domartrio transmisit, quæ legi magno tempore
1
apud virum nobilissimum Petrum Velliam Romanum , imperfecta tamen. Ě. Eurń Octav EXOUSIV
1
οι άνθρωποι, όταν θέλουσι να ιδούσι τινά μέγαν άρχοντα. Νisi id dicere velimus , unum esse cum jam
dicto concionum scriptore , qui postea in episcopatum assumptus , rebus similibus colligen
dis ingenium exercuit : quod non crede , nisi aliunde accuratius edocear.
IV. Longe etiam diversus est alius Damascenus Rondinensis episcopus , qui dialogum non
ineleganter composuit , quo statum el mores recentiorum episcoporum Græciæ deplorat.
Halbuit cum abbate S. Anastasie . Titulus ita concipitur , Δαμασκηνού , επισκόπου Ρονδίνης, διά
λογος μετά του ηγουμένου της αγίας Αναστασίας , ήτοι ταλανισμός κατά των νυν της Ελλάδος επισκόπων.
P. Προσαγορεύω.
V. Quemadmodum ergo Joannes hic Damascenus a prædictis diversus est , ita unus et
idem est, nec diversus ab eo quem circa Theodosii Senioris tempora viri non infiminominis
tradunt vixisse , Vincentius Belvacensis Specul. histor. lib . xviii , cap. 100 , et ex Vincentio
Antoninus Florentinus in Chronico . tit . 40 , cap . 10 , $ 4 ; Joannes Nauclerus Chronolog.
volum . II , et præter hos Andreas Dandolus in Chronico Veneto sub Theodosio Seniore :
Joannes presbyter Damascenus hoc tempore viguit, qui infra duodecim annos liberalium
artium scientiam apprehendit, et monachus factus, apud imperatorem de crimine diffama
tus, manum amisit , quam B. Maria ei restituit. Gesnerus in Joanne Serapionis , scribit
cum vixisse anno a Christo quadringentesimo. Joannes Driedo De dogmatibus variis et libris
apocryphis lib . iv , proximum temporibus Augustini fuisse tradit. Idem sentit Trithemius. 2
Nec Joannem Franciscum Picum ab hac sententia alienum fuisse , dum de miraculo Trajani
Cæsaris cum Lilio Gregorio Giraldo sermonem habebat ; refert idemmet Giraldus De poeta
rum histor., dialogo 5 .
VI . Horum sententiam primus , quod ipse sciam , abunde refutavit Giraldus , postmodum
Billius , et ex Billio Possevinus , Bellarniinus aliique recentiores. Manifesto namque ex scri
ptore illius Vitæ Joanne Hierosolymitano, Menologiis Græcorum , et aliis colligitur Dama
scenum sub Leonis Isauri imperio vitam egisse , et ex Anonymo etiam qui Vitam Cosmæ
Melodi descripsit. Quos secuti sunt alii recentiores , Sanderus lib . vii De visibili monarchia ,
Baronius et alii , ne singulos recenseamus . Ipse quoque Damascenus suo testimonio approbat,
qui lib. II De orthodoxa fide , cap . 10 , et lib . De Trisagio , Petri Cnaphei meminit , qui in
quinta synodo sub Justiniano damnatus est . Lib . IV, cap. 12 , adversus Iconomachos dispu
tat, et lib . De hæresibus profert Cyrum , Sergium et Eustathium , qui in sexta synodo con
demnali sunt. Imo oratione i De imaginibus meminit Germani patriarchæ , quem dicit cola
phis cæsum a tyranno, et in exsilium missum . Non ergo qui De orthodoxa fide libros edidit,
>
alius est ab eo qui pro imaginibus dimicavit. Haud enim fieri potuit , aut qui sub Theodosio
vitam agebat , hæreticorum multo post Theodosium tempore in Ecclesia damnatorum men
tionem faceret; et eumdem fuisse , qui pro imaginibus adversus Iconoclastas, et libros Or
thodoxæ fidei composuit , aperte Joannes patriarcha Hierosolymitanus , antiquus sane au
ctor testatur, qui horum omnium Joannem Cosmæ socium , amicum et fratrem , auctorem facit.
VII. Sed examinanda sunt omnino verba Volaterrani , antequam ad opuscula ipsius Dama
sceni convertamus orationem , ut magis lectoribus pateat quantum in hunc sanctissimum 9
virum hæreticorum obstinata pervicacia, ut famam denigrarei , commenta est. Scribit Vola
terranus : Joannes Damascenus Damasci natus , Hebræus , puer Constantinopolim venit : ubi
liberalibus artibus legitime imbutus , et ad Christum conversus, monachi habitum sum
psit , simul et docebat. Captus deinde in littore maris a piratis Saracenis ; ( III) postea
a Theodosio redemptus, magister ejus epistolarum fuit. In suspicionem proditionis veniens,
dextera ei ablata est. Verum postquam deprehensus, qui litteras proditorias stylo Da
masceni probe assimilaverat, in honore apud imperatorem fuit. At ille in cænobium re
gressus, ibi decessit . Euge, mi Volaterrane, historias nobis, an nugas congeris? tecum
namque mihi inter alios res est , qui amenioribus reipublicæ litterariæ temporibus, ex
olidissimis pratis flosculos nobis obnoxios excerpis atque delibas. Joannes Damascenus,
Damasci natus. Non potuit, etiamsi voluisset, aliter dicere . Nec aliam ob causam Damascenus
dictus est , nisi quia Damasci natus. Hebræus. Si ante baptismum id asseris, ægre ; nihilo
minus morem geram : quando etiam proverbio tritum est, neminem Christianum nasci :
attamen Hebræum esse, qui nascitur, si a parentibus Christianis ortum ducat, licet adhuc
baptismo non ablutus sit, sinamus alios dicere, non ita Christiano nomini addictos : nos qui
a fidelibus nascimur, et , si dici fas est, una cum hac solis luce fidem parentum amplectimur, 1
nunquam Hebræi dicemur ante baptismum , licet baptismum protrahi contingat. Omnes enim
omnium gentium pueri, ante sectæ suæ signum Hebræi essent, et gentiles ipsi ante Christi
7
adventum , quod nec Judæi ipsi concedent. Si dicas adultum Damascenum Hebraismo no
mina dedisse, ideoque Hebræum fuisse : hoc , pace tua dixerim , falsum est. Damascenus
enim ab ipsa pueritia Christiana religione imbutus, eam semper coluit, et in ea firmus et .
stabilis, extremo quoque spiritu , quemadmodum per totam vitam , illibatam conservavit,
animam efflavit. ui hinc videas adversariorum delíramenta, qui, nescio ex quo penu , in
commentariis suis referre non sunt veriti , Joannem , cum adhuc esset apud Saracenorum
regem in pretio; simulasse a Mahumeti religione non admodum abhorrere . Nam una cum
eo ad sepulcrunj Mahumeti profectum , et ex regis jussu , melu perculsum , Mahumetum
1
(a) Ejusdem anle memineral oral . s. De Imaginibus, ulet Lconis Isauri , Iconomachorum principis, el ' .
121 PROLEGOMENA . 122
adorasse, et ad laudem illius se inclinasse, et eum publice prædicasse. Quamobrem honori
bus ac muneribus a rege acceptis Damascum fuisse reversum . Hocque lotum ex commen
lario plane fabuloso de ejus conversione proferunt (a). Hæc tamen nugamenta esse detracto
rum , inique tanti viri pro catholica religione et cultu imaginum conatus et studia calum
niantium , ex aliorum scriptorum probatissimis testimoniis deprehendet. Licet enim in
pseudosynodo septima adversus imagines a nefariis illis avito religionis hostibus Σαρακηνό
φρων appellatus sit , non ideo ita dictus est, quasi ullo unquam tempore Saracenorum reli
gioni addictus fuerit , sed quod inter Saracenos tunc Damascum occupantes natus, non una
cum illis sacrarum imaginum cultum ejurasset. Parentes illius Christianos quoque fuisse
scriptor ipsius Vitæ , et alter Cosmæ, apertissime fatentur, et Græci 4 Decembris , in Menæo.
Ούτος ήν επί της βασιλείας Λέοντος του Ισαύρου και Κωνσταντίνου του υιού αυτού εκ Δαμασκού της
πόλεως, εκ γένους περιφανούς , και τη ορθοδόξω διαπρέποντος πίστει • Hic erat sub imperio Leonis
Isauri, et Constaniini filii illius, ex urbe Damasco illustri genere et fide orthodoxa conspi
7
cuo. Menologium Basilianum , γένους περιφανούς , και ενδόξου, και πιστού. Genere illustri,et
glorioso , et fideli. Sed frustra hic aliorum venamur testimonia , cum Joannem ipsum Da
mascenum de semet hoc idem asserentem habeamus in sua fidei professione, in qua aper
tissimis verbis fatetur : Αύτη μου η πάσα ομολογία εν ή εγενήθην · αύτη μου η πίστις, εν ή βεβάπτι
σμαι, και αύτη μου η δόξα, εν ή συνανετράφην, και η συνέζησα . Ηoc est mea universa fidei professio
in qua natus sum ; hæcmea fides, in qua baptizatus sum , et hæcmea gloria, cum qua connutritus
sum , et quacum convixi. In fide Christiana ille nasci non dicitur, qui ab infidelibus paren
tibus, sed qui a Christianis ortum habet, licet adhuc baptismo ablutus non sit, in fide Chri
stiana dicitur, quam in parentibus habet et futuro baptismo amplexabitur : eamque si
ejuraverit, perfidiæ ac perduellionis reus, non minus iis qui se fidei per baptismum subdide
runt, condemnabitur omnino. Non nemo tamen de Patre aliter enuntiarat, cujus historio
lam , cum ohvia non sit , operæ pretium me facturum existimo , si Græce transcribam .
"Άξιον δε μηδέ το μετά ταύτα γενόμενον [IV] , ως φασί, καταλιπείν αδιήγητον · ου γαρ πολύ το εν μέσω,
και ο τούτων πατήρ τη τούδε βίου μεθίσταται και θάνατον, οίμοι, θνήσκει διπλούν , τον της ψυχής και
του σώματος .Τι δε οι χρηστοι παίδεςκαι τααγαθώτατα έκγονα: ουκ αχάριστοι περί τον ευεργέτην φανήναι
ήνέσχοντο• ουδε της μεν οικείας σωτηρίας φροντίζειν, τον δε ούτως αυτούς ελευθερίως θρεψάμενον παρ
ιδείν ,ώστε τοντης ασεβείας καρπόν εκείθεν τρυγάν, καιτα αιωνίω πυρί ταμιεύεσθαι. Και τοίνυν τη διδα
σκάλω προσελθόντες αναμιμνήσκουσέ τε των πατρικών αγαθουργιών, και όπως περίτην πίστιν χωλεύων,
ούχι καικατά τους τρόπους υπέσκαζε,και λιπαρούσι κοινή Θεού δεηθήναι, ως συγγνωμονήσει τούτω, και
μήτης ασεβείας λήψοιτο ταεπίχυρα . Πείθεται τούτοις εκείνος και πώς γαρ ουκ έμελλεν ούτω χρηστος
ανήρ, και πολύ φέρων το συμπαθές ; Και δε συντόνους αγρυπνίαις, και δεήσεσιν εαυτούς επιδόντες, υπέρ
τουτεθνηκότος εδέοντο . Ο δέ γε διδάσκαλος και ταύτα προσετίθει ταις προσευχαις : Κύριε ο Θεός, ο και
Τραϊανόν τον δυσσεβή βασιλέα, και κατά Χριστιανών αμέτρως λυττήσαντα, ταϊς του σου θεράποντος Γρη
γορίου δεήσεσι της γεέννης του πυρός λυτρωσάμενος, και Φαλκονίλλαν την Ελληνίδα ταις της πρωτομάρ
τυρος Θέκλης ευχαίς τω κλήρο των σωζομένων συγκαταλέξας, αυτός επάκουσον και ημών, και ταϊς των
εκλεκτών σου σκηναίς τον των σων οικετών γεννήτορα κατασκήνωσον . » Η δε μεγίστη και πρωτόμαρτυς
Θέκλα, μέγας δε ο θείος Γρηγόριος, και διά τούτο παρά σοι δεδυνημένοι τα μέγιστα• αλλά γε πρόσεισι
και ήμίν αί τε του τεθνηκότος αγαθουργίαι προς αντισήκωσιν, και προσέτι τα ευγενή ταυτι νεόφυτα, και
καλλίκαρπα, κάν εκ φαύλης ρίζης εκβλάστησαν, ώς το ενδέον εκείθεν, ένθεν την αναπλήρωσιν δέχεσθαι.
Έγίνοντο ταύτα δι' όλων ημερών τεσσαράκοντα, και ήσαν ούτως συντόνως δεόμενοι , και την εκ Θεού βο
πην έκδεχόμενου • αλλ' ήν άρα πάντων ενεργής δικαίων ευχή , και το, το θέλημα των φοβουμένων αυτών
ποιείν τον Θεόν, κάντεύθεν πιστούμενον . Της γάρ τεσσαρακοστής ληγούσης ημέρας, γίνεται τι κάνταύθα της
πολλής σου, Χριστέ βασιλεύ, φιλανθρωπίας έργον αξιοθαύμαστον . Νυκτός γάρ επιγενομένης , και τα πολλά
καμάτω προς ύπνος τραπέντων των αγαθών ικετών, ο τεθνηκώς έφίσταται τουςτρισί , και πολύςήν ευ
χαριστών, και χάριν τούτοις ομολογών . Διά των υμετέρων, φάσκων, ευχών του σκότους , και του πυρός
. Ταύτα άμα είδον, και ο ύπνος μεθήκεν αυτούς, και τα οράθέντα προς αλλήλους διηγησά
ηλευθέρωμαι
μενοι την ευχαριστίαν άξίαν τώ τηςδεήσεως των επικαλουμένων αυτόν επακούοντι Θεώ απεδίδoσαν. Και
ταύτα μεν τα παρά πολλών μέχρι της δεύρο θρυλλούμενα. Dignum porro est, quod postea subsecu
tum est, et nonnulli tradunt, in commentaria referre. Non enim multum tempus effluxerat,
el eorum (Joannis scilicet et Cosmæ ), parens vita excedit, et mortem , væ misero ! duplicem
corporis et animi obit. Quid vero probi pueri, optima soboles ? Haud passi sunt benemerenti
non referre gratiam ; neque tantum propriam procurant salutem , et parentis tam effuse bene
fici, ei in alimentis præstandis negligunt, ut impietatis ille fructum perpetuis ignibus ad
dictus decerperet. Quare præceptorem conveniunt, paternorum beneficiorum memoriam re
7
colunt, et quanam parens ratione, licet in rebus fidei vacillans claudicaret, firmo tamen
pectore erat, et ingenio probus. Hinc supplices exorant, ut junctis precibus Deum depreca
rentur, ut illius misereretur, neque supplicium illi pænasque pro impietate constituat. His
ille inducitur. Qui enim aliter fieri poterat apud virum ingenuis moribus, et quam maxime
ad misericordiam propensum ? Quare continuis vigiliis et orationibus semetipsos tradentes,
pro defuncti salute preces fundunt. Magister illa quoque supplicationibus addebat : « Domine
Deus, qui Trajanum regem impium , qui in Christianos immoderate tanquam rabidus canis
særierat , servi tui Gregorii precibus e gehenna ignis liberasti , et Falconillam gentilem
Theclæ protomartyris supplicationibus sorti justorum adnumerasti, tu ipse exaudi nos quo
que, et in electorum tuorum tabernaculis servorum tuorum parentem colloca. Licet enim
(a) Quidni forsan el, ex inscitia rerum et tempo- censeo a libello fpei, cujus Allatius infra inemi
rum sanctissimo dociori ea attribula sint , quæ nit Do 62.
vel filio Mesue Damasceno, vel filio Serapionis obli- (c) Excerpla vero esse ex Vita Sancti Cosmæ Me
gerant ? lodi , certum fit ex ipsomet Leone Allatio dissert. II ,
(6) Professionem banc fidei diversain non esse De libr. Eccles . Græc . , p . 120-128.
Thecla protomartyr maxima fuerit, magnus porro et divinus. Gregorius, ideoque maximo
quoque ex te exsculpscrunt : nihilominus suppetunt et nobis, quæ apponamus,et defuncti res
9
probe gestæ , et nobiles hi recenterque nati, et fructicosi, quamvis ex improba radice orti
sunt, surculi, quibus , si quid fuerit , quod in nobis minus sit, supplere possumus . » Per qua
draginta dies integros hisce persistebant indemisse orationibus incumbentes, numinisque
exspectantes clementiam . Erani vero justorum preces omnium potentes, indeque comprobabatur,
Deum timentium se voluntatem perficere. In ipso namque quadraginta dierum occasu, opus
admiratione dignum pro nimia tua , Christe Rex, humanitate completur. Ubi namque nox
advenit, probis tribus supplicibus præ labore diutino somno sopitis , mortuus ingentes gratias
illis habens et referens apparet . « Vestris , aiebat, supplicationibus a tenebris, igneque libe
ratus sum . » Hæc cum vidissent, e somno excitati, quce viderant, unusquisque alieri enarrat,
debitasque Deo invocantium se preces exaudienti, gratiasagebant. Et hæc quidem sunt quæ
inter plerosque ad [V ] hunc diem vulgo jaciantur . Hæc de rumore illo, ni velis dicere, fa
bella , quæ sua jam ætate multorum animos occuparat, auctor ille . Commentum etiam fuisse
probat, contenditque Constantinus Acropolita, orat. de laudibus Joannis Damasceni : 00cw
μεν ούν εκ διαδοχής οι του αγίου γεννήτορες ευσεβείς, και τον κατ' αρετήν βίον επιφανείς . Μή γάρ δή δε.
ξώμεθα τινάς έτεροία τα περί αυτών ιστορικότας, απερισκέπτως οίμαι τα κατ' αυτούς ακηκούτας , και τα
της αληθείας μη διηκριβηκότας, και των αγίων προγόνων. Και γάρ αληθώς άγιοι μέσον ασεβών, ειλικρινή
την πίστιν τηρήσαντες, των αγίων όντων φυτοσπόρων τουαγιωτάτου τούδε και θειοτάτου καταψευδομένους
.
ανδρος και οίονυπέρ αυτού τους εξ ών προσελήλυθε στηλιτεύοντας · αλλ' ευσεβείς μεν οι γενάρχαι το μα
καρία, ως η αληθής ανέκαθεν ιστορία παραδέδωκεν. Ευσεβείς δε οι πατέρες, και αρετής δια πάσης αντι
TTOLOÚLevo! Botns " Sic itaque per successionem sancti parentes pietate et virtute conspicui
fuerunt. Neque enim illos admittimus, qui de illis absurda quædam scripto tradiderunt,
inconsiderate, ut opinor, rebus eorum et sanctorum progenitorum examinatis (vere enim
sancti inter impios intemeratam fidem servarunt),1 sanctissimi hujusce ac divinissimi viri
mendacio genus conspurcantes, et quasi illius causam agerent, eos, unde ipse - natus est,
vituperantes. Sed beali hujusce progenitores pietatem coluerunt, ut vera de illis jampridem
historia tradidit:pii quoque parentes virtutis omne genus per omnem vitæ cursum consectati sunt.
VIII. Sequitur Volaterranus. Puer Constantinopolim venit . Nihil minus : nunquam Dama
scenus Constantinopolim venit, quam nec aspicere vivo per alias occupationes datum est. Ipse
namque Damasci nascitur : ibidem munificentia, ne dicam prodigalitate, patris a Cosma mo
nacho pio et doctrina atque eruditione magno una cum altero Cosma Melodo , tum profanis,
tum nostris disciplinis apprime excolitur : postmodum elato funere patris, ipse dignitatibus a
Damasci satrapa oblatis , summa etiam contentione , rebusque domesticis neglectis, post
recuperatam divæ Virginis beneficio manum , Hierosolymas profectus, in Sabæ monasterio,
vilæ quod supererat , sub agresti nimis et iracundo sene peragit, ubi tandem fine vitæ posito
sepelitur; et bellum Iconoclastis indictum , ex Damasco primum , postea ex Palæstina, li
cet eminus, animose tamen proficueque admodum confecit. An ergo, qui vitæ suæ rationem
ila diviserat, Constantinopolim venit ? Huic rei testis est Joannes Hierosolymitanus patriarcha ,
accuratus sane : Vilæ illius scriptor. Verba sunt : 0 o yapotevuposoutos dvie, où etv Opáxty
τότε οικών, εις Σαυρομάτας απέτρεχεν, ουδέ έκ της Βυζαντος εις Ηρακλείας στήλας απέφυγεν, αλλ' εν
Δαμασκώ το πρότερον, έν Παλαιστίνη το δεύτερον ποιούμενος τάς διατριβές, και εν ερήμω τόπω ασκούμε
νος, αντεπαλαμάτο προς τον Λέοντα γενναιότατα . Αt vir iste φuί α gratia nomen sortitus est neque
Thraciam incolens ad Sauromatas perrexit , neque ex Byzantio ad columnas Herculis confugit ;
sed cum prius Damasci, postea in Palæstina vitam traduceret, seque in solitariis locis exer
ceret, strenuus et impavidus adversus Leonem depugnabat : Et infra. Kai atriWV Els 'lsposóduqca
και την προσήκουσαν προσκύνησιν ποιησάμενος εν τόποις τούτους τοίς σεβασμίοις , ώς έλαφος δι
ψώσα τον Θεόν εις την έρημον εξεισι , και την του θεοφόρου Σάβα λαύραν καταλαμβάνει , έχων οπαδών, ου
της οδούμόνον, αλλά και του σκοπού κοινωνών Κοσμάν. Ει inde , Damasco profectus Hierosolymas, fa
ctaque in venerabilibus locis adoratione decenti, mox velut cervus siliens Deum, in deserta
abiit, et ad beati Sabu monusterium perrexit, non tantum itineris, sed ejusdem instituti comite
Cosma. Et tandem : Εκείνον δε και εις τούτο τέπεικεν ο ζήλος ο ένθεος, ως υπέρ τους θείους νόμους
αγωνισάμενον εκ Δαμασκού μέν πρότερον, εκ δε Παλαιστίνης το δεύτερον βαλείν τους εν Κωνσταντινουπό
λει των σεπτών εικόνων καθαιρέτας και υβριστάς. Ναm φuod ex Damasco prius , et»postea ex Pale
stina, in eos qui venerabilium imaginum Constantinopoli direptores erant et contemptores,in
>
vectus est, nihil cum aliud impulit quam zelus divinus.Et cum somel e loco patriarchæ
Hierosolymitani jussu secessisset,ubi ab eodem facultas data est, recta in eumdem regreditur.
Ιωάννην δε και τους των Ιεροσολύμων 10ύνων οίακας, εκ θεοπνευστίας μεταστειλάμενος , εν καθέδρα
πρεσβυτέρων αινείν τον κύριον τούτον χειροτονεί· ο δε προς την του θεοφόρου Σαβά λαύραν αύθις επανιών.
Idem Hierosolymorum gubernator, divina inspiratione etiam Joannem vocat,'et ut ex cathedra
seniorum Deum laudet, presbyterum ordinat , qui tamen mox ad divi Sabbce monasterium re
diens, etc. An rectius Damasceni itinera moresque subdistingui potuerunt ? Non in urbe Byzan
tio , sed aliunde longo locorum intervallo dissitus, calamum adversus [ VI] Leonem perstringit.
Frustra Leo in præsentem , et quem ipse perimere poterat, litteras ad Damasci præsidem con
fingit. Volaterranus,ubi liberalibus artibus legitime imbutus. Qui is potuit liberalibus arti
bus Constantinopoli imbui , in qua nunquam fuit ? quemadmodum et que subdit, ibi hadi
tum monachi sumpsisse et docuisse. Habilum monachi sumpsit in Sabæ monasterio, in quo et
studiis et monumentis conscribendis operam dedit. Et ad Christum conversus. Ergo natu gran
dior et ætate adultus, in qua pietas et fides placere posset.At Vitæ illius auctores eum a parvulo
125 PROLEGOMENA. 126
puero , etin ipsis incunabulis sacro fonte ablulum tradunt . Tixte tal oñv ajtó moals oŰtos o hapa
προς , και απαλώ τω σώματι, έτι τη διά της πνευματικής μητρός αναγεννήσει, τέκνον φωτός ο πατήρ τον
vidv åtspráčetai. Nascitur igitur illi puellus præclarus iste, quem adhuc tenero, corpusculo re
generatione per spiritualem matrem filium lucis facit. Volaterranus, Captus deinde in littore
maris a piratis Saracenis. Quæ istæc fabula est ? ' ut bene ex alto jamjam periturus et hærens,
nec incommodo adagio , in aqua, vento secundo in littus portumque subducitur: unde postea
inflatioribus velis ad somniandum mentiendumque eversionem facit . Quonam id in littore actum
est :? In ipsone Constantinopolitano, an longe ab eo aberrans littore piratis præda objicitur,
illisque Saracenis ? At, mi homo , id temporis, licet Saracenorum natio (neque enim ad rem per
tinet) in hac rerum luce , lucis usura frueretur ; attamen intra proprios fines, sua sorte conten
tam interclusam fuisse , nec alienis inhiasse fortunis, ad illa tempora, ne nomine quidem , ut ita
dicam , cognitam certissimum est. Illaanno imperii Heraclii duodecimo, orbis conditi' 6131,
Christi 622, post Theodosium primum 227 , post Theodosium minorem 172, ut harum rerum
scriptores Theophanes monachus, Constantinus Porphyrogeneta, Georgius Hamartolus, Geor
gius Cedrenus, aliique asseverant, disruptis propriis repagulis in exitum potissimum Græciæ
et insularum , vario certaminum eventu sub diversis ducibus, tum primum effusa, pulcherri
mam deinde Orientalium regionum faciem funestissimis cladibus conspurcavit. Quo etiam anno
Stephanus Mathematicus, qui tunc temporis florebat, de Saracenorum exitu thema constituit.
Non potuit ergo sub Theodosio a Saracenis, qui nulli erant, capi. Postea a Theodosio redem
plus,magister ejus epistolarum fuit. Somnia, et nova omnia et a scriptoribus sciolis, ct aliud
quidpiam agentibus (neque enim serio ea dictasse verosimile est) tradita . In suspicionem pro
ditionis veniens, dexiera ei ablata est. Verum postquam deprehensus, qui litteras proditorias
stylo Damasceni probe assimilaverut, in honore apud imperatorem fuit. De manu per nefas exci
sa Damascenimentionem induxit : eam beneficio Virginis mire restitutam ,quod potissimum erat,
tacet. Sane Theodosio nullam ob causam insigniter injuriam facit : scelus enim illi appingit
quod non patrarat. Necinjuriam minuit illi Damascenus, post
detectam fraudem honorifice
exceptus. Id namque et homo immanissimus, et Christiani nominis hostis veritate comperta
luculentissime obiisset. Dein ille in cænobium regressus , ibi decessit . Et id quoque a veritate
longe est. Nunquam enim egressus, non potuit regredi ; et qui institutum quod sibi semel
animo fixerat, nunquam dimiserat, non potuit illud sibi denuo refovere . Scripta ejus utilia
ab utraque recipiuntur Ecclesia. Hic tandemdum finit Volaterranus, in mentem rediit, verum
que nescio qua ratione fassus semel est. Finisset utique citius. Sic enim minus ineptiarum
congessisset, nosque ab illis refellendis molestia tædioque liberasset. Alii etiam cautiores cum
Volaterrano multa desipiunt, que sufficit in Volaterrano improbasse, ne recoclam cramben
reponere videamur.
IX. Verumtamen cum tantæ in Volalerrano cæcitatis causam non sine admiratione perqui
rerem , tandem eum ex stultis quibusdam de Joanne Damasceno narrationibus stultissimum
factum deprehendi. Facem mihi prætulit Giraldus De poet. , histor. Dial. 5. Inter quos ille est
qui ejus Vitam copiose descripsit : cujus piget fabulas hic vobis referre. Hinc cum ejuscemodi
Vitam mihiconquiro, in unam illius partem utcunque incidi apud Vincentium Belvacensem
Specul. histor. lib. xvii, cap . 103 , et Petrum Equilinum lib . iv , cap. 135. Namque hi omnino
>
ex nugamentis illis sua contexere veriti non sunt , et potissimum Centuriatores, qui propter
Damasceni studium in imaginibus propugnandis (Viiſ infensi , quid non in Damascenum
deblaterant.Et, ut acerbius urgeant, sermonem De ejus conversione diversum
hac Vita ( neque enim illum vidi ),, in medium proferunt. Sed sermo hic sua,utruit
existino, ab
inanitate,
et apertissime a Damasceni nominis hostibus contictus deprehenditur , cum ea contineat qua
de Damasceno dici non possunt . DeVita quid sentiendum sit, paucis accipe.Vincentius sub
Theodosio III, vel Anastasio , a quo dicit,monachalem habitum sumpsisse. Novum est hoc,
imperatores monachalem habitum dare . Vincentius ait , raptum a Saracenis, in Persidem dela
tum ; Petrus in Ægyptum . Vincentius, cum inter prædones prædæ divisio fieret, contigit, ut
cuidam inter eos dilissimo Joannes in partem veniret ; Petrus , ad Ægyptum ducentes, cuidam
Saraceno diviti vendiderunt. Vincentius, a Theodosio missa legatione sub pæna capitis do
mino mandasse, ut ei quantocius mitteret : qui præcepto imperiali contradicere non ausus est ;
Petrus, Theodosius , qui ei fueratolim
redemit. Vincentius, Constantinop amicissimus, Joannem precibus acprelio
reductum , monasterio inclusum multo a Saracenis
, eum sæpius pro nego
tiis maximis imperatore consulente. Petrus, quem Constantinopolim reductum , suumcancella
rium fecit, ejusque consilio et industria curiam totam regendam commisit . Nec ab alio penu
sunt quæ de Joanne Damasceno narrat Joannes Nauclerus, volum . II De general. 14. Quid in
his tam vehementer repugnantibus ac secum adversantibus firmum ac stabile dices? Otium
abutentium homuncionum mera somnia , mihi crede .
X. Illud quoque addam : Joannes Damascenus apud Vincentium proditionis reus , pessi
mus Sarabaita (a) declamatur. Quid illud nominis sit , explicandum.Sarabaitas eos esse mona
chos , qui consilia evangelicæ doctrinæ et monasticam disciplinam renuunt, colligo ex S.
Benedicto suæ Regulæ cap. 1 : Tertium monachorum teterrimum genus est Sarabaitarum,
qui, nulla regula approbati, experientia magistra sicutaurumfornacis, sed in plumbi natura
(a) In actis illis commentitiis Vita S. Joannis num , fabularum istarum indicat auctorem , qui ,
Damasceni, iratus imperator hoc convicio adversus cum ex Regula S. Benedicti didicisset quoddam
Joannem usus refertur : 0 nequissime Joannes , be- genus fuisse monachorum nullius disciplina , qui
neficiis meis ingrale, malum mihi pro bono reddi- Sarabailie nuncuparentur , sanctum monachum
disti , Sarabaila pessime. Qui locus hominem !!!
> Joannem hac voce a principe lacessitum finxit.
molliti, adhuc operibus servantes sæculi fidem , mentiri Deo per ton suram noscuntur, qui bini,7
aut terni, aut certe singuli sine pastore, non Dominicis, sed suis occlusi ovilibus, pro lege eis
desideriorum est voluptas , cum quidquid putaverint vel elegerint, hoc dicunt sanctum, et
quod noluerint putant non licere. odo Cluniacensis abbas,lib. in Collat.. , cap, 23 ; Petrus
Damianus epist. 4 libri v ; Isidorus lib. 11 De ecclesiast . offic. , cap. 16 , fuse horum Sarabai
tarum genium et ingenium æque ac S. Benedictus explicant . Unde vero nomen traxerit, in
Græcis frustra quæsivi. Putabam a Balvw postea Bions ambulans , aberrans , gradiens , ut et
illud λαλοδαρμπαρομελορρυθμοβάτης. Attamen sara annexum nullum essein ealingua comperie
bam . Neque enim a cápabos, pudendo infamique nomine, et a quo honestas abhorruisset
Christiana, derivatum existimo. Quare ad externos confugio, et a Syris acceptum nomen ju
dico . Sarabaita namque apud eos , sive scripseris cum Š, negligentem , relinquentem ac ab
negantem domum ; sive cum sade , suadentem domum significat. Quod ab hostibus in Damas
cenum prolatum est, ut eum a propriis descivisse, et in exteras animum advertisse innueretur.
Ideoque pessimus Sarabaita , quasi diceres, rebellis, apostata, suorum proditor, inimicorum
fautor, et quidquid aliud ad procacern et rebellantem animum dici posset.
XI. Dictus fuit Mansur. Incertum mihi, an a familia, vel Leonis imperatoris contumelia.
Nicephorus Constantinopolitanus in Chronico : Και Ιωάννην τον από Δαμασκού της Συρίας, το
Ér!x nv Mavroup. Et Joannem Damascenum , cognomento Mansur. Suidas: 'Iwávyns o Aquasxavos
Ò ÈTexłroels Mavroup. Joannes Damascenus, cognominatus Mansur. Sed hæc familiæ nomen
non inferunt. Cognomen duntaxat illud- aliunde etiam in Joannis nomen et lares domesticos
potuit immigrare. Et sane aliunde immigrasse, verba S. Stephani Junioris, apud Stephanum
Byzantinum qui ejusdem Vitam descripsit,inferunt : 'Εν οίς και ο τιμιώτατος Ιωάννης ο Δαμασκη
νός πρεσβύτερος, και παρά του τυράννου τούτου Μανσούρ επονομασθείς , παρ' ημίν όσιος και θεοφόρος, ουκ επαύ
gato ypźceiv. Inter quos et præstantissimus Joannes ( VIII ] Damascenus presbyter, qui a tyranno
Mansur cognominatus, apud nos sanctus et deifer , nunquam cessavit scribere. Et apud Simeo
nem Metaphrastem : Μεθ'ών και ο την γλώτταν εύχαρις Ιωάννης ο θεοφιλής πρεσβύτερος, όν ήλοιδορος
εκείνη γλώσσα, και στενή μεν την παίδευσιν, περιττή και εύθηκτος την κατηγορίαν Μανσούρ επεκάλει.
quoque
Consimili modo ille lepida lingua præditus, ac pius presbyter Joannes, quem ille petu
lanti ac maledica lingua tyrannus, atque eruditione quidem angusta, cæterum ad vituperandum
copiosa et peracuta, Mansur, appellabat. In septima etiam synodo act . 6 : 'Iwávvns ot, os
παρ' αυτού υβριστικώς Μανσούρ προσηγόρευται. Joannes vero, qui ab eodem per contumelia
Mansur cognominatus est. Paulus Diaconus, Hist. miscell. lib. xu : Joonnes, qui bene cognom
minatus est Chrysorrhoas propter auream et fulgidam Spiritus sancti gratiam , quæ in ipso
tam verbo quam in vitæ actu effloruit, quemvidelicet Constantinusimpius imperator annuo
propter eminentem ejus orthodoxiam anathemati submittebat, pro Mansur, quod ejus avitum
nomen est, quodque redemptoris interpretatur, sensu Judaico novum Ecclesiæ magisiruin
Manaeron, mutato nomine, υocitabat. Et Cedrenus: Ιωάννηςμοναχός ,και πρεσβύτερος , ο χρυσορ
ρόας και του Μανσούρ, και ερμηνεύεται Λέντραβος, όνπερ ο δυσσεβής Μανζήρ Ιουδαϊκή φρονήματι μετονόμασεν.
Joannes monachus etpresbyter, Chrysorrhoas cognomento, Mansuris filius quod notat Len
trabus, quem impius judaico sensu in Manzerem immutavit. Cedrenus itaque Damasceni patri
Mansur nomen fuisse, et ex eo per allusionem ab impio Manzeris nomen distortum inditumque
Damasceno tradit : Mansuremque lentrabum denotare. Quid autem lentrabus sit, adhuc quæ
rit Meursius, et ego cum eo . Cedrenus Damasceni Patrem Mansur nuncupat . Et forte ob muni
ficentiam , aliaque præclara facinora , quibus ante alios Damasci Joannis pater eminebat,
Mansur illi cognomen prius a civibus additum est, ut inter Arabaş fieri solet, et ego apud
illos regibus illud quoque exhibitum , si me memoria non fallit, legisse videor ( a) , postmo
dum in proprium degeneravit, quod deinde Joanni a paterna contestataque virtute minime
degeneranti tribuerunt ? eo namque victor, adjuvans, notus significatur. Virtutis tandem co
gnomen tyrannus ejusdem litterulæ immutatione in infamiam distraxit. Ut enim mihi relatum
est, ab expertissimis in ea lingua, Mansur cum s, vel scin scriptum notare eradicatum, sepa
ratum , evulsum ,secatum . Quare tyrannus eo nomine innuit Joannem ab eo dissentientem ,
neque una cum eo imagines oppugnantem a communi Sidelium fide fuisse avulsum et separa
tum . Quam postea contumeliam Damascenus sibi ab hæreticis oblatam sua doctrina ac
sanctimonia in maximum laudis præconium convertit. Ut hinc videas nimiam aliorum in
discernendis ejusmodi vocabulis περιέργειαν .
XII. Loqueretur alius, nec inverisimilia , si codices antiquissimi et libri Græcorum eccle
siastici nos non fallunt, cognomen illiusnon aliud fuisse quam Arcla. Sic enim ipse in iisdem
libris cognominatur ante canonem in Pentecosten, quem ille carmine iambico composuit.
Ibi enim nomen auctoris hoc modo prefigitur, Ιωάννου του 'Αρκλά κανών διά στίχων ιαμβικών εις
Thv eyizv llevenxosthy . Joannis Arclæ canon carmine iambico in sanctum Pentecosten. Illius
acrostichis est, Θειογενές λόγεπνεύμα , Εt principium , Θείω καλυφθείς. Εt fere omnes in hunc diem
canonem illum Damasceno tribuuni . Quare erit nobis Joannes Arcía Damascenus in posterum ,
qui hucusque Joannes tanquam notior illustriorque ex patria, quam suo cognomine Damas
cenus innotuit . Sed vellem alii ante me id dixissent. 'Eyi 6 € tol où taXU TIELOhs.
XIII. At undenam hauserit Possevinus eum sacerdotem non fuisse ; et quinam sunt qui id
scribunt, dicat ipse. Ego sane in manuscriptis codicibus, iisque satis antiquis, eum presby
teri nomine insignitum comperio . Scribitur namque : 'Iwanvou apeshutépou toŰ Aapaoxnvoù,
Joannis presbyteri Damasceni . Stephanus Junior eum apud Metaphrastem , ó thv yottay
(O) Videsis Abulpharajium , Elmahinum , ct alios historic Arabum scriplores.
.
εύχαρις Ιωάννης, ο θεοφιλής πρεσβύτερος preclara lingua preditum, ac pium presbyterum ; et

apud Stephanum Byzantinum, εν οίς και ο τιμιώτατος Ιωάννης ο Δαμασκηνός πρεσβύτερος Inter
eos et celeberrimus Joannes Damascenus presbyter. Joannes Hierosolymitanus : Toy 'lwávny
δε ο τούς των Ιεροσολύμων ιθύνων οίακας εκ θεοπνευστίας μεταστειλάμενος εν καθέδρα πρεσβυτέρων αινείν
τον κύριον τούτον χειροτονεί. Joannem autem idem EcclesieHierosolymitane gubernator divinitus
accersitum ,ut incathedra seniorum Deum laudaret, presbyterum ordinarit. (IX ) Etne presbyte
rum cum episcopo confundas, idem auctor prius Majumæ episcopum ab eodem Hierosolymitano
antistite Cosmam creatum refert, a cujus ordinatione ordinationem Damasceni distinguit. Cos
mas scilicet episcopus, Joannes presbyter ordinatur. Præterea Græci in Synaxario 4 Decembris,
Μνήμη του οσίου Πατρός ημών Ιωάννου μοναχού και πρεσβυτέρου του Δαμασκηνού Commemoratio_S.
Patris nostri Joannis monachi et presbyteri Damasceni. Et Gregorius protosyncellus in Re
sponsione ad epistolam Marci Ephesini: 'Εν τω επ’ Εκκλησίας αναγινωσκομένο λόγω των επιγραφών
έχoντι, Ιωάννου μοναχού και πρεσβυτέρου του Δαμασκηνού. Legitur in Ecclesia sermo cum hac inscri
ptione, « Joannis monachi et presbyteri Damasceni. » Possevinus sane Augustiniäc Hieronymi
more loculus non est, apud quos sacerdotis nomen aliquando episcopum sonat.
XIV. Scripsit itaque multa ab utraque Ecclesia comprobata , in eoque honore semper ha
bita,quo et aliorum ecclesiasticorum sanctorum Patrum monumenta . De fide orthodoxa ; Con
tra imaginum hostes ,Orationes panegyricas, canones diversos in dies festos sanclorum , tra
ctatus contra hæreses,aliaque plurima,quæ partim supersunt adhuc,partim tempus vorax ab
sumpsit. Scriptorum elogia lubens prætereo, cum passim omnibus obvia sint ,non ita tamen,
ut quæ penes me lucem exspectant silentio involvam.Anonymus :
" Οντως ποταμός τυγχάνεις , Ιωάννη,
Ψηγματίας άλλος τις , ή χρυσορρόας ,
"Αρδων νοητώς των πιστών τας καρδίας.
Τη πλημμύρα παντί μέ σου των δογμάτων.
Et alius :
Η βίλβος αύτη τους σοφούς φέρει λόγους
Ούς Ιωάννης της Δαμασκού το κλέος ,
"Εγραψε πλησθείς Πνεύματος παναγίου.
Et de canonibus ,
" Ο Δαμασκηνός και σοφός Ιωάννης
Σαφώς εξυμνει θαύματα του Δεσπότου .
Et qui non heri aul nudiustertius, sed multis abhinc annis eosdem libros descripserat,Joan
nes monachus, Arsenii frater
Το τού λόγου έντεχνον κάλλους ως γέμων ,
Προς το λαμπρόν γένευκε της Εκκλησίας.
Τών δογμάτων φέρων δε την θεωρίαν,
Σεμνήν , αληθή, πρός σοφοίς τιμωμένην
"Οξείνος ειδώς πυρπολούμενος ζήλο,
Γράψας προήχθην εκ Θεού λαβών σθένος .
Ξένος γάρ είμι. Γης απ’ άλλης εν Θράκη
Μέτοικος ήλθον , αλλά προς παροικίαν
Συν 'Αρσενίω Ιωάννης το πόθω,
Συζων αδελφώ σώματος διαιρέσει.
Τον των μοναχών στέργομεν δ' όμως βίον.
'Αλλ', ώ Τριάς πάνταρχε , συν τούτω τελεϊν
Τα θεία μ'ευδόκησον εν παντί χρόνω.
Macarius Ancyranus contra Barlaamum cap.35: Δαμασκηνόν μέντοι ειπών , πάντας τους διδασκάλους
και θεολόγους συμπεριλαβών εδήλωσα • στόμα γάρ και διερμηνεύς ούτος ο πάνυ πάντων των θεολόγων, ου
.
χάριν και οίς γράφει, ου λέγω, αλλά λέγομεν φησίν ούγε ηλίκον το των λόγων ύλος, καιη των δογμάτων
ακρίβειά τε και στάθμη , και όσον το εν άπασιμέγιστονκλέος και των οικουμενικών αγίων συνόδων εβδόμη παρ
lotnis.v. Damascenum autem cum dico , omnes doctores atque theologos in unum collectos signifi
cavi. Magnus etenim hic os et interpres theologorum omnium est. Quapropter in iis quæ ille
scribit,non , dićo , sed, dicimus , ait. Cujus quanta sit in eo orationis sublimitas et dogmatum
>
integritas et amussis, quantum sit in omnibus percelebris gloria , inter ecumenicas sanctas
synodos septima commemorat. Georgius Chioniades Expositionibus in Damascenum : [X]
Ούτος ο άγιος Πατήρ ημώνσυνεγράψατο και λόγους δογματικούς περί της ακαταλήπτου θεότητος, και των.
μιαρών εκείνων Λέοντος του Ισαύρου υιού Κόνωνος, και του υιού αυτού Κωνσταντίνου του Κοπρωνύμου των
κατηγορούντων αυτών και καλούντων βλάσφημον Μανσούρ και των ομοφρόνων αυτών και ασεβών βασιλέων.
Hic sanctus Pater noster composuit orationes dogmaticas, de incomprehensibili Deitate, et
adversus exsecrandos illos Leonem Isaurum Cononis F. et illius filium Constantinum Copro
nymum , qui eum accusabant, vocabantque blasphemum Mansur, et adversus eos, qui una cum
illis sentiebant,impios imperatores. Hic obiteranimadvertimus falso Leonem hunc filium Co
nonis a Chioniada dici. Leo namque ille et Conon vocabatur. Etenim historici, et præcipue
Græci tradunt, Conon illi fuisse nomen tó Baritiativbv, in baptismo inditum .
XV . Ex his quidam onnia , alii potissimam eorum partem a Joanne hoc nostro, qui sub
I.eone florebat abscindentes, ad seniorem illum sub Theodosio, quem ipsi sibitepidissime
fingunt, referunt. Id ut melius innotescat, de singulis sermonem instiluam , et primum de iis
quibus Fides orthodoxa nomen dedit : eos quippe omnes illi qui duplicem Damascenum
comminiscuntur, seniori 'ascribunt, quem non elinguem indoctumque, sed facundissimum
et rebus divinisapprime eruditum fuisse pronuntiant.
XVI. Diversus est a Joanne Ægyptio . Etmirum sane est, hunc nobis Damascenum a tot tan
tisque viris intrusum , cum nusquam ea ætate Damasceni nomen in historicis Græcis Latinis
que , vel aliis scriptoribus, antiquis tamen, occurrat. Licet enim sub Theodosio Joannis
nomen , idque celebre oh sanctitatem , qua vir ille pollebat, obvium sit , illum tamen ex Da
masco fuisse, nemo est , qui asserat :: imo aliis regionibus ortum , palam Theodoretus, Histar.
lib . v , cap . 24 ; Sozomenus, lib . vi , cap. 28 ; Callistus , lib. xi , cap. 34,fatentur , qui euni Ægy .
ptium faciunt, et quod dignum admiratione est , tradunt nunquam eum ex Ægypto, nisi ad
Thebaida , idque nutu divino recessisse . AtétePE TIS , inquit Sozomenus, yard toutous Óv louev,
'Iwávons év Alyúttw . In iis autem , quos in Ægypte floruisse cognovimus , Joannes facile pri
mas tenebat . Et paucis interjectis : Επει δε γέρων ήν , κατά θείαν πρόσταξιν μετοικισθείς εις Θηβαΐδα ,
TheLotwv Breito Lovostnpios. Ubi autem senex factus est, jussu divino in Thebaida se confert,
et plurimis præfuit monasteriis. Qui hunc Damasci natum , vel Damasci monia contempla
tum dicemus ? Itinera Damasceni multe ab his diversa supra commemoravimus , qui mona
chus factus, semper aliis subdi voluit ad ultimum usque vitæ spiritum , tantum abest , ut
monasteriis plurimis præfuerit . Hunc nihilominus Joannem arbitrati sunt aliqui , ut etiam ad
notavit Baronius in Martyrolog. 6 Maii, Joannem Damascenum fuisse, ideoque Damascenum
9
ad tempora Theodosii amandant.
XVII. At quomodo hic Ægyptius, infans, atque imperitus, et disciplinarum alioquin rudis ,
et pene dixerim dypáupatos, theologici operis De fide orthodoxa (cujus operis ! ) auctor
potuit ? Divinitus eum afflatum , divinitusque scientiis imbutum scripsisse , insipiens ipse fue
ro, si dixero, qui divina oracula attente perlegi, et circumspecte consideravi, et si quid post
modum Numine dictante in chartas relatum est. Dicendi modus, ratioque,el color, ac succus
orationis, in illis multo ab hoc Damascenico diversus est , in quo quamvis nimis patens nu
men , et doctrina revelata sit, eam tamen ab ingenio dictantis manare, et pro captu illius
digestam atque adornatam manifeste conspicio. Liberum scriptoris ingenium , et vires hu
manas in rebus arduis, atque supra earum captum sese conantes, et humanis disciplinis
subnixas, divina quæque in obscuris, atque in ænigmate non admodum secure speculantes,
deprehendo . Uno verbo, in hisce libris De fide orthodoxa,eamdem quam in aliis Patribus
doctrinæ majestatem ac divinitatem agnosco , Deo vero dictante illos exscriptos fuisse nullus
approbo . Sed quid ille Ægyptius scribendo potuerit afferre, dicat Sozomenus, Kal ypájenata
μη μαθών, ουκ εδείτο βιβλίων εις ανάμνησιν, αλλά πάν όπερ έλαβεν εις νουν κρείττον λήθης ετύγ
xavev. Qui licet litterarum ignarus, libris tamen non eguit ad recordationem , sed quidquid
mente complectebatur, illud nulla delere poterat oblivio. Quod clarius exposuit Callistus lib.
ΧΙ . cap. 34 : 'Αμύητος δε៦ γραμμάτων ών , ήκιστα βίβλων εδείτο πρός γε [X ] ανάμνησιν · πάν γάρ όπερ
ακούσειεν, και εις νουν λάβοι , καθάπερ υπέρτερος πάσης λήθης, ήν ταμιευόμενος , και καιρό της χρείας
Tipoxelpov ćwpãco, Et cum litteris initiatus non esset, minime tamen ad memoriam libris opus
habuit . Quidquid enim semel auditum mente complexus esset , id supra oblivionem omnem
conservabat, et quocunque tempore usu ejus opus esset, promptum ad manus habebat . Vides
illitteratum hominem non indiguisse libris ad excitandam memoriam , quandoquidem , quæ
semel memoriæ mandarat, nusquam in posterum obliviscebatur. Pertinax siquidem reti
nendi quæ semel concepit memoria, aliorum monimenta negligit. At qui ita edoctus est, ut
memoria tantum polleat, quomodo libros, et libros De fide orthodoxa scripsit : sed qua
nam ratione, ut id quoque edisseram , litterarum rudis, et legendi nescius aliquid memoriæ
mandare , et illud postea absque librorum adminiculo landiu memoria retinere poluit ?
Facillimo id negotio , si morem veterum ascetarum consideres :: illi namque rudibus ani
mis, memoriæque magistræ ope, sedula psalmorum repetitione Psalmos aliaque Scripturæ
sacræ loca ingerebant, quæ illi postea continua recitatione absque librorum adminiculo me
moria retinebant. Vide Epiphanium orat . De fide orthodoxa et apostolica Ecclesia, in fine,
et lepidam de Pambo narratiunculam apud 'Socratem , lib. iv . cap. 23 , qui Pambo aypara
yatov vocat, quemadmodum hic Sozomenus Joannem , ypápuasa un jabóta, et Callistus, ypau-
uátov kuuntov. Quantum vero aberret Billius, qui hunc Ægyptium cum Sinaita confundit, in
fra cum de historia Barlaami et Josaphati sermo erit, dicemus.
XVIII . Joannes Ægyptius libros De fide orthodoxa non scripsit. - Sed scripserit Joannes iste,
sive ex se , sivedictante Numinelibros,eosqueplurimos, sane libros ille De fideorthodoxa,qui illius
ælatem non ferunt, nec Theodosii tempora ,scribere non potuit . Joanncs enim ante Italicam ex
peditionem Theodosii imperatoris contra Eugenium tyrannum in Thebaide commorabatur
( Sozomenus lib. VΙΙ , c . 22 : "Έγνωκε (Θεοδόσιος) περί τούτου συμβούλω χρήσασθαι Ιωάννη το εν
@ nbaiôe uovaxý . (Constituit in hanc rem Theodosius uti consilio Joannis monachi,in Thebaide
mmorantis ; et Callistus : "Έγνω δή συμβούλω περί τούτου χρήσασθαι Ιωάννη το έν Θηβαΐδι διαλάμποντι
povayo.Consilio Joannis enitentis in Thebaidemonachi sibi utendum esse statuit); et Thebaidem
ille petit senio jam confectus (Sozomenus : Επει δε γέρων ήν, κατά θείαν πρόσταξιν μετοικισθείς εις
en faiða , helstwv freito povasenplwv . Ubi autem senex factus est , jussu divino in Thebaida se
confert, et plurimis præfuit monasteriis ; Callistus , 'ERE! Od pechons èyéveto els @ r,Catoz duen
τινι θεία μετοικισθείς καθηγεμών πολλών μοναστηρίων εγένετο. Ubi autcm ad senectutem pervenit ,
visione quadam divina Thebaidem incolere jussus, multorum monasteriorum dux factus est).
Quare hic vel adhuc imperante Theodosio, vel paulo post ejus obitum diem obiit extremum.
Non potuit ergo Basilii, Gregorii Nazianzeni,Gregorii Nysseni, imo vero Chrysostomi, Procli
et Cyrilli operum meminisse, quorum alia quidem non cdita , alia nondum elucubrata erant .
Hinc ulterius argumentabatur Nicolaus Alemannus, qui de isto Joanne plura disceptat. Sed fuc
rint hæc omnino exĉoto , el Joannes hic ad Theodosii usque Junioris tempora, licet Theodoretus
el Sozomenus, illius tempestatis scriptores, contrarium significent, superstes fuerit, et Cyril
lo æqualis : quid , quæso, hos omnes coætaneos, imo suos filiolos ita religiose veneratur,
ut eos singulis fere capitibus, ayious, le pous, waxapious, si ubi ipsorum scripta laudare conti
gerit, appellet ? Ita ut non dubitet Cyrillum , omnium jam dictorum ælale minimum , et sibi
æqualem , cum Athanasio sanctitate clarissimo, jamque multo antea vita functo, componere,
et pari pietate venerari . Και όσα είπομεν, inquit lib . III , την φύσιν του λόγου σεσαρκώσθαι κατά
τους μακαρίους Αθανάσιόν τε και Κύριλλον, την θεότητα φαμεν ηνώσθαι σαρκί. Quid praeterea dice
rent adversarii ad tot sectas, quas posterior ætas.velut abortus effudit, in quas auctor horum
librorum acriter invehitur : Monothelitarum , Nestorianorum ; Monophysitarum , Dioscoriano
um ?Annon Petri Fullonis, qui Zenone et Anastasio imperatoribus, iconomachorum deinceps,
qui Leone Isauro Ecclesiam vexarunt,hisce in libris mentio est ? Quare si nonnullas orationes
de sacrarum imaginum veneratione Damasceno non detrahunt, propter ipsius et Iconoma
chorum æqualia tempora, eadem ratione eidem libros De ( XII) orthodoxa fide restituant
necesse est, in quibus integra contra illos disputatio continetur.
XIX . Scripti sunt circa tempora Leonis Isauri . -- Certum ergo firmumque est dictos li
bros De fide orthodoxa , quemadmodum et reliqua opera que Joanni Damasceno sub Theo
dosio tribuuntur, Joannis Damasceni hujusce sub Leone esse , el cum nullus alius Joannes
Damascenus ab hoc nostro sit , nulli alii præter huic nostro tribuendos esse. Neque unquam
de hoc apud sanos prudentesque viros, concurrentibus omnibus in hoc idem sententiis , dis
putatum est. Græci, quibus sane in hoc negotio magis credere debemus, omnes uno ore Da
mascenum Joannem unum tantum , eumque sub Leone Isauro floruisse fatentur, cui et libros
quatuor De fide orthodoxa ascribunt.
XX . Tripartiti operis inscriptio « Fons cognitionis. » - Istud quoque ante alia minime
negligendum est , quemnam scilicet titulam operi præfixerit, et quasnam auctor ipse in par
les diviserit ? Et primo quidem aspectu philosophicis capitibus Dialecticæ, vel Logicæ no
men præponitur , theologicis, De fide orthodoxa ; et alteri aliud ; tum demum tractatui in
quo varia hæreticorum deliramenia recensentur, De hæresibus. Bene est : argumentis tituli
respondent. Quare ab auctore eos excogitatos fuisse non nemo dicet . Verumtamen cum ipso
in cod. 1447 bibliotheco Vaticano legissem, Εκ της βίβλου Ιωάννου του Δαμασκηνού , ής ή
suvia nerH INNSENS . Ex libro Joannis Damasceni, cujus nomen est, FONS COGNI
TIONIS, aliud ab his nostris opus suspicatus, diligentius perquiro, pauca tum ex philoso
phicis, tum theologicis capita occurrunt, eadem omnino cum edilis ; quare operis titulum
eum esse mihi persuasi , Fontem cognitionis : nec falsus sum , idque postea ab aliis observa
tum animadverti. Constantinus Acropolita in Laudatione sancti Damasceni : 'Eáow töhia
παρίσω τους εγκωμιαστικούς των αγίων, τους αινετηρίους της Θεομήτορος τους τας σεβασμίας εορτάς
περικρατούντας, αι δή προς χορείαν μετακαλούνται θειοτέραν όντως και κρείττονα. Την δε ΠΗΓΗN πως
άρα παραδραμούμαι της ΓΝΩΣΕΩΣ, ή πως ουχί και εκ παρόδου ταύτης αβρύσομαι, ίνα πως προς τον
ipek opóuos LaLÓTepos yévwpai ; Silebo reliqua, encomiasticas el in Deiparam laudatorias
orationes. Præteream venerandas solemnitates sonoro strepitu pertractantes, qua ad cho
ream rere diviniorem ac meliorem adhortantur. FONTEM vero COGNITIONÍS quanam ra
tione silentio involvam , aut quomodo quasi aliud agens ex ea non hauriam , ut ad cursum qui
sequetur quodammodopromptior fiam atque vegetior ? Georgius Chioniada in scholiis causam
quoqueillius reddit : Η αιτία της επιγραφής: επιγέγραπται δε Πηγή Γνώσεως κατ' εξοχήν, ώς ουκ έστιν
εξω ταύτης της βίβλου γνώσις, είτε αθρωπίνη , είτε θεία και απλώς είτε θεωρητική , είτε πρακτική , είτε
TYZÓS !:05,cite utepxóculos. Causa inscriptionis. Inscribitur enimvero Fons cognitionis, secundum
ercellentiam , quasi extra hunc librum nulla sit cognitio sive humana, sive divina, ei, ut ita di
cam , neque speculativa, neque practica, neque mundana , neque hacce superior. Nec tacuit Damas
cenus ipse Introduct . in philosophica capita. Cum enim de libri scopo ageret cap . 2 dicit : Exo
πός τοίνυν ημίν εστι φιλοσοφίας απάρξασθαι, και παντοδαπήν γνώσιν όση δύναμις συντετμημένως τη
.
παρούση εναπογράψασθαι δέλτω · διό ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ ονομαζέσθω. Ρropositum igitur: nobis est
philosophiam delibare , atque omnis generis scientiam breviter quoad cjus fieri poterit hoc
rolumine complecti. Ac proinde COGNITIONIS FONS sane nuncupetur. Fucum autem scri
ptoribus factum inde autumo. Nam cum primo operis capiti titulus Ileplyóscos, De cogni
tione , præponeretur, qui opus scripsere, ne bis idem dicere viderentur, operis quidem to
lius titulum abdicarunt, et , qui erat capitis, conservarunt. Hinc novi tituli operi erant as
suendi, qui tractatus omnes complecierentur. Indolui prius præclarissimum Damasceni
operis titulum a Damasceno natum , Damasceno subreptum et aliorum supposita : gavisus
que sum præterea mihi, nunc denuo mea opera renatum, parenti proprio restitutum . Nomen
trzo operis fuit, et nunc tandem esse debel Fons cognitionis. Cum itaque Dama
scenus, ut de divisione etiam operis aliquid dicamus, Christo addictum hominem ab igno
rantia, non tantum , qua natura sua genus deformalur humanum , sed ab ea etiam , quam
tuale sani magistri , et ethnicis discussionibus dediti , incautis fidelium mentibus ingerunt,
liberare percuperet, et cognitione vera collustrare, detruncatis eorum monumentis, quæcun
que doctrina (XIII) Christianæ ofliciuni , selecta quædam , et maxime proficua pro cogni
tione etiam humana, qua tamen ad divinam via strueretur, compendio quo potuit , in ca
pita non admodum multa redegit : illis subnexuit cognitionen de Deo, et rerum opifice, et
ut gratiæ auctore, el ex sanctis Patribus, quae in rem fore existimabat, et ad tantam cogni
tionem comparandam idonea, recte et conspicuo ordine aperiens, et explanans , in unum
ve:uti fascem colligans, exactam de Deo cognitionem , pro humano tamen captu , exhibuit.
Inter philosophica porro et theologica, hæreticorum nugamcnta , ut legentes cautius sibi pro
viderent, immiscuit. Præposuit itaque dialectica , ut essent veluti instrumenta quibus quili
bet artifex opus habet ad totius operis constructionem , et veluti ancillæ reginæ , rebus scili
cet fidei deservirent ; et ab iis tanquam ab elementis, quibus lacte opus esset,initium facerent.
Neque enim ethnicorum doctrinæ a Christiana veritate in multis diversæ fidendum esse ratus,
er veræ sapientiæ fonte recta probataque eduxit. Dicebat namque de natura in definitionibus,
utex hoc uno cetera discamus: Φύσις μέν έστι κατά φρόνημα της Εκκλησίας αληθούς πράγματος ύπαρξις :
κατά δε Αριστοτέλης , και τους λοιπούς "Ελληνας πολυτρόπως η φύσις ορίζεται, ούστινας όρους οι από Σευήρου
xpa touvre's åtet avionsav.Natura est,ut decernit Ecclesia ,veræ rei exsistentia ; utAristoteles et
reliqui gentiles, multis modis natura definitur: quas definitiones cum Severi asseclæ sectarentur,
a recto tramite aberrarunt. Interposuit hæresum nugas , ut, falsitate cognila, propensiore
animo ad veritatem raperentur.Ultimo loco veritatem ipsam , et potissimum de rebus fidei scri i
pto dictavit. Audi ipsum Damascenum epistola ad Cosmam Majumæ episcopum : Ipūrzov Més
των παρ' "Ελλησι σοφών τα κάλλιστα παραθήσομαι, τον της μελίσσης τρόπον μιμούμενος τους οικείους της
αληθείας συνθήσομαι , και παρ' εχθρών σωτηρίαν καρπώσομαι. 'Αποπέμψομαι δε πάν ό τι φαύλον, και της
ψευδωνύμου εχόμενον γνώσεως. Είτα τούτων εχόμενα των θεοστυγών αιρέσεων συντάξω τα φληναφή
ματα, ώσανει το ψεύδος επιγινώσκοντες: πλέον της αληθείας εξώμεθα. Είτα την της πλάνης ολέτειραν και
τους ψεύδους ελάτειραν αλήθειαν, συν Θεώ , εκθήσομαι. Αc primum eorum qui apud Grecos doetri
nælaude excelluerunt præstantissimaquæqueproponam , apiculæmorem imitans, ea quæ veritati
affinia sunt componam , et ab hostibus salutem colligam ; quidquid autem fædum et cum falsa
scientia conjunctum est , ejiciam . Mox autem hæresum , quas Deus odio habet, nugas uno vo
lumine comprehendam , ui, cognita falsitate, veritatem arctius amplectamur. Aique ita de
mum errori exitium afferentem , et mendacium propulsantem veritatem , Deo mihi favente,
libris mandabo. Quis ergo opus integrum,et suis partibus constans, imminutum , deartuatum et
aliis interpositis discitum , ei deformatum ad hæc tempora non videt ? Primus siquidem locus in
tertio collocandæ tribuitur : prima et secunda , hac atque illac dissipata, a proprio cor
pore extorris, ut cuique placet, disjicitur, et rectus sanctusque divini scriptoris ordo osci
tanter nimis invertitur. Hoc utique exscriptor ille cod. 1077 Vaticani recognovit, et crimen ,
si crimen ullum est in evertendis auctorum scriptis, fassus sit licet, in priore tamen sen
tentia perstitit . (α) Ει και εν τη επιστολή ο παρών ουτοσί άγιος είρηκεν, ότι μετά το παραθείναι τα
παρά τοις σοφούς των Ελλήνων εχόμενα , τη τε, εκθήσομαι τα των αιρέσεων είτα τα της αληθείας .
'Αλλ' όμως γε ενηλλαγμένως πεποιήκαμεν μετά των φιλοσόφων τα της αληθείας προθέντες, είτα τα των
αιρέσεων . Ούκ έναντιούμενοι τώ αγίω · άπαγε , αλλά μάλλον αιρούμενοι τα της αληθείας αληθώς και ακριβώς
Elõéval Útep od tūv aipésewv. Licet in epistola sanctus hic dixerit se prius , iis quæ apud su
pientes Græcorum exsistunt, expositis , continuato ordine hæreses enumeraturum , tum de
mum veritatem : nos nihilominus inverso ordine digessimus, post philosophica ea quæ sunt
veritatis attexentes, postremas omnium hæreses , non sancto adversantes : absit hoc ; sed
potius cupientes que veritatis sunt vere accurateque cognoscere prius quam hæreses.
XXI . Distributionis in capita auctor Damascenus ipse. -- Et hæc quidem de toto corpore.
Quid tum de capitibus ? Partes in capita divisisse Damascenum nullus dubito , cum eam divi
sionem manuscripti omnes codices tum veteres, tum recentiores præferant; ea tamen ratio
ne , ut philosophica theologicis ejusdem numeri continuatione colligentur ; adeo ut uno tum
philosophica , (XIV ] tum theologica , sive potius tractatus hic , in quo de philosophicis et
iheologicis agitur, numero concludatur. In omnibus codicibus tamen non unus capitum nu
merus est, in quibusdam enim amplior, in aliis parcior est : neque idem operis finis est ;
quod posterorum nimia diligentia factum existimo , qui caput unum , vel alterum , ut magis
distinguerent, subdiviserunt, alii ut magis argumentum unirent , duo capita in unum decur
tarunt. Id nihilominus cum in paucis patratum sit , non facit ut cætera quoque capila omnia
ab aliis sint disjuncta , eorumque argumenta ipsis præfixa.
XXII. Quædam tamen capita distracta et divulsa sunt a librariis. – Observavi id quoque
non in omnibus codicibus eamdem semper occupare sedem prædicta capita , sed quæ in
quibusdam præponuntur, in aliis postponi : multa etiam ex prima parte avulsa in alteram
deportari , et vice versa , quæ curiosus lector, per se manuscripta evolvendo, ne ipse nimius
sim , adnotare poterit. Potissima tamen eorum pars eumdem sibi_locum , etsi numerus im
mutatus sil , servat. Quod exscriptorum incuriæ ascribendum est. Totius enimvero operis ca
pila centum et quinquaginta tantum fuisse probabiliter sane asseverat Georgius Chioniades :
Διαιρείται δε εις κεφάλαια ρν'. Ουχ υπερέβη τον αριθμόν τούτον, ώς σεβασμίων όντα εν αριθμούς. Και γάρ
ο αριθμός ούτος εκ τριών συνέστηκε πεντηκοντάδων : καθάπερ και η βίβλος των Ψαλμών. Dividitur
porro in capita centum quinquaginta. Neque numerum hunc veluti veneratione inter alios
numeros dignum prætergressus est ; namque hic numerus ex terno quinquagenario constat ,
quemadmodum et liber Psalmorum . Nonnulla quæ in manuscriptis codicibus invenimus ex
tra editorum numerum , exscripta jam transmisimus ad typographos Parisienses. His etiam
concluditur, distinctionem illam capitum theologicorum in quatuor libros, quemadmodum
et titulum , De fide orthodoxa , recentissima esse, et ex genio hujus sæculi hominum , qui
vetera recentibus accommodant .
XXIII. Liber De orthodoxa fide corruptus non fuit. An tamen qui nunc sub illius nomine
( a) Isthæc eadem leguntur in Reg. cod. 2926, in charla recenter salis exarato, ad calcem capitum
philosophicorum seu Dialectice Damasceni.
inanibus omnium ieruntur, De fide orthodoxa libri , integri , nec ab hæreticis corrupti ad
)
hæc usque tempora permanserint, dubitarunt, etsi parum caute , nonnulli, qui cum illius
dicta suæ sententiæ adversantia minus intelligerent, ea ab aliis tanti Patris scriptis tanquam
inserta exploserunt. Et ex Græcis quidem Georgius Moschambar, Ecclesiæ Constantinopo
litanæ chartophylax, quod refert Pachymerius , et confutat lib . vii Uist . , cap . 35 , dictum >
illud , ex Filio vero Spiritum non dicimus, etc., ut spurium ex libro tanti Patris ejiciebal (a) :
Και προβολείς διά Λόγου εκφαντορικού Πνεύματος. 'Εντεύθεν ο Μόσχαμπαρ Γεώργιος χαρτοφύλαξ ών της
Εκκλησίαςτωτότε, νόθον έλεγε το ρητόν. Αλλά προς αυτόν ο μέγας Λογοθέτης άγχι σχών κεφαλήν,ίνα μη
πευθοίατ ’ οι άλλοι. Και πώς, ώ ούτοι , φησίν , ισχυρώς λέγειν δοξομεν ούτως απολογούμενοι και επεί εν βίβλο .
της Ιεράς όπλοθήκης κατά δήμα κείται το ρητόν ως αγίου ρητόν και του μεγάλου Δαμασκηνού. Et pro
ductor per Verbum explanantis Spiritus. Hinc Georgius Moschambar, eo tempore Ecclesiæ
chartophylax, spurium illud dictum affirmabat, cui magnus Logothetes capite approximato ,
ne alii audirent, « Ei quomodo , ait , hac ratione respondentes propositis satisfacere videbi
3
mur , cum in sacri Armamentarii codice dictum illud ad verbum extendatur, tanquam sancti
dictum , et magni potissimum Damasceni ? » Et lib . vii, cap. 1 : Tov ydp tov Moszautapa, xat
1
αυτούς λέγειν ως νόθον το ρητόν, και ώς έν τισι των βιβλίων ου φέρεται το κεφάλαιον , ου ξυνετόν έδόκει.
Προΐστατο γάρ ή της ιεράς όπλοθήκης βίβλος φέρουσα, και τούτο μετά των άλλων ανάγραπτον , και γε τον
revyń copa uaptupovca. Moschambarem vero, cæterosque dictum illud spurium asserentes, et ca
pret illud in nonnullis libris non haberi imprudentia condemnarunt. Exstabat etenim sacri
Armamentarii codex , qui hoc cæteraque scripla continebat , dictique parentem indicabat. Et
ex Latinis , quod Bessario cardinalis oratione Dogmatica ad synodum Orientalem , cap . 6 ,
innuit , el refutat. “Ο μεν Λατίνοι φασιν, επί τούτοις ουκ άν είπoιμι και αυτός, ώς ούτε το του Δαμα
σκηνού εν τοις πλείστους των αυτού βιβλίων ευρίσκεται , τήν τε του Μαξίμου ταύτην επιστολήν μή είναι Μία
ξίμου. Ούτε γάρπολλαχού, ούτε ένα αρχαίους βιβλίοις, ούτετους εκείνου συγγράμμασιν XV] εγγεγραμμένην
ευρίσκεσθαι. Ουδ' ότι και των ημετέρων τινές ταύτην νοθεύουσιν· αλλά τούτο μεν συγχωρήσω , καιδέξομαι
της εκείνων είναι ταύτα φωνής τε και διανοίας. Quα αd hoc Latini dicunt , ego non dicam , quod
scilicet , nec illud Damasceni omnibus in ejus libris inveniatur, quodque epistola Maximi non
est ejus, cum nec ubique , nec in antiquioribus codicibus , nec inter opera ejus inveniatur ;
quodque nonnulli nostrorum etiam eam non esse suam putant : hæc , inquam , non dicam ,
sed concedam 9, hæc illorum esse doctorum et verba et sententias.
XXIV . Præterea lib . iv, cap . 14, verba illa , quibus negat Damascenus panem et vinum a
Basilio post consecrationem vocari Antitypa, tanquam Damasceni verbis et menti Basiliana
contraria explodit Turrianus schol . Græcis in librum v, cap. 14 Constitut. apostolic ., asse
ritque a sciolis quibusdam et malevolis assuta : neque enim verosimile est Damascenum
ignorasse verba Clementis, Nazianzeni aliorumque auctorum, qui vocem hanc non pani et
vino, sed corpori et sanguini Christi attribuunt. T'urriano Billius in orat. Gregorii Nazianzeni
in sororem Gorgoniam addit eadem sentientem Bessarionem , sed qua fide, ipse viderit. Bes
sario namque tantum abest, ul verba Damasceni a reliquo opere explodat, ut eorum innixus
auctoritate, a Damasceno , tanquam a patre filius veniam petat, si duobus propositis amicis,
ipse præferat veritatem , et infra audacter enuntiet : Sed meminisse oportet hominem eum
fuisse, quamvis mira sanctitate præditum , et fieri aliquando potuisse , ut pro imbecillitate
humani ingenii non clare aliquid senserit. Et verba potius Basilii fuisse ab eo loco, in quo
Damasceni ætate legebantur avulsa, et in alium transvecta fuisse. Quod porro de hac mate
ria senserit, licet id certissimo se concludere existimet Turrianus, ipse tantum dixerim , rem
non esse adeo facilem , cum Damasceni ætate (quam id ob causam fieret alibi dicemus , cum
de Antytipis , et opinione Damasceni ou tesprépywş agemus) , non tantum Damascenus ipse , sed
alii etiam Patres refugerint corpus verum Christi et sanguinem Antitypa nuncupare. Quod
apertissime evincitur ex Nicæna secunda act . vi, et Anastasio adversus Gaianitas. Mń révoito
ημάς ειπείν αντίτυπον του σώματος Χριστού την αγίαν κοινωνίαν, ή ψιλόν άρτιον, αλλ' αληθώς σώμα και
alua tou Xpistoj. Et alii . Argumenta præterea Turriani nihil probant. Nusquam enim Dama
scenus panem et vinum Antitypa vocavit, sed verum corpus Christi et sanguinem . Et licet
Antitypa in Basilio id innuant, an et apud Damascenum id ipsum notare dicendum est ? et
illa ad Damascenum addi non potuere, nisi post eorum hæresim exortam , qui ad conficien
dum corpus et sanguinem Christi, non sola Dominica verba, sed preces etiam sacerdotum
necessarias esse contendebant. Nos tamen fere innumeros Damasceni libros, eosque anti
quissimos, multos etiam qui Damasceni ætatem referebant, vidimus et observavimus, et in
illis omnibus verba illa quæ Turrianus vult addita, eodem in loco adamussim reperiri. Et ne
codices omnes recenseam , ea habentur in Vaticanis codicibus 106, 492, 495, 496 , 500, 501 , >
1075, 1076 , 1078 , 1752 ; Palat. 242, 334 ; Barberinis 54, 55, 56, 57 (6) . Hinc concludo, si
7 9
Joca difficilia el scopulosa; si contortæ sententiæ atque obscuræ ; si quæ ab opinione no
(a) Al isthæc nihil ad rem . Nam Moschambar non quod multis in codicibus abesscl : quod quidem et
caput 8, in quo legimus , ex Filio aulem Spiritum nos manuscripta recensendo observavimus. Edilum
non dicimus, ceu spurium rejiciebat ; sed cui hæc est enim posi caput 12 libri i De fide orthodoxa .
alia verba opponerentur ab iis qui a Latinorum Cæterum priora illa verba , de quibus es professo
partibus slabant, και προβολείς διά Λόγου έκφαντο disputat Allalius, Damasceno salis superque asse
ρικου Πνεύματος , et productor per Verbum explanan ruimus.
iis Spiritus, aiebat ille, capul , ex quo profereban (b ) His addas oinnes quotquot vidi, cum Græcos
lur , genuinum non esse auctoris nostri felum , to lum Lalinos, in yariis bibliothecis.
PATROL . GR . XCIY . 5
193 LEOVIS ALLATII ilo
" 118 dissident, et in aliam partem trahunt adversarii, e libris Patrum expungenda sunt, caque
ab aliis von que sentientibus inserta, vel corrupla, vel immutata allirare vellemus,
Deus bone! quoia corum pars integra, qui liber immolus, qua: sententiæ non intercísæ le
maneban ? Multa illi vel indulgentes genio, vel occasioni servientes, vel oppugnandi bære
ticos fervore jactati, quandoque etiam quod illis ita viderelur, scriptis commendarunt quæ
sequiores homines vel negligunt vel condemnant, cum ea probatissimi scriptores in melio
rem sensum Traducta explicant vel subdividendo explanant. De his ne exemplis bic agam ,
pleni sunt scriptorum omnium libri. Quid hic referam audacissimorum hominum conatus,
qui nec a divinis Litteris, quando onmia non possunt intelligere, suoque metiantur omnia
Pressu , manus sceleratas abstinent ? 1
XXV. Id quoque obiter hic notandum videtur, epitomatores Gesnerianos oscitanter nimis
ex Damasceni lib. III, cap . 11, scribere, Theodoricus Græcus, contra quem (XVI ) Leontius 1
Byzantius fecit Apologiam ad accusationes detestationis cjus. Cum apud eum nullus sit 1
Theodoricus, quem cum Theodoreto confundunt : nec Leontius Byzantius Apologiam in

eum composuit, sed Cyrillus Alexandrinus. Dasmascenus itaque illo Cyrilli, unam naturam in
carnatam , ex codeni Cyrillo prius exposito , subjungit, Cyrillum non alia ratione intellectum
fuisse a Leontio Byzantio . Et bene; cum Cyrillus ipse in defensione sccundi anathematismorum ,
quos Theodoretus adversus ipsum impugnaverat, eamdem sententiam luealur. Verba Dama
Sceni sunt : Μίαν γάρ υπόστασιν του Θεού Λόγου απολύτως λέγοντες ου σφαλλόμεθα . Ομοίως δε και Λεόν
τιος ο Βυζάντιος επί της φύσεως το ρητόν ενόησαν, ουκ αντί της υποστάσεως, εν δε τη προς τας Θεοδω 4
ρίτου μέμψεις του δευτέρου αναθεματισμού απολογία, όντως φησίν ο μακάριος Κύριλλος : « Η φύσις του λόγου. »
Unain enim Dei Verbi personam absolute dicentes, haudquaquam aberramus. Consimilem
ctiam in modum Leontius Byzantius de natura hunc locum intellexit, non de persona. At 1
vero bcatus Cyrillus in ca apologia qua Theodoreti librum , quem advcrsus secundum ana
thematismum ediderat refellit, ita loquitur : « Natura l'erbi, hoc est persona, » etc. 1
XXVI. Joannis Damasceni interpretes Latini . – Libros Damasceni De fide orthodoxa ver
tit in linguam Latinam Burgundius Pisanus, jurisconsultus sui temporis non incelebris, sub
Eugenio III, et alia alii. Postmodum a Jacobo Billio magna ex parte de integro conversa,
edila sunt Parisiis anno 1577 .
XXVII. De oratione de defunctis. -- Libros De fide orthodoxa excipit oratio, Ilspl TÙY įv
TiOtsi xexolunuévwv, De iis qui in fide obdormierunt. Hanc omnes quotquoi post Damascenum scri.
pisere , dummodo illius meminerint , Damasceno vindicant, ex Græcis etiam illi qui, schismati
laventes, purgalorias pænas de medio tollunt. Eam utique , si poluissent, ne propriæ opi
nionis refellendæ ansam adversariis præberent, vertissent in dubium . Nonnulli ita asseveran
ter hoc tradiderunt, ut vaticinio etiam comprobare non veriti sint; traduntque a Patribus !
qui in concilio Ferrariensi ac Florentino interfuerunt, inter cætera sanctorum Patrum testi
monia quæ ad asserendas purgatorias pænas in medium adduxerunt, hæc etiam Damasceni
recensita fuisse , quæ omnes Græci , ut probatorum certorumque auctorum receperunt. lomas,
aiunt, μαρτυρίας αγίων ανέγνωσαν. Αd quos Marcus Ephesius respondit : "Όσα είπατε , και τας
μαρτυρίας των αγίων , ας ανέγνωτε, στέργει αυτάς η Εκκλησία των Γραικών , και αναγινώσκει αυτά.
Et infra : Εν τή είκοστή εβδόμη του αυτού μηνός πάλιν εκάθισαν, και ανέγνωσαν οι Ιταλοί πολίας -
μαρτυρίας αγίων, και παραδείγματα , και αποδείξεις . Ιnter que mirum istis videtur, si Damasceni
iestimonia non fuerint' recensita . Cum el Gennadius patriarcha, illorum temporum scriptor,
in defensione capitum concilij Florentini, cap . 3 , tolam ferme dictam orationem transeri
bat. Illius testimonia contra Græcos ad probandum ignem purgatorium usurpal Gregorius
hieromonachusprotosyncellus Apolog. pro concilio Florentino contra Marci Ephesini episto
lam . Glycas epistola 50. ad Esaiam monachum , plura ex ea , uti Damasceni genuina, tran
scripsit, et potissimum historiam de Trajano, et Faconilla , et calvaria infidelis : nec a Da
masceno abdicat Emmanuel Calecas lib . iv contra Græcos. Et communis fere Græcorum sen
lentia eam tradit Damasceno , qui etiam in linguam eorum versam sub nomine Damasceni le
gunt. Et alius, nescio quis, in linguam Cypriorum vernaculam vertit , habeturque in cod . 1171
Vaticano , eo principio, "Η γλυκομνόσταις τροφαϊς, και τα δειλικάτα, και τίμια φαγία. Αddunt Dama
sceni ætate purgatorias pænas ceptas fuisse impugnari, ut ex Eustratio presbytero Constan
tinopolitanæ Ecclesiæ, cujus ea de re conscriptos libros recenset Photius in Bibliotheca,
Imein. 171. Usus etiam loquendi Damasceno familiaris hoc probat. Ille enim nominibus hæ
reticorum suæ tempestatis parcens , errores tantum propunit oppugnatque. Lib. iv Orthod .
fid . , cap . 17 : 'Enelon tives juiy xatapéu povrat, etc. Et hic hoc sermone non aliter, ¿vésxn4é .
TESIV O trapávou.o; oxñtiv tiva Exqu2gv, etc. Hæc et alia pro Damasceno a plerisque congeruntur. 1
XXVIII. Gretserus notis in tomum II De cruce, in orationem Germani patriarchæ , de Dia

logi nomine Gregorio papæ a Græcis tributo, dubitat. Ut et Damascenus, seu (XVII ) quisque
ille auctor est oralionis pro fidelibus defunctis inter opera Damasceni. El ante Gretserum
Gregorius protosyncellus diclo Ioco : 'Εν τω επ’ Εκκλησίας αναγινωσκομένω λόγω, τώ επιγραφών
έχoντι : Ιωάννου μοναχού και πρεσβυτέρου του Δαμασκηνού. In oratione, que in Ecclesia legitur sub
hac inscriptione Joannis monachi et presbyteri Damasceni. Si genuinum Dainasceni felum
existimasset, scripsisset utique , Joannes monachus el presbyter Damascenus in oratione, etc.
Joannes Lensæus De Limbo, lib . III , cap . 12 : Librum istum non esse Damasceni non inju
ria videri potest . Dubitavit etiam multis hinc inde adductis argumentis Petrus Arcudius
lib . contra Barlaam de purgatorio, pag. 396. Alii ut spuriam Damasceno abripiunt, idque ita
esse non invalidis rationibus contendunt. Bartholomæus Medina : Perinde, inquit, est, hanc
pro defunctis orationem Damasceno tribuere, ac mortuos excitare post longum ab obitu an .
norum curriculum , et ad studia iterum , et lucubrationes revocare . Diu enim ante magnum
Gregorium , cujus eo in sermone fit mentio, obiit Damascenus, cujus ætas ad Theodosii Se
nioris tempora pertinet. Ergo non potuit de eo similia scribere, et necesse est illud opus al
terius esse, et non magni Damasceni. Franciscus Suarez ideo abdicat, quod doctrinam om
nino Damasceno contrariam pro defunctis refert. De Trajano enim , et de Faconilla historiæ
theologicum illud Damascenì axioma evertunt, quod lib . II De fide orthod. ita enuntiat :
Xρή δε γινώσκειν, ότι όπερ έστι τους ανθρώποις ο θάνατος , τούτο τους αγγέλους η έκπτωσις · μετά γάρ
την έκπτωσιν ουκ έστιν αυτοίς μετάνοια, ώσπερ ουδέ τοις ανθρώπους μετά τον θάνατον. Scire autem opor
tet, quoniam quod hominibus mors, hoc angelis est lapsus. Post lupsum enim non est illis
pænitentiæ locus, ut neque post mortem hominibus.
XXIX . Medinæ optime satisfactum putant, si dicant, illum ex eo quod pro cero supponit ,
ſalli manifesto, dum Damascenum nostrum ad Theodosium Seniorem amandat, qui tot annis
post Theodosium vixerat , poteratque optime referre factum Gregorii Magni, et Trajanisalutem .
9
Et ex his, quæ nos supra attulimus de ætate Damasceni, et Joannis Ægyptii, aperte constat
Damascenum narrationein illam de Trajani anima potuisse scribere, ob quam et ob aliam de
Falconilla, alii orationem illam Damasceno, etsi non ita affirmate, abjudicarunt; et si non
abjudicant, Patrem tamen nimiæ credulitatis condemnant. Bellarminus De scriptoribus sacris
in Joanne Damasceno : Oratio de his, qui in fide migrarunt , scrupulum injecit, quia narrat
Falconillam precibus Theclæ primæ martyris, et Trajani animam precibus S. Gregorii papæ
ab inferni suppliciis liberatos, quæ narrationes falsæ esse videntur, et fabulis similiores quam
historiæ . Sed fieri potest ut S. Joannes Damascenus , quamvis alioquin doctus et pru ..
dens, istis narrationibus facilem fidem habuerit, neque de veritate earum investiganda sollici
tus fuerit. Gerardus Joannes Vossius De historicis Græcis, lib. II , cap . 24 : Etsi vero Dama
scenus vir foret egregie eruditus ac magni nominis, tamen in plerisque credulus fuit plus
satis, atque intercætera judicium desideres in narratione illa de anima Falconillæ precibus
B. Theclæ , primæ martyris, ab inferorum suppliciis liberatæ, etsi in gentili errore et idolo
latria obiisset. Item quod ait , animam Trajani imperatoris similiter pænis inferni exemptam
precibus Gregorii Magni, quorum utrumque legas apud Damascenum oratione, de his qui in
fide migraverunt. Fortasse aliquis abjudicet propterea orationem illam Damasceno .
XXX . Suaresio respondent, ratiocinationis illius vim non esse tantam , ut assumptum
comprobat. Libri enim De fide orthodoxa, qui plane Damasceni sunt, nonnulla continent,
quæ dictum Damasceni axioma infringunt, atque radicitus convellunt. Falso ergo Damasceno
libri De orthodoxa fide tribuuntur. Imo de imaginibus commentarios, quos Trithemius etiam
Damasceno nostro coneessit , ratione Suaresii emancipantur omnino, atque àbÉTT.OTO: erunt .
Siquidem illi quoque ea continent, quæ illud axioma reddunt inane. Nam eademmet ipsa
sententia, de multorum salute, atque ab inferni cruciatibus evocatione , quam fuse Dama
2
scenus astruil in sermone pro defunctis, atque Trajani, et Falconillæ historiis confirmat, lib ,
In De fide orthodoxa , cap . 29 , et lib. i De imaginibus luculentissime ab eodem
1
Ει ibi (XV11) quidem his verbis : Κάτεισιν ούν εις άδην ψυχή τεθεωμένη , ίν' ώσπερ τοίς εν γή και της
δικαιοσύνης ανέτειλεν " Ήλιος , ούτω και τους υπό την εν σκότει και σκιά καθημένους επιλάμψη το φώς · ίν
ώσπερ τοις εν γή ευηγγελίσατο ειρήνην, αιχμαλώτοις άφεσιν, και τυφλοίς ανάβλεψιν, και τοις μεν πιστεύ
σασι γέγονεν αίτιος σωτηρίας αιωνίου, τοις δε άπειθήσασιν απιστίας έλεγχος : ούτω και τους έν άδου, ίν'
αυτό πάν γόνυ κάμψη επουρανίων, και επιγείων, και καταχθονίων: Descendit in infernum αnima
deificata, ut queinadmodum iis qui in terra justitiæ ortus est Sol, sic et iis qui sub terra in
tenebris, et umbra mortis sedebant, lux inſulgeret. Et ut quemadmodum in terra evange
lizaverat pacem , captivis remissionem , cæcis visum , et iis, qui crediderunt factus est causa
salutis æternæ , incredulis autem infidelitatis improperium , et redargutio, sic et iis qui in
inferno ; ut ipsi omne genu flectatur cælestium , et terrestrium, et infernorum . Hic autem :
Και αφ' ού κατελθών εις άδην ταις απ' αιώνος πεπεδημέναις ψυχαίς, ως αιχμαλώτοις εκήρυξεν άφεσιν, ώς
tugagis dvible4.v. Et ex quo descendens ad inferos , animis a sæculo vinctis , ut captivis
libertatem , ut cæcis visum prædicavit. Et oratione in Sabbatum sanctum , ut hinc
etiam perpetuam in Damasceno doctrinam animadvertas , id idem asserit : Αυτός δε
των πονηρών τα σκυλα , τους απ' αιώνος θανόντας κεκληρονόμηκεν, απαλλάξας τούτους όσοι το ζυγω της
αμαρτίας κατείχοντο · εν γαρ ανόμοις καταλεχθείς την ευνομίαν έφύτυεσε · των δε απευθούντων το
σπέρμα γέγονεν εις απώλειαν, και πένθος των εορτών αντηλλάξατο, και θρήνους υμνών αντήχησεν ημίν δε
φως εκ σκότους ανέτειλε, και ζωή προήλθεν εκ μνήματος, και εξ άδου πηγάζει ανάστασις, και χαρά , και
Oopron, xz! kyaaliasis. Ipse autem improborum istorum prædam , eos nempe qui ab initio
sæculorum mortem obierant, velut hæreditatem adeptus est, quicunque peccati jugu detenti
fuerant, liberans. Inter iniquos enim reputatus, æquitatem produrit, et factum est semen
7
inobedientium in perditionem , festisque eorum in luctum commutatis, planctus pro hymnis

resonuit. Nobis autem lux e tenebris est orta , vita e monumento provenit, resurrectio ab in
feris promanavit, gaudium, inquam , animi voluptas, et exsultatio.
XXXI . Et hæc opinio non Daruasceni modo , sed aliorum ctiam multorum eorumque pro
batissimorum in Ecclesia doctorum videtur fuisse . Ne omnes hic recenseam , et quæ alibi
ſuse pertractavi, hic repetam , videsis Irenæum lib. iv, c . 45; Clementem Alexandrinumlib .
Il et iv Stromatum ; Jobium monachum apud Photium in Bibliotheca ; Anastasiain Sinaitam
quæst . 3 ; Theodorum Studitam Orat. catechet. de Pascha ; Thcodorum Abucaram quæst. 12 ;
Proclum patriarcham Constantinopolitanum , Orat. de resurrectione, ex quo sua transcripsit, ut
143 LEONIS ALLATII
fere solet, Damascenus , inquit : Ανάστασιν μεγαλοφώνως ανυμνεί ότι εν αυτή τοίς εξ αιώνος ειχμ
αλώτους γέγονεν άφεσις, και τυφλοίς ανάβλεψις : Resurrectionem hymnis celebrat, φuoniam in ca
vindicati sunt in libertatem ii , qui a sæculo detinebantur captivi, cæcisquerestitutus est visus.
Et omnium apertissime Eustratius Ecclesia Constantinopolitanæ presbyter, tractatu vere
aureo, de animabus post hanc vitam , an aliquid operentur, et an suffragia pro mortuis
utilia illis sint. Verba quia non omnibus ita in promplu sunt, apponam : 'Avoiyouzat Té co! 466
πυλαι θανάτου. Πυλωροί δε άδου ιδόντες σεέπτηξαν, και δήλον εκ τούτου, ως εις τα κατώτερα μέρη της γης
αι ψυχάι κεκρατημέναι των πάντων ήσαν · άσπερ και ανέσπασεν ο Κύριος και Θεός ημών , θανάτω πατήσας
τον θάνατον, και τας πύλας του άδου συνέτριψεν. "Οθεν και επισημαίνεται ο ευαγγελιστής, ως πολλά των
αγίων των κεκοιμημένων ανέστη σώματα, και ενεφανίσθησαν πολλοίς. Ιδού , ενεφανίσθησαν , είπε . Και
ει τούτο τότε γέγονεν , εύδηλον ότι και νουν εμφανίζουσιν . Από τότε γάρ αρχήν ειληφυίαι των αγίων αι
ψυχαι , το αυτό ποιείν ου παύσονται μέχρι της συντελείας. Και το μέν απολυθήναι τας ψυχάς εκ των
ζοφερών και κατωτάτω τόπων, οίτινες και εισίν οι τόποι εκείνοι, περί πασών λεκτέον των ψυχών, διά το
ειρηκέναι τον κορυφαίον των αποστόλων: Διό και τοίς εν φυλακή πνεύμασι πορευθείς εκήρηξε. »Το δε
εμφανίσαι περί των αγίων μόνον , ουχί δε περί πάντων και ευαγγελιστήςαπεφήνατο. Είτε δε και των προ
πολλού τελευτησάντων αγίων εστι τα σώματα, είτε των προ ολίγων ετών, ή και μάλλον των προσφάτως
αποθανόντων · δ και αληθέστερον είναι μου φαίνεται, διά το ειπείν, ενεφανίσθησαν να το της μνήμης
πρόσφατον , και το γνωρίζεσθαι υπ' αλλήλων σημαίνη , τούτο ίσασιν, ου πάντες, αλλ' οίς , εδόθη ιδεϊν, etc.
Tibi vero cum tremore aperiuntur mortis porta , et inferorum janitores , te conspecto, timore
perculsi sunt. Hinc manifestum fit, in infimis terræ partibus omnium animas detentas fuisse,
quas Dominus Deus noster morte mortem conculcans, confractis inferorum januis, exiraxit: 1
quare et evangelista refert multa sanctorum , qui obdormierant, corpora resurrexisse, multis
que apparuisse. Ecce, apparuerunt, dixit. Et si id tum actum est, manifestum remanet, nunc
quoque apparere. Ab eo namque tempore cum sanctorum animæ (XIX ] cæpissent, ad finem
iisque mundi id idem peragere non desistent . At liberatas animas a caliginosis illis, et infimis
locis, quicunque illi sint, de omnibus animabus asserendum est : cum princeps apostolorum
dixerii : Quare et his, qui in carcere erant, spiritibus accedens prædicavit. Apparuisse vero
de sanctis solummodo,non de omnibus, evangelista affirmavit. Verumtamen , sive qui jam multo
ante obierant, eorum corpora fuerint, sive ante paucos annos, sive potius tunc recens defun
ctorum , quod mihi verius videtur, cum dixerit apparuerunt ut receniem memoriam, et mutuam 7
cognitionem notaret, id sciunt non omnes, sed quibus datum est cognoscere, etc. Nec ab his
diversus videtur Gregorius Nazianzenus Orat. in Pascha . Imo Græcorum Ecclesia eamdem
opinionem videtur amplexa , cum eam sæpissime inter officia in libris ecclesiasticis ad fastidium 1
usque inculcet, ut ipse in recensione dictorum librorum adnotaveram : ubi loca omnia , quæ
huic opinioni favere videbantur, in unum recollegi, et dicta Patrum id idem affirmantium , uti
potui, in meliorem sensum traduxi. Quare hic frustra locum etiam ex Epistolis Petri recen
serem . Non est itaque verendum , quod valde timet Suaresius , ne Damascenus suæ loquatur
doctrinæ contraria ; cum axioma laudatum , ordinariam Dei, ut theologi dicunt, potentiam 6
statual; quæ vero de Trajano, et Falconilla regeruntur, absolutam commendent. Caven

dumque est ne, hac eadem ratiocinatione Damascenum , non oratiunculam pro defunctis,
sed multis aliis, ac præcipuis ipsius monumentis exspoliemus, in quibus constans hæc ser
tentia , ac toties repetita de multorum ab inferis evocatione comperitur, quam ipse demum
in hac oratione fusius confirmare voluit : ne vel desidiosi de illius operis auctore dubitarent. !
Quas demum Christus ab inferis animas eduxerit, et quænam fuerit illa apud eosdem a tot
Patribus asserta prædicatio , et an una cum justorum animis impiorum quoque evaserint , 1
alernam salutem consecuturæ , cum præter institutum meum sit, et alibi , ut jam dixi , pluri
bus pertractaverim quemadmodum ei de historiis Trajani, et Falconillæ , quæ tantopere, sed
in recentiorum scriptorum Græcorum monumentis inculcantur, exploret, qui volet. Mera
fabulæ sunt, et nuga, mihi crede .
XXXII . Nogarole judicium de oratione « pro defunctis. » -- Ludovicus Nogarola in
}rujusce oralionis, quam ipse in Latinum verteral, Præfatione ad Clementem VII, scribit : 1
T'ametsi nolim quempiam suspicari, hoc ipsum non vere fuisse Damasceno ascriptum, eo quod
Machabæorum historia plurimum innitatur, quam in volumine De fide orihodoxa, quod
legitimum esse Damasceni omnes censent, in sacrorum librorum numero non reponit . Nam si
quis utrumque studiose ac diligenter pertractabit , videbit procul dubio simili oratione factum
ésse, ac stylo, alque ad magni Dionysii Areopagitæ elocutionem, cujus etiam gravissimum
plerumque testironium adducit, proxime accedere . Oppositioni de libris Machabæorum
Nogarola ipse non respondet, et respondere debuerai; eoque libentius, quo illa levior
judicabatur, ut orationem Damasceno non cogeretur abjudicare, quando illam tanquam
Damasceni summo pontifici divendit . Quare neque nos respondebimus. Respondeant, qui
cum Nogarola una sentiunt. Quis vero absque stomacho, et æquo animo ferret utrumque
opus, de fide nempe orthodoxa, et hoc de defunctis, sijoili oratione , ac stylo , atque ad
magni Dionysii Areopagitæ elocutionem proxime accedere ? Libri De fide orthodoxa graves
sunt, divini sunt, non sunt elingues, assurgunt quandoque , et nutantem excitant , et hærentem
firmant, ct adversarium , quam evidentissime, et admodum robuste concutiunt. Sed quid hæc
ad areopagiticam majestatem , dignitatem formarum , granditatem elocutionis, compositionem
nominum , celsitudinem sententiarum ? Grandis est, et sublimis, et eloquens, dummodo ad
Dionysium non referas, Damascenus: si cum eo compares, quamvis valide et acute, repit tamen ,
et , ui in scholis , fluit, et docet. Quare in huc judicium Nogarolæ cæcutit omnino.
XXXIU . An sit tore Joannis Damasceni. - An vero oratio illa Damasceni sit , frustra in re
145 PROLEGOMENA 146
incerta quærimus. Quod ipse alias de hac eadem in examine Græcorum sibrorum ecclesias! i
corum enuntiavi, hic habeto. Post enim loca Damasceni, tum in libris De fide orthodora, tum
in hac de defunctis Oratione exposita, hæc subdidi : Verumenimvero sermo ille, nescio ( XX ]
quid mihi semper subolevit, et, ut verum fatear, nunquam Damasceni fetum legitimum eristi
mari ; sed , ut alias sæpe contingit, a nebulonibus, ut gratiam ac pondus orationi tanti Patris
nomine adderent, Damasceno fuisse appictum. Quod dummodo a Damasceni operibus erro
non es, facillimo negotio persentisces. Levis est in primis, ac nugax hic auctor, qui de gravis
simis rebus ugens, quasi per saturam ludens , carmine et prosa , nullo dicendi fine orutioncm
omnem infareit. Dictio illi, ac modus , si recte consideres, vilis, et e trivio hiulcu, languida ,
affectata, puerilis, et a Damascenica mirum quantum diversa ; quæ licet oratoriis flosculis, et
accurata exponendi forma non luxuriet , fluit tamen inoffensa, sui facilitate decora , contentu
graris, sententiarum pondere clara, severa, æqualis, divina. Versus Damasceni , cum alias
elegantissimi sint, selectis semper verbis nitidi , quantitate syllabarum semper commodi, erro
ribus semper innoxii : hi, qui in isto sermone leguntur, si numerum tantum syllabarum demas,
semper incompti, ac rustici, in ipsa tantum deformilute conformncs . Ad hoc probandum , nul
lum argumentum erit validius ipsa lectione . Lege , si potes , sine fastidio : per te tantum , nullo
alio duce, me vera fateri cognosces. Adde etiam quæ tradit Arcudius de hac cadem oratione,
de purgatorio contra Barlaam de historia Trajani tractans : Damascenus non nulla ratione est
culpandus. Quæ enim audiverat, sincere scripsit, fidem adhibens his quæ dicebantur pro pie.
tate, non diligenter examinans, neque inquirens scire veritatem. Et hæc quidem fatemur, si
oratio de dormientibus est germana Damasceni. Sin minus , non est difficile fateri non esse
ipsius. Potest enim aliquis esse Joannes et Monachus, et ex civitate Damasci ; non tamen
ille Mansur, ille scholasticus et summus theologus . Qui vero adaplavit discipuluan senis his ,
1
qui in inferno perpetuo puniuntur una cum dirite juxta parabolam et historiam justi Lazari ,
vero Damasceno contrariatur. Is enim in septimo capite secundi libri theologicorum ait : Quod
est hominibus mors, hoc est angelis casus. Si igitur aliquis angelus, postquam cecidit, unquam
salvus factus est ; salvus etiam ſuit homo exsistens in profundo inferni, quo in loco degun!
gentiles et infideles una cum dæmonibus . Nam sanctus inquit, Post lapsum non est ipsis poni
ientia, quemadmodum neque hominibus post mortem : ei hoc illud est quod ait Scriptura di
rina : « In inferno quis confitebitur tibi ? » scilicet nemo. Pseudo- Dainuscenus rcro ait : In
inferno omnino facta est confessio. Præterea dicit salvasse eos qui crediderunt. Quis igitur
igne si comburatur, non crederet ? Proplerea admirative ait, illud dici cum interrogatione
pauci salvabuntur ? quasi dicat multi ei infiniti salvantur ; cum tamen contrarium sacri
doctores fateantur, ut, Evangelio allestante , « multi quidem vocati, pauci vero electi ; » et
« angusta porta , et arcta est via : »
XXXIV . De dialogo contra Manichæos. – Dialogum eontra Manichæos sub nomine Dama
sceni sæpius, ac varia interpretatione editum , incerti auctoris esse aflirmavit non nemo ;
quod in Pinelliana bibliotheca sine nomine auctoris, vel sub anonymi nominu legeretur ; sed
quam futili argumento ! Quid enim refert, si transcriptor, aut amanuensis, nomen auctoris
in fronte libri non posuit ? In aliis codicibus, illisque antiquissimis, et optima notæ nomen
illud habetur. Orationem Demosthenis Pro corona sæpius in codicibus etiam optimis sine
nomine , quemadmodum Aristotelis libros De physica auscultatione , et Platonis dialogos, et
innumera alia intuitus sum . Eruntne propterea et Demosthenis oratio, et libri De physica
auscultatione Aristotelis , et dialogi Plalonis spurii ? et alium eorumdem scriptorema expisca
bimus ? Nefas.
XXXV . Billius, notis in hunc eumdem dialogum , dubitasse videtur. Permirum namque illi
est , Damascenum de supplicio tam dæmonum , quam impiorum hominum ita sermonem ha
bere , quasi penam duntaxat damni , ac non item sensus in iis agnoscat , atque ignem illum
vindicem tropice solum accipiat. Huc enim spectant hæc verba , xól.a5ışèxelvn ou v čte pÓV COTEV,
el seno túp estoylas tic treowulas. Pæna illa nihil est aliud, quam igni frustratæ cupidiiatis. Sic
vertendum est, non ut quidam vir alioquin doctissimus, ignis inordinatæ ac immoderatæ con
cupiscentiæ. Huc item illa , quæ mox sequuntur : 'EtreAuPOūtes oiv, xa? jesh LETÉXOVTES TVS ÈTELOU
μας, πυρός δίκην υπό της επιθυμίας καταφλέγονται : Concupiscentes itaque, nec obtinentes que
concupiscunt, ad instar ignis a concupiscentia comburuntur. Ubi ex his (XXI) após Eixrv , in
telligi datur, auctorem vocabulum ignis improprie accipere . Atque etiam infra de eadem re
agens, banc unam damnatorum pænam constituit, nempe 0:00 MÍ METéxelv. Sic enim loquitur.
"Έστι δε η μεν μετοχή Θεού τρυφή, η δε αμεθεξία (vitiose namque legitur, ανεξικακία ) αυτού κόλασις ;
Quemadmodum paulo post pænam diaboli hanc esse, stepronval tñs átolou toucñs. Denique
etiam de damnatis rursum Ioquens his verbis uitur : Οι αμαρτωλοί πενθούντες την αμαρτίαν, και
μη έχοντες τάς ύλας της αμαρτίας, ως υπό πυρός και σκώληκος κατεσθιόμενοι κολάζονται· τί γαρ και κόλα
cis, si un to Toouuévou otepnis ; quibus liquido patet hunc auctorem , impiorum pænam in
animi tantum cruciatu ponere, non autem in corporis etiam dolore; quod quidem Billio su
spicionem affert , Damasceni hunc librum non esse. Nam ille et lib. 11 Orthod. fidei , cap . 4,
apertissime tradit , diabolo, atque iis, qui ipsum sequuntur , paratum esse ignem nunquam
exstinguendum , sempiternumque cruciatum : et in fine ult. cap. lib . iv, tum dæmones, tum
impios et sceleratos homines, æterno igni traditum iri, ait. Deinceps forsan , re melius consi
derata, mitius agit. Aut certe si hunc dialogum Damasceno asserere volumus,dicemus eum ,qui
a locis supra a me citatis pænam sensus præcipue constituisset, hic damni pænam duntacal
commemorandam duxisse. Alioquin enim impium hoc dogma, quod sensus pænam damnatis
trimil, cum innumera Scripturce sacræ testimonia perspicue refutant , tum veterum omnium
Patrum consentiens doctrina semper explosit, ac rejicit. Quo detestabilior est eorum impie
las quos hac nostra prodigiosorum errorum feracissima, perindeque miserrima tempestate,
idem non modo sentire, sed etiam tum ore , tum scripto profiteri non pudet.
**XXVI . Damasceno asseritur . Verumtamen cum dialogum hunc, et sententiis , et
oratione adamussim Damascenicis concinnatum , et per omnia Damascenum nobis, quem
admodum et reliqua illius scripta referre videam , Billianis objectionibus satis erit, si quæ
ipse tantopere exauget impedimenta, quominus ei dialogus ascribatur, non aliena esse a
Damasceni doctrina, aliorumque sanciorum Patrum , sed paucis demonstravero .
tanti fecerat ipse Billius, ut propterea dialogum non dignum Damasceno existimaret : Ut
cunque sit, ait, elegans et arguta , atque erudita est hæc disputatio, dignaque plane que
Damasceni nomen præferat: nisi fortasse illud, de quo aliquid adnotatum est, quominus
ei dialogus ascribatur, impedimento sit . Al impedimento non est. Quæ hic de primo et uno
principio adversus Manichæos non minus solide, quam pie disputantur, iisdem fere verbis,
et sententiis in libris De fide orthodora comperies. Ne omnia huc traducam , quæ de igne
et pænis damnatorum , ut quam sit inane Billianum impedimentum comprehendamus,
examinanda solummodo nobis sunt. Pæne damnatorum sunt pæna damni, et pæna sensus.
Non moror. Alii tamen tertiam addunt, vermem , non corporalem , quia sicut vernispungit
et corrodit, sic remorsus conscientiæ , ut ipsi dicunt, pungit , lacerat et alligit . Alii, ne
pessima desint , quartam , aspectum semper præsentem Luciferi, aliorumque dæmonum ,
acresque differenſium contumelias. Quidquid lamen sit, cum in peccato sit aversio ab
infinito bono, necesse est pænam subsequi , sed infinitam ; damni, dum infinitum bonum
amittitur : sit vero et conversio ad bonum finitum ac nutans, pro conversione illa , quæ
finita est , pæna quoque finita debetur, quæ sensus nuncupatur. Sed quia delinquens re
missione se privat, immotusque adhæret; ideo pæna illa in infinitum extenditur , quæ
quamvis non respondeat culpæ quantitati , respondet tamen irremissibilitati ipsius. Quare
duplex erit pæna, altera damni, altera sensus. De pæna damni in hoc dialogo apertissima
testimonia sunt ; depæna sensus , nulla. Quid inde ? Ergo Dialogus iste Damasceni non erit ?
Non omnia simul edicenda sunt. Nec Billius cum ratiocinatur , multa silens reprehenditur
quod non omnia dixerit . Satis est, si necessaria non omiserit, vel pro argumento rei verba
fecerit . Agit cum Manichæis Damascenus, qui Deo vitio vertebant, quod angelos, homi
!
nesque produxisset, quos sciebat defecturos : et postea illos puniret. Respondet Damasce
nus , poenas dæmonum et damnatorum nulla ratione esse a Deo ; sed illos sibi ipsis eas
>
delinquendo procurasse , et postmodum dum continuo concupitis frustrantur, continuo quo

que torqueri . Sed ait cruciatum illum nihil aliud esse, quam (XXII) frustrata ! cupiditatem .
Ila est . Sed pænam culpæ respondentem , et potissimam , et maximam posuit : infinitam
nempe ex se, quando altera aliunde habeat infinitum . Qua , vel sola Manichæorum obje
ctioni respondet. Carere namque visione divina est pæna omnium gravissima , et major
quacunque alia pæna sensibili. Augustinus : Alienari a regno Dei, carere magna multitu
dine dulcedinis Dei, tam grandis pæna est, ut nulla possint ei tormenta, quæ novimus, com
parari. Chrysostomus : Nonnulli imperitorum sibi satis esse putant et optabile videri, si ge
henna tantummodo careant : ego autem multo graviores gehenna dico esse cruciatus, remo
veri et abjici ab illa gloria . Pone mille gehennas, et mille cruciatus, nil tale , quale a gloria
excedere,eta Deo odio haberi, et audire:« Ite , maledicti .» Hoc tantum general cruciatum , quod
si nulla extrinsecus pæna torqueret , hæc sola sufficeret: omnesenim gehennæ superat cruciatus.
XXXVII. Etsi quis dicat in hoc eodem dialogo meminisse ignis, quæ pæna sensus videtur
esse ; respondebit Billius, auctorem vocabulum ignis improprie accipere, cum alibi Dama
scenus damnatorum ignem , qua illi puniuntur , dicat esse inexstinguibilem . Miror sane
Billium in doctrina Damasceni adeo versatum , hæc de Damasceno proferre. Licet enim
Damascenus De fide orthodoxa, lib. II, cap . 4 , scribit damnatorum ignem esse inexstingui
bilem , el cruciatun æternum ; in ultimo tamen capite lib . iv, in quo quis sit iste ignis ,
ex professo tractat, apertissime fatetur ignem præparatum diabolo, et cæteris impiis, licet
internum , non esse tamen neque materialem , neque nostro similem : Kai tapaão ósetat o
βολος, και οι δαίμονες αυτού, και ο άνθρωπος αυτού , ήγουν ο Αντίχριστος, και οι ασεβείς, και οι αμαρ
τωλοί εις το πυρ το αιώνιον , ουχ υλικών, οίον το παρ' ημίν, αλλ' οίον ειδοίη ο Θεός · Ac diabolus, et ipsius
ilumones, et ipsius homo, hoc est Antichristus, et impii ac flagitiosi homines in ignem æternum,
non materia instar hujusce nostri constantem , sed qualem Deus novil, conjicientur. Quid hic
clarius dici poluit ? annon idem auctor est , qui in hisce libris et dialogo sibi consona loquitur ?
XXXV II . Multi pie Damascenum explicant, non negasse ignem ; sed ignem illum talem
esse operationibus, qualis est ignis apud nos. Siquidem maznum est inter hunc et illum
discrimen : bic exstinguibilis est et lucidus, consumens ca , in qua agit, et in spirituales
incorporeasque substantias non habens actiones : ille æternus est, inexstinguibilis, te
riebrosus, ei lucem non dillundens, nec consumers corpora, nec æqua ratione omnes
itue puniens. Bene ergo dixit Damascenus, damnatos cruciari õlvny trupós: cum iinis ille
von sit in omnibus nostro similis : neque propterea asserendum est eum ibi improprie
inem accepisse. Quamvis enim certum est aniinos puniri igne ; modum tamen punitionis
putabat ille , latere omnem hominem , cui Deus non revclarit. Ideo namque poni corporeum ,
quia post resurrectionem damnatorum corpora afflicturus est. Nunc vero animos cruciari
apprehensione mali fuluri , consideratione que, atque timore ignis futuri ignescere : et hoc
149 PROLEGOMEN ...
quidem plus, aut minus pro majori minorique cruciatu , ad quem se sciunt adjudicatos.
Quemadmodum enim beatorum præmium , antequam illi corporibus uniantur, est in gaudio
rei de divina visione, et gaudio spei ( ita enim loquuntur iheologi de corporis glorifica
tione ), sic et pæna reproborum est vehemens tristitia de amissa visione divina, et vehemens
limor de futuro corporis supplicio. Et ignis hic mente tantum conceptus, vehementerque
futura corporis exustione animos absens afligens , post reassumpla corpora , vere corpo
reus cum sit, vere corpora exuret : sic etiam dicunt ignem spiritus comburentem per
similitudinem et adaptationem dici ignem : dolor namque illoruin spiritualis non potest
aliter exprimi, nisi per ignem . Et sicut spiritus beati suum finem consequentes, nec in
alia re corporea se delectantes, per similitudinem dicuntur et videre, et retici , quæ corpo
rea sunt : pari ratione et dæmones a fine, quo summe perficerentur, separati, non in ali
qua re corporea, sed per similitudinem ignibus ardere, el fetoribus allligi, quæ corporea
sunt, dicuntur, et in amissione, et privatione sui finis, moerore, doloreve excruciantur.
Hinc non recte Billium a Damasceni operibus, dialogum hunc rejicere, mihi persuadeo,
et alii sibi persuadebunt, si quæ hic referuntur cum aliis Damasceni scriptis conferant, et
rem accuratius [XXIII ] expendant. Eoque potissimum , quod videani ab antiquis Dama
scenum contra Manichæos calamun strinxisse assertum . Canone in dictum Damascenum
4 Decembris , ode 1 , Tropar 2ο : Θερμώς εστηλίτευσης των δυσωνύμων τροφίμων του Μάνοντας την
βλάσφημον ασέβειαν, νοθεύσαι πειράσασαν την Εκκλησίαν Χριστού , λόγοις τε και δόγμασιν ορθοίς ,
lwivvn.olstep ouVt koetxas. Acriter oppugnasti nefandorum Manetis alumnorum blasphemam im
pietatem quæ conata esi Christi Ecclesiam seducere, orationibus , et dogmatibus rectis , quibus, 7
o Joannes , scripta tua insperscras.

XXXIX . Delibro de hæresibus . - Damascenum de hæresibus scripsisse, nullus dubito, cum
ipse se de illis scripturum post philosophicas tractationes Præfatione ad Cosmam Majuma
episcopum promiflat : Είτα τούτων εχόμενα των θεοστυγών αιρέσεων συντάξω τα φληναφήματα, ώσα
νον το ψεύδος επιγινώσκοντες , πλέον της αληθείας εξώμεθα · Μου αutem hresum, quas Deus odio
habet , nugas uno volumine comprehendam, ut cognita falsitate, veritatem arciius amplecta
mur. Allamen libellus hic de hæresibus illius non esse, non levi argumento convinci potest .
Scribit enim in Aerianis, Aerium , cum ipse scriberet, vitam tentare; sed non potuii, qui
Epiphanii ætate erat, usque ad Damasceni tempora vitam producere. Quare Billius, in notis
asserit, vel hæc verba ab aliquo assula fuisse, qui ea fortasse ab Epiphanio accepit. Nam is
hæresi 76, quæ est adversus Aerianos, de eo loquens his verbis utitur , ôç xal osūpo 50 év
620xl, xal nepiesti tō Biw • Qui adhuc vivit in carne et superstes est , vel per Aerium , Aerii cr
rorem intelligi .
XL. Quid porro pluribus opus est ? quando pars prima hujus libelli ad Nestorianorum
hæresim Damasceninon est, sed tota verbatim , vel ab ipso Damasceno, qui suo De hæresibus
præfixit, vel ab alio Damasceno apposita, ut absoluta hæresum historia sine aliorum librorum
emendicatione haberi possit, ab Epiphanii Ancyroto exscripla est . Quod reperi postmodum
animadversum ab eruditissimo Frontone Ducæo in notis . Primum animadverti'nihil aliud
hunc librum continere, quam epitomen hæresum in Panario Epiphanii refutaturum , quam
ipsam epitomen duobus locis offendes in editione Græca Basiliensi ejusdem Epiphanii 1544,
pag . 2, et pag . 519. Cum vero tantum octoginta hæresum enumerationem , usque ad sua
tempora deduxisset Epiphanius, alias consequentes altexuit Damascenus, a Nestorianis initio
ducto usque ad Mahumetanos .
XLI. Quamobrem , cum præcedentium textus Graecus ab Epiphanio peti possit, ea tantum ,
quæ a Damasceno sunt edita, Græce edi curavit Ducæus, quæ vero in Perionii interpreta
tione deerant , Græce et Latine : tum si quid occurrerat, dum interpretationem Latinam cum
auctoris verbis contulit, illud notis inspersit, quibus et varias codieis utriusque excusi, atque
manuscripli , lectiones censuit indicandas. Id idem non in dissimili argumento alii quoque
præstiterunt. Priora namque aliorum studio concinnata ac disposita, ut erant, operibus præ
Sigentes suis, ipsi postea , quæ ad sua usque tempora contigerant, attexentes, unum abso
lutumque opus posteris reliquere . Quod in Chronologis usu venisse sapius compertum est.
Ilinc Damascenica ab Epiphanianis sejunges. Ipse tamen haud dubito , compendium >
hoc ab Epiphanio et aliis , qui de hæresibus scripserunt , Damascenum concinnasse.

Ipse siquidem aperte fatetur nihil de suo, seu omnia ex Patrum scriptis hausisse, cap. 2 :
Ερω τοιγαρούν, εμον μεν ουδέν , τα δε σποράδην θείοις τε και σοφοίς ανδράσι λελεγμένα συλλή
EinvèxOncouar . Nihil porro meum dicam , verum quæ sparsim a divinis et eruditis viris dictu
.
sunt, in unum congesta compendio disponam . Colligitur præterca ex Indice August. subsell . 2 ,,
Theolog. : Joannes Damascenus de hæresibus , sumptus ex Epiphanio, Theodoreto, Timo
theo, Sophronio archiepiscopo llierosolymitano. Et ex codice Vatic . 1182 , in quo habetur,
.
Επιφανίου αρχιεπισκόπου Κωνσταντίας της Κύπρου κατά δέ τινας του Δαμασκηνού , περί αιρέσεων εν
συντόμωρ' και όθεν ήρξαντο, και πόθεν γεγόνασιν • Epiphanii archiepiscopi Constantia Cypri , sc
cundum alios Damasceni de hæresibus in compendio C. unde originem duxerunt, et unde ortir
sunt . Et ibidem postea æque ac in Epiphanii tomis diversæ hæreses disponuntur, quod et
in manuscripto codice Barberino adnotabam . Verum itaque est hoc hæresum compendium ,
pro majori sua parte in Epiphanio legi : verumque itidem est , inde Damascenum exscripsisse ,
assuisseque [ XXIV ) operi, quibus postea ex aliis multas, quæ post Epiphanium in Ecclesia
insurrexerunt hæreses addidit .
XLII. De libro contra Acephalos , seu potius Jacobitus . Eodem quoque modo de libello
LEONIS ALLATIL 153
ejusdem contra Acephalos procedendum est. Multa enim in eo leges similia his, qui Leontius
contra Acephalos scribit : 'ut probabile sit Damascenum ex fontibus Leontii hortulos suos
rigasse . Vide Præfationem Canisii ad lectorem , quam libello præfixit. Neque in hoc libelle
tanlun Damascenus Leontium , sed in aliis etiam aliorum sanctorum Patrum , et magni no
minis auctorum sententias, et capita inde avulsa pro opportunitate materiæ quam tractabat ,
exscribens , in propria scripta , sæpissime etiam tacito nomine, retulit. Damasceni acre inge
nium , vivax , promptum , curiosum, vehemens, multa semper molitur, ac perficit , quæ post
ea ut firmiora , ornatiora , desiderabilioraque domo exirent , dictis ac sententiis Patrum
condecorat . Id nec ipse de se negavit, qui se apiculam imitari scribit : Elia tv this
νης ολέτειραν, και του ψεύδους ελάτειραν, ώσπερ κροσσωτοις χρυσούς τοίς των θεοπνεύστων προφητών και
θεοδιδάκτων αλιέων, και θεοφόρων ποιμένων τε και διδασκάλων λόγοις κεκαλλωπισμένην. περικεκοσμημέ
νην αλήθειαν συν Θεώ, και τη αυτού έκθήσομαι χάριτι.... ερω δε εμόν, ώς έφην, ουδέν, τα δε τοις εκκρί
τους διδασκάλων πεπονημένα εις έν συλλεξάμενος, όση δύναμις συντετμημένον τον λόγον ποιήσομαι, Αtque
ita demum errori exitium afferentem , ac mendacium propulsantem veritatem , prophetarum ,
qui divinitus afflati fuerunt, et piscatorum quos Deus edocuit , el divinorum pastorum ac
doctorum sermonibus, tanquam fimbriis aureis exornalam , Deo , ipsiusque gratia mihi favente
litteris mandabo. Et: Nihil porro , ut jam dixi , meum afferam : verum quæ a præstantissi
mis quibusque magistris elaborata sunt, in unum colligens, quoad ejus fieri poterit , brevem
et compendiosum sermonem faciam . Quis doctrinam sic exornatam , prudenterque fundatam,
ļuto , secureque, ac apertis ulnis exceptam , in interiores mentis, cordisque partes non figat ?
lloc est vere, sancteque scribere .
XLIII . De afficiis Damasceno epistolis. -- Plures item sub Damasceni nomine epistolas ,
tantæ virtutis hostes confinxerunt, quæ postmodum non sine miraculo falsitatis convictæ
auctorem prodiderunt. Fraudem , et technas Leonis Isauri sic exposuit Joannes Hierosoly
1
mitanus in ejus Vita: Ο βασιλεύς παρήγγειλεν αυτοίς το της ευσεβείας πρόσωπον περιθεμένοις, διά 1
σπουδής ποιήσασθαι, και διαλαλιάν θέσθαι οικειόγραφον ευρέσθαι του Ιωάννου επιστολήν. Οι δε της κακίας
υπασπισται ουκ ανήκαν πάντα κάλων κινούντες , τον δόλον υποκρυψάμενοι, και αναζητούντες και προσετάγη
σαν, έως ευρόντες το βασιλεί ενεχείρισαν. Και ούτος δε προσκεκληκώς τινας των υπογραφέων αυτού των
του Ιωάννου γραμμάτων,προετίθει τους τύπους εις μίμησιν, τόν τε της Γραφής χαρακτήρα όσον εν δια
νοία, και όσον εν λέξεσιν. Εύρεν ούν τους είς τούτο υπηρετήσοντας ικανούς, και δη κελεύει, ως εκ του Ιωάν
νου προς αυτόν δή τον δυσώνυμον βασιλέα εγχαράξαι γραμμάτιον τοιουδε του σκοπού έχόμενον · Imperator,
accersitis quibusdam sententiæ suæ participibus, præcepit eis , ut assumpta pietatis persona,
magno studio, variisque commentis curarent, ut epistola Joannis, quam manu sua scripserat,
inventa sibi redderetur. Ministri ergo , et propugnatores impietatis , parentes diclo regis,
nullum non dolum sub pietatis specie excogitabant , donec inventam offerrent. Porro igno 1
miniosus rex convocat notarios , et epistolarum Joannis exemplaria proponens quærit , si
scripturæ characterem, tam in verbis, quam sententiis imitari possini. Qua in re et invenit
sibimorem gerentes, et quod scriberent epistolium ad eumdem , in hunc modum se habens.
Et hæc quidem tanquam a Joanne ad Leonem fingitur. Sunt et aliæ , quas ab eodem , dum
Byzantii moraretur, ad Saracenorum principem mitti dicuntur, et pluribus modis falsæ depre
henduntur : quod tempore Theodosii , cum tum nullus esset Damascenus : quod a Byzantio,
in quo nunquam fuerat : quod ad principem Saracenorum , qui tunc omnino latebant : et
quod referantur in gestis Damascení nullius apud cordatos homines auctoritatis , sed multis
nominibus falsitatis damnatis. Et , ut ex earum lectione indicium de illis pronunties , eam ,
1
quam Vincentius refert, apponam . Scripta est ad amicos Persidis : Dilectis amicis, qui sunt in
7
1
Perside , Damascenus Juannes minimus salutem . Noveritis imperatorem robur exercitus ad

diversa bella in nationes externas misisse , urbemque regiam et finitimam hominibus vacuam
remansisse. Quoniam ergo sapientes estis, securi venite, et victoriam vobis paratam absque
mora viriliter obtinete. Jacobus Gretserus De prohibendis libris, lib. II, cap. 5 , de (XXV )
iisdem epistolis : Epistolas sancti Joannis Damasceni nomine ab impiis Iconomachis fictas
extremum prope Damasceno periculum creasse , quis ignorat ? Genuinarum vero ejusdem
epistolarum meminit auctor orationis in Dominicam orthodoxiæ , quæ manuscripta legitur in
bibliotheca Barberina : 'Αφανίζεσθαι δε κελεύσαντος τα εν τοις θείους ναούς εκτυπώματα , και κελεύ
σαντος μηδαμώς σέβεσθαι Χριστιανοίς, εκ Δαμασκού ο Ιωάννης θείω ζήλο πυρούμενος απέστελλεν επιστο
λάς τοϊς ορθοδόξοις, εν αις εδείκνυεν αναντιρρήτοις αποδείξεσι και μαρτυρίαις της θείας Γραφής, ώστε
αναγκαίως πείθεσθαι τους αναγινώσκοντας αυτάς, νέμειν σέβας ταίς ιεραϊς εικόσι, και καταφρονείν της κε
λεύσεως του τυράννου . "Ο μαθών ο τύραννος, εκ συκοφαντίας της αυτού χείρα κοπήναι έσκαιώρησεν , ήν και
Θεός ταϊς της πανάγνου Δεσποίνης λιταίς απεκατέστησεν υγιή Cum rero prαcepisset in divinis tem
plis imagines aboleri, imperassetque Christianis, eas nullo modo colere, Joannes Damascenus
divino zelo succensus, Orthodoxis mittebat epistolas, in quibus demonstrationibus expugnatu
difficillimis et testimoniis e sacra Scriptura , adeo ut necessario persuaderentur lectores,
imagines in teneratione habendas demonstraret , negligendaque tyranni jussa . Hæc cum
audisset tyrannus, compositis calumniis, ejusmanum abscidi præcepit , quam Deus illi san
ctissimæ Dominæ precibus sanam restituit (u ) .
XLIV . De historia Barlaam et Josaphat. - Historiam de Barlaamo, et Josaphato, quæ habetur
apud Vincentium in Speculo histor. , lib. xv , per cap,64, distincta ex antiqua versione paululum
contracta ; magisque contracta apud Petrum deNatalibus in Catalogo, lib.x, c . 114. Integra ex
( a) Apud Petrum de Natalibus in Catalogo SS. , lib. X ,

antiqua versionein Vitis Patrum ex Coloniensi editione, et apud Lipomanum , tom . V'; Surium ,
lom .VI ; Rosveidum in Vitis Patrum Orientalium , et Latine tantum inter opera Daniasceni, et
postmodum accuratius versa a Billio inter ejusdem opera . Damascenum scripsisse, tradit Mar
iyrologiun) Romanum 27 Novembris : Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam , et Josa
phat, quorum actus mirandos sanctus Joannes Damascenus conscripsit. Et Gennadiuspatriar
cha. pro concil. Florent., cap. 5 : Ουχ ήττον δε και ο Ιωάννης ο μέγας των Δαμασκού οφθαλμός εν
>
τω βίω Βαρλαάμ και Ιωσάφατ των Ινδών μαρτυρεί ώδί• Nec minus Joannes magnus Damasci ocu
lus in Vita Barlaami, et Josaphati Indorum testimonium his verbis exhibet. Billius etsi
lectoris non ita interesse pulet, cujus ca sit , modo pia , vel lectu digna sit, quemadmodum
révera est, verum Damasceni fetum esse aflirmare non dubitat . Nam ut omiilam (ait) quod
Trapezuntius vir natione Græcus, et magni non inter suos tantum , sed etiam inter nostros
nominis, non alium , quam Damascenum ejus auctorem testatur, deinde ad eam opinionem
confirmandam illud mihi magni momenti est, quod in libris De orihod. fide, ac reliquis pene
omnibus Damascenus multa a Basilio, Gregorio Nazianzeno, aliisque ejusdem notæ Patri
bus libenter corrogat, atque integros sæpe versus, imo etiam totas periodos ab ipsis mutua
tur. Eodem modo in hac quoque historia multa ex iisdem auctoribus, suppresso interim
nomine produci animadverti, ac præsertim ex Nazianzeno, ut cap. 7 , 8 , 10, 11, 15 , 17, 20,
2
24, ac plerisque aliis locis. Adde quod non solum ab illis libenter mutuo sumit, sed etiam
multa quoque affert ex libris De orthod. fide ad verbum transcripta , ut ea omnia quæ cap.
15, de arbitrii libertate disputat. Denique cap. 19 , disputatio ea de imaginibus, quæ Dama
sceni ætate fervebat, in eadem sententia non parum me confirmat. Ui autem hæc omnia
pro Damasceno faciunt, ita hanc historiam Joannis Sinaitæ minime esse apertissime convin
cunt. Nam cum ille Senioris Theodosii tempore fuerit, ut patet ex lib . xm Histor. miscell .
Pauli Diaconi , quonam pacto in hac historia , quam auctor ex India transvectam testatur,
Nazianzenum , cujus scripta vixdum in hominum manibus versabantur, citare potuisset , at
que etiam eo antiquiorem episcopum, ac Valentis tempore vita funclum Basilium ,suppresso
licet nomine, cap . 19 , ubi de imaginibus tractat, et cap. 34, ubiJosaphat eam ad Deum ora
tione habet, quam ex Constitut.Basilii cap . 1, perspicue bausit? Quonamitem modo Bar
laamum de imaginibus ad regis filium disserentem induceret, cum ea quæstio nondum eo
tempore excitata fuisset ? » Hactenus Billius .
XLV . Bellarminus De scriptoribus ecclesiasticis eam , quemadmodum et oralionem pro
defunctis videtur in dubium revocasse. Historia Barlanm , et Josaphat (XXVI) insignis et utilis est.
Sed quia Barlaam dum instituit discipulum suum Josaphat, jubet eum credere in Spiritum
sanctum ex Patre, et Filio procedentem , dubitatio exorta est, an hoc opus esse potuerit Joan
nis Damasceni, qui lib . 1 De fide orthod ., cap . 11, docet Spiritum sanctum non procedere
ex Filio, sed per Filium : sed responderi potest in historia Barlaam particulamillam , ex Filio,
videri additam ab aliquo; nam in nova editione per Billium castigata non habetur, ex Filio.
Hinc male sanus nescio quis, videtur sibi triumphum agere contra Bellarminum , et eam ra
tionem adeo cogentem esse, ait, ut eludi nullo modo possit, nisi abradendo ex textu verba
illa, Filioque:. quod fecisse Billium innova editione testatur evidentia facti, et Bellarminus
ipse, qui ut Billii famæ consulat, ne plagiarius videatur, particulam , ex Filio, videri additam
ab aliquo nugatur. Sed nugatoris istius pessimiin Bellarminum calumnia , ex his, quæ infra
dicemus, plus satis patebit. Nec diversa a Billio , et Bellarinino recitat Possevinus in Appa
ratu, in Joanne Damasceno . Et Vossius De historicis Græcis, lib . II, cap. 24 : Sed hic aliud
etiam in controversiam venit , An hæc Damasceni historia sit genuina . Vix videtur . Nam in
ea jubetur filius regis credere in Spiritum sanctum ex Patre , Filioque procedentem. Quod Da
masceni sententiæ repugnat, ut liquet ex lib . 1 De fide, cap. 11. Neque video, ut difficultati
huic occurri queat, nisi dicamus a Latinis ea esse addita . Sane in Billiana editione non ha
bentur , seu ea præter codd. veterum fidem Billius sustulerit, seu adjecerint priores .
XLVI. Matthæus Raderus Isagoge ad Scalam Joannis Climaci, cap. 1 , Billii sententiam de
Joanne Sinaita examinat, et refellit. Nam cum in plerisque codicibus manuscriptis ea historia
Joanni Sinaitæ inscribatur, ut in Fumæi codice, quod refert Billius, et in Sfortianæ codice
63 , quod notat Baronius in Martyrologio , addit Raderus Bavaricæ bibliothecæ cod . 205 , et
Heidelbergensis 200. Nonnulliexistimarunt historiæ illius scriptorem Joannem Climacum ,
qui Sinaita etiam audit, fuisse. Id pluribus iinprobarat Billius, ut vidimus ; et ratiocinationem
Billii ab auctoritate Pauli Diaconi, Raderus. Nam nihil de Sinaita, nec per somnium quidem
Diaconus, et Joannes Diaconi a Sinaita diversissimus est. Nam ille Diaconi monachus, vates
Theodosii, in Ægypto et Thebaide vitam agit : Sinaita multum a Thebaide abfuit, montis Sina
incola, in quo præfecturam monachorum multis annis administravit, quam postea fratri suo
germano reliquit : nunquam vixil cum Theodosio , sed post Theodosium centum et octo
ginta quinque annos. Hís cadit ratio Billii, cum ille Joannes Theodosianusnihil ad Sinaitam
faciat.
XLVII. His et aliis Raderus concludit, neque Joannis Sinaitæ , neque Damasceni, multo
minus Joannis illius Ægyptii fetum hunc de Barlaamo, et Josaphato videri ; sed Joannis mo
nachi e cænobio Sancti-Sabæ , idque teslari manuscriptum syllabum bibliothecæ Palatinæ
Heidelbergensis, num . 368 , ubi hæc verba leguntur: Barlaami et Joasaphi vita ex interiori
Æthiopum , seu Indorum regione, in sanctam urbem translata per Joannem Monachum de
contubernio Sancti-Sab . Graece sunt : Ιστορία ψυχωφελής των Αιθιόπων χώρας της Ινδών λεγομέ
νης , προς την αγίαν πόλιν μετενεχθείσα διά Ιωάννου μοναχού ανδρός τιμίου και εναρέτου μονής του
αγίου Σάββα, εν και ο βίος Βαρλαάμ και Ιωσάφατ των αοιδίμων και μακαρίιων. Νec ab ea differre qu
in bibliotheca Altempsiana legebatur : Διήγησις ψυχωφελής εκ της ενδοτέρας των Αιθιόπων χώρας,
της Ινδών λεγομένης, προς την αγίαν μετενεχθείσα πόλιν διά Ιωάννου μοναχού μονής του αγίου Σάββα .
Nec alium esse , qui Scoriaci in Hispania ita exprimitur : Joannis Monachi expositio de S.
Barlaam , et Josaphat. Et diserte expresseque tradi ia reipublicæ Augustanæ bibliothecæ,
num . 79 : Joannis Monachi, ávôpd ; tiulou xal kvapésou povñs to dylou Lá66a, historia interioris
India Indorum Æthiopiæ, continens vitam Barlaami et Joasaphi: Et in Bavarica num . 17 :
Narratio utilis ex interiore Ethiopum regione , quce India dicitur , ad sanctam civitatem
perlata per Joannem archimandritam monasterii Sancli Sabæ . Liber hic inscribitur Bar
laam , et est illa ipsa historia , quæ Damasceno vulgo tribuitur. Hæc, licet Damascenus et
Joannes audiat, et in Sabæ monasterium secessisset, cum in omnibus bibliothecarum indici
bus, ubi ejus opera recensentur, (XXVII] semper appelletur Damascenus, ad Damascenum non
trahunt . Nam in hac quoque quemadmodum et in aliis Damasceni monimentis, in epigraphe
Damascenum haberemus. Sententiae porro . Incaque deprompta ex Damasceno , Basilio el
Gregorio nihil probant, cum , quæ publici juris facta sunt, a quolibet usurpari possint.
XLVIII. Joannes Climacus historic Barlaai et Josaphat auctor non est . Et Joannem
Sinailam , sive Climacum non esse hujus Historiæ conditorem facile intelligit Raderus, non
ob rationem , quam Billius affert, qui Sinaitam cum Ægyptio confundit, eumdemque esse
existimat; sed quod Sinaitæ sæculo nulla quæstio et contentio in Ecclesia de sanctis imagi
nibus colendis, vel abolendis nata erat, quæ ævo Damasceni ab Isaurico, et Copronymo agi
tabatur : cum tamen in Historia Barlaami cap. 19 , prolixe de imaginibus adorandis dispute
tur. Suspicaturque præterea in Joannis Sinaita nomine aliquid esse immutatum et scriben
dum fuisse, Joannis Sabaitæ , quod is monachus in cenobio Sancti-Sabe vixerit, et scripse
rit. Addo ipse Sabaitæ nomen non esse adeo peregrinum et novum , sed usu jam receptum
in historiis Patrum ; et ne longe abeam , in Vita Joannis Climaci, anonymo auctore, Joannis
Salbaite monachi clarissimi mentio fit : Ο επιστάτης αυτού ο αββάς Μαρτύριος απήλθε προς τον
μέγαν 'Ιωάννην τον Σαβαΐτην, εν τή του Γουδδά ερήμω τότε διάγοντα: Martyrius abbas prefectus
illius ad magnum illum virum Joannem Sabaitam , qui in Guddæ solitudine degebat pervenil.
Et Græci in Menológio 13 Julii, et 28 Octobris, Stephanum Sabaitam , inter sanctos recolunt,
και του οσίου πατρός ημών Στεφάνου του Σαβαΐτου , μαθητού του αγίου Σάββα· S. P. N. Stephani
Sabaita , sancti Sabæ discipuli :: et 16 et 2 : Martyres Sabaitas. In bibliotheca item Bar
berina cod. 72, leguntur nonnulla ex centum capitibus ad perfectionem monasticam
pertinentibus Theodori episcopi Sabaitæ . Et , ni me fallit memoria, inter carmina Tzetza
habentur iambi in monachum Sabaitam , Sabailæ etiam nomen ab hæreticis in opprobriumi
datum Catholicis habeo ex Cyrillo Scythopolitano in Vita sancti Sabæ : Kal ei stva èv tủ ávia
πόλει μοναχών ορθόδοξον εώρων, τούτον διά κοσμικών τινων τύπτοντες, και Σαβαΐτην αποκαλούντες, της
árias & coñhauvov Tónews . Quod si quempiam in sancta civitate monachum recte sentien
tem conspexissent, eum per suculures verberantes , et Sabaitam nuncupantes, a sancta urbe
7
ejiciebant.
XLIX. Joanni Damasceno asscritur. - Ego nihilominus cum Billio et Damascenum hujusce
Historiæ scriptorem agnosco , quidquid titulorum varietate in contrarium astruat Raderus.
Hoc sane nec ille negabit, niulio plures esse codices qui Damascenum nobis præferunt; et
ne longius abeam , in ejusdem bibliothecæ Palatinæ codicibus 59 et 201. Titulus ita concipi
tur : Ιστορία ψυχωφελής εκ της ενδοτέρας των Αιθιόπων χώρας, της Ινδών λεγομένης, απελθόντων τιμίων
ανδρών προς την αγίαν πόλιν εντη μονή του αγίου Σάββα , και απαγγειλάντων ,συγγραφείσα παρά Ιωάννου
Tov Aquasznuo . Historia utilisex interiore Æthiopum regione , quæ dicitur India , quam inde
venientes viri venerandi in sanctam civitatem in monasterio Sancti- Sabæ enarrarunt , con
scripta a Joanne Damasceno. Et in cod . Vaticano 1724 : ' Iscopia yuxurpeans èx tñs è vôotépa;
των Αιθιόπων χώρας της Ινδών λεγομένης , Βαρλαάμ τε και Ιωσαφάτ, συγγραφείσα παρά του αγίου
Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού και ποιητού : Historia valde utilis , et interiore Ethiopum
regione, Barlaam , et Josaphat , conscripta a sancto Patre nostro Joanne Damasceno, et poeta .
Agapius quoque monachus, qui eam historiam in communem Gracorum linguani ver
sam Veneliis evulgavit , eam Joanni Damasceno ascribit : non ascripturus, si in manu
scriptis codicibus, ex quibus sua habuit, nomen Damasceni expressum non invenisset. Et qui
Damasceni nomen omittunt, non ea addunt, quæ nos a Damasceno dimoveant, cum omnia
Damasceno tribuantur. Ipse enim in monasterio Sabæ monachum induil ; unde vere , avto tijelos
xat Èvápetos uovñs toj dylou Lư66a . Vir honorandus , et studiosus monasterii Sancti -Sabæ : Et,
monachus de contubernio Sancti-Sabe , dicitur. Magis in dubio est , quomodo Sinaita dici
possit . Soleigne est hoc Græcorum monachis, non nomen sibi ex loco , in quo religioni no
mina dant, tantum asciscere , sed ex instituto etiam , et vitæ ratione , quam amplectantur.
Qui namque regulis Theodori Studitæ vitam dirigunt, et ecclesiastica tractant, vel in Joco Stu
dilis subjecto admissi sunt, licet in Studii monasterio non [XXXVIII] includantur, Studitarum
tamen nomen sibi vindicant. Cognovi multos in Chio insula, qui neque per somnium mon
tem sanctum inspexerant, Hagioritas tamen dictos, quod Hagioritarum instituta sequeren
tur : sic etiain Sinaita nobis plures sunt , qui in Sinæo monte nunquam fuerunt. An bac
eadem ratione Damascenus dici potuit Sinaita, vel quod locus , in quo ille se exercebat Sinai.
tis subueretur, vel quod Sinaitarun instituta conséctaretur. Dicere etiam possumus a sciolo
quopiam Sinaitæ illi nomen appensum : quod non tanti esse debet, licet in nonnullis codici
bus habeatur, ut quamplurium aliorum codicun testimonium infringat. Falsum præterca suppo
nit Raderus, in omnibusoperibus Damasceni, Damasceni semper nomen affigi . Vidi ipse plu :
rima ipsius opera , quorum aliqua ,'lwávvou povayou, Joannismonachi; alia 'Iwavvou zeps obutépou
Joannis presbyteri ; alia 'lwjo trzystou , Joannis minimi ; alia tantum Ioávvou,'Joannis ,
nec propterea a genuinis Damasceni scriptis abjudicantur , et potissimum si in aliis codici
bus, eisdem tractatibus Damasceni nomen præponatur. Quod tandem dicit Bellarminus,
illud ex Filio, additum esse ab aliquo , verum est , idque interpretatione Billii , et manuscri
ptis codicibus, qui illud non habent, palam fit, De hac tamen re, et sententia Damasceni de
processione Spiritus sancti ex Filio, vide quæ fuse pertractavimus de consensione utriusque
Ecclesiæ lib. II, cap . 2 , num . 8, etc.
L. Scripsit itaque hanc historiam Damascenus, cum Syria universa, Ægyptus, aliæque Asiæ
partes Saracenorum iniquissimo parebant imperio : ut in calamitatibus et religionis ac fortu
narum detrimento haberent, quo prudentiores effecti, miserias sublevarent suas. Ego dum
historiam lego , miseriam illius ævi , Christianorum sacras ædes desertas ac desolatas, cære
monias deperditas, non contemplor modo, sed ipsis oculis videre videor, et inter perditissi
mos veræ religionis hostes quodammodo spatiari.
LI. Verane sit hæc historia, an conficta. - Sed major illa dubitatio erit : An hæc narratio
sit vera historia, an potius confecta ad erudiendos nobiles adolescentes, qualis est Vita Cyri
apud Xenophontem , Marci Aurelii imperatoris et Faustinæ conjugis apud Antonium Guevaram
Mindoniensem episcopum , et Thomæ Mori Utopia, ne reliquos recenseam . Illi quibus omnia
sub sanctorum nomine prodita male olent, quemadmodum de sanctis Georgio, Christophoro,
Hippolyto, Caterina, aliisque, nusquam eos in rerum natura exstitisse impudentissime nu
gantur, quos refert et rejicit Serrarius Litaneuticon lib. 11, quæst. 16 ; Ilistoriam Barlaami, et
Josaphati totam ex cerebro alia atque alia molientis Joannis Damasceni promanasse : et aucto
rem sub istis speciosis nominibus, rectam in Deum fidem , impiorum in ea abolenda machinas,
piorum in conservanda pertinaciam , tum demum vitæ aulicæ turbas, pericula, dolos , et mo
nasticæ vitæ ac solitariæ quietem , securitatem , otia , ac tandem omnia, qui, dum vivunt. sibi,
quia utiliter vivunt, Deo inserviunt, pænas omnes atque exercitationes maxime sibi proficuas
exosculantur, et defuncti in æternitatis ac gaudii , quo Dei spectatores perfruuntur, perpe
tuam possessionem admittuntur felices, et miraculis non minus, quam dum viverent, ce
lebres.
LII. Licet ipse sciam pleraque esse ab ingenio humano in similibus narrationibus con
ficta, quæ Patres damnarunt, et nobis alibi de iis in hoc eodem opere sermo instituitur ;
attamen cum non tantum in Menæis Græcorum , sed Romano etiam Martyrologio Barlaami
et Josaphati mentio habeatur, quorum nempe historiam scripserat Damascenus; menæa 16
Augusti : Toj oslou 'Iwasap uloũ 'Abavne toù Baciatus Sancti Josaphati filii Abeneri regis ; Mar
tyrologium 27 Novembris : Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam et Josaphat :
legitur etiam Philippi nescio cujus, in eumdem sanctum Josaphatum canon , cujus ea acrosti
chis,, tñs
της tūv
των tabūv
παθών pusal
ρύσαι ve
με aylúos,
αχλύος, látep
Πάτερ (Nomen Philippi exprimitur in nona ode : Canonis
P. töv tñ åxhui xpatoúuevov tūv ralov) nusquam inducar, ut credam , historiam hanc confi
ctam fuisse, de quibus etiam Floriarium ms. quod refert Rosveidus, 29 Septembris dicit :
Josaphal regis , ei conſessoris. Et 27 Decembris : Josaphat regis , et eremitæ, anno salutis 383 .
Quam ætatem unde Floriarium hauserit, nescio , ( XXIX ] subdit Rosveidus. Et ego eos dicerem
antiquiores, quando jam huic narrationi fides habenda est. Tunc enim Josaphati certamina
prædicantur, cum omnes orbis terrarum reges, et viri illustres deos colerent. Cap . 26 : Quo
niam magni et eximii viri a quibus omnis sapientia , et scientia inventa est, sublimes deos
atque immortales eos nuncupant, omnesque orbis terre reges, et illustres viri ipsos colunt,
ac venerantur: quonam modo ipse linguam adversus eos acuis, atque omnino eo audaciæ pro
rumpis, ut hæc proferas ? Hæc vera nonnisi ante Constantini imperatoris tempora, trecen
tesimum Christi annum , vel circa , cum fere terrarum orbis universus crassis idolorum tene
bris circumfunderetur, esse non potuerunt. Et anno 383 , sub) Theodosio Christiana religio
non tantum imperii Romani partes occupaveral , sed ad Indos Persasque penetraverat.
7
Recte itaque Billius : Quod autem ad ipsam historiæ veritatem attinet, ob quasdam causas ,
quas nihil hoc loco commemorare attinet, videri fortasse nonnullis potuisset, hoc opus non
iam veram historiam esse, quam sub historia specie tacitam vitæ monasticæ, atque ad Chri
stianam perfectionem exactam collaudationem , nisi auctor sub finem eam se ab hominibus, a
mendacii crimine alienis accepisse testaretur. Ei ergo præsertim asseveranti diffidere hominis
esse mihi videretur , plus suis suspicionibus, quam Christianæ charitati, quæ omnia credit ,
tribuentis. Addit Bellarminus : Cæterum veram historiam esse constat ex eo, quod sanctus
Joannes Damascénus in fine historia invocat sanctos Barlaam et Josaphat, quorum res gestas
scripserat , et Ecclesia catholica in Martyrologio descriptos veneratur. Ipse concludo cum
Rosveido in Vitis Patrum Orientalium : Ego vix dubito quin totius historiæ fundamentum
verum sit . Forte disputationes quædam de quibusdam fidei mysteriis ab auctore vel additæ,
cel dilatatæ. Nam qui potuit Josaphat recens ad fidem conversus tot Scripturæ locis se com
inunire, qui nunquam eam legerat. Annon dictante Spiritu , aut Numine suggerente loqui po
tuit ? Matihæi x, 18 : Et ad præsides et ad reges ducemini propler me in testimonium illis,
et gentibus. Cum autem tradent vos, nolite cogilare , quomodo, aut quid loquamini : dabit
enim vobis in illa hora quid loquamini.Non enim vos estis , qui loquimini ; sed Spiritus Pálris
restri qui loquitur in vobis. Et Luc. XII, 2 : Cum autem inducent vos in synagogas et ad ma
gistratus et potestates, nolite solliciti esse , qualiter, aut quod respondeatis, aut quid dicatis.
Spiritus enim sanctus docebit vosin ipsahora , quid oporteat vos dicere . Ubi Spiritus docens,
linguam ad loquendum exacuit, frustra Scripturarum lectionibus pectus cominunimus. Legi
infantes, pueros, femellas simplices , homines rudes, et legendi nescios in contentionibus,
el certaminibus coram viris eloquentissimis, et tyrannis loquacissimis causam suæ fidei
disertissime, ita eos impellente Spiritu , egisse. Non est aniinus tamen, ut has , quas hic
7
interserit Damascenus conciones iisdem verbis, ac sententiis fuisse a Spiritu sancto dictatas ,
asseram , quod licet esset de illis , quas Barlaamus et Josaphalus habuere, nullo tamen modo
de aliis id dicendum esset, cum ab improbis, impiisque effusæ , nonnisi a male sano spiritu
eructari potuerunt. Sed quacunque ratione eas non inverisimiles concinnarit, efformaritque
Damascenus, semper veræ dicendæ sunt , veraque historia, in qua inseruntur : idque fieri
potuit exemplo non profanorum modo, sed ecclesiasticorum quoque scriptorum , qui res ve
ras narrantes similibus concionibus usi sunt ; nec propterea, nisi a male sanis hominibus, con
demnali falsitatis sunt .
LIII. Quis primus interpres Latinus hujus historiæ. - Et hæc pro veritate historiæ . Quid
porro de interprete ? exstalantiqua versio nomine Georgii Trapezuntii edita una cum ope
ribus Damasceni a Basiliensibusanno 1548. Ea tamen multo est antiquior Trapezuntio , cum
ea usus sit Vincentius in Speculo histor ., centum quinquaginta annos ante Trapezuntium ;
nec diversa est , quæ in antiquis membranis passim in Italia bibliothecis multo ante Trape
zuntii ætatem descripta est , ut ex libris ipsis, conditione membranæ , aliisque aperte con
jicitur. Et ob menda , eaque foedissima dictæ versionis dubitare videtur Billius, an Trape
zuntii sit, de qua ita censuit : De Trapezuntii autem versione nihil aliud dicam , nisi eam mihi
7
quidem antea semper valde rudemet imperitam visam fuisse : post autem (ubi per Joannem a BR
Sancto- Andrea virum optimum et doctissimum , ita etiam optimorum ac (XXX} doctissimo
rum librorum copia instructissimum , exemplaris Græci copia facta est) innumeris etiam locis 1
vitiosam . Quod quidem libentius certe nimive festinationi, quam Græci sermonis ignorationi, [,
tribuendum putarem , nisi nimis multa loca essent , in quibus vix festinationis excusatione
inscitiæ notam interpres deprecari queat. Quie res suspicionem mihi nonnullam injiceret ,
Trapezuntium fortasse versionis hujus parentem non esse, nisi in quibusdam etiam aliis eum ཞིག
Græca persæpe non satis assecutum esse comperissem . Dicunque res se habeat , novam a no
bis traductionem habes, si nihil aliud , præcedenti profecto , nisi fallor, paulo clariorem et
> >
fideliorem . Cum Billio consentit Heribertus Rosveidus notis ' in Vitas Patrum : Exstat et alia
antiqua versio quam volunt esse procuratam a Georgio Trapezuntio , cujus nomine editur
in editione Damasceni anno 1548 Basileæ ex officina llenrici Petri. Mihi videtur vetus trans
latio multo antiquior Trapezuntio . Nam invenitur ea in manuscriptis membranis, et jam
ante annos 300 ; ea translatione usus est Vincentius in Speculo historiali supra citato . I'ra
pezuntius vero patrum memoria vixit , nondum 150 annis elupsis . Gaspar Barthius, Ad
rersar. , lib . xui, cap . 2 : Cum Damasceni operibus editur Historia duorum Christi Opt.
Max. militum ab reteri monacho Latinitate donata , quam translationem pessimo errore
Georgio Trapezuntio ascribunt , cum stylus et omnia doceant , multis sæculis antiquiorem
esse translalionem . Et lib. XLVII, cap. 10 : Cum atavorum memoria nomen Trapezuntii ven
dibiles faceret libros ex Græcis scriptoribus expressos , nihil dubitarunt typographorum
pueri lucro suo posteritatis scientiam posthabere. Idem accidit Historiæ Barlaam et Josa
phat , quæ cum ante aliquot sæcula a monacho quodam sit de Græco Joannis Sinaitæ trans
lata, multos tamen retro annos inter opera et cum operibus Joannis Damasceniex interpre
tatione cujusdam , si diis placet, Trapezuntii lecta est. Sed de Trapezuntio , ejusque scri
ptura nos in Diatriba nostra De Georgiis et eorum scriptis , jam edita cum Georgio Acro
7
polita.
LIV . Orationes de imaginibus. - De orationibus adversus desertores imaginum Joachimus
Camerarius Notis in Chronologiam Nicephori patriarchæ scribit : Exstat scriptum titulo Joan
nis Damasceni de veneratione imaginum , indignum fama pietatis ae doctrinæ illius. Si cau
sam dicti a Camarerio exposcas , audi quomodo argumentetur infamis Iconoclasta : Incre
dibile autem est , quantopere brevi interdum opere errores maximi corroborentur, hominum
contentiosorum pervicace studio ; præsertim si religionis opinioni vulgi animi occupentur.
Itaque cum alibi, tum maxime in Ecclesia res est perniciosa in primis propriæ sententiæ , et 1
peculiaris cogitationis assertio atque defensio, in quo qui nimii sunt, ii a Græcis tôtoyvúuovec,
vocantur ; ita parati, ut absurda absurdis cumulare potius studeant, quam concedere alteri,
aut admittere , quod semel comprehensis, quamvis et futilia aliquando illa et inexplicabilia
reperiantur, adversari intellexerint. Usque adeo sua probari lætantur, et dolent impro
bari. Deteriora autem sunt omnia , si forte accedunt aliæ etiam cupiditates , cum his pro
pensio gratificandi aliquibus, et assentandi impudentia. Sed nimis enim longe evagatur ista
disputatio : pergamus ad reliqua . Contentiosorum hominum pervicax studium , sententiæ
propriæ defensio , et potissimum si religionis causa fit , cupiditates aliæ , ingens sunt in re
publica malum . Ergo quid, Camerari ? Ergo brassica in horto decrescit, et ånd totajwv xw
poūst anyal; Id enim potius concludi videtur, quam orationes de imaginibus indignas esse
gravitate ac dignitate Damascenica . Redderem hic verba sua Camerario , in quo et conten 1
tionis ardorem , et oppugnandæ veritatis, hærescosque propugnandæ conatus vel cæci vident.
Sed nolo cum contentioso , ac pervicace contentiosius agere. Rem ipse examino , ex qua
sententiæ meæ robur accedit. Scriptum indignum est fama pietatis et doctrinæ illius. An
indignum , quod cum Damasceni non sit , male tamen ab aliis Damasceno tribuitur : vel indi
162
PROLEGOMENA .
gnum , quod liceta Damasceno scriptum sit , infra tamen existimationem tanti viri est, nobis
161
Camerarius divinandum relinquit . Utrumque nos tamen et temere prolatum , et maligne
animarlversum esse probabimus. mEt primum Damasceni scriptum esse , idque genuinum ,
praeter Joannem Hierosolymitanu in ejus Vita : Και αύθις περί της των θείων και σεπτών εικό
των περιφανούς προσκυνήσεως, και όσον το εν αυτώ της θείας εικόνος κάλλος το εξ αρχής ανεμορφώσατο
κάλλιον , τοσούτον και τα περί της τών σεβασμίων εικόνων τιμης ανετάξατο υψηλότερον και φαιδρότερον :
Item libros de præclara adoratione venerabilium imaginum , et quantum in ipso ' divinæ
imaginis pulchritudo melius a principio informarat , tantum de venerabilium imagi
num honore sublimius ac splendidius concinnavit; Menologium Basilianum : ' O oŮv Östoc 'Iwáv
5
νης τη των λόγων αυτού δυνάμει , και ταις εκ των Γραφών αποδείξεσι κατήσχυνε την των εικονομάχων
aipetiv . Sanctus itaque Joanne s sermonum suorum robore et ex Scripturis sacris petitis demon
strationibus Iconomachorum hæresim , non sine hæreseos contumelia confudit : præter Geor
.
gium Chioniadem Expositionibus in Damascenum , Constantinum Acropolitam in laudatione

Joannis Damasceni , et perpetuam doctorum omnium traditionem , modus ipse dicendi, doc
trina aliis Damasceni operibus consonans , argumentorum vis , et materia de qua agitur, Joan
nem nobis apposite exprimens , verum illius parentem Joannem esse convincunt. Hoc et
cursus
disLV. Quæipsi sa rii
cauera
erguso Cam ut dem
erit,ibi scrsub nexaus
iptum Damape
asc ssi,meind
rtieno onsumtra
demign t. en illius pietate et do
tam
ctrina sit ? Nisi velimus dicere scripta omnia Patrum , quæ contra novatorum errores afferun
tur, hoc tantummodo titulo, quia novatores jugulant, et eorum hæreses clarissime refel
Junt, indigna esse tantis Patribus scripta. Eadem ratione et sacrarum Scripturarum dicta et
Evangeliorum dignitas, cum hæreticorum impietatibus adversantur, indigna esse et pietate
Christiana et doctrina ecclesiastica dicere possumus. Dicent Eunomiani indigna esse Basilio
scripta quæ ille contra Eunomium scripsit . Nestoriani indigna esse Cyrillo scripta , quæ
Nestorianæ hæresi opponu ntur . Ariani indigna esse Athanasio scripta , quæ ille in Arianosmedi
tatus est, quemadmodum nunc demum , ne reliquos recenseam , recentes Iconomachi , et ima
ginum hostes dicunt, indigna esse Damasceno scripta, quæ Damascenus in desertores ima
ginum composuerat. Sed quemadmodum neque Eun omianis , neque Nestorianis, neque Aria
nis docti sapientesque viri animum animadvertunt, nec propterea quod illi scripta errorem
proprium juguiantia damnant , Catholici item eadelas m negligunt : ita et scripta Damasceni ,
quidquid garriant ac nugentur recentes isti Iconoc tæ , amplectuntur et exosculantur, et
dignissima tanto Patre censent, eorumque auctoritate in nugatores similes, antiquas Eccle
siæ traditiones, et recta dogmata , quemadmodum et ex scriptis aliis ejusdem Patris corro
borant. Sed quid tandem in eo scripto est, quod est indignum vel pietate , vel doctrina illius ?
annon ibidem et sacræ Scripturæ sententiæ , et veterum ac sanctissimorum Patrum testim o
nia passim ubique ecclesiasticam traditionem comprobantia occurrunt ? Quid argumentis a
sacrarum Litterarum penu depromptis validius ? quid rationibus evidenstius ? quid conclu
sionibus severius ? quid sententiis dignius ? quid structura rerum illustriu ? Utinan censores
isti scripta ejusmodi legerent, et doctrinam ponderarent | Sane et pietate Dam asceni , et do
ctrina dignissimum opus faterentur. Nihil enim in eo est, quod Damascenum non spiret,
quod Damascenum non referat, et ad Damascenicam dignit ateni non assurgat. Præterea cum
Camerarius tantum dicat, nec dictum comprobat , fucumque, quem sibi prius fecerat , lectori
bus etiam facere insidiose intendat , non est cur in re clarissima, nec ab aliis controversa
mproba
coLVI. Insu a diualiu
ndrgit immo
tius Calv inic mur, .et inuaginum hostis , et propugnatori imaginum Damasceno
reola
veteratoria arte perstrepit , in his orationibus Damascenum sæpe fabulis , et apertis menda
ciis fidem adhibuisse, vel Baronio et Bellarmino testibus . Joannis Malalæ Antiocheni Chro
nicon laudatum a Damasceno orat. 3 , de imaginibus, vocat Baronius plenum mendaciis : ergo
Damascenus judicio Baronii sæpe apertis fabulis et mendaciis assentitur. Audi , ne ego plura
dicam , quid calumniatori respondeat Gretserus , de imaginibus non manufactis, cap.9 :
Hoc nihil aliud esse nisi manifestam criminationem tam in Damascenum , quam in Baronium :
nam Damascenus non assentitur Malulæ in iis, quæ vel chronologice , vel historice errat: sed
in iis, quæ de imagine Hæmorrhousæ tradit ; hic enim non errat ; cum alii historici, nomi
nalim Eusebius , lib . vii Histor . eccles., cap. 15 , idem litteris mandaverint. Nihil autem
aliud propositum erat Damasceno , quam demonstrare [XXXII] usum , et cultum imaginum in
Ecclesia ab ipsis Christi temporibus originem ducere ; quem ad finem recte Malalam testem
advocarit : quidquid sitpostea de chronologicis et historicis circa Herodem erroribus. Neque
Bellarminus in libello De scriptoribus ecclesiasticis id dicit : quod veteratorie ei Calvinista
imponit, ex his Bellarmini verbis de Damasceno intelliges : « Sed fieri potest, ut sanctus
Joannes Damascenus, quamvis alioquin doctus et prudens ,istis narrationibus de Falconilla et
Trajano ex inferno liberatis facile fidem habuerit lin oratione de his , qui in fide migrave
runt), neque de veritate earum investiganda sollicitus multum fuerit. » Estne hoc dicere Dama
scenum Bellarmino judice fabulis , et apertis mendaciis sæpe fidem adhibuisse ? Quid est per
vertere aliena verba et mentem , si hoc non est ? Crassam item perversamque de Joanne Da
masceno ignorantiam , ac fraudem deprehendit Heribertus Rosveidus in Lege talionis ,
tabula 3, in qua sanum Baronii de Joanne Damasceno judicium ; iniquam de Baroniu , et
asc
DamLVI I .eno opianio
De Vit cti exp
sannem Steres ni Jun
phasam habior . . — Exstant inter opera ejusdem Damasceni, Res
esis
gestæ sancti Stephani Junioris , el sociorum , qui pro imaginum cultu ac defensione, Constan
163 LEONIS ALLATTI 164
tini Copronymi tempore crudelissima morte affecti sunt , omni fide conscripta . Vitæ scripto
rem asserit Vossius, De historicis Græcis , lib. II , cap. 24 , Damascenum : Præterea scripsit
Damascenus Vitam æqualis sui Stephani junioris , qui cum acriter imaginum cultum
defenderet, multum propterea Constantino imperatori erosus fuit, graviaque ab eo perpeti
coactus est .
LVIII. Verumtamen cum de Vita hujusce Stephani duas nobis narrationes manuscripti et
antiquissimi codices (neque enim tot virtutibus , ac laudibus unus satis esse poterat) alteram ,
quam Latine expressam primum edidit Billius, et ex Billio Surius , 29 Novembris ; al
ieram , quæ nec Græce, nec Latine vulgata est , deutraque nobis disserendum eril. Et ut res
magis pateat , illud in primis inquirendum , an Stephani vitam scribere potuerit Damascenus.
Nec potuisse, manifesto, si tempora vitæ utriusque computes, evincitur. Qui enim vitam Ste
phani, mortuus vivi scripserit ? Collige tempora. Stephanus, imperante Anastasio , qui et Ar
iemius diclus est , nascitur secundum Baronium anno illius 2 , qui erit annus Christi 714 ;
secundum Theophanem et Cedrenum , anno 1 , Christi 713. Neque in tam parva differentia,
utra verior sit , examinandum modo judico : parum namque refert sive hoc, sive illo anno Ste
phanus in lucem venerit . Moritur secundum Baronium anno Christi 767 , secundum alios 766 ,
1
anno nempe imperii Constantini Copronymi, vel vicesimo quinto , vel vicesimo sexto , anno
ætatis suæ quinquagesimo tertio. Verum Damascenus anno Copronymi 13 , jam fato functus
una cum Germano , et Georgio Cyprio in pseudosynodo contra imagines anathemate feritur.
Ne alios recenseam , habe tibi Theophanis verba nondum edita , sub anno Christi 547 :
Το δ' αυτώ έτει και Κωνσταντίνος και δυσσεβής κατά των αγίων και σε πτών εικόνων παράνομον συνέδριον
τλη επισκόπων συνέλεξεν εν τω της Ιερείας παλατίω, ώ εξήρχε Θεοδόσιος ο Εφέσου, υιός 'Αψιμάρου , και
Παστελλάς ο Πέργης, οι καθ ' εαυτούς τα δόξαντα δογματίσαντες, μηδενός παρόντος εκ των καθολικών θρό
νων, Ρώμης, φημί, και 'Αλεξανδρείας, και 'Αντιοχείας, και Ιεροσολύμων, από ι' του Φευρουαρίου μηνός
αρξάμενοι , διήρκεσαν άχρι η Αυγούστου , της αυτής σ' ένδικτιώνος, καθ' ήνεν Βλαχέρναις εισελθόντες οί της
Θεοτόκου πολέμιοι , ανήλθε Κωνσταντίνος εν τω άμβωνι κρατών Κωνσταντίνον μοναχών, επίσκοπον γενόμε
νον του Συλλαίου , και επευξάμενος έφη μεγάλη τη φωνή : Κωνσταντίνου οικουμενικού Πατριάρχου πολλά τα
έτη . Και τη κς' του αυτού μηνός ανήλθεν ο βασιλεύς εν τω φόρα συν Κωνσταντίνο το ανιέρω προέδρω, συν
τους λοιπούς επισκόπους , και εξεφώνησαν την έαυτών κακόδοξον αίρεσιν ενώπιον παντός του λαού , αναθεμα
τίσαντες Γερμανόν τον άγιώτατον, και Γεώργιος τον Κύπριον , και Ιωάννην τον Χρυσορροών Δαμασκηνόν,
τον Μανσούρ , άνδρας αγίους , και αιδεσιμους διδασκάλους • Ηoc eodem anno impίus Constantinus in 24
sacras ac venerundas imagines perversum CCCXXXVIII episcoporum conciliabulum in Ilie

riæ palatio congregavit. Illi præerat Theodosius Ephesinus antistes , Apsimari filius, et Pa
Σ
stillas Pergeus, quiprivatim quidquid illis visum fuit, ratum esse jubenies, nemine ex univer
salibus thronis , Romano scilicet, Alexandrino, Antiocheno et llierosolymitano præsente, a
>
decima Februarii mensis, usque ad octavum Augusti diem (XXXIII) ejusdem séptimæ indictionis
synodum continuarunt. Eo die cum in Blachernarum templo convenissent Deiparæ hostes,Con
stantinus ambonem ascendit Constantinum monachum tenens, qui Syllæi fuerat episcopus,
precatusque magna voce clamavit : Constantino æcumenico patriarchæ multi sint anni! Ei
vicesimo septimo ejusdem mensis imperator in forum progressus una cum Constantino dete
stando preside et reliquis episcopis, pravam suam hæresim coram universo populo proclama
runt, anathemate ferientes Germanum sanctissimum , et Georgium Cyprium , et Joannem
Chrysorrhoam Damascenum , cognomento Mansur, virus sanctitate celebres, et doctrina vene
randus. Vide præterea synoduin Nicænam II, act. 6 ; Nicephorum patriarcham Breviario
histor. ; Zonaram et Cedrenum . Qui itaque tot ante annos cesserat é vita, annon ridicule
vitam alterius jamdiu postea superstitis scripsisse diceretur ? Et eam potissimum vitam in qua *
ipsius tanquam demortui , et sanctitate ac certaminibus clari , celebris et honorifica admoduļn
mentio ab eodem , cujus vitam illam continuasse asseritur, habetur. Non vendo nugas . En verba :
Μεθ ' ών και ο την γλώτταν εύχαρις Ιωάννης, ο θεοφιλής πρεσβύτερος, όν η λοίδορος εκείνη γλώσσα, και
.
στενή μεν την παίδευσιν, περιττή και εύθηκτος την κατηγορίαν Μανσούρεπεκάλει πληκτικώτερον εν δια
φόρους επιστολαίς εκείνου καθίκετο, νέον Μωάμεθ αποκαλών, Χριστομάχον τε και μισάγιον. Consimili quo
que modo ille lepida lingua præditus ac pius presbyter Joannes , quem ille petulanti ac ma
ledica lingua tyrannus, atque eruditione quidem angusta, cæterum ad vituperandum copiosa
et peracuta, Mansur appellabat, in multis epistolis eum acerrime perstrinxit, novum Mahome
tum eum appellans, Christique hostem, et sanctorum inimicum , etc. Pudoris et modestiæ ma
gister nunquam hæc de se, licet ab aliis dicta, in scriptis, etiam coactus, retulisset. Etne
laudes ab aliis in vita fuisse annexas suspiceris, ipse Joannes Hierosolymitanus in Vita Da
masceni scrupulum adimit. Ενθένδε το της μεγαλοπόλεως θρέμμα, και το πρωτομάρτυρι ομωνυμών ,
και λίθοις, ώς εκείνος υπέρ Χριστού, ούτως υπέρ της εικόνος εκείνου εις ουρανούς αναδραμών, μέμνηται
τών του Ιωάννου λόγων, και των πόρρωθεν κατά των ευσεβών, θείον και θεοφόρον τον άνδρα καλών
Quo quidem nomine ille quoque magnæ urbis alumnus : qui idem cum primo martyre nomen
habebat , saxisque ut ille pro Christo, sic pro ipsius imagine obrutus in cælum ascendit , ser
monum Joannis, dimicationumque adversus impios mentionem fecit, divinum virum , et divi
nitus afflatum eum appellans.El sane quomodo ea Damasceni erit, quando scriptor se Byzan
tinum proclamat ? Quid Byzantio et Damasc0 commune ? Nota verba : " Ηγαγε γάρ ούν το καλόν
τουτί βλάστημα η κυρία τω όντι και βασιλις των πόλεων, η Κωνσταντινούπολις, φημί. "Ημεδαπός γάρ ούτος
οβλαστός, και εγχώριος, και γέννημα θείον αυτής, και φυτόν ο Στέφανος. "Η και πρώτη των καρπών αυτή
της αρετής απώνατο, και νυν εισέτι τρυφά την ωφέλειαν, και των θαυμάτων κατατρυφά το ήδεί ταυτης
¿veut: 2.001sQ Opéjuat: · Tulit igitur egregium hoc germen domina vere , ac regina urbium Con
stantinopolis . Nostrum enim atque indigenum germen hoc est , ac divinus ipsius fetus et plantı
Stephanus : quæ et prima virtútis ipsius fructus degustaril, et nunc etiam utilitatem metit ,
105 PROLEGOMENA. .66
ac miraculis summa cum voluptate fruitur , alumno videlicet suo jucundissime acquiescens .
LIX . Metaphrastes Vitæ sancti Stephani Junioris scriptor. - Scriptor itaque Byzan
tinus fuit , non alius, ut ingenue fatear, quam qui pro recensendis expoliendisque
7
tum lingua tum calamo sanctorum rebus gestis tantopere desudavit, Simeon Metaphra
stes , qui et ipse genere Byzantius fuit, ut fuse probamus nostra De Simeonibus et eo
rum scriptis diatriba. Eam Metaphrastæ vindicat Gennadius patriarcha pro concilio Floren
tino cap . 5 , ex qua pro auctoritate Romani pontificis bene longum testimonium exscribit :
Μάλιστα δε εν τω βίω του αγίου Στεφάνου τουνέου, όν και Μεταφραστής ακριβώς γράφει τη κγ' του Νοεμβρίου
Etpotissimum in vita S. Stephani Junioris, quam Metaphrastes accurate vicesimo tertio Novem
bris describit. Metaphrastæ porro fetum esse dicent absque dubio, qui vel digito lepores et
veneres in rebus enarrandis Metaphrastæ degustarunt. In iota namque hac historia Metaphra
stem , illiusque dictandi modum singularem exquisite deprehendo ; neque alium , quam quem
notis Michael Psellus oratione in eumdem Panegyrica , nondum Græce , quod sciam , edita re
presentavit: Δύο δε ταύτας οδούς αυτό θέμενος, μαρτυρικήν ένστασιν, και ασκητικών καρτερίαν, τρέχει
μεν επ' αμφοίν τον σταδίοιν, ου μετά ποδών ωκύτητος, αλλά μετά λογισμών οξύτητος μάλιστα δε τον
ασκητικών διαθέων δίαυλον, ευτoνώτερος εαυτού και αγωνιστικότερος γίνεται. Πιαίνει γούν μου την ακοήν
όπηνίκα ο λόγος αυτώ άνετσι μεν όρη . [ XXXIV ] υπεισι δε σπήλαια , υπό τε πίτυς ή δρύν τινα καθίζει τον
ασκητήν, και σχεδιάζει αυτή τροφήν την εκ βοτανών , και πόμα το εκ πηγών . Περιανθίζει γάρ τάς τοιαύτας
διηγήσεις λέξεσι τισι το καλόν ανθούσαις , και σχημάτων ποικίλαις ροδωνιαίς , και ως δρώμενα δείκνυσι
tå tirs xalpoj tepatróueva Cum has autem duas vias sibi proposuisset, martyricam constan
tiam , et monasticam in exercitatione tolerantiam , currit quidem in utroque studio , non cum
pedum pernicitate , sed cum celeritate orationis : maxime autem monasticum percurrens curri
culum , evadit seipso robustior ac fortior. Aures quidem mihi certe pinguefacit, quando ejus
oratio ascendit quidem montes, subit autem speluncas, sub pinu autem , aut querca aliqua
collocatexercitatorem ,et vile alimentum , et illaboratum ei offert ex herbis, et potum ex fon
7
tibus . Ejusmodi enim narrationes ornat quibusdam florentibus pulchre dictionibus , et variis
rosis figurarum , et ea, quæ tunc fiebant, quasi subjicit oculis .
LX. Dixeram supra, anno ætatis suæ quinquagesimo tertio diem obiisse ; habuique ex Si
meone Metaphraste, quando jam illius vitæ Simeon auctor est : Tere!OUTA ! O to @tde raptuplou
τέλει ο πολύαθλος όντως Στέφανος , τρία και πεντήκοντα γεγονώς έτη, κατά την κη' του Νοεμβρίου μηνός •
Martyrio porro perfunctus est ille egregius sane' luctator Stephanus tertio et quinquagesimo
platis suæ anno, Novembris mensis octavo et vicesimo die . Et ex altero illius Vitæ scriptore,
quem esse Stephanum monachum Constantinopolitanum infra dicemus : 'EtchewÚOn Ó Qyto; tou
Θεού , και μεγαλόμαρτυς Στέφανος, το πεντηκοστο τρίτο χρόνο της αυτου ηλικίας, μηνί Νοεμβρίου εικάδι
orgón : Obiit sanctus et magnus Dei martyr Stephanus ætatis suve' anno Lill, octavo et vice
simo die mensis Novembris. Si vera tamen sunt, quæ de eodem narrat Cedrenus , 'Eshxovta yap
χρόνους εποίησεν εν τω βουνά του αγίου Αυξεντίου έγκλειστος: Sexaginta enim annos in monte Sancti
Auxentii enclistus egerat. Vitæ tanti viri anni erunt, quam immani discrimine ! septuaginta
novem . Namque si annos addas sexaginta ad annos sexdecim , tunc cum ad Auxentii mortem
appulit, et annos tres, et dies decem , quos dicitur superfuisse, postquam de Auxentio pulsus
est, jam erunt anni septuaginta novem , et dies decem . Verumtamen, cum annos triginta tres
tantum in Auxentianomonte commoratus fuisset, quicum sexdecim ante profectionem et tribus,
et diebus decem post exsilium non efficiant nisi quinquaginta tres, licet non completos,videturma
ximum in modum falli Cedrenus,sive ipse oscitans, sive exscriptoris incuria vitium passus. Sed
ducem habuit, quem ipse , dum sequitur, et exscribit, parum caule errorem quoque hausit :
namque Theophanes in Historia, nescio an aliorum , an suo vitio , hoc idem , ut ex vetustis
simis codicibus manuscriptis colligo, enuntiat, qui post narratum tanti viri martyrium subdit :
Αιδεσιμος γαρ ο ανήρ υπήρχε πάσι, διά το περί ξ' χρόνους ποιήσαι αυτόν εν τη εγκλείστρα. και αρεταίς
Tolais õaháuTeiva Venerandus enim vir omnibuserat, quod sexaginta circa annos in claustro
peregisset, ei virtutibus multis inclaresceret : Multo minus : sed fallitur etiam Georgius Hamar
tolus in Constantino Copronymo : "Ωσαύτως ούν και τον άγιον Στέφανον εν τή άκρωρεία του όρους
Αυξεντίου του θεοφόρου ποιήσαντος έτη τεσσαράκοντα εν οικίσκω μικρώ, πολλά τιμωρήσας επέτριψε, συρέν
τα ριφέντα εις τα Πελαγίου , ώς ου μόνον αντιπίπτοντα, και μαχόμενον αυτού τη κακοδοξία, αλλά και πολλούς
9
μεταφέροντα προς τον μονήρη βίον, και καταφρονείν πείθοντα βασιλικών αξιωμάτων τε και χρημάτων :
Non dissimili itaque ratione, et S. Stephanum, qui in summitate montis, cui a divino Auxen
tio nomen est, in ædicula parva quadraginta annos peregerat , multis prius affectum cru
ciatibus, attritumque ad Pelagii sepulera abjici jussit ; quod non tantum suæ hæresi adversa
retur, sed multos ad monasticum vitæ genus transferret, impelleretque regias dignitates atque
facultates negligere. Ut rem accuratius expendas. Nascitur anno Anastasii primo, anno
Christi 713, tunc cum Germanus in patriarchicum thronum ascendit, a quo adhuc ventre
inclusus benedictionem accipit : decimum sextum vitæ annum agens, tondelur a Joanne in
inonte S. Auxentii, ac monastica veste induitur ; annos natus aliquanto plus quam quadra
ginta in Joannis demortui locum sudicitur, illiusque hæres designalus succedit : postmodum
annos duos et quadraginta natus, peragrato montis cacumine, in parva cellula a se constru
cta seipsum includit : tandem annos novem et quadraginta habens, ab Auxentiano monte
in Proconesum exsulalum mittitur, et super columna in angustissima ædicula ( XXXV] includi
tur : secundo exsilii sui anno , maler, et soror illius vitam cum morte commutant : reductus
deinceps Byzantium jussu imperatoris menses undecim in prætorio carceribus mancipatur,
el panis unciæ sex, et aquæ non plus tribus poculis singulis hebdomadis cibus illi ac potus
fuii : Quadragesimo ante inortis sua: dic petit, ut nec tantulus illi cibus atleratúr. Cum octa
vus et tricesimus dies inchoarel, hospitalem mulierem præclaro deposito donat. Hos annos
si simul conferas, erunt anni 53 nondum completi. Annos vitæ Stephani ex Metaphrasto
colligo . Et ut magis videas , habe eos quoque ex Stephano monacho Constantinopolitano in
Vila Stephani, qui ita distinguit : Εν τούς χρόνοις 'Αρτεμίου, του και Αναστασίου Αυγούστου, έτει
πρώτο της αυτού βασιλείας, από κτίσεως κόσμου έτους εσκέ', εξαέτηεληλακότα χρόνον, παραδιδόασιν
αυτόν εις την των ιερών Γραμμάτων μάθησιν, και λαβών παρά των αυτού χειρών το ψαλλίδιον απέχειρεν
αυτό το εκκαιδεκάτω χρόνω της αυτου ηλικίας. Τον τεσσαρακοστόν γάρ δεύτερον χρόνον ήλαυνεν, ότε τη
κορυφή του όρους μετετέθη, έν Προικονήσω μικρόν έγκλειστρον ποιήσας τώ τεσσαρακοστή εννάτω χρόνω της
αυτου ηλικίας. Εντούτοις τοις προτερήμασι του τιμίου Πατρός εν τη νήσω τω της κατοικήσεως αυτου δευ
τέρω χρόνω, και εξορίας ή μήτηρ αυτου εξεδήμησε. Τον ενδεκαμηναίον χρόνον όνπερ εν τω πραιτωρίω εποίησεν ·
Temporibus Artemii, qui et AnastasiusAugustus dictus est , anno primo illius imperii, ab orbe
condito anno 6222 ( quierit Christi 714) , sex annos emensum lectioni sacrarum Litierarum tradit
acceptoque e manu illius forcipe ætatis illius anno sexto et decimo totondit . In loci angusti
ædicula, et subterraneo lapide semetipsum obserans anno ætatis suæ tricesimo primo . Quadra
gesimum et secundum annum agebat, cum in verticem montis secessit. In Proconneso angusto
in claustro annum quadragesimum nonum ætatis suce exegit. Inter hasprærogativas venerandi
Patris in insula suæ habitationis anno secundo, et exsilii, mater illius ex hac vita migrat.
Undecimestre tempus quod in prætorio transegit.
LXI. Et hæc de Vila Stephani a Billio edita. An forte altera, quæ nondum lucem vidit, quod
ipse scial ) , nec Greece , nec Latine, et incipit: ' Αγαθόν και δίκαιον, και πάσι τοις ευσεβείν προαιρου
μένοις αποδεκτών , κατά την του μεγαλοκήρυκος Παύλου. Damasceni est? Multo minus . ilius scriptor
Metaphraste antiquior; multo tamen Damasceno posterior est. Quare Damascenum abjudicat.
Auctor namque mandante Epiphanio abbate , Stephani in dignitate successore, conscripsit :
Ω Πάτερ τίμιε , και του αυτου βουνού , και του σπηλαίου , και τρόπου διάδοχο όσιώτατε Επιφάνιε ,ο και
προς το τοιόνδε εγχείρημα επιτάξας , και προτρεψάμενος την εμήν ταπεινότητα , παριδών τήν τε ιδιωτείαν ,
και νωθρίαν μου , άπερ και όκνου παντός δίχα εκ των πολλών ολίγα συλλεξάμενος , επιφέροιμι συνεργών ,
προκατασχών εν τούτοις των σων ευπροσδέκτων Θεώ ευχών την καλλιέπειαν · Ο Patcr honorande , et
ejusdem collis , et spelunce et morum hæres, sanctissime Epiphani, qui, ut hunc conatum assu
merem imperasti, et adhortatus es meam vilitatem, mea despecta ruditate ac segnitie , ea non
segnes ex multis pauca colligentes, tuis a Deo bene exceptis precibus in auxilium antea asci
tis, offerimus. Quadraginta duobus annis elapsis post illius martyrium : Kai tоū ufTws tñ xpo
να παραδρομή είς λήθην έλθοι ο τοιόσδε του σεβασμίου Πατρός ημών βίος. Οίδε γάρ ώσπερ νεφέλη τον ήλιον,
ούτω και χρόνος κρύπτειν τα μη λαλούμενα καίπερ τεσσαρακοστου δευτέρου έτους παραδεδρα μηκότος , αφ'.
ούπερ την δια μαρτυρίου τεράν τελευτήν ο παμμακάριστος Πατήρ ημών επέστη Στέφανος , μέχρι της νυνί,
ής προτραπειςανελεξάμην παρ' αληθευόντων ανδρών, και τωναυτού φοιτητών,ώδέ τεκακείσε περιθέων,
και περιαθροίζων λέξαι τα εξ απαλών ονύχων αυτού μέχρι γήρως , τά τε της γεννήσεως, και του θανάτου
πάντερπνα , και θαυμαστά διηγήματα • Ει me diuturno temporis decursu tanta et talis venerandi
Patris nostri vità in oblivionem abeat : ut enim solem nubes, ita tempus, quæ non enarrantur
abscondere suevit. Et licet ex quo beatissimus ille Pater noster Stephanusmartyrio sdcre vi
tam posuit, ad hæc usque tempora anni jam sint elapsi quadraginta duo ; ipse mandatis
atque divaga
alio
huc
rum compulsus, a fallere nescientibus viris , illiusque discipulis , huc
1 illuc ns col
legi, collectasque, quæ ille a teneris, ut aiunt, unguiculis ad senectam usque , illiusque natu
lium , et obitus, quam maxime lætas, admirandasque narrationes scripto mandavi. Êt quem
admodum alter , ita et hic Byzanteus fuit : Ούτος του πρωτομάρτυρος ονόματι, και πράγματι
ομώνυμος, και ομότροπος, ου ξένος Βυζαντίων , ουδε τών την βασιλεύουσαν πόλιν οικούντων αλλότριος .
"Ημέτερος γάρ ούτος γέννημα και θύμα, και τοις ημών γνώριμος , και [XXXVI) αυτοπτικόν ολοκάρπωμα:
Hic protomartyris illius et nomine et re cognominis et moribus iisdem , non Byzantii advena
et peregrinus,neque reginam urbium colentium alienus . Nostrum enim erat hic germen et
alumnus, et sacrificium , nostris non ignotus, et quod ipsi oculati testes viderunt holocaustum.
In hac quoque Damasceni mentio fit , non sine laude: 'Εν οίς και οτιμιώτατος Ιωάννης ο Δα
μασκηνός πρεσβύτερος, και παρά του τυράννου τούτου, Μανσούρ επονομασθείς , παρ' ημίν, όσιος και θεοφό
ρος, ουκ επαύσατο γράφειν αυτόν και αποκαλείν • Inter eos et maxime venerandus Joannes Dama
scenus presbyter, qui ab hoc tyranno Mansur dictus fuit, apud nos vero , sanctus et deifer ,
non cessavit eum refellere et nuncupare , etc. Et ut finem quæstioni imponam , nomen quo
que tene, longe a Joanne diversum , Stephanum : nam hic est, qui gesta tanti viri ante Meta
phrastem exsecutus est : Και ως εν τώδε τω βίω τη ονομασία της κλήσεως , παμμακάριστε Στέφανε ,
συνώνυμος γέγονα, και της αυτόθεν ομόκλητος ορθώ δεξιάς παραστάσεως συν πάση ταυτη τη ορθοδόξω
ομηγύρει τη πιστως ευφημούση σε μετά μαρτύρων αγίων μάρτυρα Et quemadmodum in hac vita eo
dem ac tu, beatissime Stephane, nomine nuncupor ; ita illius quæ ibidem est dexteræ -stationis
una cum hoc orthodoxo cætu tibi plaudente , et inter martyres te martyrem collocante consors
fiam . Stephanus itaque Byzanteus quadraginta duos post e vivis exemptum Stephanuin annos,
jussu Epiphanii in officio ac dignitate Stephani successoris, vitam hanc collegit, et scripsit.
Concorda hæc cum Damasceno, et palmarium habe .
LXIII. Sed præstat hic aliquantulum immorari , quando de morte Joannis Damasceni facta
supra mentio est, quam ante Copronymianam synodum conjecturis non levibus posuimus.
Dubium lamen , quod remanet aliis extricandum , ingenue in medium afferam , ne quid præ
teriisse videar. Gretserus epistola dedicatoria in Theodorum Abucaram , cum tempora Abu
caræ quærit , Joannis quoque Damasceni tempora, perplexe licet nimis statuisse se pulat ,
>
Namque, cum Abucarani Damasceni discipulum Turrianus aliquoties nominet, dictoque Tur
riani probabilitatem conciliet illud ex titulo dissertationis decim octav , διά φωνής Ιωάννου
του Δαμασκηνού, ea ore dictantis Damasceni, et ex alia parte Theodorus Carie episcopus Pho
tianas partes contra Ignatium tutatus fuerit, postea , ut in Vita Ignatii testatur Nicetas, Pho
tianis fraudibus in apertum prolatis, admissi piaculi in octava synodo veniam impetravit,
existimat Gretserus sub Basilio Macedone , temporibus octave synodi , doctrina , nominis
que celebritate claruisse. Et cum a secunda synodo Nicæna , anno Domini 787 celebrala,
usque ad octavam synodum , quæ habita est anno 869, anni septuaginta duo interfluxerint;
Joannes vero Damascenus, ut plerisque chronologis non imperitis placet, ante septimam sy
nodum diem obierit, alterutrum necessario asserendum esse, aut Abucaram ferme adhuc
puerum Damasceno operam dedisse, aut octogesimum ætatis annum longe transcendisse,
quando Constantinopoli ecumenica synodus ordine octava coacta fuit : nisi quis Damasceni
vitam ultra septimam synodum proferre velit. Videtur tamen ex his, quæ supra diximus, non
ultra septimam synodum proferenda . Et licet probabilis videatur sententia Gretseri de Theo
doro Abucara, in conjectūra tam labili , quis ille fuerit, qui firmum præbebit assensum ? Et
quæ contrarium stabiliunt ea videntur. Auctor Vitæ sancii Cosmæ , Damasceni fratris, quis
quis ille fuerit non inelegans, et ecclesiasticæ historiæ vestigator non imprudens, quique
multa de Damasceno a Joanne Hierosolymitano Damascenicæ Vitæ scriptore prætermissa ,
aut peglecta, scripto mandavit : is itaque de Cosma sermonem habens, dum res illius in By
zantina urbe gestas prosequitur, tradit inter alia , quæ Tarasio patriarchæ triennio antequam
moreretur prævaticinatus fuerat, postea opere tempore jam dicto absoluto , id quoque refert :
“A δε τώ αγίω προηγορεύθη , και μέντοι και κατά καιρονεις έργον εκβέβηκε, ταύτα και λέγειν αναγκαίον ,
και γράφειν ου περιττόν· τίνα ταύτα ; Εμοί μεν, φησίν, ώ θεϊε αρχιερευ και άριστε διδασκάλων, άλις της
ενταύθα διατριβής. Δέον γάρ αφικέσθαι μοι πάλιν ένθεν και παραγέγονα , συ δε την του Χριστού ποιμάνας
ποίμνην καλώς και θεοφιλώς , μετά παρρησίας εκδημήσας προς Κύριον, και τον της δικαιοσύνης στέρανoν
3
απολήψη, ός σοι των υπέρ της Εκκλησίας καμάτων απόκειται έπαθλον. "Έσται δέ σοι τούτο μετά διετίας
Foz plodov. Quæ vero sanctus præco vaticinatus fuerat, et tempore dicto facto evenit , [XXXVII
narrare necessarium mihi videtur, et scripto mandare non supervacaneum . Quænam autem
hæc sunt ? satis mihi, inquit, abundeque, o divine præsul , et præceptorum optime, moræ in hac
rita est . Unde enim veni, eo mihi rursum secedendum est . At tu , cum Christi gregem bene ,
pieque paveris, alacriter ad Dominum progredieris , et justitiæ coronam , quæ tibi pro
1 labori .
bus tuis reposita est , accipies, quod post triennii decursum succedet . Moritur Tarasius pontifi
catus sui anno 21, Christi 806. Vaticinium itaque Cosmæ ante biennium factum erit anno
Christi 804. Secessit postea Cosmas Byzantio , venit Romam , deinde Ægyptum appulil, tandem
Sabæ monasterium revertitur, clarus ubique miraculis, cum loco præesset Stephanus Cosmæ
fratris filius, a quo et Joannem Damascenum paulo ante e vita migrasse audit : rerumque
gestarum seriem in brevissimum tempus contraham , non ultra biennium protraho . Ergo
Joannes Damascenus vitam Tarasii patriarchæ commensus , eodem cum Tarasio anno , vel
eirca eadem tempora mortem oppetiit. Ergo anno Christi 806, post Nicænam secundam sy
nod:im anno 17 , post Copronymianam synodum , in qua tanquam demortui, ut nos opinaba
mor, mentio fiebat, anno 51; pust Stephani Junioris martyrium anno 40, tum ferme, cum
Byzantinus Stephanus Stephani ejusdem res gestas scriplo mandabat. Quare si poluit Stepha
nus Byzantinus Vitam Stephani martyris scribere, potuit et Damascenus. Id tamen si propter
ætatein liceret, propter alia tam multa in medium allata certe non licuit. Scio Damascenum
plenum ætate, et summa senectute confectum , tanquam qui centenario major obiit , sibi
mortem non maturasse ; at ad ista tempora pervenisse , vellem , alii dicerent : ego valde sus
penso animo sum . Vah , quomodo me ex hac turba expediam ?
LXIV . Inter quatuor orationes, quas nobis ex codice Jacobi Cujacii inter opera Dama
sceni Billius Græce et Latine communicavit, duæ postremæ , in quibus tum ex veteri histo
ria , tum ex variis testimoniis, Virginem ex Davidis semine descendere contra id negantes
Hebræos ostenditur, altera cujus principium, "ahol dèy öndaş toptūV UTOGOSGELS: altera , cujus, teás.lv
topti xal táguv navhrupis, xal Tránev èyó, in multis antiquissimis codicibus manuscriptis, nunc sub
Damasceni, nunc sub Andreæ Creiensis nomine exhibentur. Nec mirum . Genus namque hu
jusmodi orationum exscriptorum incuria modo hunc parentem , modo illum , quandoque
etiam alium agnoscunt : ut pluribus in locis nostri operis adnotavimus. Quas sane difficile
est recognoscere , multoque difficilius est parentibus vindicare , iisque potissimum , quorum
modum et formam dicendi expiscare nullo modo possumus ; cum alia eorum præier unam ,
vel alteram orationem , non supersint. Quid autem de his ipse sentiam , quando jam Dama
sceni opera examinemus, ingenue fateor. Compositio non ita subsultans, sed austera magis,
et subturbida, ex pluribus nominibus nomina facta, Scripturarum loca non fuse exposita,
sed tantum , ut ita dicam , proposita , disputationes sæpius inculcatæ de fidei nostræ dogma
tibus , contra ac fieri solet in his concionibus, hæreticos et male sentientes, et præcipue
Acephalos, et Judæos vexantes, repetitiones sæpius admistæ , quibus se auctor dicit ad pro
posítum redire, aliaque minutiora , quæ in Damasceno, tanquam Damasceni propria nusquam
non sese offerunt, me impellunt, ui eas Damasceno vindicem , Cretensi denegem . Hic nam
que pro more sui ævi, nonnisi figurate loqui scit, et veluti equus habenis liber, libere diva
gatur , ex uno in aliud pedem movens, indeque rursum ad prima referens : et theologicas
quæstiones digito tantum monstrat, et verbo explicat. Sed de Cretensi alius erit opportunior
dicendi locus. Nunc pro his orationibus hæc satis sint (a) .
(a ) Neutram Damasceni nostri esse , sed Andreæ Cretensis, certissime , ni fallor , suo loco ostendi
1
mus .
LXV . Inter alias orationes, quas nunc primum Græce et Latine damus , sub Joannis
Damasceni nomine non tantum in Barberina Bibliotheca, sed aliis etiam codicibus anti
quissimis conspicitur illa , cujus est principium , 'OTÓTay to Eap èténon cum titulo : Aoyos
ιστορικός εις το γενέθλιον του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. In aliis :: Περί των εν
Tapolo: Topazovtwy. Et Damasceno vindicant codices Vaticani 93 , 555, 1246, 1816.(XXXVIIIDum
primo percurrerem et res in ea exactius considerarem , modumque eas explicandidiligentius
examinarem , nullomodo Damasceni esse videbatur. Est omnino gravior Damascenus, nec
in minutiora ,nisiubi se occasio offert, effunditur : metaphoris, iisque longe petitis in rebus
serio exponendis non admodum delectatur : loca Scripturæ , et potissimum capita non ex
scribit : verba tantum , eaque raptim inducit: a compositis, quæ modum excedunt, abstinet :
nunquam , aut raro ex historiis apocryphis sua probat. At in ea et puerile auctoris inge
niuin in Proæmio præcipue vides, minutissima quæque percurruntur, metaphoris enormibus
et præter rem utitur, capita Scripturæ integra exscribit, ut verbulum explicet, compositis,
jisque incomplis abutitur, et historiolis apocryphis orationem infarcit. Nugax ipse essem , si
hic omuia deducerem , monstrabo tantum digito rem . Ut primo vere mutari omnia in pul
chriorem aspectum demonstret, non ab hominibus tantum , sed a teria, ab avibus, a mon
tibus , ab arboribus, a pastoribus, a sole, ab agricolis , a vite , a mari : ut inde postmodum
1
colligat, ex Virgine Deo nato omnia meliorem faciem induisse. Sed quid illa ad hoc ? Integra
ex evangelistis, et Judicum libro capita exscribit, ut membrum esplanet . Quid illud præterea 1
est ? Κελαδειαν ποιείν • στοργυλοκίστρεπτος, vel στοργογλυκίστρεπτος. συριγγόπλοκος τραγωδία : όρη

φυλλοβλαστουντα τη του δρυμού πυκνοπλόκο δασύτητι, ne singula recenseam. Que porro de Do
rida, et Philippo," et deorum Persicorum contentione, et Magorum itinere tam prolixe nar
rat, 'undenam ipse habuit ? Non dubito hæc eadem , quemadmodum et pleraque alia a
nugatoribus conficta Damasceno innotuisse, quibus tamen ille semper, licet ea recitandi non
una causa impulit, ne insaniisse videretur, exsilium indixit, et, ac si non essent, neque
dicta, neque scripta, neglexit. Hæc cum ipse mecum cogitarem , et a simili scriptione Da
mascenum immunem expenderem , accidit ut per aliorum quoque vigilias oberrans, auctorem
etiam nolens orationis invenerim . In eadem namque Barberina Bibliotheca , et aliis codicibus
satis antiquis eamdem orationem inveni in omnibus similem , nisi ubi librariorum incuria
lectionum varietas, quod et in aliis quoque libris fieri solet, irrepsit . Ea sui parentem , non
Joannem Damascenum , sed Joannem Eubææ episcopum agnoscit ( a). Ideoque ut melius
res tangeretur, alias ejusdem Eubæepsis orationes perquiro, ut inde facta collatione pedem
figam ; nec infortunate id advenit . In eodem namque codice Barberino est alia ejusdem
oratio in nativitatem Deiparæ , quam avide legi , et contuli , neque ovum ovo , nec lac lacti
similius vidi. Quippe quæ supra adnotaveram in prima de Christi nativitate, omnia in hac 18
secunda deprehenduntur. Et quasi iste auctor esset apocryphorum fundus, multa etiam hic
ex similibushistoriolis consarcinat. Ut vero au quoque, lector, videas, et securius dijudices,
utrasque has Euboeensis orationes ex eodem codice exscriptas , et ex nostris cimeliis
tertiam in Herodis infanticidium curavimus edi Græce , et ex nostra versione Latine .
LXVI . Alius hic auctor est satis antiquus, Joanni Damasceno. Quamvis illum inter eos
scriptores Vossius lib . iv , part. III, rejecerit, quorum incognita ætas est, súyxpovos, tanquam
quisub anno Domini 744 fforeret, ut ex ejusdem in sacratissimos infantes ab Herode contru
cidalos oratione manifesto colligitur : Eί και ουκ ήμην παρών (εισί γάρ από τότε έτη ήδη τεσσα
ράκοντα και επτακόσια , από μέν της παρουσίας Χριστού έτη επτακόσια τεσσαρακοντατέσσαρα , από δε
της παιδοκτονίας έτη επτακόσια τεσσαράκοντα δύο), αλλ' ώς παρών εκεί όντως ταυτά μοι κατά νουν
Tápeloly. Et licet ipse non interessem (sunt enim ex eo tempore anni jam quatuor pt quadra
ginta super septingentos elapsi, ab adventu quippe Christi anni septingenti quadraginta
quatuor , ab infanticidio vero anni septingenti quadraginta duo) , sed ac si interfuissem , ita
inihi obvolvuntur in mente . Est etiam satis pius, hæresum , et præcipue circa incarnationis
mysterium exortarum , quas sæperefellit, acerrimus hostis, neque in exponendis sacris Lit
teris ineptus, et ob multa alia non contemnenda, quibus aspergit orationes , dignus est , qui
legatur. Eo itaque tempore vivebat, cum Acephalorum , et Jacobitarum hæresis , (XXXIX] alta
ducta radice, economiæ divinæ mysterium subverteret ; quæ fuerunt illa eadem tempora
Damasceni.
LXVI *. Illud id quoque obiter advertendum , suh Anastasii Theopolitani archiepiscopi
nomine legi orationem , seu tractatulum cum hoc titulo : Περί των εν Περσίδι πραχθέντων .
De his, quce gesta sunt in Perside . Qui tamen diversus est ab hoc nostro , licet eadem ut
plurimum contineat . Tractat namque de templo exædificato a Cyro in Perside , inter deos
deasve contentione, apparitione stellæ , Magorum vocatione, itinere, adoratione, et in Per
sidem regressu , quæ etiam Euboeensis persequitur, ino ex hoc opusculo hausisse videbatur,
nec me conjectura fefellit; cum in codice Vaticano manuscripto 1816 , is mihi titulus
offertur : Ιωάννου μοναχού και ελαχίστου του Δαμασκηνού λόγος εις την αγίαν Χριστου του Θεού ημών
γέννησιν, παρεκβληθείς από της εξηγήσεως Αναστασίου πατριάρχου Θεουπόλεως , περί των εν Περσίδι
atpaxoévtwv. P. Óótav od čap ÉTÉOtn Joannis monachi, et minimi Damasceni sermo in sanctam
Christi Dei nostri nativitatem , desumptus a narratione Anastasii patriarchæ Theopolitani,
(a) Ms. cod . Colb. n . 7 , vetustissimus , oratio buit . Nec prelo dignæ prorsus sunt, propler aniles
nem hanc cum duabus alijs Joanni Euboeensi tris fabulas quas narrant.
PROLEGOMENA . 174
quæ in Perside gesta sunt. Scribit præterea Anastasius (a) de Dionysaro et Philippo
173 iis,
De
historiographis inter paganos et Christianos dissidium .
LXVII . De definitionibus ecclesiasticis. - Definitiones ecclesiasticas, sive ad argumentum
theologicum spectantes, e meis schedis descriptas, et cum aliis codicibus collatas, cor
rectiores Latinas fecit amicus meus Malatesta Albanus, Damasceni non esse, plura , nec
contemnendæ considerationis comprobare videntur. Nam alii codices Athanasio Alexandrino
tribuunt , ideoque cum aliis ejusdem operibus vulgata sunt . Eas tamen Athanasii non esse
notavit Bellarminus , qui existimat librum fuisse scriptum post concilium Chalcedonense ,
et ex Bellarmino Andreas Rivetus . Non potuit enim Athanasius Nyssenum , qui post Atha
nasium vixit, vel saltem qui nondum scripserat, dum viveret Athanasius, laudare. Idque
idem eædem definitiones produnt, dum initio dicuntur a Clemente collectæ , et aliis sanctis
enis præceptorem , sed
viris, et beatis Patribus. Et Clementem , non Alexandrinum illum Origicas
Romanum sanctorum Petri et Pauli discipulum definitiones ecclesiast com posuisse asse
rit Anastasius in Hodego , cap. 1 : Και διά τούτο και Κλήμης ο πολύς εν σοφία και γνώσει πεποίηκεν
ιδιαζόντως όρους εκκλησιαστικών δογμάτων, ώς φοιτητής και θρέμμα γνήσιον υπάρχων των αγίων Πέτρου ,
και Παύλου μάλιστα του πανσόφου , και ακούσας αυτού αποβαλλομένου , και λίαν μυσαττομένου , και καθ
vopluvtos thy 'Enn vextiy soplay: Quamobrem præstantissimus ille sapientia et doctrina Cle
mens composuit proprias ecclesiasticorum dogmatum definitiones , tanquam genuinus sancto
rum Petri, et maxime sapientissimi Pauli discipulus, cum audisset ipsum valde repudiare,
et detestari Græcanicam sapientiam . Neque dubium est, cum id asserat Anastasius , Cle men
tem , ut gentilium nugas et fraudes evitaret, multas ex ingenio et dogmate Christiano valde
proficuas definitiones dictasse , easque sive peculiari opere complexum fuisse, sive etiam
in aliis suis prolixioribus operibus, ubi se occasio ferebat, inspersisse, quas deinde qui
subsecuti sunt Patres, factas auctiores in commentaria retulere , vel eas, quæ fuere Clemen
tis , colligentes, additis etiam aliorum Patrum variis in locis dispersas in unum veluti fascem
collegerunt. In cod . 1445 Vaticano legitur : "Opor oùy Q£ūôtáçopos xata thy Teapáồotiy xa! Tiotiv tis
αγίας καθολικής καιαποστολικής Εκκλησίας λεγόμενοι, συλλεγέντες παρά Κλήμεντος και ετέρων οσίων μακά
piwv IIzrépwy · Divina adjuvante gratia , variæ definitiones secundum traditionem sancia
catholicae, et apostolicæ Ecclesiæ , et Clemente, et aliis sanctis ac beatis Patribus collectæ .
.
Sic etiam titulus concipitur in cod . 1075, in quo correctius legitur asyouevns, dictæ, non
λεγόμενοι . In cod. vero 1077 , habetur :"Οροι διάφοροι συν Θεώ κατά παράδοσιν και πίστιν της αγίας
καθολικής Εκκλησίας συλλεγέντες από Κλήμεντος Ρώμης , Αναστασίου Αντιοχείας , και ετέρων οσίων
xal yaxaplwy Natépwy. Divina adjuvante gratia varice definitiones secundum traditionem , et
fidem sanctæ catholicæ Ecclesice collectæ , ex Clemente Romano , Anastasio Antiocheno , et
aliis sanctis, ac beatis Patribus. Habes hic Clementis patriam, et expresse Anastasii Antio
cheni nomen , ex quo etiam collectæ sunt. Et ex hoc opinorerrorem exscriptorum incuria
1XL) irrepsisse, ut pro Αναστασίου Αντιοχείας, Anastasio Antiocheno , 'Αθανασίου Αλεξανδρείας,
Athanasio Alexandrino præfixum fuerit. Anastasius enim bene potuit multa ex Clemente,
Nysseno , Cyrillo , aliisque muluari , et pleraque sua de novo addere. Codex 495 , loco
Anastasii Ioannem Damascenum collocat, συλλεγέντες από του μακαρίου Κλήμεντος, και Ιωάννου
soll Aapasxnvoû , xal étépwy . A beato Clemente , et Joanne Damasceno, et aliis collectæ. Scheda
vero mee ita enuntiant : Τού εν αγίοις Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού όροι διάφοροι κατά την
sapáðosiv, xal tà eEns• Sancti Patris nostri Joannis Damasceni, definitiones varice secundum
traditionem , etc. Scripsit ergo Clemens, et Anastasius Antiochenus, et Damascenus, aliique
Patres ecclesiasticas definitiones : verum hæ , quæ nunc præ manibus sunt, et Græce et
Latine inter opera Damasceni eduntur, cujusnam fuerint? Cum nonnulli codices Damasceno
ascribant, Damasceni esse non levi conjectura inducor, ut credam . Etenim, cum quæ Da
masceno vindicantur , prolixiores sint, multaque liber contineat , quæ nec Atha nasius, sive
mavis Anastasius, nec ipse Anastasius habent, verosimile est, quæ supersunt, edita fuisse
ab homine his omnibus posteriore , qui absque dubio, cum nullus alius advocetur , Damasce
pus fuerit. Solent enim ut plurimum posteriores, antiquioribus monumentis nova abs se
inventa addere, vel si propria non suppetunt , ex aliorum penu pleraque eruta in scripta
aliorum inferre :: de quo pluribus alibi egimus. Morisque id fuit Damasceno ,ut profitetur
ipse expresse , nihil , aut pauca de suo scribere; verumtamen quidquid scribit ex aliorum
dum tradit iste colligere. Quare mirum non est, adnotasse Jacobum Gretserum in Anastasio ,
dum tradit istas definitiones Græcas invenisse in manuscriptis codicibus Bavarico, et Au
gustano, editionem nihilominus Athanasii discrepare ab Augustano, et Bavarico codicibus ,
et longe esse concisiorem . Prima nempe in hoc scriptionis genere ut plurimum sunt conci
siora, postrema prolixiora . Ad doctrinam Damasceni opusnecessarium est; recteque toti
operi præfigi poterunt, ut terminis et rerum formulis haustis lector promptior , exercita
tiorque ad divinæ sapientiæ adyta, quam Damascenus propinat, penetrare possit.
LÅVIII. De libello reclæ fidei. Libellum rectæ fidei non esse Damasceni , vel inde quis
colliget ( 6 ). Quomodo enim Damascenus septimæ synodi potuit meminisse , qui ante septi
mam fato functus est ? Et tamen in eo scriptum est : "Eti tepos toutois éxoplas tas iepas oixos
de quo disputat Leo Allatius , alierius generis est.
(a) Ex, ni fallor. Neque verba quæ hic et num. 7 laudantur, in no
(0) Libellum fidei alium , seu de recta sententia
dedimus sincerum , ex codice Vaticano , in quo sex stro reperire sit .
dunlarat synodi, non septem numerantur . Sed isle
μενικές και αγίας επτά συνόδους, ώς εξ αγίου Πνεύματος συγκροτηθείσας • Preterea amplector sacro
sanctas æcumenicas septem synodos veluti in Spiritu sancto celebratas . Et Damascenus
ubique , cum mentio synodorum incidit , sex tantum semper commemorat. Diximus hoc
exscriptorum nimia diligentia accidisse. Cum enim qui post septimam synodum libellum
exscripserunt, ad pauca, imo nihilad auctores advertentes, dum metuunt, ne si scriptio
illa publice legeretur, in qua non nisi tantum sex synodi probarentur, lectores existimantes
septimam a tanto Patre rejici, ipsi quoque rejicerent, quotquot præcesserant synodos enu
merarunt, et temeraria manu, scopo tamen non malo , scriptum sanctissimi Patris præver
terunt . Pluribus id possem ostendere, unico tamen exemplo ex Anastasio Antiocheno con
tentus ero. Is namque in Hodego cap. 5 , ubi tractat de sanctis conciliis æcumenicis (a), cum ,
dum ipse scriberet, non nisi quinque solummodo essent celebrata, ideoque non posset,
nisi quinque commemorare, quorum tantum etiam meminit, exscriptores subsecuti , cum
et sexlum factum jam scirent, ne numerus truncus ac mutilus lectorum animos offenderet,
sex posuerunt : Φημί δε το περί των αγίων και οικουμενικών εξ συνόδων. Sancta , inquam, et
acumenica sex concilia. Et in fine capitis quinque tantum ponit, nec alterius cecumenici,
quod nec poterat, meminit. Obit enim diem ipse anno 599 , Mauritii imperatoris14, et sextum
æcumenicum concilium contra Monothelitas celebratur anno 681 , Constantini Pogonati
anno 12, annos post Anastasii obitum 82. Id quoque Damasceno accidisse ( XLI) mirum videri
non debet. Et sextam synodum additam comperi ex alio mss . qui non nisi sex numeral :
Δέχομαι δε και τας αγίας εξ συνόδους : Recipίο αutem et sea synodos . Qui porro numerum
synodorum auxit, non veritus est infra Constantinopolitanæ sedis mentionem intendere :
Υποτάσσεσθαι τε τη αγιωτάτη καθολική Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, και εν πάσι πείθεσθαι και
ακούειν τη ση αγιωσύνη, και τοις μετ ' αυτήν της αγιωτάτης Εκκλησίας προστατεύουσιν · Subdi sanctis
simæ caiholicæ Ecclesiæ Constantinopolitance, et in omnibus suaderi et obedire sanctitati
tuæ, et universis qui postea sanctissimæ Ecclesiæ præerunt. In antiquioribus enim nec malæ
notæ codicibus Constantinopolitanæ mentio non habetur. Hinc videas in evertendis sancto
rum Patrum scriptis sciolorum hominum temeritatem . In aliis libellus totum Damascenum
refert et ab eo est .
LXIII * . Inter dissertationes Theodori Abucaræ, dissertatio 18, habet sibi titulum id qurits
Ιωάννου του Δαμασκηνού , quemadmodum in aliis quoque adnotatum comperimus : 'Ασκληπιού
& no.purns 'Ajeuwviou.Asclepii ex ore Ammonii. Leontii Byzantii commentarium de sectis : ' ATO
swv ; ocupou tou Osopesttátou ' A663 · Ex ore Theodori religiosissimi abbatis . Nicephori
Callisti excerpta historiarum , &nd owvis Oso@ú pou. Ex ore Theodori : et in ipso etiam Dama
sceno : Εισαγωγή δογμάτων στοιχειώδης από φωνής Ιωάννου πρεσβυτέρου, etc. : De decretis et placitis
primæ institutiones ex ore Joannis presbyteri, etc. Idque an ab ore dictantis rem accepisse,
an etiam ab illius scriptis scriptorem excerpsisse, quæ potiora injudicabantur, vel quid eo
dicendi modo innuatur, agemus alibi . Nunc suſficiat indicasse ea dissertatione nomen
Damasceni haberi præfixum .
LXIV . Gennadius patriarcha Constantinopolitanus Apologia pro concilio Florentino c. 4 :
Παν γάρ, inquit, το παρακλητικόν βιβλίον περί τούτου διαλαμβάνει, και τας ψυχάς των αγίων εν τω ουρανό I
είναι Δαμασκηνός τε και Θεοφάνης οι τούτου ποιηται διαπρυσίως αναβοώσιν· Omnis enim Paracleticus 1
hoc idem continet, et animas sanctorum in cælo esse Damascenus et Theophanes illius compo 1
sitores clara voce fatentur. Probe omnia . At illius libri compositores fuisse Damascenum et
Theophanem, quasi ii soli illius auctores fuerint, non probe . In eo namque perficiendo 1
plures alii ,iique sanctissimi viri , animum etoperam posuere ; quorum conatus, si cum Da
masceni et Theophanis conferas, neque illi plures sunt, et potiorem libri partem occupant :
et Damasceni labor, si molem libri circumspectes, quamvis sit dignitate grandis et multus,
quantitate tamen non habet multum quod det. Hinc male factum opus totum Damasceno et
Theophani ascribi. Auctores operis sunt præcipui, Joannes Damascenus, cum Octoechus Da O
masceni in eo inseratur, Theophanes, Metrophanes Smyrnæus, Josephus, qui plurimus est ,

et alii. Quænam vero ex his Damasceni, quænam aliorum sunt, alius erit discernendi
7
locus .
LXV. In libris præterea ecclesiasticis Græcorum plerique canones prosa oratione sub
Joannis Damasceni, Joannis monachi, Joannis nomine prostant. Eos non esse omnes Dama
sceni, vel eo evinei poterit, quod plerique eo nomine, et Joannes ipse Mauropoda argumen
tum simile pertractarunt, quibus ex iis plerique, ne cuncta inunum conferri videantur, tri
buendi sunt. Quinam porro Damasceno , et quinam aliis ascribendi sunt? Certo Damasceni
sunt, quicunque sub ejus nomine in Octoecho, seu Paracletice leguntur : qui in hebdomade
7
sacra et ipso die Paschalis, aliisque præcipuis solemnitatibus tum Christi, tum Virginis reci
tantur. De aliis non ita facile extrico me. Et forte similis conatus in tractatu meo , De melodis
Græcorum , in quo hæcaccuratius examinabuntur, felicius succedet.
LXVI. Nec Menologii auctor est Joannes Damascenus. - Galatinus, lib. vii De arcanis, c . 5,
asserit Martyrologium Græcorum a Joanne Damasceno editum fuisse. Galatino alii quoque
subscribunt, nec ullum alium , quam Galatinum ipsum laudant auctorem : facileque illis non
(a) Scriptor Hodegi non est Anastasius Antioche- mss. regii habent , tegcápuy Guyóbwy , non
nus ; sed alter, qui sub Heraclio vixit. Cæterum συνόδων.
* Falsus est hic numerus cum sequentibus, quos ideo non mutamus quia ad bane qualem qualem numerorum se
riem lector multoties ia uotis et dissertationibus revocatur. Edit. Patr.
nemo acquiescit, cum aliunde constet Joannem Damascenum officiorum ecclesiasticorum
bonum suo tempore formatorem fuisso, atque adeo fieri potuisse, ut dictum Martyrologium ,
seu Menologium , seu Calendarium (his enim nominibus opus illud appellant), vel primus con
flaverit, vel saltem correxerit ac repurgaverit. Salazar, Pro immaculata conceptione, cap.35,
num. 21 , affirmat quædam festa in Menologio haberi, quæ post Damascenum cæpta XLII) sunt
in Ecclesia celebrari. Nam undecimo die Octobris proponitur celebritas quædam his verbis :
Septime synodi Nicænæ adversus Iconomachos Copronymum , et episcopos , ac faventes exse
crabili cuidam conciliabulo. Hæc autem synodus post Damasceni obitum celebrata fuit, ut ex
temporum rationibus colligit Baronius, tom . VII, et eodem die inscribitur : Theophanes epi
scopus Nicææ , qui cæsus est flagellis Theophilo imperante, et deinceps sublato Theophilo
creatus est episcopus Nicææ. Et 3 Aprilis exhibetur Nicetas abbas, et hic etiam Damasceno
minor, qui sub Leone Armeno passus est; Theodorus Studita, Nicephorus patriarcha Con
stantinopolitanus, 9 Martii et 2 Junii ; Tarasius patriarcha Constantinopolitanus, 25 Februarii;
Plato Studita, 4 Aprilis; Nico Myrobíyta, qui a consueta sibi formula , Penitentiam agite, tou
Metavosite, cognomen adeptus est, ei sub Joanne Zimisce, Basilio Juniore, et Constantino
Porphyrogennetis circa annum Domini 985 floruit , 26 Novembris; Stephanus Neolampes
tempore Methodii patriarchæ post Theophilum , 9 Decembris ; Theophano Leonis Sapientis
imperatoris uxor, 16 Decembris ; Theodorus Graptus, 26 Decembris, et sexcenti alii in eodem
Græcorum Menologio commemorantur, qui post Damascenum floruerunt, ne singulos recen
seam . Hinc arguo non a Damasceno Menologium Græcorum concinnatum , vel reformatum,
cum nullo id auctore dicatur. At potuit id facere , fateor. Potuerunt et Basilius, et Nazian
7
zenus, et Tarasius, et innumeri alii. An ideo eos conflasse dicemus ? Nugæ . Verumtamen cum
varia sint Menologia sanctorum apud Græcos, dicant velim, si poterunt, cujusnam Dama
scenus conflator exstitit, vel corrector. In iis omnibus multa inserta sunt, quæ post Dama
sceni tempora contigerunt. Quare licet dixerim potuisse Damascenum illud ad sua usque
tempora concinnare, subsequentes tamen alios alia atque alia pro opportunitate temporis
addidisse ; non tamen illius auctorem Damascenum agnosco : nec unquam dixerim illius ,
quod nunc præ manibus Græcorum est , auctorem fuisse. Trilum illud jurisconsultorum
axioma : Cum aliquid ex aliquo opere detrahimus, vel addimus , etc., ideoque cum subseculis
temporibus faciem , formamque mutaverit, alius nobis illius auctor nescio an ita facilis inventu
quærendus.
LXVII. Et ut id quoque adnotem , Salazar satis acute argutatur, quemadmodum sanctorum
jam dictorum nomina in Calendario illo post Damascenum , quando jam illi post Damascenum
functi sunt, esse inserta , ita etiam Conceptionis festum similem admodum inserere potuisse
esploratum esse . Quare Conceptionis solemnitatem in Ecclesia Græca, neque Leone impera
tore Sapiente dicto , neque Georgio Nicomediense, quorum orationes tradit Baronius in Sfor.
tiana Bibliotheca conservari (a ), quod est antiquissimum hujus festi monumentum apud
Græcos. Leo vero circa annum nongentesimum floruit. Quo etiam tempore, vel paulo ante
apud Latinos , hoc festum inchoatum esse videtur. Id postmodum idem ibidem latius
probat.
LXVIII. Quando festum Conceptionis B. Virg. celebrari cæperit. Typicon a Damasceno
-
instauratum , sed non solo.- Quidquid tamen sit de eorum sententia, qui festum Conceptionis
ab ipsis Ecclesiæ incunabulis in Ecclesia celebratum fuisse sibi autumant , aliisque suadere
conantur, quos optime dictus Salazar, aliique refellunt, ipse multo Leone, et Georgio anti
quiorem in Ecclesia fuisse, evidentissima ratione me probaturum in gratiam quo aptvwv
existimo : cum et ante eosdem in Conceptionem Deiparæ orationem conscriptam compe
rerim . Fuit illius scriptor Joannes , qui nunc presbyter, nunc Eubææ episcopus , orationibus
ab eo compositis præfigitur, cujus eas complures fuisse nullus dubito : tempus tamen nobis
reliquas tantum tres fecit, quas cum eodem Damasceno in lucem Græce , Latineque profero.
Quantæ ipse in Ecclesia fuerit auctoritatis, vel illud evincet, orationes illius in æstimatione
fuisse , ut a multis sub Damasceni nomine vulgarentur. Eas tamen Damasceni non esse , cha
racter ipse dicendi, et rerum expositarum dispositio apertissime, ut nos supra adnotavimus,
1
probant. Hic itaque oratione, quam de Conceptione Deiparæ habuit, cujus illud est princi +
pium , 'Oudyas à TÓTOROS Ialos, narrat sua ætate festum de Conceptione à multis celebratum
ſuisse, a nonnullis nulla habitum in (XLIII) consideratione, celebrandum tamen omnino esse,
ut hinc videas illius celebrationem jam tum in ambiguo, postmodum ab omnibus avidis alnis
exceptam , approbatamque fuisse. Verba illius sunt : 'Eoptáowyev xal fueis äravtes, ayanntol,
τάς της Θεοτόκου Μαρίας πανηγύρεις, πνευματικώς ευφραινόμενοι, και νοούντες το του προφήτου λόγιον
• 'Εόρταζε γάρ,, φησίν,, Ιούδα ,, τας εορτάς σου · ανέβη γάρ δ' έμφυσών εις το πρόσωπόν σου , και εξαιρού
μενος σε εκ θλίψεως . » Αύτη ούν εξ Ιούδα , και ο Κύριος εξ αυτής το κατά σάρκα. Δεί ων εν ταις θείαις
και μεγάλαις εορταίς, και τας της Θεοτόκου της ελπίδος ημών πανηγυρίζειν. Εκτός ούν του πληρώματος
των δώδεκα εορτών πανηγυρίζομεν και την ζωηφόρον αυτής κοίμησεν. Αύτη μετά την εις ουρανούς αυτής
άνοδος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, και την του παναγίου και ζωοποιού Πνεύματος επί τους μακα
ρίους αποστόλους κάθοδον, την και εσχάτης και μεγάλην ονομαζομένην εορτήν, πλήρωμα της χρηστότητος
του Κυρίου και Θεού ημών οικονομίας, και πάσης ύστερον την πάνσεπτον αυτής κοίμησιν πανηγυρίζομεν.
Τάς δε ανωτέρω και προμνημονευομένας κατά την δεκάλογος της τε Παλαιάς και Νέας Διαθήκης. Τρείς
γάρ διαδοχαι εισι των δέκα λόγων, άπερ εδιδάχθημεν από της παναγίας ομοουσίου, και ζωοποιού , και προσ
κυνητής Τριάδος . Η πρώτη εκ του νόμου « Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου, και και τα εξής. Και μετέπειτα
(a) Desunt bic voces aliquot, forle, vetustiorem non esse censel .
εν τη Νέα, οι μακαρισμοί , και αυτοί δέκα ομοίως. Και το, « Πάτερ ημών, και δέκα λόγοι εισί • ταύτας δε τας
δέκα πανηγύρεις γεραίροντες εορτάζομεν . Την μεν πρώτην , ει και μή παρά τοις πάσι γνωρίζεται, εν ή
εδέξαντο οι μακάριοι Ιωακείμ και "Αννη τα ευαγγέλια της γεννήσεως της Αειπαρθένου και Θεοτόκου
Μαρίας τη εννάτη του Δεκεμβρίου μηνός σημειου νουνεχώς, αγαπητέ, ότι ουκ άσπονδον, ουδέ ανωφελές το
παρ' ημίν γραφή παραδιδόμενον. Ει γάρ και εγκαινισμοί εκκλησιών επαξίως επιτελούνται, πόσω μάλλον
ημείς οφείλομεν μυριoνταπλασίονα μετά σπουδής, ευλαβείας τε και φόβου Θεού επιτελείς την πανήγυριν
ταύτην, εν ή ουκ εκ λίθων ο θεμέλιος ετέθη, ουδέ έκ χειρών ανθρώπων ο ναός του Θεού ωκοδομήθη, τουτ
έστιν, εν κοιλία συνελήφθη η αγία Μαρία η Θεοτόκος , αλλ' ευδοκία Πατρός, και συνεργία του παναγίου
>
και ζωοποιού Πνεύματος και Χριστός ο Υιός του Θεού ο λίθος ο ακρογωνιαίος αυτός ώκοδόμησεν, και αυτός εν
αυτή κατασκήνωσεν, ίνα νόμον και προφήτας πληρώση, ελθών εις το σώσαι ημάς: Celebremus et
nos omnes, dilectissimi, Deiparæ Virginis sulemnitates, spiritu exsultantes, et prophetæ pon
derantes eloquium . « Celebra (namque, ail ),Juda, solemnitates tuas ; quippe ascendit inflans
faciem tuam , et liberans tè ex tribulatione ' . » Hæc itaque ex Juda est, et Do
minus ex ea secundum carnem . Quare inter alios divinos, solemnesque dies festos, et Dei
paræ omnium nostri spei festa celebranda sunt. Ideoque extra duodecim solemnitatum nume
rum , vivificam illius dormitionem celebramus. Nosque post in cælum ascensum Domini nostri
Jesu Christi, et sanctissimi, ac vivificantis Spiritus in beatos apostolos descensum ,postremum
omnium , admirandumque festum , tanquam quod fuerit bonitatis Domini, et Dominicæ dispo
sitionis universæ complementum , venerandæ illius dormitionis diem agimus festum : quas vero
supra commemoravimus secundum Veteris Novique Testamenti Decalogum celebramus. Tres
quippe decem sermonum , de quibus nos sanctissima, consubstantialis, vivifica , et adoranda
Trinitas instruxil, successiones conspiciuntur. Prima est legis : « Adorabis Dominum
2
9
Deum tuum , ? » etc. Deinceps in Novo, beatitudines numero similiter decem ; et Pater
item noster decem completur sermonibus. Has porro decem solemnitates non sine honore et
lætitia agimus. Primam quidem , licet ab omnibus non agnoscatur, in qua beati Joachim et
Anna natalium semper virginis et Deiparæ Mariæ , nono Decembris die, nuntium acceperunt .
Notaque attente, dilectissime, non esse præter fidem , et frustra, quod nos scriptis mandamus :
nam si templa, nec præter tantæ rei dignitatem dedicamus, quanto magis ferventiori studio,
devotione infinita , ac Dei timore solemnitas hæc celebranda est, in qua non ex lapide fundamenta
jaciuntur, nec manu hominum Dei templuin exædificatur; sed in ventre Deipara ac sanctissima
Maria Patris beneplacito ,et sanctissimi etvivificantisSpiritus ope concepta est. Christus Dei Fi
lius , qui lapis angularis eam exstrurit, in qua postea et ipse inhabitaverit, ut legem , et pro
phetas ad nos servandos adveniens adimpleret.Supra vero de iisdem solemnitatibus scripserat :
Ποίας εορτάς εορτάζειν τον Ιούδαν, ώ προφήτα, βοάς ; « Είτα ο βλέπων , φησίν, ου τάς νομικές εορτάς
Ιούδας εορτάσει μοι ούτος εν σαββατισμούς, και νεομηνίαις, και σάλπιγξι. Καιρός γάρ του ποιήσαι τώ
Κυρίω : διασκεδάσαι τον νόμον σου . • Εορτάς δέ φημι εορτάζειν της χάριτος ελθούσης εν ευσήμους ,
εορτάς δέκα πρώτων πασών των ενσήμων εορτών, εν ή εδέξατο τα ευαγγέλια Ιωακείμ και "Αννα της
γεννήσεως της παναχράντου και Θεοτόκου Μαρίας• και μετά ταύτα το πάνσεπτον αυτής γενέθλιον : εκεί
σύλληψις, ώδε γενέθλιον μετά ταύτην ετέρα πανσεβάσμιος, και προσκυνητή, εν ή ο Γαβριήλ αύλοις ποσί
την γήν πατήσας , το, Χαίρε, τη Παρθένο προσεφώνησεν. Είτα η σωσίκοσμος εκ Παρθένου γένεσις του παμ
βασιλέως Χριστού του Θεού ημών. ΕΞΟ' ούτως ή προς τον ναόν άνοδος , και εν ταις αγκάλαις του Συμεών 2
δοχή και πάλιν ή φωτοφόρος επιφάνεια : [XLIV] και πάλιν ή εν τω Θαβωρίω όρει μεταμόρφωσις, και το
ζωηφόρον πάθος του Πάσχα της ζωηφόρου αναστάσεως και πάλιν τηςεις ουρανούς ανόδου,και εκ δεξιών του .
Πατρός εν σαρκί καθέδρας, και η εσχάτη ημέρα , και η μεγάλη της εορτής, εν ή το πανάγιον κατήλθε επι
τους αγίουςαποστόλους του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού Εορταζε, Ιούδα, τας εορτάς σου. Αύται ούν εισι
αι εορται, ας ο προφήτης εορτάζειν τον Ιούδαν βοά: Quasnam porro solemnitates Judo celebrandas
esse, o propheta, exclamas ? « Postmodum qui videt,ait , non legalia festa Judas celebrabit
mihi, non eas , quæ in Sabbatis, et neomeniis , et tubis fiunt. Tempus enim faciendi Domino , 1
dissipare legem tuam . » Festa vero agenda esse aio, cum gratia advenerit , insignia
decem . Primumque ante alia solemnia , in quo Joachim , et Anna purissimæ , ac Deiparce
Mariæ natalium nuntium accepit . Postmodum summevenerandas ipsius natales . Ibi conceptio ,
hic natales . Postea maxime honorandum , adorandumque, in quo Gabriel pedibus materiæ ex
pertibus terra calcata : Ave Virgini pronuntiavit. Deinceps qui mundum servavit ex Virgine
omnium regis Christi Dei nostri ortus. Præterea in templum progressio, et in ulnis Simeonis
acceptio. Rursum lucifera apparitio . Sequitur
:
in monte Thabor transformatio : vivifica passio ,
Pascha
cathedravitam afferentis
. Tandem resurrectionis
extremus, magnusque:necdies
nonfestus,
incælum ascensus,ei
in quo a dextris
sanctissimus Patrisininsanctos
Spiritus curne
apostolos Domini nostri Jesu Christi descendit. « Celebra , Juda, solemnitates tuas . » Hi itaque
sunt dies festi, quos propheta a Juda agendos esse proclamat. Vides itaque anno a Nativitaie
Christi 744, ante Leonem imperatorem (quando de Georgii Nicomediensis ætate non constat)
annis 156, Conceptionem Virginis , non quæ Christi Domini in ipsius Mariæ utero , sed quæ
Mariæ ipsius in visceribus Annæ conceptum infert, licet apud aliquos non adeo innotuerat,a
plerisque tamen celebratam , ejusque solemnitatem ab hoc scriptore enixe admodum fide
libusinculcatam , et felicipostmodum , ut jam videmus,cum inomnium usu sit, eventu re
ceptam. Ηabesquejam ex me, φιλοπάρθενε , conceptionis diem festum , multo quam alii asse
verarint, antiquiorem . Cum itaque Damasceni ætate Conceptionis festum celebraretur, potuit
jlle absquedubio in Menologio, in quo reliquas solemnitates sanctorum , et Deiparæ potissi
mum enumerabat, dictam Conceptionem , ni in Virginem injurius esse vellet, commemorare.
Quare licet ob alias causas Menologium illud nec male Damasceno abjudicatur ; ob hanc
1 Nalbum. 1, 15 . 2 Deut. VI, 13. 1 Osee. 1 , .
tamen Conceptionis memoriam abjudicandum non est. Et cum videam ab alijs , atque aliis
nec leviter addubitari, quid illud sit, quod Græci in Conceptione viderint, quod postea cos
moverit, non ex aliis , sed ex iisdemmet Græcis observabam : ne tamen ipse longior sim , vide
ejusdem Joannis Euboeensis jam dictam orationem , et duas de eodem argumento Georgii Ni
comediensis : duas namque in eamdem Virginis conceptionem penes me habeo . Et hæc pro
Conceptionis Marianæ festo, homini aliud agenti salis dicta sunt. Hud addam , a Galatino ideo
Damasceno tributum fuisse Menologium hoc Græcorum , quod, nec puto me falli, in codicibus
quibusdam Arabicis, in quibus libri quatuor Damasceni De fide orthodoxa ea lingua exarati
sunt, excipiat, nullo indicato auctore,Menologium sanctorum . Id ubi vidisset Galatinus, nec
posset alium auctorem profiteri, ne opus illud, quod sibi tantum favere agnoverat , quasi
>
fungus ex terra natus sine parente vilesceret, et argumenta sua amitterent nescio quid de
dignitate , Damasceno ibi vicino in consortium ascito, sub Damasceni nomine Menologium
illud divendidit.
LXIX. Menologium Damasceni non est. — Satius hi fecissent, si non Menologium , sed
Græcorum Typicon Damasceno ascripsissent, in quo illustrando Damascenum suam operam
habeo impendisse , ex Simeonis Thessalonicensis Dialogo contra omnes hæreses : Kat tol
αύτη δε διάταξις αναγκαιοτάτη , και πατρική και γάρ ο θείος Πατήρ ημών Σάββας ταύτην διετυπώσατο , ι
παραλαβών αυτών από του εν αγίοις Ευθυμίου και Θεοκτίστου. Ούτος δέ γε από των προ αυτών και του
ομολογητού Χαρίτωνος παρειλήφασι. Την δε ιερού Σάββα διατύπωσιν, ώς εμάθομεν, καταφθαρέντος του τό
που υπό βαρβάρων αφανισθείσαν, και εν αγίοις Πατήρ ημών Σωφρόνιος, και της αγίας πόλεως πατριάρχης, φι
λοπονήσας εξέθετο. Και μετ' αυτόν πάλιν ο θείος ημών και θεολογικός Πατήρ ο Δαμασκηνός Ιωάννης
avevebsato, xal ypáļas sta péônxev• Et hæc quidem constitutio quam maxime necessaria, et
Patribus convenientissima est. Etenim sanctus Pater noster Sabas eam præscripsit, a sanctis.
Euthymio, et Theoctisto acceptam . Ili porro a majoribus, [XLV) et homologeta Charitone
desumpserunt. Sacri vero Sabbæ constitutionem , ut audivimus, locis illis irrupcione Barbaro
rum vastatis, deperditam sanctus Pater noster Sophronius, sanctæ civitatis patriarcha , stu.
dio, laboreque restituit : et post eum rursus divinus, et rebus theologicis periractandis acer
rimus Joannes Damascenus renovavit , scriptoque demandatam tradidit .
LXX. Falso itaque Typicon , quomodo sub Sabæ nomine prostat, et tandem post aliorum
correctiones renovatum a Damasceno Simeon Thessalonicensis tradit. Damasceni namque
non est, et multo minus Sabæ , aut Theodori Sluditæ , quando huic quoque in aliquibus
manu exaratis codicibus inscriptum vidi . Qui enim fieri potuit, ut quod posterioribus tem
poribus, vel deperditum , vel depravatum a tot tantisque Patribus, etiam post Damascenun
sæpius instauratum , renovatum , immutatum , et auctum , a Saba vel Damasceno compilatun .
sit ? Quare ætas absolute non patitur . Quomodo enim illi Patres præscribere potuerunt ca
sanctorum , qui post illos in Ecclesia floruerunt , officia ? Vide quæ supra de Menologio dixi.
mus. Quæ enim ibi sanctorum nomina post Damascenum commemoravimus, in hoc quoque
Typico inserta sunt. In laura Sancti-Sabæ, et alibi etiam fere per universam Græciam invio
labiliter tanquam vera ac infallibilis recitandi divini officii regula observatur ; idque tituli
verba significant : Τυπικόν της εκκλησιαστικής ακολουθίας της εν Ιεροσολύμοις αγίας λαύρας του οσίου
211 Geopópou [lated ; nuov Lắ66% · Typicum Ecclesiastici officii , sancti quod in Hiero
solymis est , monasterii sancti et deiferi Patris nostri Sabæ. Illud Sancti Sabre, non
ad Typicum , sed ad monasterium refertur, vel tandem servat nomen auctoris Sabæ , ut
primi.
LXXI. De quibusdam excerptis ex Damasceno.-- Editus præterea est Joannis Damasceni
libellus de corpore et sanguine Christi cum aliis ejusceniodi tractatibus aliorum , nempe
Nicolai Methonensis , Samonæ Gazæi , Marci Ephesii Graece et Latine Parisiis apud Guillelmum
Morellum typographum Regium 1560, in fol. llle tamen quamvis Damasceni sit, opus lanien
ab aliis distinctum non est . Est enim cap. 14 lib . iv De fide orthodoxa , fine licet detrun
catum ; et est caput operis 90 .
LXX Admonitum etiam te velim , lector , a Joanne Wegelino Augustano Augustæ Vindeli
corum edita esse tria capita adversus Nestorianos Græce et Latine una cum Cyrilli argu
mentis contra eosdem , apud Franciscum Francum 1611 , in - 8 . Ea, licet sit opus diversum
ab altero ejusdem Damasceni contra cosdem , non tamen esl opus ab aliis ejusdem Damasceni
operibus distinctum , cum nihiloppugnat,
aliud sint,quod
quametiam
12, 22 et 27,etexobservaverat
lib . 3 De fide orthodoxa,Is
quibus acerrime Nestorianos viderat, Wegelinus.
tamen non vidit ea esse desumpia ex Panoplia Euthymii , tit. 14 , adversus Nestorianos ,
►
quemadmodum et reliqua Cyrilli ab ipso edita.

LXXII. Physici operis quod Billius edidit, genuinus auctor Blemmydes.- Physicam Da
masceni, cujus exemplar Græcum se accepisse tradit Billius in Præfatione a Jacobo Cujacio,
et quam asserit Aristotelicæ Physicæ veluti quoddam compendium esse , et qua vertenda se
adjutum ab Ilalo viro nonnullis in locis ob rerum potius, quam verborum obscuritatem
hærentem , explanatis iis, quæ sibi negotiuin facessebant, ingenue confitetur. Nomen illius
pon ascripsit, quod ab eo interdictum fuerat. Physicam , inquam , hanc septemdecim
tantum capitibus constantem perperam Damasceno ascribi Billio contendit Joannes Wege
linus Augustanus Præfatione in Epitomen Physices Blemmidæ ; quemadmodum etiam in
operibus Damasceni Basileæ anno 1575, excusis nec Græce, nec Latine habetur. Forte
Billium hoc movit, quod nomen Damasceni præscriptum habuit in manuscripto codice suo .
Sed non est hoc nunquam factum , uti suorum verorum auctorum nomina libris aliquibus
præscripta non fuerint, sed aliorum ,a quibus plus ipsis auctoritatis posse accedere existi
matum fuit. Vel forte etiam hoc respexit Billius, quod primum caput illius Physicæ in
Damasceni Logica bis repetitur, ordine nimium et tertium , et sexagesimum quintum : unde
existimavit ejusdem fore auctoris etiam sequentia capita sexdecim , Damasceni nimirum .
Sed nec hoc adeo firmum argumentum est . Videtur enim caput istud primum , (XLVI] non ab
auctore Physicæ , sed ab aliquo alio librario , vel lectore, prolegomenorum vice præpositum :
quippe manifestam connexionem cum sequentibus capitibus primum illud caput in textu
non habet; quemadmodum etiam nostra Physica omisso eo, statim a capite incipit, quod
in illa secundum est . Quod autem hæc Physica Blemmidæ sit, nec alterius auctoris, non
tantum ex eo confirmatur, quod in manuscriptis codicibus nomen Blemmidæ expresse præfi
xum habet : sed quod,auctor illius capite 4, pag. 46 , v . 5 , Logicæ Blemmidæ Epitomen, et
caput illius vicesimum quartum allegat, sibique tribuit ; quam quidem Logicam Blemmidæ ,
non Damasceni esse ex manifesta utriusque differentia, cujus liquido constare potest. Quin
sicut auctor hujus Physicæ Logicam Blemmidæ allegat, ita et Blemmides in Logica ad hanc
ipsam Physicam duobus in locis, nimirum , pag. 118, ad caput primum De principiis natu
ralibus : el pag. 136 , ad 4 et5 caput De motu et quiete lectorem remittit ; ubi plura hisce
de rebus dicere proposuerat. Et sane etiam congruunt, ut nullum dubium relinquatur, quin
uni auctori, Nicephoro nimirum Blemmidæ , utramque Epitomen , et Logicam priorero , et 重
Physicam posteriorem tribuere, et acceptam referre debeamus. Conjecturas Wegelini , licet T

responsio in promptu sit, cum fere omnes manuscripti codices, et qui apud me est elegan
lissime in pergamena exaratus , Blemmidæ tum Logicam Epitomen, tum compendium
Physicum adjudicant, libentissime exosculor, et uti veras evulgo. Quantum vero recentiores
Græci in exscribendis aliorum operibus, et philosophicis potissimum , sibique vindicandis
insanierint, fuse alibi diximus.
LXXIV . Homilia de sacra Synaxi. — In codice Palatino 248, habetur oratio sub nomine
Joannis Damasceni de sacra synaxi, et non judicando : Του εν αγίοις Πατρός ημών Ιωάννου του
Δαμασκηνού, περί της αγίας Συνάξεως, της αναστάσεως του Κυρίου , περί του μή κρίνειν, μηδέ μνησικα
xsiy: Sancti Patris nostri humilis Joannis Damasceni, de sancta Synaxi, resurrectione Do
mini, de non judicando, neque reminiscendo injurie. Cum principio : 'Ael juev toh dylou
Πνεύματος χάρις δια πάσης της του Θεού Γραφής. Εadem edita est Grace , et Latine a Canisio 1. ΗΣ
>
Antiquarum lectionum , sub Anastasii Antiocheni nomine (a) . Differunt, quod Anastasii pro 15
lixior est , et verbis abundantior, Damasceni manuscripta , multis detractis, compressior. Et

forte Anastasii est , a Joanne tamen Damasceno in eam formam contracta : ex Anastasio
namque multa in sua commentaria transfudisse, demptis, quæ sibi videbantur, Damascenus
deprehenditur.
LXXV . Homilia de S. Barbara. – Antonius Verderius in supplemento Bibliothecæ Gesne 5
rianæ notat , Petrum Galesinum sanctæ Barbaræ Virginis et Martyris Vitam a Damasceno, et 2
Arsenio Græce conscriptam , Laline reddidisse, quam deinde breviter explicatam Surius retu
lit in volumen sextum de Vitis sanctorum . Versionis suæ meminit Galesinus in Martyrolo
gio ( 6 ) , actorum sanctæ Barbaræ a Damasceno conscriptorum , quæ aliis fideliora videri ,
ut quæ feruntur nomine Joannis Damasceni, scribit Baronius in Martyrologio 4 Decembris.
Græca Damasceni cum anxius conquisivissem , tandem in Vaticano codice 679 , ipso initio
vidi Arsenii Corcyrensis et Joannis Damasceni, neque indoctas, neque inelegantes ora
tiones in eamdem sanctam . Arscpaniæ , illud principium est : 'Etión uaptupos of peon
επέστη πανήγυρις, και τοσαύτη γέγονεν η συνάθροισης. Damascenice : Yπέρκειται μεν ομολογουμένως
άπασαν εγκωμίων σύνθεσιν. Εx quibus sua hausisse Galesinum verosimile est
LXXVI. Synopsis Veteris Testamenti. – In Indice manuscripto bibliothecæ Mediceæ ha
betur , Joannis Damasceni Σύνοψις εις την Παλαιάν Γραφήν διασαφισθείσα φιλοσοφικώς : Synopsis in
Vetus Testamentum modo philosophico exposita. Interesset reipublicæ , ut inde opus eruere
tur, edereturque publicæ commoditati : cum calamus tanti Patris nunquam ineptiat, et ma
gnum semper aliquid moliatur.
LXXVII . De libro de vita et moribus Salvatoris. – Petrus Equilinus lib. iv, cap. 135,
inter alia opera Damasceni illa quoyue connumeral : Librum etiam compilavit de vita , et
moribus Salvatoris, et omnia Christi et Genetricis gesta ab incarnatione usque ad ascen
sionem seriose , et particulariter continentem . Quidnam hic liber sit, cum ipse non viderim ,
fateor me ignorare . Dolendum (XLVII ] tamen esset nobis, si nos non ludit Petrus , opus
tam insigne ac singulare, et argumenti præcipui in rebus fidei. Neque enim aliier de
eo statuendum est : si ex Damasceni calamo , cujus omnia præclarissima sunt , venit,
injuria temporis amissum fuisse , vel incuriosorum negligentia adhuc in tenebris et biblio
thecis latere .
LXXVII. Subdit Equilinus, Librum de laude Virginis rhythmico stylo Latine compositum .
In laudem Virginis et carmine et soluta oratione multa scripsisse Damascenum verum est ;
sed Græce. Latine ipse scripsit , sicut ego modo scribo Arabice. Eum vero aliquid
Arabice scripsisse multo verosimilius est . Et forte scripsit, et nos ignoramus. Sed La
(a ) llomiliam fianc edidit Combefisius Græec ct tom . I Auct., p . 882

Laline , cum præfixo Anastasii Antioch. nomine ( b) Quædam hic desunt , unde sensus obscurior.
tine ahquideum scripsisse credat qui volet. Ego fidem Equilini fluxam sæpissime de
prehendi.
LXXVIII. De dramate de Susanna. – Gyraldus de poetarum historia Dialogo,, in Joanne
Damasceno scribit : Eustathius quoque in comment. in Dionysium Aſrum , Susannæ ait dra
ma a Damasceno compositum . An ideo a Damasceno Joanne ? licet id asserant epitomatores
Gesneriani in Damasceno, ipse non puto. Quamvis enim probe teneam Damascenum Joannem
in compingendis carminibus eücpuéotatov, multaque præterea carmine conscripsisse, cum eum
comedias sive tragedias composuisse, qui ejus monumenta recensent scriptores non dicant,
neque ipse dixero. Sed drama illud Susannæ ,quod ait Eustathius in Dionysium ý.987, de Tigri
dis declinatione edisserens : Ο μέντοι 'Αρριανός διά του δ κλίνει Τίγριδος , καθώς και ο γράψας το
δράμα της Σωσάνιδος, oίμαι, ο Δαμασκηνός , ώς εκ της επιγραφής φαίνεται Arrianus quidem per d
declinat Tigridis, quemadmodum et qui Susanna drama conscripsit Damascenus, ut ex in
scriptione apparet. Nicolao Damasceno scriptori atque poetæ celebri ascripsero . De eo nam
que apud Suidam legi : Γραμματικής γαρ ουδενός ήττον επεμεμέλητο, και δι' αυτης ποιητικής πάσης,
αυτός τε τραγωδίας επoίει και κωμωδίας ευδοκίμους : Ναmque ίη ηαυanda grammatice opera et per
eam poeticæ universæ a nullo superabatur : et ipse tragedias scribebat, et comedias non
contemnendas. Hæc dum scriberem, incidi in Notas Henrici Valesii in Excerpta Nicolai
Damasceni, mihique summopere gratulatus sum in hac re cum viro doctissimo unum atque
idem sensisse. Scripsit, inquit, Nicolaus tragediam titulo Susannam , cujus meminit Eusta
thius in Dionysium Periegetam , ubi de Tigride: Attamen , ut ingenue fatear, non alium,
quam Damascenum Joannem Susanne dramatis auctorem innuere se Eustathius ipse in com
mentario satis prolixo et docto in iambos in Pentecosten testis est. A nullo namque me
lius , quam Eustathio ipso Eustathii mens expiscanda est. Hic itaque de Damasceno Joanne
Sermonem habens, et de eo dramate illa enuntiat : "Ότι ο μέγας εκείνος ου λέληθεν, ουδέ οποίος
ήντην εποποιίαν. ουγάρ απλώς μετρητάς αφήκε σελίδας επών , αλλά και εδραματούργησεν, ώς και ημάς
ή πείρα εδίδαξεν περιτετυχηκότας δράματι εκείνου, πε ποιημένη μεν εις τα κατά την μακαρίαν σώφρονα
Σωσάνναν, παρασεσημειωμένη δε εκ πλαγίων ποίημα είναι Ιωάννου Μανσούρ ήν δε ο Μανσούρ επώνυμον,
και δη ο επάρατοςΚοπρώνυμος έκακολόγει σκώπτων εκείνον , οία γένους ώρμημένον Συριακού, και εσκευώρει
την διάθεσιν εκείνου του δράματος Ευριπίδειος αυτόχρημα μέθοδος. 'Εγενεαλόγει γάρ εαυτήν η Σωσάννα ,
καιαπεκλαίετο ει περιπέσοι κακώτηλικούτω εντός κήπου, και βιασθείη ένθα , και παραδείσω τον τόπον
εικάσασα , ενώ η προμήτωρ υπό του δαίμονος απατηθείη, φράζει γλυκέως , ώς αρχέκακος δράκων πάλιν
πλανών έσπευδετην Εύαν εμέ • ούτως άστόμφαστος και η εποποιία, και φωτί σαφηνείας διάλευκος, και αν
επισκότητος φράσει σκληράτω λαμπρή Δαμασκηνώ: Qualis αε φuantus fuerit in pαngendis carmi
nibus manifesto liquet. Neque enim exiguas et quæ facile numerari possunt, paginas carmi
num reliquit, sed dramata etiam composuit quemadmodum nos experientia ipsa docuit, qui
drama ab eo in beatæ et castæ Susannæ res gestas confectum comperimus, in vivis lateribus
Joannis Mansur opus illud esse adnutabatur. Mansur vero cognomen illius erat. Sic enim
exsecrandus Copronymus maledictis incessans eum, tanquam genere ex Syria oriundum nun
cupabat. Et dramatis illius tractatio Euripidea, ut plome dicam , methodo contexebatur.
Quippe suos Susanna in eo progenitores enumerabat et lamentabatur,si in tantum infortunii
intra hortum proveniret, violareturque : ubi et paradiso locum assimilans, in quo prima om
nium mater a dæmone est decepta , suaviter escplicat; quanam ratione malorum origo ser
pens rursum fallere nitebatur me Evam. Ita carminum ea pangendi ratio mollis, suavisque,
et [ XLVIII) perspicuitatis lumine splendida, et forma dicendi dura, haud obscura illustri Da
masceno conspicitur. Quare Eustathio ipso id asserente, qui nobis ex Periegetæ scholiis Da
mascenus apponitur, Joannes est Damascenus, non Nicolaus . Ita est, non vendimus nugas.
At potuit falli Eustathius, et quod Nicolao Damasceno tribuendum erat, Joanni appinxit,
quemadmodum et alii ante eum . Non nego. Ex his quæ recitat Eustathius, auctorem illius
dramatis rerum Hebraicarum cognitione scientissimum fuisse, non a Christo aversum notat.
Disceret nescio quis et Nicolaum Damascenum a rebus Hebraicis minime alienum fuisse ,
eorum librorum lectione summopere delectatum, cum in Susanna dramatis constructione
de Judaicis ageret, e Judæorum quoque penu , ut mores Judæorum ad amussim repræsenta
ret, multa in illud drama, qualia sunt, quæ de serpente et Eva referuntur, corrivasse. Du
bium quoque auget, cum nomen Joannis non in fronte aut in fine operis, ut fieri sueverat,
sed in margine et lateribus adnotatum fuisse scribat Eustathius : et forte etiam charactere
litterarum a reliquo dramate diverso , quod tacuit Eustathius . Annon id notamentum ex scioli
cujuspiam capite, nihil certi asserentis, sed ex ingenio temere effutientis promanasse po
luerat : ad quod parum animadvertens Eustathius, neque cætera examinans, quale quale illud
fuerit , cum sententianı suam comprobaret, Joanni Damasceno attribuil ? sed quis nodum
nullo in nodo, cum nullum illud drama sit, extricet ?
LXXIX . Quorum Canonum auetor Damascenus. -. Carmine præterea scripti, eoque iam
bico , Canones in Christi Nativitatem , Baptisma et tertius in Pentecosten habentur. Græci
fere omnes eos nihil ultra disquirentes communi voto Damasceno dant. Non nemo de ter
tio dubitavit, quem Joanni tamen , sed Arclæ exhibuit. Gregorius Pardus Corinthi episcopus
in Espositione ejusdem Canonis : "Ετερος κανών εις την Πεντηκοστήν ποίημα Ιωάννου μοναχού, ώς
ons!, tov 'Apuli: Canon alius in eamdem Pentecosten opus Joannis, ut tradunt, Arcla . Et
Marcus Eugenicus Expositione in dictum Canonem : "Ετερος κανών όμοιος , ώς τινες λέγουσι , του
αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού : έτεροι δε, Ιωάννου μοναχού του 'Αρκλά, οίς και εγώ συντίθεμαι, φέρων
ttv axpostlyion: Alius Canon similis, ut quidem referunt, S. Joannis Damasceni. Alii Joannis
monachi Arclæ nuncupati ; quibus et ipse assensum præsto, habens acrostichidem . Et in Ty
pico Vaticano ms . sub num . 782 , Dominica sanctissimæ Pentecostes, cum sermo est de hoc
eodem Canone , qui illo die cani solet , in margine adnotatur, ου του Δαμασκηνού , αλλά ετέρου
είναι φασιν επιλεγομένου 'Αρκλά: Νon Damasceni , sed alterius esse tradunt, qui cognominatur
Arcla. Vidique ipse in antiquissimis mss. codicibus illi Canoni nomen Joannis Arclæ præ ]!
figi. Quare și communi Græcorum sententia auctor hujus Canonis Damascenus est , qui
sub Arclæ etiam nomine innotescit , jam familiam et genus Damasceni tenemus , qui erit Joan
nes Arcla Damascenus, cognomento illi ab imaginum hostibus tributo Mansur . Sed ego non
ita facile pronuntio. Eustathius Thessalonicensis, qui dictum Canonem elegantissimo ac M
eruditissimo, satisque prolixo commentario illustravit, tres jam dictos Canones , sed hunc
potissimum Damasceno abdicat. Rationes illius comptis verborum flosculis circumvestitas
ab eodem, ne sæpius unum ipse agere videar, audiamus . Ille namque de auctore Canonis
disputans scribit : Ενάρξομαι δ' ούπερ εζήτησας και δη εν πρώτοις παρασημαίνομαι , ότι πολλών
υπαγόντων το του προκειμένου ημίν σκέμμα κανόνος εις το εκθέμενον τους Δεσποτικούς ,ιαμβείους, τον εις II
την γέννησιν του Σωτήρος Χριστού, και τον εις το βάπτισμα • εκείνους δέ αύθις εις τον παμμεγαν Ιωάν
νην τον Δαμασκηνόν εγώ ουκ έχων γενέσθαι ραδίως της τοιάσδε γνώμης διά το μή εξακριβώσασθαι τού
τόν τε κανόνα, τη φράσει τεκμαιρόμενος αποδιιστώ εκείνων των δύο ιαμβικών, και άλλων τεχνίτης εκείνους
ιδιάζων, ετέρω τινί τούτον παραπήγνυμι , όστις αν είη εκείνος, και ουδε εκείνου το μεγάλο Δαμασκηνώ έχω
προσνέμειν κατ' αιτίαν τοιανδε • Φώς εις τας θείας Γραφάς ελθείν εκ Θεού, και τον λαμπρόν τούτον Δαμα
σκηνόν λέγω. Την δε σαφήνειαν αυτού τις εκμάζεται μιμησάμενος τον εν άπασιν , οίς γράφει : τοιαύτης δε
ιδέας οι ειρημένοι κανόνες πάνυ μακράν εισιν ει δέ τις είπoι εκείνον επίτηδες αλλάξαι τον οικείον χαρα
κτήρα, εν οίς ιαμβισε, πρώτα μεν ακούσεται, ότι ο σαφής ρήτωρ πανταχού τοιούτος έμβαίνει, σχεδόν τι και
άκων τυραννούσης αυτόν της εις το γράφειν φύσεως, και μάλλον εν τοις έπεσι τοιούτος εκείνος , διά τό τήν
ποιητικήν ηδονής εις το πλέον στοχάζεσθαι, και ούτως αυχεϊν μάλιστα το έφολκόν •ηδύ δε το σαφές, ου
[XLIX ] το μή σαφές. Ο γούν Πλάτων ότε πρός μέτρον γράφει, σαφέστερός εστιν εαυτού και γλυκύτερος ,
είτα επακούσεται ότι ο μέγας εκείνος ου λέληθεν, ουδέ οποίος ήν την εποποιίας και τα εξής. Ει : "Ιναγάρ
μή τεεισμονήν περιέπειν εγκληθώμεν εφ' οίς ουκ έχρήν, διδόαμεν αλλάξαι και τον άγιον Δαμασκηνόν μελ
φόόν τον οικείον φθόγγον, οία και τινα φωνόμιμον προς μίμησιν , ου την απλώς παρά τους πολλούς μελετωμέ 1
νην , ότε καιρός , ουδέ κατά το άξιαιρέτως ιστόρημα περί τινος ηρωϊκού προσώπου , αλλά κατά την υπ' αυτού
μεμελισμένην πολύφθογγον αρμονίαν γλωσσών, ένα προς τέχνην είη και αυτός ποικιλόφωνος και εκ θείας
επιπνοίας πολύγλωσσος. Τοίνυν, ώ άγιώτατε Δαμασκηνέ, χρεώστει χάριτας τους παραλείψασε επί σε τους
τοιούτους κανόνας , και είσποιησάμενος τους λόγους τούτους, ως οία και γεννησάμενος αυτούς, και ούτω
πληθύνας τα τέκνα σου , δέξαι και τρίτον κανόνα τον εις το άγιώτατον Πνεύμα · τί γάρ κωλύει επιγράφεσθαι
σοι και αυτόν κατ' εκείνους, ένα πανάριον, όεστι θήβη ή αρκλίον, ήγουν κιβώτιον ,χαρισώμεθα σοι τω με
γάλα Ιωάννη το πόνημα τούτο, ώς φασιν οι ίδμονες Ιωάννου Αρκλά ; και τα εξής. Ει : Eί και γέγονεν
εθελήσαντι και τοέκ Δαμασκηνού φωστήρι τηςτου Θεού Εκκλησίας, αλλαξαμένωτην φιλόσοφον διάθεσιν
ιαμβίσαι και τούτο , ού κατά την έαυτού φύσιν , την, ώς ούτως ειπείν, εν αγίω Πνεύματι φατσίμβροτον, αλλά
προς μίμησιν χαρακτήρος ποιητικού , άλλως μεν κατ' έννοιαν σεμνοτάτου, οίς δέ φράζει αυστηρού, είτε και
ατηρού , κατά τον ούτως έρούντα , καθ' όν χαρακτήρα και αυτός άλλoίoς φαίνεται η παροιθεν ως δυσπρόσιτος ,
και μαρτυρείται πόθεν τούτο εις αναμφήριστον : τίθημι βαθείαν προσκύνησιν και δέχομαι προς ομολογίαν
το μαρτυρηθέν πεισόμενος μεν εν οίδα μέμψιν, ει γέρων άνθρωπος ές βαθύ , ούπω έμαθον ιστορήσας
πράγμα ούτω καλόν , ανεξόμενος δε διά το μή αμφιγνοείν, ώς ούτε πάσα ταύτα δίδωσι Θεός, ουδέ μην ο
μακρος χρόνος , δι' ου αθροίζεται πολυπειρία , πάντων άπασι πείραν έντίθησιν . Εάν δε οι μαρτυρήσοντες
και πιστωσόμενοι το ζητούμενον ούχ ευρίσκoιντο, προσκυνώ και ούτως και τίθεμαι τη φήμη των πολλών ,
και του λοιπού γίνομαι του φιλικού επιτάγματος Ab eo vero quod postulasti initium sumam,
et ante omnia illud in primis noto . Licet multi propositum nobis Canonem , in eum, qui in
Feriles solemnitates, Natalem nempe Christi Servatoris, et Baptismum , carmina iambica di
gessit, et ea in maximum Joannem Damascenum referunt ; ipse tamen illis haud facile as
sentiri valens, cum non exquisite Canonem illum examinarim, indicio tamen a forma di
cendi desumpto , ab iambicis illis duobus sejungo, et artificem alium illis dedens, alteri cui
dam hunc appingo , quisquis ille fuerit. Sed nec illos magno Damasceno tribuo ob hanc ra Σ
tionem. Lumen in divinas Litteras ex Deo advenisse clarissimum hunc Damascenum assero) ;
illius vero quis imitatione expresserit perspicuitatem , quam in omnibus suis scriptis conser
vat ? Ab hac forma laudati Canones quam longissime absunt. Si quis autem dixerit eum ,
data opera , propriam dicendi formam in iis, quæ iambicis carminibus extulit, in aliam im
mutasse, equidem illud audiat, oratorem perspicuum locis in omnibus fere, etiam invitum ,
eumdem esse , compellente eum et quasi cogente, quæ ad scribendum prona est natura, el
præcipue in carminibus eum talem esse, cum poesis ipsa suavitate ut plurimum delectetur,
eamque sibi procuret, et sit quod impellit potissimuin conspici ; et perspicuitas, non auiem
obscuritas , suavitatem gignit. Plato igitur cum carmine ludit , magis est seipso perspicuus
ac suavior. Postmodum et illud quoque audiat, magnum illum Damascenum qualis ac quan
tus fuerit in pangendis carminibus, manifesto liquere, etc. Nam ne quis nos uti pertinaces
redarguat in his, quibus minime opus est, concedamus et sanctum Damascenum , dum melo
diæ operam dat, propriam dictionem veluti quempiam vocum imitatorem ad æmulationem , non
quæ apud multos communi in usu ac studio est , cum occasio fuerit, neque secundum celeberri
mam de aliqua heroica persona narrationem , sed secundum ab ipso decantatam apostolicam
et multisonam linguarum harmoniam immutasse : ui ante et ipse vario sermone et numinis
instinctu multis linguis celebraretur. Igitur, sanctissime Damascene, habeto gratias iis qui
ad te similes Canones demandant : et excipiens hos sermones, ac si eos progenerans filiorum
Tuorum numerum auxisses, habeto et tertium Canonem , qui in Spiritum sanctum effusus
est. Quid enim impedit et eum tibi ascribi illorum sententia, ut le Panario, quod est scri
nium seu arcula, sanctissimum Joannem hoc opere donemus, ut scicntes ferunt Joannem
1
Arclæ , etc. Et : Factum est ut vellet Damascenus Dei Ecclesiæ luminare, philosophica condi
tione permutata, iambico carmine scribere, idque non secundum sui naturam in sancto Spi
ritu , ut ita dicam , lumen præbente sententiis gravissimum et dulcissimum , dictione tamen,
ac dicendi forma austerum, vel quod alius dixerit, intractabilem, quo et ipse alius, quam
antea [ L] videtur, tanquam qui pertingi non potest. Et hoc quod nonnullorum testimonio
veluti certissimum affirmatur submissé revereor, et quod aliorum testimonio comprobatur,
pronus exosculor. Quamvis redarguentes non effugiam , si sener homo et effeta jam ætate
adhuc mihi rem adeo pulchram non conquisierim , neque didicerim ; quos tamen non æque
sustinuerim , cum certum id habeam, non omnia hæc Deum omnibus exhibere, neque longum
1
temporis tractum , per quem experientia multarum rerum comparatur , non omnibus omnium
erperimentum impertiri. Quod si non adfuerint qui testimonio suo comprobent , fidemque rei
faciant, hac quoque ratione veneror, multorumque sententiæ manus do, fioque in posterum
unus ex amicorum cætu obediens .
LXXX. Eustathii judicium de canone in Pentecosten infirmatur. - Hunc itaque in mo
dum argutatur Eustathius, homo in aliis satis circumspectus ; at in his quantum ponderis ha
beat, judicent alii . Mihi sane responsio in promptu est , si quæ ipse adeu asseveranter pro
nuntiat, unica negatione de medio tollam . Quis enim vel ienuiter in oratoria arte imbu
tus concedet, poesim oratione ipsa soluta dilucidiorem esse ? et oblectationem , quam ex car
minibus consequimur, et suavitatem a nullo alio , quam a perspicuitate gigni? Platonem in
carmine suaviorem et dilucidiorem ? et quænam ipse Platonis carmina præter pauca epi
grammata ob sui suavitatem ab aliis in monumentis relata , ex quibus de carminibus Plaio
nis nullum judicium fieri potest, et pleraque alia . Diceres puerum et in oratoria palæstra
sese experientem effutiisse. Verum se senem , et jam ætale effeta scribere ipse dicit , el tu ,
lector, vides. Esto, non miror, ne pejora de tanto viro, cujus lectionem et eruditionem suspi
cio , dicam . Et concludo Canonem hunc optime Damascenum potuisse scribere, et omnino
in eo conscribendo pro argumenti dignitate, pro natura carminum et alligatioribus dicendi
formu!is dictionem suam apertam ac dilucidam in obscuriorem et tenebricosiorem immu
lasse. Damascenus namque cum docet, fonticulis ipsis limpidior fluit , cum pro suggestu
sauctorum laudes prosequitur, assurgit tumidior, et in concitatione illa sua paululum de cla
ritate deperdit . Nihil itaque mirum in rebus obscurissimis exponendis e terra sublatum
equitare, complicatisque calcaribus impetu prona et dilucida confundere et dithyrambicis
assurgentem modulis, raptuque celeriori omnia confundere obtenebrareque . Quod el in
aliis etiam adnotabamus . Quis non videt Thucydidem narrantem alium esse ab eodem con
cionante ? Apis illa Attica mella nobis narrando construit, dum concionatur aculeos quoque
relinquit , et nervis orationis subsultat. Poetam tibi Damascenum exhibe, furoreque non
tantum numinis, sed poesis etiam ipsius concitatum , non dices eum tantummodo dicendi
formulis immutasse et factum obscuriorem , sed quasi alia lingua æque ac alios poetas Græ
cos, si Ciceroni credimus De oratore , locutum . Potuit itaque scribere : num scripsit? com
muni omnium voce , re tamen non æqua lance pendentium scripsit . Eustathius , sed nimis
anxie , negat. Ipse , ut ingenue dicam , penitus ignoro. Joannes Arcla , quem manuscripti co
dices antiquissimi et optimæ notæ Canouis illius scriptorem præferunt, assensum detinet.
Arclam enim alium a Damasceno, cum nullam illius inter Damascenica lineamenta mentio
nem inveniam , suspicor, quem et optimum scriptorem fuisse, licet notum tantum de no
mine, vel iste solummodo Canon commonstrat, qui ex se solo , et si nullum profiteretur
auctorem , tantus est, ut dignus existimatus sit inter ecclesiastica officia locum habere, et
Damasceno a plerisque appingi. De eo optima est sententia Eustathii : 'Exelvo xados Aldoy !
σάμενος , ότι το εκκλησιαζόμενον ιερώς, ώς ήδη και εμφανισθεν και δοκιμασθεν, και εγκριθεν, και εις
ψαλμωδίαν παρρησιαζόμενον ουκ έστιν ώσπερ ουκ εξαθερίσαι, ούτως ουδέ αμφιβαλείν μή ουχί άγαθού πα
.
τρός νοός δηλαδή έκγονον είναι διο ουδέ χρήναι παραβλέπεσθαι ως νόθον και υποβολιμαίον, και δι' αυτό
εκβλητον, ή απόβλητον, αλλ' είσποιείσθαι και εν λόγια τίθεσθαι πολλώ. "Η πώς ουκ αν είη μεμπτέον , μάρ
γαρον γάρ λίθον κρηπίδος εκκλησιαστικής ή ψηφίδος, ή επίπλασμα τιτάνου μή περιοράν, ώς παραπσείν,
όπη τύχοι, θεολογίας δε Τριαδικάς τοιαύτας και λόγους μυστηρίων θειοτάτων έκφάντορας, οίς και άγιοι Θεού
θεράποντες υμνούνται παραπλεκόμενοι, μη προσκυνητώς και λαλείσθαι και ψάλλεσθαι καιγράφεσθαι εις ορθόν,
και ανυποστόλως επί σαφηνεία [LT] ερμηνεύεσθαι, ώς ούτως αγιάζεσθαι και οφθαλμούς, και στόμα , και χεί
ρας , και περιοχής όλην σώματος , και ψυχήν αυτήν; Perbene considera quod inter res sacras
tanquam sacrum locum habuit, cum jam notificatum sit, et plane exceptum, et inter alia
connumeratum , et cantu et solemnitate omnibus propositum , illud condemnari non posse :
sic nec dubitare nos non esse parentis optimi, mentis scilicet prolem, proptereaque tanquam
spurium et supposititium despiciendum, ideoque ejiciendum et expellendum, sed adoptan
dum , multaque habendum in consideratione. Vel quanam ratione redarguendum non esset :
pretiosum quidem lapidem ecclesiasticæ basis aut lapillum aut cæmentum , quocunque illa
modo cadant, non aspernare. Similes vero de Triade tractutiones, divinissimorumque arcano
rum sermones interpretes, quibuscum una et sancti Dei servi complicati laudantur, non reve
renter et dici et concini, recteque scribi, secureque in patentiorem sententiam trahi, ut ea
ratione et oculi, et os, et manus, et reliqua corporis structura, et animus tandem ipse sancta
fiant.
LXXXI. Auctor Vitæ S. Nili Junioris scribit Joannem Damascenum in sanctos Apostolos
laudalionem carminibus iambicis conscripsisse ; Παρακαλεί ο μέγας Φαντίνος τον όσιον Νείλον
αναστήναι και αναγνώναι εγκώμιον εις τους αποστόλους συγγραφέν παρά του εν αγίοις Δαμασκηνού Ιωάννου
191 LEONIS ALLATI) PROLEGOMENA . 192
Ιαμβικούς και εμμέτρους στίχους καταπεποικιλμένον. Ο δε μακάριος Νείλος μηδέποτε παρακούσαι γινώ
σκων , καίτοι σχεδόν ως ημίξηρος τυγχάνων, ανέστη μετά πάσης χαράς και προθυμίας αυτός τε της αναγνώ .
σεως την αρχήν έποιείτο, και η πονηρά εκείνη νόσος κατά μικρόν του σώματος υπεξήει• Hortatur Μa
.
gnus Fantinus sanctum Nilum, üt surgeret et legeret encomium in apostolos S. Joannis Da

masceni iambis et metris satis ornatum . B. Nilus, qui nunquam non obedire noverat, licet jam
esset pene aridus, cum gaudio et alacritate surrexit, utque primum aggressus lectionem est,
acerba illa ægrotatio paulatim ee corpore defluebat. Incerium est an solis carminibus laudatio
illa constaret , an similia carmina in eam , ubi et ubi visum est, ab auctore inserta , uti factum
est in oratione de mortuis sub nomine ejusdem Damasceni vulgata. Sic enim supaétpois xata
Torxidegoa! dicitur. Quod frustra poneretur si tota illa ex carminibus esset : et innueret
GUYYpapev lau6ixois xal è uétpocs OTIXOLS. An adhuc exstet, mihi equidem ignoratum est. Uti
nam monasteriorum , quæ Fantinus et Nilus exstruxerant, Patres id unum satagerent, ut
quidquid in illis Damascenilatet, publicæ commoditati ederetur. Forte una cum iis et car
mina ejusdem in apostolos lucem aspicerent.
-
LXXXII. Oratio de Sabbato sancto. — Addo præterea in indice mss. codicum Bibliothecæ
Urbinatis inter alia legi, S, Joannis Damasceni Oratio de S. Saba : quod diu me anxium te
nuit. Poluit namque Damascenus ælate posterior in Sabam sanctissimum anachoretarum
patrem orationem habere . At errorem inesse indici subodorabam , et Sabbatum sanctum esse
de quo ageretur ; quod cum non deprehendisset indicis scriptor, Sabbam supposuisse. Con
sului de hoc rebus in hisce consultissimum Holstenium , qui eo temporis Urbini immorabatur.
Is dedit titulum ut in codice exstat : Του οσίου και θεοφόρου Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού
Zoyos els tò ãylov Lá66atov . Sancti et Deiſeri Patris nostri Joannis Damasceni oratio in Sabbatum.
P. « Τις λαλήσει τας δυναστείας του Κυρίου ; 'Ακουστάς ποιήσει.Εt est illa eadem quam ex biblia
theca Antonii Covarruviæ edidit Græce et Latine Petrus Pantinus. Codex tamen hic multo
Covarruviano videtur correctior, ut ex postremis illius verbis colligo. Nam ubi Covarruvianus
legit : "Έπειτα δε φαιδραις ταις λαμπάσι των νικητή του θανάτου το αθανάτων νυμφίω ημάς ο άχραντος
υποδέξεται , corrupte et mutile ; Urbinas habel : "Έπειτα δε φαιδραις ταις λαμπάσι το νικητή του
θανάτου το αθανάτω νυμφίω λαμπρώς ύπαντήσομεν, και ο νυμφών ημάς ο άχραντος υποδέξεται. Optima
omnia .
LXXXII . Dissertatio contra Nestorianos. - Nec illud silentio prætereundum est , quem nunc
primum transmittimus doctissimo domino Auberto ex Vaticanæ Bibliothecæ codicibus, ut
cum aliis ejusdem Damasceni operibus ederetur et incipit : Προς τους Νεστορίου ομόφρονας,
sub alio titulo laudari a Gregorio Protosyncello contra epistolam Marci Ephesii, nempe,
"Έπος ακριβέστατον κατά της θεοστυγούς αιρέσεως των Νεστοριανών : Sermo eractissimus contra
Deo invisam hæresim Nestorionorum .
LXXXIV . Memorantur item ( LII] Joannis Damasceni orationes contra Judæos, inter libros
exhibitos a Grammatico apud Antonium Verderium.
LXXXV. De ipsius libro Paracletico in laudem Virginis instar Octoechi in octo tomos di
viso , diverso tamen ab Octoecho, quod Octoechus dierum Dominicorum canones el troparia,
Paracleticus singularum etiam feriarum , exhibet : et qui apud me est, volumen ingens et
rarum . De quo et aliis similibus Damasceni operibus opportuniori tempore dicemus alibi in
tractatu nostro De melodis Græcorum. Et hæcjam satis sint de sancti Joannis Damasceni scriptis.
His omnibus quæ Leo Allatius de sancto Joanne Damasceno ejusque operibus, copiose ad
modum et erudite congessit, plura quæ modo subjiciam non habeo . Nam quæ vel addenda vel
denuo tractanda mihi visa sunt , omnia exsecutus sum , tum in adnotationibus ad vitam san.
>
ctissimi auctoris , et ad varia ejus operum loca , tum in admonitionibus quas singulis pene
>
lucubrationibus ejus præmisi . Etenim præler Canones illos et hymnos , de quibus vir do
ctissimus se alibi, in tractatu De melodis Grecorum , dicturum pollicitus erat , nullum de multis
aliis sancti doctoris dissertationibus orationibusve quas ipse repererat, et Cl . Joanni Auberto
typis edendas miserat, aut missurus erat , judicium tulit.Quin tametsi eximiam ejus et pene
immanem eruditionem impense colo et suspicio , meque multis nominibus illius debitorem sen
tio , ab ejus nihilominus judicio et sententia aliquoties discrepare me veritatis amor coegit
Quam tamen utrum assecutus sim , æquus lector, ponderatis utriusque partis rationum mo.
mentis, judicabit. Cæterum quia in præmonitionibus et notis omnia quæ ad præcipuorum quo
rumdam capitum elucidationem observatione digna putabam, expedire non potui, operæ pre
tium me facturum existimavi, si de his seursim et fusius tractarem , in specialibus aliquo
dissertationibus , quæ cum Allatii Diatriba prolegomenoruin instar toti editioni præirent.
DISSERTATIONES DAMASCENICE.
DISSERTATIO I.
DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI .
1. Tametsi in libris sancti Joannis Damasceni Filium esse largilorem Spiritus sancti, verum et
multa loca occurrunt, propter quæ disputalum auctorem : Spiritum esse ex Patre el Filio aucto
est de processione Spirilus sancti ex Patre et Fia ribus ; tanquam scilicet ab uno principio , ob
lio : altamen adnolaliuncularum brevitas impedi- unam amborum naturain : adeoque Spiritum acci
mento fuit, quin omnia quæ ad præcipuum hoc pere, et milli a Filio, quia ex eo uti ex Patre pro
theologiæ orientalis momentum spectant, accu cedit. Hæc in Occidente docuit adversus Arianos,
rale salis enarrata sint. Ut ergo quæ de hoc arqui Spiritum esse Filii creaturam aiebant , quos
gumento dicenda sunt, melius perspiciantur, dis- subinde Macedoniani imilati sunt ; imo et Marcel
sertationem crilico -historicam aggredior; quippe Jus Ancyranus, qui Filium , seu Verbum , extensio
cum bac methodo aplius nihil alque utilius videa- nem esse aiebal subslantiä Palris ; Spiritum vero
tur, ad orthodoxæ traditionis defendenda expli- extensionis ulteriorem extensionem . Hæc oinnes
candaque capita .
isti docuerunt cum præconceptam Ecclesiæ lidem
II. Status quæstionis.- Medio sæculo Ecclesiæ impie interpretarentur. Quam Hilarius theologiam
quarto sanctus Hilarius (a) pronuntiavit, « absque explicavit, quæque genuina est hodiernæ Ecclesiæ
ulla calumnia, sive injuria, intelligentiæ liberta- Lalinæ fides, hanc confirmavit Epiphanius, allir
sem adimi Arianis, ulrum ex Palre, an ex Filio mans idcirco Spirilum sanctum dici non debere
Spiritum Paraclelum putent esse. Non enim in filium Filii , nec nepotem Patris, quia ex Patre et
incerlo id Dominum reliquisse, qui ita loculus sit : Filio simul procedit. El quemadmodum llilarius
Adhuc mulla habeo vobis dicere, sed non potestis rursum in alio loco Spiritum per Filium ex Patre
portare illa modo. Cum venerit ille Spiritus verita- procedere, modo relato sensu professus est : sic
lis, dirigel vos in omnem veritatem . Non enim lo- quoque idem a Basilio, Nysseno el aliis (c) asse
quelur a semelipso, sed quæcunque audierit loque- ritur, qui addunt Spirituin esse pñua, verbum,
lar, el futura annuntiabit vobis. Ille me honorificabil, eixóva, imaginem Filii. Quid plura ? Filium esse
quia de meo accipiet, et annuntiabit vobis. Omnia fontem Spirilus sancti, et alia horum similia . Ni
quæcunque habet mea sunt : propterea dixi, quia de mirum hoc ralum certimque erat , sic se Spiritum
meo accipiel, ei annuntiabit vobis . A Filio igitur sanctum habere ad Filium, uti Filium ad Patrem ;
Spiritus accipit ( pergit Hilarius) qui ab eo mit- Spiritum sanclum ¿Enptñolal, pendere a Filio ,
titur, el a Patre procedit. Atqui nibil differre Spirilum esse Filii, quia spiralur, ut ita dicam,
creditur, inter accipere a Filio, et a Palre proce- a Filio : Omnia denique, quæ habet, a Filio ac
dere, et idipsum atque unum esse existimabitur cipere. Sexcentas omillo priscorum Patrum con
accipere a Filio, quod sit accipere a Patre. Hoc similes locutiones, quibus innuitur processio Spi
quod accipit, sive potestas est, sive virtus, sive ritus sancti , cum ex Patre, tum ex Filio.
doctrina, Filius a se cum dixerit accipiendum , a III . Cyrilli Alex . sententia . Receptissimam
se rursum bac ipsum significavit accipiendum a hanc in universa Ecclesia doctrinam Cyrillus
Patre, cum ait, omnia quæ Patris sunt, sua esse. » Alexandrinus passim in suis operibus docuit. In
Tandem concludit , « boc ita fieri propler naturæ epistola synodica ad Nestorium Constantinopoli
ejusdem unitalem , nec permittendam ad impiæ lanum , sui suæque Ecclesiæ Ægyptiacæ nomine
intelligentiæ liberlatem , hæreticam hanc perver- hæc habet : Spiritus intelligitur, secundum quod i
sitatem esse, quod, quia omnia quæ Patris sunt, Spirilus est, et non Filius, sed tamen non est alie
idcirco accipiet a se Spiritus veritatis , non ad nus ab eo . Spiritus enim veritatis nominatur, el
unilalem confiteatur esse naturæ . ) Hoc pacto
Christus est veritas, και προχείται παρ' αυτού, καθά
Hilarius exponit id quod alibi dixerat (b) , nedum περ αμέλει και εκ Θεού και Πατρός , et profuit
' Joan. sv, 12-15 .
(a) Hil. lib. vii De Trin ., § 20. p. 743 ; Basıl. lib. v coni. Eunom ., p. 120 seqq.
(6) ldem ibid. lib. 11, § 4 el 29. et 131; Nyss. epist . ad Abl . ; Alhai . ad Serap. ;
Ic) Idem lib. XII, 8 56°; Epiph. Ancor. et Hær., Bas. I. v cont. Eunom ., et c . 17 ad Amphiloch .
135 DISSERTATIONES DAMASCENICÆ . 196
ab eo , sicut et ex Deo et Patre . Cyrillus nimirum Leone primo imperatore Palæstini monachi et alii
sic præludebat anathematismo suo nono , quo de- Chalcedonensis concilii propugnatores comproba
finivit contra Nestorium : Si quis unum Dominum runt, prolalo operum hujus hæresiarchæ indice,
Jesum Christum a Spiritu sancto clarificalum dixe- quem Timotheus ejus discipulus olim contexue
rit, propria virtule ipsius tanquam aliena utentem , rat . Ea in expositione legimus : Toū te Ilveuuato ;
el vim el efficaciam ab eodem accepisse , qua contra εκ της ουσίας του Πατρός, δι' Υιού αϊδίως εκπεμ
immundos spiritus operaretur, et divina inter ho- POÉVTOS • Et Spirilu sancio ex substantia Palris
mines miracula parrurel, ac non polius ipsum Spi- per Filium «lerne emisso . His aliisve de causis
rilum , per quem divina signa edidit, illius proprium Theodorelus definiebat, blasphemiam esse, el Apol
esse conſessus ſuerit , anathema sit. Anathemati- linarii seminum fructum, conlileri Spiritum san
smum hunc pari ac alios morositale Theodorelus ctum sive ex Filio, sive per Filium exsister.liam
excepit, atque Alexandrino præsuli vilio vertit, habere. Quo nimirum livoris æstu erga præstan
quod dicendo Spiritum sanctum esse proprium lissimum doctorem agebatur, nequaquam animad
Christi, eumdem , seu ex Filio, seu per Filium vertebat familiarem Patrum tertii el quarti sæ
exsistere intelligeret. Proprium autem Spiritum Fi- culorum assertionem fuisse , ex Paire per Filium
lii, inquit [ 11] , siquidem ejusdem cum eo naluro, et ex Spiritum sanctum exsplendescere. Id passim cla
Patre procedentem dixit , simul confitebimur, et lan- |
mant magnus Basilius et Gregorius Nyssenus, sc
quam piam excipiemus hanc vocem , el 62 05 ¿E Yloő, cundum veram illam et sinceram fidei formulam,
Ei
' lioù thyűnapev Eyov, sin vere tanquam ex Filio, quam Thaumaturgo divinilus traditam accepe 1
aut per Filium exsistentiam habentem , hoc ul bla- rant . Unus Spirilus sanclus ex Deo exsistentiam
sphemum et impium rejicimus. Theodorelus itaque habens ( verba istius formulæ sunt ) val & ' rioo
anathematismi prædicti sensum colligebat, ex syno- Tregnvós, et qui per Filium effulsil. In codicibus 由
dica epistola, cui Cyrillus anathematismos velut ap- Græcis, in quos hactenus incidi , additur, Orlagh
pendices adjunxerat: nisi forte traditam a Cyrillo in tois åvo puto's , scilicel hominibus . Quas voculas
Ephesina synodo ejusdem anathematismi noni de- Gregorianæ istius confessionis simplicitas pati 1
clarationem legerat , in qua disertis verbis habetur, non videlur, alque temeritatem sapiunt Græculi 1
Filium proprium sui Spiritum sanctum habere, de schismatici, qui hac interpretatione voluerit si 著
αυτού,, και ουσιωδώς εμπεφυκός αυτώ, qui etex ipso gnificare ea duntaxat ratiοne Spiritum Sancturn 1
sil, ipsique essentialiter insitum. Quid vero causa per Filium exsplendescere, qua per Filium homi 1
Theodorelus obtenderit, ut contra hoc Cyrilli do nibus conceditur . At vero Patribus Græcis trilis 3
ctrinæ caput insurgeret , ipsemet aperit epistola simum est, quamlibet personæ divinæ processio
quam scripsit adversus illius anathematismos ad nem εκφάνσεως, et εκλάμψεως, effulsionis voca
monasteria , quæque recitata est in quinta synodo bulo enuntiare. Quocirca Gregorius Theologus ali
generaii (a) . Blasphemal vero ( Cyrillus ) in Spiri- cubi ait divinas personas ab invicem discriminari
tum sanctum , inquit, non ex Patre ipsum proce- ratione της εκφάνσεως, ή της προς άλληλα σχέσεως ,
dere dicens, secundum Domini vocem , sed ex Filio effulsionis, sive mutuæ inter ipsas relationis. Qui
esse. Iste vero Apollinarii seminum fruclus : probus verbis diserte docet relationes divinas in
pinquat vero el Macedonii maligne culturæ. Ex quo processione alius ab alia ſundari, ut suo loco mo
manifestum est Theodorelum Cyrilli dicta de nuimus. Porro falsatam Thaumaturgi expositio
Spirilus sancti processione ex Filio eatenus im nem coarguit vetus interpretatio Latina Historiæ
probasse, quatenus Macedonii atque Apollinarii ecclesiasticæ Eusebii, quam Rullinus Aquilegien
impietates iis exprimi arbitrabatur. Quorsum sis adornavit, et in quam , cum alia non pauca ,
vero in primis dixerit, istum esse Apollinarii se- tum hancce Gregorii formulam inseruit, absque
minum fructum , colligere quispiam possit, ex eo his vocibus, scilicet hominibus. Eas etiam non le
quod Apollinarius, adduclo exemplo solis, radii gebat Adrianus I, qui in epistola Ad Carolum Ma
el splendoris , qui a sole per radium emittitur, gnum ejusdem expositionis fidei auctoritate pu
Spiritum sanctum magnum ,iFilium majorem , Pa- gnal, in septima synodo recte dictum a Tharasio
trem maximum , gradus in Trinitate slaluendo Constantinopolitano fuisse, Spiritum ex Patre per
effulierit ; ut sicut Filius minor essel Palre, quia Filium procedere. Eninıvero omnes Græci, qui de
natus esset ex Patre, ila quoque Spiritus san theologia deinceps scripsere, posthabitis Theodo
clus essel Filio minor, quia procreatus ex Filio. reti obtrectationibus, incunctanter asseverarunt ,
Theodoretus etiam alio in loco (6) narrat Apolli- procedere Spiritum sanctum ex Patre per Filium .
narium personarum divinarum proprietates inver- Sed et nimiam rixandi pruriginem prodit Theodo
lisse : qua vero ralione, non explical. Exslal er.. retus, cum ait epistola superius laudata , Cyrillum
positio fidei xată dépos, quæ sancti Gregorii Thau- in Spiritum sanctum blasphemare, qui non ex Patre
malurgi nomine insignita est, sed genuinum pa- ipsum procedere dicat, secundum Domini vocem ,
rentem habuit Apollinarium , quemadmodum sub Elenim Cyrillus diserte in synodica scripseral,
(a) Coll . v , p. 504 (b) Lib . iv lær. fabul.
197 DISSERTATIO I. 138
Produit ab ipso (Filio), καθάπερ αμέλει και εκ gabat , eadem qua Thcodorelus ratione ; esploso
EGŪ xal llatpós, quemadmodum ex Deo el Pa- scilicet Eunomiano, aut Macedoniano, aut etiam
ere. Salius vero duxit hoc de Spiritus processione Apollinariano errore . Enimvero Rusticus Eccl.
momentum silentio transigere, quo præcipuuni Rom . diaconus , qui sub Justiniano I et Vigilio
quod sibi adversus Nestorium incumbebat, nego- papa Dialogum contra Acephalos Constantinopoli
tium conficeret , molestam illam criminationem evulgavit , haud ita Ecclesiæ decretorum imperilus
depellendo, qua de incarnalionis mysterio cum fuerit, ut fide certum esse inficiaretur, Spiritum
Apollinario sentire ferebatur. ex Filio perinde atque ex Patre procedere, si id
IV. Synodus Ephesina Spiritus sancti ex Patre Ephesi contra Nestorium definitum esset. Paler
el Filio processionem agnoscil. - Interim , dum
-
genuit, et non genitus est, verba sunt Rustici, et
Ephesi synodus anno 431 , Cyrillo præside, cele- ab aliquo alio non est, sicut ex eo sunt alii. Filius
brabatur, Charisius presbyter Philadelphiensis in vero genitus est , el nihil consempiternum genuil : et
Lydia , symbolum quoddam fidei ad Patres detu- Spirilus sanctus a Patre procedit, nihil consempi
lit, quod Nestorius ejusque emissarii hæreticis qui ternum procedil , del genitum est ab eo. Quidam vero
ad Ecclesiam reverterentur, profilendum trade- antiquorum , et hoc proprietatibus adjecerunt, quia
bant. Hujus genuinum auctorem fuisse Theodo- sicut Spiritus sanctus cum Patre Filium sempiterne
rum Mopsuestenum constat . In eo de Spiritu san- non genuit, sic nec procedit Spirilus a Filio sicut
clo dicebatur, Sed nec Filium illum putamus, ne- a Patre. Ego vero quia Spiritus quidem non genuit
que per Filium exsistentiam accepisse, o6te ôi' rioù sempiterne, profiteor ( nec enim duos dicimus Pa
Thy Tapsuv elanpostum deinde in subsequenti- tres ), ulrum vero a Filio eodem modo quo ex Patre
bus Nestorianus error de Christi persona diserte procedat, non perfecte habeo satisfactum . Quinam
enuntiabatur. Quamobrem synodus decretum tu- ſuerint illi antiqui , haud indicat Rusticus. Nus
lit, quod integrum his referre operæ pretium est . quam vero Theodorelus sic disputavit. Cæterum,
His perfectis, statuit sancla synodus alteram ne- eslo Rusticus arbitralus sit Theodoretum suum
mini licere proferre, aut conscribere, aut compo- negasse omnino, Spiritum sanclum ex Filio pro
nere , præter definitam a sanctis Patribus qui in cedere ; Hilarium tamen libertatem olim ademisse
Nicæa cum Spiritu sancto [III] congregati suni. diximus dubitandi, quin ex Patre, el ex Filio Spi
Qui vero ausi fuerint, aut componere fidem rilus procederet ; id quippe Dominum non in in
alteram , aul proferre vel offerre converti volen- cerlo reliquisse. Ipsomet Rustici ævo, imo ante
tibus ad agnitionem veritatis, sive ex gentilitate, quam Rusticus libros istos scripsissel, Gennadius
sive ex Judaismo , sive ef qualicunque hæresi ; in lib . De dogmalis , confessus erat Spiritum san
hos quidem, si sunt episcopi aut clerici, alienos clum esse ex Patre Filioque procedentem : et rur
esse, episcopos ab episcopatu , et clericos a cleri- sum, ex Deo Patre, et ex Deo Filio procedere. Avi
catu decrevit : si vero laici fuerint, anathemali tus Viennensis , lib . De divinitale Spirilus sancti ,
subjicil. Simili etiam modo, si qui inventi fuerint, postquam dixil : De divinitale Spiritus sancti, quem
vel episcopi, vel clerici, vel laici , sive sentire, sive nec ſaclium legimus, nec genitum, nec creatum, Apo
docere en quæ continentur in oblala expositione a stolus ait Deus est , ' etc. ( ubi symbolum quod
Charisio presbytero, de unigenili Filii incarnatione, Athanasii vocatur videtur innuere) , subjungit :
sive perversa Nestorii dogmata, quæ el subnexa Nos vero Spiritum sanctum dicimus a Filio et Pa
sunt, subjaceant sententiæ sanctæ hujus et univer- ire procedere. Ac rursum ait in catholicæ fidei et
salis synodi : ut videlicet episcopus quidem remo- disciplinæ regula non esse omissum proprium Spi
veatur ab episcopatu, et sil depositus : clericus vero ritui sancto esse a Patre Filioque procedere. Ful
similiter excidat a clericalu : si vero laicus sit, et gentius : Quod Spirilus sanctus de natura Patris
ipse anathemalizelur. Hoc statuto, de quo recur- Filiique procedit. Itemque : Firmissime tene, et
rel suus dicendi locus , mulli arbitrali sunt ab nullatenus dubiles, eumdem Spiritum sanctum, qui
Ephesinis Patribus damnalum esse syinbolum il- Patris et Filii unus est spiritus, de Patre et Filio
lud , etiam propter ea quæ adversus Spiritus san- procedere. Paschasius diaconus (6) : Ecce hic Spi
cti processionem ex Filio, continet. Quod tamen ritus sanctus merito procedere ex utroque dignosci
non constat, cum hoc solum exprimat anathe- lur. Rursum , Milli a Palre et Filio dicitur, el de
mali subjectos ſure, qui reperti fuerint sentire ipsorum substantia procedere. Eucherium, Vigilium
tel docere ea quæ continentur in oblata expositione Tapsensem, aliosque antiquiores omillo. Sed et
aa Charisio presbytero τα περί της ενανθρωπήσεως ,, Ephesina synodus Spiritus sancti processionem ex
de incarnatione hrouv , seu scelerata ei perversu Filio concessit, ubi Cyrilli synodicam cum ana
Nestorii dogmata. Nestorius itaque Spiritum ex thematismis approbavit. Atqui anatbematismos
Filio, scu polius ôi riou, per Filium exsistere ne- illos non temere admisit, sed postulala ab ipso
* Philipp. II , 13.
(a) Lib. De fide, c. 1 , 2. (6) Lib . i De Spirilu sancto c. 10, 11,

199 DISSERTATIONES DAMASCENICE .
200
met Cyrillo eorumdem declaratione explicatiori , sino inscripsit , cum Hermia habitos Alexandriæ
in qua processionem lianc disertius itidem profes- ſuisse aliquanto post sancilam pacem cum Orienta
sus est, ut supra ostensum fuil. Id contestatur libus ( quando nempe jam in Christo duas naluras
Litulus anatbematismorum expositioni præmissus palam luebatur ), exhinc collegero , quod in eis
in hunc modum : Explicatio duodecim capitum, ουσίαν et φύσιν ad significandam essentiam et natu
Ephesi pronuntiata a Cyrillo Alexandrino, this dylas ram multis communem usurpet , et U TOOTAOLV , ad
GUvou αξιωσάσης
συνόδου à Elwokons aütdv
αυτόν Gavéste pov autois èxtpa-
σαφέστερον exprimendam personam ,, individuum et singulare :
νωθήναι την τούτων διάλυσιν, sancta synodo clario- cum antehac φύσιν. et υπόστασιν , pro eodem acce :
rem istorum declarationem exigente. pisset in anathematismis , imo et in epistola ad
V. Cyrillus sententiam non mutavit. -
Græci Valerianum. Quidquid id est , in postremis duobus
schismatici obtendunt Cyrillum ob Theodoreli dialogis qui sunt de incarnatione , Quod unus sit
querelas , lum dictum , lum sententiam mulasse , Christus, et in quibus omnia strictim , sed eleganter
afferuntque Theodoreli ad Joannem Antiochenum regessit quie pro fide contra Nestorium ejusque
epistolam , qua narrat se legisse litteras Ægyptio- ſautores in variis lucubrationibus protulerat ; in T
rum , quibus prædicarent Spiritum sanctum neque his , inquam , dialogis docere pergit Spiritum san
ex Filio, aut per Filium exstantiam habere , sed a ctum ex Filio procedere . Nam dialogo 8 , iisdem
Patre procedere, propriumque Filii dici , quia con- tolidemque verbis quibus ipse quondam in epistola
substantialis est. Epistolam hanc spuriam esse mul- De recta fide ad Theodosium imperatorem , ila lo
tis contendit Allatius (a) , cui lamen penitus non quitur : Hunc ( Joannes ) dixit in igne et Spirilu
is
assentior ; quia Latine ex vetustissima Translatione baptizare, oŰte addótplov tois BattiSOUÉVOLS ÈVLÉVTA
reperitur cap. 95 -Tragedie Irenei. Sed Theolo- Πνεύμα, δουλοπρεπώς και υπουργικώς , αλλ' ως Θεόν
retus inde convincitur non alio sensu negasse Spi- κατά φύσιν, μετ' εξουσίας της ανωτάτω , το εξ αυτού
5
rituin ex Filio aut per Filium exsistere , nisi quo- τε και ίδιον αυτώ, neque alienum baptizatis Spiri
ad res per Filium a Deo creatas amandaretur. Lo- tum immittere servi et ministrantis more ; sed lan
quitur enim de litteris communionis quas Alexan- quam nalura suapte Deum cum suprema potestate ,
1
drinus pontifex Antiocheno per Paulum Emesenum . eum qui ex ipso esl, et proprius ipsius est. Quæ quidem
remiserat, in quibus hoc solum legere sit, quod ad in ulroque loco anathematismi 9 declarationem ex
Spiritum sanctum pertineal : Non enim Patres ipsi hibent , similem prorsus illius quam Ephesi tradi
locuti sunt, sed Spiritus Dei el Palres:"O ÈxTropsústa . derat. Ex dialogo 9 apparet utrumque scriptum
μεν εξ αυτού , έστι δε ουκ αλλότριον του Υιού κατά fuisse post Ephesinam synodum ; quia Nestorium in
tėv tñs ousla , abyov . Qui procedit quidem ex ipso ,
eo venenalum draconem appellat , quod rite non ſe
nec vero extraneus est Filio , secundum essentiæ ra cisset , nisi hæretico concilii sententia damnato.
lionem . Ubi Cyrillus non abnegat ex Filio quoque Quinimo, cum in his dialogis naturarum distin .
Spiritum procedere ; sed consubstantialem eum esse clionem lueri satagal , hinc colligo eos edilos fuisse
Filio, seu Christo , confirmat ; quod ipsi lunc sufi- post annum 433 , el post scriptam epistolam ad
ciebat, atque Theodoreti querelas compescuit. Successum , qui ex eo sciscilalus eral , au landem
VI . Cæterum sanclus doctor in posterioribus in Christo duas naturas dicere oporteret : quod qui
suis operibus perinde tenuit Spiritus ex Filio pro- dem , exploso , primum Diodori Tarsensis duos
cessionem . Sicut enim doctrinam hanc in Thesauro lilios ponentis sensu, quem Nestorius seculus erat ,
quem Nemesino cuidam nuncupavit , sæpe astru- prædicandum respondet. Quamobrem nullus du .
xerat , præsertim assertione 34 , ita et in dialogis bito quin vel Diodori vel Tbeodori Mopsuesteni
de Trinitate in quibus præcipua momenta et ca- voces sint , quæ initio prioris dialogi leguntur,
pila quæ tractaverat in Thesauro summatim re- omisso auctoris nomine. Cyrillum adversus utrum
sumpsit , eamdem denuo inculcavit. Dialogo 6, ubi que , præsertim Mopsuestenum , scripsisse volu
de Spiritus sancti Deitate disputat, asserit eum men aliud , Quod unus Christus sit , illudque a
elficientiam actionemque omnem habere a Filio ; Theodoreto confulatum , quintæ synodi acta te
και ουχί μάλλον ως αυτός τε και παρ' αυτού όλην stantur. Theodori autem errores propalari expu
Exov autoõ thu Évépyelav. Dialogo 7 , propter hæc gnarique cæperunt circa annum 435, biennio a re
Scripturæ verba : In hoc cognoscimus , quoniam in conciliatione Cyrilli cum Antiochenis . Quorum
nobis est , ex Spiritu quem dedit nobis , infert Spi- animi ne rursum offenderentur, consilium Cyrilli
ritum non esse alienum substantiave sejunctum a et Procli Constantinopolitani primum fuil , Theo
Filio , quippe quod εξ αυτού και εν αυτώ και ίδιον dori nomini parcendum esse , modo impia ejus di
totiv auto , ex ipso , et in ipso , et ipsius proprius cta proscriberentur.
sit ; id quod in iis quæ subscquuntur repetit. Alqui VII. Quod Lalinos Patres spectat , omnes uno
dialogos [IV] islos de Trinitate , quos etiam Neme- consensu docuerunt, Spiritum ex Patre Filioque
' I Joan. iv, 13.
(a) Vindic. syn . Ephes ., cap. 29 .

201 DISSERTATIO I. ana
procedere ; quanquam non omnimoda prorsus ra- auctorilalem pessumdarent : quam tamen , lilil
tione ex Filio qua ex Patre , cum unum censerent aliorum doctorum , concilia generalia , quintum
primordialein Spiritus sancti fontem , Patrem sci- el sexlinn , commendavere. Georgius Scholarius ,
licel , a quo lota deitas in Filium et Spiritum sca- lib. 1 De processione Spiritus sancti , sect. 1 , cap . 3 ,
luriat : lametsi Pater et Filius vi eadem , nimirum contentiosius asserit Augustinum , animo Nesto .
divina natura Spiritum producant. Unde Augusti- rium quaquaversum expugnandi, systema proces.
nus ait (a) , ex Patre principaliter Spiritum proce- sionis Spiritus sancti ex Patre et Filio composuisse.
dere . Ideo aulem addidi e principaliter » , inquit, quia Sed hoc gratis : nam Augustinus lib. xv De Trinitale,
et de Filio Spiritus sanclus procedere reperitur : sed itemque tres alios castigatiores Contra Maximinuni
hoc illi Pater dedit , non jam exsistenti el non ha- Arianum prius ediderat , quam Nestorius hæresim
benti, sed quidquid Unigenito dedit ,gignendo dedil . Sic suam declararel : in quibus tamen omnibus de
lib. in Cont . Maxim . de Patre Spiritum proprie pro- processione Spiritus sancti ex Patre et Filio dis
cedere dicit, quoniam Paterprocessionis ipsius est au- putat. In libris quidem De Trinitale, quos scripsit
clor; hoc est primordiale principium . Unde non im- cum junior esset , ex Platonicorum ,> ut Claudianus
merito veteres illi , de quibus Rusticus loquebatur, Mamertus (6) prodit , principiis Spiritum sanctum
inficiati fuerint, Spiritum ex Filio omni modo quo ex amorein esse mutuum Patris et Filii vulgo asserit :
Patre procedere. Præter Hilarium , et Augustinum , ex quo cum ipse , lum Latini deinceps theologi
quem nostrates theologi innitati sunt : præter scri- Spiritum ex utroque procedere conlirmarunt. In
plores Rustico æquales , quorum loca modo ante libris vero Contra Maximinum quos provecliori
attuli , Ambrosius eliam sæpe docuit processionein ætate composuit , omisso illo amore mutuo, Eccle
Spiritus ex Patre et Filio, ut puta lib. De Symbolo, siæ dogma propugnare pergit. Non novam igitur
cap. 1 , 3 et 4 , et alibi ; Marius Victorinus lib. 1Cont. doctrinam cudit Augustinus , asserendo Spiritum
.
Arian .: Spiritus, inquit, ex Filio , et idcirco ex utroque. procedere ex Filio , etsi [V] forte velerem novis
Omillo velerem Symboli declarationem ad Dama- argumentorum momentis stabilivit et illustravil',
sum , et Damasi Symbolum , quæ exstant inter opera quæ Latini postmodum amplexi sint.
Hieronymi; quippe quæ licet a scriptoribus sæculi IX . Græci PP. Spiritum per Filium procedere
Octavi laudata sint , nec Damasi, nec Hieronymi interim docent . Ad Græcos doctores quos
esse æstimantur. Sincerior forsan est , Confessio allinet, posthabitis, ut dictum est, Theodorcii
fidei catholicæ, quam papa Damasus scripsit ad Par- adversus Cyrilli voces querimoniis, Spiritum ex
linum Antiochenun episcopum , quæque laudata ſuit Patre per Filium procedere confiteri perrexerunt ,
in Florentina synodo , ex originali antiquissimo : in
. quantumvis dicendo, per Filium , Eunomianus Ma
qua bis dicitur, Spirilus Paraclelus a Patre procc- cedonianusve selisus menti potius objicerelur
dere et Filio. Leo Magnus , cujus voces ipsimet quam catholicus. Nam sacræ paginæ , ubi de rc
Græci in synodico orthodoxiæ, quotannis Dominica rum opificio loquuntur, eas per Filium esse con
prima Quadragesimæ , æqualis moinenti esse præ- dilas affirmant, parcius ex filio : Omnia, inquiuni,
dicant ac conciliorum generalium , epistola ad Tur. per ipsum facta sunt ; omnia per ipsum constant ;
ribium Asturicensem de Priscillianistis sic scribit : per quem ſecil el sæcula, etc. At vero cum Spiritus
Qui Patris el Filii et Spiritus sancli unam atque dicitur esse ex Patre et Filio, stalim intelligitur
eamdem asserunt esse personam, tanquam idem Deus, esse de substantia Patris el Filii , et utrique con
nunc Paler, nunc Filius , nunc Spiritus sanclus no- substantialis , quemadmodum scilicet Nicæna sy
minelur, nec alius sit qui genuit , alius qui genitus nodus dicendo, filium ex Patre nalum esse, intel
est , alius « qui de utroque processit ., Hæc schisma. ligendum significavit, eum esse ex substantia Patris,
lici non legerant , qui Leonem lolum esse suum τουτέστιν εκ της ουσίας του Πατρός. Νeque ex La..
jactitaverunt . Turribius vicissim accepta ponti. tinorum loquendi more consequitur , Spiritum ex
ficis epistola in frequenti Hispaniæ totius synodo duobus principiis fure. Nam , ut monet Augustinus
anno 447, assertionem fidei edixit , in qua bis Spi- (c) : Sicut Pater etFilius unus Deus, et ad creaturum
ritus sanctus dicitur a Patre Filioque procedens. relative, unus Crealor, et unus Dominus, sic re'ulive
Idem deinceps synodus Toletana tertia , anno ad Spiritum sanctum , unum principium . Quocirca
589 , sub Recaredo rege , adversus Arianos defi- Anselmus (d) definivit Spiritum sanctum non esse
nierunt, ne Spiritus sanctus putaretur exsors illius de hoc , unde alii ab invicem sunt Paler et Filius ,
substantiæ quæ est Patris et Filii . sed de divina essentia , in qua unum sunt : id est,
VIII . Augustinus uuclor non est Spiritum sanctum non qua ratione personæ et hypostases sunt Paler
er Filio procedere. Quia vero hoc doctrinæ c :- et Filius, Spiriluin producunt, sed qua sunt unum
put Augustinus præ cæteris inculcavil , hinc ejus in nalura divina .
archilectum ipsum fuisse Græci recentiores allir- X , Loculiones variæ Ecclesias non scindebant .
marunt , nihilque non moverunt , quo tanti viri Monothelitæ primi jurgiorum auctores . – Propte
(a) De Trin ., 1. xv , c . 17. (c) Lib . v De Trın ., c . 14.

15) Lib. 11 De slal . anim ., c . 7. (u) De proc. Spir, sancti, c . 17 .
PATROL. GR XCIV . 7
293 DISSERTATIONES DAMASCENIC.E . 2014
diversos islos utriusque gentis loquendi modos terius in alterius linguæ proprietatem significans.
nihil paci ci concordiæ derogalum ſuit, quantum- Siquidem et ejusmodi pia interpretatione sancius
vis Lalini, alque in primis Romani pontifices Spi- olim Athanasius Orientales et Occidentales subsi
rilum ex Patre el Filio procedere palam profiteren- stentiæ vel persone nomine dissidentes univil , dum
tur. Hormisdas, epistola decretali (a) ad Justinum unum idemque utrosque credere sensuque relinere
seniorem Augustum , diserte et impune scripsit : perdocuit ; licet ob linguæ varietatem aliter atque
Proprium esl Patris ut generaret Filium : proprium aliter confilerentur, alque importunis contentionibus
Filii Dei , ut ex Patre Patri nasceretur aqualis : de arireni.
proprium Spiritus sancli ul de Paire el filio pro
cederel sub una substantia deilalis. Nullus Graeco- XI . Sincera est Jazimi ad Marinum cpistola.
rum lolis hisce sæculis in Latinos mussabal. Primi - Hactenus S. R. E. cardinalis bibliothecarius,
omnium Romanis dicam impegerunt Constantino- qui apostolicæ sedis apocrisiarius diu Conslanti
politani Monothelitæ , cum in quibusdam Martini nopoli bæsit. Hujus porro testimonio astruitur
papæ synodicis litteris perinde legissent Spiritum sinceritas epistolæ Maximi, quam e Latinis qui
sanclum ex Patre Filioque procedere, ut exinde dam in concilio Florentino uli spuriam rejiciebalil.
prælexlum haberent Romanam Ecclesiam , a qua Nec sane a Latinis solis, nec itidem a Græcis so
SUUS error damnalus eral, criminandi. Id docel lis , epistola bæc conficla esset, quæ utrisque ſa
sanctus Maximus Homologela , epistola ad Marinum vere videatur, ut apposile argumentalur Georgius
Cypri presbylerum , ubi refert Romanos, cummen- Scholarius (b) . Cælerum ex eadem epistola appa
lem ipsorum diligenter scrulatus esset, consonantia rel quam iniqui dogmatum æstimatores essentilli ,
prolulisse testimonia Latinorum Palrum , necnon qui Latinis vitio verterunt processionis Spiritus
el Cyrilli Alexandrini de sacro ejus opere quod in sancti ex Filio lidem : Non in tol hujus sanctissi
sunclum evangelistam fecit Joannem : ex quibus mi papæ synodicæ, quol scripsistis, capitulis Core
non causam Spirilus suncli se facere monstraverunt. stantinopolitani reprehenderunt, inquit Maximus ,
Unam eniin norunt causam Filii et Spiritus sancti sed in duobus tantum , quorum alterum est de divi
esse Patrem alterius quidem secundum generalionem , nilaris ratione ; quia dixit , aiunt, procedere elia'n
allerius vero secundum emissionein : sed ut hunc ex Filio Spirilum sanctum : allerum est de divina
per eum prodire insinuarent, el hac (voce nimirum incarnatione ; quoniam scripsit , inquiunt, absque
Filioque) substantiæ communiorem el indissimilitu originali el actuali peccato Dominun, esse. Quis
dinem demonstrarent. Nonnullis interjectis isihæc citra blasphemiam doceal absque originali et aclua
addit, quæ interest hic recitare : Porro secundum li peccalo Dominum non ſuisse ? Hæ porro Gra.
iussionem vestram rogavi Romanos interpretari pro- corum adversus Romanos criminationes diuturne
pria dicta, causa adversantium (Monothelitarum non fuerunt, nec dubium quin sancti Maximi lille .
scilicel) subreptiones eſfugiendi. Verumlamen more ris sedatz .
obtinente ila faciendi atque millendi, nescio ulrum
consentiant. Alias aulem non valent in aliena di- XII . Iconomachi Latinorum dogmalis impugna
clione el voce sensum suum sicut in propria rel lores alii. Lilem vero de Spiritus sancti pro
-
alumina sublili (accuratave) exprimere intelligentia, cessione movil ilerum Constantinus Copronymus
vel etiam quemadmodum nos in nostra rostrum. cum suis Iconomachis, cum sese proscriptum ab
Maximi locum Laline describo ex translatione Ana- apostolica sede accepisset. Quocirca de hoc articulu
stasii Bibliothecarii; de qua ipse sic loquitur Genelhliaci haud procul Lutetia Parisiorum , iu
epistola ad Joannem Diaconum : Prælerea inter- synodo episcoporum Galliæ coram rege Francoruin
prelali sumus ex epistola sancti Maximi ad Marinum Pipino disputalum est . Facla est lunc temporis
scripla presbyterum , circumstantiam de Spiritus synodus, inquit Ado Viennensis in Chronico, et
sancli processione, ubi ( rustra causari contra nos quæslio venlilala est inter [VI ] Græcos et Romanos
innuit Græcos , cum nos non causam vel principium de Trinitale, el ulrum Spiritus sanelus , sicul proce
Filium dicamus Spiritus sancti, ut aulumant, sed dit a Patre, ita procedat a Filio el de sanclorum
unitatem substantiæ Palris et Filii non nescientes , imaginibus, utrumne fingendæ , an pingendæ essent
sicut procedit ex Palre, ila eum procedere faleamur in ecclesiis . Paulus Æmilius addil , quo auctore
ex Filio ,missionem ( forte legendum emissionem , ut nescio, Græcos oralores Cæsarem suum admonere
in interpretatione ipsiusmet Anastasii ) , nimirum jussos, ut cum cæleris piis sentiret. Quod de capite
processionem intelligentes : pie interpretans, el utrius- processionis Spiritus sancti præsertim intellexero,
que linguæ gnaros ad pacem erudiens ; dum scili- cum nostrates Galli his temporibus cultui sacra
cel nos el Græcos edocet, secundum quiddam procerum imaginum haud admodum faverenl. Pro La
dere, el secundum quiddam non procedere Spiritum linorum sententia sumino posthac studio pugna .
Sanciuin ex filio ; difficultate.n exprimendi de al- vil Carolus Magnus Pipini filius : qui cum acta
(6) Lib . i contra Latinos. sect. 1 , cap . ii .

( ) Epist. 89.
seplimæ synodi legisset, reperisselque in proles. Jis suis pro consueta humanitate sua describendi
sione Tharasii ( a) Constantinopolitani Spiritum mihi copiam fecit vir eximie doclus et clarissimus
ex Patre per Filium procedere, articulum hunc, ut Baluzius.
et alios bene multos, ceu pietati minus consonum , EPISTOLA PEREGRINORUM MONACHIORUM , IN MONTE OLI
censoria nola dignum putavit ; eo quod Spiritum VETI ABITANTIUM , AD LEONEM PAPAM (9) .
ex Filio procedere Tharasius diserle non dixisset. Sanctissimo ac reverentissimo Domino in Christo
Nihilominus Adrianus I, papa , epistola ad Caro- Patri Leoni summo pontifici et universali pap.
lum responsoria (b) , quæ exstat hodie, Tharasium sedis sanciæ apostolicæ urbis Romæ, congregali
et synodum luetur, ostenditque recle dici Spiri- inonlis Oliveti. Domine Paler, le dignatus est Do
dun sanctum per Filium procedere, congestis in minus exaliare super omnes sedes Christianorum ,
hanc rem sanctorum Patrum testimoniis non pau- quia suo ore dignatus est Christus dicere : « Tu es
cis : quæ lamen si altente considerentur, nihil Pelrus, el super hanc petram ædificabo Ecclesiam
aliud pro majori parle enuntiant, nisi Spiritum meam * . » Benignissime pater, nos qui sumus hic
sanctum a Palre per Filium hominibus concedi. in sancla civitale Jerusalem peregrini, nullum ho
Xll. Hierosolynuis iterum de processione Spiritus minem super terram amamus plusquam vos , et in
sancti dispulatur contra Latinos. -- Hos hactenus
-
quantuin ralemus , in istis sanctis locis die noctuque
defensores, Græcorum sententia nacta erat, Theo- Domino fundimus preces, prostrati omnes servi lui
doretum acerrimum Neslorii patronum et inſen- super terram cum lacrymis. Itaque nolam facimus
sissimum magni Cyrilli hostem, Monothelitas, et libi (ribulationem nostram quam hic patimur. Joan
Iconoclaslas hæreticos. Hlac eadem circiter ælata nes qui ſuit de monasterio Sancti Sabæ, quem Theo
monachus quidam Hierosolymitanus, cujus nomen dulus Igumenus servus vester scit, ipse levatus est
Joannes eral, cun alterius erroris reus non esset , super nos dicendo , quod Franci qui sunt in monte
monachos quosdam Lalinos, qui in monte Oliveli Oliveli , hæretici sunt : et dixit nobis , quia omnes
morabantur, hæresis laxare cæpit, quia crederent Franci hæretici estis : el reprobat fidem nostram .
etiam ex Filio procedere Spiritum sanctum. Atque dicendo, quia non est major hæresis. El nos ei diri
hoc in causa fuit, ut anno Dom . 809, mense De- mus : Frater noster, sile. Quod si nos dicis hære
cembri , concilium Aquisgrani celebratum sit co- licos, de sede sancla apostolica dicis. Et in laillum
7
ram Carolo Magno imperatore (c),> qui priscum nos conturbavit, ut in die Natalis Domini in sun
Ecclesiæ dogma, missa Romam legatione, in epi- clam Bethleen in sanclo præsepio, ubi Dominus 110
slola ad Leonem Ill erudite comprobavit. Petrus sler redempior humani generis pro mundi salute
Pithæus (d) existimavit Joannem illum Hierosoly- nasci dignatus est, submitteret laicos homines, qui
milanum alium non fuisse a Joanne nostro Da. nos foras projicere vellent, dicendo quod ha'relici
masceno , qui Hierosolymitanæ Ecclesiæ lepousvaxos estis, et libri quos habetis hæretici sunt : sed per
presbyter et monachus ſuit : ut nempe quæstioni vestram sanctam orationem el fidem confortavit nos
movendæ auctor ſuerit in libro De fide orthodoxa, Dominus . Non enim potuerunt nos ejicere. Diximus
in quo legimus, ex Filio autem Spiritum non dici . omnes : 1 Hic volumus mori . Nam foras nos non
mus ; necnon in oratione in Sabbalum sanctum , ejicietis. · Unde et fecimus vocem nostram omnes
in qua itidem planius dicitur Spirilus sanctus ex vos servi vestri pariter dicendo ad sacerdoles qui
Filio exsistentiam non habere , oux ėş aůtou Exov sunt in sancia civilale : videle, Patres el fralres, de
την ύπαρξιν. In Pilhei conjectationem Joannes isto homine, qui contra nos lanta et talia loquitur,
Gerardus Vossius (e) pene concessit. Leo Allatius el contra fidem sanctam Romanam, quiu lalia nun
suspicalur ( ) Joannem alterum , qui Hierosolymi quam audivimus de gente nostra. Posthac die sanclo
tanus patriarcha fuit, et multa scripsit adversus Dominico congregati sunt sacerdoles cum clero et
Lalinos, rixarum illarum facem exstilisse. At hic populo contra sepulerum Domini, el inter sanclume
patriarcha recentioris ævi fuit, et quantum con- Calvariæ locum , el interrogaverunt nos de fide nostra
jicio, ille ipse est, qui anno 1156 intereral synodo ipsi sacerdotes, et qualiter crederemus Symbolum .
quæ Constantinopoli celebrata est, ad profligan- Nos autem dicendo, quod sic credimus sicul sancia
dos errores Solerichi Panleugeni, qui nuper ele- Ecclesia Romana, diximus : et dicimus in lingua
etus fuerat in patriarcham Antiochenum , ejusque nostra quod vos non dicitis in Græca, Et in « Gloria
sequacium . Hos omnes ob nominis conformitatem Patri , non dicitis Sicul erat in principio : ) el in
deceplos nullus dubito. Quod ut magis perspi Gloria in excelsis, , non dicitis , « Tu solus aliissi
cuum fiat, juvat hic afferre quædam fragmenta mus ; » el « Paler nosler » alio modo dicilis , et in Syn
epistolæ monachorum Latinorum , quos Joannes bolo nos dicimus plusquam vos, Qui ex Patre Filio.
lacessiverat, ad Leonem III papam , quæ ex sche- que procedil . »> Unde dicit iste Joannes , inimicus ani
* Mauh . xvi , 16.
(a) In act. vui syn . , act . 1 . (e) De iribus Symb., c. 15.
b) Tom . VII Conc. gener . ( n) Cont . Hotting. , c. 19 et 20. lv . Vindic. conc.
( c) Eginh. in Annal. Ephes., cap . 73 .
(d) De processione Spiritus sancti. ( 9) Ex veteri codice S. Martialis Lenovicepsis.
mi« sur', propter hunc sermonem , [ vli ] eo quod aliqua, fortasse copula , ei] Joannem presbyteruin,
hæretici sumus. Quos llierosolymitas rogavimus, quando Deu gubernante ad sacrosanciam vestram
dicentes : Nolite audire hunc hominem , neque di- gravilaiem pervenerint, benigne suscipere digne.
catis de nobis hæreses . Quod si nos dicilis hæreticos, mini, et nobis servis vestris certissimum mandatum
de chrono beati Petri dicilis hæresim . Et si hoc di. dirigere. Commendamus nos Dominicus, Theodo
citis , peccalum inducitis super vos. El sacerdotes rus, Arimundus, Gregorius, Juannes, Leo, el om
scripserunt nobis chartam de fide nostra, quam licet nis congregatio de monte sancio Oliveri, kumiles
crederemus , dicendo nobis : Creditisne sicut sancla servi restri, vestris sacris el Deo dignis orationibus.
resurrectio ( id est Ecclesia Hierosolymitana) ? Nos Deus el Dominus noster, le sanclissime Pater, cum
autem diximus, quod sic credimus, quomodo sancla omnibus luis ad exallalionem sanclæ Ecclesiæ , el ad
sedes apostolica Romana . Posthæc ipse archidiaconus salulem animæ luce , et ad gaudium nostrum regere
in sanclo Constantino una nobiscum ascendit in el prolegere, el pia miseratione in omnibus et per
pergo , el legil ipsam chartam in populo , et nos servi omnia custodire dignelur, qui dicitur benedictus in !
sacula.
vestri anathemalizavimus omnem hæresim , el omnes
qui de sancta sede apostolica Romana dixerint hæ XIV. Monachos Latinos Caroli Magni nulu in
resim . El nunc, domne Pater benignissime, cogitare monte Oliveti mansisse narrat monachus Engo
digneris de nobis servis tuis. qui etsi de longinquo lismensis in Vita hujus imperaloris. Qui vero a
simus, oves luce sumus , et libi commissus est omnis sancta hac congregatione Romam bac vice missi
Wundus, sicut vestra sanctitas scit , sicut ait Domi- sunt , litteras commendatilias Thomæ patriarchic
nus Petro, « Si diligis me, Petre, pasce oves meas . ) ad Leonem papam detulerunt , quibus manifestum
Benignissime paler, dum essem ego Leo servus vesler fil , nec sanclum illum antistilem , nec Hieroso
ad sancla vestigia vestra, el ad pia vestigia domnilymorum Ecclesiæ presbyteros Joannis monachi
Caroli piissimi imperatoris, filiique restri, audivi criminationi consensisse . Hoc Leo ipse leslalur in
mus in capella ejus dici in Symbolo fidei, « Qui ex epistola ad Carolum , quam itidem exhibeo ex
Patre Filioque procedit. » Et in homilia sancti Gre- schedis viri doctissimi D. Stephani Baluzii.
gorii , quam nobis filius vesler domnus Carolus impe- Domino piissimo ac serenissimo victori ac trium
rulor dedit in parabola Oclararum Paschre, ubi phalori filio , amatori Dei et Domini nostri Jesu .
dixit : « Sed ejus missio ipsa processio est, qui de Christi , Carolo Augusto , Leo episcopus, servus
Faire procedit et Filio . » Et in Regula sancti Bene- servorum Dei . Omnia quæ de singulis partibus nobis
ticii, quam nobis dedit filius vesler domnus Carolus, accidunt , necesse est ut vestræ intimemus imperiali
yuæ habet fidem scriplam de sancia et inseparabili poleslati. Præsenti siquidem anno direxerunt nobis
Trinitale : 1 Credo Spiritum sanctum Deum verum ex epistolam monachi, qui in sancto monte Olivelimoran
Patre procedentem et Filio : 1 el in Dialogo quem lur, fidei contentionem continentem , quam inter se ha
nobis vestra sanctilas dare dignata esi , similiter bebant. Nos vero Symbolum orthodoxæ fidei illis misie
dicil . El in fide sancti Athanasii eodem modo dicit . mus , quatenus secundum nostram hanc sanctam calho.
Itaque per ipsum Joannem facta est nobis grandis licam Ecclesiam , reclam el immobilem teneant fidem .
confusio in sancla civilule ; quoniam dicil : Spiritus Quam vero epistolam reslre imperiali poleslali
sanc :us non procedii de Palre et Filio. El de hoc misimus relegendam . Interea revertentes præsentes
misit grandem errorem per omnia monasteria : et fideles vestri , Agamus videlicet et Rocalphus , ab
requirebat fidem nostrum , el libros nostros . El de Hierosolymis delulerunt nobis epistolam Thome
domino Gregorio dicit , quod non sint recipiendi Hierosolymorum patriarchæ , quam relegentes repe
ejus libri. Unde iterum alque ilerum , sancle Pater, rimus , ut per nostram precaloriam epistolam re
in terram prostrati cum lacrymis postulamus et roga slræ pielali commendaremus. Qua de re precamus
mus le per Patrem et Filium et Spiritum sanilum , vestram imperialem polentiam , ul sicuti eslis super
qui Trinitas el inseparabiliter unus dicitur, ut di- omnes fideles vestros imperlire suffragium , ita cuin
gneris inquirere, lam in Græco, quam in Lalino de eis misericordiam facere jubeatis. Ipsam vero epi
sanctis Patribus, qui Symbolum composuerunt, slolam , quam nobis prædicii fideles nostri delule
islum sermonem , ubi , « Ex Patre Filioque procedit :) runt, vestræ serenitati misimus. His prælibatis ,
et in Græco non dicunt sicut nos, sed dicunt: Qui omnipolens Deus sua vos protectione custodiat , ai
ex Patre procedit. » Et vident istum sermonem gra que a perfidis omnibus regnum vestrum sui exten
rem , quem nos dicimus in Lalino. Et mandare sione brachii defendat , vosque post longa annoru in
digneris domno Carolo imperatori filio vestro, quod curricula ad gaudia æterna perducal. Prislinum Do
nos istum sermonem audivimus in ejus capella , « Qui mini Caroli imperium gratia semper custodial,1 ei
ex Palre Filioque procedit . » El nos hic servos restros que omnium gentium culla substernal.
cerlos ſacere digneris, quia nulla species sacramenti
hujus lam nobis amabilis videatur, quam sanctus SEQUITUR SYMBOLUM ORTHODONÆ FIDEI LEONIS PAPA .
rester vullus, el sancta deprecatio, seu memoria Leo episcopus , servus servorum Dei , omnibus Orieni .
vestra . Unde poscimus, benignissime Pater, vestram talibus Ecclesiis. lloc symbolum orthodoxæ fidei
3:112€!issimam pietatem , ul hos servos ( deest lic vox vobis millimus, ut tam (VUI) vos , quam omnis
DISSERTATIO I. 210
tundus secundum Romanæ catholicæ ei apostolicæ nitur :: ita quoque ut a vestra assentialur, a nobis
Ecclesiæ rectam el inviolatum lenealis fidem . Cre- omnibus modis suadetur. Id quod ita demum fa
dimus sanclam 1'rinitalem , id est Patrem el Filium clum iri ait , si primum in palatio cantanui Sym
ei Spiritum sanctum , unum Deum omnipotentem , boli consuetudo intermitlalur : Tunc enim dimit
unius substantiæ , unius essentia , unius potestatis, tendum ab omnibus. Quod suum responsum ut fir
creatorem omnium creaturarum , a quo omnia , per maret magis pontiſex Leo , Symbolum sine adje.
quein omnia , in quo omnia : Pulrem in ipso , non clione puruin in tabulis argenteis duabus Græce
ab alio , Filium a Paire genitum , Deum verum de el Laline exaravil (a)', atque ad confessionem
Deo vero , lumen verum de lumine vero , non tamen sancti Petri in ejus basilica alixit , ut omnibus
duo lumina , sed unum lumen , Spirilum sanctum innotesceret Ecclesiam Romanam illis non assentire,
a Palre el Filio æqualiter procedentem , consubstan- qui communen hanc Gdei formulam quovis addi
lialem cælerum Parri et Filio : Paler plenus Deus in tamiento seu declaralione immutarent. Verum ne
se, Filius plenus Deus a Palre genilus, Spirilus san reclum de Spiritu sanclo ex Patre Filioque pro
clus plenus Deus , a Palre el Filio procedens... Inde cessione dogma pessundarelur , hoc diserte salis
venturus est judicare viros et mortuos : quem impii enuntiaverat in expositione fidei ad cpiscopos
judicantem videbunt , in ea forma qua crucifixus Orientales , quam modo ante retulimus : nec.pro
est ; non in ea kumiliiale qua injusle judicatus pler hanc fidem ulla sedes Orientis a Romana
est , sed in ea clarilale qua jusle judicaturus est divulsa est. Ex quibus falsi convincuntur Pholius
mundum : cujus majestatis visio æterna est omnium et alii schismatici , qui Leonem III , perinde ac
sanctorum beatitudo . Qui secundam hanc fidem non Leonem Magnum , processionem Spiritus sancti ex
crediderit , hunc damnat sancla catholica el apo Filio abnegasse asseverarunt, cum eamdem utrius
stolica Ecclesia , quæ fundata est ab ipso Jesu que pontificis et aliorum decretalibus epistolis
Christo Domino nostro , cui est gloria in sæcula . assertain conslet .
XV. Carolus, acceplis Leonis papæ lilleris, con XVI . Es his rursum omnibus evincitur, vana
eilium episcoporum , cujus ante meminimus Aquis- prorsus conjectatione viros aliquot eruditos sibi
graui habuit anno 809 , in quo de Spirilus sancti finxisse , Joannem quemdum Hierosolymitanam
processione actum est. Missi suni Romam Berpa monachum ex Oriente missuin ad Carolum , disce
rius Warmaciensis episcopus , el Adalardus mo pla !ionem de processione Spiritus sancli eo tempore
wasterii Corbeiensis abbas , qui a pontifice obii excitasse , audito addilan enlo FiLIOQUE quod Aquis
nerent inseri Symbolo Conslantinopolitano vocem grani in capella regia prolatum audieral . Arguisse
Filioque. Legatorum cum Leone colloquium de- illum hoc additamentum , indeque arrepla occasione
scripsit Smaragdus abbas Sancli Michaelis in Lo- ad rem ipsam venisse. Prolata hinc inde , cum a
tharingia ; cujus hæc summa est. Ipsorum posille Gallis , lum ab ipso Joanne , ut fil , argumenta pro
.
lationi Leo abnuil , polioremque esse dixit san ulriusque parlis sententia. Plane monachus Engo-
Clorum Patrum , qui Symbolum illud ediderunt , lismensis qui Caroli Vitam scripsil , diserte reſert
auctoritalem . Nam el ego me illis non dico præſe- litem , non Aquisgrani , non in Galliis , sed Niero
rom , inquil æquissimus pontifex , sed etiam illud solymis molam . ſuisse. His ila gestis ( inquit ad
absit mihi , ut coæquare præsumam . Nunquid ma- annum 809 ) , imperator de Ardenna Aquis reversus ,
gis salutare est credere , et periculosum non credere, mense Novembri concilium habuit de Spirilu sancio
Spiritum sanctum a Filio sicul a Patre procedere , procedente a Patre et Filio. Quam quæstionem
quam Filium sapientiam Deum u'sapientia Deo, verila Joannes quidam monachus Hierosolymis primo mo
lem Deum a veritate Deo genitum esse, ellamen utrum vil. Idem babent illius ælalis Annalium exscripto
que unam sapientiam , unam verilalem essentialiter res . Quinimo anonymus Engolismensis monacho
Deum esse; cum lamen constet id a sanclis Patribus rum montis Oliveti mentionem facit ad annum
idem Symbolo indictum non esse. Porro dogma de 807 , his verbis : Leyalus, regis Persarum (seu po
processione Spiritus saucli ex Filio ejusmodi generis lius Arabum ), nomine Abdella, cum monachis de
esse ait , ut non omnes illud assequi valeant. Li. Jerusalem , qui legati erant Thomæ patriarchæ , id
centiam quidem se dedisse canlandi Symbolum , est Georgius et Felix (quorum Georgius abbas de
Hon uulem cantando aliquid addendi , minuendi , monte Oliveli , palria Germanus , proprio nomine
scu mulandi. Nos enim id ipsum non cantamus , in Engelbaldus dicebatur), pervenerunt ad imperatorem ,
quit, sed legimus , el legendo docere , nec lamen munera deferentes ... Imperator legatum el mona -
kejendo addere, quidpiam eidem Symbolo inserendo , chos per aliquantum tempus secum relinens in Ita
præsumimus. Quærentibus vero legatis , num illud liam direxit , ibique eos tempus navigationis exspe
de quo cgebatur, de sæpe fato Symbolo tolleretur, clare jussit. Quæ cum ila sint, horum tumultuum
ac lum demum a quolibet licile aut libere , seu can Joannes Damascenus auctor non fuit, uti Pitheus
lando , seu iradendo disceretur el doceretur, re et Vossius existimarunt . Hæc enim omnia gesta sunt
spondit papa : Ila procul dubio a nostra parte decer annis 808 , 809 el 810 , sub Leone III , postremis
(a) Phot epist. ad cpisc. Aquil. et tract . De proc. Spir. sancti, et alii .
DISSERTATIONES DAMASCENIC.E . 212 1
2! 1
Curoli Magni temporibus, Thoma llierosolymita- frequentissime vnioriem persona . Quam sane locu
11am sedem lenenle : Damascenus vero noster tionem singularem prorsus, sibique familiarem , in
obieral anle seplinam synodum , quæ anno Christi formula fidci, si quam edidisset , ſuisse illum im
787 celebrata est , 16 ° Adriani decessoris Leo- mulalurum non credo .. Cumque variæ supersint
nis III , cum Theodorus Hierosolymitanæ Ecclesia lodie Vigilii Tapsensis confessiones fidei de Trini.
præessel. Quis autem fuerit Joanncs iste monachus lale et incarnatione, nulla earum similitudo et
el presbyter, delinire non ausim . Hoc lantummodo convenientia cum Syınbolo Athanasiano , quoad
observavero , ea alate Joannem quemdam Hiero- stylum animadvertitur. Quod si mullæ apud Vigi
solymitanum monachum et presbyterum in se- lium occurrunt locutiones el periodi similes pror
prima synodo locum tenuisse trium patriarcharum sus earum quæ in prætensi Allianasii Symbolo
Orientis , et eam Iconoclasticæ hæresis (9X ] prælu- leguntur , non minus expressæ reprehenduntur
diorum narrationem coram Patribus recitasse , in libris quos sanctus Augustinus contra Arianos
qilam Combeſisius edidit inter continuatores Hi- scripsit. Omnilio loca quæ proferri possunt ex libris
storiæ Byzantinæ post Theophanem . De Trinitate , ac potissimum quinto, ne proli 1
XVII . De Symbolo Athanasiano. — Insuper Theo- xilate nimia fastidiosus accidam . Alterum dun ! a
dulpho Aurelianensi, Rathramino Corbeiensi, Ænee xat producam ex libro iu Conira Maximinum Aria.
Parisiensi, et aliis qui octavo et nono seculis, num . Dixerat prius : Quia Paler et Filius el Spiri
Symboli, sell , ut loqui solebant, Fidei Athanasii, lus sanclus, non ires dii , sed unus Deus : nec ires
auctorilale pro vindicanda Spiritus ex Patre et Domini, sed unus Dominus : Et paulo post : In illa
Filio processione pugnarunt adversus Græcos, ad- quippe Trinitate quce Deus esl, unus est Paler, non
jungendi sunt monachi illi de monte Oliveli , qui duo vel tres ; el unus Filius , non duo vel tres ; el
>
in epistola ad Leonem hoc quoque contra Joannis unis amborum Spiritus , non duo vel ires. Sic
Hierosolymitani criminationem addjilerunt : Et in el Dominum si queras , singulum quoque res 2
fide sancti Athanasii eodem modo dicil . Innuebant pondeo , sed simul omnes , non Ires Dominos
nimirum verba h :CC : Spiritus sancius a Palre el Deos , sed unum Dominum Deum dico . Ad cumdan
Filio, nec factus, nec crealus , nec genitus, sed pro- modum in Symbolo dicimurs : Unus ergo Pater,
cedens. Hanc quidem fidem Athanasii Magni Ale- non ires Palres ; unus Filius , non ires Filii ; unus
xandrini non esse cerlo certius est , lamelsi ab ejus Spirilus sanctus , non ires Spiritus sancti. Et rur 1
doctrina non discrepel : altamen mihi hactenus S !!10 : Quia sicut sigillatim unamquarque personam
visa est ad ejus ælatem quam proxime accedere . Deum et Dominum confiteri Christiana veritate
Joannes Beleth in Explicatione divinorum oflicio- compellimur, ila tres deos aut dominos dicere ca 3
rum , cum fateatur illam ab Athanasio composi- Tholica religione prohibemur. Mox deinde subjungi
lam fuisse, subjungit tamen plerosque eum Anasla- tur ab Augustino : Hæc est fides nostra, quoniam
sium fuisse falso arbitrari . In Bodleiano codice hæc est FIDES RECTA , quæ Fides etiam CATHOLICA
1204 , inscribitur : Anastasii expositio Symboli nuncupatur. Quibus postremis verbis annuere
apostolorum : in Lipsiensi vero, quem Tenzelius prorsus videtur expositionem illam fidei , quam in
es Felleri testimonio cilavil : Fides Anastasii pape . codice cilato ab Usserio hoc titulo insigniri dixi
Doctissimus reverendusque admodum P. D. Ber- mus, Fides catholica ; aut alludere ad illa ejusdem
nardus de Montfaucon versionem ejnsdein veteri Symboli : Oportet ul teneat catholicam fidem . Fides
idiomale Gallico cdidit, cum inscriptione simili : antem catholica hæc est . Est autem fides recta. llæc
Ce chant fust suint Anaistaise Apostoilles de Rome. est fides catholica . Dum hæc conſero cum similibus
Verum allirmare non ausim Anastasium 1 papam, aliis, quæ Vincentius Lirinensis contra Arianos et
qui sæculo quarto labente Ronanam sedem tenuit, Nestorianos recilat, cap. 18 et 19 Commonitorii,
illam condidisse ; verilus in primis ne pro Alha- Al propier quæ doctissimus Jos . Anthelmius for
nasii, nomen Anastasii crrore librariorum scriplum mulam islam eidem Vincentio ascribendam censuit,
fuerit, unde posthac allribula sit Anastasio papre , necnon cum excerplis ex Vigilio Tapsensi ; quo
seu apostolico Romano . Nam hi codices recentis rum auctorum , ille Augustini æqualis fuit nec nisi b
nimium alalis sunt, cum velustiores, aul Athana- quarto ad summum ab ejus obitu anno libros suus
sium duntaxat, aut nullum auctorem præferant . composuit, alter vero suppar ; omnino fateri co
Usserius antiquissimuin laudal, quein Gregorii gor Augustini , Vincentii el Vigilii ælate exstitisse
Magni ævo exaratum putal, in quo hic duntaxat expositionem Latinam fidei, quæ postmodum Alha
litulus præſigilur, Fides catholica . Sunt qui suspi- nasio magno attribui meruerit : quemadmodum
centur expositionem istam fidei fuisse concinnalam ulique eamdem sæculo saltem septimo innotuisse
a Vigilio Tapsensi, qui scripsisse existimatur li nobiles critici intulerunt, quia ejus locutiones et
bros tres contra Varimadum Arianum : sed ab il periodos synodus Toletana prior, Romanique pon
lorum opinione me deterruit versus iste, Unus om- lifices in professionibus fidei æmulati sunt ; et
rlino non confusione substantiæ , sed unilale personæ. nonnisi ex eodem Symbolo quod jam ante rece
Nam Vigilius in libris quinque Contra Eutychem, plum esset, Avitus Viennensis, Vigilii æqualis,
nusquam unitatem personæ dicit , sed passim el alicubi scribebat : De divinitate Spirilis sancii,
quem nec factum legimus, nec genitum , nec creatum , quinti sæculi desinentis doctores, ut illud in ex
Deus est, elc. (a) . Nec cuiquam negotium facessat, positione fidei insererent, cum Monophysilæ , Se.
quod Nestorii et Eutychis hæreses ea prius pes- vero præsertim duce, eo vehenientius contra ( a
sundalæ essent, quan ipsarum auctores emerge- tholicos pugnarent, ut unam in Christo naturam
rent. Alibi siquidem ostensum fuil sanctos Patres, esse ex deilale et humanitate compositam evince
qui contra Apollinarium calamum strinxerant , rent. Quinimo omnes ingenii vires cxplicare coacti
disertissimis etiam verbis amborum impietates suni, ut varias discrepantias reperirent inter unio
proscripsisse. Præter Nazianzeni epistolas ad Clc- nem deitatis cum humanitale in Christo, el unio
donium , qnæ hoc diserte testantur, juvat hic doº neni animæ cum corpore in homine. Symbolum
cloris Lalini testimonium afferre, Ambrosii scilicet, porro, quod Athanasii dicitur, Græci tandem ob
qui lib . De incarn. Dom . sacram ., cap . 6, ita loqui- præfixum lanti doctoris nomen a Latinis accipere
lur :: El hos igitur, qui in phanlasmale Dominum non dubitarunt, sed ab interprele Græco corru
venisse prædicant, et illos condemnare debemus, qui plum fuit, vel postmodum sallem abrasum , ubi de
adversa erroris linea non unum eumdemque Fi- Spiritus sancti processione sermo est. Nam pro
lium Dei dicunt : sed alium esse qui ex Deo Patre his verbis , quæ trilam Ecclesiarum nostrarum
natus sit, alium qui sit generatus ex Virgine ; cum doctrinam referunt , Filius a Patre solo est : et ,
erangelista dical, « Quia Verbum caro faclum est, , Spiritus sanclus a Patre et Filio, elc , ila legiit :
ul unum Dominum Jesum, non duos crederes. Pall- “Ο Yίος από του Πατρός έστιν · Filius a Patre est,
.
cis interjectis : Emergunt alii, inquit, qui carnem etc , το Πνεύμα το άγιον από του Πατρός έστιν · Spi
Domini el divinitatem dicant unius esse nalura ..... rilus sanctus a Patre est . Interpretis audacia, vel
Deinde cum isli dicant , quia Verbum in carnem , ca. falsimonium satis stiperque arguitur, ex eo quod
pillos, sanguinem el ossa conversum est , et a pro- expositionem hanc fidei acceperit a Lalinis solis,
pria natura [X] mulatum est, datur illis locus, ut apud quas dudum ante in usu fuerat, quam Græcis
infirmitatem carnis ad infirmitatem divinitatis quæ- ilinolezceret ; adeo ut nostrales adversus ipsos
dam facia divinæ naturæ mulatione detorqueant. ejus auctoritate cerlaverint, ubi primum de Spiri
Propter primum itaque errorem dicitur in Syın- lus sancti processione inter utramque genlem
bolo : Qui licet Deus sit el homo ; non duo lamen , disputari capit .
sed unus est Christus. Propter secundum : Unus XVIII. Monachi de monte Oliveti præter Fidem
autem non conversione divinitatis in carnenz" ; sed sancti Athanasii, homiliam laudant sancti Gregorii,
assumptiune humanilatis in Deum : unus omnino quam nobis , inquiunt, filius vesler dominus Carolus
non confusione substantiæ, sed unilale personæ . In imperalor dedit, in parabola Oclavarum Paschæ.
hæresi Apollinaristarum observavi frustra Peta- Quibus verbis nullus dubito, quin significent sibi
vium ex quodam Theodoreti loco sibi finxisse radilam a Carolo fuisse collectionem boniliarum ,
Apollinarium utramque illam impietatem docuisse : cerlis quibusdam anni diebus et celebritatibus
sed illum polius priorem allribuisse Catholicis, recilandarum , quam Paulus Diaconus ipsiusmet
ac si duarum naluraruin integrarum professione imperatoris jussu congesserat. Nam in hac Colle
duplicem Christum facerent. flic addo perquam crione homilia illa Gregorii quam cilant , reperitur
serisinile esse criminationi huic ansam præbuisse pro die oclava Paschæ . Addunt : Et in Regula san
Diodorum Tarsensem , qui hæreticum hunc arden- cli Benedicti, quam nobis dedit filius vester domnus
lius aliis impugnavit, ita ut supersint bodie fra . Carolus, quce habet fidem scriplam de sancta el in
ginenta non pauca librorum Apollinarii contra separabili Trinilale : « Credo in Spiritum sanctum
Diodorum . Atqui nemo ignorat Diodorum Tarsen- verum Deum ex Patre procedentem et Filio. Nibil
sein a quinta synodo damnatum fuisse lanquam ejusmodi habetur bodie in Regula sancti Benedicti .
Nestorii præcursorem . Propter hanc autem A pol- Arbitror professionem hanc fidei appendicis cujus
linarii obtrectationem in Symbolo subjungitur : dam instar fuisse, quæe postmodum regulæ sub
Nam sicut anima rationalis et caro unus est homo ; nexa sit, a monachis recilanda. De Dialogo, litique
ita Deus el hono unus est Christus . Eodem modo Gregorii Magni quem subinde proferunt, suus brevi
disputat Augustinus epistola 137, Ad Volusianum , dicendi locus eril.
cap. 3 ; Nam sicut in unitate personæ anima uni- XIX . Jurgium Photius inslaural. — Sopitam litem
-
tur corpori, ut homo sit ; ita in unilale persone pervicaciori postea furore Constantinopoli Photius
Deus unitur homini, ut Christus sit. Imprimis vero excitavit , ubi primum accepit se proscriptum
sanctus doctor exemplum hoc adlibet in Enchiridio, Romæ a Nicolao I fuisse tanquam sedis alterius,
ubi incarnationem Domini adversus quascunque Ignatii scilicet, invasorem . Classicum bic cecinil
bereses edisserit. Quod quidem simile, quo Theo- data epistola ad Orientis patriarchas. Tractatum
logus etiam aliique Patres Apollinaristas conſula- etiam edidit adversus Latinorum dogma aliosque
rant , lanti posthac non fecerunt insequentis, scu eorum mores, cujus nonnulla fragmenta passim
& Joan . 1 , 11 .
( 4 ) Vide Baluzii Miscell. I. 1 , p . 361 .
DISSERTATIONES DAMASCENIC.E . 216
: 15
exslant in operibus Leonis Allalii . In primis vero nire) quandoquidem Paler et Filius Spiritum san
Michaeli imperalori et Basilio Cæsari persuasit, ut clum miltani, non vero Spiritus Patrem et Filium .
decrelum de lide emitterent, quo Latinorum de Diximus supra , secundum sancti Gregorii Theologi
Spiritus sancti processione doctrina, presbytero - doctrinam , eatenus distingui Spiritum a Patre et
rum Romanorum vila cælebs, jejunium Sabbati , et Filio, quatenus ad utrumque refertur ; eam vero
alia ejusmodi disciplina nostræ capita , acriter relationem in processione ſundari. Cum igitur dis
perstringerentur . Nulla quidem hujus decreti me- linguatur ab utroque , oportet ut utrumque au
moria superest apud Græcos, solusque Ratbram- clorem sui agnoscat. Utrumque Pholii librum
nus Corbeiensis monachus, testis locuples est, contra Latinos cum aliis quatuor contra Manichæos,
dalum illud esse ab imperatoribus Michaele et Ba- ipsi Photio tribuit et vindicat Colbertinus codex
silio ; quippe quod qualuor libris dedita opera nongentorum annorum , ut et Euthymius in Pano
confutaverit : Opposilorum , quibus Michael el Basi- plia , cum in quibusdam mss . non sine Græculo
lius Græcorum imperalores Romanam Ecclesian in- rum fraude, Metrophanis Smyrnæi , hominis ca
famare conantur ( inquit Ralhramnus initio libri tholicæ unitatis, el ut Ignatianæ causæ defensoris
primi) vel falsa, vel hæretica, vel irreligiosa fore invictissimi nomen præſerat. Conſulationes vero
cognoscuntur. Libro 11 , de iisdem ait : Videmus lai- argumentationum Photii legesis apud Joannem
cos contra cuncias ecclesiasticas regulas venire, de- Beccum I. i De unione, l. I Græc. orthod . Georgius
crela fidei fidelibus impouere, el quibus licitum non Scholarius in opere priori De processione Spirilus
est ullo super ecclesiastico jure præler episcoporum sancti contra Latinos, cap. 4, ingenue ſatelur Pho .
consullum statuta constituere, leges ipsi fidei con- livin nun catholicæ fidei studio , sed animo scin
dere, et secundum sua decreta alii in communionem dendi Ecclesias, disceptationem hanc iniisse : 00
recipiuntur, alii removentur. Decretum hoc a Nico- γάρ αυτός και διελεϊν τάς Εκκλησίας προήχθη , χρώ
Jao ad Galliarum episcopos missum esse colligere ματι τη διαφορά της δόξης χρησάμενος , και πάλιν
licet ex cpistola Hincmari ad Odonem Belvacen- τας των Εκκλησιών συμβάσεις μισθών απέδωκε
SC09 : Domnus Apostolicus, inquit, communiter nobis των ιδία συμφερόντων αυτώ : Hic enim et dividere
el aliis episcopis regni domni nostri Caroli, episto- Ecclesias aggressus, prælexlu differentiæ dogmatis,
lam 11: isi !, in qua continetur quod Græci tam Eccle- rursum Ecclesiarum confæderationes ob sua propria
sinn Romanam specialiter, quam omnem generaliter, commoda pretio nundinatus est, ut majori malo mi
quae lingua Latina utilur, conantur reprehendere , nus sibi mercarelur.
quia jejunamus in Sabbalis, quod Spiritum sanctum XXI . Epistola Joannis VIII papa conficta a Pho
ex Patre Filioque procedere dicamus, cum ipsi hunc lio. — Enimvero Photius recuperala sede ex qua
tantum ex Patre procedere fateantur. Dicunt præterea detrusus a concilio viii fuerat, ne injuria Roma
n10s abominari nuplins, quia presbyleros sortiri coir- nam Ecclesiam lacerasse putaretur , tantum po
juges inhibemus : quod tamen chrisma nos ex aqua tuit apud populares suos , ut eis persuaderet, a
fuminis conficere fallaciter arbitrantur, reprehen- Pontifice Romano Joanne VII , non modo vocem
dere nihilominus moliuntur : eo quod octo hebdoma- Filioque repudiari , verum et ipsummet dogma .
dibus ante Pascha a carnium , et seplem hebdomadi- Epistolam composuit tanquam ad se scriptam a
bus a casei el ororum esu more suo non cessamus , etr . Joanne papa, in qua uti divinæ fidei et paterna
Atqui hæc ipsa capila sunt , propter quæ Ra- rum lraditionum eversores condemnantur qui
ihramnus narrat , imperatores Græcos conatos esse Symbolo hoc verbum addiderunt : Παραβάτας των
Romanam Ecclesiam inſamare. (XI ) Addit uterque, θείων λόγων κρίνομεν, και μεταποιητάς τάς θεο
quod legatos Sedis apostolice recipere noluerant. λογίας του Δεσπότου Χριστού και των λοιπών Πα
XX. Quod vero ad Photium allinet, in libris in tépwv. Atque in subsequentibus ita loquens pon
quibus de Spiritus sancti processione disputat, vix Liſex inducitur : Rationi congruere nobis visum est ,
unius Ecclesiæ doctoris sententiolam profert ; tamelsi ne violenler aliquis a nobis additamentum illud omit .
plurimos, imo omnes, pro se stare affirmel : sed lere cogatur, quo Symbolum auclum fuit, sed potius
ininania convicia merosque paralogismos contexit, pruilentia et mansuetudine præparare illos, pau
qui perinde recta feriant æternam Spiritus sancti latim admonenles ut a blasphemia recedant, åto
per Filium processionem , quam Joannes Damasce- otřval tñs Baronulas. Quis sanus concedal ponti
nus multis in locis agnoscit secundum priscorum ſicem , blasphemum censuisse, quod ipse in ordi
Patrum traditionem . Nesciebal vir eruditissimus, si- natione sua semel iterumque confessus fuerat, se
ve Spiritus sancliis ex Patre solo procederel, sive cundum pristinum morem , cujus certiores facti
ex Patre et Filio, perinde perfectam fore ejus pro- sumus ex quo liber diurnus Romanorum pontifi .
cluclionem , perinde simplicem ejus hypostasim ; cum a Garnerio editus fuit ? Hæc plane vaſerrimi
quia una Patris et Filii indivulsa el simplicissima illius falsatoris Photii stylum et calamuin referunt .
essentia ,. substantia , virlule , vilalique aclio . Esto enim lunc lemporis nondum Romæ admissa
inc producitur , absque successione ulla : misit vox Filioque in Symbolo : nunquam tamen hu
viime absonum esse proprietalem eamdem , ex iis jus additionis auctores, ceu veræ Theologiæ el fidei
quas notionales vocant , duabus personis conve- subversores Romani pontifices judicarunt : quippe
DISSERTATIO I. 213
217
qui apprime noverant , Lalinos doctores omnes ct Evangelia , n . 2. Si milli solummodo incarnari de
theologos , ul de Græcis taceam , id quod vocula isla berel intelligi , inquit, sanctus procul dubio Spiri.
ellerrelur , uno consensu confirniasse . Quapropler lus milli nullo modo diceretur , qui nequaquam in
Photius litleras islas non cilavit in epistola ad carnatus est . Sed ejus missio ipsa processio est, qua
episcopum Aquilegiensem , in qua sibi valde adde Palre procedit el Filio. Sicut ilaque Spiritus
blanditur, quod Joannes pontifex per legalos in mit:i dicitur, quiu procedil, ila et Filius congrue
synodo Constantinopolitana communionem suam milli dicitur, quia generalur. Hæc Gregorius , qui
ambierit. Verebalur enim ne fraudes suas Lati- bus nibil conformius dici possit cum theologia La
Dus præsul landem agnosceret. Nec vero hominis tinorum . Non enim accipi queunt de processione,
versutia et male, artes pontifici es lolo latuerunt. quam vocant ad extra ; quandoquidem componitur
Auditis enim qnæ legati sui in Pholii favorem Con- cum gencratione Verbi quæ prorsus intranea est.
stantinopoli transexerant, falsalasque litteras suas Quocirca dicendo in Dialogis Spiritum ex Patre
fuisse, universa rescidit quæ gesta erant, el pseudo- procedere , et in Filio manere, nullatenus dissense
patriarcham in perpeluum Ecclesia communio- rit a Vigilio Tapsensi , qui lib. xi De Trinitale bæc
omnia complexus fuerat : Ego credo Filium in
ne XXII
privavi t . gi S. Gregorii PP. non sunt a Græ-
. Dialo Patre , inquit , el Patrem in Filio, Spiritum quoque
cis corrupti. — Ut autem evincalur magis Joan- sanclum Paracletum qui procedit a Patre, el Filii
b'm papam non in ea sententia fuisse, sine blas-
-
esse et Patris, quia el a Filio procedit . Ei Paulo

premia non pronuntiari Spiritum sanctum esse er post : Quod idem Spirilus Filii sil , mullis Scriptu
Patre et Filio, addamn Joannem Diaconum lib. iv rarum lestimoniis probavimus, el quod lotus maneat
læ S. Gregorii, $ 75 , ubi sermonem habet de in Filio : et sicut procedit a Deo Palre, ila proce
dialogis sancti hujus pontificis, quos Zacharias dit a Filio , ut lola Trinitas unus credatur Deus .
item papa e Latino in Græcam linguam lranslu- Illa itaque Joannis papæ ad Photium epistola , qua
lerat , hoc observasse , quod astuta Græcorum per- blasphemiæ laxatur dogma Latinorum , quamque
tersilas , in commemoralione Spiritus ex Pulre pro- adeo lantopere jactilant Græci ab boc nebulone
cedentis, nomen Filii suaplim radens abstuleril . Al- schismatico conficta est vna cum actis illius syno
qui Joannes Diaconus, ita loquitur in opere quod di , quorum suppositionem el falsimonium erudile
Janni Vill nuncupabal ; Romanam utique Eccle- prorsus et invicle Leo Allatius singulari opere de
siam seculis , cum Photius Latinis objecisset in monstravit . Nenini jam non compertum est Pho
singulari de Spiritus sancti processione lucubra- lium , virum alioqui eximie doclum , et incre libi
liuncula , Gregorium in Dialogis , ejusque succes- lis ingenii, falsarios omnes artibus et impudentia
reprete m Zachariam , ex Patre solo
Spirimtumet prodi
sore inter censuisse . Hæc Joannes Disco- sliperasse .
XXIII . Photio in ordinem redacto a Leone im .
rus scribere ausus non fuisset coram papa Joanne , peratore , qui Basilio Macedoni parenti suo suc
ipsique dedicare, si pontifex opinioni Pholii spe- cessit , inter ambas Ecclesias, Græcam scilicet et
ciali epistola esset astipulatus . Quod vero speciat Latinam , pax et concordia perseveravit usque ad
ad Gregorii locum , qui habetur lib. 11 Dialog . , cap . tempora Sisinuii II patriarchæ, qui ab anno 996
38 , sincerus dicam , magis arriderc lectionem quam ad 999 sedit . Hunc aiunt misisse suo nomine
prælert Græca translatio. Latinus contextus ha- epistolam encyclicam Photii ad patriarchas Orien
bel : Cum enim constet quia Paraclelus Spiritus tis, adversus Latinorum de Spiritus sancti proces
a Palre semper procedat et Filio , cur se Filius re- sione sententiam : nec tamen vinculum comnu
Cessurum dicit, ut ille veniat , qui a Filio nunquam nioniş idcirco abruplum fuit. Nam Græci schisma
recedit . Græca vero translatio : Pavepoy oŬv u tráp- lici communiter, traduit pacem inter Ecclesias
χει , ότι το Παράκλητον Πνεύμα εκ του Πατρός permansisse saltem usque ad Sergium Sisinnii
προέρχεται , και εν τω Υιό διαμένει• Constαι igi- successorem . Hic nimirum cum ejusdem ac Pho
In quod Spirilus Paracletus ex Patre procedat , tius generis esset , ipsius quoque erga Romanam
( 11 ) el in Filio maneat . Cum Gregorius mox in- Ecclesiam inviilentiæ hæredemn se præbuisse
lerendo subjungat Spiritum a Filio nunquam non negavero . Verum quod narrant Sergium a
recedere , ut consentanea sit illatio , videtur om- Romanorum communione tum descivisse , cum a
bine dixisse Spiritum manere in Filio : velut ni- Christophoro papa Symbolum accepisset adjectio
miruin lib. in Moral . , n . 92 , ubi loquitur de modo ne vocis Filioque adulteralum , ipsi se deridendos
quo Spiritus sanclus in justis habitat , concluden- propinant : quippe cum Christophorus Sergium
do ait : Dissimiliter ergo Spiritus in illo (Filio) ma- lotis octoginta sex annis antecesserit . Nam Chri
stophorus sedem invasit anno 903, meuse No
iel , a quo per naluram non recedit . Cielerum rembri, eaque delrusus ſuit mense Maio insequen
sunctus pontifex processionem Spiritus sancti ex
Filio proliletur lib. i Moral . , n . 30, bis verbis : lis anni 904.
Parrem Redemplor exoravit : bene autem millendo XXIV . Cur Græci Christophorum papam corru
Spiritum sanctum , qui a se (multi codd . ex se ) pro- pli Symboli accusarint . - Ut vero sequioribus
-
ced 1 , discipuloruin cordibus tribuit . Et honil . 26 in Græcis persuasum sit, a Christophoro nequissiuo
219 DISSERTATIONES DAMASCENIC.E .
220
papa interpolatum fuisse Symbolum , hanc afferre nem . Nequaquam vero mentitum esse Michaelem
causam possim , quod sub Sergio III, qui Christo- Cerularium reor , cum Petro Antiocheno scriberet
phoro ad ordinein redacto successit, disceptatum jampridem obliteratum fuisse apud Byzantinos e
denuo Romanos inter et Græcos aliquot fuerit de diplychis Romani pontificis nomen . Quinimo fir
processione Spiritus sancti. Hoc enim lestatum mum salis mihi videtur Euthymii Zygabeni testi
habemus ab Herreo Rhemensi archiepiscopo , in monium , ubi afirmat episcopos Romanos usque ad
concilio suæ provinciæ, quod Troslei prope Sues- Sergii Constantinopolitani tempora misisse Symbo
siones in Galliis sub eodem pontifice Sergio cele lum ad patriarchas Orientis nulla admistum inter
bravit anno 909 : Sane quia nobis innotuit sancta polationc , ut scilicet innual discidium sub Sergio
sedes apostolica ( inquit cap. 14)
11 adhuc errores blas- incepisse propter adjectam vocem Filioque. Hoc in
phemiasque cujusdam vigere Photii in partibus Panoplia scripsit Euthymius titulo 13, qui est con
Orientis in Spiritum sanctum , quod non a Filio, nisi a tra Latinos de processione Spiritus sancti, ubi
Patre tantum procedat blasphemontis hortamur ve- Photii el aliorum paralogismos recitat : sed in edi
siram fraternitatem una mecum , ut secundum admo- lione Latina consullo lolum hoc caput omissum
nitionem Domini Romanæ sedis singuli nostrum fuit. Vivebat Euthymius initio duodecimi , centesi
perspectis Patrum catholicorum sententiis, de dicinæ mo circiter anno ab obitu Sergii . Nihilominus
Scripturæ pharetris acutas proferamus sagiltas po- Leo Allatius addubitat num Sergianum schisma
tenlis, ad confodiendam belluam monstri rend duraverit usque ad Cerularii pontificatum , affert.
scentis , el ad conterendum caput nequissimi serpen- que auctorem anonymum libelli De translationibus 3
lis. An Photiani isti litem instaurarint propter vo episcoporum , aflirmantem septemdecim patriarchas,
ce:n Filioque Symbolo adjectam a Romano politie qui Photio usque ad Michaelem Cerularium succes
tice, id cerlo definiri non potest . Quod si ita est, sere , cum Italis communionem habuisse."Ute trávtes
perperam Greci causantur, ob additamentum istud ούτου , χωρίς Κηρουλαρίου , κοινωνούς είχον τους Ιτα
Orientalem Ecclesiam a Romana descivisse ; quan- 2.ouş. Narrat insuper ex Glabro Radulpho monacho
doquidem boc ipso tempore, imperante scilicet Cluniacensi, qui hac ipsa ætate scribebat Eusta
Leone Sapiente , et deinceps ambæ Ecclesiæ con- thium archipresbyterum Magnæ ecclesie, qui post
junclissimæ manserunt . Nec Sergius Photii con- Sergium patriarchalu ab imperatore Basilio Bulgari
sanguineus pacem frangere debuit additamenti il- cida donatus fuit, el alios Griecos Romæ missos
lius colore, quod decessorum suorum silen . cum muneribus, atque a Pontifice Joanne XIX po •
lio et assensu a centum ſerc annis jam firmatum slulasse, uti licerel Constantinopolitanam Eccle
posset. siam in suo orbe, veluti Romanam in universo , uni
XXV. Sed neque Sergius Constantinopolitanus versalem appellari : Joannem perpensasse clancu
hoc facinus admittere potuit, nisi saltem trans- lum concedere quod pelebatur : fuisse vero deter
acto medio patriarchatus sui tempore. Nam Pe- ritum gravissimis litteris Willelmi abbatis mona
trus Antiochenus circa annum 1054 Michaeli Ce- slerii Sancti Benigni Divionensis. Quod si ila est ,
sulario asseveranter in hunc modum scribebat : colorem lanlum interpolati Symboli Sergius oblen
Ipse quoque testis sum irrefragabilis , et alii me
2 derit , ut Ecclesiarum pacem rumperet ; reipsa au 1
cum plerique ex ecclesiasticis primatibus, sub bea- tem propter jura el privilegia desciverit , uti recte
lissimo patriarcha Antiocheno Joanne , pontificem anonymus schismaticus, quein ex Allatio supra ci
Romanum , et ipsum Joannem nuncupatum , in sacris lavi , suspicalus est. Quidquid id est , certissimum
diptychis commemorari. Et ante annos quadraginta esl, dudum ante quam Humbertus et Fredericus
el quinque Constantinopolim cum appulissem sub cardinales, ac Petrus Amalphitanus legati a Leone
bealæ memoriæ patriarcha Sergio jum dictum pa- IX missi essent Constantinopolim ad schisma com
pam inter sacra missarum solemnia cum aliis pa- pescendum , additam in Symbolo Romæ fuisse
triarchis commemorari audiri. Quoinodo vero postea vocem Filioque. Ipsi namque in charta eccommuni
ejus commemoratio erasa sit, et quam ob causam catoria , de Michaele Cerulario, ejusque sequacibus
ignoro . Nicetas Nicænus Chartophylax , ylem Alla- scripserunt : Sicut Pneumalomachi el Theomachi
lius (2) Georgio Scholario longe antiquiorem fuisse absciderunt a Symbolo Spiritus sancti processionem .
ait, Sergiani schismatis causam sibi minime coin- Quibus plane verbis indicatur nequaquam recen
pertam ſaletur : Licet sub Sergio, qui Basilio Bul. tem fuisse adjectionem ; quin potius vix ullam
garicida imperatore patriarcharum tenuil , schisma tunc temporis superfuisse memoriam , a quonam
dicatur renotatum : ποίαν δε αιτίαν άγνοώ : δοκεί pontifice recepta esset. Quocirca de bujus inter
uévto: Old tous Opóvous , quam vero ob causam : sed polationis auctoribus nobis est pensiculatius inqui
opinor, causa sedium . Alium profert Allatius aucto- rendum .
rem anonymum , qui perinde dicit se nescire , num XXVI . De adjecta Symbolo roce Filioque quan
Sergius a Romanis (Xull] defecerit , propler erro- donam facta sit . S. Thomas in Summa theolo
res, an propter jurium et privilegiorum subreptio. gica (b) , vocem Filioque Symbolo censet additam
( ?) De synod Phol., cap. 10 . ( b ) Pari, .

DISSERTATIO I. 222
221
in quodam concilio generali. Non defuerunt ex re- picnda adjectione in eo Symboli loco , ubi proces
centioribus , cum latinis , lum Græcis minime sio sancti Spiritus ex Patre declarelur , un tapa
schismaticis , qui a Patribus concilii secundi, quod βλαβέντων εις το, εκ του Πατρός εκπορευόμενον .
Constantinopoli celebratum est , Symbolum editum Insuper Joannes VIII, epistola, quam , velut ad se
esse asseverarent , cum hoc membro, Qui ex Patre dalam , Pholium (XIV ) confinxisse diximus, indu
Filioque procedit. Hujus opinionis fuisse videliir citur asseverans, nequaquam Romanis interpola
Humbertus cardinalis cum sociis, qui Græcos insi- lionem hanc probari , sequie dalurum operam , ut
mularint labefactati Symboli abscissa processione Occidentales alii eam ex Symbolo auſerant. Ad
Spiritus sancti. Josephus Methonensis episcopus bæc ipse rursum Photius traclalu quem de proces
tl Simeon , qui post captam urben a Turcis Con- sione Spiritus sancti scripsit contra Latinos , lem
stantinopolitanus patriarcha fuit , propter auctori pore Nicolai I , papæ , haud obscure indicavit non
lalem Alexii cujusdam , vel, ut alii voluni , Georgii dum tunc receplam adjectionem a Romano pontiſice,
Aristeni , existimarunt additionem esse factam a tametsi dogma teneretur . Verba ejus exscribo ,
Damaso papa in synodo Romana. Allalius Arisle- uli referuntur apud Leonem Allatium in Exercita
num hunc illum esse putat, cujus exstanl con- tionibus contra Creyglitorum :: Ου γαρ εθάρρει
mentarii in canones, quique sub Alexio Comneno υμνή τη κεφαλή προς τα κάλλιστα παρατάττεσθαι :
claruit. Verum Arislenus , quem · Josephus el Si- αλλ ' ουδε το φρικτών της πίστεως ανά χειλέων απάν
meon citant, erga Lalinos se canonista illo pro- των περιφέρεσθαι , προκάλυμμα της γνώμης θέμενος
pensiorem prodil. Emmanuel Calecas, lum subinde το ρηθέν θεοσεβέστατον και φιλοτιμώτατον έργον
Jiulianus cardinalis, et Andreas Colossensis in con- των Εκκλησιών , περιέκειρέ τε και έλυμήνατο · Ne
cilio Florentino, ex epistola sancti Maximi ad Ma- que enim aperto capile contra oplima, Deoque gra
rinum presbyterum intulerunt , ante sexlam syno- lissima nili audebat (papa Nicolaus ), sed nec ire
dum insertam fuisse Symbolo vocem Filioque. mendum fidei (Synibolum ) quod in ore omnium cir
Quod tamen nec annuit sanctus conſessor , sed cumſerlur , sententiæ suæ legumentum prælezens ,
solummodo in synodicis Romani pontificis expres- prædictum illud piissimum el maxime honorandum
sam fuisse processionem Spiritus sancti ex Filio. opus allondit aut la’sit . lloc est intactum ct inle
Nam ex libro diurno Romanorum pontificum ap- grum servavit , quemadınoduin sui decessores
paret eos in duplici professione fidei, processionem Leo III et Benedictus. Denique in epistola ad epi
Spiritus sancti tam ex Patre , quam ex Filio, liinc scopum Aquilegiensem , quam scripsit postquam
temporis in ordinatione sua prædicasse ; licet Constantinopolitanum thronum denuo occupavil ,
Symbolum Constantinopolitanum ab omni addita- testis est locupletissimus , non pontifices Romanos,
lamento purum servarent. Quinimo in lilleris sed quosdam duntaxat ex Occidentalibus interpola
communionis quæ supersunt hodie, usque ad lem- lioni favisse, TLVÈS tūv xatå Augev, aflirmalque se
pora Leonis IX , tam Romani papæ , quam alii pa- dem apostolicam hujus criminis ream non esse.
Iriarchæ Symbolum illud omiserunt, aliasque fidei XXVII. Adjecta vox Filioque primum ab Hispanis.
expositiones et formulas verbis lenus diversas ejus In Occidente quidem multis in provinciis et re
loco contexuerunt. Illis tamen Bellarminus favet gnis jampridem usus invaluerat , canendi in missa
lib. 1 De Christo , cap. 22. Martinus Polonus in Synıboli cum vocula Filioque : hujusque addila
Chronico ubi de imperio Constantini et Irenes, menti primos auctores ſuisse Hispanos ferunt, quo
ait : Horum imperii anno octavo facta esl secunda lempore Gothi ejurala hæresi Ariana catholicam
synodus in Nicæa , ubi adfuerunt trecenti el quin- fidem proſessi sunt. Regnante Recaredo celebrala
quaginta Patres, in qua affirmatum est Spiritum est synodus Toletana tertia anno 589, in qua rex
sanctum ex Patre et Filio procedere. Locum hunc in allocutione ad Patres concilii, de Spiritu sancto
Historiæ Martinianæ citavit Julianus cardinalis in dixit : Spiritus æque sanclus confilendus a nobis el
concilio Ferrariensi, quando protulit codicem an- prædicandus esl a Palre et Filio procedere, el cum
tiquissimum auctorum septimæ synodi, in quo Sym- Patre el Filio unius esse substantiæ. Deinde re
bolum cum articulo processionis Spiriliis sancti ex citavit fidci formulan Nicænam , moxque Cun
Patre et Filio legebatur. Pithæus vero potiorem stantinopolitanam cum his verbis , Qui ex Patre
esse judicat auctoritatem translationis Aclorum Filioque procedit . Patres vero anathematismos edi
islius synodi Nicænæ , quam Anastasius Bibliothe- xerunt, quorum hic tertius fuit : Si quis Spiritum
carius sub Joanne Vill adornavit, cujus translatio- sanctum non credit , aul non crediderit a Palre et
nis codex apud nos antiquissimus , inquit, nihil tale Filio procedere , eumque non dixerit cou lernum esse
contineat. El merito plane, quia nec sub Leone III, Patri et Filio et coæqualem , anathena sil . Denique ,
decessore Adriani I, sub quo concilium seplimum ut Gothica gens sanctæ Trinitatis fidein verana fir
coactum est, istæc additio recepla erat , veluti in mius retineret, sancilum fuil , Ut omnes Hispania
superioribus ostensum fuit ; imo nec Photii ævo rum et Galliæ (lege Gallæciæ ) Ecclesiæ regulum hanc
Romani pontifices eam approbaverant . In actis servent , ut omni sacrificii tempore (ad) communia
enim pseudosynodi Photianæ narratur apocrisia- calionem corporis Christi vel sanguinis juxta Orien
rios Romanæ sedis omnino alienos fuisse a susci. talium Patrum morem unanimiler clara voce
silctutissimum recenseanl Symbulum ; Constantino- sensibus spuriis et verbis ascititiis , summa temeri •
opolitanum utique, et cum vocula Filioque, quam lule ſuisse ab ipsis adulteralum . Postea vero sub
decretis suis confirmarant. Idem Symbolum perinde Joanne VIII dictum mulavit, ut in anterioribus os
recitatum fuit in conciliis, Tolelano octavo , anno lensum fuit .
653 ; Emeritano, amno 666 ; Toletano duodecimo ac XXVIII . Quando adjecta vox FILIOQUE fuerit a Ro
decimo tertio ; Bracarensi quarto , et Toletano manis. - At vero adjectam Synıbolo voculam Fi .
decimo quinto . llispanos Galli nostri emulati lioque eo annoruin spatio , quod a Photio ad Mi
siml: qua vero ælale , haud satis liquet. Doctissi- chaelem usque Cerularium effluxit, minime dubiuin
mus Pithæus ex auctoritale Walafridi Strabonis esse debet , propler criminationem Humberti car
ostendit, anno 794 , in concilio Francofordiensi dinalis et sociorum ejus legatorum , qua, ut supra
fuisse præceplum ul Symbolum in missa canere- retulimus, Græcos insimulavit abseissæ ex Symbolo
lur, propter Felicis et Elipandi episcoporum Ni- processionis ( XV] Spiritus sancti. Verum obscu
spanorum errores Nestorianis admodum allines. rum est , quisnam ex Romanis pontificibus adje
Verum aliquot annis antcquam hæc synodus coge- ctionem lolies decantatam admiserii. Id doctissimus HE
selor, Paulinus Aquileiensis in Forojuliensi conci- Pagius aliique viri eruditi non credunt ante conti 1
lio anno scilicet 791 , dixerat : Propier cos qui gisse, quam Symbolum Romæ cani cæptum sit :
susurrant Spiritum sanctum solius esse Patris, el a hoc est ante annum 1014 , quo Henricus imperator
solo Patre procedere , additum est : « Qui ex Paire apud Benedictum Vill papam egil, ul ad publicam
Filicque procedit. » Ex quibus verbis colligi po- Missam in ecclesia Romana Symbolum concinere 2
test adjeciam Symbolo vocem hanc in Gallijs lur, quemailmodum in Germania jainpriden soli
fuisse, postquam auditum est Græcos negare Spi lum eral ( ) . Id nonnisi ægre imperalor obtinuils
rilin sanctum ex Filio procedere ; ac proinde Romanis presbyteris minime probantibus coucini
forsan in concilio Genethliacensi , de quo antehac Symbolum fidei in Ecclesia sua , quæ in nullius er
dictum est. Nam præler Græcos , seu Monothelitas, roris suspicionem baclenus venerat. Quocirca Ba
seu potius lconiomachos, ab aliis nusquam assertum ronius el Spondanus aiunt : Placent isla : sed no
erat ex solo Patre secluso Filio Spiritum sanctum bis gratius, si venerandæ antiquilali annorum mille
ortum habere . Fratres Prædicalores , qui tractatum magis delatum esset, quam novilati. Iliec Roinæ
De causis schismatis Griecorum , quem Slevarlius gesla sunt postremis annis Sergii Constantinopoli
in Colleclaneis edidit , conscripsere, hunc quoque lani, qui sedit ab anno 999 ad 1019. Quamobrem si
discidii prælexlum Græcos obtendere solitos reſe . verum est quod Græci tradunt, tempore Sergii ad
runt, quod non fuerint vocati ad concilium Ultra- missam Romæ fuisse interpolationem Symboli, sa
monlanum , quando illa dictio fuit apposita . Atqui lis probabile luerit Benedictum papam , admillendo
nomine concilii Ultramontani quispiam fortassis in- ritum recitandi in missa Symboli, quem Galli et Ger .
tellexeril plenarium aliquod concilium , quod ſuerit mani servabant,+ hoc ipsum symbolum cum declara
in Galliis celebralım . Quidni vero Græci, aut
lione quam illi Symbolo addiderant, perinde admi
eliam Prædicatores Ullramontanum concilium ap sisse. Huic tamen conjectationi videtur obesse, quod
pellarint quodvis aliud in Ilalia habilum , in quo ab anno 1014 qui Benedicti Octavi tertius fuit, usque
toties decantatam dictionem approbalam adjectam ad annum 1019, quo Sergius Constantinopolitanus
que Symbolo ſuisse aulumarent . Porro non solum obiit , nullus aller Roinanum thronum copscendit .
Galli sæculo nono , verum etiam Hispani , Germani , A nullo igitur hujus temporis Romano papa initio
ci cæleræ nationes quæ Regibus Francorum pare sui pontificalus Symbolum Roma in Orientem milli
biint, Symbolum eo additamento auctum accepe poluit. Difficultatem auget presbyterorum Roma -
runt. Cum itaque ex iis gentibus episcopi et pre norum Henrico imperatori responsio , qua Symbo
sbyteri quidam ad Bulgaros erudiendos perrexis luni apud se cani non posse causabantur, quod in
sent, hi neoplıytis suis Symbolumn sic interpolatum temeralam fidem Ecclesia sua conservassel : quanto
1
tradidere. Nam Pholius ipse in epistola ad patriar- magis obsistere debuerunt, ne Symbolum ipsum
chas lestatur (a) immutationem hanc sibi inno vel unica vocula, quamlibet pia el reclæ fidei de
luisse ex iis quze Latini episcopi Bulgaros edocue- claratoria, augeretur, juxta ac Leo III sanxeral .
rant : Hanc impietatem illi tenebrarun episcopi, una Idque eo magis quod Rufinus testatur Symbolum
cum illicitis aliis apud gentes disseminabant.'Habev apostolicum Romæ olim perseverasse sincerum
τούτων φήμη προς τας ημετέρας ακοάς : Ηατum rerum absque ulla additione , quia neque haresis ulla ibi
fama pervenit ad aures nostras . Ex iis itaque quæ sumpsil exordium , inquit, el mos ibi serratur anti
apud Bulgaros geri acceperat, intulit eadem Roma quus. Quæ quidem ipsissima ratio est , propter
usu recepla esse, deque universi indiscriminalim quam Ecclesiæ Romanæ sacerdotes sub Benedi
Orcidentis Ecclesiis affirmavit, Sacrosanclum Sym- clo VIII alienissimi quoque fuissent ab admittendo
bolum, quod ab omnibus æcumenicorum conciliorum adılitamento vocis Filioque. Nibilominus conceden
Ctilculis confirmatur, et vim oblinet irresistibilen , dum est quempiam saltem e pontificibus, qui Be
(a) Epist. 2. (b) Berno Aug. lib. De reb. ad miss, spectariibus

nedicto VIII usque ad Leonem IX successere , ad- Symbolo diceretur, Qui ex Patre Filioque procedit ,
jeclioni tandem consensisse. Hugo Etherianus (u) , donec legali Leonis in libello cxco:umunicationis
qui sæculo sequenti pro Ecclesia Latina contra Græcos accusaverunt abscissi e Symbolo hujus ar
Græcos scripsit, id factum esse ait in frequenti ticuli : adeoque tractatum Pectorali De Spiritus
episcoporum et cardinalium celu . Ilaque si Con- sancti processione, editum fuisse post discessuni
stantinopolitana , inquit, Nicæno adjecil Symbolo Humberti aliorumque legatorum . Atqui certum est
i in Spiritum Dominum et vivificantem , el ex Patre epistolani ad Petrum Antiochenum a Cerulario
procedentem ; 1 si Chalcedonensis synodus quoijue scriplain fuisse post obitum Leonis papæ .
Constantinopolitanæ adjecit Symbolo, perfectum in XXX. Vera schismatis Gracorum causa disqui
divinitale , et perfectum in humanilale , ei , consub. ritur.-
Pudet hic refellere quosdam schismali
slantialem mairi secundum humanitatem , el consub- cos, qui synodum universalem Constantinopoli
slantialem Palri secundum divinitatem , » el alia coactam ſuisse finxerunt, in qua Romanus pontiles
quædam, uli diclum 'esi , mulla insimulatione, nulla a communione exlorris factus sit . Nulla siquidem
reprehensione, nulla calumnia nolandus est anti apud ulluin hujus ævi scriptorem ejusmodi colle
quinris Romæ antistes , quod causa interprotationis cilii mentio est . Pelrum Antiochenum in responso
diclionein unam (dico autem , « ex Filio procedere Spi- riis ad Cerularium lilleris adjectionein Symbolo
ritum sanclum ) ) sanclorum quamplurium episcopo- ſaclam a Latinis improbasse noviinus : ipsum vero
rum , scientissimorumque cardinalium consensu ha- Byzantium ad generale concilium convenisse me
bilo apposueril. Cujus rei fides sit penes auctorum mendacium est. Synodum quidem adversus
reni. Humberlum et alios sedis apostolicæ legalos cose
XXIX. Additamentum Symbolo faclum schismatis vocavit Cerularius ; at particularem , cujus (XVI)
prilexlus, non causa. Nihilominus hæc additio , decretum cum nominibus episcoporum viginti qui
occasio , seu prætextus fuit firmandi perpetui illius adfuerunt, Leo Allatius edidit dissertatione secunda
schismatis , quod Michaelis Cerularii artibus alias De libris ecclesiasticis Græcorum . Constantins
ob eausas sancitum fuerat. In eis vero quæ lum ipse Monomachus, qui tunc teniporis imperitabat, fir
Cerularius , el Leo Acridanus, tum eliam Nicelas , mando schismati haud parum favil. Licet enim
Eratos, Stelhatus (Pectoratum nostrates dicunt) legalos Romanos benevole exceperit , defenderitque
adversus Ecclesiam Romanan scripsisse feruntur in ab insidiis schismaticorum , et librum quem Nicc
epistolis Leonis IX , el in libris Humberti cardina- las contra Latinos scripseral de azymo , de Sabo
lis, ne verbum quidem reperire est de processione balo, et de nuptiis sacerdotum , ignibus addixerit ;
Spiritus sancti : sed Cerularium aiunt , cum nova allamen ubi , auxilio quod contra Francos sive
molilione lentassel Romani pontificis assensum Normannos qui Calabriam debellabant, a pon :ilice
eripere (b) , ul ralus sibi in posterum esset pa- postularat, se frustratum intellexit, patriarchæ de
triarchæ æcumenici titulus, sibique alii patriarchæ fectionem approbavil. Id tradit Georgius Melo
Orientis Alexandrinus et Antiochenus subjicerentur, chila , vir plane doctissimus, Oratione prima histo
aperla persecutione sic in Latinorum Ecclesiam rica de dissidio , cujus hoc fragmentum Leo Alla
exarsisse , ut anathemnalizare non limuerit omnes tius (c) recitat, quod , omisso brevitatis causa coli
qui sacramenia altrectant ex azymis. Atque id textu Græco, describere operæ pretium duxi. Con
perspicuum fit ex epistola Petri Antiocheni ad Do- stantinus imperator ad senioris Romæ Pontifice.it
minicum Gradensem , ubi ait : Non adeo præfracle , mittit, injustitiam (Roberti Comitis) accusans, qui
til scripsisti, sanctissimus patriarcha Conslantinopo- sua tyrannorum more occupasset, et ub eo quoquu
litanus vestram existimationem invadil, vosque appel- modo vindictam exposcens, tanquam et qui proximus
lal razocbous , malæ sententiæ homines , ... , sed in illi essel, qui injuriam fecerat, genere llalo , el a
hoc solo , évi ôè uóVI TOÁTY , vos cæspilare , nimi. quo ad omnia obedientiam exigere possel. Ei hæc
tum in azymorum oblatione, graviter feri, Postea quidem Ausonii insperii moderator. Qui vero e
vero, cuin Michael Cerularius denuo ad Antioche- lempore Ecclesiæ Romanæ præeral, cum circa poslu
num scriberel, eun adhortalus est, ul perinde delata, quam ul par erat segnior dilaticnibus uteretur,
ficerel a Romanis , ac prima vice ceu grave cri- el, ut mihi suadeor, ob quasdam quæ præcesserant
bien allegavit addila : 11 Synıbolo vocem Filioque : causas , uti inter præsules et imperalores evenire
qnod quidem addilamenlum Pelrus etiam impro- solel , el inter eos potissimum , quibus alterius domi
bavil . Hoc etiain tempore Pectoratus sermonem natus in suspicione esl, el pluribus interdistinguun
contra Lalinos edidit de processione Spiritus san- lur consueludinibus , el quos locorum intervalla dis
cli , cujus fragmenta refert passim Allatius. Puta- criminant, furorem imperatoris succendit, qui rebus
verim ego, idcirco Michaelem , Leonen el Stelha- suis auxilia poscebat, et ope quam nihil hæsilars er
lum non stalim impegisse Romanis dicam propler spectabat , prorsus frustrubatur. Quare rursus unius
hoc dogma , quia Constantinopoli nondum consti- Christi corporis Ecclesiæ sectiones agilantur, el po
terat summos pontifices perinisisse landem ut in pulorum Christianorum separatio denuo constituitur,
( a) Lib . III , cap . 16 . (c) Lib. adv . Holling ., p. 457.
ibilco IX , 1 , 0 , 7 .
227 DISSERTATIONES DAMASCENICE. 228
ac prix aliis , qui lui patriarchale solium tenebat, præbuisse, nisi qua cavit ne in viclali gentium
Michael cognomento Cerula.ins, operi manus dal , juris crimen incurreret.
qui el mullum ante le :npus a papa sese abscindere XXXII . Ad hæc Græcorum monumenta tradunt
meditabatur , ul ipse sibi suli primalum usurparei , Cerularium patriarcham calceos coccineos mox in
qui uli uplabal non concedebatur , dum una cum illo Juisse, quæ quidem cum Romanæ Ecclesiæ presby
communio procederet, et quoquo modo ab alio judicari terorum alque ipsius pontificis, luni imperatoruni
« gre ferebat, atque intolerabile ducebat. Circumfer- ornamenta essent . Quanquam Matthæus Monachus
iur eriam sermo, eum stuliis imaginationibus fretum , et Georgius Phranza (c) lestantur, quod in impe.
in id facinoris adduclum , cum vellet æque ac ille ralorum et Caesarum calceamentis aquilæ aureæ de
rubris indumentis uli. Tum vero quod animo con- piclæ visebantur : adeoque verisimile non est Mj.
ceperat parluriens, vix obluta sibi ‘occasione, ut in chaelem istiusmodi insigne regium ambiisse. Atqui
lucem felum ederet , cum el imperatoris adversus prl- hoc ipsius facinus referunt ad tempora Isaaci
pum indignatio exorla essel , tumeis impelu ferebatur Comncni, a quo propler nimirum ambilum el pro
in unione utriusque Ecclesiæ dissolvenda, el que sy- lerviam patriarchalu ejeclus est . Qua de re audien
modus , ut dictum est , loi praesulum congressu cele- dus est Joannes Scylitzes Curopalata in Breviario
brala , dum primum locum oblineret Pholius , non historico : Patriarcha autem , inquit , inexplebili
firmavil, astruens el corroborans omneque enalum benevolentia fretus imperatoris , contra ipsuin elalus
inter eos scandalum dirimens canonicis decrelis ; hæc est, non petitionibus modo vel admonitionibus ulens,
commemoralus Cerularius jure patriarchali præsidens, sicubi aliqua re el pro aliquo indigeret ; verum sæpe
el occasionem arripiens, innovavit et confudil , non ininime voli compos propler frequentes el odiosais
examine, non tribunalibus, non sermonibus, non petitiones, minas et absurdas increpationes adhibebat,
congregationibus, sed solo mandalo principis, cum re- uc, nisi pareret, imperii amissionem minabatur,
liquis qui sub se erant præsulibus , numero equidem rulgare el tritum hoc dictum prolerens : Ego le con
pusillo restrictis, nomen papæ ipso faclo erasil, inde didi, Furne, ego quoque te dejiciam . Aggressus est
dissensionem molirus. etiam cocco rincia induere calceamenta , antiqui sa
XXXI . Monom : chum a Leone IX auxilium coil cerdotii morem hunc asserens , opoilere his uti no
tra Francos, sen Roberlum comilem postulasse , vum pontificem . Nam inter sacerdotium et regnum
nec oblinuisse, scribit Cerularius in epistola ad nihil interesse , vel admodum parum , et in rebus
Pulrum Antiochenum . Verum , dum Argyrum majoris momenti amplius forsun colendum . Inte
ducem exercitus imperatoris perduellionis reuni grum hunc locum adduxi in specimen immoderati
gralis peragit, consulto relicel Leonem ab Argyro superbique animi illius Patriarchæ, qui nefando
sollicitatum cum exercitu ex adverso Gallorum seu schismale Ecclesias divulsit . [XVII] Cæterum Mi
Nurmannorum slelisse ( a) , ut libertatem Ilaliæ con chael Psellus in altera oratione quam ad episcopo.
ciliaret, el Grucis pristinæ ditiones restituerentur, rum concilium pro ejus amotione habuerat, nus .
papamique bello captum esse a Normannis an. 1053, quain meminit calceorum illorum coccineorum ,
atque adeo penes ipsum non fuisse quod profligalis cum alia crimina eidem impingat, quibus ipsum
Græcorum rebus opem ferret. Ad Argyrum quod multiplicis perduellionis et affectalæ plus una vice
special, Guillelmus Apuliensis lestis est locuples tyrannidis reum peragal. Quodcirca cum Metochila
eum nihil non lentasse ut pontificern ad bellum affirmavero Michaelem Cerularium sub Monoma
redintegrandum adduceret. Imperatorem auxilio non cho rubros calceos induere cæpisse , ul se Ronzano
impetralo , Ecclesiarum discidio quod Michael Ce- pontifici æqualem significarel ; cum tamen revera
rularius molitus erat , tandem favisse exinde rur- alienus non essel a tenlanda patriarchatus cum im
sum probavero, quod Michael Psellus qui ab om- perio conjunctione. Non ergo propter admissam
nibus cjus successorumque ipsius consiliis fuit, non Symbolo voculam unam , non propter azyma, alias
solum in capitibus theologicis, quæ Joannes Ge- ve consuetudines avulsi sunt Græci ab apostolica
rardus Vossius (6) cilal, Latinorum dogma de pro- sede Romana, sed magis propter momenta sæcula .
Cessione Spiritus sancti reprobavil : verum et in ria, quæ principes el patriarchas ipsorum ad hoc
vratione quam in laudem demortui Cerularii pro- facinus perpetrandum adduxerint. Verumenimvero
nuntiavit, infestum hunc patriarcham laudavit, quod qui cordatiores, nec sublestæ fidei apud ipsos ex
propter hoc theologiæ caput a Romanis desciverat. slilerunt, sincere fassi sunt Latinorum de Spiritus
Exslat hæc Pselli oratio in Regia bibliotheca , hanc- sancti processione sententiam , quæ dissidendi pre
que tandem cum aliis ejusdem auctoris lucubratio- lexlus fuit, minime liæreticam esse , ino solam in
nibus typis Regiis edendam spero. Quid plura ? Es terpolationem Symboli culpandam. Atque id pro
Cerularianæ synodi decrelo , de quo antehac dictuin bal sæpe inita concordia, ex quo Photius a Basi
a nobis est , constat , Monomacho annuente , anathe- lio Macedone in ordinem redactus primum fuit.
ma prolatum esse legatis apostolicæ sedis, nec Nibil quippe de dogmatis actum est : cum tamen a
alia ratione imperaloren hunc cis se favorabilein sexte saltem synodi teinporibus Græcis compertura
(a) Guil. Apul. Rerum Norman . lib. 11.
10 ) De tribus Symb., lib . III , c . 4j. (c) Codin . p . 32 ; Phranz, lib. zu Hisl . , 18 .
esset, inter Romanæ fidei capita esse , Spiritum sanc- possunt in jure Orientali, seu Græco - Romano,
lum ex Patre Filioque procedere. Id profecto probe quod ex variis imperatorum , patriarcharum , et
noverat Photius, vir immanis eruditionis, qui nibilo- præsulum decretis coalilum esl, typisque semel
minus de hoc articulo lilem ante non movit, quam se alque iterum excusum fuil, ab Emmundo Bonefidio
a Nicolao I damnalum accepissel. Quamobrem sub primum , et postmodum a Marquardo Frehero, ex
Leone Sapiente pax inler Ecclesias, detruso Photio, recensione Joannis Leunclavit.
redintegrala est , absque ulla circa res thcologicas , XXXIV. De cunone synodi Ephesinæ quo prohibelur
disceptatione ; quamvis Siephanus VI papa legatis fidem alteram a Nicæna seu Constantinopolitana
suis injunxisset, fædus cum Græcis prius non pan scribi. – Græci propler adjectam Symbolo vocem
gere, quam εξεταζομένης πάσης αμφιβολογίας , και Filioque hoc uno adversus Latinos argumento pul
εκ πάντων μερών της αληθείας πεφανερωμένης , gnant , puta sancitum olim fuisse canone speciali
omni discussa dubitatione , el verilate ex omnibus synodi Ephesine, licere nemini fidem alteram pro
partibus explorata . Etenim sancta Romana Ecclesia , ferre, vel conscribere , vel componere , præler eam quae
inquit, velut speculum quoddam exemplar Ecclesiis a sanctis Patribus Nicææ congregatis definila est.
cæteris proposita est ; si quid definierit, id omnibus doc ipso canone perinde pugnaverant olim Mono
firmum el inconcussum manel. Petrus Antiochenits physilæ contra synodum Chalcedonensem , eo quod
in epistola ad Cerularium , additamentum in Sym- Symbolo altexuerit appendicem , qua Christus allir
bolo factum improbat quidem ; al non ut hæreti. maretur, perfectus in divinitale, et perfectus in hu
eum , nec propter quod continuo scindenda foret manitale, consubstantialis Palri secundum divinila
Ecclesia . Exstat inter sanctiones juris Græco -Ro- lem, et consubstantialis matri el nobis secundum hu.
mani epistola Basilii archiepiscopis Bulgarorum manitatem . Eulogius Alexandrinus , Ephremius
Achrideni ad Adrianum II papam in qua parvi momen- Antiochenus (c) , cæterique Catholici nibil aliud
tiesse effendicula fatetur βραχέα τινά προσκόμματα , hærelicis istis responderunt (d) , nisi Ephesino die
propter quæ scissio Ecclesiarum accideris . crelo prohiberi, ne altera fides conscribatur, ħs tä
XXXIII . Theophylacti aliorumque Griecorum sen- εναντία δόγματα προς την εν Νικαία καθεστηκε , cujus
lentia . Quocirca Theophylactus Basilii decessor, dogmota synodo Nicænæ adversa sint ; iis vero quæ
apud Joannem Veccum (a) , aiebal : 'Ev pièv tois ab illa definita sunt, puris inviolabilibusque servatis,
άλλοις συγχωρήσω χρήσθαι σε τη λέξει της του Πνεύ . apponenda , quæ rerum el lemporum occasio poslu
ματος εκ του Πατρός και του Υιού εκπορεύσεως, laverit, sicut ipsamel apposuil . Atque hoc et rerum
ώς γλώσσά σοι δίδωσιν · εν κοινούς λέγω λόγους και magisıra natura docet , et Ecclesiæ usus non videtur
ομιλίαις εκκλησιαστικαίς , ει βούλει• εν δε τώ Συμ- rejecisse, και της Εκκλησίαςοράται τούτο στέργουσα
βάλω μόνω ου συγχωρήσω σοι • In aliis quidem διά παντός και παράδοσις.
concedo sibi usurpundam vocem, Spiritus ex Patre el XXXV . Ephesinus canon ex Cyrillo expositus. -
Filia processionis , ul leret lingua ; in coinmunibus Quid vero sequioris ævi Patrum sententias aſlero ,
rempe sermonibus, et in colloquiis, si libel , ecclesiasti- quando Cyrillus ipse sui canonis Ephesini sensum
cis : in Symbolo vero duntaxat non concedam libi . Con- enarravil in epistola ad Acacium Meliljnenseni,
similem poslea vocem Marcus Ephesius metropolita occasione cujusdam explicatioris professionis fidei
in concilio Ferrariensi edidit , cum nondum ex- quam Phæniciæ episcopi conscripscrant, ad eluen
asperalæ adeo mentis esset. Demum, ut alios la- dain Nestorianismi labem , quæ ipsis inurebalur ?
ceam , Demetrius Chomatenus Bulgariæ iliilem Declarat Nestorium , si eo tempore quo sibi ab
archiepiscopus, quæsitus (6 ) utrum ingredi Latino- omnibus proponebalur ut errorem suum ejuraret,
rum ecclesias liceat, et cum eis adorare, aut ejusmodi confessionem exhibuisset, ininime (XVIII)
etiam ipsis antidoli, seu panis bencdicti , segnienia censitum fuisse novum fidei Symbolum condidisse.
distribuere, nihil bæsilans respondet id licere ; Perperam igitur Phæniciæ præsules conviciis one
quamvis minime cum eis consentire fas esse putel rari, ac si novum Symbolum protulissent, perutili
in doctrina de processione Spiritus sancti. Cæterum et necessaria fidei suæ expositione edita , ut se
nullos eruditione insignes viros, todo tūv doyluwv purgarent apud eos qui ipsos Nestorianam vocum
éropor, contrariæ Theodori Balsamonis definitioni novitatem approbare sibi persuaserant. Sancia
nou esse suffragatos asserit : ut quæ multum duritiæ quippe et ecumenica synodus , inquit, quæ Ephesi
tl acerbitatis præferret, quod non convenirel repre- convenerat, necessario providit, non oportere aliam
bensioni Lalinicorum rituum et morum : et quoniam , fidei expositionem in Ecclesias Dei inferre, præter
inquiebant illi, ουκ ανεγνώσθησαν ταύτα συνοδικώς, eam quæ jam exstabal, quam beatissimi Patres
ουδ αυτοί ως αιρεσιώται δημοσία απόλυτου γεγό. nostri Spiritu sancio loculi definiverant. Illi autem
VISIV , hæc synodice decreta non sunt, neque ipsi ul ab hac semel, nescio quomodo, dissentire visi , et quod
hæretici publice rejecti sunt, sed simul nobiscum ci- neque recte sentirent, neque apostolicis et evangelicis
ban sunant el precentur. Hæc aliaque id genus legi dogmalibus adhærerent, in suspicionem adducti,
( a) Joan. Vecc. oral. 1 De unione Eccl. (c) Eulog . ap. Phot. cod . 227 ; Eplır. ib.cod. 278.
( 6) Jus Graco Rom . in resp. parl. (d) Maximi Opp. l. II, p. 140.
άρα σιωπώντες απηλλάγησαν αν της επί τούτω δι- porro e re nostra est observare, Ephesino canone
δασκαλίας, ή μάλλον απολογούμενοι , και της ενού- prohiberi lideni alteram conscribere praler Nicæ.
σης αυτούς δόξης την δύναμιν εμφανίζοντες ; nun- nam , ac nibilowinus ab cadcm synodo admissam
quid lacendo ab hac iynominiæ nola se liberassent , esse formulam in concilio generali Constantinopoli
an plena polius satisfactione, suæque sententiæ decla- editam , hoc est Nicrnam declarationibus variis ,
rulione ?.... qui ergo vull hoc ſacere xasvouprūv jev imo non paucis articulis auctam . Ex quo deduri
ουδεν , αλλ' ουδέ πίστεως έκθεσιν οράται καινοτομών , potest alterius fidei vocabulo , non formulam, que
nihil utique novi molitur, nec fidei expositionem in - explicatiorem Christianæ doctrinæ normam doceat,
novare deprehenditur, sed potins eam , quam de Christo prohiberi ; sed quæ spuria et peregrina dogmala
kabel fidem , interrogantibus perspicuam reddit. Quam- complectatur. Enimvero hoc decretum synodus
obrem concludit hos episcopos nibil sua professione edixit propter forinulam quamdam Nestorianam,
innovasse, καινοτομούντες ή ώς προσε τάγοντες τοις quam Charisius presbyter Patribus delulerat. Al
πάλαι διωρισμένους το σύμπαν ουδέν, nihilve prorsus qui non solum æcumenica synodus Chalcedonensis
ad ea quæ olim sancila sunt adjecisse , sed potius in- Nicæno, seu Constantinopolitano, Symbolo appen
culpalæ Patrum ducirinæ adhæsisse. Hiec Cyrillus.lla- dicem adjecit : verum etiam in sexta synodo, re
que formula lidei vėris declarationibus auctior, non clamante neminc, Petrus Nicomediensis, Theodo
nova , aut altera lides censenda est , nec ejusmodi rus, et alii episcopi, clerici et monachi, qui hæresi
declarationes proprie dicta ad fidem addilainenta Monotheliticæ consenserant, formulam Nicæna
sunt . prolixiorem explicatioremque palam recitarunt (a)
XXXVI . Quando el a quibus vox Filioque adjecta in septiina quoque synodo (b) lecla esi alia , a Theo
primum sit Symbolo.– Alqui vox Filioque in Symbolo doro Hierosolymitano conscripla ; itemque aliam
adjecta primum legitur in actis synodi Toletana rursuin obtulerunt Basilius Ancyranus, el cæteri
lertiæ : cum jampridem in lolius llispaniæ conci- episcopi , qui Iconomachorum errores amplexati
lio plenario adversiis Arianos, Macedonianos et erant ; quantumvis Ephesintis canon edicerel,
Priscillianistas secunduin tritam Patribus Latinis minime ſiis ſore hæreticis qui converti voluerint
assertionem definitum essel , Spiritum sanctum ex ad Ecclesiam alteram lidem præler Nicrnam por
Patre Filioque procedere, ut significaretur eum rigere. In bac eadem synodo lecta est professio 1
esse de essentia utriusque et utrique perinde con- fidei altera , quam Tharasius ad patriarchas Orien
substantialeill, atque alteram esse personam ab Talium sedium miserat : cumque Nicænum, seu
utraque distinclam . Nam secundum Athanasii et Constantinopolitanum Symbolum , variis modis au
Cyrilli theologiam , ratio propter quam spiritus ctum el interpolatum contineat, de Spiritu sancto
sanclus substantiæ ejusdem est ac Pater et Filius, Inec specialim habet: Και εις το Πνεύμα το άγιον,
hec est, quod nedum a Palre, verum etiam a Filio το Κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός δι' Υιού
na: uraliter procedat. Sicut enim Filius el Spiritus extopevólevov. El in Spiritum sanctum , Dominum ,
sanclus individue calenus cum Paire conjungun- rivificantem, qui ex Patre per Filium procedii. Quia
lur , quatenus ex ipso absque divisione exsisiunt : vero Græci in concilio Ferrariensi, seu Florentina , 1
sic quoque Spiritus sanctus conjungitur cum Filio, dixerunt formulas istas fidei particulares fuisse,
quia procedit ex illo. Ac rursum Filius et Spiri- non communes ; en alias plane communes el so .
lus sanctus idcirco distinguuntur a Patre, quia lemnes, quæ in ipsorum ritualibus habentur. lle
ex ipso exsistentiam habent ; ita Spiritum a Filio bræum , seu Judæum , ante non baptizant quam
distingui necessum est , qua procedit ex ipso . Nam , fidei Christianæ primum professionem pronuntia
ul antehac dictum est ex Nazianzeno, muluæ re- verit , quie omnino diversa est a Constantinopoli
0
lalionis diversitas diversam ipsorum fecit appellatio- Tano Symbolo, ut videre est in Euchologio, pag .
1
nem, atque diversæ illius relationis ratio altera 344. In ordinatione episcopi , jubelur primum
1
non esl præler kr.2251v, hoc est personæ unius ab eleclus recitare Symbolum Constantinopolitanum ,
0
alia effulsionem sive processionem : nec alia ratione lum deinde, ac si lioc minime sulliciens sil, exposi
tres persone differunt, ex Gregorii Nysseni do- lio allera, lerliaque ab eo postulalur, quarum
i
ctrina, nisi xatà ad alclav xal altratov elvae , quale- postrema Symbolum illud prædictum exhibel va
1
nus aller causa est , et aller est ex causa . Declara- riis declarationibus adınistum :: quinimo hujus in
1
lionis igitur gralia est addita Symbolo vox Filioque, terpolati Symboli auctor fuisse Pholius ipse indi
1
non ut dogma novum astrueretur. calur codice Cæsareo , cujus Lainbecius meminit lib.
XXXVII . Ecclesia Romana criminationibus Græco- VII , cod . 77 , alias millo formulas, quas Græci cule
rum purgnla . - Quapropter nequaquam Ecclesia Ro- runt, pro iisqui ex diversis [XIX] hæresibus aut seclis
mania peccaverit, quando voculam unam Symbolo ad Ecclesiam convertuntur ; lamelsi feratur canone
interseri ægre landem indulsit ; quam nempead fidei Ephesino fidem alteram licitum non esse porrigere
connrmationem explicationemque aliæ Occidentis iis qui vel ex paganismo, vel ex Juduismo, vel ex
Ecclesiæ jam olim censuerant admittendam . Hic quacunque hæresi ad Ecclesiam converti voluerint,
(a) Sexta synodus gen ., act . 10. (b ) Aci . 2 .

DISSERTATIO I. 234
233
Ant ergo ipsi se violatæ lujus sanctionis reos agro- sine additamento . Calcrum pari jure fas fuerat
seant, aut adversum Latinos propter adjectam Occidentali Ecclesiæ voculam unam Constantino
Symbolo declaraliunculam unam deblaterare desi. politano Symbolo insercre, quo centum et quinqua
ginta illis episcopis Orientalibus qui, in concilie
nant .
XXVIII. Photianorum objectio altera. - Objiciunt Constantinopolitano primo convenere , inconsultis
cum suo Photio , Constantinopolitana
rursum cum sede apostolica et Occidentis episcopis editam
synodi prioris Patres hunc articulum, qui ex Pa- Nicææ formulam immutare , propter varias quæ
Ire procedit, accepisse ex ipsismet Domini verbis, exortae erant hæreses : eum tamen , Athanasio in
quæ in Evangelio leguntur, Joan . xv, 26 , nec epistola ad Jovianum Augustum contestante, minime
proinde debuisse Christi vocibus aliquid inter- gentium liceret quidpiam eidem adjicere, aut de
seri ( a ) . Al vero bunc locum Patres nequaquam trahere. Sed quantumvis obtendant schismatici ,
in Symbolo posuerunt , ut jacet apud evangeli- adjectam Symbolo vocem discidii causam fuisse,
slam , sed prepositionem tapa in ex transmutarunt. ut et intolerabilem legatorum Romanorum faslum
In Evangelio siquidem legimus, 8 napà tou Ilatpos et quaestum , prima mali labes petenda verius
txapevecat, qui a Patre procedit : in Symbolo vero fuerit, a patriarcharum Byzantinorum ambitioso
dixerunt , το εκ Πατρός εκπορευόμενον , et Ρatre conalu , quo propter prælensum et informem
procedentem . Quidni eliam Romanæ Ecclesiæ las quemdam Chaleedonensis concilii canonem jura
fuerit, voculam unam interpretationis ergo subji- sibi arrogabant æqualia iis quibus Romana et
cere , eo maxime cum septima synodus et tolus apostolica sedes poliebalur ( c) , ut olxoupevtxol,
Oriens hæc ipsa Domini verba vocibus duabus, id est orbis patriarchæ , appellari vellent. Illis du
el Yioù , per Filium , a Tharasio interpolari con- duni pontifices Romani restitere usque ad Ser
cesserit ? Quin et Epiphanius passim in Panario gium ct Michaelem Cerularium , qui, cum tyranni
atque in Ancoralo de Spiritu sancto profiteri non dem olim affeclasset el postmodum factus episco
dubitat , το παρά του Πατρός και του Υιού εκπορευό- pus, iinperatores ipsos detrudere et instituere
plavov , qui ex Patre Filioque procedit, nihil ve- moliretur, nec proinde apostolicæ sedi subesse
rilus, Be Cliristi voces, aut Synıbolum adulterasse sustinebat. Insuper imperatores Græcorum mo
censealur , leste atque indigne ferebant, imperium Orientis
XXXIX. Romanus pontifex Lalinis solum vocem regibus Francorum ab episcopo Romano delatum
FILIOQUE Symbolo adjicere concessil . · At sallem esse. Auxerunt schisma parlæ simultales occasione
1100 debuit Romanus pontiſex , inquiunt, præler- belli sacri , quod Latini in Sarracenos suscepe
misso consilio cælerorum patriarcharum , qui cum runt , ac tandem expugnatio urbis Constantinopo -
ipso divisum babent regimen Ecclesiæ , communi litanæ , quam Franei nostri , invila pontifice
Symbolo quidquam adjicere. Ita fortasse quidem , Innocentio III, Græcis abstulerunt anno 1204, te
si adjectionem islam ab universo orbe Christiano nueruntque usque ad annum 1260. Post obitum
admillendam sanxisset ille. Verum boc duntaxal Cerularii sæpe actum est de reconciliatione am .
Latinorum episcoporum argentissimis volis annuit, barum Ecclesiarum , juxta atque Byzantini impera
ut in Occidentis Ecclesiis vox Filioque recitarelur lores rebus suis eam conducere persentiscereni,
in Symbolo, nec ullo decrelo Orientales ad idem variaque idcirco concilia hinc inde habita sunt, in
faciendum astrinxil : quin polius licet in concilio quibus præcipue disputatum est de processione
Lugdunensi a Græcis el Lalinis cantatum sit intra Spiritus sancti, ac si pax et unio Ecclesiarum ab
misse solemuja, qui ex Patre Filioque procedit, ne- hoc uno capite penderel.
quaquam exinde Græci ad Symbolum cum addila- XL . Concilium Barense, el S. Ansérmi de Spirilus
mento deinceps et perpetuo recitandum obligati sancti processionetruciatus.--Anno Domini 1098, Bari
ſuere. Imo vero hac conditione fædus iniri Michael in Apulia concilium sat numerosum ab Urbano II,
Palæologus postulavit, ut Ecclesia sug Symbolum mense Octobri , celebralum est, in quo consederunt
umper dicat, prout dicebal illud anle schisma usque episcopi 185 , ut narrat Lupus Protospala. Hluc
in hodiernum diem . Id quod a pontifice et episcopis quoque Græci accesserunt , ac tanta vi de proces
Latinis approbatum fuit. Consimiliter in synodo sione Spiritus sancti dispularunt, ut Latini causa
Florentina (6) Græci , nemine ex Latinis repugnante, cecidisse putarentur ; quamtumvis plura ab aposto
Siserunt , to tñ;
της eposOrxns
προσθήκης Music oj bezó de la
δεχόμεθα lico (seu Papa Urbano II) facunda ratione diserta
Ten Tors , additionem nequaquam omnino nos recipi. esse, ferantur a Simeone Dunclmensi. Quocirca
mus : sed concedimus vobis ut eain habealis in Eccle- pontifex Anselmum , qui ibi aderal, clamoribus
siis restris. Quid plura ? Clemens VHI, bulla 53, $ 6 , advocal, it Ecclesiæ causam sustineat ; id quod
decrevit ut Græci credere leneantur Spiritum sanctum egregie præstitit Cantuariensis præsul. Finito con
ei Filio procedere, sed non teneantur pronuntiare, nisi cilio, que contra Græcos sanctus dixerat, amico
subesset scandalum . Quamobrem Græci qui Roma- rum precibus pulsatus, scripto commendavit. Su .
nam Ecclesia , colunt, Symbolun libere recilant perest hodie Anselmi liber De processione Spiritus
( a ) Phot. pp. encycl. ad patriarch. (c) Leo IX ep. 1 , § IX
(b) Sess, 95 , pag. 498 .
05 DISSERTATIONES DAMASCENIC.E . 2.36
suneli, in quo postbabilis quæ in aliis voluminibus processione, coram imperatore Byzantinn, patriar 1
olim stallerat, de niodo quo Spiritus sanctus pro- cha, el quolijuot in urbe Regia morabantur viri E
cedil a Patre ; eo quod nimirum esset mutuus cruditione conspicui. Aderant quoque non pauci
anor utriusque (quod quidem es Orientalium Pa- Latini, inquit (a), inter quos ſuerunt tres viri sa ·
trum theologia [ XX] non constare, in Barensi pientes in utraque lingua perili et lillerarum doctis
colloquio compererat)ipsismet Græcorum principiis simi, Jacobus nomine, Venelicus natione, Burgundio
sic adhærescit, ut ex eis illud evincat quod contra nomine, Pisanus natione. Tertius inter alios præci
nostros in ſiciabantur. Hujus operis sui ha c sum- puus Græcarum et Lalinarum lillerarum doctrina t
mam esse ipsemel Anselmus docet : Constat iner apud utramque gentem clarissimus, Moyses , Italus
pugnabili ratione Spiritum sanctum esse de Filio natione, ex civitale Pergamo. Iste ab universis
sicut ex Patre : nec tamen esse quasi de duobus di electus est ut utrinque esset fidissimus interpres.
versis, sed quasi de uno. Ex eo enim quo Pater el Græcorum causam tuta balur Nicbites, sive Nice
Filius unum sunt, id est ex Deo , esl Spiritus las, Nicomediensis, quern ſuisse ail præcipuum
Sinclus , non ex eo unde alii sunt ab invicem . Sed inter duodecim didascalos, quijuxta morem sapiei!
quoniam Deus de quo est Spiritus sanctus, esi Pater lum Gracorum el liberalium artium el divinarun
et Filius, idcirco vere dicitur esse de Patre el Filio , Scripturarum studia regunt, el cæteris sapientibus
qui duo sunt. Atqui hoc ipsum esi , ni fallor, quod tanquam omnibus præminentes in doctrina pra’sunt,
sibi concedi postulant Græci , ne duo principia ad el ad quos omnes quasiiones difficillimæ referuntur,
milli videantur; scilicet ex Patre et Filio non pro- et ab eis soluce deinceps sine retractatione, el pro
cedere Spiritum sanctum , qua duo sunt, sive confirmata sententia lenenlur el scribuntur. Horum
qua duæ sunt hypostases, sed qna unum sunt se- Ôtôasywv, seu doctorum , quorum munia elegan
cundum naturam divinam : Spirilus sanctus proce- ler Anselmus huic describil , mentionem bales
dil de Deo, qui est Pater et l'ilius, inquit Anselmuis, apud Zonaram lib . xv Annal ., n . 4, quique cis
sive de essentiu divina , in qua sunt unum Pater el preficielbatur , non solunι διδάσκαλος Ευαγγελίου ,
Filins, non de eo in quo alii sunt ab invicem . Quem- doctor Evangelii , verum et διδάσκαλος οικουμενικός
admodum lacus non est de hoc unde diversi sunt doctor universalis , appellabatur. Nec dubiu !n
ab invicem fons et rivus , sed de aqua in qua unum quin primum hunc locum Niccias ille Nicomedien
sunt . Sic exemplo Græcis familiari Latinorum sis oltineret, qui præcipuus magistrorum fuisse
causam tuetur el explicat . dicatur ab Anselmo. Post mulla hinc inde objecta et
XLI. De Petro Mediolanensi, ejusque lucubratiun- J'esponsa absque cavillis alil risandi prurigine,
cula . Circa annun 1113 , Petrus Grosulanus Nechites, seu Nicetas concludit, Latinorum dogma
(Graci Chrysolanum dicunt), qui ex Savonensi haud absonum esse ; verum non esse dicendum , Spi
episcopo , Mediolanensis archiepiscopus renuntia- rilus sanclus procedit a Filio, hoc est minime appo
tus fuerat, non sine Simoniacæ labis suspicione, nendum esse Symbolo, citra universalis synodi
cum Mediolani quietus agere probiberetur, pro- decretum . Collatione altera disputalum est de
Sectione Hierosolymitana suscepta , Constantinopo- azymiz et primalu papæ, eaque exitum eumdem
lim venit, ubi coram Alexio Comneno de Spiritus nacia est . 'Tum Nicelas (6) scandala propler quæ
sancli processione disputationem habuit , imo el scissæ sunt Ecclesiæ orta esse dixit, ex quo Caro..
cum ipsomet imperalore, ut colligitur ex Nicolao lus quidam rex Francorum violenler Romanorum
Hydruntino, lib. 1 De proc. Spiritus sancti, quem imperium invasil, et se patricium Romanæ urbis
Leo Allatius cilat lib . 1 De consens. Occid . el appellari fecit. Cujus tempore contra majestatem
Orient. Ecc!. , cap. 10. Ejus tractalus, qui in multis imperii monarchia divisa vel potius scissa est : unde
bibliothecis manu exaratus Græce exstat, ab non pauca scandala inter Latinos et Græcos orta
eodem Leone Allatio editus est , 1. I Græciæ oriho sunt , non solum in imperialium instilutionum varie
doxa . Alque ex litulo quem codex Res . , n . 3327, late , verum etiam in ecclesiasticarum regularum 1
præfert, apparel adversarium Petri fuisse Joannem diversitate. Hæc quidem , aliaque bis consimilia
Pburnem , monachum montis Gani, cujus potiora jamdudum causantur Græci , quæ hujus instituti
momenta Joannes Beccus patriarcha postmodum nostri non est reſellere. Anselmus porro Havelber
confutavit, orat. 1 De unione Ecclesiarum . Contra gensis collationes suas scriplo mandavit, ad di
Grosulanum calamum strinxerunt, in primis Ni- luenda objecia episcopi cujusdam schismatici ,
colaus Melbonensis et Eustralius Nicænus. qui ab imperatore suo Romam ad Eugenium III
XLII . Dialogi Anselmi Havelbergensis cum Græcis. missus fuerat. 1
Paucis post annis Anselmiis alter, episcopus XLIII . De Iugone Etheriano. - Sub ManueleJoan
Havelbergensis , cum Constantinopoli Lotbarii II nis Comneni successore , Hugo Etherianus, ipsomet
impera !oris legatus ageret apud Joannem Comnc- principe annuenie , tres libros pro dogmale Lati
num , qui Alexio proxime successerat, solemne et norum conscripsit, in quibus præcipuos e schisma
publicam colloquiuin habuit de Spiritus sancti ticis auctores copinse et crudite confutavit , pala
(a ) Lib. H , cont . Græc. cap. 2, 1. 1 Spicil. (6) Lib . II, c . 14 .

Nicomeniæ antislitem , Nicolaum Methonensem , redierit. Tomo XII Spicilegii visitur indiculus lre
Nicelam Byzantium , quem Philosophum appellat, cenlorum et duorum episcoporum , qui huicce
Theoplıylactum , ct Photium . Bessarion in epistola synodo interfuerunt, nec Græcorum ullus compa
ad Alesium Philantropenum , cujus fragmentum rel , præler unum aut alterum de Calabria . Hoc
recitat Allatius lib. u De consensu , cap . 28, n. 5, ilaque duntaxat certum est Manuelem aliquando
narral se legişse librum Nicetæ illius Byzantini Romani pontificis benevolentiam captare lenlasse,
qui Thessalonicensis metropolila poslea fuerit, in promissa Ecclesiarum unione, modo Occidentis
quo se Latinorum sententiam approbare significa- imperium sibi restitueretur , alque Hugoni Ethe
rel, hoc uno demplo quod voculam Filioque, quam . riano coram se dispulanti benigne satis favisse.
libel veram , Symbolo male adjectam censeret : Kal XLV. Anno 1232, Græci ærumnarum suarum
sa ο• Ostsalovixens
του outos to Aativey προσέκειτας
θεσσαλονίκης ούτος reposéxeito . pertæsi, quorumdam fratrum Minorum opera (b) ,
Bypati. To γάρ
άγματι. Το Yåp συμπέρασμα
ouflépzoua år,lès είναι
elva : εδίδαξεν,
d6!6a Eev , de pangenda pace cogitarunt, et Germanus III, p:
págsta 6 , toūIG ôn Leyouevov, úzėp Byou cxtãs, triarcha, Joanne Duca imperatore suo annuente ,
μη δείν μηδέ ταληθή το Συμβόλω προσθείναι. In ad Gregorium nonum , necnon ad cardinales epi
bojus librum cum Joannes Beccus incidisset eum- stolas Nicæa scripsil, quæ multoties jain editæ sunl.
que legissel, mos ejuralo schismale Romanam Roma Nicæam missi sunt ex fratrum Prædicalo
fidem partesque amplexus est, leste Pachymere rum ordine duo, lotidemque ex Minerum , qui cum
lib. vi Hist . , cap. 6, qui inguper Nicetam illum , cui Græcis paciscerentur, habitaque Nymphæv in Bi
Naroniæ cognonen erat, ævo suo in magno pretio thynia synodo (c), qui cum Byzantino Antioche
fuisse et in majore ecclesia charlophylacem nar- nus palriarcha interſuit , lilloras ad instar profes
rat: “ Ον ή μεν μεγάλη Εκκλησία εν τιμίοις είχε και sionis fidei ad papam Græci dedere, in quibus ,
χαρτοφύλακα . quamplurimis Patrum sententiis intestis, erro
XLIV . Laurentius Surius in Præfatiuncula ad rem suum de Spiritu sancio diserle enuntiarunt,
concilium Lateranense iv, quod sub Innocentio III sicque malis artibus Antiocheni, cæplum opis pro
celebratum est, illud ecumenicum fuisse ait : votis non cessit. Germanus, qui Romanarum par
quippe in qua de negotiis religionis, de Græcæ et tium se studiosum præstiterat, postmodum exau
Latinæ Ecclesiæ concordia tractatum est : cui inter- cloralus fuit, inque ejus locum Josephus ex Gale
fuere patriarchæ Constantinopolitanus et Hieroso- sii montis monachio ordinalus . Nihilominus Joannes
lymilanus, archiepiscopi lum Latini, tum Græci imperator pro viribus egil, uli pax redintegrare
septuaginta , episcopi quadringenti undecim ..... Nec lur. Id quod leslantur litteræ Alexandri IV , dale
defnere legali Græci et Romani imperatoris, regum anno 1256, ad episcopum Urbevelanum , quem pon
Jerusalem , etc. Vndenam islæc hauserit Carthusia- Lifes legatum ad Theodorum Lascarim juniorem
nus eruditissimus, incompertum. Adfuisse concilio miliebat (d) : in quibus recilat articulos ineunda
Lateranensi iv Latinorum Orientalium patriarchas, pacis, quos archiepiscopi Cyzicenus et Sardensis ,
Conslantinopolitanum et Hierosolymitanum , quin et alii Calo - Joannis oratores Innocentio IV deces
etiam Antiochenum nonnisi propter valetudinem sori suo oblulerant. Videlicet 1 ° Romanæ sedi ejus.
accedere (XXI) non potuisse, Surio, aliisque con- que summo pontifici, præ cæleris palriarchalibus
cessero . Tunc enim illæ civitates Latinis princi- sedibus, summi recognitionem et professionem prin
pibus parebant. Nec etiam negavero episcopos cipatus ; 2 • canonicam obedientiam præfalo præde
Græcos diversarum regionum , quas Latini itidem cessori , ejusque successoribus canonice inirantibus
sebegerant, illuc convenisse. Eos vero quorum exhibendam ; 3° prærogativam appellandi Romanam
imperator, capla a nostris Byzanto , Nicæam con- Ecclesiam , cum sacræ personæ ecclesiasticæ Græco
cesserat , ne verisimile quidem pulo : eo magis rum a superioribus suis crediderint se gravari ;
quod canon quartus bujus concilii contra Græcos 4° liberum recursum ad sedem Romanam in quæstio
coaditus est , qui lunc temporis vehementius in nibus, quas inter prælatos el alias ecclesiasticas
Romanam Ecclesiam frendebant. Quapropter nul- personas Græcas contigerit suboriri ; 5° obedientium
Talenus existimo, in ista synodo actum esse de quoque in sententiis, quas Romanus pontifex sacris
processione Spiritus sancti . Sunt qui id gestum non adversas canonibus promulgabil ; 6° in conciliis
referant ad concilium Lateranense tertium , quod insuper eidem pontifici primam sedem , el primaire
sono 1179, Alexandro III pontifice celebratum conscribendi vicem , cum subscripliones fuerint fuo
faeral , Manuele Comneno Græcis imperante. Ve- ciendæ ; 7° in quæstionibus fidei, si qure ibidem for
tum hoc non testantur concilii istius acla , quæ tassis emerserint , præ aliis dare sententiam , sul<C
sulla ſere supersunt præter canones, cum quibus que voluntatis proferre judicium , quod, dummodo
edita est epistola Georgii metropolitæ Corcyrensis evangelicis el canonicis non obviet testimoniis, obe
ad Nectarium monasteriiCasulorum præpositum (a) , dienter cæleri suscipient el sequentur ; 8o in aliis
in qua ipsi gratulatur, quod Roma victor e prælio vero ecclesiasticarum personarum causis et nego
( a ) Vide Baron . ad ann . 1179, n . 9. (c) An . 1233 .
( vi Wadding Ann. Min . , l . 1 ; Conc . gen . part. 1 , ( d) Wadding. t. I, p. 147 ; Regest. lib . II , epist .
p. 460, 1. XI. 323 .
2.32 DISSERTATIONES DAMASCENICA . 910
liis , qua in conciliis lragtabuntur, sententiis quis decantatiro est , bisque versiculus, Qui ex Paire
Romani pont ficis dictabit auctoritas, dummodo sa- Filioque procedit , repetitus . Imperatoris litteræ
cror non adversentur conciliorum decrelis, cie- amplam fidei professionem continebail :: in line
ieri acquiescent. Narral pontifex nuntios illos pos. autein postulabat, ut Symbolum a Græcis, adjecta
tilasse ut Constantinopolis imperatori Græco red- voce Filioque, immutari non juberetur, ivæ fue
derelur, el patriarcha Latinus inde anioverelur, τέρα Εκκλησία λέγη το άγιον Σύμβολον , ώς έλεγε
moxque subjungit : Sane oblationem professionem- FOTOÚ OX!Shatos, ut Ecclesia nostra dical Sym
que præmissas, felicis recordationis linocentius bolum , inquit, proul dicebal ante schisma, usque in
papa prædecessor noster de fratrum suoruin consi- hodiernum diem . lluie concordie consensum Jose
lio nobis, lunc in minori officio constitutis, ut per plius patriarcha denegavit ; unde ad ordinem re
hujusmodi benignitatis assensum , tantæ reconciliatio- dactus est a Michaele, inglie ejus locum Joannes
nis incremento tola latarelur fidelium universitas Beccus esimie vir integritatis el eruditionis sub
approbavit. Addil denique, quod in rem nostram rogatus. Hic, coacta frequenti episcoporum sy
facit : Idem prædecessor satis absonum reputaril, nodo, qux. Liigiluni gesta erant confirmavit, ac
quod in concilio celebrando ille solus arliculus Sym- synodicam ad Joannem XIX papam misit, in qua
boli Nicænæ synodi, in quo de processione Spiritus dogma Latinorum pererudite el eleganter enuntia
sancli Græca Ecclesia aliquantulum a Romana dis- balur. Complures Græcorum reconciliationem
sonare videlur, per præfalos nuntios a Romani por- cum Latinis obstinalius deleslali , carceribus,
rificis excipiebatur judicio,, adjicientes, quod diffini. plagis et exsiliis, ac tandem in synodo altera
lioni ejus in concilio Grilca non acquiescerel Ecclesia, communionis privatione multati sunt.
nisi quod definitum esset per Scripluræ authenticæ XLVI . Audax Græculi manus in quemdam Gre
Testimoniui , vel divinum oraculum comprobare! ..... gorii Nysseni locum.- Interim Joannes Beccus pa
Verumtamen ne aliquod ex hoc reconcil:utionem ip triarcha, de Ecclesiarum unione assidue sollicillis,
sius Ecclesiæ impedimentum vel obstaculum impedi. habilo iterum de more concilio, quæstionem ha
ret, prædecessor ipse concessit, in concilio imminen . buit de quodam Gregorii Nysseni loco , qui cum
li tenorem prædicti Symboli adjectione qualibet, nisi Spirilus sancti ex filio quoque ex tOŪ Yloő, exsisten
forle de mutua conniventia , quam sicut confidimus, tiam enuntiaret, a referendario Magnæ Ecclesiæ,
reconcilialionis inducel concordia, non mutari : sed cui Enscaimalismeno nomen eral, gladiolo corru
in ea forma penes Græcain Ecclesiam remanere, plus esset , erasa præpositione ex . enjus faci
quam dicta synodus promulgavit, dummodo de san noris veniain aа Patribus humillime poposcit . Hæc 1:
clæ Trinitatis fide Græca Ecclesia in omnibus ca lestanlur acta synodi apud Leon . Allal . lib. in De
Tholice consential cum Romana. Hæc quidem ambo cons. 11s , cap . 1 ; ell. I. Græc. orthod. Codicem
pontifices Græcorum volis annuerunt. Nihilomi quem Enscammalismienus labefactaral , vetustissi
mus laulquaquam foedus sancitum fuil , Constan mium ſuisse aiunt, et ad Xiphilinur) quondam
tinopoli imperatori Græco non restituta . @conomum pertinuisse. Locus Nysseni sumptus
XLVI . Græci Romanæ Ecclesia junguntur in conci ſerebatur ex cjus sermone in Orationem Dominicam ,
D
liv Lugdunensi 11.- Ea vero paulo post urbe recepla, qui incipit , ότε προήγεν ο μέγας Μωϋσής, cum ma
anno 1261 , cum Michael Paleologus imperator gnus Moyses , etc. Al vero in nullo ejusdem doctoris
ingruentem sibi cum exercitu Carolum Siciliæ re sermone in Dominicam Orationem comparel ; imo
gem estimesceret, Romanum pontificem sibi con neque in sermone qui in editis censetur tertius, in
ciliandum duxit, adeoque Ecclesiarum copulam pro cujus lainen fine de Spiritus sancti deitate et con
movendam . Quocirca , cum Gregorius X generale substantialitate disputatur. Verum tanquam a
concilium Lugdunum convocarel, oralores illuc Nysseno acceplus cilatur ab Hugone Etheriano, lib. I ,
destinavit, quorum præcipui erant Germanus quon cap. 3. Quocirca juval eum integrum , lam
dam patriarcha, Thcophanes Nicænus, Joannes Græce, quam Laline recitare : "O te våp Yids èx toū
imperatoris frater ,, etel Georgius Acropolita..In sy- Πατρός εξήλθεν , καθώς φησιν ή Γραφή,, και το
nodo nullæ de Spiritu sancto, aut aliis controver Πνεύμα εκ του Θεού και παρά Πατρός εκπορεύεται :
sis capitibus disputationes habilæ feruntur ; quippe αλλ ' ώσπερ το άνευ αιτίας είναι, μόνου του Πατρός
quod de jis sal tractatum eral Constantinopoli a όν, το Υιώ και το Πνεύματι εναρμοσθήναι ου δύνα
fratribus Minoribus, quos pontifex (XXII) illuc dele ται, ούτω το έμπαλιν το εξ αιτίας είναι, όπερ ίδιον
faverat . Itaque proxima post Græcorum legatorum εστι του Υιού και του Πνεύματος, το Πατρί επιθεω
adventum sessione, Germanus cum suis, necnon ρηθήναι φύσιν ουκ έχει. Κοινού δε όντος το Υιω
cum præsulibus de Calabria , et Willelmo de Mor και το Πνεύματι του μή αγενήτως είναι, ώς αν μη 1
becca Symholum Græce cantillarunt, cum lernia τις σύγχυσις περί το υποκείμενον θεωρηθείη , πάλιν
repetitione versiculi ,, φui ex Patre Filioque procedit.. έστιν, άμικτον την εν tois
τοις ιδιώμασιν αυτών διαφοράν
Quaria vero sessione pas et unio sacramiento san εξευρείν , ώς αν και το κοινόν φυλαχθείη , και το
cita est, leclis imperatoris multorumque Græco ίδιον μή συγχυθείη . Ο γάρ μονογενής Υιός εκ του
rum præsulum lilleris : deinde intra missarum Πατρός παρά της αγίας Γραφής ονομάζεται , και μέ
solemnia Symbolum a Græcis et Latinis vicissim χρι τούτου ο λόγος έστησιν αυτώ το ιδίωμα . Το δε
241 DISSERTATIO I.
242
άγιον Πνεύμα, και εκ του Πατρός λέγεται , KAI EK Spirilus eliam est , neque dicilur. Hæc enim ordini;
ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΕΙΝΑΙ προσμαρτυρείται . « Ει γάρ τις series non sequilur, ill ex aquo per resolutionem sibi
Πνεύμα Χριστού ουκ έχει, φησίν , ούτος ουκ έστιν vicissim ratio respondeat, el quemadmodum Christi
αυτού . » (Ουκούν το μεν Πνεύμα , εκ του Θεού , και Spirilum dicimus, sic eliam ipsius Spiritus Chri
Θεού Πνεύμα εστιν . Ο δε Υιός εκ Θεού ών, ουκέτι slum appellemus. Enimvero hac in oratione se de
και του Πνεύματος , ούτε έστιν , ούτε λέγεται . Ουδε consubstantialilale Patris et Filii dispulasse tc
αντιστρέφει ! ηh σχετική ακολουθία αύτη : Nam slaiur Nysse'rius, cum subjungil : A2).« vūv nepo.
τι Filius etirit a Patre , κι ait Scriptura, et Spiri- αποδεδεικται ταίς των ευσεβών δοξαις, αυτήν επί
las ex Deo el Patre procedit. Sed quemadmo- larpos xa ! l'isū quot eivai Jam vero demonstra
dum sine principio esse, cum sil Patris solins , Filio lum est piorum sententiis, eamdem esse in Palre
el Spiritui sancto convenire non potest ; sic contra el Filio naturam , neque fieri posse, ul quæ diversi
& principio esse , quod est proprium Filii et Spiritus, sunt generis, Dei nomine appellentier ........ Eandem
in Palre considerari natura non patitur . Jam cum
Filio et Spiritui sancto commune sil, ut non inge- porro Spiritum habere naluram ex operationibus os
lensum esl , etc. Id quod verum esse non possil, nisi
sito modo exsistant,ne qua in subjecto confusio spe
Eletur, rursus incommunicabilem in eorum propriela fragmentum quod anle descripsi , el alia non
tibus differentiam invenire possumus , ut et quod nulla suppleantur, quæ librariorum vitio excide
commune est servetur , el quod proprium est non con. runt. Sed ad propositum revertamur.
XLVIII . Joannis Becci exaucioratio, laudes el
jundatur.Etenim unigenitus Filius ex Patre in Scri
congressus cum schismaticis ; processio temporalis Spie
plara sacra dicitur, el hactenus ejus proprietalem illius ritus per Filium , Monolhcletarum commentum . -llla
doctrina definit. At Spiritus sanctus el er Paire di utriusque Ecclesiæ qualiscunque unio usque ad Mi
citar, ET EX FILIO ESSE perhibelur , « Si quis enim
Spiritum Christi non habet, hic non est ipsius Ø ; chaelis Palæologi obitum perdurasse ſerlur. At eo de
l'uncto, Joannes Beccus ab Andronico Michaelis filio
igitur Spiritus, qui ex Deo est, eliam Dei Spiritus
et successore, patriarchali solio detrusus est : cujus
isl. Al Fitius, cum ex Deo sit , non jam lamen Fi
tamen cgregias laudes Nicephorus Gregoras his
lius Spiritus aut esl, aui dicitur : neque huc relati verbis contexit : Mis temporibus Magnae Ecclesiæ
W consecutio convertitur. Pelavius de hoc loco
charlophylax eral Joannes Beceus, vir exce :lentis in
disputans, ait se in eam opinionem adductum , alie genii, el doctrinarum sludiis ab ineunte alale insti
nam ab isto esse propositionem ex, scripsisseque
lutus : præterea tantis naturæ donis ornatus eral,
Gregorium : To
Το od
δε õlycoy IlveŪua xal
άγιον Πνεύμα και èx
τουtou [latebs
Πατρός quantis quisquam alter illius avi. Nam el proceritate
λέγεται , και του Υιού είναι προσμαρτυρείται . Ιta corporis, el majestate vullus, el facundia, atque acile
enim consequentem orationem postulare, cum e mine ingenii ad omnes res idonei. aliisque dotibus
contrario Filium dicit sic ex Patre esse , ul non di
præstabat. Qui cum imperatoris decrelo ( de pare
catuur Spiritus : Ο δε Υιός εκ του Θεού ουκέτι και
του Πνεύματος ούτε έστιν, ούτε λέγεται. Νon dicit
cum Latinis ineunda ) acriter adversaretur, imperator
nihil non lentavit, tam per se, quam per alios erudi
Èx cou Iveúuatos, quod consentaneum erat, siqui lione conspicuos , ut legitimis rationibus eum adduce
dem ante scripsisset Spiritum et esse ex Deo, el ret ad assentiendum ... Ea spe frustralus imperalor,
esse ex Filio. Scripsit ergo Spiritum el esse ex
eum omneque ferme genus in lelerrimos carceres con
Deo, et esse Filii, ut ei respondeat ex adverso, Fi jecit. Tum Nicephori Blemmidæ scripın ad Beccum
lium et esse ex Deo, et non esse Spiritus. Subnola
misit. Quibus ille perleclis, sanctorum libros, e qui
Te quoque mihi liceat auctorem ex Scripluræ va- bus Blemmidas sua collegeral, uliro postulavil .
riis locis argumentari, in quibus Spiritus sanclus
Itaque brevi tempore lestimoniorum acervum collegit,
ex Patre procedere legitur, atque insuper perhibe
quæ inlegra volumina implere possent, et qui duduin
tur esse Spiritus Filii; nusquam autem ex Filio esse.
Quanquam, ut subjungit vir supra modum doctus , Larinis adversalus erat, mutata sententia, victoriam
alio transtulit. Quamobrem palriarcha sede conscensa
liec sermonis formula , quæ Spiritum Filii nomi
imperatori unus ſuil omnia, el lingua, et manus el
nal, idem valet alque, ex Filio, ut alibi docetur.
Ad locum vero Nysseni integrum quod spectat, ex velocis scribæ calamus, docendo, scribendo el do .
9
gmala finiendo , ejus certaminis adjutoribus Meliti

Euthymio , part. 11 Panopl., tit. 12, certum fit ge niota el Melochila, imperatorii cleri archidiaconis, el
puinum eum esse , transsumptumque ex ea sermo- Georgio Cyprio. Hæc Gregoras, necnon Pachyme.
Bis in Orationem Dominicain parte, quæ homilia
lertia censetur. Postquam enim protulit tres hujus res (a), neuter in rein catholicam optime alTectus :
qui nec sociorum Joannis Becci , nimirum Constan .
bomiliæ (XXI lacinias, addit et istam : Ex eadem
oratione ; Spirilus sanctus el ex Deo, el Christi Spiri tini Melitiniot:e et Georgii Melochitæ , laudes omi
sere. Nicephorus quoque Blemmidas elegantiores
fusest, atque dicitur ; Filius aulem cum ex Deo sit , non
suæ ælalis scriptores laudatores habuit, ut qui vir
. Rom . viii , 9 .
(a) Nic. Greg. Hist. Pachym . lib. v, cap. 24 .

fuerat specialissime pietatis et doctrinæ , el qui nibus. Quae similia sunt eorum quæ legimus hodie 1
delatum sibi ab imperatore patriarchalum generose in Expositione fidei Gregorii Thaumalurgi, uti a 1
respuerat. Hujus nonnullæ lucubrationes ad speci- Græcis adulterala ſuit. Unde collegero Monothele
men exstant, quze Allatius Latio donayit, ediditque las, qui omnium primi invidiam Lalinis creaveraül
1. I Græciæ orthodoxe . Atqui ex bis addiscimus propter dogma de processione Spiritus sancti ex
schismaticos ex frequentibus cum Catholicis velita- Patre et Filio, hoc sensu processionem Spiritus
tionibus, ad has angustias redactos fuisse, ut , cum per Filium intellexisse, quod per Filium hominibus
Spiritum ex Patre solo procedere contenderent, innotesceret. Quidni etiam ab eis falsala sit Expo
non modo eum ex Patre et Filio negarent exsistere, sitio Gregoriana, adjectis duabus istis vocibus, 1
verum etiam ex Patre per Filium , contra familia- indaôn tois åv pútois, scilicet hominibus , quæ in
rem priscorum Patrum theologiam . Libere aperle- prisca Rufini translatione nunquam comparuerunt?
que de proposita quastione edisseram ( inquit Blem- Quidquid id est . Tametsi Joannes Damascenus, ad
midas epistola 1 lal) quæ eril, an per Filium Spi- quem schismatici hactenus provocarunt, multis in
rilus sanctus a Palre procedat ; an vero ex Patre locis ( c ) ex recepla Græcis Patribus doctrina ,
absque medio , et non per Filium . Ei priinum qui- Spiritum ex Patre per Filium ætcrna processione 1
dem a muliis sanctis doctoribus traditum fuisse ; exsistere dixerit ; nihilominus quotquot a tempore
secundum a nemine, existimo omnes homines, qui in Cerularii usque ad Beccum pro schismale scripse
sacris Lilleris exercilati sunt, el æquilale diriguntur, runt, uno ſere consensu nullam ex Patre per Fi
comprobaturos. Quod vero in Evangeliis vox illa lium Spiritus (XXIV) sancti processionem astru
inserta non sit , TOŪTO δή to Epóxelpov
Oh το πρόχειρον els avtoriav xerunt, præter temporalem illam manifestationem ,
Tolois, hoc plerique vulgo ad contradicendum arri. concessionemve donorum spiritualium . Sic Michael
piunt. Quocirca lota bac epistola ex sanctorum Psellus, quem schismati Cerularii favisse diximus,
synodorumque sententiis confirmat ex Patre per primo capite theologico, Spiritum ex Patre quidein
Filium exsistere Spiritum sanctum , alque obiler procedere ait, per Filium vero communicari et
oslendit nihil differre si quis dicat ex Patre Filio percipi ab omni re creata, 8.' rioū Meta &t86js
que ipsum esse, aut ex Patre per Filium . Epistola νον , και μεταλαμβανόμενον υπό πάσης κτίσεως.
altera , quam ad Theodorum Ducam imp. dedit : Sic Nicomediensis antistes Nicetas Anselmo Havel
Verum enimvero, inquit, Spiritus sancti processionem bergensi ( d ) respondit eum a Patre per Filium proce
ex Patre per Filium esse mulio jam antea in condere, quoniam daretur per Filium ad sanctificandam
ſessis eral, et usque ad hæc nostra tempora a piis creaturam , vel, juxia alios, quia transiret a Patre per
hominibus asseritur, et veluti commune dogma Eccle- Filium ad sanclificandos homines. Hugo Etherianus
siæ recipitur : Καιρός δε ου
Kalphs od πολύς 15 ου
OÚ TOU;, TIVES (έπα
OU τινες 7:2 •. perinde scribit (e) Nicomediæ antistitem ( sive is
θόν τι γελοιότατον , ή μάλλον ειπείν αθλιώτατον » etas ille sit, sive aliquis alius ) docuisse Spiri
βουλομένοι γάρ εκ περιουσίας ανελεϊν το , εκ του lum per Filium procedere idem esse ac per Filium
Yiou, ouvaverhov avto xal to, ôi* rioù . Sed non diu milli veldari. Sic quoque Andronicus Camaterus in
esi , ex quo nonnulli ridicule, seu melius dicam , famosa illa Hoplotheca sua, seu Armamentario sacro,
miserrime affecti, dum vellent penitus ex filio cujus maxima fuit apud Gracos auctoritas, Cyrilli
Cullere , una cum 20 suslulerunt el per Filium ; Alexandrini in Joelein prophelam locum ( D ) , in
et 101 lunlorumque Palrum documenta , si qua quo Spiritus proprius Filii, et in ipso, et ex ipso esse
captionis ansa dabatur, perverterunt ; sin verò nulla, dicitur, hunc in sensum Transferre conatus est : Ne
ea lanquam quæ cum mullis aliis non convenirent, te lurbet, quod hic astruitur, ex ipso, neque illud de
rejecerunt. Et ubicunque erat, ex Patre sive effundi, processione accipilo, sed de missione, dalione el
sive emapare Spiritum sanctuin , de processione voces suppeditatione. Satis enim id probaverint explicare
acceperunt : ubicunque vero per Filium annexum rintque tol aliæ ejusdem sancti doctrina', quodque
eril, effusionem ibi el emanglionem , et si quid aliud omnes sancli præpositionein ex in Filio, loco illius
simile, pro dono el munere dici contenderunt. Eodem per acciperent. Scribebat Camalerus, vigla drunga
sensu voces φανερούσθαι promicare, εκλάμπειν er- rius, seu vigiliarum præfeclus, Manuele Comneno
plendescere, täpalveov effulgere, interpretalos illos imperatore.
esse tradit in epistola priore. Diim vero in hyjns XLIX . Concerlario Joannis Becci et sociorum cuvi
interpretamenti pristinos auctores inquiro, occur- schismaticis. Insulsa Greg. Cyprii opinio el ulsionem
rit mihi in actis sexta synodi ( b) confessio Macarii ælernam a processione secernentis. haque sub
Antiocheni hæretici Monothelitæ , in qua de Spiri- Joanne Becco hic erat contentionum cardo, an Spiri.
bu sancto sic ail : El in Spiritum sanctum ex Pa- tus a Palre per Filium substantialiter procederet ;
tre procedentene, και δι' Υιού πεφηνός , δηλαδή τοίς nec quidquam aliud inculcare Beccus satagebat ( 9 ),
áropú cois , el per Filiuni micantem , scilicet homi- nisi æternam et hypostaticam Spiritus sancti per
( a ) Ad sac . Bulgariie. (d) Lib. 11 , c. 26.
( 6 ) Act . viii . (e) L. III , c. 11 .
(c ) Lib . I. De fide, 143 ; Dial. cont. Manich. in Apud Joan . Becc . Græc. orth.
p. 432; Epist. de hymn. Tris., p. 497, ( ) Pachym . lib. x1, cap . 55.
Filium a Patre productionem . Is , cum ab Andro- re : quippe cum præter ca quæ modo ante ci
nico seniore patriarchatu ejectus esset , nec exsiliis, tavi, alium sensum non reddant allera istæc loni
nec carceribus, nec ullis cruciatibus ac pænis de- verba quæ Beccus orat. 1 , recital : 'Amà & Yigū
ierreri potuit, quin ad extreinum usque spiritum φυσικώς υπάρχειν, ούμενούν δι' Yίου , και εξ Yίου ,
' 10c ipsum profiterelur. In primis vero convocat την ύπαρξιν έχειν οι ειρηκότες Πατέρες το Πνεύμα
propter quasdam ejus de Gregorio Cyprio patriar- Eynoav. Sed Patres docuerunt Spiritum per Filium,
t la exposta lationes episcoporum , et clericorum , et ex Filio naturaliter exsistere, non item per Filium
necnon imperii procerum coram insperalore con- el ex Filio exsistentiam habere. Quasi vero per Fin ,
5.rsul , cujus Gregorius Constantinopolitanus et lium el ex Filio exsistere, et per Filium 5, el ex Filio
Athanasius Alexandrinus præsides erant, acvcrsili exsistentiam habere , non idem sonent ? Legalur
Beccus ejusque socii Meliliniota et Mclochila , de Beccus l. Il Græc. orthodox. , p. 232. Alia ex eodem .
Spiritus processione disputaverunt. Cumque præter libello erroris plena idem Beccus carpit, in primis
quomdam Nysseni locum (a), quo Spiritus per illum quod assereret , Μηδέν καινόν είναι , μηδέ της των,
φεί contigue est es Patre, διά του προσεχώς, procedere Γραφών συνηθείας αλλότριον, εάν το πνευματικών
dicitur, alterum ex Damasceno (b ) prolulissent, quo χάρισμα άγιον ομωνύμως Πνεύμα καλήται και
perinde asseritur Paler esse per Verbum manife- την ενέργείαν έστιν ότε οικειούται την του ενεργούν
stantis Spiritus productor, προβολείς δια Λόγου τος κλησιν, ώς ή του ηλίου και λαμπάδων αυγή πολ
izçiv :op :xoù Ilve uzdatos, bicque textus, nequidquam a&xis thv toŨ tlou • Nihil esse novi, neque a Seri
reclamante Georgio Moschabar magno charlophy- pturæ consuetudine alieni, ut spirituale donum Spiri
lace, genuinus agnitus esset, utpole in Andronici tus sanctus appellelur : quinimo actionem aliquando
Camateri Iloplotheca sacra citalus, neque de pronomen sibi agentis asciscere, veluti solis splendor et
Cessione alia, nisi de sempiterna intelligendus ve- radius solis nomen sæpenumero oblinet. Quibus
niret, conventu solulo , patriarchæ Gregorio dala ulique verbis significabat æternam Dei actionen
provincia est libelli condendi quo Damasceni dictum quæ personis tribus communis est, Spiritum san
esponeretur, conciliareturque cum aliis istis ejus- ctum quandoque vocitari. Id quod subinde amplius
Jero doctoris verbis ( c ), εκ δε Υιού το Πνεύμα ου declaravit, in opere altero quo tomum suum con
Esporlev, ex Filio autem Spiritum non dicimus. Scri- tra Beccum defendebal, cujus fragmentum amplum
puls lomus in ecclesia palam lectus fuit, quem reperi in Regio cod. 2953, cum hoc lilulo : Ten
imperator ipse, patriarcha aliique nonnulli sub γορίου του Κυπρίου προς Βέκκον Λατινόφρονα · ότι η
scriptionibus suismunierunt ; mullis tamen ideo θεία χάρις, και η έλλαμψις, και η ενέργεια συναΐδιος
reclamantibus, quod in libello enuntiaretur priore εστι το Υιώ, και πηγάζεται εξ αυτού, καθά και εκ
lio Damasceni loco significari Patrem esse Spi- Πατρός , και αυτού του παρακλήτου Θεού Gregorii Cy
ritus per Verbum produclorem , non ut Spiritus per prii in Beccum Latinorum opinionis vindicem . Quod di..
Verbum exsistat, sed ut per illud effulgeat : El xol old vina gratia , effulgentiaque, el operatio, coalerna Filio
του Υιού παράτισι των αγίωνεκπορεύεσθαι το άγιον είι, et ex ipso scaturial velut (XXV] etiam et Ρatre
είρηται, την εις αΐδιον έκφασιν ή λέξις ενταύθα ου el ipsomet Paracleto . Hæc vero nihil nisi in pietatem
την εις το είναι καθαρώς σημαίνειν βούλεται • Licet immuunt, quam Gregorius Palamas paulo post do
apud sanclos quosdam per Filium Spiritus procedere cuit, nempe divinam operationem, quam Debenta
affirmetur, dictio hæc progressum ad effulsionem , deitatem nuncupabant, revera ab ipsa Dei natura
non ad esse, proprie et pure significat. Verba hæc tomi distinctam , ac Deo tribusque personis coaternam
recitat Allatius ( d ) ex oralione iv Josephi Bryennii esse . Quocirca Beccus erralum islud adversarii sui
De Trinitale, aliaque refert post Bryevnium in eum- redarguit allalo capile integro Theodori Abucara
dein sensum convenientia : plura vero Beccus in vicesimo septimo.
libris duobus quibus lomum confulavit. Non capie- Cyprius Palamitis præivit. - Cæterum perversam
bant igitur, inquit Pachymeres, quid tandem esset hanc opinionem lum primum auctore Cyprio prola
discriminis inter productionem Spiritus ad exsisten- tam ſuisse disertis hisce verbis significat : Al veritatis
tuam , et processionem ad sempiternam effulgentiam ; eo qualem se esse dicil præclarus vindex, ' qui nos calum
marime quod Ecclesiæ doctores dirinarum persona . nialores et sanctorum apostolorum convicialores vocal,
rum Filii et Spirilus sancti emanationes ex Patre éx. qui hac ratione res theologicas tractamus, quinam a
ÇIV JENS , l'ulgentias plerumque appellarent. nobis ipse contpellabitur , ο οίκοθεν και από κοιλίας
L. Gregorius Cyprius in crimen a compluribus e νέας άρτι δογμάτων φωνάς τη του Θεού εισηγούμενος
schismaticis vocatur ; Palamilarum hæresim prafor- 'Exxaroiz , qui ex propriis suis el nunc primum e rentre
marit.- Adversus Cyprii comum Joannes Becaus novellas placitorum voces in Ecclesiam Dei introdu -
calamum strinxit, tantamque patriarchæ schisma. xit. Quo Bccci testimonio evincitur, nequaquam al)
tico conflavit invidiam , ut omnes illum in Becci ipso, dum patriarcha ageret , proscriptum fuisse
Sculentiam conspirasse arbitrarentur. Nec ab Palamam ac ipsius errores, tametsi Conibefisius
( a) in epist. ail Ablah . (c) Lib . i De fide, p . 211.

(6) Vid. lib. 1, De fide, p. 143. (d ; Vindic. conc . Ephes., cap . 60.
257 DISSERTATIONES DAMASCENIC E. 249
Hosler in adnotation :ifus ad secundam Auctarii sui LI. Pachymeres schismaticorum sensus improbat.
novissimi partem id allirmaverit : quin polius Pa- - Eodem quoque modo Pachymeres ipse, quo præ
lama Cyprium præivisse , ejusque erraticum dogma serlim auctore hæc omnia reluli, uli minime pro
præformasse. Quamobrem Joannes ille palriarcha , bavit Cyprii expositionem qua Joannis Damasceni
qui Gregoriuia Palamam primum damnavit , aut dictum accipiebalur de productione Spiritus per
Sozopolita fuit, aut, quod verius est, Glycys, qui Filium non ad exsistendum , sed ad effulgendum ;
circa anuum 1316 Constantinopolitanum thronum ila nec illis assensus fuit, qui contenderent ideo
lenuit, usque ad 1320 . Spiritum Filii dici, qnod naturam eamdem ac Filius
Gregorii Cyprii expositio erplosa. – Becci in habeat , vel quod dignis ab eodem suppediteur :
comum lucubrationcs adversariis Gregorii animos Προς τους λέγοντας , ότι διά τούτο λέγεται Πνεύμα
addiderunt . llorum præcipui erant Joannes Chilas Υιού, διά το ομοούσιον, ή διά το χορηγείσθαι υπ ' αύ
metropolita Ephesius , Daniel Cyzicenus, et Then- Toỏ cois à biols. Id in opusculo ostendit, quod Leo
leptus Philadelpliensis, quibus se Muzalo magnus Allatius bis edere non dubitavit ( b ) . Ubi subinde
logothela sociua dedit. Exsial apud Allatium , lib . ir infert , si suppeditari Spiritum a Filio iis qui digni
De consensu, cap. 2, col . 513 , Joannis Chitæ libel sunl, non est causa cur ille sit el dicatur Spiritus
lus quem imperalori oblulit : isque in eausa fuit ut Filii, quemadmodum et Patris, aliam hujusce rei
Cyprius toni sui expositionem scriberet . Theoleptus causam inquirendam esse. Cæteruni si dsi ti toauậv,
patriarchæ objiciebat in tomo vestigia reperiri im , ότι διά του Υιού εκ Πατρός προοδικώς εστι το Πνεύ
piæ nescio cujus doctrinae Marci monachi , qui no μα, και διά την μεσιτείαν του Υιού, δι' ής το τε
men repoboacús productor ambignio perinde sensu Μονογενές φυλάττεται οι , και το Πνεύμα του αιτίου
usurpaverat , ός και αυτός ομωνυμίζει την λέξιν προ .
Eolcus, inquit Pachymeres. Interini qui a Gregorio του Πατρός είναι ουκ απείργεται • Si quid audere li
ceal, hoc affirmari possil , quod per Filium ex Palre
stabant, Athanasium Alexandrinum urgent ul tomo
Spirilus progrediatur, et per naluralem Filii inter
subscribat. Ille vero, sibi salis oui et facultatis non
ventum ; quo et Unigenili ratio illi conservelur, el
esse ad singulas ejus voces explorandas causalur ;
Spiritus a Paire tanquam a causa esse non inipedia
eo maxime quod Constantinopolitanorum mores tur. Sic Pachyn :eres communi suorum doctrinæ
sensusque compertos
cum colloquium non haberet.
exoranti, Gregorio publi
in quo mentem planius refragari non dubitavit , quemadmodum el novo
Cyprii figmento , quod tamen schismatici supinis
suain explicarel, annuil slatim Andronicus, inox
manibus Palama duce amplexi sunt.
vero mutavit menlem , verilus ne idein accideret LII. Tentala sub Andronico juniore reconcilialio .
quod in allera cum Becco concertatione, ex qua res Palamilarum hæresis unioni infensa. Verus ejus ac
Ecclesiæ nibilo pacaliores .evaserant. Verum , ne
patriarcha inauditus daninarelur , confessionem primus parens.Nona synodus yeneralis Græcis schis
maticis . - Ab Andronici son ioris imperio ad Joannis
fidei quam ille conscripserat , in publico conventu
legendam dedit, eaque ab omni erroris suspicione Palæologi tempor nibil quod ad propositum nostrum
immunis judieata est : cui tamen sententiæ Ephe- auineat,memoratu dignum occurrii.Nav ral quidem
Gregoras sub Andronico Juniore lentalam e- se re
sius et Cyzicenus refragati sunt : unde Gregorius pa conciliationem ab episcopis Lalinis duobus qui
Triarchalu cedendum censuit.
CP, venerant , se vero Græcos suos, babita ora ·
Tum imperator , colleclis iterum synodis, tomum tione quain recital , deterruisse variis de causis ,
omnino emendandum atque exponendum decrevit :
quod tamen viri ad hoc operis exsequendum selecti ac præsertim quod Romani omnia sedis suæ ar
bitrio finiri vellent, ac Lalini dialecticis cavillis
non præstiterunt, cum de assignando germano Da
nimium indulgerent, qui ad dogmala sancienda
masceni sensu inter eos non conveniret (a). Ac nocivi essent. Alia quorumdam e nostris lenta
consulto prorsus : nam Cyprius in Apologia sui Inenta omillo nihilo feliciora . Interim Orientalem
lomi illos e suis adversariis egregie refellit, qui
Damascenum dicentem a Patre Spiritum per Ver Ecclesiam Palamitica lues invasil, ex quo robur
bum produci sic interpretarentur, ac si od Aúyou , novuni schismali accessit. Hujus oliin parens fue
per Verbum, xal de lloő, per Filium idem esset ac rat Simeon quidem monasterii Xyloxeri præpositus,
συν τω λόγω, cum Verbo μετά του Υιού , cum Filio, quem juniorem Theologum appellant, cujus se so
el äga rõ rig, una cum Filio. Quam quidem in- cium el vindicem præbuil Nicelas ille Slethalus
terpretationer, lum Patrum sententiis, lum gram- quem cum Michaele Cerulario el Michaele Achri .
malicæ legibus contrariain esse pluribus ostendit dano schisivalis auctorem fuisse diximus. Eamdem
et evincit Ex quibus omnibus sincerus lector agno- hæresim cum ( X.XVI] Gregorius Palamas susci
scel , quam alienus Joannes noster Damascenus tassei, bellum quoque in Latinos cum suis, alque
fuerit a Photii el schismaticorum errore , el quam in primis ulroque Cabasila , Nilo el Nicolao vche.
Latinorum sensui ci doctrinæ consentaneus . mentius indixit, ila ut hoc præsertim nomine ia
(a) Pachyn . lib . 11 , cap. 11.

(6) Lib. ii De consens., p. 517 ; ct 1. I Grac. orth . p. 390.
schismaticorum Synaxario hodieque celebretur. Ephesini sensum liquido exponerent. Nihil lamen
Omnes deinceps patriarchæ el episcopi Græci ad confectum est , ita ut ambæ partes victoriam sibi
5
Palamæ deliria slaluminanda concurrerunt ; ex quo arrogarent. llic minime prætermittendam puto
præsertim Joannes XIII, patriarcha, ea approbavit, Marei Ephesini vocem, quæ in actis Græcis Floren
coacta Constantinopoli synodo, cui Lazarus Miero- tini concilii legitur, recitaturque a Michaele
solymitanus cum Alexandrini et Antiocheni legalis Daca (b) in bunc modum : 'Attadellate aùthe èx
alfaisse fertur, queφue idcirco nona generalis et της ομολογίας της πίστεως , και όπου αν βούλησθε
erumenica apud Grecos audiit. Ιderm praestitiι τιθέσθω, και αδέσθω εν ταις Εκκλησίαις, ώς και ενάλ
Joannis successor Callistus, ac Philotheus in ejus λοτε το (C) , Ο μονογενής Λόγος Θεού αθάνατος
locum subrogatus, qui Palamam velut avitæ fidei unápywv , Expungile dictionem hanc ex fidei Sym
defensorem in sanctos retulit. Hac igitur hæresi bolo et ubicunque libuerit, apponatur, canleturque in
grassante , de unione Ecclesiarami sarcienda parum ecclesiis, sicut et hoc aliud canticum , 1 Unigenilus
cogitabalur, quamvis imperium Byzantinum in dies Filins, Verbum Dei, immortale ersistens , i elc.
collaberelur. Obstabat etiam diutinum inter Latinos Nondum cogitarat Ephesius vocem Filioque , uli
dissidium , quo tres pontifices Romanam sedem sibi posthac ausus est , blasphemiæ et hæresis insimu
vindicarent . lare. Post collationes tredecim , Latini tandem ob
Lill. Concilium Florentinum , Ferrariæ inchoa- Linuerunt, ut dimissis de additamento concertationi
tum. - Post Constantiense Concilium , Martino V bus, de significatione vocis, seu de ipsomet dogmate
pontifice, de utriusque Ecclesiæ pace iterum tracta - tractaretur : ila lamen ut si opus foret, hoc capul
lum est, ac sub Eugenio IV , generali synodo Fer- revocaretur ad examen .
rariam convocata , Joannes imperator cum patriar- LIV . Marcus Ephesius cum provinciali disputat.
cha aliisque præsulibus Græcis , quorum aliqui Translato ilaqueFlorentiam concilio, de processione
patriarcharum Orientis vices gererent, illuc acces- Spiritus sapcti stalim egerunt. Disputationem auspi
sere. Post nonnullas velitationes de purgatorio, in catus est Joannes de Monte Nigro, provincialis provin
quibus Marcus Eugenicus metropolita Ephesius, ciæ Lombardiæ ordinis Prædicalorum : atque explica
Lamelsi multa adversus dogma noslrum prolule- to ab Ephesio verbi procederegenuino sensu, Joannes
rat (a) , uliro fassus est, levi discrimine utramque allegavit Epiphanii locum (d) quo Spiritus a Patre et
Ecclesiam bac in parte dissidere ; inchoata tandem Filio esse dicitur. Negavit Ephesius perinde esse , ac
synodo, de adjecia Symbolo voce Filioque diu dis- cipere Spiritum a Patre et Filio ut sit et exsislat, al
pntalum est , affirmantibus scilicet Græcis hanc vel que a Patre et Filio esse : quin elsi Spiritus dicatur
unicam fuisse schismatis causam . Ephesinæ subse- esse a Patre et Filio, non tamen ex hypostasibus sive
quentiumque synodorum decreta Græci recitarunt, subsistentiis Patris et Filii . Quasi vero Patris nomine
quæ Latini sic interprelali sunt, ut iis solummodo persona Patris, el Filii nomine persona Filii non indi
Felilum fuerit alteram fidem seu formulam conscribi, centur : quamvis, ut docetAnselmus,Spiritus sanctus
quæ minus consona forel Christianæ doctrinæ , non a Patre et Filio non progrediatur, qua duæ persona
quæ eam explicatius enuntịaret. Symbolum quippe sunt, sed qua unum substantia sunt. Sessione 20 ,
Constantinopolitanum , etsi perfectum erat quoad provincialis testimonium istud Basilii objecit ex lib.
capita, at non quoad explanationem , propter hære- JII Contra Eunomium : Cur enim necesse sit , si di .
ses quæ essent einersuræ : quin et illud hodie re- gnitale et ordine terlins est Spiritus , lertium quoque
citari cum his vocibus , Deum de Deo , de cælis , se- natura ipsum esse ? 'Αξιώματι μεν γαρ δεύτερον
cundum Scripturas, quæ velerum scripla non habent. του Υιού, παρ' αυτού τουείναι έχον , και παρ' αυτού
Quæ omnia multis exemplis contirmabant Andreas λαμβάνουν και αναγγέλλον ημίν, και όλως εξ αιτίας
Colossensis seu Rhodius archiepiscopus,, ex ordine εκείνης εξημμένον παραδίδωσιν και της ευσεβείας λό
Prædicatorum , Joannes Forojuliensis ex ordine Mi- yos. Nam dignitate esse secundum a Filio, cum ha
norum , et Julianus cardinalis. Andreas adjectam ante beal esse ab ipso, alque ab ipso accipiat, el annuntiet
!
sextam synodo Symbolo fuisse vocem Filioque nobis , alque omnino ab illa causa dependeat , sermo
concludebat ex epistola sancti Maximi ad Marinum , pietatis tradit. Ephesius codicem ex quo lucus iste
quam tamen alii uti mutilam non censerent atmil excerptus erat , depravaluin conlendit, ut el alios
lendam : quia nempe in ea negaretur Filius esse qualuor, quos Constantinopoli exslare noverat , in
Spiritus sancti causa . Julianus velustum codicem quibus hæc eadem verba legerentur. His porro
Latinæ interpretationis septimi concilii objecit , in mille alios antiquitale spectabiles adversari aiebal ,
quo Symbolum cum voce Filioque legerelur. Codi- qui nequaquam haberent : Spiritum accipere a Fi
cis vero auctoritatem Gemistus Pletho exsufllavit , lio ut exsistat, el ex eo tanquam ex causa pendere.
1
quippe cum nunquam Romani aflirmassent addila. Quocirca Joseplius Meibonensis Marco exprobrat,
mento favisse septimam synodum. Alia urgenlissi- quod quasvis Patrum sententias auctoritalesve quæ
via cardinalis erudile et copiose dixit, quæ canonis Latinis faverent, perinde aut corruptas, aul conti
(a) Syrop. Hist. conc. Flor. , sect . 5 , cap . 15. Hist . , c . 18 , cl llorolng. Græc. p. 182.
(b) liisi. c. 32. (d) In Ancoralo.
(c) De isto cantico vide Niccph . Call . lib. XVII .
clas esse, non sine conviciis, effuliret. Cæterun Ba- intenta essel sententia , confusi recessislis : el jam
silii locus, ut a Joanne cilalus fuit , non legitur in non le pudel dicere , Latinorum dogma abs te de
cditis, nec Combelisius codicem ullum indicat, in monstratum esse absurdum ?
quo habeatur velut in Florentino concilio cilatus LVI . Post multas hinc inde concertationes co
ſuit. Veruin Hugo Etherianus (a) anle trecentos cir- landem ventum est , ut provincialis declarationem
citer annos hunc eundeni Basilii locum Constanti- cjusmodi pronuntiaret : Nos sequimur apostolicam
nopoli Græcis objecerat. Joannes Beccus in qui. sedem , unam novimus causam Filii et Spiritus
busdam codicibus eum repererat integrum ( 6) , in sancti , Patrem .... Idcirco Romana Ecclesia non
nonnullis abrasum. Εύρηνται γάρ τινες βίβλοι, εξ ών credit duo principia , vel duas causas , sed unui
διαγέγραπται το παρ' αυτου το είναι έχον , κ. principium et unam causam . Eos vero qui asserunt
7. . Corlex ille quem Joannes de Monte Nigro præ duo principia , el duas causas , anathematizamus .
manibus habebat, ante sexcenlos annos , adeoque lloc Joannis dictum Græcis admodum placuit ,
ante Cerularianum schisma, fuisse exaratus dice- atque , imperatore ita postulante , scripto affirma .
batur. Alterum ejusdem ælalis ( XXVII ] a Lalinis vit , hanc esse suam fidem , unam esse Filii et
citalum acia synodi leslantur, Manuel quoque Ca- Spiritus sancti causam , Patrem . Tum pelierunt ,
lecas (c) , dudum anle Florentinam synodum eum- ut epistolam sancti Maximi ad Marinum nostri
dem locum Basilio perinde vindicarat, auctoritate admitterent, in qua non modo aflirmalur unum
vetustissimorum codicum , quos anle schisma scriplos esse Filii et Spirilus sancli causam , Palrem scilicel ,
esse nullus posset ambigere ; quorum nonnulli oblit . verum etiam additur, non quod (Romani) Filium
lerati cernerentur ; ferro contra scripturam adhibito Spirilus sancti causam faciani. Lalini vero Maxim :
ab iis, qui dictum hoc doctoris , ceu spurium rejice- verba sic interpretanda censuerunt : Neque ipsi
rent. Inter mulla quæ hic auctor subjungit, ut dicimus Filium primordialem Spiritus causam :
evincat genuinam esse lectionem quam felusti illi unam quippe asserimus Filii el Spirilus causam ,
codices præferebant , hoc mihi urgentissimum vi- Palrem , illius quidem sccundum generationen , hu
sum fuil. Si ex Patre solo Spiritum esse Basilius jus vero secundum processionem : set ut communio
nem identitatemque essentiæ nos quoque significemus,
credidisset, quid prohibebat dicere, quia sicut Fi .
lius ordine et dignitate secundus est a Patre, quo- el Spirilum sanctum procedere per Filium asseri .
niain ab eo habet esse : ita et sanclus Spirilus or- mus , el inseparabilem esse ab hypostasibus substan
dine et dignitate secundus itidem a Patre est ? lloc lian aperle fateamur . Deinde convenientibus ile
enim præslitulo , eſticacissime concludere poterat rum Græcis et Latinis , illi propter confessionem
adversus Eunomium , Spiritum non esse lacluram Tharasii, in qua dicitur Spiritus ex Patreper Filium
Filii, quia Filius nihil ad ejus exsistentiam conferret . procedere , contendebant ut nostri iisdem verbis
LV. Quantum vero schismaticorum causæ in- fidem suam enuntiarent. Al Lalini bene exposue
commodaret ille , de quo nunc agimus , Basilii runt illud , per, sicut volebant , inquil Grecus ac .
locus , baud vane colliget quis ex facinore inini- lorum synodi scriptor, dicentes : Vox isla , &ià, per ,
stri cujusdam archiepiscopi Nicomediensis , quod estne diversa ab èx , ex , annor ? Respondent Graci :
Josephus Methonensis refert in responsione ad Diversa est . Dicunt Latini : Si ergo alia est aclio
libellum Marci Ephesii : Quando misistis , inquit, præposilionis, ex, el alia aclio præpositionis , per ,
Nicomediensis præsulis ministrum , ut afferrel co erunt juxla responsionem duæ acciones, allera Patris
dicem S. Basilii , in quo dictum illud habetur, tis allera Filii : al hoc inconveniens est ; verum pril
γάρ ανάγκης και τα εξής . (tur enim necesse est, etc. posilionem per nulla ratione admillimus, limentes
Ille vero , sive malitia sua permolus , sive eliam a ne per canalem el per instrumentum dicalur. Qua
vobis admonitus , voluut occulere veritalem , atque circa Latini sententiam suam duobus in scriptis
accepto codice venit ad ſenestram , cogitans dictum tradiderunt , quæ a Græcis rejecta sunt , eo q1101
illud abradere , signatoque folio , in quo sententia
5 in utroque Filius esse Spiritus sancti causa com
habebulur, cultellum quærebat, quo illam eraderet. tiarelur. Tum vicissim Græci schedulam exbi
Al vero Spiritus veritatis non permisil id fieri, ne
>
buere in qua dicebant Filium emillere Spiritumu
verilas exslingueretur. Excital ergo pantem auram sanctum , el ex se scalurientem effundere : Spirilum a
per quam facium est , ut folio in quo dictum in- Filio emilli, profluere, effundi. Sic strictim summan
eral, mulalo , aliud se oſſerrel. Ille festinans aliud formulæ eorum refert Græcus scriptor actorum
expunxit pro alio. Deinde celeri gressu reversus ad synodi, addilqne banc admissam a Laiinis non
synodum , audacter ibat ad convincendos Latinos. fuisse : quoniam ipsis minime compertum erat ,
Ui vero Paler ejus librum aperuit , el integram quo sensu Spiritus effundi, scuturire , emilli, pro .
senlenliam vidit , torve in ministrum intuens , ren fuere affirmaretur. Auaimus enim , inquit Julianus
commonstrabat. At ille tremebundus clamavit : « Ila cardinalis , hæc secundæ cujusdam et temporalis esse
mihi , Domine, prosit lua benedictio , derasi illam . processionis : nos aulem dicimus sancios Patres
Quomodo autem rursus integru sit ignoro. , lic cum unam lantum asserere processionem in produccione
(a) Lib. II , c . 13 . Theod .

(6) Becc. oral. 1 , de unione Ecela , ci lib , ii ad ( c) Lib . I coni. Græc.
Spiritus sancii. Hunc autem effusionem ex filio rire ab ælerno secundum substantiam et personam
esse non secundam. Verum libel polius integram intelligerent , nec ne. 70 Quid verbum scaturire
ipsam Græcorum formulam transcribere , uti re- significarent , an substantiam divinam et subsi
fertur a Syropulo , sect. 8, a quo insuper addisci- slentiam personaleni a Filio trabere : an idem quod
mus ejus auctorem ſuisse doctorem Georgium procedere , vel aliquo sensu differal , el in quo
Scholarium , de quo vus erit dicendi locus. Quo- nam sensu . 8° An dicendo Spiritum ab utroque,
niam nos Græci antehac arbitrabamur Latinos affir- nenipe a Palre per Filium , substantialiter etiam
mare Spiritum sanctum a Patre el a Filio proce- el ælerne hoc intelligerent. 9 ° Quid sibi vellet illud,
dere tanquam a duobus principiis aut spiramentis substantialiter ab utroque profundi : an habere et
duobus , el præterea non affirmare Patrem esse prin- sumere substantialiter ab utroque : an diferant,
cipium et fontem totius deilatis, Filii nempe el Spi. et in quo sensu diferanı profundi, et , procedere.
>
riius sancti ; propierea nos et ab additamento, seu a 10° An absolute el sine cominentario vera sit hæc
9
rocula quam Symbolo explicationis causa adjiciunt , propositio : Spiritus sanctus procedit ac pruſun .
pariler el ab eorum communione cavimus. Nunc ditur æternum a Patre et Filio , sine bac decla
autem in hanc sacram el acumenicam synodum ratione , Paire per Filium . An , per, significaret
congregati, singulari Dei gratia , ut sancia inter Filium esse Spiritus sancti causam et principium .
nos unio procurelur, post mullas hac illac ventilatas 12º An dicendo , unimur, Latinorum doctrinam et
quæstiones , el disputationes, productaque in medium confessionem amplecterentur. Isthæc dubia Græcis
quam plurima lestimonia, e sacris Lilleris simul et e admodum displicuere , alque , ut opinor, in causa
sanctis Ecclesiæ doctoribus : nos quidem Larini pro- fuere ut Georgius Scholarius , qui promovendæ
fitemur, id quod nos dicimus , Spiritum a Paire et unioni naviler operam hactenus posueral , retror
Filio procedere , non eo sensu dicere , quasi aut Pa- sum paulatim abierit , el antequam utriusque Ec
trem excludamus, quominus sit principium el fons clesiæ concordia sanciretur , Venetias cum Demo
lotius Deitatis Filii et Spiritus sancii , aut quasi
. trio despota imperatoris fratre et Gemisto Phle
credamus illud , Spiritum sanclum ex Filio proce- Thone decesserit , quemadmodum narratur a Sy .
dere ; non accepisse Filium a Paire : aut quasi duo ropulo (a ). Sed non infestiorem alium Florentinæ .
principia , aut duas productiones Spiritus sancti pacis adversarium Ecclesia posthac experta est .
exhibeamus : sed confitemur Spirilum sanctum a LVII . Mussanlibus ob Lalinorum responsionem
Patre el filio tanquam ab uno principio , el una 9 Græcis , eaque Patrum voccs reprobalas causanti
(XXVIII ]singulari productione,ab eterno profluxisse : bus , cum nibil conficeretur, nostri landein obli
similiter et nos Græci asserimus Spiritum sanctum nuerunt, Occidentalium doctorum sententias et
a Peire procedere , proprium autem esse Filii ei ab dicta malurius expendi ; quod ubi præstilum fuil,
illo promanare , el ab ulroque , scilicet a Patre per patriarcha , qui averso antehac animo fuerat a
Pilium, secundum substantiam profundi profitebanur dogmale Latinorum , coacio suorum cælu suffra
el credebamus. El nunc in muluam unionem coalesci- gium hoc in scriptis dedit , quod Syropulus re
mus , el charitate divina conjungimus. Quin et hoc fert (0 ) : Επειδή ηκούσαμεν τά ρητά των αγίων
ut specimen damus invicem propriæ fidei et confes. Matégov tūv 'Avato, exūv και Δυτικών , τα μεν
sionis , et utul nemo ab alternatrius communione absti- λέγοντα ,, us
ως εκπορεύεται! το Πνεύμα το άγιον εκ του
nere in postremum debeai dijudicamus : sed vursun Πατρός και του Υιού , τα δε εκ Πατρός δι' Υιού, ει.
nruluo paciscinur elunum sensum amplectiniur, και έστι το, διά του Υιού, ταυτόν τώ, εκ του Υιού ,
alque in unam Ecclesiam Dei favente gratia , omnes και το , εκ του Υιού, ταυτόν το διά του Υιού ,
Tedintegrantur. FormulaItec scholarii , patriarcise
>
όμως ήμείς το, εκ του Υιού ,αφέντες λέγομεν, ότι το
et majori Graecorum parti arridebat , atquein pri- Πνεύμα το άγιον εκπορεύεται εκ του Πατρός διά
mis Bessarioni et Isidoro Ruthenorum metropo » του Υιού αϊδίως και ουσιωδώς, ώς από μιάς αρχής
litæ , nonnullis tamen refragantibus. Quæ porro και αιτίας της , διά, ενταύθα σημαινούσης αιτίαν
in ea nostri carpserint , Syropulus ex ipsorum επί της του αγίου Πνεύματος εκπορεύσεως : Quan
scripto recitat. 1. Quærebant an ulterius ab addi. doquidem dicta audivimus SS. Patrum Ecclesiæ lam
lamenic , seu explicatione refugere deberent , cum
. Orientalis quam Occidentalis quorum hi Spiritum san
pro coniperlo baberent Latinos principia duo non clum a Paire et Filio procedere asseverant, illi a Palie
profileri, 2. An veram esse crederent fidein Lati per Filium .: quanquain idem est , a Filio , quod, per
norum , et in ean desiderarent fædus pangere . Filium ; el per Filium ; quod , ex filio : nos la
30 An Spiritum a Patre solo procedere profiteren : men dimissa voce hac , ex Filio , profitemur Spiri
lur, et non perinde a Filio. 4 • An dicendo Spiri- tum sanctum procedere a Patre per Filiun , ab æler
9
lum esse proprium Filii , nudam consubstantiali- nitale et secundum substantiam tanquam ab uno
latem amborum intelligerent: an eum a Filio æque principio el causa , præpositione , per, illic causam
ac a Paire æleroum esse trahere. 5° An dicendo significante in processione Spiritus sancii. Patriar
ab eo scaturire, illud , ab eo , ad Patrem , an ad che assensi sunt præsules alii , præter quinque ,
Filium referrelur. 6 ° Si ad Filium , utrum scalu- in quibus erat Ephesius. Tum subinde imperator
( a) Syrop. scct. 9, c. 11 . (6) Sccl. 9, cap. I.
255 DISSERTATIONES DAMASCENIC E.
256
sermonem ad omnes habuit de unione , ea tamen αγιασμός , και το βασιλικών αξίωμα , εκ Πατρός
conditione , el lege , ul a Lalinis sui non cogeren- διά του Μονογενούς επί το Πνεύμα διήκει • Bonitas ,
•
lur additamentum Symbolo apponere : Y Tuxeljévou sanctilasque naturalis , et regia dignitas ex Patre
του μήτε αναγκάσαι ημάς τους Λατίνους προσθείναι per Filium et Spiritum pertransit . Quæ proſecto
εν τώ ιερώ Συμβόλω ημών την προσθήκην αυτών, omnia , velint nolint schismatici , nonnullam ,
nec Ecclesiæ sur ritus immulare . Narrat Syropulus, cum mediani, lum causæ principiive rationem in
quæ sibi patriarcha dixerit , ul se ad suscriben- Duunt, ut Spiritum sanctum Filius cum Patre prin
dum unioni pelliceret ; scilicet genuina esse Occi- cípio una producal et enillat. Nec oboli æstimar
dentalium Palrum scripla : se legisse Athanasium dum est quod subjungit Marcus , secundum Dama 1
idem affirmantem ; Cyrillum ilem variis in locis ; scenium Spiritum esse Filii comilem συμπαρομαρ
Epiphanium quoque , cujus erpressie adeo voces teiv. Nam boc verbo nihil aliud significatur , nisi 1
essent , ul Joseph , monachus ei didascalus (sive Filium , nec tempore , nec natura esse Spiritu an
>
doctor) , ingenue aliquando fassus esset , habere se leriorem . Quo sensu Basilius negal Spiritum san
quid ad aliorum Patrum loca responderet ; ad Epi- ctum υπαριθμείσθαι subnumerari Filio. Non minus
plianii vero, nilil , εις αυτόν δε τον άγιόν μου insulsum est id quod in prædicio illo libello siio
oux &xw tl elteiv . ita ut qualibet Patris illius sen- suggerebat Ephesius , Spiritum aliam relationem
lentiæ non astipularelur , consentaneum tamen esset ad Filium non habere , nisi quatenus cum filio
quæ ille doceret sequi. Interim vero patriarcha , innolescit : Ουκ άρα σχέσιν ετέραν προς Υιον έχει
dum duorum triumve episcoporum assensionem το Πνεύμα το άγιον, ή το μετ' αυτού γνωρίζε
obtinere studet et exspectat , senio tandem con- obar. Nam relativa simul cognosci , relationis pro
lectus moritur, relicia schedula , qua significa- prielas solum est , non ipsa relatio , quæ aliud
bat , el dejerabat , se omnia sentire, quæ sentit et fundamentum habet. Unde ut simul cognoscantur ,
docet catholica el apostolica Ecclesia Domini nostri oportet ut unum ex alio originem habeal : Grego
Jesu Christi , senioris Romæ : llávta oŭv ötiva vosi rio Nysscno docente , personas divinas ad se mu
και άτινα δογματίζει η καθολική και αποστολική tuo referri et distingui , κατά το αίτιον και το
>
'Εκκλησία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού της αιτιατόν ,
πρεσβυτέρας Ρώμης, και αυτός εγώ νοώ και επί LVIII. Definitio synodi Florentine . - Synodus
τούτοις με συμπειθόμενον αφιερώνω . Ρost ejus ob- itaque, finitis controversiis , de processione Spiri
ilum omnes demum de clero unioni consenserunt , liis sancti hoc decretum dedit : Definimus Spirituan
præter unum Epbesium , qui Latinorum Patrum sanctum ex Palre el Filio æternaliter esse, el essen
auctoritates a nostris corruptas el falsalas afir- liam suam suumque esse subsistens habere ex Paire
maret , Græcorum vero , quæ per Filium Spiritum simul et Filio, et ex ulroque æternaliter lunquam
sanctum procedere eſferrent , ila interpretandas ab uno principio el una spiratione procedere : decla
duceret , ac si , per Filium , idem essel alque una rantes, quod id quod sancli doclores et Patres di
cum Filio , el veluli Filius , licet una generatione ,
>
cunt, ex Patre per Filium procedere Spiritum san
[XXIX] τουτέστι ( μετά του Υιού, και ως ο Υιός, ει clum , ad hanc intelligentiam tendil, ut per hoc
xal ou yevvntūs, necnon quia per Filium effulgel , significetur, Filium quoque esse, secundum Græcos
donaturque hominibus. Quemadmodum etiam ipse quidem causam , secundum Latinos vero principium
rursum declaravit in confessione suæ qualiscun. subsistentiæ Spirilus sancti, sicut el Patrem. Et
que fidei , quam contra synodum edidit. Quasi quoniam omnia quæ Patris sunt, Pater ipse Filio
vero grammaticis ullis unquam auditum sit , præ- suo unigenilo gignendo dedit præter esse Patrem ,
positionem lá , per, si componatur cum patrio casu, hoc ipsum quod Spiritus sanctus procedit ex Filio
idem aliquando sonare quod usta, cum. Quinimo ipse Filius alernaliter habet , a quo eliam æternali
omncs aguoscunt ea significari idem quod Lalinis ler genitus est . Definimus insuper explicationem 1
per, ex> , inter, atque adeo vel causam vel medium verborum illorum Filioque, verilalis declarandæ ED
exprimi. Ald, ÕTE JUVTársetai Tă rev!x1 , inquit Pba- gralia, el imminente lunc necessilale, licite el ratio
vorinus', LESITEÚOVTÓs Coti. Quapropter Damasco nabiliter Symbolo fuisse apposilam . Is fuit Floren .
nus , cap. 13 , lib. i De fide orth. , postquam ex Linæ synodi exitus , cujus definitionibus utinami
Basilio dixit Spiritum esse imaginem Filii , veluti Græci stelissent. Verum artibus suasionibusque
Filius , Patris (quo nempe docemur Spiritum ex Marci præsertim Ephesii factum est (b), ul non
Filio derivari) mox subjungil : Deus est Spiritus r !odo Byzantinum vulgus, sed el tres Orientalium
sanctus , 8c' rioũ tõ llatpl ouvanttóuevov , qui per sedium patriarchæ sancitæ unioni repugnarint,
Filium Patri connectitur. Id quod anle illum Basi- dato synodali decrelo, quo Melrophanem Josephi
lius magnus pronuntiarat (a) . Unus aulem Spiritus Constantinopolitani, qui Florentiæ diem obieral,
sanctus , δι' ενός Υιού το ένι Πατρί συναπτόμε- successorem , pacis et icti læderis observantissi .
yov, qui per unum Filium uni Patri connectitur. Et mum , et Florentinos Patres diris devoveruni, at
rursum : Η φυσική αγαθότης , και ο κατά φύσιν que imperatorem acerbe perstrinxerunt. Quam
(a) De Spir, sancio, c . 18. (5 ) Apud Allat . lib . 1. De consensu , c . 4.
DISSERTATIO I. 258
257
obrem Eugenius papa viros quosdam Byzantium Scholarius, nec ipsi tunc adesse cupientes. Quam
ad Græcos misit, inquit Laonicus Chalcocondylas, addictus deinceps schismati fuerit, scripta ipsius
lib. vi , ut cum his in colloquium venirent , qui syno- quae adversus Latinos edidit, satis superque
dum el concordiam in Italia faciam non admitte- ostendunt. Michael Ducas clare etiam indical ( ),
bant. Nam Marcus Ephesi episcopus, et Scholarius Georgium Scholarium , qui Florentiam petiit,
Græcorum doctissimus, nequidem ab initio Latino- aliud non fuisse a schismatico . Adfuerunt e sena
rum dogmali consentire voluerunt. Ubi ad collo- loribus, inquit , Gemislus Lacedæmonius, Tetoprio;
quium rentum est , Romani nihil efficere poluerunt, ο Σχολάριος και καθολικός κριτής ,Georgius Schola .
ac, re inſecta, domum rerersi sunt. Superest hodie rius et universalis judex. Alqui Georgium schisma
Georgii Scholarii liber: De processione Spiritus san- licum universalis judicis munere functum esse,
eri, in quo momenta omnia tractal, de quibus per ipsomet teste superius observavimus. Hic etiam
dies quindecim , ut ipse ait, petde ola ) EEELS TÉVTE obiler notandum articulum , et præpositionem
zal dexa, in palatio disputarat cum apostolico xal, el,
, apud Ducam innuere, scholarii nuncupa
nuntio, episcopo Cortonensi, et quodam theologiæ tione, non familie cogliomen , sed dignitatem si
magistro coram imperatore Joanne, Theodoro gnilicari, contra ac contendil Allatius. Post reditum
despola, patriarcha Gregorio (qui Metrophani in patriam , aliquandiu rursum Georgius, ut im
successerat) cardinale item , aliisque cum Græcis, peratori morein gereret, unioni consentire visus
Tum Lalinis : cum nempe ipse tunc temporis essel, fuil, alque huic ælali consignari possunt quæ ad
καθολικός σεκρετάριος του βασιλέως , ab aniversis versus Phlethonem scripsit de Spiritus saneli
secretis, seu secretarius uuiversalis imperatoris, et processione ex Filio, quam Gemistus philosophicis
xaboàıxde xpuens
καθολικός κριτής tūv 'Puualwv, universalis judex
των Ρωμαίων, argumentis impugnaverat. Verum statim ad schi
imperii , και διδάσκων εν τώ τρικλίνω του βασιλέως sma revocalus est , epistola, ut autumo, Marci
xati trpasx eutv exáotn
παρασκευήν Teapouons tñs
εκάστηνy,, παρούσης συγκλή-
της ouyxan Ephesii, quæ multis in bibliothecis visitur, edita
του , τον λόγον του Θεού, et quibuslibet sectis (eriis que est a Leone Allatio in Exercitationibus ad .
in triclinio imperatoris coram senalu , de rebus di versus Creyghtonum , exerc. 7. Quantum voluptatis
vinis sermonem haberet. Hæc de se suoque opere el lætiliæ nobis allulisli, cum reclam fidem el piam
propria manu scripsit, leslalusque est Scholarius, palriamque sententiam amplexus es, el condemnale
ui legere est in capite codicis Regii , n. 2956, in ab injustis judicibus patrocinium suscepisti, inquit
quo hic ipsius liber accuratior exstat, el magis Eugenicus, lantum e contrario irisiilia el merore
integer, quam in editione Londinensi. repleri sumus, cum ad aures nostras pervenil, le
LIX. De Georgio Scholario . - Ex his quæ hacte rursum alterala ſacie pugnantia lenere el loqui, et
nus de Georgio Scholario diximus, refelli pos- cum pessimis æconomis una conflueread procuranda
supl Leo Allatius, aliique viri eruditi (a ) ; ubi media unionis et fæderis. Totis hisce lilleris pro
pugnant Scholarium hunc diversum esse ab illo bus ille magister discipulum adhortatur, ut syno
Georgio Scholario, qui Florentinie synodo inter dum , quæ Florentini decreti firmandi causa , Con
fuit, et pacis ineundæ sequestram se præbuit. Quod stantinopoli cogebatur, veluti Caiphæ consessum
ut conficiant, Scholarium schismaticum in Italiam vilet, et, posthabitis sæculi vanis, secedat in
ad synodum convenisse negant. Ipse tamen Scho deserlun . Præceploris votis obsecutus est Schola
larius schisinalicus multis in locis operum suo- rius, el schisma verbo scriptisquc palam propu
rum , quæ manu exarata in bibliothecis asservan gnavit : cumque conaliis sui haud satis pro volun
tur, lestatur se Florentiam in ltaliam ad synodum lale procederent , in monasterium Pantocratoris
com aliis perrexisse. Insuper ex Syropulo constat (g.d. Omnipotentis Dei ) assumpto Gennadii no
Georgium illum Scholarium , qui Florentiam cum mine, secessit (c). Cum aulem sub Constantino ,
aliis accesserat, quique egregiam aliquandiu postremo Græcorum imperatore , pro instauranda
unioni promovendæ operam navarat, eamdem unione colloquia iterum baberentur, e cella , in
poslea deseruisse , el (XXX | Venetias cum Deme quo reclusus agebat , adversus Florentinum decre
trio despota el Gemisto Phlethone ante profugisse , tum , cum sermonc, tum scriptis certabat. Genna
quam pacis decretum conderelur. Verba Syropuli dium hunc, seu Georgium Scholarium , sacris or
hæc sunt ; Despota post quatriduanum a morte dinibus ea lempestate fuisse initiatum , nullo
(Josephi patriarchæ ) Venetias abscessit, annonæ monumento constat. Quamobrem per quam com
stipendio posthabito , ne subscriplioni , aut unioni mode de ipso intelligendus venit Georgius Phranza ,
interesse cogeretur ; απήλθον δε μετ' αυτού και cum narrat (d), expugnata Constantinopoli , sul
οι σοφώτατου διδάσκαλοι ; ό τε Γεμιστός , και ο lano Mahumeto sic annuente , episcopos, qui forte
Σχολάριος , μηδε αυτοί παρείναι βουλόμενοι εικgue uderant, paucosque de clericis et laicis, sapientissi
: cumilati sunt doctorum sapientissimi Gemistas el mum doctissimumque Georgiuin Scholarium , etiam
(a) Leo Allat. lib. ii De cons ., c. 5, 6 ; ejusdem ( 6) llist. c . 31 .

Diatrib . de Georgiis, et Exerc. adv. Creyglı. 7 ; ic) Duc. Mieli. cap. 33.
Syrɔp. Hist. conc . Flor . , sect. 9. lil) Lib . III , c . 19.
.
259 DISSERTATIONES DAMASCENICE . 260

num laicum, elegisse, quein el Gennadium muralo Yίον του Θεού , μή μόνον ενούσθαι , τώ εκ της αρχής
nomine nuncuparunt. Ubi eliam notatu dignissimum προϊέναι , μηδε ταύτη μόνον την [XXXI] Τριάδα συν
est illud epithelum , doctissimum , sapientissimum άπτεσθαι , αλλά το διά θατέρου προϊέναι θάτερον:
que, quod a scriptoribus Græcis vulgo attribulum Volunt siquidem theologiæ leges, ut Spirilus sancius
est Georgio schismatico ; quemadmodum ex supra el Dei Filius uniantur, non modo qua ex principio
citatis eorum testimoniis colligi potest. Hæc si ita eodem procedunt, neque hac ratione solum Trinitatein
sunt, Gennadius ille Phranzæ perperam ab Allatio copulari ; verum etiam qua alterum per alterum pro .
confunditur cum altero Gennadio, qui postulatus ducilur, et, ut ila dicam , ordine minime perturbato
ſueral successor Josephi patriarchæ . Nam Syropu- commiscetur. Hoc sensu præpositionem et , quam
lus lestis est locuples, Gennadium istuin lunc Europæi Patres usurpare amant, locouvauelv tn.
Lemporis , sive quando Græci ex Italia regressiu, aqualis esse virtutis et significantiæ ac præposi
sunt laicum nequaquam fuisse, sed monasterii tionem , per. - Id quod cxemplo, rudi quidem et
-
Balopaedii præpositum el presbyterum . In hæc tria corporeo, non lamen admodum ineplo, quod san .
nomina consenserant, in Trapezuntium , Cyzicenum , cli Patres, Græci præsertim , frequenter adhibue
valody tepon yoúuevOV toŨ Batontacôlou tov le pouóva- runt, conatur edisserere : pula oculi seu scalebræ,
Xov xūpov Tevváolov, et Batopadii præfectum hiero- fontis, el fluvii ; ilemque radicis, rami et fruclus ,
monachum domnum Gennadium . Sed neque hoc ut nempe quemadmodum Quvius ex scatebra per
lempore Scholarius Gennadii nomen assumpserat. fontem proſluit, ut fructus a radice per ramum
Cæterum quo animo lanlo studio Georgius Schola- indisjunctim protruditur, sic Spiritus absque ulla
rius ictum Florentiæ, et Constantinopoli semel al intercapedine vel naturæ vel loci vel temporis,
que iterum firmatum fædus ex transverso pelere ex Patre per Filium procedat, atque hujus proces.
aggressus sit, aperit nobis Leonardus Chiensis, sionis ergo , cum Patri, tum Filio conjungatur.
archiepiscopus Mitylenæus, epistola ad Nicolaum V, Ex quo sequitur, el quemadmodum ramus fecun
de urbis Constantinopoleos jactura el captivitale : dilatem suam accepit a radice, ut fructus ex ipso
Aiebantquidem magnules , inquit, quorum cruor ho- protrudalur : sic quoque Paler ſecundilalem Filio
slili gladio jam irrigat terram : detur summo ponti- communicet , ut ex eo, aut per eum Spiritus pro
fici commemorationis honos : sed decretum Floren ducatur, atque adeo Filius suo modo principiura
linæ synodi non legatur. Cur hoc hypocrila ? Ui de sit Spiritus sancti , tametsi non primordiale.
lealur, inquit, ex decreto, quod Spiritus sancius augue 20 Scholarius (6) concedit sanctos Patres, quando
ex Fikio, quemadmodum ex Patre procedit . Cur item dixerunt per Filium procedere Spiritum , processio
hypocrita ? ne errasse videanturGræci, si dicant ( id nem quamdam ex Filio innuisse ; at non qua Spi
est objiciant Latinis ) duos Spiritus sancii produ- riliis in se subsislal , sed qua distinguatur secerna
clores . Sed cur hoc ilem oro , hypocrita ? Ne delur
ei, qui tolam sibi ex officio captare cupit gloriam turque a Filio , εν τω δι' Υιού εκπορεύεσθαι Πνεύ
μα , νοείται πρόοδός τις εκ του Υιού , ουχ ένεκα του
(( Isidoro scilicet Rutheno , cardinali etel legalo).). υποστήναι , αλλ ένεκα του διακριθήναι και
Intendebal ex una parle Scholarius , ex altera Chir χωρι
luca, quandoque ad præsentiam semet apostolicam olñvar jóvov. Spiritus sanctus, inquit, in Patre est
et in Filio staple natura, και διακρίνεται αυτών
( seu pontificis Romani) transferre, ut hi essent, κατά την υπόστασιν , τώ εκ του Πατρός διά του
qui soli rem intellexisse viderentur , quique primi Υιού προϊέναι · αλλ ' ή μεν εκ του Πατρός πρόοδος ,
laudarentur tantæ unionis auciores . Adversus enim
της αιτίας έστιν, ώς είρηται, η δε διά του Υιού, δια
legalum multi invidia clanculum torquebantur . Ita κρίσεως μόνον εστί, et discernitur ab eis secundum
profecto affectum fuisse Scholarium , nullo negotio hypostasim qualenus ex Patre per Filium procedit.
deprehendat , quisquis libros duos, quos de Spiri- Verum processus ex Patre, causam significat, ul
lus sancti processione adversus Latinos scripsit, dicium est ; per Filium autem discrimen solum .
attente perlegerit. In priore siquidem (a) de quo Quasi vero non idem sit, ut omnes philosophi do ·
superius facta est mentio, post multa de mente cent, id quo aliquid constituatur , alque id quo
Cyrilli, Theodoreti, et Ephesinorunı Patrum , deque distinguatur a cæteris. Ac proinde si Spirilus est
auctoritate Augustini disputata : postquam varia ex Filio aut per Filium , quia distinguitur a Filio,
Græcorum doctorum dicta expendit , quibus Lati- eamdem ob rationem per Filium, seu ctiam ex
norum fides astrui videlur ; concedit landem Eccle- Filio habet, ut constituatur , seu hypostasis qua
siæ Patres, quando Spiritum sanctum per Filium dam sil .
procedere dixerunt, non temporalem solum et se- LXI. Georgius Scholarius patriarcha Latinorum
cundariam quamdam significasse, missionemve ad dogma profitetur. - Enimvero Georgius ipse Scho
homines, aut largitionem donorum ; sed elocutione larius ejusmodi cavillos tandem Qocci fecit , nec a
hac indicare voluisse : 10 indivulsam Spiritus san- Latinorum Patrum theologia discedendum putavit,
cli cum Filio conjunctionem : Boúhovtal yåp oi tñs quando quæsilus a sultano Mahumelo , quæ esset
θεολογίας νόμοι , inquit, το Πνεύμα το άγιον και τον Christianorum de Trinitale doctrina, respondit
(a) Sect. 5, c . 4. ( ) Sect. 5, c. 6 .

261 DISSERTATIO II. 262
L'cum non solum res creata ; intelligere, verum Georgium Scholarium ex animo schismialis calle
eliam seipsum : atque idcirco verbum et sapien- sam lulalum non esse, sed propler simullales
liam habere, qua seipsum proprio suo modo intel- quasdam , necnon ex latente animi superbia, qua
ligat :: consimiiiler non solum eum velle et amare primas partes in unione procuranda sibi minime
res quas condidit, sed el a fortiori seipsum dili- . concedi iniquo animo sustineret. Hic itaque Geor
gere : adeoque sempiterne ex Deo prodire Ver. gius Scholarius, qui Gennadii cognomen suinpsit,
buin et Spiritum ipsius, absque divinæ unilatis ille ipse est, qui laudatam a Melelio Syrigo, apud
dispendio. Alqui hoc est ipsummet principium , ex doctissimum Richardum Simonium (b) , concionem
quo theologi nostri post Augustinum concludunt, in die Parasceves habuit, in qua diserle mysle
Spiritum sanctuin ex Filio procedere, quia rium transsubstantiationis ,nequaquam prætermissa
nempe ex Verbo producitur amor. Quamobrem voce, HETOUGLÚGEWS, enuntiavit : co scilicet tem
Scholarius ipse libro antehac cilato (a), illud data pore quo Judex catholicus erat , et quibuslibet
opera convellere conatus fueral tanquam ineplum , sextis feriis , ut ipse testatur loco supra laudato,
aut ad astruendam fidem minus eficax. Quinimo de rebus divinis in lriclinio imperatorio coram sc
idem patriarcha lucubratione sua altera , quam de natoribus verba faciebat. In quo quidem triclinio,
! Christianorum dogmalis in modum dialogi jussu schismaticorum partes aliquando defendit, adver
itidem sultani conscripsit : Si interrogatus fueris, sus nuntium apostolicum et Latinos , qui Constan
inquit, in divinis quæ sunt personæ producentes , tinopoli morabantur. Unde procul aberat a pro
responde, duæ. Nam Paler general Filium , et Paler denda Græcorum suorum fide de Eucharistiæ sa
ac Filius Spiritum sanctum . Ex quibus apparet cramento , ut Latinorum dogma confirmaret.
(a) Lih. 1 , Cont . Lat . sect. 2, c . 7 et 8.

(5) La créance de l'Eglise orientale sur la Transsubstantialion, p. 184.
DISSERTATIO SECUNDA .
(XXXII] De quibusdam auctoritatibus, quibus Eutyches , aliique unius in Christo naturæ.
assertores hæresim suam tuebantur.
I. Quia sæpe Joannes Damascenus lam in libro nis secundum carnem ; non duas nalurus unum Fi
De fide orthodora, quam in tractatibus aliis pole- lium , unam adorandam , alteram non adorandam ;
micis, sermonem movit de placitis Eulychianoruni, sed unam Dei Verbi naturam incarnatam, quæ si
seu Monophysilarum , deque præcipuis momentis mul cum carne ipsius adoratione una adoratur ,
quibus hæresiin suam tuebantur, operæ pretium neque rursum duos filios, alterum rerum Dei Fi
nie facturum existimavi , si singulari capite quas- lium et adorandum , alterum ex Maria hominem non
dam auctoritates aut lestimonia, quæ Catholicis ob- adorandum , sed per graliam perinde atque alii ho
jectabant, ad examen revocavero. Athanasium por- mines factum Dei Filium ; sed unum , ut dixi, Fi
ro, Julium et Felicem Romanos pontifices, Grego- lium , et ipsum Deum , el non alium .
rium Thaumaturgum laudabant , ceu Christo natu- Julius Romanus, epistola ad Dionysium Corin
ram unam illi vindicaverint ; quorum loca primum thi episcöpum , cujus initium erat, baudácw Tuv
recitabo, lum postea judicium qualecunque meum DavólevOS Tepi tivwr . Mirabundus hæreo , cum de
feram , num horum auctorum censeri debeant, quo- quibusdam audio, sic loqui ferebatur : 'Avayan yap
9
rin præclaris nominibus insignicbantur : Atha- δύο λέγοντες αυτούς φύσεις , την μεν προσκυνείν,
nasiiIocus Ilic erat : Εκ του περί σαρκώσεως λόγου , και εις μεν την θεϊκήν βαπτίζεσθαι, εις δε την
Er sermone de incarnatione.. Ομολογούμεν
' και είναι ανθρωπίνην μή βαπτίζεσθαι.. Ει δε και εις τον
αυτόν Yίον του Θεού και Θεόν κατά Πνεύμα, Υιόν θάνατον του Χριστού βαπτιζόμεθα , μίαν ομολογούμεν
δε ανθρώπου κατά σάρκα. •• ου δύο φύσεις τον ένα φύσιν, άπαθούς Θεότητος , και παθητής ανθρωπότη
Υιόν, μίαν προσκυνητών , και μίαν απροσκύνητον, TOS: Necesse namque est eos, cum duas naturas di
.
αλλά μίαν φύσιν του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην ' ουδε cunt, unam adorare, alteram non adorare, atque in
δύο υιούς, άλλον μεν Υιον Θεού αληθινόν, και προσ- divinam quidem baptizari, in humanam vero non
κυνούμενον , άλλον δε εκ Μαρίας, άνθρωπον μή προσ . βαγίisari. Etsi enim in Christi mortem baptiza
κυνούμενον, κατά χάριν Υιον Θεού γένομενον · αλλά mur, unam tamen confitemur naturam impassibilis
τον εκ Θεού , ώς έφην, ένα Υιον Θεού, και Θεόν αυτόν ,
1 deilalis , et passibilis humanitatis.
xal oux & lov Confitemur illuin et Dei Filium ct Felicem Romanum papam in testimonium vnius
Deum esse secundum Spiritum , Filium autem homi- in Christo naturæ adductum a Monophysilis fuisse
263 DISSERTATIONES DAMASCENICA , 264
legimus, præsertim in collatione Constantinopoli versione dignum est, Vitalis illius episcopi, qui
habita Catholicos inter et Severianos sub Justi. ut posthac ostendetur, Apollinarii seclaior ſuit.
niano imperatore anno 532, et apud Liberatum in Prælerea vero in defensione analbemalismi sui 8
Breviario, cap. 10. coutra Orientales, eamdem Exposilionem fidei, lan
Quod vero protulerunt ex expositione fidei xatd quam Athanasii sil, adversariis suis apponit ejus
uipos particularim , quæ Gregorio Neocæsariensi , que prolixos textus perinde recitat. Quamobrem
seu Thaumalurgo, attributa fuit, illud reſero ex recte Eustathius Berytensis in conciliabulo Ephe
Latina translatione Francisci Torrensis , quando sino pronuntiavit, Cyrillum Athanasii testimonio
Græca desiderantur, præter paura verba qu :e in- confirmasse, unam Dei Verbi naruram incarnalanı
terseram , uti legusitur apud Leontium Byzantinum , debere dici ; hoc est ea professione fidei, de qua
lib. De seci. , act. 8 :: El quia nonnulli turbas nobis ex- hic questio est : και ταύτην αυτού φωνήν τη του
cilarunt, nitentes everlere fidem nostram in Christum μακαριωτάτου Αθανασίου εβεβαίωσε μαρτυρία . Ηec
Dominum nostrum , non confitentes Deum esse incare Hypalius Ephesius, aliique præsules catholici non
nalum, sed hominem Deo copulatum : idcirco con- legerant, qui in illa collatione Constantinopolitana
fessionem edimus de fide, quan dicimus, rejicientes cum Severianis, cum ipsis objiceretur Cyrillum in
contradicentium perfidiam . Deus enim humana carne libris contra Diodorum Tarsensem et Theodorum
incarnatus , puram habel operationem, cum sit mens Mopsuestenum laudasse lidei confessionem ad Jo
passionibus animæ el corporis invicta, el carnem , et vianum cum memoratis prius Julii, Felicis, Grego
motus carnis divine el sine peccato moderans ; qui rii, necnon Dionysii Areopagitic operibus, ineun
non solum teneri a morle non potuit ; sed eliam mor- cianter negaverunt, ejusmodi citationes uspiam
lem delevil : el est Deus verus , qui carnis expers in apud Cyrillum reperiri ; nec proinde allribuendos
carne apparuil, perſeclus vera el divina perſectione : esse Cyrillo libros qui contra Diodorum Theodo
ου δύο πρόσωπα, ου δύο φύσεις. Ου γαρ δεν τέσσαρα rumque, et De incarnatione, ab ipso editi fereban
Tepoo xuveiv dérouevº Non duæ personæ , non duæ nalur. Addunt insuper omnes illas auctoritales non
turæ. Nec enim qualuor adorari oporlere dicinus, nisi ex Apollinaristarum oficina prodiisse, sibique
Deum et Filium Dei, et hominem , et Spiritum san- in libris Cyrilli a Dioscoro si vere Cyrilli sunt, in
clum . sertas videri. Ad eumdem sensum Leontius , lib .
II. De confessione fidei ad Jovianum de Incar- De seci., act. 8, ait : Aliam auctoritatem proferunt
natione. -- Primum locum Athanasio quidem conces- sancii Athanasii ex Oralione de incarnatione, qure
serunt Ephræmius Antiochenus, et Eulogius Alexan- quidem hujusmodi esl : Eumdem esse Dei Filium ra
drinus, apud Photium codd . 229 et 230, Joannes lione Spiritus, et hominis Filium ratione carnis :
itidem Damascenus, et alii orthodoxi. Insignes vero non duas naturas unum illum Filium, quorum una
ævi nostri critici , inter quos primas tenet vir per- sit adoranda , adoranda non sit altera ; sed anam
erudilus R. P. D. Bernardus de Montfaucon , uno naturam Dei Verbi incarnatam . Respondemus pri
velul oblutu conſessionem illam fidei genuinum mum hoc nobis non adversari : Non enim duas na
Alhanasii felum non esse agnoverunt : deterriti turas ila tradimus, ul adorelur una, non adorelur
vero magni Cyrilli Alexandrini auctoritate, ad du- altera : sed unam staluimus esse naturam Dei Verbi
bia illius opera amandandam saltem judicarunt. incarnalam . Deinde nequidem est Athanasii. Nam
Cyrillus siquidem libro De recla fide ad imperatrices, cum a nobis interrogantur, ubi hoc diclum erstet,
11. 9 , libellum istum fidei citat adversus Nestorium : nec ejus ostendendi copiam habent : in arcium vero
"Έφη
" τοίνυν ως αληθώς,,inquit,, οó τρισμακάριος και coacti pusillam quandam orationem proferunt ,, quasi
διαβόητος εις ευσέβειαν Αθανάσιος , ο γενόμενος κατά duorum foliorum , in qua dictum hoc legilur. At no
καιρούς των 'Αλεξανδρέων Εκκλησίας επίσκοπος, lum esl universis omnia sancti Athanasii opera valde
εν τω περί σαρκώσεως λόγω, περί Χριστού τάδε • "Ομο- magna esse. Quid autem ad hoc respondebimus,
hoyoüusy ráp, X. t. t. Igitur beatissimus , et pietatis quod beatum Cyrillum producunt citantem hoc di
ſama celeberrimus apud omnes Alkanasius, qui supe. clum in libro adversus Theodorum , quasi profectum
riori ævo Alexandrinæ Ecclesive episcopatum lenuit, ab Athanasio ? Nimirum dicimus reapse quidem ile
libro de incarnatione, sic de Christo loculus est,Confi . lud in beati Cyrilli contra Theodorum inverlivis
lemur enim illum,etc. Integra ſernie confessione hac legi , sed mendum esse priscum . Dioscorus enim suc
l'ecitala , ut exstat in editionibus Aibanasianis , sub
cessor B. Cyrilli fuctus, cujus opera reperissel, forle
jungil : Æstimo (XXXIII] autem aliorum quoque verilus non est inserere nonnulla quæ ipsi libitum
sanctorum episcoporum sententias, quibus idem do . puil . Neque vero conjecturis nos modo uli, quod bea
cere propositum fuil, neutiquam hic omillendas esse. Ils Cyrillus illud conıra Theodorum non produxerit,
Nec deinceps lestimonium aliud allegal Athanasii, er li quoque maniſestum est. Nam Theodoretus,
cum plura ex genuinis ejus lucubrationibus sup- qui Theodorum deſendebat, universas auctorilales
pelerent; sed Allici Constantinopolitani, Antiochi exculiens quascunque sanctus Cyrillus contra Theo
Ptolemaidis, Amphilochii, Ammonii Adrianopolita- dorum de sanctis Patribus prolulerat , nusquam hu
ni, Joannis Chrysostomi, Severiani Gabalorum ,
> jus dicii meminit. Elenim isti reponunt, a Theodo
Theophili avunculi suj Alexandrini, et, quod animad- relo callide omissum : quod enim adrer318 eam aixe
965 DISSERTATIO II . 206
cloritatem oculis aspicere non posset, adeo planam libellum illum Glei ad Jovianum , ul el epis!olain
el aperlam, idcirco sponle ab ipso prætermissam ? ad Dionysium Corinthi episcopum , [XXXIV ] necuon
Respondemus tantum abesse ul cam Thcodorelus ibi Expositionem fidei xarà uépos, ab Apollinario edita
posilam præterire volueril, ul cum beatus ille Cyril- esse evincit. Sic porro ipso slation initio loquitur :
lus alibi dixisset unam Verbi naturam incarnalan , Quidam ex hæresi Apollinarii, vel Eulychis , vel Dio
quemadmodum Patres pronuntiarani, ws ol latépes scori, cum vellent hæresim suam confirmare , quas
ειρήκασιν· επιλαμβανόμενος αυτού Θεοδώρητος φη- dam orationes Apollinarii, Gregorio Thaumaturgo,
σιν , ότι Τίς σοι των Πατέρων είρηκε το μίαν φύσιν aut Athanasio , aut Julio inscripserunt , ul simplicio . '
του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην ; Theodoretus eunire- res fallerent ; quod quidem perfecerunt. Auctoritate
prehendens his verbis : Ecquis Patrum tibi dixit enim ejusmodi personarum fide digna mulios Eccle
unam Dei Verbi naluram incarnatam ? Siquidem siæ catholicæ capere potuerunt , et apud multos ex
scivissel Theodorelus verbum islud quod. apud Cy- recle credentibus reperire poleris librum, cui titulus,
rillum exstal ex sancto Athanasio cilatum , nequa 'Il xată uépos.Toloss; (Fides particulatim digesta ),
quam adeo lemere dicturus fuerit : Quis libi Palrum inscriptum Gregorio, et quasdam ejus epistolas, quæ
1 dixit unam Dei Verbi naturam incarnalam ? Vicis- Julio Romuno inscriptæ sunt, el alias ejus de incar
sim ingerunt lam certum esse, scivisse sic loculum natione orationes et expositiones ascriplas Athana
Athanasium , ut etiam dixerit, quemadmodum Patres sio. Fiet autem tibi hoc manifestum , et cuiuis veri
locuti sunt. Nos contra, eniti quemque dicimus, ul Talis studioso , ex iis quæ in medium afferemus, tum
ostendat ex Patribus esse prolata quæ ipse tradit, si ipsius Apollinarii, lum discipulorum ejus, ex quibus
non iisdem , saltem vi verborum . Hucusque Leontii , est cum aliis Valentinus. Adductis deinde fragmen
qui, ut apparel, nec ipse Cyrilli librum quem cilalis plurimis operum Apollinarii , ejusque discipulo
vimas De recta fide ad imperatrices legerat. Quin- rum Valentini, Polemii , Timothei, el Jobii, que
imo, cum iisdem lotidemque verbis expressis, in omnino conveniunt ad fidei de incarnatione con
Confessione fidei ad Jovianum , quæ Athanasio sup fessionem de qua disputamus, necnon ad episto
posita est, habeatur, una Dei Verbi natura incar- lam , et ad expositionem , quæ Julio Rowano et
nala ; nec ullus Patrum Cyrillo anteriorum id pro- Gregorio Thaumaturgo attributæ sunt, tandem hoc
nuntiasse reperiatur, omnino concedendum est modo concludit : Arbitror eum qui non fuerit nimis
hoc eum esse mutuatum ex spurio illo libello, Nec contentiosus, non posse his cum ratione adversari et
queinquain moveat alterum Leontii argumentum , contradicere ; quin polius ſuturum esse, ul continuo,
nibil scilicet Theodoretum de illa Confessione fidei el, ut ita dicam , non violenler veritali assentialur, et
dixisse, cum alias auctoritates exculeret, quascun omnibus suffragiis fateatur, Apollinarii esse episto
que Cyrillus in libris contra Theodorum produxis las vel sermones de incarnatione, quæ Julii , Grego
sel. Nam Theodoretum tres priores ejus libros, qui rii, el Athanasii esse falso feruntur, ctc. Verum
bus Diodorus Theodorusque exagitabantur, conlu multis annis anle Leontium hoc ipsum evicerant
lasse certum quidem est : al non ilem quartum , Catholici contra Eulychianos et Monoplysitas, ut
qui appendicis instar De incarnatione eral, et in testantur monachi Palæstine epistola ad Alciso
quo Athanasii aliorumquc loca congesta erant. Ne- nem, quæ scripla esl sub Anastasio imperatore,
que id temere conjecisse mihi videor ; quandoqui- anno scilicet 511 , referturque ab Evagrio lib. ni
dem Eustathius Berylcasis, quem paulo antehac ci Hist . cap. 31 , Hæreticos istos narrant sanctorum
labam , diserte dixit in concilio Ephesino, Cyrillum Patrum libros sæpe depravasse, todous ¿ 'ATO
bocce dictum, unam Dei Verbi naturam incarna- λίναριου
aivapou λόγους '
loyous 'Abavasio to θαυματ
xal l'onropios τω Oauuat
1 lam, Albanasii testimonio confirmasse. Alqui con- ουργώ και Ιουλίο, διά των επιγραφών ανατεθεί
firmatio vocis islius auctoritale Athanasii nusquam Lagiv, mullosque Apollinarii libros Athanasio, Gre
alibi occurrit in libris vel epistolis Cyrilli . Ex qui- gorio Thaumaturgo, el Julio inscriptionibus immu
1 bus concludo illum hoc præstitisse in quarto illo lalis attribuisse ; qua fraude plurimos impietatis suæ
libro, qui de incarnatione tolus erat. Neminem ergo socios fecerint. Quapropter sanctus Maximus, cum
pigeat fateri sanctum doctorem deceplum fuisse Theodosius episcopus Cæsariensis, Monothelela, ob
falsa opusculi hujus inscriptione ; idque eo potiori jecissel,, tas ycuồwvúutus
ψευδωνύμως περιφερομένας
TEPISEpoustva ; 'Ιουλίου
Toullou
$ jure, quod ipsomel annuente , actione 1 synodi του Ρώμης, και του Θαυματουργού Γρηγορίου , και
Ephesinæ laudala adversus Nestoriuin fueril epi- 'Αθανασίου των αγίων χρήσεις, αuctoritates que cir
slola ad Prosdocium , tanquam Julii Romani, quam cumferuntur, $S . Julii Romani, Gregorii Thauma.
ipse rursum prolulit ja defensione anathematismi turgi et Athanasii nominibus jalso inscriptas, re
sui sexti contra Orientales, quamque luce clarius spondit neminem esse qui nesciat 'eas esse impii
1 sum ostensurus Apollinario auctore prodiisse, ut Apollinarii : Ουδείς αγνοεί ταύτας είναι του δυσ
et adul:erinam alteram, quam hoc etiam postremo σεβούς Απολιναρίου. In his enim uti nature due ,
loco citavit, veluti Felicis Romani. ila quoque operationes duæ Chrislo denegantur.
III. Leontius in alio opere, cujus hic Latine titu- Similia postmodum scripsit etiam Nicephorus
lus est : In eos qui proferunt nobis quædam Apol. Constantinopolitanus , initio dissertationis xata
linarii, falso inscripla nomine sanctorum Patrum , 'Επιφανίδου , contra Epiplianidem : Και γάρ ούν οι
PATROL , GR . XCIV . 9
τε από παράφρονος και ανουστάτου και 'Απολιναρίου , demonstrat, eam non esse Athanasii, sed Apollina
3
και μην δή , και οι τε του θεοστυγούς Ευτυχούς, rii . Eadem , lanquam ex Anastasii scholiis, com
ούτω τινας των αγίων Πατέρων φωνάς παραποιή- pendio refert Euthymius in Panoplia,, pag.. 343, ubi
σαντες, προς σύστασιν του βδελυκτού αυτών δόγματος epistolarum illam ad Joυίamum perinde scriptam le
επικομίζονται • οποία δή εστι του μεγάλου Γρηγο- gimus, non ad Julianum , ut non sine librariorum
ρίου του Θαυματουργού , Αθανασίου τε του αοιδίμου, errore editum videmus apud Photium cod . 229, προς
και μέντοι και Ιουλίου του της Ρωμαίων την ιεραρ- Ιουλιανόν τον βασιλέα • quod Andreas Schottus sic
xlav Exoytos · Etenim insani amentissimique Apolli- belle reddidit , ad Julianum Apostatam . Ibidem etiam
narii atque invisi Deo Eutychis sectatores, eodem a Photio refertur epistola Julii topos Aóxtov, quod
modo quasdam sanctorum Patrum auctoritates emen . in Latina translatione sic. legitur, ad Decium . Ve Σ
tiras producunt, quibus detestandum dogma suum rum emendandum est, προς Προσδόκιον, ad Prosdo
astruant : videlicet magni Gregorii Thaumaturgi, ce- cium . Quæ per transennam dicta sunto.
lebratissimtique Athanasii, necnon Julii, qui Romance V. Anastasius subinde testatur epistolam alte
urbis Ecclesiæ antistes fuit. ram, quæ Julii Romani nomen præſerebat, in Ti
IV . Hæc vero declarantur magis in collectaneis motheano librorum Apollinarii indice censilam
contra Severianos, quæ manu exarala asservantur fuisse , cum hae inscriptione, Το δεσπότη μου , το
in Bibliotheca collegii Parisiensis Societatis Jesu ποθεινοτάτω συλλειτουργώ Διονυσία , 'Απολινάριος :
cap. 9, ea ipsa parte quæ Laline prodiit t. IY An- Domino meo desideratissimo (XXXV) et comministro,
a
sig. leci. Henrici Canisii, ubi Anastasii cujusdam , Apollinarius. Observat insuper non ex inscriptione
non forsan Sinailæ, eruditum hoc scholium legitur : sola mendaciuin argui ; verum et cx ipsomet di
Εύκαιρόν έστιν παραθέσθαι και & προφέρουσιν οι ctionis genere. Non enim Romanos ejusmodi in
αντιτεταγμένοι, ψευδογραφήσαντες τον λόγον 'Αθανα- scriptionibus solitos uli, cum ad aliquem episcopum
σίου , προδήλως 'Απολιναρίου όντα, ως μαρτυρεί scribunt, quamvis sil ex primariis ; mullo minus ad
Τιμόθεος , και τον πίνακα των λόγων 'Απολιναρίου presbyterum : phrasim porro nimium Græcam esse, 1
συντάξας, εν οις και τον προφερόμενος ως 'Αθανα - κι conversa putetur et Latino : Ούτε γάρ τοιαύτην
σίου ενέταξε, και μην και ον περιγράφουσιν Ιουλίου , ποτέ ποιούνται πρός τινα επιγραφήν οι Ρωμαίοι ,
ένα εκ της των λόγων συγγενείας επιγνωσθή τούτων ούτε προς επίσκοπον, ει και πάντων είη εξοχώτατος ,
ο γνήσιος πατήρ. Προφέρουσι τοίνυν ως 'Αθανασίου μήτι γε μην προς πρεσβύτερον. Ούτε μην ή φράσις,
λόγον , εξ ου προβάλλονται μαρτυρίαν έχουσαν ώδε : ως εξ ερμηνείας έστι μεταβεβλημένη Ρωμαϊκών ,
« 'Απολιναρίου εξ επιστολής πρός Ιοβιανόν τον λίαν εξηλληνισμένη τυγχάνουσα . Demum confir
βασιλέα9. "Οτε δε ήλθε του χρόνου το πλήρωμα , mat, cam Apollinarii esse, ex collationc verborum
εξαπέστειλεν ο Θεός τον Υιόν αυτού , γεννώμενον et placitorum quæ continet, cum aliis Apollinirii
έκ γυναικός . Ομολογούμεν και είναι αυτον Υιόν του dietis, quae subjungit . Nimirum, Απολιναρίου προς
Θεού , και Θεόν κατά Πνεύμα , και Υιον ανθρώπου Διόδωρον , Apollinarii ad Diodorum . Πώς το πράγμα
κατά σάρκα : ου δύο φύσεις τον ένα Υιόν , μίαν προσ- ου δυσσεβές, άλλην ουσίαν κτιστής και δουλικήν, μίαν
κυνητήν, και μίαν απροσκύνητον , αλλά μίαν φύσιν έχειν και την αυτήν προσκύνησιν τώ Κτίστη και Δε
του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην '· » Tempus opportu- σπότη :. Quomodo non impia res fuerit ,, substantia al
num est comparandi quæ adversarii proferunt ex teri, create el servre eamdem adhibere adorationem ,
sermone inscripto perperam Athanasio, cum mani- αε εreatori Domino ? Και πάλιν εν τώ περί σαρ
feste sit Apollinarii, ul testatur Timotheus, qui in- κώσεως λόγω φησίν • Ει iterum in libro de incarna -
dicem contexuit librorum Apollinari , inter quos et tiοne αιι : 'Αδύνατον τον αυτόν και προσκυνητών εν
hunc quem velut Athanasii sit, proferunt, recensuit, ταυτώ ειδέναι, και μη • αδύνατον άρα τον αυτόν
.
ut el illum quem Julio ascribunt; ut ex orationum είναι Θεόν τε και άνθρωπον εξ ολοκλήρου, αλλ ' εν
cognatione et affinitate dignoscatur genuinus horum μονότητα συγκράτου φύσεως θεϊκής σεσαρκωμένης
parens. Jtaque tanquam Apollinarii libellum prodri- Impossibile est eumdem adorabilem esse, et non ad
cunt , ex quo lestimonium hoc afferunt : ( Apollina- orabilem : ergo impossibile est eumdem esse Deum et
rius ex epistola ad Jovianum imperatorem . Quando hominem ex omni parle perfectum , sed in unitate
autem venit pleniludo temporis, misit Deus Filium commistæ naturve divinæ incarnalæ . Anastasius sub
εκιήλ , natum es muliere ' , etc. Conβtenier etiam jungit : Ταύτα του Απολιναρίου τα αξιαγαστα , καθά
esse ipsum Dei Filium, et Deam secundum Spiri- Πολέμων ο μαθητής αυτού φησι• ταύτα πλείστην έχει
lum , el Filium hominis secundum carnem ; non την οικειότητα προς τα παρ' αυτών πεπλασμένα , ως
duas naturas unum Filium, unam adorandam , et 'Αθανασίου και Ιουλίου • Ηoc ount Apollinarii mi -
unam non adorandam : sed unam naturam Dei Verbi rifica, sicut Polemon ejus discipulus ait ; hæc maxi
incarnałam , et adoralam cum carne sua una adora- mam similitudinem habeni cum iis quæ ab ipsis con
tione. ) Pergit Anastasius, atque ex dogmalum , quæ ficta sunt, tanquam Athanasii et Julii esseri.
hae in epistola continentur, discrimine ab Athana- VI. Ex his mauiſestùm fit epistolam illam ad
sii doctrina, ut ex Timothei Apollinaristæ indice Dionysium Apollinario reddendam esse , non Julio
" Galat . iv, 4 :

Romano. Sed ea de re iterum audiendus venit θέντι, άνθρωπος δε τη υπό του Θεού προσληφθείση
Leontius lib. De secl . , act. 8 : Afferunt aliud sapxi • Sed Deus quidem est, incarnato Spiritu, ho
quoque dictum , inquit , velul a Julio profectum , quod mo autem , assumpta carne a Deo . Ad eumdem mo
eestal in epistola scripla ad Dionysium Corinthi dum in libello ad Jovianum , de quo primo loco dixi
episcopum , cujus inilium est : « Miror de quibusdam mus , profitetur Christum esse, Oedy xatd IlveŪue,
audiens , estque dictum hujusmodi. Necesse est cum και άνθρωπον κατά σάρκα , Deum ratione spiritus
duas naturas dicunt , unam adorare, et alteram non et hominem ratione camis . lloc nempe præstitue :
adorare ; ac in divinam quidem baptizari , in huma . rat, quod Nyssenus refert n. 13, őtı o húp!oç ¿v TTI
nam vero non baptizari : 1 aliaque plura islæc epi- TOŪ REOū & vO pontou quoet Oetov Ilveüpa tu . Domi
stola continet. Sed nos 'mullis argumentis evincimus nus in Dei hominis natura divinus Spirilus erat , sive
illam epistolam non esse B. Julii, sed Apollinarii. divina mens, quæ humanæ omissæ vices. expleret.
Primum ex eo quod, si quis eam accurate conside- Dicitur in epistola ad Prosdociun , Verbum non ha
fel, nihil Julii nomine dignum habeat . 'Alad xal ai bitasse in homine de terra lerreno, sed esse secundum
επτά επιστολαι , ας λέγουσιν είναι αυτού , φuin et se- illum Adamum coleslem , quia cæleste Verbum est
plem epistolæ , quas ejus esse dicunt, hæ sunt Apol- quod carnem habet ex Maria ; nosque terreni cunu
linarii. Deinde, quod in eadem epistola, corporis ſa : simus, cælestes faclurum ad similitudinem suam,
dla mentione , nusquam illud mente predilum vel per id quod celeste est : Ουδε κατωκηκέναι τον εξ
animalum dixerit. Erat autem in more positum Pa- ουρανού εν ανθρώπω τώ εκ γής χοϊκό , αλλ' αυτόν
iribus illius sæculi, ul, sicubi corporis mentionem τον δεύτερον 'Αδάμ επουράνιον είναι , ότι επουράνιός
facerent, id ipsum menle præditum , animatumque ¿ OTIV Óο Móros,
Λόγος, oκαι thy
την sápx? Exwv
έχων €x
έκ Mapias,, xal
dicerent. Quod quidem usque adeo verum est, ut re- ημάς δε διά του επουρανίου επουρανίους καθ ' ομοίω
formidantibus eis hoc crimen, ideoque deinceps illas σιν ποιών όντας χοϊκούς . Consimili modo Apollutarius
roces, menle prædilui et animulum , adjicientibus, in Antirrhetico Gregorii Nysscni citalus, hoc incula
nulli posteriorum libri reperiantur, qui hanc appen- cat, Christum esse hominem cælestem , qui humano
dicem non habeant. Præterea inde etiam non B. Ju- spiritu careat . [XXXVI) Ει εκ πάντων των ίσων ημίν
1 lii, sed Apollinarii esse demonstratur, quod Grego- εστι τους χοϊκούς και επουράνιος άνθρωπος , inquit (n .
rius Nyssenus libro contra Apollinarium aperte mula 48), ώστε και το Πνεύμα ίσον έχειν τοις χοϊκοίς , ουκ
la recitel, quæ hac epistola continentur, eaque ceu επουράνιος , αλλ' επουρανίου Θεού δοχείον: Si etillis
prata refulei. Polesl et aliunde convinci, quod B. Ju- omnibus rebus (a), quæ in nobis qui terreni sumus,
lü non sil. Aiunt enim actis synodi Ephesinæ a Cy. peræque reperiuntur, cælestis homo constat, ita ut spi
rillo inserlam : quod quidem aperle mentiuntur, ritum quoque ejusdem generis atque terreni hominesha
Nam ibi nihil lale in texlu reperitur : sed alia quæ- beat ; non cælestis erit, sed tantummodo cælestis Dei
dam inserla esl epistola velut a Julio scripta , nec conceptaculum . Sic rursus apud Leontium ait : Ver
ipsa Julii, sed Timothei (Apollinarista scilicet) , bum ita factus est homo , quia caro el spiritus homo
quemadmodum ex multis exemplaribus intelligi po- est , secundum Apostolum : et hoc est Verbum carnem
lest. Leontius hoc postremo loco loquitur de epi- factum esse, unitum esse carni, ut humanus spiritus .
slola ad Prosdocium , quam , ac si Julii Romani Vocalur autem homo similis nostri , caro : Dominus
forel, a Cyrillo jn defensione Anathematismorum vero est supra nos homo . Quamobreni et coelestis est
suorum contra Orientales, el act. 1 synodi Ephe. propter proprium spiritum cælestem , cui prudentia
sigæ laudalam dixi. Hanc Græce integram habeo : carnis non adversatur : atque ita destruebatur in
ac si conferatur cum aliis Apollinarii Apollinari- Christo peccalum. Ac dissoluta est mors ex peccalo,
starumve libellis omnino reperietur ab istis pro- nosque participes facti hujus operis, fide salvamur,
fecta, non a rectæ fidei alumnis. Sic porro post el cum simus a patre terreno, efficimur similes cæle
præmissam confessionem fidei Trinitatis, incarna- sti . Subjunguntur hi anathematismi, in epistola ad
tionem explicat : Κηρύσσεται δε εις συμπλήρωσιν Prosdocium : 'Ανάθεμά έστω πάς και τον έκ Μαρίας
της πίστεως , και σαρκωθείς εκ Παρθένου , και του άνθρωπον μή λέγων ενσαρκον Θεόν : Anathema sit ,
θεού Υιός , και σκηνώσας εν ανθρώπους , ουκ εν αν- qui hominem ex Maria natum esse Deum in carne
θρώπω ενεργήσας (τούτο γάρ επί προφητών εστι non romfietur. Ανάθεμα έστω , και την σάρκα του Σω
και αποστόλων ), τέλειος Θεός εν σαρκι , και τέλειος τηρος μη λέγων έκ Μαρίας, αλλ' εξ ουρανού, ή άκτι
άνθρωπος εν Πνεύματι» Αd plenitudinem fidei Fi- OTOV TĨ QuJel tv xtioLv . Anathema sil ille, qui di
lius ex Maria Virgine incarnatus prædicatur, e: qui cit carnem Salvatoris non ex Maria , sed de cælo es
inter homines habilaverit, non in homine operalus sit se, sive creaturam natura increatam . Sic perinde
(hoc siquidem in prophetis et apostolis contingit) per- loco citato apud Leontium Apollinarius : Anathe
lectus Deus in carne , perſeclus homo in Spiritu. His ma igitur sil, inquit, qui non dicit carnem ex Ma
similia sunt quæ apud Gregorium Nyssenum in ria, et qui dicit eam carnem esse naturæ increaic
Antirrhetico , tanquam ab Apollinario dicta reſerun- et consubstantialein Deo. Et hoc est quod in pri.
tur , n . 7 : 'Αλλά Θεός μεν τω Πνεύματι το σαρκω- mis cavel in fragmentis, quæ ex ejus fucubra
(a) Leont. lib. adv. fraud. Apollin. ‫ار‬
271 DISSERTATIONES DAMASCENICE 272
lionibus variis Leontius collegii . Sic quoque in martyris, el sancti Julii, urbis Romæ episcoporum .
confessionc ad Jovianum ait : Si quis Domini car- VII . De epistola Felicis papæ nomine inscripla.
nem dicit desursum esse, et non ex Maril, etc. Ejus. Epistola quæ sub Felicis Romani nomine fere .
modi scilicet crebris anathematismis Apollinaristir. batur, unam naluram asseriam fuisse, testantur
a moliri satagebant impias consequentias, quie ex llypatius et Liberalus ; nec proinde dubitandi locus
ipsorum erratico dogmale deducebantur, cum car- superest, quin ex eodem ac cæteræ , quas memo
nem cum deitate substantiam unam explere finge- ravi , fonte prodierit . Nec quemquam delerreant
rent. Tandem concludit : 'UNéywy Oeixdy od oõua , pauculæ voces islæ, quæ leguntur in fragmento ,
και προσκυνών κατά το συναμφότερον, ώς ένα άκτι- φuod citavit Cyrillus in defensione anathematismi
στον Θεόν μακάριος έσται. Μη σκανδαλισθής εν τη sui sexti : Sed cum esset perfectus Deus yeyovev õu.a
σαρκι και τοις πάθεσιν αυτού, αλλ' αυτόν ασωμάτως και τέλειος άνθρωπος , σαρκωθείς εκ Παρθένου , ( e
προσκύνει τον μετά του ιδίου σώματος προσκυνούμε- clus esl simul et homo perfectus, incarnalus ex Vir
vov . Qui dicit divinum esse corpus , el ulrumque per gine. Apollinarius siquidem Christum esse perfe
inde adorul velul unum increatum Deum , hic bea ctum hominem concedebat, non ut omnes naturæ
lus erit. Nec offendaris in carne et passionibus ejus, nostræ partes habuerit, adeoque menlem , sensum ve
sed ipsum sine corpore adora, qui cum proprio cor- et spiritum humanum , sed ut Verbum, faculta
pore adoratur . Quibus verbis nihil est quod disertis intelligentis vices supplendo , perfectum homi
lius efferal perversam Apollinarii sententiam, Chri- nem constituerit. floc subdolo sensu Vitalis epi
sti humanitatem in unam naturam divinani con- scopus Apollinarisla ab Epiphanio hæres. 77, num.
fundenlis. Hoc quoque perpetuo sermone versabat, 23, refertur incunctanler dixisse, Christum esse
Verbum cuoi propria carne, sive corpore, adora- hominem perfectum , ναι τέλειος άνθρωπος ήν ο Χρι
tione una adorandum esse, ul viderc est in libello 0:6;. lia tamen ut eatenus hominem fuisse perfectum
fidei ad Jovianum , multisque in excerptis apud dicamus,, inquit, ei thv θεότητα TOMCOLLE
Oeótnta ποιήσο Toll
& ve! του
μεν αντί
Leontium . Imo apud Nyssenum quoque ait : 06ėv νού, και την σάρκα, και την ψυχήν ώς είναι άνθρω
δε ούτως προσκυνητών , ώς ή σάρξ του Χριστού πον εκ σαρκός και ψυχής και θεότητος αντί του νου,
Nulla res sic adoranda est ul caro Christi ; houps si divinitalem illi loco mentis ascribainus, adjuncta
του Κυρίου προσκυνείται , καθο έν έστι το πρόσ- carne et anima ; sic ut perfeclus homo ex carne, ani.
υπον, και εν ζωον μετ' αυτού • Caro Domini adora- mna, el divinitate, quæ sil vice menlis, exsistat. Unde
lur, quatenus una persona est , ei animal unum cum quando in / XXXVII ) fragmento Vitalis episcopi , Itap!
ipso . Nihil lam Catholicis Apollinarius objiciebit, nistews, De fide, quod conlra Nestorium Cyrillus
quam quod hominem adorarent, aut aliam naturam cilavit De recla fide, legimus, Estque unus ei idein
a lorando, aliam non adorando, eumdem adorarent secundum divinitatem perſeclus Filius , el consubstana
simul, et non adorarent, aut Christum in duos di- cialis Patri, el idem secundum generalioxem ex Vir
viderent : adeoque indesinenter inculcabat, Verbum · gine perſectus homo, elc , hoc postremum catholico
-
.
cum sua carne adoratione una colendum esse . De- sensu intelligendum non est, sed Apollinariano, ut
nique, quemadmodum postremo loco epistolæ ad perſectione humana Chrislus perſeclus homo non
Prosdocium legilur, anl' autóv å swuitws reporx- fuerit, sed perfectione divina, velut semel atque ill
νει , τον μετά του ιδίου σώματος προσκυνούμενον, rum Apollinarius ipse apud Leontium declarat.
sed ipsum ciira corpus adora, qui cum proprio cor- Sic quando Vitalis anathemati devovit illum qui
pore adoratur : ila cliain in expositione fidei ex dixerit Dominuin et Salvatorem nostrum , qui de
parle apud Leontium , Deum sine carne in carne ap- Spirilu sancto el ex Maria Virgine secundum car
ruisse scripsit Apollinarius. Ex hac igilur sat nem natus est, anima, aul sensu , aul ratione, aut
diligenti collatione perspicuum lil, et extra dubium mente destitulum esse, nihil sibi voluit aliud , nisi Ver
ponitur epistolam ad Prosdocium , quam Cyrillus bum, omissæ mentis humanæ vices omnes gessisse.
semel atque iterum laudavit, Apollinaristam saltem Vitalis et aliorum Apollinaristarum doli.- Isthæc
auctorem habuisse . Cæterum mirari subit Leon- igitur professio fidei , quam Cyrillus incautus alle
lium in lib . De secr. , act. 8 , mendacii accusasse gavit, illa ipsa est, qua Vitalis Ilamaso papæ ali
Monophysilas qui epistolam hanc in concilio quando ſucum ſecerat ; quam Nazianzenus, alii
Ephesino landalam dixerant. Profecto vel oscilan- que Orientis episcopi , cum probassent primum ,
lius hujus synodi acta consuluerat Leontius, aut posthac tandem repudiarunt : Isti enim ( ail de
Iruncala præ manibus habucral. Marius siquidem Vilali ejusque asseclis Theologus epist . 2, Ad Cle
Mercalor in fragmentis Ephesinæ synodi, Julii san- don .), cum apud fidos discipulos et arcanorum con
ctissimi episcopi Romani epistolam ad Prosdocium scios, quemadmodum Manichæi apud eos quos ele
cilatam refert, ul et Felicis episcopi sanctissimi clos vocant, de divinitate disputani , lotum morbum
Romæ el martyris epistolam ad Maximinum episco- detegentes, vix cliam carnem Salvatori tribuunt .
pum el ad clerum Alexandrinæ Ecclesiæ, de qua Cum autem communibus de humanitatis assumptione
modo dicluri sumus . Consimiliter Vincentius Li- sententiis , quas Scriptura exhibet , convinci se et
rinensis post triennium a celebrala synodo Eplie- premi vident, tas pèy eúsebeis dégels Guoloyoūs!,
sina scripsit cap. 42 Commonitorii, in' ca lecas περί δε τον νούν κακουργούσιν , ουκ άψυχον μεν
esse quadam ad quosdain epistolas sancii Felicis ουδέ άλογον , ουε άνουν , ουδ ' ατελή ομολογούντες τον
άνθρωπον, ψυχήν δε, και λόγον, και νούν, αυτήν, non est , qui in notis ad hanc ExOzJlv , expositiu .
• εισάγοντες την θεότητα , ώς αυτής τη σαρκί συγ- nem, quas prelo destinaverat, conjecit auctorem
xpa0sions jóvns · Pias quasdam voces profitentur ; illius esse forte unum ex illis qui in Pontc vici
rerum circa mentem fraudulenter agunt, non qui- naque Armenia sic concilio Chalcedonensi adver
dem ut Christum animæ, rationis ac mentis exper- sati sunt, ut supposuerint Gregorio Thaumaturgu
lem faleantur ; sed animæ , et rationis, et mentis loco spurium felum , alias excullum salis el theologi
divinitatem introducunt, ceu ipsa sola cum mente cum . At vero , præter illa verba, non duæ naturæ
temperala commistaque fuerit. Que cam ita sint, perfecle ,, Apollinarium aut Apollinaristam produnt.
omnino concedendum est , haud vanum prorsus istæc alia : Adhuc confitemur Filium Dei factum
fuisse Nestorium , cum de Vitalis quæ sibi obje- esse Filium hominis, qui non nomine, sed veritate
clabatur auctoritate hunc in modum scriberet carnem ex Maria Virgine assumpsit : et esse unum
Scholastico eunucho Theodosii (a) : Esl Vitalis, perfectum , non duo perfecta. Eodem quippe modo
qui orthodoxorum episcopus fuit; est et alius Vita- Apollinarius argutatur apud Nyssenum (6) : Ei %
ix
lis, qui ab impio est Apollinario consecralus. Sunt δύο τελείων , ούτε εν ώ Θεός, εν τούτω άνθρωπος έστι,
et aliorum multorum similia nomina. Quis alter ούτε εν ώ άνθρωπος, εν τούτω Θεός : Si ea duobus
Patrum fuerit Vitalis nomine, me equidem latet , perfectis constat, nec in quo Deus est, in hoc homo,
nisi forte Nestorius Vitalem Antiochenum antisti- est : neque in quo homo est , in hoc est Deus . Sed et in
tem significaverit, cujus meminerunt Theodore- eadem expositione subsequitur : Unam adorationem
tus, lib. i Hist. eccles ., cap. 3, et Antiochenorum Verbi et carnis, quam assumpsit. El anathematiza
episcoporum catalogi. At Vitalis hæretici esse mus eos , qui differentes adorationes faciunt, unani
conſessionem , seu librum De fide, de quo dis- divinam, et unam humanam ; el adorantes homi
pulamus, neminem jam fore arbitror qui inficias nem ex Maria, tanquam alterum præter Deum et
eat. Pari jure et ratione Nestorius Basilii Magni Deo . Quo nihil tritum magis Apollinaristis fuisse,
et Melilonis auctoritates explodi posse arbitratus ex his quæ hactenus dicta sunt, constat.
est. Verum genuina sinceraque erant Basilii loca , IX . De anathematismis eidem Gregorio suppositis.
quibus ejus bæresis præfocabatur. Ad Melitonem - Quinino ejusdem plane furfuris sunt anathema -
quod speciat, in iis quæ citat Anastasius Sinaita tismi illi duodecim cum corum interpretationibus,
in 'Onro , pag. 21 et 28, apparel scriptorem il- quæ Thaumalurgi nomen perinde præfixum há
lum sic allirmasse Deum Israelitica manu passum, bent. Etsi enim una natura in eis diserte non cr
ul duas itidem in Christo naturas et substantias primitur, latentem tamen dolum indicant con
agnosceret, atque adeo remotissimum ab Appollina- suelæ A pollinaristis locutiones, quibus male sanas
rii errore ſuisse , qui . unam duntaxat statueret : Diodori Tarsensis de Christi persona el naiuris
Θεός γάρ ών ομού τε και άνθρωπος τέλειος και αυτός, voces expugnabant, seque adeo catholicæ fidei
się ojo autoð ousias ŠTELITÚCATO holiv ( inquiebat professores obtendebant. Sed et in primis ex
lib. Contra Marcion .). Nam cum idem ipse Deus si- iisdem capitulis addiscimus, quonam pacto Scri
mul essel, et perfectus homo, de duabus substantiis pluræ sacræ loca varia , quibus Christus, ut divi
uos certiores ſecit, etc. Cæterum hæc Melitonis nitate, ita et humanitate perfectas significatur, ad
Sardensis fuisse præfracte non asseruero. suum sensum torqucrent. Nec ſucum faciat, ubi
VIII. De expositione fidei, narà pépos, quæ Græ- animam Domini åvóntov, mentis expertem esse vi .
gorio Thaumaturgo altributa est . De exposi delur inficiari. Non enim humana nalivaque homi
tione fidei yata dépos, ex parte , seu particulatim , nis mente præditam [XXXVII ' ] intelligit, sce
quam Gregorio Thaumaturgo ascripserunt, Leon- divino Verbi , ul ait, spiritu , quo factum sit , ut
tius hæc habet, lib. De sectis , act . 8. Ad hoc quo- åvóntos, mentis expers, absolute dici non debuerit.
que respondemus primum de hac ilidem dubitatum Quamobrem ejusmodi formulæ fidei et anathema
esse apud antiquiores, an essel Gregorii. Deinde lismi , ad illum lapidem lydium revocanda sunt,
Gregorius Nyssenus orationem de illo prodigiorum quem paulo ante ex Gregorio Nazianzeno propter
effectore scribens, nullum ait opus ipsius in manibus Vitalis Apollinaristä similem confessionem pro
esse , præler solam fidem quam in visione conspexe- tulimus.
rit. Eulogius Alexandrinus apud Photium , cod . X. De libris qui Dionysio Areopagitæ ascribun
230, censel Expositionein istam fidei Apollinario tur.- Quod ad libros attinct quos Dionysii Areon
reddendam esse. Ila quoque Leontius in libro suo pagitæ nomine insignitos habemus, jam quidem
Adrersus eos qui proferunt nobis quædam Apollina- inter selectioris et accuratioris eruditionis crilicos
rii, etc. , ubi fragmenta duo recilat libelli hujus conſecta res est , eos sinceros ac germanos non
De fide ex parle, quam reperlam fuisse ait in an- esse. Fraudem olim prisci emunctæ naris scripto
tiquo exemplari bibliothecæ Andreæ episcopi Sidonio res odorati sunt . Nam Photius in Bibliotheca, cod.
rum , cum prælixo Apollinarii nomine. Quamobrem 1 , Theodori cujusdam lucubrationem recitat, qua
Combelizius legitimum ejus parentem asseculus is auctorem alterum confutare aggressus erat,
(a) Siyodic. Iren . , c . 15. ( ) Alır ? !, cont Ipoll., n. 5 ,

quatuor iisdem, quibus recentiores nostri, argu- perinde innitebantur. Plane Dionysii nomen non
mentis contendentem , volumina isla ab Areopa- forte fortuna, librariive alicujus escitantia vel
gila Pauli discipulo, et primo Atheniensium præ- ignorantia ( quod quidem sæpissime alias accidit )
sule, nequaquam fuisse elaborata : nimirum ex præscriptum illis fuit, sed eorum parens, non
vetustiorum Patrum scriptorumve ecclesiastico- sine immani fallacia lectoribus imposuit, ut ipsc
rum silentio, ac præsertim Eusebii Cæsariensis, Areopagita fuisse crederetur. Nam se sanctorum
qui nulla Dionysii Atheniensis scripta recensuit : Timothei , Titi, Clementis Romani, Jacobi fratris
quod rursum in jiş libris, recentioris apostolorum Domini, Joannis evangelistæ , Petri, Pauli, Bar
ævo disciplinæ mores egarrentur ; ac demum quod tholomæi, apostolorumque cælerorum , imo Christi
horum auctor Ignatii Antiocheni vocem retulerit, ac Deiparæ æqualem finxit. Qua vero de causa
quam sanctus hic martyr postrema, quam paulo illudere Christianis voluerit , nondum satis asse
ante obitum ad Romanos scripsit 1 epistola con- cuti sunt erudili, bocque ipsum est quod opero
signavit : cum tamen Dionysius Areopagita, qui sius inquirendum suscepi..
matura ætate Paulo Athenis primum prædicante Guillelmus Cavius in Historia sua lilleraria ,
nomen Christo dederat, vix ad imperii Trajani, inter omnes variasque de librorum istorum au
sub quo martyrium Ignalius obiit, primordia pro- clore opiniones, poliorem illam esse censet, quæ
rogare ætatem potuerit. Atqui Photius ipse felicem eos Apollinario Laodiceno assiguat. Cæterum
omnino non fuisse Theodori şui conatum videtur eruditis dispiciendum relinquit, annon Apollinario
insinuare, cum ait eum adversus quatuor ano- parenti polius, quam alio sint concedendi. Filium
nymi momenta pugnare, tó rę ¢ ' autò , quantum
2
siquidem , ut in aliis hæreticum , ita et m llenarii
penes ipsum est, genuinos esse magui Dionysii Christi regni terrestris propugnatorem fuisse :
libros. Theodorum istum pene crediderim non qui tamen error a Pseudo- Dionysio cap. 7 De
fuisse alium ab illo Theodoro Severi Monophysila- eccl. hierarch ., diserte proscribitur. Quinimo hic
rum antesignani sectario , cujus idem Photius auctor passim præcipuo Apollinaristarum hæresis
opusculum seu libellum adversus Themislium hæ capiti adversatur, ubi plenam et integram huma
resis Agnoetarum principem recitat, cod . 108, seu nitatem a Christo assumplam Joeet et inculcat.
cui Joannes Philoponus amplum illud volumen Exempli gratia, cap. 9 De eccl. hier ., scribit Je
nuncupavit, cujus item fit apud Photium mentio, sum Christum , qui nostra vita est, er divinis la
cod . 116, Severianorum quippe magis, quam Ca tebris prodeuntem , speciem et formam ex pobis
tholicorum intererat subjeclas Dionysio lucubra aecepisse , τη παντελεί και ασυγχύτω καθ ' ημάς εν
tiones tueri, quas ipsi vulgo, Severo duce , hæresi ay pwrnost, inlegra sive absoluta et inconfusa se
suæ admodum favere jactitabant, omniumque cundum nos inhumanatione .. Cap. 4, Christum di
primi Christiano orbi obstruserant. Ex col vino unguento seu chrismale significari censet,
lat. A synodi Lateranensis sub Marlino 1 , apparet εν τη καθ ' ημάς ολική προς αλήθειαν ενανθρωπή
Themistium ipsum Agnoetam multi fecisse larvati del, in totali el omnimoda secundum veritatem hu
Dionysii libros , quos Colluthus alterius sectæ manitatis assumplione. Itemque cap. 2 De div .
Monoplıysita corrumpere lentaverat. Fuit aller nom ., και τη παντελεί των ημετέρων προσλήψει ,
Theodorus Pharanitanus. Monotheleticæ bæresis την τελεωτάτης των οικείων μετάδοσιν αυτουργή
cum Cyro Alexandriuo architeclus, cujus perinde gal, et perfectissima rerum nostrarum assum
inlererat Dionysii librorum auctoritatem propu- plione communicationem suorum peregisse. Quibus
gnare, uti ex infra dicendis manifestum liel. in locis aliisque a quibus recitandis abstineo, a se
XI. Apollinarii non sunt. In Scholiis Græcis , amolitur auctor invidiam bæresis Apollinarista
quæ sanciu Maximo allribui solent, ac Joanni rum, qui humanitatem Domini nobiliori sua parte,
Scythopolis in Palästina episcopo, paucis dem humana mente, mutilabant. Unde merito Scytho
plis, reddenda esse ostensurus sum , binc inde politanus eum ab hoc illorum errore exemit et
reſelluntur alii , qui catholicæ fidei contra Mono- absolvit,
physitas defendendæ studio, libros istos omnes ex Scholia in Dionysium Areopagilam Dionysio Ale
Apollinarii prodiisse ollicina asserebant ; ex qua Landrino perperam ascripta . Eos non libet re
-
nimirum alios non paucos excusos esse non ila fellere, qui existimarunt (a) Dionysium Alexan
pridem evicerant, quibus præsertim illi hæretici drinum Areopagitica Scholiis ac Commentariis
(α ) 1η Οδηγή Anastasii Sinaile adversus Acepha- ή έξω φιλοσοφία , πάσαν αόρατον φύσιν ομοίως και
los, p . 340, perinde legimus Dionysium Alexandri- ουσίας τάς υποστάσεις : κακ τούτου φησί κατά τους
πum scripsisse scholia in Dionysium Areopagitam: έξω είρηται το ογία Διονυσίω αι τοιαύται φωναι
Πάλιν τε μίαν ουσίαν λεγούσης της Εκκλησίας είναι xataypnotixüs . Bursus cum Ecclesia docent unam
πάντας τους αγίους αγγέλους , και αυτός θείος και esse angelorum essentiam , idem divinus et apostoli
αποστολικός Διονύσιος πολλάς ουσίας ονομάζει τας cus Dionysius nominal supernas virtutes, mullas
άνω δυνάμεις. Ο γούν μέγας Διονύσιοςο Αλεξαν- substancias. At magnus Dionysius Alexandrinus , qui
δρεύς επίσκοπος , και από ρητόρων, εν τοις Σχολίοις , ex rhetore factus est episcopus, in Scholiis quæe scri
οις πεποίηκεν εις τον μακάριον συνώνυμον αυτού psit in cognominem suuin Dionysium hæc habet :
Διονύσιον, ούπω λέγει, ότι 'Αγέννητον είωθεν καλεϊν Externa philosophia ingenilain appellare solel omnem
illustrasse. Qui enim Dionysius Alexandrinus, qui, emenlitus ilte Dionysius, angelorum ordines nur
annum Christi 260, diem postremum obiit, libros meret, ita ut Seraphim et Cherubim omiserit, vet
vidisset, quorum auctor, ut Joannes ipse Scytho- potius, ut alii ævi sui Patres, a Thronis non dis
politanus, vetustissimus [XXXVIII ) prælensi Areo- creverit , id argumento est eum neutiquam vidisse
pagitze Scholiastes, bene persensil, Manichæo- libros De cælesti hierarchia , quos vere Dionysii
rum impielalem , cap. 4 De divin. nominib,, dedila esse censuerit. Nec refert, quod eadem oratione
opera Hierothei sui nomine ad longum exagitat ; 34 et 41 , Gregorius doceat coelestium virtutum
cam bæc hæresis, ante annum saliem 277, Chri- ordines inferiores a superioribus illustrari eo quo
1
stiano ac Romano orbi non innotuerit , imo quo-
1 Dionysius exponit nodo. Quidni enim ex paucis
rum theologica loquela ac dictio hominem Nicænis illis quæ Theologus identidem protulit, auctor isle
temporibus longe posteriorem cerlo certius- indi- suum de angelis tractatum composuerit aut ador
cat ? Atqui Usserius Armachanus in Observalioni- naverit ? Plane falsum hunc Areopagilam eximii
bus mss. quarum sua iterum recurret mentio, hujus doctoris sententias ac voces ipsas mutuatum
post diligentem hujus scrupuli disquisitionem esse pro cerlo habeo. Sed et Cyrillus Alexandrinus
agnovit Joanni Scythopolitano reddenda esse scho- similia de collustratione angelicarum classium
lia, quæ a Joanne Cyparissiola et aliis Dionysio scripsit in Thesauro, assert. 31. Sed, cum varios
Alexandrino perperam altribula erant. Quod ex ordines pominet ac recenseat, nullam Cherubim
sententia a Cyparissioii ex Dionysii scholiis citata mentionem facit, quæ proinde a Seraphim vel Thro
palet, inquit , quæ in scholiis istis totidem verbis nis diversa esse non putaverit. Quia tamen non
reperitur, ut liquet ex Latina translatione scholio- deest suspicio ignotos ei non fuisse libros Areopa
rum Scythopolitani, a Roberto Lincolniensi episcopo giticos, inquirere pergo quæ hujus causa fuerit.
facta, et in bibliotheca collegii Corporis Christi XII. Proferuntur a Monophysilis. – Monophysitæ
apud Oxonienses asservata . Eutychianorum successores inter præcipuos häere
Gregorius Nazianzenus Dionysii libros non lauda- sis suæ patronos, Dionysium quoque Areopagitam
sl. — Neque vero rursuin Joanni Pearsonio assen- obtenderunt. Id quod quidem eos fecisse conslat.
Lior, asserenli Pseudo -Dionysium laudatum fuisse in celebri collatione, quam Constantinopoli cum
a Gregorio Theologo, orat. 38, ut inde inferat orthodoxis habuerunt anno 632, sub Justiniano
illum scripsisse saltem circa postrema Eusebii imperatore , in qua Severiani sic loquuntur :
Cesariensis tempora. Gregorii quidem hæc verba Beato Cyrillo, et bealo Athanasio Alexandrinu Bc
sont : Sic Sancta sanctorum etiam a Seraphim oble- clesiæ episcopis, Felice etiam el Julio Romance
gantur, el tribus sanctificalionibus celebrantur in Ecclesiæ , Gregorio quinetiam mirabilium factore ,
unam dominationem deitatemque coeuntibus, usado et Dionysio Areopagita, unam naturam Dei Verbi
τενί των προς ημών πεφιλοσόφηται κάλλιστα τε και decernentibus post unitionem , hos omnes trans
üsnabrata , quemadmodum et alius quidem anle nos gressi illi (Chalcedonensis synodi Patres) post
pulcherrime sublimissimeque disseruit. Nicelas vero unionem præsumpserunt dicere duas naluras. Imo
aliique subinde Gregorii commentatores Græci, etsi hæretici illi ostendere se posse asseveraverunt,
libros Dionysii assidue lriverant, quos pro germanis Quia B. Cyrillus usus esl istis lestimoniis in libris
baberent, in utroque nihilominus loco, non alium adversus Diodorum et Theodorum edilis . Libros
nisi Athanasium designari agnoverunt. Scholiastes nempe qualuor illos, quorum occasione hæc tracta
ilem Græcus quem Combefisius retulit in adver- mus, innuebant, quibus Cyrillus postremis vitæ
sariis , ait : Οίμαι τον Αθανάσιον λέγειν εν τώ δ' anuis confulaverat Apologiam , quam Theodoretus
προ ; αιρέσεις λόγω, ήγουν προς 'Αρειανούς • Men pro Diodoro Tarsensi el Theodoro Mopsuesleno
sententia est , hæc de Athanasio dic esse, in ejus ediderat, Reclamavit Hypathius Cyrillum libros
oratione 4 contra hæreses, sive contra Arignos . Ubi islos non scripsisse : verum in quinta synodo ge
magni Albanasii oratio De incarnatione Dei Verbi nerali pro genuinis admissi lectique fuerunt : id quod
inguitur, in qua ilidem sanctus doctor de ejus rursum agnoverunt Leontius Byzantinus, lib. yui De
dcitale contra Arianos disputavit. Atqui in hac pro- sectis , act. 8, et Eulogius Alexandrinus, ut ferunt
lecto oratione longe explicatius enarralur canti- ejus Excerpta apud Photium. Ac magnus profecto
cum Seraphinorum , quam apud Dionysium, qui Petavius, l. IV Theolog. dogm., lib. 1 , c. 10, § 8,
cap. 7 De cælest. hierarch. , paucissimis verbis hoc de lucubrationibus istis judicium lulit. « Quod
illo Trinitatem laudari obiter monuit. El cerle ad libros Cyrilli special, inquit , Liberatus diaco
cum Nazianzenus , oral. 34 , non eosdem quos nus in Breviario , cap. 10 , refert qualuor illos ab eo
naturam inaspectabilem : similiter et kyposlases conficla olim fuisse tanquam a Dionysio Alexan
substantias. Ex cujus more sancius Dionysius his drino elaborata essent. Hæc porro Anastasii ob
locis est loculus , improprie nimirum has voces usur servatio integra ctiam legitur inter scholia in
pans. Hæc apud Sinailam , qui in his quæ ad cri . cap . 5 De cælesti hierarchia ; cum tamen in velustis
icam spectant se passim rudem el imperitum pro codicibus non exstet, sed in recentissimis et cditis
dil. Cielcruin inde discimus scholia quædam in lanlum , ul proinde ex cap . 22 'odnicũ transumpla
Dionysium Areopagitam , ab Alexandrinis, ut reor, sit .
22
279 DISSERTATIONES DAMASCENICÆ .
seriplos esse , lres adversusDiodorum et Theodorum , alia significat sc ante illam collationem legissc 280
aut
quasi Nestoriani dogmatis auctores, et alium De novissc libros ementiti Dionysii , in quibus muila
incarnatione librum , in quibus inter cætera Dionysii Arianæ hæresi adversaria assidua lectione ante
Areopagitæ Corinthiorum episcopi testimonia posita deprehendissct. Unde recte eos novitatis arguit,
esse demonstrat. Verum Catholicos ait, Acephalis, cum neque ab Athanasio, neque ab ullo veterani
qui libris istis abutebantur , respondisse non eos
>
adversus Arianos allegati essent .
esse Cyrilli . Quod sane verum non puto : non so- Cilali olim a Severo Antiocheno .
lui quia synodus quinta pro germanis illos ha cSi porro
buit, sed etiam quia Cyrilli stylus et character in Catholici Constantinopoli argumentabantur, cum
fragmentis apparet istis, quæ in Actis Ephesiuis apprime scirent quid in illis libris lidei consonum
sunt Latine reddita, Cæterum Liberati, vel saltem essel, et quid ab ea dissentaneum appareret, la
amanuensis error est, ubi legimus, Dionysii Areo primis vero testantur hæreticos qui duas Christi
pagitæ Corinthiorum episcopi, nec Garnerius hunc lo naturas inficiabantur, libros illos Dionysii sibi
cum sanavil, dempla voce Areopagitæ , ac si Dio vindicasse , quibus errorem suum propugnarent,
nysius Corinthi episcopus, qui secundo sæculo flo Et certe , Severum Antiochena scdis pervasarem
ruit, laudalus polius a Cyrillo credi posset. Nam hæreticum , jain pridem epistolam quartam Pseudo
Liberatum hic paucis narrare constat , quid in Dionysii ad Caium multoties laudasse comperi ex
collatione Constantinopolitana gestum sit cum Se fragmento epistolæ ejus tertiæ ad Joannem Hegu
verianis ; ex cujus proinde actis Areopagitæ nuncu menum , εκ της προς Ιωάννην τον ηγούμενον τρίτης
pationem retinendam [ XXXVIII ) docemur. Hunc ŠTUOTO ).is, quod in collectaneis contra Severianos
vero scriptorem memoriæ lapsu Corinthiorum epi manu exaratis exstat cap . 36 , ubi pro unica
scopum pro Atheniensium posuisse parum refert. Christo allingenda natura hunc in modum disputat :
Quanquam ejus textus sic forsan restitui possit : "Ημείς, καθώς ήδη φθάσαντες έν άλλους δια πλάτους
In quibus continentur antiquornm Patrum incorrupta γεγραφήκαμεν , την φωνήν του πανσόφου Διονυσίου
testimonia , id est Felicis pape Romani , Julii ad του ' Αρεοπαγίτου , την λέγουσαν , αλλ' ανδρωθέν
Dionysium Corinthi episcopum , Dionysii Areopagite , τος Θεού καινήν τινα την θεανδρικής ενέργειαν ημίν
el Gregorii mirabilis, etc. Dionysium etenim illumi πεπολιτευμένος , μίαν ενοήσαμεν σύνθετον φύσιν,
ad quem Julii papæ data epistola ferebatur, Corin - και νοούμεν , ετέρως ημίν, νοηθήναι μη δυναμένην ,
thi episcopum appellat Leontius, act. 8 de sectis, ως πάσης έχουσαν δυάδος απόφασιν, και τον ανδρω
ως από του μακαρίου Ιουλίου εν τη προς Διονύσιον θέντα Θεόν, τον ταύτην καινοπρεπώς πεπολιτευμέ
τον Κορίνθου επίσκοπον επιστολή. Αliam vero pras νον, μίαν ομολογούμεν φύσιν τε και υπόστασιν θεαν
icreà responsionem Hypatius ejusque socii Seve δρικήν, ώσπερ και την μίαν φύσιν του Θεού Λόγου
rianis dederunt in illa collatione : nimirum videri, σεσαρκωμένην. Ο γάρ της οικονομίας λόγος καινο
quoniam et in illis libris hæretici falsantes addide τομήσας τας φύσεις, συνεκαινοτόμησεν αυταίς και
runi ea testimonia . Reponentibus subindc Sereria τις προσηγορίας . "Εως άν είς έστιν ο Χριστός , μίαν
nis, ex antiquis exemplaribus, maxime si ex ως ενός αυτού τήν τε φύσιν, και την υπόστασιν, και
Alexandriæ archivis eruantur, posse comprobari a την ενέργειαν σύνθετον, επ' όρους υψηλοτάτου , το δε
Cyrillo vere allatas esse auctoritates Dionysii οι λεγόμενον,, αναβάντες κηρύττομεν,, αναθεματίζοντες
aliorum , Hypalius regessit, indubitata fore dun και πάντας τους επ' αυτού μετά την ένωσιν δυάδα
Taxat exemplaria, quae sub Prolerio vel Timotheo φύσεων και ενεργειών δογματίζοντες • Νοε φuem -
Soloraciolo descripta esse ostenderentur. Cum admodum in aliis operibus ad longum scripsimus ,
enim illa a mullis , qui recte duarum naturarum sapientissimi Dionysii Areopagitæ vocem illam , sed
confessioni adversabantur , jam pridem retineren . Dei facti viri , novam quamdam Dei virilem opera
lur, nequaquam a Catholicis exigi posse, ut adver lionem nobis gerens, unam compositam naturam in
sariorum suorum testiinonia suscipiant. Nam el dicare intelleximus atque intelligimus , quæ a nobis
beati Julii famosam illam epistolam , inquiunt, ma . aliter intelligi non possit ut quae qualitatis omnis
niſeste Apollinaris fuisse , scriptam ad Diony- . negntionem inferat. Quocirca Deum factum homi
sium , elc. Mox et hoc in primis subjungunt: Quod nem , qui hanc novo modo gessit, unam esse naturam ,
autem prius dici debuit, hoc in ultimo dicimus. Illa hypostasimque Deivirilem confitemur , unamque Dei
enim testimonia, que vos Dionysii Areopagilie dici. Verbi naturam incarnalam . Nam dispensationis Do
lis, unde poleslis ostendere vera esse sicut suspicami minicæ ratio , uti naturas innovavit, sic el appella
ni ? Si enim ejus erant , non potuissent lalere B. Cyril . tiones novas fecit. Quandiu ergo unus est Christus ,
lum . Quid autem de beato Cyrillo dico ? Quando et unam ejus tanquam unus, lum naturam, lum hypo
bealus Athanasius , si pro certo scisset ejus fuisse, slusim, tum denique operationem composilam , supra
ante omnia in Nicæno concilio de consubstanliali montem , ut Scriptura loquitur, ercelsum ascendentes
Trinilale eadem lestimonia protulisset adversus Arii prædicamus ; anathemati devoventes illos qui in eo
diversæ substantive blasphemias. Si autem nullus ex post unilionem duarum naturarum alque operationem
antiquis recordatus est ea ; unde polestis ostendere binarium numerum doceni.
quia illius sint, nescio . Hæc llypatius , quibus inter llac igitur in cpistola lcstalur hærcticus sc jam
alias allala Dionysii auctorilalc pro una Christi Scythopolitani, non Maximi esse liquet ex Latina
natura el operatione pugnasse. Verumenimvero versione Scholiorum Scythopolitani a Roberto
Monophysiiæ libros illos primi omnium laudasse episcopo Lincolniensi facta, et in bibliotheca col
reperiuntur. Unde Catholici theologi, qui contra legii Corporis Christi apud Lincolnienses asservata,
illos jam evicerant, complures alias quas sectarii in qua reperitur. , Væc Usserii accurati salis cri
isti obtendebant lucubrationes, præclaris Athanasii, tici , ex quibus certo certius fit hodieque superesse
Gregorii Thaumaturgi, Julii quoque et Felicis Ro . Scholia Scythopolitani in Dionysium , raque illa
manorum pontificum nominibus insignitas, genni- esse quæ S. Maximo indiscriminatim assignantur ;
nos esse Apollinarii ſelus , falsi Dionysii perinde cum perpauca et perexigua sint quorum Maximus
volumina eidem Apollinario altribuerunt. Haneque parens fuit. Hecque, interjectis ejusmodi vocibus,
fuisse Hypalii Ephesini aliorumque Byzantinorum öldws, eis tò autó, a Morellio sæpe ab aliis secerni
orthodoxorum sententiam superius vidimus . Du- animadverti. Quinimo in multis codicibus Regiis et
dum vero antehac idem judicium fuerat illorum , Colbertinis operum sanctissimi confessoris com
quos Joannes Scythopolitanus in suis in Dionysium mentarium ipsius,, seu Scholia in quartam Dionysii
Scholiis ab hac opinione revocare passim satagil , epistolam ad Caium habentur , 1010 colo ab editis
cum ipse persuasum haberet, nihil in illis libris diversissima.
occurrere, quod rectæ fidei contrarium esset. Ex ipsismet Scholiis id evincitur. Joannem
Joannes Scythopolitanus scholiorum in Dionysium vero Scythopolitanum verum auctorem aliorum
-
germanus auctor. — Alqui Joannem Scythopolita : illorum in Dionysium Scholiorum censeri deberc
num , ardentissimum Christianæ doctrinæ sæculo evincitur ex mullis eorum locis, quæ ipsum veluti
quinto labente et sexto ineunte propugnatorem , digito monstrant. Omillo inscriptionem corum
melioris saltem partis Scholiorum Græcorum in prologi, lit in edilis jacet : Ilpólogos trū & ylou Magl
Pseudo - Dionysium auctorem esse operæ pretium μου, ή κατά τινας Ιωάννου του Σκυθοπολίτου · Prologis
erit ostendere : quamlibet sancto Maximo omnia sancti Maximi, vel secundum quosdam Joannis Scy
pullo discrimine tribui vulgo soleant. Anastasius thopolitæ. Ad ea pergo, quæ hominem indicant in
Bibliothecarius in epistola ad regem Carolum Cal- Palästina agentem , qui sæculo sexto incunte scri
vum de sia Areopagiticorum translatione Latina, beret ; imo quæ non nisi a Joanne nostro litteris
hoc etiam de Scholiis Græcis quæ una interpretatus potuisse mandari videntur. In interpretatione vo
erat , testatur : Ipsorum autem [XXXIX) scholiorum eum obscurarum Dionysii, ad vocem lIlaheiors,
seu paratheseon, quæcunque in calce sui signum vi- observat hanc similem essc vocabulo dayalors ;
rifico crucis habent, a B. Maximo confessore el mo quod quidem είρηται , inquit , επί ποίοις όφεσι τοις
macho inventa narrantur. Cælera sancti Joannis κατά Ιεριχώ μάλιστα ευρισκομένους , εξ ών ιατροί
Scythopolitani antistilis esse narrantur. Nondum ώς τα πολλά την θηριακήν σκευάζουσιν • Usurpatur
bartenus incidi in exemplar velus Anastasianæ de quodam serpentum genere , qui in Jericunthina
Translalionis , in quo Maximi Scholia a Joannis regione præseriim reperiuntur, ex quibus medici ut
discreta essent. Usserius verò Armachanus, in Bi plurimum theriaca conficiunt. Quæ profecio Palæ
bliotheca theologica, manu exarala , cujus fragmen- sline incolam mihi videntur indicare, qui serpen
tum recitat Guillelmus Cave in Joanne Maxentio tes istos consuelo et communi apud Gracos alios
(quem nescio quo stupore , quia monachorum nomine διψάδας non appellet , sed διψαλέους, de Pa
Scytharum in Occidente causam egit, pro Joanne læstinorum more . Sed in primis se ea alale , inquc
Scythopolitano accepit), de Scholiis Maximiel Joan ca regione vixisse significat, in quibus Origenista
nis træc reliquit observanda : « Joannes Scythopo run hæresis invalesceret. Nam in cap. 7 !ib . De
litanus seripsit in Dionysium Areopagitam Scholia eccl . hier. , recensitis velustioribus hæreticis,
pariter ac Maximus. Verum in libris Dionysii ab Simone Mago , Menandro, Valentino, Marcione, et
anno 1562, inclusive editis , simul confusa sunt Manele, de Origenianis subjungit.xal vīvo oland
Joannis et Maximi Scholia ; quæ non in antiquiori- των Ωριγένους προερχόμενου μύθων, ct nunc vero
bus solum , quæ Cyparissioti tempore ferebantur, qui prodeunt fabularum Origenis sectatores . Atqui
editionibus fuerunt distincta , sed etiam in utroque saneti Maximi ævo exsoleverant prorsus Origeni
quo usus est Morellius codice : in quorum altero
:
stæ , ex quo Origenes cum Didymo , Evagrio, aliis
3d marginem apposita sunt Joannis Scythopolitani que horum sociis a quinta synodo proscripti fuerant,
sine nomine Scholia ; in altero vero seorsim (post adeo ut sæculo septimo quo Maximus florebal, Huda
absolutum textum integrum Dionysii) Maximi nomine eorum superesset memoria . Ætate vero Joannis
insignita Scholia ; co breviora, quod ab amplioribus Scythopolitani, eorum errores per monastcria Pa
Juannis, cum quibus ea conjunxit Morellius, separala læstinæ grassabantur, Leontio quodam Byzantino,
fuerant. Porro vulgata illa Scythopolitani Scholia Joanne, Isidoro, et Nonno auctoribus : unde gra
:
eadem illa ipsa sunt, quæ Dionysio Alexandrino ab vissimæ lurbæ ac tumultus per eam omnem exci
aliis sunt attributa. Quod ex sententia a Cyparissioto lati sunt : quemadmodum fuse narratur in Vitis
ex Dinnysii Scholiis citata palet, quæ in Scholiis is- SS. Euthymii, Sabæ, Theodosii, et Cyriaci mona
lis lolidem verbis reperitur. Istam vero sententiam chorum , qui pro lidei causa adversus novelles islos
284
hæreticos, et eorum asseclas, labores multos diu auditti solo ulla exstare noverat ; cum hom . 31
tolerarunt . Harum porro concertationum hic ex- in Lucam ad bunc modum loqueretur : Fertur
itus fuit, ul , Justiniani et concilii quod sub Menna Dionysius Areopagita , antiqures et venerabilis Pater,
habilum est, necnon quinti generalis, repeticis de- dicere quod ex nimirum angelorum agminibus, etc.
crelis, damnato cum suis sectatoribus Origene, Dicendo , fertur Dionysius Areopagita , nobis satis
Anastasii ducis opera lota Palæstinæ provincia ab annuit Romæ non ita notos fuisse falsi Dionysii
ea peste liberata sit. libros . Et sane si Romani eos omnes apud se ha
Sed maniſestius adhuc Joannes Scythopolitanus buissent, quos Areopagitæ esse arbitrarentur, non
seipsum prodit, in altero in cap. 7 De cælest. kier. illos qui latebant, interire passi essent, sed in
scholio,, in quo sic loquitur Σημείω
Enjelwrai xatå Bagi-
σαι κατά Βασι publieun emisissent. Seythopolitanus itaque illis
λειανών, ήτοι Νεστοριανών: Observa contra Basilianos quas dixi suasionibus induclus, ea omnia loca
sive Nestorianos , Jesum Christum , qui ea parle qua quibus Monophysilæ nilebantur, benignissimis in
homo est, assumptus fuit, Dominum esse omnium terpretamentis ad sanum sensum traduxit. Cæle
spiritualium , et Regem glorice, etc. Itemque in e. 7 rum paucos e Catholicis, qui suæ stalim sententiæ
De eccles . hierarch. ubi sacræ theologiæ nomine a suffragarentur , habuit; aliis ad annum usque 533 ,
Dionysio significari ait voces istas, Tu es Christus quo Constantinopoli collatio cum Severianis habila
Filius Dei vivi, subjungit : 7 on haiwttov xatá ts est, ex adverso reclamantibus, spuria areopagitica
Βασιλειανών , και Νεστοριανών , και Παυλιανιστών , esse , et ab hæreticis alque Apollinarislis confieta
xal twy Opolwy . Quod observatione dignum est,
.
et supposita. Cæterum Joannes in Palæstina et
contra Basilianos el Nestorianos, Paulianislasque, Syria magni nominis aliquos sibi conciliavit, in
et similes. Atqui nusquam alibi reperias Nestoria- quibus præsertim fuit Ephræmius Antiochenus, uti
nos appellari Basilianos. Hæc autem appellatio ab eolligitur ex bis quæ Photius refert, cod . 223 , ex
alio auctore indita eis esse non potuit , præterquam quibus constal patriarcham istum Orientis, volu
a Joanne Scythopolitano, qui, variis scriptis a Ba- mina illa de quibus disputamus, pro sinceris et
bilio Cilice Antiochenæ Ecclesiæ presbytero laces- genuinis admisisse. Hinc post quintam synodum ,
situs, eumdem Basiljum lanquam versutissimum dissipatis paulatim propter favorabiles quas dixi
Neslorianæ impietatis propagatorem antirrheticis interpretationes terriculamentis, qui deinceps se
dissertationibus traduxerat, veluti narrat Photius cuti sunt Patres, ob affectatam ab auctore doctri
in Bibliotheca, cod . 05 et 107. Cum enim Basilius næ ac sensuum sublimitatem velul alloniti, minime
Petrum Mongum , aliosque Chalcedonensis fidei dubitarunt eadem tanquam germana et orthodoxa
bostes se detestari profiteretur, Nestorianorum in- recipere. Hoc nimirum , tam Pseudo-Areopagiticis
terim bæresim astruebat ; suppresso quidem Ne- quam monumentis aliis quæ speciosis perinde ti
storii nomine, prælensa vero Diodori Tarsensis et lulis et nominibus insignita fuerant, sancti Palres
Theodori Mopsuesteni, tanquam Ecclesiæ Patrum, sexti septimique ac sequiorum sæculorum , eum
alictoritate. Hæ simultates Basilium inter et Joannem essent criticæ artis incuriosi, bona, ut dicitur, lide
Scythopolitanum acciderunt Anastasio imperatore indulserunt, ubi catholicæ fidei causam illis etiam
( XXXIX* ] el Flaviano Antiochenæ Ecclesiæ antistite, libris admissis sartam tectam fore intellexerunt.
Posthac autem Joannes contra Severum Monoplay . Quia vero , salva semper quæ sanctissimis Eccle
silam , qui Antiochenam sedem expulso Flaviano siæ magistris debelur reverentia, inter eruditos
occupaverat, calamum strinxit , octoque saltem vo- hodie convenit libros, qui Dionysii Areopagitæ
lumina adversus eum scripsit , quandoquidem tam nomine inscribuntur, ab impostore quodam com
in actis sexla synodi, quam in sæpe laudalis col- positos esse, operæ pretium me facturum existi
lectaneis contra Monophysilas, cap. 13 libri ejus mavi , si in horum auctorem audaciuscule inqui
contra Severum octavi, fragmentum sat amplum rerem .
visitur.
XIV. Num Pseudo - Dionysius hæreticus fuerit. -
.
Unde Joannes Scythopol. sinceros esse Dionysii Ex his quæ a me dicta sunt, jam extra dubium est
libros pulaverit. - Joannes itaque Scythopolitanus prætensa areopagitica a Severo et Monophysitis
falsa libroruin qui Dionysii Areopagitæ nomen fuisse primum producta ad unam Christo naturain
præferebant, inseriptione decoplus, ilemque voci- aflingendam , adversus Chalcedonensein de duplici
bus variis et locutionibus Allieis quæ in illis pas- ejus natura conſessionem . Catholicos vero ea statim
sim occurrunt, ac multis demum hinc inde ad tanquam adulterina rejecisse, el cum multa alia
veleris ætatis et disciplinæ normaiu compositis testimonia , quæ Athanasii, Gregorii Thaumaturgi ,
locis , satius duxit eos pro genuinis admittere ; Julii ac felieis præclara nomina præferebant, Apol
quod eo fidentius affirmavit, ob Petri, neseio cujus, linario hæretico reddenda esse non ita pridem
diaconi Romani testimonium , asseverantis in Ro- comprobassent, de areopagiticis ideni judicium
manæ Ecclesiæ scriniis longe plura asservari
tulisse. Cum vero Pseudo - Divnysium ab Apolli
O
Dionysii opera, quam in Oriente circumferrentur : naristarum hæresivindicaverim , inspiciendum

al non sine vanissimo mendacio , quandoquidem nihilominus superest mihi, num recentiorum Apol
sexlo sæculo jam affecto, Gregorius Magnus ex linario Monophysilarum , sive Lulychianorum, sive
Dioscoritarum , sive Acephalorum ac Severiano- Gangras relegatus esset , epistolam ad Alexandri
rum error in eis continealur, Quod ut melius nos suos scripsit , ex cujus fragmento quod Nice
succedat, paucis exponam quid Eutyches, quid phorus Constantinopolitanus ad calcem Antirrhetici
Dioscorus, quid alii subinde de Verbi incarnati adversus Epiphanidem subjecit , apparet eum
myslerio lenuerint . nullatenus ab Eulychis errore declinasse : El to
Eutycáis error. - In Actis concilii Constantino- αίμα Χριστού φύσιν Θεού έστιν , inquit , και
.
polilani, Eutyches suam de incarnalione Verbi fidem ουκ ανθρώπου , τι διαφέρει του αίματος των τράγων
coram antiştile suo Flaviano et Patribus qui conve- και των μόσχων , και της σποδού της δαμάλεως ; και
nerant ,, ex animo,, invocala Trinitate, sic professus τούτο γάρ γήϊνον και φθαρτόν .. 'Αλλά μη γένοιτο ενός
legitur : Confiteor adventum ejus in carne factum esse των κατά φύσιν φθαρτών λέγειν ημάς ομοούσιον το
et carne sanctæ Virginis, atque integre inhumana. alya XPLOtoŨ • Nisi Christi sanguis suapte natura
tum esse pro nostra salute . Confessio hæc, cum re- Dei ac non hominis sit , quomodo nihil discrepat, a
citala esset in conciliabulo. Ephesivo, Dioscorus sanguine hircorum et vitulorum , et a cinere vitulæ ?
Aierandrinus respondit : Admittimus hanc fidem . hoc quippe terrenum et corruptibile est. Verum aver
Synodus adjecit, hanc esse Patrum fidem. Flaviano lat Deus, ne Christi sanguinem ejusdem essentiæ seu
1
rursum in concilio suo Eutychem urgenii, uti Chri- naturæ esse dicamus , ac quemlibet alium qui nalura
slum, non solum Patri consubstantialem secundum corruptibilis sil . Existimaviç ergo Dioscorus, quem
divinitatem, verum etiam Matri ac nobis secundum admodum Eutyches , Christi sanguinem ejusque
humanilalem fateretur, iterum atque iterum ille adeo carnem , abjecta humilis naturæ nostræ pro
reposuil sui non esse Dei et Domini cæli et terræ prietate , divina evasisse , ut alterius a cæterorum
naturam edisserere , έως σήμερον φυσιολογείν έμαυτώ liominum sanguine et carne generis et nature , et
oux ÉTOITPÉTIW • se nunquam dixisse corpus Domini veluti sanguis et caro Dei , facta sint , ne hominis
et Dei nostri esse consubstantiale nobis. Cæterum se caro et sanguis esse dicerelur.
confiteri consubstantialem nobis esse sanctam Virgi- Timothei Æluri.-- Atqui Timotheus Ælurus ejus
niem , el quia ex ipsa incarnatus est Deus noster. Ad successor, quamlibet Eutycbi , quia Christum con
jecit se non dicere Dei corpus esse corpus hominis, substantialcm nobis secundum carnem et humani
beile vero corpus humanum , oủx eltrov owua & v@ pú latem esse negaverat , anathema dixerit , in eum
που το του Θεού σώμα: Quasi nempe Dominus dem tamen errorem reciderat , cum in lucubra
proprie homo non fuerit, cum Deus esset. Tandem tione , qua Leonis Magni ad Flavianum epistolam
cum instaretur, ut Christum consubstantialem vellicabat, pronuntiare non dubitaverit solanı
nobis, duasque in eo naturas agnosceret, prolesla- divinitatem esse Christi naturam , etsi incarnatam :
lus esl se unam naturam post unitionem el incar- φύσις γάρ του Χριστού μόνη θεότης , ει και σεσάρ
nationem confiteri, ulav opúc :v ouodoyū , quanquam, xwtai . Quibus verbis celebralissimum illud di
ul ante fassus erat, incarnalam : quæ omnia Dio- ctum , quod Cyrillus recto sensu usurpaverat ,
scorus approbavit in sua synodo. unam Dei Verbi naluram incarnalam , pessime in
Ex hac repetita Eutychis confessione apparet lerpretabatur, ac si per incarnationem humanitas
cum bactenus quidem ab Apollinarii impietate tola ad deitatis naturam perlipuisset , in qua con
carisse, quatenus Deum integre factum liominem prehenderetur; sed sine ulla , ut interim dictitabat ,
pronuntiavit, neque in ea ſuisse opinione, quam permistione , vel absorptione , vel conversione.
mulli veterum ei , non nisi per consecutionem , Hinc subinde contra Leonem Magnum contende
allinxere, Cbristi carnem de cælo lapsam , per Vir- bat humanitatem Christi omni actione propria
ginis ulerum tanquam per canalem transivisse. caruisse , nec operationes alias nisi divinas per
Quamobrem potius cum Combefisio dicendum Eu. eam exsertas esse , atque adeo , quæ humanitatis
lychem non eo sensu negasse Christum esse con- operationes censebantur, táon passiones potius, et
subslantialem nobis humanitate, ac duas habuisse meras exsecutiones , Tepábeis , esse nuncupandas.
naluras, quasi caro. sive bumanitas ex Virgine Severi Antiocheni. — Ab his nullatenus dissensit
procreata non sit, aut Christo defuerit, vel per Severus Antiochenus , tametsi ab Eutychis sensu
mulationem [XL ] sive conversionem , vel per absorp- plus aliis recedendo apud Theodorum Raylhensem ,
lionem autdeperditionem ; sed ut natura divina sola çevôoganońs , q . d . Falsiverus audiat. Is , cum duas
. proprie natura sit et dicatur, quæ primas in incar- naturas perinde abnegaret (a) , sed unam compo
nalione partes habeat, non humana, quæ secundas sitam slatueret , servatis utriusque proprietatibus ,
lanlum : illa , inquam, quæ aliain habeal, non quæ humanitatem transformatam docuit ad deitalis glo
habeatur, et superioris habentis sit ; tanquam il- τiam et operationem , μετεστοιχείωσεν ο Λόγος
lius videlicet appendix , eique pene immersa. ήν ήνωσεν εαυτώ κατά την υπόστασιν ανθρωπότητα,
1 Dioscori. - Dioscorus hanc eamdem doctrinam ,
-
εις την εαυτού δόξαν και ενέργειαν, ita ut , sive di
quam in sua synodo approbaveral, eljam post vina ageret , puta miracula patrando, sive bumana,
Chalcedonense concilium propugnavit. Cum enim gradiendo , mulando locum ( id quod suapte natura
(a) Sev . epist . ad Ecum . comit. act . x sextư sin .

prorsus humanum est ) ου το μεν τήσδε ,> το δε τήσδε sentanea scripserit . Capite 2 , De divinis nomini.
Qutews , non illud illius naturæ esset , nec istud bus , excerptum aſſert theologicarum instilutionum ,
istius , sed unius et ejusdem , nempe divinitatis ; quas sanctissimo nescio cui Hierolleo soo ascri
quia Osixov; tis Ozoonuslas
θεϊκώς τας θεοσημείας elprácato å vopú-
ειργάσατο xal ανθρώ bit (XLIJ ( non sine apertissimo mendacio , quando
πινα , divina ralione tum prodigia , tum humana verba , dictio , phrasis et loquela eumdem prorsus
opera efficiebat. Hæc porro Eutychianorum , Ace- atque ipsummet pratensorum Areopagiticorum au
phalorum , et cæterorum Monophysilarum erronea clorem produnt ) . In his porro legitur : Dominum
doctrina fuit , quam sexcentis aliis illorum lesti- Jesum , υπερφυές και υπερούσιον , quod supernatu
moniis liberet amplius ostendere , nisi brevilali rale et supersubstantiale est , quando factus fuit ho
sludendum esset .
mo, servasse ; non solum quatenus nostra participavit
Catholica de incarnatione Verbi fides. — Catholi- sine alteralione el conſusione , nihil ex inexplicabili
.
cam vero fidem Leo Magnus ita descripsit in cele- sua inanitione quoad immensam plenitudinem suam
bratissima sua ad Flavianum Constantinopolitanum perpessus : αλλ' ότι και το πάντων καινον καινότα
cpistola : Assumpta est , inquit , de malre Domini τον, εν τοις φυσικούς ημών υπερφυής ήν, και εν τοις
nalura , non culpa : nec in Domino Jesu Christo in κατ' ουσίαν υπερούσιος , πάντα τα ημών εξ ημών
ulero Virginis genito , quia nalivitas est mirabilis , útép ruās Ú TTEPÉXWV · Sed , quod omnium novorum
ideo noslii est na !ura dissimilis. Tenet sine defectu perquam novum est , in nostris naluralibus superna .
proprietatem suam ulraque natura , et sicut formam luralis erat, et in iis quæ substantiæ sunt , supersub
servi Dei forma non adimit, ila et formam Dei servi stantialis , quoad omnia nostra ex nobis supra nos
forma non minuit. Agit ulraque forma cum alterius eximie supereminens. Ut hujus loci sensus visque
communione quod proprium est , Verbo scilicet operante percipiatur, allinet observare , rocibus ÚTEPOÚOLOS
quod Verbi est , el carne exsequente quod carnis est. et unepopuns , apud istum auctorem non significari
Unum coruscat miraculis , aliud succumbit injuriis . eximium quemdam stalum , qui tamen naturæ
Sic :it Verbum ab æqualitate paternæ gloriæ non re- creatæ terminos ex lolo non excedat , sed divinam
9
Cessil , ita caro naturam nostri generis non reliquil. omnem præcellentiam , quæ ab omni creaturæ
Esurire , silire , lassescere atque dormire , eridenter substantiæ quantalibet perfectione in ſinile discre
humanum est : sed de quinque panibus quinque millia pet. Jam vero , si Dominus Jesus supernaturalem
hominum saturare , supra dorsum maris planiis non supersubstantialeraque statum suum servavit ,
subsidentibus deambulare , et elationes fluctuum in- non solum quatenus , cum Deus esset , sine sui
crepata tempestate conslernere , sine ambiguitate di- demutatione aut confusione nostrarum rerum par
vinum cst. Ubi sanctissimus pontifex humanam na- liceps fuit , sed etiam quatenus humana nostra ,
lurain , cum assumpta a Verho fuit , conditionis scu nostræ substantiæ ac naturæ propria , super
su mctas non excessisse declarat , et ulrique ſor- naturali supersubstantialique ratione gessit et
mæ seu naturæ proprios actus operationesve assi- habuit ; quid aliud reslat , nisi Christum divine
gnat , iit nativitas ex Virginc , incessio super mare humana quæque nostra gessisse , cjusque adeo
plantis non subsidentibus , aliaque id genus pro humanitatem ad divinitatis naturam pertinuisse ,
digia , solius divinitatis effecta fuerint ; lassescere velut ejus appendicem ? qui quidem purus pulus
vero , esurire , sitire , comedere , et aliæ humilis
9 Monophysitarum error ſuit : quemadmodum olim
nostræ conditionis actiones , humanitatis . Quia Apollinarii , quem Leontius Byzantinus docuisse
nimirum , ut idem pontiſex ait in epistola ail epi- reſert, Dominum hominem fuisse supra nos , con
scopos Palæstinæ : Ea ipsa quæ inseparabiliter gesta simili prorsus modo Anastasius Sinaila , pag . 267,
sunt, nulla permissione confundimus , sed quid cu- TOŨ 'Oôngoû , Severianum et Gaianitam suum , ceu
jusque formæ sit , ex operum qualitale pensamus. novum Bataneotem, sive Porphyriurn alterum , per
Quod quidem postremum doctrinæ Leonis de dua- stringit , quod Christum assereret voluisse videri
bus Christi operationibus caput admodum displin hominem supra hominem ,, μάλλον
fãrhov δε φησιν οÓ
ώς ong!
od , is
cuit Eutychianistis ct Monophysitis aliis , impu- Βατανεώτης ο νεαρός, ει υπέρ άνθρωπον άνθρωπος
gnatumque in primis est a Timothco Æluro , ut πιστευθήναι βούλετο ο Ιησούς.
constat ex fragmento quod apud me habco , Apo- Atqui Monophysitas illo Dionysii loco contra
togir , quam Eustathius Berytensis pro sancti pon . Catholicos pugnasse , Anastasius Sinaita testalur
tiſicis ad Flavianum epistola adversus hunc hi- in 'Oonrý , pag. 240 , ubi reponit Dionysium hoc
reticum Dioscori successorem conscripsit. Quam ipsomet loci satis ostendere se naturam huma .
litem Severus aliique Monophysilæ ardentius sunt nam in Christo agnovisse, cum paulo ante dixerit
persecuti , ut duarum nalurarum lidem facilius Dominum ex Virginis sanguinibus carnem sibi
labefactarent . compegisse. Unde infert hunc auctorem credidisse
XV. Pseudo -Dionysius humanitatem in Christo Christi corpus ejusdem nobiscum ſuisse substantie
conditionem suam excessisse censel . Modo dispi et naturæ. At hoc etiam Monophysitä Timotheo
ciamus num Pseudo -Dionysio , quem Monophy. Æluro doctore confitebantur, ne præsertim a Cyrilli
site in meilium produxcrunt cum Leone Magno, Magni confessione dissidere putarentur : ideoque
au cum illis hærelicis courchial , et utrisnam con- Semieutychiani dicti sunt a Facundo llermianensi ,
et tevôozimOsię , Falsiveri , a Theodoro Raythen- ής αρρήτως και απλούς Ιησούς συνετέθη , και παρά
5
si ; quia bac in parte ab Eutyche discesserant , ut Tativ enge xpovexin o åto!o ; • Quia nostris secun
nibilominus divinitatem solam proprie naturam esse dum veritatem integre in una suarum hypostasiun
Christi , eliam incarnati asseverarent : qusis coû communicaril , ad seipsam referens , sibique vindi.
Χριστού μόνη Θεότης , εί και σεσάρκωται . Quinimo cans humanam vilitalem , ex qua ineffabili modo sim
Eutyches ipse , ut antehac ostensum est , ctsi Chri-
> > plex Jesus compositus est , ac lemporariam extensio
stam nobis esse consubstantialem ratione humanita- nem sempiternus admisit. Hoc in loco humanitatcm
tis inficiabatur,> nihil sibi salis constans , integram sic a deilale assumplam censel , ut ipsamel die
humanitatem a Christo de Virginis carne acceplam vina nalura propria sibi fecerit quæ humanitatis
agnoscebal : id quod de Dioscoro peræque aflirmare sunt , ac non solum divina Verbi persona ; ut ,
multa suadent. Catholicæ vero Ecclesiæ alia do . inquam , non modo divinæ personæ Verbi, sceun
ctrina fuit : nimirum >, ejus humanitatem , lametsi duin accuralas muluæ ( XLI) communicationis
Dei Verbi hypostasi subsisteret , naturam nostri proprietatum regulas , humanitatis doles ascribat,
>
generis non reliquisse , nec ejus conditionis carce- verum et ipsimel deitati, Quio dalo , deitas ipsa de
res prætergressam esse , sed nostræ prorsus simi- Virgine nata , passa , el crucifixa erit, aliaque
>
lem exslilisse ,præter peccatum ; uti Paulus docuit , portenta impune proferentur, quæ Eutychianis et
et Leo Magnus declaravit. Severianis familiarissima fuere , cum naturam ab
Deitatem esse incarnatam docet . llypostasim a hypostasi non distinguerent, ubi de Dei Verbi in
natura non distinguit.— Verum Dionysius ille emen- carnatione disputabant, quemadmodum in notis
titus codem in loco Pierothei sui noinine de in- ad cap. 3 lib. y De fide , cnarratum fuit. Quin
carnationc Verbi ila disserere coeperat , ut vix du- el vox ista ο απλούς Ιησούς συνετέθη , simplex Je
>
bium ullum reliquerit , quia crederet , bumanila- sus composilus est , nescio quid veræ theologiæ mi
lem ad divinam naturam eveclami esse , ad quam nime consentaneum sonat, Vox quippe Jesus per
velul appendix spectaret : 'H TOÁNTWv altia , inquit, sonam compositam ex deilale el humanitale signi
και αποπληρωτική του Ιησού θεότης , άρρητος , ficat ,, non simplicein ac que compo
au pure livinan,, quæ coιωρο
άφθεγκτος , υπέρ νούν , υπέρ ζωήν, υπέρ ουσίαν , sitionem subinde admiserit. Scd de hoc iterum
υπερφυώς έχει το υπερφυές , και υπερουσίως το infra .
υπερούσιον. "Οθεν επειδή και έως φύσεως υπό φιλ- Epistola 4, ad Caium , Monophysitici erroris plena.
ανθρωπίας ελήλυθε, και αληθώς ουσιώθη, και ανήρ Epistola quarta, quæ Caio Therapeulæ inscribi
ο υπερφυώς κεχρημάτικεν , κάν τούτοις έχει το tur, etsi Christum vere fuisse hominem concedit,
υπερφυές και υπερούσιον: Universorum causa , el- quippe cum Verbum caro faclun sil, et homo Chri
pleirixque Jesu deilas , ineffabilis , inenarrabilis , slus Jesus in Scripturis dicatur ; aliamen cun SH
mente, vila, substantia sublimior, supernaturali molio pra quam liominum conditio ( eral, hominem fuisse
habet, quod supra naturam sil , ac supersubstantiali , iterum docet Monophysilarum more : Yop èvOpis
quod supra substantiam : unde quia ad naturam usque πους, και κατά ανθρώπους εκ της των ανθρώπων
derenil, el vere substantiala est , virque factus est , nuolaşó ú tre pouslos oŮsuwuévo . Pergil, aitque : Qui
qui eximie Deus erat ; in his quoque habet quod su- spra substantiam etsistit , εις την ουσίαν αληθώς ελ .
pernaturale et supersubstantiale est . Atqui Severia- θών , υπέρ ουσίαν ουσιώθη , και υπεράνθρωπον ενήργει
norum more , contra quam inter Catholicos , post Ta åv prózou. Ad substantium vere veniens, supra quam
synodum præsertim Chalcedonensem, ratum fixum- substantia feral, substantiatus est , el supra hominem
que erat , deilalem , seu naturam divinam hic mi- operabatur quæ hominis sunt. Id quod probal, ex
nime secernit ille ab hypostasi , ut cam esse incar. ejus in utero Virginis conceptione, et incessione
nalam censeat . Verum Divina natura seu deitas super aquas : quæ quideni exempla ipsissima suit,
nequaquam incarnala esl , inquit Damascenus in quże Leo Magnus in epistola ad Flavianum ailhibue
Tractatu contra Jacobilas, n . 53 , et alibi . Quinimo, rat, til ostenderel deitatem Christi peculiares suas
si ipsamet natura divina humanam sibi intime co- operationes divinas ab humanis distinctas exercuisse,
pulavit , ut ejus assumptione substantiata fuerit , quemadmodum humanitas, suas, absque ulrarumque
omnino consequitur , ex ulraque unam evasisse confusione aut divisione : cum alioqui Monopbysitæ
Raluram compositam ; quia anio facta cssel in na- adversus ipsum ex iisdem mirificis operibus uni
tura : quemadmodum invicle demonstrat sanctus cum operationis genus, subindeque naturani unam
Thomas i pari. , quæst. 11 , art. 2. deitatis scilicet , in Cbristo fuisse inferrent. Si Chri
Neque vero Dionysius ille Hierothei duntaxat sui slus non eral deilus ( inquiunt apud Sinailam in
nomine deitatem ipsam incarnatam esse professus ' Oônyo), quomodo sputum ejuscæcomedicinam fecit ?
est , sed et idem diserte pronuntiaverat, capite quomodo lacrymæ ejus Lazarum excitarunt ? Sed
primo ejusdem Tractatus De div. nom .: Deilas , neque dormisse nisi semel in navi, legimus : sed ne
Osiris , inquit, humanissimam se præbuit, ötl toi, que in Evangelio constat eum , ut sors ferebat, bibisse.
καθ' ημάς προς αλήθειαν ολικώς εν μιά των αυτής Out omnia argumento sunt , carnem Cliristi dirina
υποστάσεων εκοινώνησεν , ανακαλουμένη προς εαυ . evasisse, nec humanis proprietatibus obnoxium fuisse.
την , και ανατεθείσα την ανθρωπίνην εσχατιάν , εξ Quamobrem una tantum Christus natura est. Quo
291 DISSERTATIONES DAMASCENICE , 292
snorum sensu Severus, cap. 143 Apologiæ Philale- rhelorum more, ac propterquardam Apostoli vocem ,
this sui, carnem pari cum Verbo virlule polluisse, dixeral illud jam non esse carnem, ουκέτι μεν σάρκα
aicbat , in patrandis miraculis, site od looõuvausiv ουκ ασώματον δε οίς οίδεν αυτός λόγοις , θεοειδεστέρου
τω Λόγω κατά την εν πάσαις θεοσημείαις ενέργειαν . oudatos . Sic prætensus Areopagita humanitatem
.
At vero proprietates illas humanitatis Christo non Domini, non post resurrectionem ex mortuis , scd a
prorsus denegabant, quæ eam constituerent, et pro- prima sua exsistentia ejusmodi fuisse Monophysi 1
pler quas homo vere diceretur. Nam , ut sanctus tico errore censuit, ut deitatis doles , superatis hu
1
Maximus, epist. 2 ad Marinum , refert, qualitalum milis naluræ conditionibus, induerit, et quæcun
1
naturalium discrimen Severus in Christo agnosce- que humana viderentur, divine potius quam humane
bal, quæ cogitatione sola caperentur : Taútny páo gesserit. Antehac dixi complura in ejus libris oc
σκων είναι επί της οικονομίας τη φύσει την υπόστασιν , currere , quæ a Theologo muluatus est : sed nec
1
και εν τη ποιότητι φυσική διαφοράν» In incarnationis omnia Jacobus Billius, cap. 23 Observ, sacr. , con •
1
dispensatione, idem esse asserens hypostasim ac na- gessit.
luram, unaque in qualitate naturali distinctionem , Compositam ex deilale et humanitate naturam docet.
1
κατά μεν την επίνοιαν είναι φρονεί των διαφερόντων Operationem Deivirilem non recio sensu fingit ; 1
thvūnap !v , secundum cogitationem discrepantium Catholicis imposuit. — Pergit ementitus auctor, sla
rerum exsistentiam agnoscit, recta vero confusionem timque subdit, quæ magis adhuc unam Deitatis hu
1
ponil. Quia nempe proprietates humanas ad divinam wanitatisque naturam compositam astruunt, propter
1
naturam revocabat et transferebat, ac præsertim mislæ unius ac Deivirilis operationis vocem , quam
1
operationes quascunque, ut caro deitatis dotibus ipse omnium primus invexit . To 20 tdv, inquit, où
in.bueretur. Unde in variis ejiis librorum et episto- κατά Θεόν τα θεία δράσας, ουδε τα ανθρώπεια [XLI ] !
1
larum locis, quæ in sesta synodo recitata sunt, ha- κατά άνθρωπον, αλλά ανδρωθέντος Θεού καινήν τινα
11
m : las ενεργείας ή ιδιότητας , actus sive proprietates, την θεανδρικής ενέργειαν ημίν πεπολιτευμένος : Tum
inficiabatur, ceu deitatis ipsius acliones ſuerint, ex consequenii, non divino more divina agens, non
quascunque Christus humano more exseruisset. humano humana; sed Dei facti hominis novam quan
Humanitari deilatis conditiones altribuit. - Pseudo- dum Deivirilem operationem nobis gerens. Quod
Dionysii sensum ab hoc Severianorum figmento quidem postremum epistolæ membrum, licet sequio
nihil discrepasse confirmatur magis ex his quæ ris ævi Patrum complurcs post Scythopolitanum 1
mox subjungit, scilicet, ea que de humanitale Joannem, aliique subinde theologi, qui Areopagitica
Christi asseverando dicuntur, xatagaoxbueva, vim pro genuinis habebant, ad sanum sensum variis
habere eximie negationis, υπεροχικής αποφάσεως interprelainentis transferre conati sini, ila ul jam
Exovta • eo nimirum modo, quo ipse cap.3 Myst. theo- Domino Jesu Osavopixt, évéprela, Deivirilis operatio ,
log., aliique Patres vulgo docent, de Deo propter in- quædam absque fidei detrimento attribualur : nibilo
finitam nalurie ipsius sublimilalem melius ac potius minus obvia totius periodi , maxime ubi cum iis quæ
enuntiari quid non sit, quam quid sit. Unde censet præcesserunt comparatur, significantia, nihil præler
humanilatem Christi, posita quæ naturæ nostræ co- naturæ unius compositæ , in qua lamen polior sit, hu
genita est humilitate, divinæ naturæ factam fuisse manamque involvat divinitas , assertionem reprae
inque eam transiisse, cujus inexplicabilibus dotibus sentet. Interdum alias accidit, ut Ecclesiae doctores,
et prærogativis donata fuerit, ut, quemadmodum omissa arte critica, speciosis anteriorum Patrum ,
Ælurus sentiebat, sola Christi natura fuerit diviniz quæ libris quibusdam hæreticorum præfixa fuerant
tas, etiam incarnala, seu carne ipsius quamlibet nominibus decepti, loculiones aliquot, quibus aucto
persistente, nec penitus absorpla. Quam quidera rum errores efferebanlur aut insinuabantur,
assertionem suam Dionysius ille ad hunc modum catholico sensu interpretati sint : unde alii dein
probat : Και γάρ, ένα συνελόντες είπωμεν, ουδέ άν- ceps eas tanquam reclæ fidei consentaneas sibi
θρωπος ήν, ουχ ως μη άνθρωπος , αλλ' ώς εξ ανθρώ- vindicaverint. Cujus generis fuit illa vox Apollina
TWV ÈTEÉXELVA , xal UTSÈO &voputov áhnoūs ávo pw Tos rii, una Dei Verbi nalura incarnala, quam cum Cy
YEVÕuevos . Ut enim (observa particulam causalem rillus Alexandrinus reperissel in germana cjusdem
probaudi yap, enim ) ut enim compendio dicamus, hæretiei confessione, quæ, nescio quo falo , sancti
neque homo eral, non ut prorsus non fuerit homo, Athanasii nomine inscribehatur, nihil cunclatus ad
sed ut qui ex hominibus cum essel , ab hominibus rectum catholicæ Ecclesiæ seusum traduxit, ut
longe distabat, vere faclus supra hominem homo. alii postmodum theologi eam usurpare non dubi.
Quibus verbis Apollinarii vocem quam ante retuli, laverint, ceu qua naturarum duarum sine allerjus
imitatur, ac Christum absolute dici bominem infi- peremplione perſecta unio exprimeretur. Eo faci
ciatur, veluti fere quondam Eutyches corpus ejus lius autem supposititii Dionysii de incarnalione
humanum esse corpus effutierat, non corpus hominis. Verbi enormia dicta , quamlibet Scverianorum hæ
Diclum insuper Gregorii Theologi voluil imitari, resim spirarent, sano sensu accipi polerant, quod
qui orat. 40 Debaptismo, il significaret Domini cor- Monophysilarum , Eutyche præsertim posteriorum ,
pus post resurrectionem , exula pristina crassilie, si Gaianilas exceperis, confessiones, præter incon
divinius quodammodo evasisse, hyperboles figura, sonas voces yanasque subtilitales ab Ecclesiæ do
293 DISSERTATIO II 295
atrina non admodum discrepare visæ sint : quod primum est , quod Cyrus Alexandrinus anathema
in causa fuit, cur Semieutychiani, et Yevôognosis tismo 7, ct Sergius Constantinopolitanus cpistola
Falsireri appellarentur. ad eumdem Cyrum, ambo Monothelitaruin hære
Ex operatione Deivirili Severus compositam naturam sis actores præcipui, ut virus suum melius infun
inferi. — Ceterum Osavõpixñs évepyelas, Deivirilis derent, Dionysii ipsius verba labefactare non dubi
operationis, vocabulum quod special, Severus cum tassent , ut quasi non eis sulliceret, auciorem istum
suis locum hunc epistolæ ad Caium , ut ante retuli, καινήν τινα θεανδρικής ενέργειαν, πουam quamdam
mire jactitavit : ex quo validissimum argumentum Deiviritem operationem protulisse ; pro, novam quam
conficerent, ad naturam unam composilam slalu- dam pulav Osavõpex tv Évéprelav, unam Deivirilem
minandain , propter mislam quæ hic obtrudilur, operationem ponerent : ac si germanus iste Diony
divino-humanam operationem . Aliunde vero Ca- sii contextus opinationibus suis non satis ſaverel.
tholici in hujus nodi solutione laborantes, in va. Alterum, quod Colluthus Monophysila Alexandri
rias interpretationes distracti sunt, cum, ut etiam nus, cum Theodosii patriarchæ sui partes deſen
vir pereruditus Lupus Augustinianus suggerit (a) deret adversus Themistium Monophysilam alium,
ea omnino præscriptione uti potuissent, libros sed Agnoetarum parentem , qui ex isto Dionysii
Dionysii subjectitios esse , et ab hæreticis recentis. loco Christum alia divine egisse, el alia bumane,
sine productos, cum nulla eorum anterioribus sæ- absque operationis unius dispendio contendebat,
culis mentio facta esset. Sed accuratioris criticæ θεανδρικής ενεργείας Deivirilis operationis vocabu
regulam esse nesciebant, ut cujusvis scriptoris, lum non probasset, ccu operationes duæ eo signi
ignoti præsertim , ac multo magis ementiti el im- ficarentur, ejusdem loco operationem Osorpeteñ Deo ,
postoris, quodcunque dictum, de quo ferendum congruentem substituisset. De quibus videsis con
judicium sit, obvio nativoque quem voces offerunt cil. Lateran. , act. 3. Alqui præter Colluthum nul
sensu , non benigniori altero accipiendum esse, nisi lus alter e Monophysitarum grege occurrit, qui 0e
er apertissimis ejusdem locis aliis de genuina av@ pıxny ενέργειαν
évéprelav abjecerit.. Quinimo Themistins
sinceraque ejus sententia sit cerlum . in libro adversus ipsum , cujus fragmenta in eadem
Præjudicium grave adversus Pseudo- Dionysium.- aclione tertia synodi Lateranensis recitala sunt,
Sed ſorsan favorabiles illas falsi Dionysii locutio- testatur beatissimum suum Severum operam in pri
num translationes seu expositiones liberel admil- mis posuisse, ut Cbrislo Deivirilis operatio assere
lere , nisi alioqui coniperlum haberemus, libros retur , ac non ea soluin quæ Deum deceret , 080
ejus ab hæreticis naturæ unius in Christo asserto- Tepe Tahs, utpote cum alia divinc, bumane alia gessis
ribus ac Severianis productos primum fuisse, set : " Οτι γάρ τοι και ο μακάριος Σευήρος περί Χρι
quibus illi suos errores luerentur ; in primis vero στού λέγων, ώς τα μεν θείως, τα δε ανθρωπίνως και
epistolam banc quartam ad Caium . Quinimo huic αυτός[ XLII ] ενήργησε, το της ενεργείας θεανδρι
auclori, quicunque tandemillesit,minimecondonan- κόν, ου μόνον μέντοι θεοπρεπές , ομοίως προήρητο ,
dum erit, quod in lucubrationibus suis, quas eo xatabkásaolal põov. Idem sentiebant etiam Theo
tempore compenlus est, quo de una vel duabus dosiani, cæterique Severiani , quibus Cyrus Mono
naluris Domini,acerrimc Christiani in Oriente dissi- theleta, Sergiusque, et alii hoc indulgendum cen
debant, nihil usquam apposuerit aut scripseril, unde suerunt , unam in Christo voluntatem atque
persuadere posset, Dionysium Areopagitam , cujus operationem Ocav pixty Deivirilem dici , propter
personam ludebal, Ecelesiæ catholicæ doctrinam Dionysii auctoritalem .
Lenuisse ; cum se interim priscarum traditionum Opera mirifica Christi tribus personis divinis
lenacem expresse lingerel. Plane, cum de Deo ac communin . - Sed alia mihi expendenda supersunt
Trioilatis mysterio, aliis capitibus accuratissimam auctoris hujus loca , in quibus male sanam de una
kdem, imo castigatissimam theologiam præferat, illa Domini Jesu operatione composita sententiam
ut dedila opera Nicænam , Constantinopolitanam , suam vocibus aliis iterum suggerit. Ecclesiæ Do
el Ephesinam enarrare et confirmare salagal, per- ctrina inviolabilis est , externa quævis deitatis
mirum est, nihil ab eo perspicui allatum esse quo opera tribus personis perinde communia esse , ut
Chalcedonensis synodi de duabus Christi naluris de quæcunque miracula Christus, etiam adhibita
linilio vindicaretur; sed in tradendo incarnali Verbi carne ediderit , eadem Pater et Spiritus sanctus
mysterio ubique cæspilare : nisi proinde Eutychia- simul et ex æquo perfecerint. Cujus hæc ratio
norum , aut sequiorum Monophysitarum imbutus est , quod divina essenlia el nalura , quæ in iri.
placitis et artibus instructus fuerit. bus personis indivision una eademque est , princi
Cur landem acceplum a Catholicis Deivirilis ope- pium sit illius unius et communis operationis , a
rationis vocabulum . — Ul porro vox isla, Osavopixh qua palrantur et eduntur. Quocirca Dominus in
Évépyela , Deivirilis operatio, ab erroris suspicione Evangelio dicebat : Pater aulem in me manens
libera tandem evaderet , duo conlulerunt : quorum ipse facil opera '. Quamobrem iu ejusmodi operi
• Joan . XIV, 10.
(a) Schol. in can . 6 concil . Lateran.
bus divina Verbi persona nilil sibi proprium vin- bino conscquitur, nisi auclorem istum , qui hae
dicabat : sed neque humanis actionibus quibus- elluliit , eo in crrore versalum esse , Deum Verbum
cunque suis aliud addebat , nisi infinitam dignita- assumpla humanitatc mislum quoddam naluræ
lem , immensique pretii ac merili valorem , quale- genus naclum esse , seu naturam compositam , quæ
uus ipsa earum erat, ut nostri de schola loquun- bujus efficientiæ veluti formale , ut scholastici lo
tur, principium quod. Subjectitius vero Dionysius quuntur, principium esset , quæque nec Patris , nec
Domino Jesu , præter Osoupriav , divinam efficien- Spiritus sancti exsisteret ? Atqui sancti Palres , ut
liam (seu ul Damascenus noster, lib 1 De fide, puta Lcontius Byzantinus, Eulogius Alexandrinus ,
c. 10 , vertil , bauratoupriav, rerum mirabilium Maximus Joannes Damasceni , aliique ostenderunt
7
effectionem ) qua scipse , utpote Deus Verbum cum hanc esse mentem Monophysitarum , Acephalorumve,
Patre et Spiritu sancto beneficentissinum erga ac Severianorum , qui , dum de incarnatione
Ionines praebuil, ανδρικήν θεουργίαν, sive άνθρω- sernio erat , nihil discriminis slaluentes hyposta
TELKİS Osouprias multis in locis allingit , quæ ipsius sim inter et naturam seu substantiam aut essen
duntaxat, non Patris ae Spirilus sancti , propriaetiam , incarnato Verbo , non solum hypostasim
sint . Αtqui ανδρικής vel ανθρωπικής θεουργίας vo- composilam , verum et compositam quoque nalu
cabulo , ejus interpretes orthodoxi , Joannes Scy- ram , subindeque compositam operationem et elli
ibopolitanus , et alii , prosligiosa ae divina opera , cientiam , a nalura el operatione Patris et Spiritus
Osoon uelas intelligunt, quæ per humanitatem Sal- sancti discretam , assignarent.
valor gessit ; a quibus non prorsus dissentit Pa- Ab hoc errore qui recederent , Sabellianæ impie
clymeres, cum in cap . 6, lib. De cælest. hierarch ., latis rei. - Quas ambages , quibus vel quaternitas
ait ,, ανδρικήν θεουργίαν,, την οικονομίαν λέγει ,, pro Trinitale , vel etiam trillieismus , astruebatur ,,
καθ' ήν Θεός ών ειργάζετο: lunmananm theur- cun Theodosianorum (Severianorum sccia pecu
giam incarnationis dispensationen appellat , qua liaris era ', aliqui in Ægyplo persentiscerent , ut
Deus cum esset , divina operabatur. Quinimo Com- ab his scse expedirent , ultro concesserunt ; omnia
befisius in annotatione 25 ad Opuscula polemica prorsus quæ de Christo ,7 seu Verbo carne facto ,
sancti Maximi , ex Budæu confirmal , Osouprias prædicantur, eadem Patri et Spiritui sancto esse
vocata esse Christi opera , quæ deitatem ipsius ascribenda. Quod quidem Theodosianoruni præsú
signilicabant , et vocem istam non nudam unionem , len Alexandrinum in sexla epistola ſestali sua do
sed activum quid sonare , vimque divinorum ope- cuisse tradit Anastasius Sinaila in 'Oôngộ, cap. 15 .
rum et miraculorum , quam Verbum per humani- Hujus autem bellæ solutionis parentem fuisse Da .
latem exercuerit. mianum patriarcham Alexandrinum Monoplysi
Dionysius censel sine Paire et Spiritu sanclo Chri- lam colligo ex Timothci Constantinopolitani opu
slum divina opera edidisse. Mono ysitarum hic sculo De receptione hæreticorum , ubi narrat ser
error fuit. - Capite igitur 2 De div. nom . , avo pw-
-
lentiam islam propriam Damianiiarum fuisse , qui
πική ejusmodi θεουργία sic propria esse Peo Verbo idcirco ab aliis qui ean non probarent, Sabelliani
asserilur, ut nibil ad Patrem et Filium pertinuerit, vocali sint, ac si tres personas deilalis in unam
nec ambæ istæ personæ ad eum ullatenus contri- constringerent , unaque Patrem et Spiritum san
buerint præler benignissimuni consensum : Alaxé. clum cum Filio crucifigerent , et passionibus addi
κριται δε της αγαθοπρεπούς εις ημάς θεουργίας , cerent. Sophronius quoque in epistola ad Sergitim ,
το καθ' ημάς εξ ημών ολικώς και αληθώς ουσιω- Δαμιανός , inquit , τούτων μεν υπερβαλλόντως αντι
θηναι τον υπερούσιον Λόγον, και δράσαι, και παθείν, παλος , νέος δε φανείς εν ημετέρους χρόνους Σαβέλλιος .
όσα της ανθρωπικής αυτού θεουργίας έκκριτα και Damianus horum ( Trilheilarum ) cximie adversa
È Egipeta Porro a benignissima erga nos efficien- rius novus vero nostris temporibus Sabellius , elc.
tia divina secernitur, quod ipse Deus Verbum , qui Hi ergo sectarii a genuino Pseudo -Dionysii sensu
supra substantiam esi , integre et vere, juxta ac discrepabant , cujus commenlo lola incarnationis
nos , atque ex nobis substantiatus fuerit , egeritque ,
7 Verlbi ratio ac10 series ανθρωπική,, vel ανδρική
et perpessus sit eximia quaque et excellentia kuma- [XLH ) Ocoupria , Divino -humana elficacitas seu
no-divinæ efficientiæ opera . Addit stalim : Toutous activitas esset , ad quam Pater el Spiritus sanctus
γάρ ο Πατήρ και το Πνεύμα κατ' ουδένα κεκοινώ- non concurrerent ; ut Christus ex deitalis cuni
Vrxe hoyoy In his nihil commune habuit Pater ac humanitale penitissima unione , mistæ illius actio
Spiritus sanctus, nisi quis dical secundum benignis- nis genus sibi proprium , ac non personis aliis
simam voluntatem . Quod si Christus, seu Verbum commune , exserere , eaque divina opera patrare
incarnatum , præler eflicientiam suam mere divi patus esset. Quæ quidem aliorum Monophysilar un
nam , quam cum Patre et Spiritu sancto commu- erronca sententia erat. Quanquam in ca non ego
nem habet , erga nos beneficentissimam , altera sum opinione , ut Dominum Jesum , qua paric
>
insuper divino-humana , quæ nec Patre, nec Spi- homo est , divino nulu et motione caruisse inlicier
ritui sancto communis esset ; ita ut ipse Filius per ( lolum quippe Ocoupydy fuisse ultro cum Maximo
eam quoque ab utroque secernerelur ac distingue- faleor), sed molionem illam qua humanitas ad di
retur, eximia opera seu miracula edidit , quid aliud vina ellicienda, adhibebatur, perinde a Patre san ,
" cloque Spiritu , atque Verbo proſeclam esse , Ca- όσα της υπερφυούς εστιν Ιησού φυσιολογίας , που
tholicorum nemo negare ausus ſueril. Tres quippe naturam mere divinam personis tribus commu
divini et perpelui illius ductus et efficientiæ unus nem , sed divino -humanain soli Verbo propriana
auctor erant. eum inlendisse.
Errorem sentinnt Dionysii interpretes.- Quam au- Severiani ex aliis etiam minoris momenti locis
tem isthæc a recta fide dissideant , persensisse librorum emenlili Dionysii erratieuin parumquc
videntur recentiores Dionysii operum interpretes sibi constans dogma suum communire poterant,
Latini , Ambrosius Camaldulensis , Joachimus Pe .
> lil puta cum nomine Jesu nudam et simplicem
rionius, et Coreerius, qui vocem 0€o'prias minime deitatis personam designat , illis verbis quorum
transtulerunt. Primus locum istum ita reddidit : anteliac mentionem feci, ο απλούς Ιησούς συνετέθη ,
Discretum est aute : n a divinis operibus in nos beni- simplex Jesus compositus fuil : ac si sanctissimum
gue manentibus , quod secundum nos atque ex nobis istud vocabulum nudam el simplicem divinæ naturæ
integre et vere sumpsit super substantiale Verbuni, personam secundam , seu Verbum , eliam huma
1
eaque et gessit , et pertulit , quæ sunt humani ipsius vitalis experlem exprimeret. Plane nomen Jesus
assumptionis elecia atque præcipua. Secundus : compositæ hypostasis et personæ proprium est ,
Distinctum est aulem a divinitate , cujus in nos be- velul nomen Christi, non simplicis solaque natura
ueficia exstirerunt, quod ex nobis omnino el vere divina constantis , uti contra Monoplysitas Maxi
essentiam divinum Verbum assumpsil , ſecitque , el mus , Leontius, aliique Patres statuerunt. Eodem
passus est omnia quæ humanæ ipsius actionis præ- modu cap. 2 De divin . nomin ,, ait Patrem esse ſon
cipua sunt et singularia. Tertius : Porro in benefica talerm deitatem , πηγαία Θεότης , cujus germina
nostri reparatione munus hoc a deitale distinctum est , sunt 'Incoūs val to liveūlla Simile quid apud Na
quod propter nos ex nobis Verbum quod supra substan. zianzenum fateor reperias oral. 45 , seu epistol.
liam est , integram veramque noslram substantia.ir ad Evagrium , ubi ail : Olove! öxtives toŨ llatpo;
assumpserit, eaque gesserit, iuleriique, quæ humance απεστάλησαν εφ' ημάς ,, όő τε φθεγγώδης 'Ιησούς;
ipsius"actionis præcipua sunt et singularia. Interpres xal to Ilvɛūja , Tanquam radii quidam Patris ad
ailer, cujas translatione usus esi sanctus Thomas, nos missi sunt splendescens Jesus et Spiritus. Hic
pro ανδρικής Θεουργίας legisse videtur ανδρικής vero theologus missionem exprimendo , incarna
Oswpias. Sic enim vertit : Quæcunque hunianæ lum Verbum nomine Jesu signilicavil ; jion uti Dio
ipsius contemplationis sunt electa 'el semota. Unde nysius passim , Nestorianæ quidem , ut apparei,
non mirum quod errorem non adverlerit sánclus impietatis proscribendæ gratia , al Monophysits
doctor. At vero Joannes Scythopolitanus, sanctus rum sensu , non sine recta de proprielalun con
Maximus,Pachymeres ,aliique lam Græci , quam La- municatione doctrinæ abusu . Scilicet larvatus bie
lini tesles sunt ; scriptum ab initio fuisse dvôpixñs auclor, co tempore lucubrationes adornabat suas ,
beouprias. Sanctus Joannes Damascenus lib. i lje quo Mouopliysile, Petro præsertim Fullone duce ,
fide, cap. 10, ubi locum istum capitis 2 , De divin . ad hoc contendeball, it Deus Verbum , et unus de
Nom . , paucis dempiis verbuin fere e verbo ex- Trinitale passus diceretur, in banc rem interpolaco
scribit , & vôpixiy Osoupylar omisit , posuitque, celebratissimo hymno Trisagio ; quod , licet cum
διακέκριται δε και όσα της θείας και φιλανθρώπου fide catholica prima fronte non repugnarel , illo
του θεού Λόγου σαρκώσεως . Discreta sunt autem et rum tamen sensu bæreticum eral, Quamobrem
quxcunque divine humarissimæque incarnationis ejusmodi voces plerique fidelium adhuc refugie.
Verbi Dei sunt. Adeoque cavit ab eo sensu quem bant , ne sub iis Theopaschitarum hæresis vene
pseudo -Dionysii voces te se ferunt. num instillarelur.
Quæ omnia quo allentius considerantur et ex- Theopaschitis favel pseudo - Dionysius. -- A plu
penduntur, unaque cum aliis quæ ante alluli , ribus locis istorum similibus congerendis modo
ma
comparantur , magis ac magis suadent , supersedeo , ut alterum illum resumam , in quo
nifestumque faciunt , hunc auctorem illo auctor dicit Verbum divinum , qua parte discer
θεανδρικής ενεργείας Dcivirilis operationis , quod nilur etiam a Patre el Spiritu sancto ,> operatum
prinus ipse pronuntiavit , vocabulo , significare passumque esse eximia quæcunque et excellentia
voluisse composilam actionem , quæ a composila , divino -humanæ efficientiæ opera , xal opãsai xal
>
non hypostasi solum verum et nalura profici- παθείν όσα της ανθρωπικής αυτού θεουργίας έκ
sceretur ; quam proinde naturæ divino -humanæ xpita xal ? Salpeta . Ubi, ni fallor, significat (quod
compositionem in eodem cap. 11 De div . nom . , quidem ex Monoplysit co dogmate deducitur)
alibique Okotha otlas nomine significavit , ý xao'n Christum , non moilo qua homo exstabat , verum
μας Ιησού θεοπλαστία . Εx quo ulterius infertur , etiam ipsa deilale cum humanitate composila pro
cum ibidem rursum ait miracula quæ Christus per pter nos sublimiori quadam ratione esse passum :
carnem edidit , pula partum ex Virgine , incessio- illumque adeo quem dixi Theopaschitarum erro
nem super aquas , el reliqua ejusmodi , ad super- rem aperte insinuat . Id quod ex prava duodecimi
naturalem ejus naturarm pertinere , και τα άλλα anathematismi Cyrilli (XLII“ ) interpretatione Euty
PATROL GR . XCIV . 10
chianistæ , Acephali et Severiani omnes semper 111o Seraphim cantico, quod Trisagium, seu ter
tenuerunt , atque etiamnum tenent , Nestorianismi sanctum dicitur, celebrari , annon hoc etiam Cnia
illos insimulantes , qui lioc negaverint. phei et Severianorum mentem el ingenium redolet ,
XVI. Pseudo -Dionysii libri circu lempora Petri qui trisagia cantica modo toli Trinitati accinunt,
Fullonis elaborati, ac forsitan ab ipsomel Petro , modo soli Filio ac Christo , quemadmodum ecele
ejusve sociis. El cerle cum inter impiæ bujus siasticum illud : Sanctus Deus, sanctus fortis, san.
doctrinae patronos Petrus Cnapbeus seu Fullo, ctus immortalis , adjecta interdum voce qui crucifixus
Ecclesiæ Antioclienæ pervasor el lyrannus, primas est pro nobis, ut ad Christum referri significetur ? Nu
lulerit, hic omiliere non possum , pessimuin hunc jus additamenti, quo Filius ter proclamelur San
hominem , aul quemdam sallem ex ejus asseclis, clus auctorem fuisse Fullonem vel pueri norunt.
genuinum fuisse videri parentem librorum , qui Horum auctor Allicus videtur fuisse. Priori
Areopagitici audierunt. Cujus meæ suspicionis illi conjectationi meæ , qua Fullopem , ejusve par
hæc ratio est, quod cap. 3 De hierarchia ecclesiast., lium aut consiliorum socium aliquem ementiti
ubi strictim primum refert, moxque subinde enar- Dionysii libros cudisse sum suspicatus, alteramı
rat divinæ liturgiæ partes, quas ab apostoli banc juval addere, eos ab homine Atheniensi, seu
traditas esse persuadere lectoribus voluit, njentio- qui Athenis educalus esset, elaboratos videri ,
nem etiam fecerit recitationis Symboli (a), otpoo- qui primi sanctissimique Athenarum præsulis as
μολογηθείσης υπό παντός του της Εκκλησίας πλη- sumpta persona , summam Jucubrationibus suis
ρώματος της καθολικής υμνολογίας. Cum omnis ac traditionibus quas velut apostolicas obiru
Eoclesiæ colus conſessus unle fuerit catholicam debat, auctorilalem conciliatum iri est arbitra
laudationem : hoc est, ut ipse in theoria mysterii tus . Allicum profecto scriplorem indigitant
exponit,, tñs θρησκείας
proxela ; το ouubolov, religionis sym-
to σύμβολον frequentes Allicismi, quibus illos libros scalere
botum : quod nempe recitandum slalim ab egressu Joannes Scythopolitanus aliique Græci observa
calechowenorum el energumenorum ait ; uti posl- vere : ut , quemadmodum a Scythopolitano Alav
ea fieri consuevit in Ecclesiis Græci rilus, qua- 'Attixos, maximopere Allicus dictus est, sic el a
rum eliam morem Latini deinceps imitati sunt. Micliaele Syncello ejus laudatore , των αττικιζόντων
Αιφui ecclesiasticae historiae nionumenta perhi-
Atqui και γραμματευόντων αττικώτατός; τε και τεχνικών
bent, paucis annis antequam supposititia Dionysii TATOS. Allicizantium Allicissimus, et granimati
volumina prodirent, Petrum Cnapbeum , cum An- corum peritissimus et ingeniosissimus. Indicat
Liochenum thronum denuo occupasset, instituisse , etiam singularis ille modus Christianæ religionis
ut Symbolum fidei in omnibus missis recitaretur, mysteria et ritus tractandi, usurpalis vulgo voci
και εν πάση συνάξει το σύμβολον λέγεσθαι, inquit li .
G
bus quæ Atheniensibus familiares fuerant, dum
bro i Theodorus Lector. Quem ritum paulo post præsertim de sacris ipsorum Eleusiniis agebatur,
sub Anastasio imperatore Timotheus Constantino quasque Platonicæ philosophiæ alumni, quorum
politanus antisles Monophysita, Chalcedonensique scholæ ad sexlum usque Cbristo nato sæculum
synodo infensus, in urbe regia observari sanxit , Athenis celebres fuerunt, apud se servaverant et
eodem Theodoro Lectore lesle. A qua neyuissiini usu habere solebant. Tales erant islæ Oschoyla (ad
alias viri institutione, nec cæleræ Orientis Eccle vatum prophetarumve oracula significanda ) lepke
siæ, nec postmodum Latinæ et Occidentales, ut χης, ιεροτελεστήςμυσταγωγοί
, θεωρος, εκφάντωρ, υποφήτης,
diximus, abliorruerunt . Ex quo capite compertiο- μυεϊν, μύσται , , κάθαρσις , καθάρται ,
ren habemus statem, qua spuria Areopagitica τελεϊν, τετελεσμένοι , τελέται , προτέλειοι ευχών ,
conscripla sunt. επόπται τελετών , έποψία , θεραπευται , λειτουργοί ,
Ad hæc , quemadmodum Cnapheus iterum exco- σύμβολα, θιασώται , θεουργία, ιερουργία , ανάκτορον ,
gitavit , ut unguenlum sanctum , seu chrisma, pa- A tūv áveépwy diáxplois, iaápol hué pas, etc. Epi
lam in ecclesia , astante populo, sacrarelur (b) , td scopum insuper apuootiv et Exopov appellal, re
μύρον εν τή Εκκλησία επί παντός λαού αγιάζεσθαι : Juti Lacedæmonii Atheniensium vicini magistralus
quæ proinde consecratio prius clam , et extra divi- suos. Monet Scythopolitaniis Dionysium suun
nam liturgiam fiebal : ila quoque lib. De eccl. Romanorum interdum ritus potius quam Orien
hierarch ., cap. 4, legitur, stalim valere jussis ca lalium descripsisse : quia, ut conjicio, cum Eccle
Lechumenis el aliis qui a sacrificio de more arce- siæ Achaiæ , Thessaliæ , et Illyrici Romano pri
banlur , auspicandam esse intra niissarum solem- mali ab ipso apostolorum ævo addictæ essent,
nia, ac proinde Christiana plebe præsente, divini Romanæ Ecclesiæ cæremonias aliquot usurpabant,
unguenti consecrationem . Quinimo ritus aller, qui quas aliæ idiomalis Græci non haberent . Sic sa
ibidem subjungitur, quemque hodieque observant cram unctionem , quam nos confirmationem appel
Græci, ut unguenlum super altare depositum se- lamus, non a presbyteris fieri concedit, ceu qui
raphicis figuris duabus contegalur, quo signiſice- perficiendi potestate careant, sed a pontilice , ėm !
tur Christum , qui unguento repræsentatur , perpe . τον ιεράρχην αυτόν ανάγουσιν . Qui locus argumento
(a) Vide scbol. Scythopol. ( b) Theod . Lect. lib. II.

eril, larvatum hunc Dionysium non fuisse Alexan- naluram incarnatan fassus est dial. 2, cum Era
drinæ Ecclesiæ obnoxium , in qua penes eliam nista . Quod cum multi Catholicorum illius avi
presbyteros jam olim esset hujus unctionis per- non perspexissent, existimarunt, contra Neslo
agendae olicium . rium profilendum esse unam in Christo naturam
Alqui in Achaia complures identidem exstite- conflatam ex duabus , ea voce sumpla secundum
funt, qui unam Domino naturam assignarent. commune significalum ipsius. Unde cum in locum
Athanasius olim ad Epictelum Corinthi episcopum Dorolhei, qui Nestorio fuerat addictior, Saturni
scripserat adversus aliquos qui in Allica regione nus quidam Marcianopolim missus fuisset episco
doctrinam Apollinaristicæ non prorsus absimilem pus ab imperatore Theodosio, plebs hunc admit
insusurrabant, naluram aliam præter divinam in tere noluit, maxime cognoscentes, quia unam Do
Christo non agnoscentes. Exstant, ut sæpe dixi, mini el Salvatoris nostri naturam prodigiose denun
apud Leontium et alios fragmenta epistolarum tiaret, alleram negans, inquit Dorotheus ipse
Apollinarii ad Dionysium Corinthi episcopum , in epist. 46 collectionis edilæ a Lupo Augustiniano.
quibus errorem suum defendere nititur. In libro- Sed in primis Acacius Melitinensis in Armenia
cinio Ephesino ac poslea, Illyriciani præsules minori, cum probe nosset quid suis Orientalibus
Dioscorum seculi XLII***] sunt, vixque tandem naturæ vocabulo significaretur , Cyrillo nihilo
Leonis Magni epistolam ad Flavianum contra Eu- minus scribebat (a) Joannem Antiochenum cum
lychem scriptam admiserunt in concilio Chalce- suis communione donari non debere , nisi anathe
donensi. Mullos rursum Illyrici episcoporum Aca- matizarent eos, qui dicunt duas naturas posl unitio
cius Constantinopolitanus in perduellionem suam nem , proprie uuamquamque operantem , ut hac
crga sanctam hancce synodum traxil. Petrus vero quidem susceperil passiones, illa vero impassibilis
Cnapheus, patria Antiochenus fuisse non videtur, manserit : nihil quippe hoc esse aliud nisi duos
sed ex Europæ partibus oriundus : qui, cum in filios confiteri, duasque introducere personas. Quan
nionasterio Acæmelorum Constantinopoli mona- obrem mendacii rei non sunt Orientales illi
slicam vitam auspicatus esset, inde ob infensum episcopi, qui præsulibus aliis scripserunt (b), se
catholicæ doctrinæ aninjum pulsus, Chalcedonem convicisse Acacium , qui inter gesta deitatem con
se recepit, donec Antiochiaio proſeclus, ejusdem fessus est esse passibilem : quibus adeo molus sit
urbis sedem occupare aggressus est. piissimus imperator, ut blalleam chlamydem qua
XVII. Cyrillus ex pseudo- Dionysii libris non induebalur , excuterel, seque retro subduceret
accepil unam esse Dei Verbi naluram incarna- præ magnitudine blasphemiæ. Vere, inquam , Ale
lam, ' sed ex subjectis Athanasio et aliis Apollina- xander Hierapolitanus Acacio Berrhæensi narra
rii lucubrationibus. Male a quibusdam intellectus bat, Melitinensem cura Ephesi esset, sequendo Cy
Cyrilli sensus. - Es illis itaque de quibus ante rilli capitula el cjus sensum, sic in scriplo depo.
disputavi, lucubrationibus variis , ac non ex Dio- suisse (c) : Mentilus est divinam Scripturam Ne
nysii libris, Cyrillus inlulit, unam dicendam esse storius, tanquam nativitatem morlemque, non divi
Cbristi Domini naluram , propier arctissimam nilalis , sed humanitatis edoceat. Omilto Theodolum
unionem divinitatis cum humanitale , unam itidein Ancyranum , qui in expositione Symboli Nicæni
Dei Verbi naluram incarnatam . Primum dixit ex- adversus Nestorium , quamvis deilalem doloribus
pressis istis verbis iu Commonilorio ad Eulogium affectain passim neget , improbat tamen Christi
apocrisiarium suun ), unitione concessa, non distant nomine substantias duas significari, ei léyels ....
amplius ab invicem quæ unita sunt, sed deinceps υπό του ονόματος τούτου ουσίας διαφόρους σημαί
Filius est , μία φύσις αυτού ώς σαρκωθέντος Λόγου , νεσθαι, ου συμφωνείς τους Πατράσιν. Ιno res dιας
una ipsius natura , Verbo ulique carne facio . Alte- eo exprimi non νult. Τούτο συ ως όνομα εν πλειόνων
rum dixerat lib. 11 Conlra Neslorium , p. 31 , in πραγμάτων εκτίθης σημαντικόν . Ει rursum : " Α
epistola ad Acacium Melilinensen , inque eodem δειαν δέδωκεν εαυτώ πλειόνων φύσεων το Χριστός
Commonitorio : explicavit autem in epistolis ad όνομα κοινόν λέγειν, sibi ipse licentiam (ecil , ειι
Successum , cum propter dictum hoc in suspicio- Christi nomen pluribus naturis commune assererel .
nem venisset Apollinarismi hæresis. Verum alio Liberatus quoque refert (d) , quosdam de palatio
sensu Apollinarius naturæ nomen assumpserat, per Eulogium presbyterum et apocrisiarium Alexan
et alio Cyrillus : Apollinarius Asianorum more drinæ Ecclesiæ culpasse Cyrillum , cur susceperit ab
pro essentia , seu substantia ; Cyrillus vero subti- Orientalibus episcopis duarum confessionem natu
liori notione, pro ipsa re una et individua , sive rarum, quod Nestorius dixit el docuil. Sed Cyrillo
essentia , sive hypostasis aut persona esset , quem compertum erat , quam sanus essel Joannis el An
admodum exposuimus in dialecticis adnotationi- liochenorum sensus. Quapropter, probala ipso
bus. Quinino Theodoretus ipse Cyrilliano plane rum fidei professione, eamdem iisdem vocibus red
sensu , Athanasii, ut reor nomen reveritus , unam dere non dubilavil : scilicet Dominum nostrum Je
(a) Collect. Lupi, cap. 83. (c) Ibid. cap. 57.

(6) Ibid . cap. 27 . (di Brevarii cap. 8.
303 DISSERTATIONES DAMASCENICE .
304
Eutychem fuisse ob falsas inscriptiones opusculo
sum Christum Filium Dei unigenitum , Deum esse
perſeclum , el hominem perſectum ex anima ralio- ļum , quæ Gregorii Thaumaturgi, Athanasii, Jolii
nali el corpore . ομοούσιον τω Πατρί τον αυ- et Felicis nomina præferebant, adeoque prius
τον κατά την θεότητα , και ομοούσιον ημίν κατά την quam a Dioscoro εubjici potuissent . Ceterum or
ανθρωπότητα : δύο γάρ φύσεων ένωσις γέγονεν , eum- thodoxi fraudem paulo post subodoravere, ut
dem Patri consubstantialem secundum divinilalem ; colligitur ex epistola penultima synodici contra
uobis ileni consubstantialem secundum humanila- Irenæum , quæ non ita pridem a coacto latrocinio
lem : siquidem duarum naturarum unitio facta est.
Et propterea unum Christum, unum Filium , unum Ephesino, vivenle adhuc Eutyche, scripta est : Ad
Dominum confitemur : secundum hunc inconfusæ senem cupient
fidei senserit em scire,
Eutyche quid contrar
s. Auctor catholi
siquidemiumepistol cæ
æ , de
unilatis intellecluni , sanclam Virginem esse Dei ge
nitricem , eo quod Verbum incarnatum sit, el homo ea quæ a Julio ad Dionysium episcopum data fe
facium , atque ex ipsa conceptum templum sibi ex dicit ur, sichesloqui
rebal-Eulyc turquon
Julii episcueopiepist
damdeniq
: Num quam
ola, Rome
urbis
illa sumplum univerit. Evangelicas uulem el aposto- esse, quam et ad solatium sure perfidiv, ighoro an
dicas de Domino voces scimus theologus , alias qui forsan ſalsam , protulit, cujus el pravo serisi duci
dem tanquam ad unam perlinentes, communes fa- cognoscitur, in ipso ultimo textus sui ila profilelur,
cere ; τάς δε διαιρούντας, ως επί δύο φύσεων, alias
senti reliq
vero tanquam in duabus naturis divisim usurpare;
dicensnsa
præle Juliiigilur
: Qui ola, quæunt,
epistsic cap.et 234 ut in
ua, syno
dicti
et illas quideni quæ Deum deceni, secundum Christi
dici integra Latine exstat cum hoc titulo : Exem
divinilatem , alias autem humiles, secundum huma
nitalem habere. Quinimo ante concordiam initam plar Julii episcopi urbis Romæ , ut asserunt Euty .
Joannes ipse Antiochenus in epistola ad Alexan chis scripla, ad Dionysium episcopum , cujus sensu
drum l'assus erat, Cyrillum nunquam illos dam ductus ipse Eutyches incidit in errorem . E Catholi
passe qui duas naluras dicerent. Insuper in Dia cis quidem Gennadius Massiliensis in Catalogo
scriptorum ecclesi
it asticor hoc epistol banc Julio
hominiamLatino
lozis ad Bermiam de Trinitate el Incarnatione, Romano concess : sed um, con .
quos diu posı proscriplum Nestorium edidit Cy- donandum erit . Cæterum monet illain perniciosum
rillus , νοce ουσίας φύσεως , et υποστάσεως, eodern prob Fomenæntum
ac Orientales sensu accipiuntur, non eo speciali, chianatam
æ et esse.
Timorhea tatis.est, inquit, Luty
impieenim
quo in anierioribus contra Nestorium scriptis XIX . De oratione Quod unus est Christus, inter
easdem usurpaverat .
opera Athanasii. - Non solom autem Julio , Felici ,
XVIII. A Cyrillo dissensit Eulyches, el pseudo- Gregorio et Athanas io per summam fraudem assi
Athanasii aliorumque libros ceu germanos jaclat. guati fuerunt libelli illi de quibus hucusque disputa
Hæc sibil curavil Elityches, sed lenendam esse vi ; verum et inler opera'Athanasii orationes quoquc
putavit inan Christi Baluram el substantiain , duæ censilæ fuerunt, quir vel Apollinario, vel Apol
son duas ; atque ex consequenti negavit Chri- linaristis quibusdam restituendæ sunt. Prima sic in
slim , qui propter divinam naturam fatri sit
scribitur, " Oti eis o X21576 . Quod Christus unus
consubstancialis, ejusdem ac nos essentie et na
turæ esse secundum humanitatem . Tum subinde sit, cilalaque jam olim est a Paulo Diacopo libro De
præclaros illos viros de Palatio , quos Liberalus incarn , el grat. , c. 3 , tanquam Athanasii. Nihilo
minus a nobilioribus criticis sancto huic doctori
memoral, sibi faventes naclus est ; vclut rerum ,
quæ ipsius hæresis occasione acciderunt, series jure substracta est et ad dubia illius opera rele
confirmavit. Atqui in epistola (XLIII ) quam ad gala. Auctorem vero loquela ipsius maniſestum
Lconem papom scripsit (a ), cum in duplici conci . facit. Nam , veluti Apollinarius cujus verba Grego
lio Constantinopoli damnatus esset , hoc preser- sibi enusait Antir
Nyssesse
rius rem iste ,rheli
advercosuscontr ipsugenti
eosa qui m recit at,
lium
tim causalur : Ego meluens definitionem a synodo,
nec adimere, nec addere verbum contra exposilam more creaturam uti Deum haberent et adorarent ,
fidem a sancta synodo Nicæna : sciens vero sancios quidque Judaica perfidia Christum nudum esse homi
et beatos Purres, Julium , Felicem , Athanasium , liem sentirent, nihil a Paulo Samosateno et Mar.
Gregorium, sanctos episcopos, refutantes duarum cello Ancyrano recedentes. Tum assumit proban
naturarum vocabulum , el non audens de natura dum et inculcat, adoralionem unam carni et Verbo
Iracture Dei Verbi, qui in carnem venit ultimis die adhibendam esse. Duas quidem hypostases , duas
bus in uterum sanclae Virginis Mariæ immutabililer, personas, duasque adorationes abnegal : nusquam
quomodo voluit el scit, in veritate el non in phan vero naturas duas dicit, nusquam naturam unam
lasmale faclus homo, aut anathematizare supra- inficiatur,
scopus eoque
Apollin prorsus
arista apud modo
Leontiquo Jobinsinrisi.
um , solam rpi
dicios sancios Patres nostros, rogabam , ut innolesce- bilem naturam enuntiat, quæ ex habitu exteriori
reni isla sanctilali vestræ , et quod vobis videretur, non definiatur μηδέ κατά το δρώμενον σχήμα την
judicarelis. Ex quibus apparet deceptum quoque αόρατον αυτού φύσιν ορίζειν. Ει rursum ait : Δούλος
( a) Synod. adv. Iren . cap . 2.

305 DISSERTATIO IT . 306
κατά την μορφήν και τη φύσει Θεός : Specie servus , præter unionem Verbi cum carne, ui sicut homo
qui natura Deus . Adversarios accusat, veluti sape una persona est , et ζώον έν από το Πνεύματος και
Catholicos Apollinarius, invectæ pro Trinitale capxos , animal unum ex spiriru et carne , ila
quaternitatis. Apollinarii more dicit : Agnosco ip- Verbum et caro una persona sunt , el animal unum ,
sum Θεόν αληθώς εξ ουρανού απαθή , revera Deum quemadmodum Apollinarius apud Nysscnum lo
e cælo impassibilem : agnosco ipsum ex semine Da- quitur , ή σαρξ του Κυρίου έν έστι πρόσωπον , και εν
rid κατά σάρκα εκ γης παθητών, secundum carnem Gūov Met 'autoū . Veretur dicere Dominum viriu
de terra passibilem : tum subjungit : 00 $nto, OG fum ejusmodi hominem faclum esse , qui eamdem ae
παθητός και απαθής και αυτός , non disquiro quinam κος ιaturam habeat Φοβούμενοι λέγειν άνθρωπον την
ipse idem fui passibilis , tum impassibilis sit : trūs aútnu njiv čxovta quoiv . Confer velim , Lector, hoc
Ozdę xai & vo ou aos, qui Deus et homo : ne illud, dicturm, το πνεύματι Θεόν, και άνθρωπον τη σαρκι
quomodo, curiosius rimando, boni quod nobis pro τον Κύριον είναι πεπιστεύκαμεν. Dominum spirits
positum est , jacluram faciam . Qui sane communis Deum , et carne hominem esse credimus, cum aliis
ei consuelus bæreticorum prætextus fuit, nec ho- illis qua ex libello fidei ad Jovianum imperalorem
uniui naturas duas sincere profitenti negotium adeo retulimus, Confilemur eumdem esse Dei Filium , et
facessiverit. Verum jam ante dixerat, Judaicam Deum secundum Spiritum , ei Filium hominis secun
perlidiam esse, asserere Christum , og Eva tūv xal' dum carnem : quorum similia quoque multa reci
tuiç tarzdy, velut unum aliquem ex nostris pas- tant Nyssenus et Leontius ; ut nempe ex Apollina
sibilem esse , carnem , seu corpus assumptum a rii sententia Christus homo mere spiritualis dictus
Verbo passim docet, uti vulgo A pollinarisiæ , bus. sit , qui exploso spiritu humano, seu mente, alium
manam animam , yoxhv av pw iti vrv semel, velut a divino spirilum non haberei, pravis affectionibus
apud Nyssenum Apollinarius : nusquam quxrv loyi- et peccato obnoxius esset : profecto fatebere, eum
why xal vospdy, animam ratione et intelligentia præ- dem , aul saltem opinionis ejusdem , barum lucu
dilam, quod Catholicorum contra Apollinaristarum brationum auctorem fuisse. Sed et in oratione de
artes tessera fuil. Censet Redemptorem Adami incarnatione subjungitur : Eisi gauniųnt increduli
esse non accepisse où toŨ 'Aody td elval habùn, generationen er muliere, carnis esse, non deilalis
sed figuram ex Adam , Šx toï 'Adán . Quidnam porro της σαρκός ταύτην, και ου θεότητος : quo nihil ex
est illud esse Adami, nisi essentia et nalura Ada- pressius sit ad Apollinarii errorem significandum
ni, quam Dominus reapse integram habuit ? Deni- qui deitatem ex Maria natam passamqne per car
que hæresim suam haud obscure his verbis indical, nem affirmabat, propter unilatem naturæ , que
corpus divinam hypostasim non complevil ; axt' • divina soluminodo esset . Ambas islas orationes , le
αληθώς τέλειος το ατελές ετελείωσεν , sed qui vere quibus dicere institui , quæque Athanasii Magni
perfeclus est , id quod imperfectum eral, absolvil. nomine inscriptie prodierunt , Apollinarii ipsius
Nam bi sectarii , ut sæpe jam dictum est, humani- esse pene asseveravero propter slylum comtiorem ,
tatem Christi nobiliori parle, menle nimirum, mu- et elegantiorem , quem crilici doctiores in iis obser
tilam esse volebant, ac si vices ejus deilas absol- vaverunt . Fuit enim Apollinarius sophistarum sui
veret. Hujus profecto orationis parens seu Apollina- temporis disertissimus et castigatissimus.
rius ipse, seu quivis alius ex illius asseclis fuerit, XXI . Cur præfixum his libris Athunasii nomen
hoc sibi videtur proposuisse, ut Athanasium , omisso fuerit. - Apollinarista igitur, cum venerandum .
ejus nomine, refelleret, qui in libris contra hunc ingentisque apud reclæ fidei alumnos momenti
hereticum, cum φύσιν, υπόστασιν et πρόσωπον, Athanasii nomen esse intelligerent, molesleque
pro eodem acciperet, repóow Ta ovo, personas duas, ferrent errores suos a lanto viro , tamque de Ec
κατά φύσιν , et καθ' υπόστασιν, hoc est, οι ipse et clesia catholica bene merito , variis edilis oratio
Cyrillus aiunt, unione proprie dicta et reali indi- nibus exagilatos proscriptosque esse , haud alio
vulse conjunclas esse, áôçaipeta, docuit. Alioqui modo, quantum conjiciendum datur, auctoritatem
hoc opusculum scriptum esse afrmávero adversus hanc aut elevari , aut evitari posse existimarunt,
Diodorum Tarsensem qui Apollinarium impugnando nisi libros alios suis erroribus infartos , prætiso
in errorem oppositum impegit, ut veluti naluras Hlis ejusdem doctoris nomine , in rulgus spargen
duas, ita et personas sive hypostases duas Christo do , quo simplicibus saltem persuaderent Atha
tribueret; unde sequebatur unum non esse Christum . nasium , re diligentius inspecta el examinata ,procul
Supersunt hodie fragmenta aliquot operum aliorum non abfuisse ab illa sententia , quam prius expu
1 Apollinarii contra hunc Diodorum , a quo Nestoria- gnaverat : quin polius eam tandem ceu veritati
aam hæresim ſuisse præformatam omnes norunt. consonanı amplexum esse et defendisse. Nam ex
IX . De oratione altera de Incarnatione Verbi Dei multoties laudalis fragmentis A pollinarii et Apolli
contra Paulum Samosalenum . Ejusdem sectæ a naristarum quæ apud Leontium leguntur, apparet
fortiori scriptoris erit oratiuncula altera de incar- eos magnis laudibus , si non sincere , at saltem
natione Verbi Dei, contra Paulum Samosalenum , voco lenus , eximium illum fidei propugnatorem
quæ perinde inter dubia (XLIV ] Athanasii opera onerasse . Polemius vero , seu Polemon , magistro
censita est . Nihil quippe auctor agnoscit in Christo defuncio , Athanasium , qui diu ante , ut liquct ,
9
obierat , contumeliis tandem proscindere aggressus ex cap. 36 Collectaneorum juvat hic etiam recitare.
est , quem probe nossel infensum infestumque suis Fragmenti titulus est : Ευνομίου Βερρόης Θράκης ,
semper fuisse. Hujus verba juvat hic recitare ex εκ της πρός Ζώσιμον μοδεράτορα επιστολής: Euno
ipsius opere contra Timotheum condiscipulum mii Berrhæve Thraciæ ex epistola ad Zosimum mo
suum , ut habentur cap . 9 , Collectan , contra deratorem . [XLV ] - Ου γέγονε διφυής ή θέλησις του
Severianos : et apud Photium , cod . 230 , refe- σαρκωθέντος Λόγου , κατά την των Αιγυπτίων και
rente Εulogio Alexandrino : Ουδέν χείρον εννοήσαι Καππαδοκών και Ρωμαίων ταυτωνυμίαν, αλλά συν
κακείνο• Θεόν γάρ λέγοντες και άνθρωπον τον αυ- θετος. Ου γαρ ποσότητι φύσεων επηυξήθη σαρκωθείς,
τον , ουκ αισχύνονται μίαν φύσιν τού Λόγου σεσαρ- αλλ' εξ απλού γέγονε σύνθετος, της οικείας φυσικής
κωμένην, καθάπερ μίαν σύνθετον , ομολογούντες . κατ' ουδένα τρόπον μονάδος, (deest hic aliquid )
Ει γάρ Θεός τέλειος , και άνθρωπος τέλειος και αυτός, εκστάσει δε ταύτης, ουχ υπέμεινεν έκστασιν: μίαν
δύο φύσεις άρα αυτός, καθάπερ ή των Καππαδοκών αυτού δη σαφώς ως ενός τήν τε φύσιν , και ενέργειας
εισηγείται καινοτομία , και 'Αθανασίου ή οίησις , μεγάλη κηρύττομεν τη φωνή . Duplicis natura που
και των εν Ιταλία ο τύφος. Και σχηματίζονται μεν , fuit incarnati Verbi voluntas , secundum consonas
ως δήθεν ημέτεροι , φρονείν τα του αγίου Πατρός Egypίiorum , Cappadocum , et Romanorum voces ,,
ημών Απολιναρίου κηρύττουσι δε , καθάπερ οι sed composita. Non enim per incarnationem natura
Γρηγόριου, την των φύσεων δυάδα, ουδενός ως έoικεν rum quantitale adauctum fuil , sed ex simplice com
ερασθέντες, η μόνης της εν τω βίω φθαρτης δόξης , positum erasit , nulla ratione ea naturali δια uni
τη προς ιερωσύνην ελπίδι δελεασθέντες. Τί ούν tale excedens , ut in excessu suo excessum nullum
αυτοίς και ημίν ; Τί δε σημαίνειν πειρώνται τη passum sil. Unam porro ipsius naturam , volunta
αξιαγάστω φωνή ; Τί δέ 'Απολιναρίω τω θείο μα- lemque et operationem clare el diserle , magna voce
θητιάν σχηματίζονται ; Ταύτην γάρ επ' αναιρέσει predicamus. Αtqui hunc locum Eunomiitestimonio
της των φύσεων δυάδος την φωνήν μόνος αυτός Polemii , quem refellit , subjunxi, ut ostenderem ,
απεκύησεν. Φύσει μεν Θεόν , και φύσει άνθρωπον non in Syria solum , verum et in vicinis Græciæ
τον Κύριον λέγομεν , μιά δε συγκράτω τη φύσει, regionibus Apollinarianum errorem propagalum
σαρκική τε και θεϊκή . Νihil delerius est , quam et ſuisse post hæresiarchæ decessum , a sæculo uli
illud mente cogitare. Nam quando dicunt eumdem que quarto desinente et insequentis initio : quem
Deum et hominem esse , non eos pudet unam Verbi admodum illic poslea eodem sæculo quinto tantil
naturam .incarnalam , ceu natura una composila fu- los etiam radices egit Eutychianus , seu Monophy
rel, confiteri. Nam si idem ipse est perfeclus Deus silicus, ut discimus ex variis pontificum Romano
el perfectus homo , ergo ipse duæ naturæ est , quem- rum litteris. Quin Liberatus Diaconus, cap. 19
admodum novello Cappadocum dogmale tradilur, Breviarii , narrat Palestinos , Thraces , et Egy
Athanasii ilidem opinatione , el llalorwn arrogan- plios post latrocinium Ephesinum Dioscoro adhæ
cia. El quidem simulant, quasi ex nostris sint, sisse. Id quod certo constat ex hujus conciliabuli 1
eadem quæ sanctus Paler rosler Apollinarius sen- actis : ex quorum inspectione colligitur Liberalum
tire : sed , haud secus atque Gregorii illi , binarium Thracum nomine significasse episcopos etiam Illy
naturarum prædicant ; qui nihil aliud consequi stu- rici ac Macedoniæ , necnon el Græciæ . Nam e præ
deanl , nisi corruptibilem hujus ævi gloriolam , spe cipuis Dioseori partium adjutoribus, qui conlra
sacerdotii nimirum inescali. Quid igitur illis ac no . sanclum Flavianum pro Eutyche stelerunt , fuere
bis ? Quid vero admirabili illa voce significari ge- Erasistratus Corinthi , Quiutillus Heracleæ , Vigi
stiunt ? Cur, inquam , divini Apollinarii se discipulos lantius Lerissæ , Auicus Nicopolis , Lucas Dyrra
fingunt ? Hanc quippe solus ipse vocem parturiit , ut chii , Basilius Trajanopolis , Solon Philippi, Ma
binarium naturarum numerum supprimeret. Natura ximinus Serrensis , Hermogenes Cassandriæ , Lu
quidem Deum , et natura hominem Christum dicimus ; cas Berrhoea , Joannes Messenæ , Athanasius
asi una conlemperalu nalura quæ divina simul et Opuntis , Domninos Platæarum , Eusebius Topiri
Σ
humana sil . Postrema verba hæc Apollinarii sunt , tanus , Lucas Dyracchii , Adlonius Lychnidi , Mar
desumpla ex aliquo ejus opere ad Petrum quem- cus Euriæ , Claudius Ancbiali , Eutychius Madria
dam , ut notatur in margine Collectaneorum : nopolis , Docimasius Maroniæ , cum cæteris de
'Απολιναρίου προς Πέτρον. Εx ιου autem Polemii Palæstina el Ægyplo , et paueis de Asia.
lestimonio firmalur magis , Apollinarium auctorem XXII . De Erechthio . Præter auctorilales, de
ſuisse dicti hujus , Unam Dei Verbi naturam in- quibus in primis dicere proposui, ceu a Monophy.
carnalam , atque insuper colligitur nonnullos ex silis adversus orthodoxos productas, Erechtbium
Apollinaristis Athanasii, Gregoriorumque Nazian- nescio quem, Timotheus Ælurus, Alexandrinorum
zeni et Nysseni Cappadocum , locutiones imitalos spurius patriarcha, in libro contra synodum Chal
esse , quibus ad catholicain fidem accedere pula- cedonensem edilo, citaverat. At Leontius lib. De
rentur. Sanctos eosdem doctores , ac Damasum sectis, act. 8, narrat, Cyrum qui presbyteri gradum
jiem papam perinde rursum perstringebat Euno- apud Timotheum obtinebat, his ad eum verbis de
mius Berrliæensis in Thracia , seu potius Mace- Erechthii testinionio scripsisse : " Ήθελον σε διορ
donia , Apollinaristarum alter, in fragmento quod θώσασθαι τούτο . Ο γάρ Ερέχθιος ουδέποτε ηκού
con els latipas. Mallem hoc le corrigere. Nam quibus concilium hoc postremum reprobabat.
Erechthii nomen inter Palres auditum nunquam fuit. Quanquam Photius in Bibliotheca, cod. 230, allir
Ephræmius Antiochenus apud Photium , cod . 229, mat eum tandem resipuisse : 85 MET'OÚ Tolü xa!
Erechthium adjungit illis, qui unam Dei Verbi na- αυτός δι' υπογραφής συνεφώνησεν . Hi omnes in sco
turam incarnalam dixerant. Verum multos viros pulum hunc impegerant , ejusmodi loculiones usur
sanctitale insignes animadvertisse ait hunc virum Eu- pando, tanquam Athanasio aliisque Patribus fami
Tychiano morbo laborasse : Είς γάρ την Ευτυχούς νόσον liares, quarum auctores genuinos Apollinaristas
πολλοί των Ιερών ανδρών τούτον εφόρασαν κείμενον . fuisse nescirent. Ex quo rursum evenit ut Nesto
Quis vero fuerit hic Erechibius, et quandonam rianorum faclioni magnæ vires accesserint (XLVIT ,
vixerit, discimus ex segmento cujusdam sermonis cum impugnalores suos Apollinarii hæretici voci
ipsius in Theophaniam , quod Latine edilum est in bus el sententiis contra se uti intelligerent. Verum
collectione Canisiana , subindeque in Bibliothecis postquam Cyrillus in epistola ad Successum secun
Patrum post opera Leonlii et Collectanea sæpe da exposuit, quo sensu dixeral, unam Dei Verbi
laudata contra Severianos. Illic porro docemur pri- naturam incarnalam, ostenditque alienum se esse
mum Erechthium fuisse episcopum Antiocbiæ Pi- ab errore Apollinaristico, nec duas in Christo na
sidiæ, huncque sermonem habuisse Constantino- Luras inficiari, Chalcedonensis synodus, ac subinde
poli coram Proclo urbis regiæ antistite. Fragmen- quinta generalis dictum hoc approbarunt, non ut
ium vero illud ipsum est quod vulgo citabant Mo- ab Apollinario proſectum erat, sed ut adbibitum ab
nophysitæ , ut constat ex Ephræmio Antiocheno, eximio fidei propugnatore .
in cujus excerptis apud Photium , postrema ejus pars XXIII . De epistola ad Paulum Samosalenum ,
refertur. Sic autem locus habet secundum Turria- quæ Dionysii Alexandrini nomen præfert. — Ad ca .
ni translationem : Ex magno propheta Isaia uudivi. quæ a me dicta sunt de libris variis, qui cum ab
mnus, cum ait : « Puer natus est nobis , et Filius da- hæreticis cusi esseni , nominibus summoruin viro
lus est nobis, cujus principalus super humerum ejus, rum insigniti fuere ; hic quædam subjungam de epi
el vocalur nomen ejus, magni consilii angelus , admi- stola ad Paulum Samosatenum , quæ Dionysii
rabilis , consiliarius, princeps pacis, Pater futuri sce- Alexandrini vulgo nomen præſert in Bibliothecis
culi '. , Ne igitur aliquis Judaicus surculus Patrum idque a multis jam sæculis, ut colligitur
>
ros decipiat. Sic enim appellandi sunt , qui hærelicos ex vetusla satis ejusdem translatione Latina, quam
sectantur, quasi alius sit, qui natus est, et alius qui in vir pereruditus R. P. D. Bernardus de Montfaucon
eo kabilavit Deus ; et quasi duæ sint ejus qui natus est edidit,t. Il Operum sancti Athanasii . Hanc episto
nature . Si quis enim hoc de Emmanuele dicere au- lam cum attente perlegerem , observavi, non ab or
sus fuerit, appone ei hoc solum nomen . Memoria thodoxo homine scriptam fuisse, sed a pulidissimo
hujus nominis eril ei in frenum silentii. Non enim Monophysita, ex Aphtharlodocelarum seu Incorru
duas naturas, sed Deum incarnatum Virgo mystice plicolarum grege, qui naturam aliam in Christo
peperit, cum Spiritus sanctus in eam supervenissel. proprie non nosset præter divinam . Hoc ostendam
El jèy y&pavo pw nivms otopas tv Baasrnua o Xp- paucis, ' adductis in medium locis aliquibus, quæ
στος , συνετιθέμην αν τον καρπόν είναι κατά την nihil nisi impium istud dogma legentibus obji
δίζανει δε εκ Πνεύματος αγίου , κατά τον αρχαγ- ciant.
γέλου φωνήν, Θεός ετέχθη επειδή και ο Θεός της XXIV. Ab Incorrupticola fuisse scriptam ostenditur,
TEVÉGEWS Topógevos . Etenim si Christus esset fetus - Contendit diversam Christi jusliliam fuisse a justi
seminis humani, concederem fructum secundum na- tiaJoannis Baptiste,ότι'Ιωάννης έργον ήν δικαιοσύνης:
turam imitari radicem : sin vero est ex Spiritu 'Incoūs & è qúois . eo quod Joannes justiliæ opus essel ;
sancto secundum archangeli vocem, Deus est ille qui Jesus autem natura. Ex quo infert öðɛy átoTÓV ŠOTL TO
nalus est ; quia Deus est ortus causa . Hæc Erech- déyelv & vO PwTrov odv Xplotov, absonum est dicere Chri
ibius , quibus Eutychi prælusit, quemadmodum stum esse hominem μορφήν ανθρώπου.Omiltoloca one
Salurninus Marcianopolitanus, Acacius Melitinen- nia in quibuς την μορφήν και σχήμα , formam homi
sis, Theodotus Ancyranus, Antonius Chalcidensis nis, quam Verbum accepit, non naturam essen
in Syria, et alii cum quibusdam illis de palatio Theo- tiamve hominis interpretatur, sed nudam speciem
dosii, quorum meminit Liberalus; quibus etiam liel figuram thu uopstv xal oxñua, quæ non subsi.
beret Amphilochium Sidensem adjungere, qui cum slat, oùX ÈVU TÓCUtov. Verum hæreticum hominem
utrique synodo Ephesinæ interfuisset subscripsisset- arsum produnt istæc alia : Deus enim est natura,
que nihilominus Chalcedonensi cui perinde adfuerat, qui universorum dominatur, qui resurrexit, agni
subscriptionem suam postmodum sub Leone impe- tusque est ex vibicibus Deus verus esse, cum crucifixus
ratore ratam babere nolebat, uti ex Zacharia rhe- essel et resurrexissel, Deusque adeo el Dominus a Tho
lore narrat Evagrius (a), datis ad Leonem lilleris nia est prædicalus. Dominus quippe Deus, qui in mar
• Isa . 1x , 6.
(a) Lib. 11 , Hist. c. 9.

nibus vulnerun notas gerebat , resurrexit, qui vulne- foret afferre, in illa epistola ejusque appendice re
ralus erat nostra causa Oeds yap ÚTo tūv å trostó- periuntur, quæ Monophysitain ex Aphthartodocc
λων ψηλαφηθείς, ου φύσει άνθρωπος , αλλά φύσει larum cætu indicant. Omitto quod de Spiritus san
Ocos . Deus enim , qui ab apostolis est contrectalus , cli deilale lisputat eo prorsus modo quo Post-Ni
non natura homo, sed natura Deus erat . Ubi Samo . cæni Patres : quod saepe dedila opera negit, nalill
salenus rogans inducitur, num Dei animam lurba- ram Dei consistere in eo quod ayevincos, ingenitus
ri 10, hoc Dei naturam significet, respondet vocem sit , idque exemplo Adami, Evæ , et Seth declarel,
5
banc ſuisse Dei, non hominis similis nobis, conclu- quemadmodum Nazianzenus et alii contra Elmo
diique , ότι ουκ άνθρωπός έστιν ο σταυρωθείς, αλλά μιium , cujus similis ve heresis suspicionen als se
είς άγιος, είς μονογενής Χριστός, Υιός του Θεού και procul amoliri simulat .
Abyos , llominei non esse illum qui crucifixus est, XXV. Cur Dionysio Alexandrino abjudicanda.
81d unum sarclum , unum unigenitum Christum Dei Sed ab re non ſore pulo fusius demonstrare epi
Filium el Verbum ; ac si hunianæ naturæ conjunctio stolam istam Dionysii Alexandrini non esse ; id
cun Verbounitatem persona destrueret. Ubi objici. quod nonnulli perperam intulerunt, ex eo quod
lur Christum contristalum ſuisse mæstum ' s , id rie- Verbum esse consubstantiale Patri de majorum
gal dici de bomine , sed de Deo ipso ; veluti Spi- sententia auctor aflirmel. Siquidem ipse Dionysius
ritus sanclus contristari dicitur " , Deus odisse hanc esse suam fidem apud Dionysium Romanum
Sabbala Judæorum 18. Illud Christi dictum ad Ju- papam professus fuerat, ut ex multis genuina ,
dæos , Solvite templum hoc , de sanctis apostolis [ XLVII ] ipsius epistolæ fragmentis evicit Athana
intelligendum ail , non de humano corpore quod sius singulari opere quod de sincera Dionysii Ale
Christus habuerit. xandrini decessoris sui mente edidit. Gravioris mo
In sua responsione ad quartam quæstionem , to- menti est quod adiunt hypostasim a pseudo -Dio
tus est in astruenda incorruptibilitate corporis et nysio isto accipi pro persona ; quod sane tritum
sanguinis Domini, cum in terris antc resurrectio- adhuc non erat tertio Ecclesiæ sæculo, imo nec
nem ageret. Nimirum respondet objectioni petita quarto apud Ægyptios. Sed spurize hujus, de qua
ab his Domini verbis sanguinem suum apostolis disputamus , epistolae initium falsi convincitur.
13
distribuentis :: Accipite et bibite inter vos 15 ; quia Rescripsimus ad ea quæ prius scripsisti , inquit,
corporis proprium sit dividi , atque ex divisione ul eliceremus le ad dicendum aperle quodvis dicere, et
sequatur corruptio. Hoc et similibus argumentis ex nunc pro viribus scribimus, de quibus ilerum diristi,
Eucharistiae mysterio acceptis dudum pugnaverunt ostendentes singula verba , quæ a le rursus collecta
Catholici adversus Eutychianos et Incorrupticolas : sunt, frivola et viliosa esse, etc. Enimvero tantum
ut videri potest apud Theodoretum , dial . 2 , et Ana- abest ut Dionysius Alexandrinus iterum atque
stasium Sinaitam , præsertim cap. 14, ubi Ammo- iterum Paulo Saniosaleno ad eum confutandum
nii philosophi momenta adversus Julianum Hali scripserit, ut Patres qui eum tandem Antiocheno
carnassensein Incorrupticolarum parentem explicat solio deturbarunt , epistola ad Dionysium Roma
el persequitur. num , et Masinium Alexandrinum diserte lestentur,
Illa Luca loca, quo Christus profecisse sapientia Dionysium Alexandrinum nunquam dignatum esse
cl ælate dicitur 16 , nihil nisi incrementa Ecclesiæ, Paulo nominatim litteras ullas dare, tòv rrejóva
quæ est corpus Christi , significari arbitratur. Chri- this chavns oubè tepoophoews & Ercoas, ouêÈ TIPÓJW TOV
slum quippe mulationi obnoxium non fuisse qui ypábas autó , am tñ raporxią taon . Ad hæc ni
Deus Verbum essel : 'Αναλλοίωτος γάρ ο Χριστός, hil falsum magis est , quam illud quod subjungitur,
ως Θεός Λόγος. uit nempe Paulus Samosatenus temere præcipitan
In responsione ad articulum 7 , negat formas Terque dixerit, duas esse hypostases, duasque natu
ambas fuisse in Christo perinde subsistenles, ¿vu . ras unius Christi nostri, el duos Christos et duos
TOOTáto's, probatque ex transfiguratione subsisten- Filios : unum natura Dei Filium , qui fuit ante sæ
lei non fuisse formam servi . cula , el unum æquivoce Christum el filium Da
Quæstioni quartæ, quomodo remanserit puer Je- vid, qui non ſuit ante et ſuit in tempore, el secun
sus in Jerusalem , eumque requisierint parentes in- dum beneplacitum Dei accepit . Hæc docuerit Ne
ler cognalos et notos " , respondet Thomam mani- storius : at non profecto Paulus Samosalenus , qui
bus suis etm exquisivisse, nec esse deceplum , unam , non plures in Deo hypostases agnovit, qui
carnem Verbum contrectando , σάρκα τον Λόγον ψη- Verbum subsistentia omni spoliavit, et Christum
20p@v ; carnis utique naturam confundens cum nuda Dei Patris essentia , quæ Verbum appellare
Verbo. tur , affusum fuisse docuit. Quanquam NOD
Ad objectum nonum nihil reponit aliud, nisi diſlitebor auctores aliquos recentiores scripsisse
Christuni esuriisse eodem modo quo pransus est Deas Paulum duos Filios posuisse, duasque personas
cum Abraham . Hec aliaque id genus, quæ lædiosuin et hypostases ; quia audierant accusatum fuisse
10
Joan . X11 , 2 11 Müllhi. Arvi , 3i . Marc. XIV , 33 . 1 Ephes. IV , 30 . 13 Isa . l , 13. 1 Joan . 11 ,
19 . 18 Matth . XXVI , 26 , 27 . SE LICI, 5 . 11 ibid . 43 .
Nestorium instaurati erroris Samosalent, eo quod Ammonius, qui Gaianitas sub Justiniano imperature
Cbrislum merum esse hominein ponerel. Præterea profligavit, Alexandrinæ scholæ præfectus cum es
in hac epistola passim carpitur Samosalenus, quod sel , lucubrationes varias in Scripturam sacram re
in hoc Apostoli effalo ad Philipp. 11 , 6, 7 : Qui cum liquit, quarum fragmenta complura leguntur in ca
in forma Dei essel, exinanivit semetipsum formam tenis Græcis. Anastasius secundus Antiochenorum
servi accipiens, per formam Dei, et per formam ser- patriarcha Ammonii hujus meminit, ejusque enar
ri, naluras duas , Dei et hominis, significari cense-
> rationum in opus sex dicrum , in prologo contem
ret ; contenditque formam servi, speciem duntaxat plalionum seu homiliarum Anagogicarum suarum
exteriorem hominis indicari. Chrysostomus vero, in prima Genesis capila, quæ Latine duntaxat ha
homil. 7 in Epistolam ad Philipp . in bunc Apo- ctenus excusæ sunt, dempta ullima , quæ tandem
sloli loeum , observat Samosatensem eodem pror- cum Græco contextu Londini prodit . Teslalur porro
sus quo Marcionitas sensu formam servi intel- Anastasius Ammonium Cyrilli magni sensus in
lexisse, de servilibus quibusdam actionibus, quas commentario suo secitum esse . Meminit etiam ho
Christus palraverit , puta lavando pedes discipulo- milia 6, et alibi Olympiodori Alexandrini, qui ea
rum, adeoque adversus illos ostendit formam Dei dem in Ecclesia perinde ¿Enynths, magister et in
etformam bominis , deitatis el humanitatis esse terpres fuerat, ipsoque proinde Anastasio antiquior.
paturas. Neutiquam forma servi esl (lotio pedum , Hujus Olympiodori Commentarius exstat in Eccle
inquit), sed opus servi. Alterum naturæ est , functio- siasten, aliaque operum ejus exierpla in catenis
nis alterum , muneris et operationis. Si incorporea frequentia sunt : atque ex testimonio Anastasii col
ila nalura in carne non apparuit, nec in corpore ligitur, utrumque auctorem non sæculo iii , aut x ,
fwil, quis igitur discipulos lavit ? Ti oủv vtáhev tapos ut multi conjecere, scd quinto el sexto flornisse.
Παύλον τον Σαμοσατέα έρούμεν ; και τι εκείνος είπεν ; XXVIII . Anastasius II Antiochenus auctor homi ..
auto; ad aúró onoev . Quid ergo adversus Paulum liarum in Hexaemeron . Anastasium autem II,
Samosalenum offeremus ?. Quidnam ille dicit ? Idem Antiochenum , homiliarum illarum de opere sex die
plane, quoil Marcionilæ . Nos vero istud lenemas, rum esse parentem dixi , in primis propter hæc
non hoc esse exinanitionem , ut qui naturam huma- duo momenta. Anastasius secundus Gregorii Ma
kam habeat, purusque homo sit, is conservos la- gni papæ, Pastoralem librum , ut Mauritii imperat.
tal votis faceret satis , e Latino idiomale in Græcam
XXVI . Epistolæ auctor genuinus fuisse videtur linguam transtulit, adeoque Latine peritus erat.
aut Julianus Halicarnussensis, aut Gaianis. - Ve Auctor vero homiliarum in llexaemeron Latinæ
rumeninjvero articuli quos pseudo - Dionysius quoque linguæ se fuisse intelligentem significat,
Alexandrinus refellendos suscipit, a Paulo Samo- ubi Catonis et Labeonis Romanorum scriptorum
sateno scripti non fucre , scd ejus nomine suppo- libros allegat ; (XLVIII] ubi rursum excerpta libro
siti. Mihi quidem verisimile admodum videtur, Am- rum sancti Ambrosii Mediolanensis de opere iti
monio Alexandrino doctori et interpreti , viro ap- dem sex dierum refert . Ad hæc Anastasius junior
prime catholico ascribendos illos esse . flic eniin , Antiochenus sic Judæorum erga se odium exslimu.
velut apud Anastasium Sinaitam in 'Oonra, Taral , ut ab eis crudelissima tandem nece interfici
cap. 14, fertur ut Julianuin Halicarnassensem er- merilus sit : sic quoque Contemplationum anagogi
ratiei dogmatis convinceret , Pauli Samosatensis carum scriptor nusquam non dedita opera Judæos
personam sagaci arle induit, earlem proponens, quæ adoritur, carpit et lacessit : se frequentes cun eis
feruntur in articulis. quos prætensus ille Dionysius labuisse disceplationes ait quas ediderat : 1702–
confutare conatur. Iunc proinde ut Julianus, Gaia - λάκις γαρ και πολλάκις τας κατά γένους αυτών συνε
busve ejus socius, refelleret, Dionysii Alexandri . στησάμεθα τας αντιρρήσεις, ας έσχεδιάσαμεν, in
ni, Pauli quondam æqualis el adversarii , nomine quit lib. vi . Subinde narral se duos libros contra
librum inscripsisse haud absurda , ni fallor, con- Judeos scripsisse : ταύτα ημών και τη δευτέρα
jectatione putari possil, aut saltem Gajanita seu βίβλω τη κατά Ιουδαίων είρηκότων πλατύτερον . Ce
Julianita alter, ut orthodoxo cuidam , qui Samosa- terum Anastasio huic Antiocheno tribuendus non
teni perinde larva assumpta, adorliis etiam fuerit est liber contra Judæos , qui habelur etiam in Col
Incorruplicolas, responderet. Quam cerle metho- lectaneis Canisii et in Bibliothecis Patrum , Re
dum Monophysitas impugnandi valde approbat Si- centioris quippe Anastasii est, qui post annum
naita, sectandamque suadet , cap. 1 , quippe qua oclogentesimum ab excidio Hierosolymitano scri
Ammonius Halicarnassensem ſuderit et' enecarit, bere se disertissime feslatur. Nec proinde idem
εθανάτωσεν . censendus est, ac Anastasius ille cujuis causa Joan
XXVII . Amnionii Alexandrini Scripturæ sacræ nes Damascentis epistolam de hymno Trisagio scri
interpretis ælas. Olympiodori alas . Hic porro psit ad Jordanem archimandritam .
!
DISSERTATIO TERTIA .
De epistola ad Cæsarium monachum , quæ S. Joannis Chrysostomi nomine insignita est,
deque libris quibusdam aliis qui a Joanne Damasceno laudati primum
reperiuntur.
In line dissertationis sancti Joannis Damasceni scilicet Christo naturas perinde denegando . Unde
contra Jacobitas subnectuntur complures auctori- Cæsarium monet auctor , ut ab hæretica doctrina
tales Palrum , qui duas in Christo naturas agnove- desciscat , quæ nihil discreparet ab Apollinarii con
runt professique sunt, harumque postrema lauda- temperatione et ouvahocoñ contractione , nec ab
lur epistola ad Cæsarium monachum cum bac in- abominabili opinione, quæ esl Apollinarii , et eorum
scriptione, tou autoū ( X pusottopOU) éx tñs repos qui Synusiastæ dicuntur. Esto subjungat librum quo
Kacsápov toy Movábovta Èttloto,ñs, Ejusdem ( Joan- seductus ille fuerat, Apollinarii esse. Nam ides
nis Chrysostomi) ex epistola ad Cæsarium mona- sola conjectatione asseverabat . Nusquam enim ille
chum. Hanc subinde laudarunt Nicephorus Con- hæresiarcha , aut alter ex ejus discipulis, sive in
stantinopolitanus in Antirrhelicis contra Iconoma- fragmentis librorum ipsorum quæ supersunt , sive
chos, aliique, qui de duabus Domini naturis dispo- in operibus quæ Gregorii Thaumaturgi , Julii , el
larunt. Vetustissimam epistolæ istius translatio- Felicis Romanorum pontificum nominibus insigni
nem Lalinam , quam Petrus martyr olim adversus vere, ita locuti inveniuntur , ex deilate el humani
Transsubstantialionis fidem ubjecerat, cum vir cla- tale, seu ex duabus naturis unam faciam esse natu
rissiinus Emericus Bigotius in bibliotheca Floren- ram post unitionem . Quod tamen tenuisse illos, qui
tina Sancti Laurentii reperisset, edidissetque ad Cæsarium deceperant, prodit epistola. Notatu pro
calcem Vilæ sancti Joannis Chrysostomi a Palladio fecto digna sunt haec verba, ποίος άδης εξερεύξατο
scriplæ, multiplici subinde prelo Protestantes in μίαν επι Χριστού λέγειν φύσιν, μετά την ένωσιν ·
Auglia et Balavia excuderunt. Mox vir pererudilus Quod ergo infernum evomuit in Christo dicere unain
Joannes Harduinus collegii Parisiensis Soc. Jesu naturam post unilionem ? El : Ilerum dicunt : Post
bibliothecæ præfectus editionem alteram locuple- unitionem non oportet dicere duas naturas. El in
tiorem adornavit, sagacissimis observationibus illu- fine : Fugiamus eos qui unam naluram post unitio
stralam , quibus obtrectantium ora obstrueret. Dum nem prodigialiter fingunt. Ita quidem loqui cæplum
vero fragmentum quod Damascenus meus citavil, est, postquam Cyrillus Alexandrinus in suis adver.
altente legerem , singulasque voces pensarem , in sus Nestorii hæresim libris scripsit, ex duabus na
animum subiit epistolam magno Chrysostomo Iuris unitionem ineffabilem (XLIX ] esse factam :
ascriptam fuisse , esseque scriptoris aliquantum dividendas non esse substantias post unitionem :
sallem recentioris fetum , quan libel a sancto do- unam posl unitionem esse Dei Verbi naturam incar
ctore scripta feratur in titulo, Tempore secundi natam , aliaque horum similia . Quæ Nestorii fauto
επεilii ευί, μετά την δευτέραν αυτού εξορίαν . Quo- res sic esceperunt (a), ut dicendo unam naturam
circa operæ pretium me facturum existimavi, si incarnatam, censeret quasi unam per unitionis com
momenta hic aſſeram , quibus adducor ad epislo . positionem faciam esse ; unam item naturam post
Jam hanc magno Chrysostomo abjudicandam . unitionem ab eo dici compositam ad negationem dua
Omiilo neminem Damasceno antiquiorem eam rum . Atqui ut ejusmodi sensus sancto doctori alfin.
laudasse reperiri , cum tamen expressissima habeat geretur, admodum contulerunt (b) nonnulli qui,
adversus Eutychianos aliosque unius in Christo cum ejus se studiosos pra:berent, ex ipsis dictis
9
naluræ , necnon unius voluntatis et operationis as- obstinalius inferebant, unam dici debere naturam
sertores : non Chalcedonensem , non sexlam syno- in Christo, non duas, ila ut non dubitarent in dei
dos generales, non Lateranensem sub Martino I, latem ipsam ob arctissimam ejus cum humanitale
non Theodoretum , non Leontium Byzantinum, non conjunctionem perpessiones carnis refundere. Hu
Anastasiuni Sinaitam, non Maximum conſessorem , jus opinionis fuisse legimus Saturninum (c), qui
non Nestorii vindices, non cæleros denique qui idcirco, cum in Dorothei Nestoriani locum Martia
alia Chrysostomi testimonia non sic diserta prolu- nopolis in Mæsia episcopus creatus esset, ea urbe
lerunt. Hæc plane epistola scripla non est contra a civibus exactus fuit. Sic Acacius Melitinensis in
Apollinaristas, sed contra alios, Eutychianos puta, Armenia (d), nedum naturam unam , explosis dua
qui ab errore Apollinarii non salis recederent, duas bus, palam docebal, sed et passam deitatem co
(a) Synod . Iren ., cap: 84 . (c) Ibid ., cap. 46.
(b) Ibid . , cap . 117 . (d ) Ibid ., cap. 27, 57, 83.
317 DISSERTATIO III . 318
sam imperatore el alibi professus erat. Sic Ere- quem Theodoretus tribus dialogis refellit, in quibus
chthius Antiochiæ Pisidiæ metropolita, in sermone eadem quoque capita in eumdem sensum tractan
coram Proclo patriarcba nalurain unam, et nequa- tur atque in epistola ad Cæsarium . Neque pulan
quam duas esse prædicavit. Sic forsan Amphilo- dus est Theodoretus dialogos istos composuisse
chius Sidensis, unus ex Patribus synodi utriusque adversus meros Apollinaristas, ut quidam conjecere,
Ephesinæ, qui, ut alibi dictum fuit, Evagrio teste sed adversus illos quos ex Apollinarii radice pro
(a), ut Timothei Æluri iniquam ordinationem , et gnatos, unam carnis et deitatis naturam asseverasse
alia facinora, ila et Chalcedonense concilium , cui narrat, atque divinitati Unigenili passionem affin
tamen interſuerat, subscripseralque , postmodum wisse ; unde graves in populis el inter sacerdotes
improba vit. Sic vero Pontici præsules, quos Joan- discordiæ exortæ erant : ex tñs o plsns èv tais
nes Antioclienus memorat in epistola ad Acacium εκκλησίαις έβλάστησεν η μία της σαρκός και της
Berrheensem . Sic, inquam , omnes illi, quos Isi- θεότητος Quois,, και
eoTntos φύσις xal το Oeótnte του
the θεότητι
to τη Movoyevoūs
ToŬ Μονογενούς
dorus Pelusiota epistola ad Dorotheum comitem (6), προάπτειν το πάθος, και τάλλα όσα τε τους λαούς
perstringit ,, ceu Theopaschitarum Deipassianorumve και τους ιερεύσι την διαμάχην γεγέννηκεν. 'Αλλά
sensu passum esse Deum fingerent. Sic complures taūta feèv, inquit, ïote pov yeyévntal, sed ista qui
illi e Theodosii imperatoris palatin, quos Libera- dem posthac contigerunt ; hoc est sua ipsius ætate,
lus diaconus, cap. 7 Breviarii narrat, ægre tulisse, quando hæc scribebat contra illos quos dixi disci
quod Cyrillus ab Orientalibus naturarun duarum pulos Cyrilli, vel contra Eutychem ipsum , quem lib.
confessionem suscepissel. Hi erant scilicet, de qui iv Hæret. fab ., cap. ult. refert docuisse nihil hu
bus Joaones Antiochenus ad Alexandrum Hierapo- mani, Verbum de Virgine sumpsisse årt & opératWS
lilanum scribebat (c) : Nunc autem qui potestatem patévta, xal oåpxo yeyouevov, sed sine mutatione
obtinuerunt, inimici Dei, proponunt anathematizan- mulatum, et carnem factum esse, a qua doctrina in
dos esse hos qui dicunt duas naturas : quod nec ipse fine cujusque dialogi alienum fuisse Apollinarium
qui primus exstat illorum , dicere clare præsumpsit : ostendit. Quapropler leslatur in prologo adversa
Cyrillum scilicet innuebat, quem proinde etiam an- rium abs se nuncupatum iri 'Epaveothv, Eranistam ,
lequam cum ipso reconciliaretur, alienum esse fa- quia ex diversis bæresibus, Simonis, Cerdonis,
lebatur ab eorum errore qui naturas duas nega- Marcionis, Valentini, Bardesanis, A pollinarii, Arii
rent. Sic demum Eutyches ejusmodi patronos na. et Eunomii dogma suum compegerat. Dialogo vero
elus, expressius coram episcopis pluribus et syno- secundo inficiatur Eranista se Apollinarium sequi;
dis affirmavit, ex duabus naturis faclam esse nalu- seque confiteri ait Verbum accepisse carnem et
tam unam post unitionem. Cumque hac voce varii animam ratione præditam , nec animam in duas
varias bæreses astrui - comminiscerentur, usurpa- partes dividere : qui palmaris specialisque Apolli
tam tamen ab Apollinaristis non dixerunt, sed in narislarum error fuerat. Quid mulla ? Theodoretus
sensum duntaxat eorum recidere . ipse, dialog. 2 conlra Eranislam suum auctoritate
Auctor epistolæ ad Cæsarium Nestorianæ factionis Cyrilli Alex. pugnal , quem pruinde hæreticus isle
patronus fuit. - Hac ipsa Cyritli ætate capita non ceu rectæ fidei doclorem agnosceret et coleret ;
pauca edita sunt, ceu totidem dissertationes, quibus quod certo argumento est hunc Eutychianarum
Athanasii nomen librarii præfixerunt, quod in causa partium alumnum fuisse , quibus Cyrillus inslar
fuit, ut t. II Operum illius excusa sint. Pholius cæterorum Ecclesiæ magistrorum essel.
quidem ea Theodorelo assignat, et viginti septem Scripsit post synodum Chalcedonensem . Non
numerat , cum septemdecim duntaxat supersint solum vero ex his quæ alluli apparti, epistolam ad
hodie : esse vero Eutherii Tyanensis, Nestoriana- . Cæsarium monachum Chrysostomi obilu, imo et
> rum partium acerrimi defensoris, Marius Mercator Nestorianæ hæresis exortu recentiorem esse : ve
3 ejus æqualis testatur. Imo, quantum ex præfatione rum et scriptam ausim afirmare post concilium
conjicio, pertinuisse videntur ad Irænei Tyrii Tra- Chalcedonense. Antehac siquidem auditum non erat
gediam , qua narrabantur quæauctoritate principum apud sancios Patres, Christum non modo ex duabus
gesta essent adversus Nestorium ejusque faulores, naluris, sed el in duabus exsislere. Primum Cyrillus
qui pacem inire cum Cyrillo noluissent, et cujus docuerat : utrumque vero synodus definivit coulra
monumenta complura Christianus Lupus ex codice Eutychen , juxta alque ferebatur in celebri illa
Cassinensi, aliique subinde viri docti in vulgus Leonis papæ epistola ad Flavianum . Mussanlibus,
emiserunt. In istis porro dissertatiunculis, eadem imo reclamantibus ob vocis novilalem Eulychianis
prorsus doctrinæ capila impugnantur, quæ in epi . et Dioscoritis, nihil aliud responsi datum est, nisi
stola ad Cæsarium , puta Deum esse passum carne, satis esse quod ea enuntiarelur veleris Ecclesiæ et
Deum pertulisse et non periulisse, seu nihil paliendo Palruin fides sensusque, ac præserlim magni Cy
} pertulisse : passum esse Deum quomodo voluit ( d ), rilli, qui pacem cum Joanne Antiocheno Orienta
+ etc. In eamdem sententiam collineabal Eranista ille, libusque ( L ) pangendo, professus esset Christum
(u ) Lib. 11 Hist. , c . 20. (ct Synod. Iren. c . 50 .

(6) Isid . Pelus. lib . epist . 124. (d) Theodor. lib. v Hist., c . 3.
nedum ex duabus naluris constare, verum etiain maxime nunc, el multam Domini Christi indignat320
io
perfectum esse in divinitate el perfectum in huma- nem provocal, dignumque est mille fulminibus alque
nilale. Alium alterius Patris locum non repererunt fulguribus, violabilem dicere Unigeniti deilaren ,
orthodoxi, qui ad synodi delinitionem propius ac- morluum Domini Verbum , el in sepulcro indiguisse
cessisset. At in epistola ad Cæsarium indubie sta- solalio , el resurrectionem meruisse cum carne. 11
Luitur , agnoscendum tamen esse Filium unum , Alexander quoque Hierapolitanus, epistola ad Aca
personam unam , secundum inconfusam et indivisi- cinm Berrhæensem de Cyrillo hæc habet : Confilea
bilent rationem, ουκ εν μιά φύσει, αλλ' εν δυσί τε- tur, quia Christus, qui ex sancia Virgine geniius
hciais, non in una solum natura , sed in duabus perest ( Deus namque honio, unus Filius, unus Christus,
fectis. Hæc sane particula in duabus excogitata 3100- unus Dominus ), passus secundum humanitatem , 16
dum erat, quando Theodoretus, Chrysostomi , ejus- crucifixus secundum humanitatem, el resuscitatus !!
que librorum studiosissimus, in epistola ad prophe- fuerit a morluis per Verbi divinilalem, qure dixit :
lam nescio quem ( a ) hoc Cyrilli dictum de dille- Solvite lemplum hoc , et in tribus diebus resuscilabo
rentia nalurarum carpebal, ex quibus unitionem illud 8. Et rursum : Dicat igitur, quia Christus
dicimus ineffabilein factam . Proclive siquidem ei mortuus est, Filius passus est , Unigenilus passus
fuisset corrigere ad significandam naturarum perest. Cur addit, quod Verbum carne passum sit ?
manentiam , in quibus unitionem , etc. ; at vero
1 Paucis item interjectis subjungit : In divinis Scri
dicendum potius luisse ait : Quarum unitionem di- pluris reperimus, quia Christus mortuus est, Filius a?
cimus , etc. Non cnim ex naluris , sed naturarum mortuus est , Unigenitus mortuus est, sanctus
lactam esse unirionem . Sed mihi valde displicel au- mortilus est , justus mortuus est. He namque
cloreni epistolæ ad Cæsarium hoc præsertim sibi appellationes universæ ulrasque naturas ostendun.
proposuisse impugnandum , Deum Verbum propria Vox autem Dei Verbi , unam naturam sonat. Plura
sibi ſecisse quæ carnis suni , atque adeo vere passum legi possunt istis conformia in aliis epistolis ex
dici posse. Sic porro mentem suam paulo ante cerptis olim ex Tragoedia Irenæi , in quibus Cyrillus
inediuin epistolæ explicat : Christum autem quando baud alio fere nomine culpalur, nisi quod Deum
dicis, conjungis utrumque (Deum et hominem), unde carne natum ex Virgine, morluum et crucifixum
el passibilis dicatur ipse et impassibilis ; passibilis protulisset : quibus addi possunt confutationes
quidem carne, impassibilis autem deilate. Eadem ejus anathematismorum , ae præsertim duodecimi,
ipsa et de Filio, et Christo , et Jesu et Domino pre- quas Andreas Samosatensis Orientalium nomine,
dicantur, communia enim isla et susceptibilia duarum et Theodoretus Joannis Antiocheni jussu , edidere.
essentiarum nomina sunt : quarum conjunctio in Cæterum hic obiter monebo perperam hodie in
hæreticis quidem errorem facit, proprio pro com- contextu Theodoreti legi , ουκούν ούχ ο Χριστός
mani utentes nomine Christi uno . Si enim Deunm παθών , αλλ' ο υπό Θεού Λόγου ληφθείς άνθρωπος ,
direris perlulisse , qualicunque cogitatione, quod im-
Non igilur Christus passus est, sed homo quem Deus
possibile est dixisli, id quod blasphemum est, et in Verbum assumpsit : sed emendandum esse , ouxoūv
Manelis el in aliarum hæresum declinasti impieta- oux • Oeds Tabuv. Non igitur Deus passus est, ete.
- tem. Si iterum hominem dixeris qui perlulit, inveniris Impugnat enim quod Cyrillus, anathem . 12, dixerat :
prirum (sen divinitalis vacuum ) ædificans templum . εί τις ουχ ομολογεί τον του Θεού Λόγον παθόντα σαρκί.
Templum carnis extra inhabitantem nunquam dicitur , Si quis non confitetur Dei Verbum carne passum esse .
quia jam non est templum . Locuin hunc ad longum Nec Chrislum perlulisse unquam negavit Theodo:
recitavi , quem comparare intersit cum similibus relus. Omillo Eutheriuin Thyanensen quinque ca
prorsus quæ occurrunt in libris Nestorii vindicum, pilibus dispulare adversus eos, qui qualicunque
imo ipsiusmet Nestorii, ubi impietatis suæ invi- ratione Deum passum esse affirmarent.
diam minuere conabatur . Sic itaque bæreticus iste Dissentit a S. Joanne Chrysostomo.- Verum alia
loquitur in epistola ad Scholasticum eunuchum prorsus sancti Joannis Chrysostomi sententia fuit,
Theodosii imperatoris . Quando enim dicimus Chri- et procul aberat , ut blasphemum putaret dicere
slus, el desus, et Filius, et Unigenitus, el Dominus, Deum pro nobis pertulisse. Ipse siquidem homilia
ambo hæc appellatio isla significat ( Deum puta el 26 ( vel potius 27) in Joannem, exponendo hoc Do
hominem ) tanquam duarum naturarum , id est divi- mini elatum : Nemo ascendit in cælum, nisi qui de
mitatis et humanitatis significativum Dei-genitricis scendit de cælo , Filius hominis qui est in cælo " ,
atque hominis-genitricis protulimus nomen , ut latere propter hæc ultima verba observat consuesse Chiri
neminem possel, quia nec Manichæi errorem , nec stum modo a deitate, modo ab humanitate se 10
Pauli ( Samosateni, qui Christum purum esse tum nuncupare, και γάρ τούτο έθος αυτώ , πολλάκις
ειωminem ponelral )) possintus incurrere ,, undique μεν από της θεότητος,, πολλάκις δε από της ανθρωπό
præmunili. Et infra : Quod vero est delerius, et TNTOS TO Trãv xadeiv , hoc est aliquando homini di
19
18 Joan . 11 , 19. Joan . In , 13.
(a ) Synod . Iren. cap . 231 .

321 DISSERTATIO III. 322
vina ascribere, aliquando humana Dco ipsi : quod unum de Trinitate passum prædicarent , a Romanis
sane idem est, ac Deum ea quæ carnis unt, sibi
1
tandem pontificibus priinuin , lum deinde a synodo
propria facere. Ut quemadmodum aiebat Christus, quinta generali damnati sint. Quidni ergo apud
hominem qui in lerris agebal, in cælo esse, sic Acæmetas conficla sit Joannis Chrysostomi uomine
Deus qui immortalis est et pati nescius, nihilomi- epistola hæc ad Cæsarium , apud quos aliæ suppo
nus passus dicalur, assumpla carne scilicet . Quam- sililiæ repertæ sint, quibus Nestorij causa delen
obrem in aliis homiliis regulam hanc seculus , do- sarelur. Enimvero inter monumenta quæ ex Ire
cere non dubitavit Deum ex Virgine generatum esse . hæi Tragedia ſeruntur , excerpla , nonnullas passim
Homilia 34 in Epist , I ad Corinth. : Nunc scimus spurias esse subodoralus est Lalinus interpres el
Deum esse ubique, inquil ; sed quomodo sit , nescimus. compilator. In primis vero ea quæ ad Hypaliam
Quod quæ sunt ex nihilo feceril, scimus ; modum au- data dicitur capite 216 >, ab omnibus excepto Chri
tem iynoramus; Ötl Èx llapoévou ÉTÉXON , Tw; [LI] sliano Lupo , adulterina censelur ; quippe quæ Ne
CÈ, aux Étl. Quod ex Virgine sit nalus scimus ; quo- storii exsulantis mentionem objiciat , quod ante
modo aulem nequaquam . Eodem modo loquitur se- annum 436 non contigit : cum Ilypatia, Socrale
mel alque iterum in homilia in Christi Nativ. quæ teste lib. vu Hist. eccl., cap. 15 , Alexandriæ per
incipit ab his verbis : " A táhal Teatpláptal, quæ ierit , Honorio coss. et Theodosio VII , hoc est
olim patriarchæ : et post orationis medium genti- anno 415 , seu aunis 21 antequam Nestorius in
les adoritur, qui audientes ex Catholicorum con exsihum ageretur .
lessione Deum esse natum carne, doctrinam hanc In adnotationibus ad cap. 13, lib. iv De fide or
ceu ridiculam dicacit..libus exciperent, non sine thodos , explicavi, quo sensu bujus epistolæ ad
simpliciorum scandalo . Επειδή οι πολλοί των Ελ Cæsarium auctor dixerit, in eucharistico pane
λήνων ακούοντες , ότι ο Θεός ετέχθη εν σαρκι , κα- sanclifcalo seu consecrato, panis naluram manere ;
αγελώσι διασύροντες . Quocirca eos similes esse et ubi subjungit, el non duo corpora , sed unum
ait pueris graves homines seriis necessariisque corpus Filii nuncupatur , occasionem Joanni Dama
Tebus vacantes irridentibus (a) . Qui vero Deum in car- sceno , Theodoro Grapto, ceu potius Nicephoru
ue et ex l'irgine nalum profitebatur,is ex consequente Constantinopolitano præbuisse, ut pari modo scri
Deuin carne pussum , aliaque ejusmodi dici debere berent panem el vinum in corpus et sanguinem
agnosc bal. El cerle sauclus idem doctor oratione Christi ila converti, ul jain non duo corpora sint,
coulra Judæos , eos deicidii taxare non dubitat, sed unum. Και ουκ εισί δύο, αλλ ' εν και το αυτό :
ex quo Christum cruci aflixerunt, meta triv OcOxto- sive και ου δύο ταύτα νοούμεν, αλλ' εν και το αυτό
vlay. Alium locuin omillo quem Cyrillus, lib. De re- vooülev. Quod plane efficacissimum esi ad trans
cia fide ad reginas, el act, 1 syn . Ephes. cilavit , subslantiationis mysterium confirmandum .
ex alia que etiamnum exstal lomilia in Christi Na- II . De Joanne Malala el Joanne qui ôlbxpivóuevo;
silalem , transumplum . Nam hiec homilia , quan cognominatus fuit. --Speciali adnotalioùe ad orat. 3
libet a Cyrillo , ceu Chrysostomi , qui nuper de- De imaginib ., probavi Joannem Malalam , qui cita
cesseral , laudata fuerit , hujus sancti doctoris nou lus ad calcem hujus disputationis cum aliis scri
esse depreheusa est a Savilio , aut saltem dubiæ ploribus reperitur, Joanne Damasceno recentio
fidei esse. Ac merito quidem : quia nec dictionem , rem non esse . Quia vero Græculi quidam Joannein
nec stylum , nec ingenium refert Chrysostomi, cu- Malalam a Joanne, qui ó ôlaxplvólsvos, 4. d . hasi
jus orationes elegantius el a'quabilius fluunt, mo- lans, aut segregatus, nuncupatus fuit, non discre
Tendisque ad pielalem animis accommodatiores verunt, de hoc posteriore libet hic quidam dis
sunt, Cæterum dogma fidei , quod scriptor epistola sertatione singulari dicere.
ad Cæsarium impugnat , ab aliis Palribus fuisse Joannes Hæsilans et Joannes Rhetor idem . Diver
Iradilum ostendit Cyrillus in defensione duode sus a Joanne Ægeala .-- Photius in Bibliotheca , cod .
cimi anathematismi. Sed nec plurium auctoritates , 41 , Joannis cujusdani Ecclesiasticam historiam re
Cyrillo antiquiorum , qui idem asserant , conge- fert, cujus quinque libros se legisse ait, quibus
fero dillicile essel , sed brevitali studere satius res gestæ ab imperio Theodosii Junioris, el orlu
est. Contra vero Acæmetæ monachi, aliique non-
1 Nestorianæ blasphemiæ , usque ad Zenonem impe
bulli, qui Nestorianismi sordes ex lolo non elue- ralorem , necnon ad Petri &ceboūs, impii, sive
rant , ceu Apollinaristicum errorem refugiebant Fullonis ex Antiochena sede ejectionem , conline
profiteri, Deum Verbum , qui unum de Trinitate · bantur ; addidit Joannem pollicitum esse histo
passum , quamlibet carne adderetur ; hoc est , qua- riam exporrecturum ad decem libros. Evagrius in
licunque cogitatione , velut inepistola ad Cæsarinm Historia sua sparsim cital Joannem Rhctorem
dicitur : cum nempe synodum Chalcedonensem quem clariss. Henricus Valesius in adnotationibus
non admitterent nisi propter duarum naturarum ad lib, 1, cap . 16, ejusdem Evagrii , Antioche
confessionem . Mudque in causa fuit , ut , cum nuin fuisse colligit, perindeque res Theodosii Ju
monachos Scythas ardentius inseclarentur, quia nioris , Marciani, Leonis ar Zomanis principalu
(a) Videsis etiam bom . ji in Matth .

gestas exposuisse. Libcratus vero diaconus, cap. chenum adegisse, ut non solum Nestorio, sed el
19 Breviarii , tanquam ex Joanne Rhetore narrat Diodoro Tarsensi, Theodoro Mopsuesleno, Theo .
Macedonium Constantinopolitanum patriarcham, dorelo, et 1bæ Edesseno, Cyro item et Eutherio
impulsore Severo monacho , qui Antiochenam ( Tyanensi utique, non Eleutherio, ut male Græce et
Ecclesiam paulo post occupavit, deturbatum ab Latine editum est) Joannique et aliis, ceu revera
Anastasio imperalore, veluti Nestorianum ; non Nestorianis, vel saltem Nestorianæ labis suspectis
quod additamentum a Pelro Cnapheo seu Fullone analbema dicerent. lllud etiam hoc modo narrat
trisagio hymno injectum noluisset admittere, Victor Tununensis ejusdem pene ætatis chrono
ut vulgo tradunt scriptores catholici ; sed quod graphus, qui propter tria capitula in Ægypto, ali
Evangelia falsasset, maximeque illud Apostoli di-
9 bique diu exsulavit . Joanne Gibbo cos.,inquit, Ana
clum I ad Timoth . III, y 16 : Justificatum est spiritu ,
: slasius imperator Flaviano Antiocheno , et Philoxeno
filtera o mutata in w, et fecisse us , id est, ut essel Hieropolitano præsulibus, Constantinopolim syno
Deus qui apparuil per carnem. Quæ cum Anastasii,
dum congregal, el contra Diodorum Tarsensem , el
qui Zenoni successit, anno 21 contigerint, extra
Theodorum Mopsuestenum , Theodorelum Cyri, Ibam
dubium est , ultra Zenonis imperium rhetorem Edessenum , Andream . (utique Samosatensem ), Fu
Historiam produxisse. At certe miror Valesium cherium ( emenda Eutherium ).Quirum (sive Cyrum ),
fugisse quod Evagrius scribit, Joannem historiæ et Joannem episcopos cælerosque alios, qui in Christo
finem imposuisse, narralo lerræ motu, quo Antio- duas prædicabant naturas, duasque formas, qui non
chia corruit anno septimo Justini . Hic porro Joan- conflentur unum de Trinitate crucifixum , una cum
nes Rhetor, quia iniquiorem se præbuit erga Mace- Leone Romano, et ejus tomo, atque Chalcedonensi
donium , quem Catholici eeu virum sanctum ve- synodo, inferre anathema persuasit. Ex quibus de
duci potest Cyrum , et Joannem Ægeotas æquales
nerati sunt, ideo censeri debet ex eorum calerva ,
qui Chalcedonensem synodum pessumdare niteban- Andrez Samosatensi , Etherio Tyanensi, Theodo
lur, baud secus alque LII Zacharias, rhetor alter, relo, et lbæ fuisse. Eruditissimus quidem Garne
quem frequenter itidem citat Evagrius. Atqui Joan- rius Cyrum, et Joannem, quoruin monachi Palæ
nes, cujus Photius meminit, ejusdem factionis eral; stinæ, et Victor meminere, censet esse Cyrum illum
qui nempe Ephesinam synodum summa diligentia Lesbi insulæ monachum , ad quem Theodoretus
et particulatim e titouepūs, descripsisse memora- epistolam 13 dedit, el Joannem Germaniciæ epi
lur, ut et ea quæ gesta essent in prædatrice Ephesi- scopum : atque ex epistola illa 13, necnon ex 124
na, Y CŪTOS ¢ xOecácsi, quam ceu divinam extolleret, el 125, perhiberi utrumque acrius quam par esset
και τον ταύτης ηγεμόνα Διόσκορον , illiusque principe Theodoreti causam delendisse . Verum ne in istis
Dioscorum cum ejus asseclis ; Chalcedonense vero litteris, neque in aliis vestigium ullum occurrit
concilium laceraret, Slaoupwy. Unde colligo Joan- vehementis illius utriusque erga Theodorelum
nem hunc Photjanum diversum a rhetorc censen- studii. Non in 13, qua Theodoretus Cyro soluni
dum non esse. Quæ si ila sunt, slupenda nimis modo gratias agat de missis sibi e Lesbo insula
oscitantia Photius intulit Joannem hunc esse toy munusculis : non etiam in duabus aliis , in quibus
Tepesbúta pov, presbyterum Ægeatem . Enimvero nulla Cyri , aut Joannis Germaniciensis mentio ,
Joannes Ægeales, seu Ægeota (ab Ægis civilate ne per somnium quidem , apparuerit : imo neque
maritima Ciliciæ) , ipso fatente Photio , cod. 52, Ne- ex 135, quæ sola est ad Joannem Germaniciæ,
storii secle addictus erat, την θρησκείας Νεστοριανός pretensum illud insigne patrocinium inferre quis
non Dioscoro, infenso Nestorianorum, ut et Catho- possit (a). De Joanne igitur et Cyro Ægeatis au
licorum bosti . Id etiam testantur episcopi Syriæ clores illi loculi sunt . Omiseram facundum Hermia
in libello ad Justinum seniorem Augustum lom IV nensem , qui lib. ini , De trium capitulorum de
Conc ., col. 1544, itemque Leontius , lib. De sectis, fensione ad Justinianum , cap. 2, queritur Græcos
act.9, ubi Joannem Ægestem , TepeoGÚts pov Nectopia- Theodorum Mopsuestenum perinde exhorrere uti
vov , presbyterum Nestorianum vocat. Cyrus Alexan- Nestorium, Cyrum et Joannem.
drinus antisles monothelela, anathematismo 8, Cy- Jam vero qui fieri poluerit, ut Joannes Ægea
rum et Joannem Ægeotas cum reliquis Neslo- tes Neslorianus presbyter historiam hujusmodi
rianis exsecratur. Sophronius quoque Hierosoly- scripserit, in qua Dioscorum ejusque sectarios
mitanus epistola ad Sergium Constantinopolitanum , Nestorio, Nestorianisque, ut dictum est, inſensis
Cyrum et Joannem Cilices Neslorianæ impietatis simos erimiis laudibus , ceu divinos homines , pro
propagatores apo6blous, fuisse ait. Ante hos omnes secutus sit, synodumque Chalcedonensem , non
inonachi Palæstinæ epistola ad Alcisonem , quam Ephesinam , a qua Nestorius proscriptus est, lace
Evagrius reſerl lib. 11. Hist. , cap. 31 , circa annum rarit. Photium nibilominus errantem Garnerius,
21 Anastasii imperatoris scripserant, Xenajam seu Joannes Vossius, et Guillelmus Cave secuti sunt ;
Philoxenum Hierapolitanum , insignem concilii quorum tamen hic postremus non male agnovit,
Chalcedonensis criminalorem, Flavianum Antio- Joannem , de quo Photius sermonem instituit,
(a) Vide præfationem , num . XX , ubi hæc iterum ad examen revocantur.

eumdem esse, ac thy Olaxpivóuevov, hesitantem pravoů, hic est Joannes Ægeales, oútb; totey ó
illum, quem a Theodoro lectore ejusden ævi Alyedtns. In dubium plane non ausim revocare ,
scriplore, lib. Ja cilalum reperimus, el cujus histo- quin Joannes ille Ægeates libellum evulgarit ad
riarum escerplum aliud legitur actione 5 septimæ versus synodum Chalcedonensem ; quando Leon
synoili, col. 270, quo refertur quanto studio Xe- tius, lib. ix De sectis , testatur illum ei detraxisse ,
naias, sive Philoxenus Hieropolitanus imagines ceu tota Cyrilliana esset, et a Cyrilli sententia et
Christi et sanctorun supprimere salegerit.. Αιφui
Alqui placitis staret ότι αύτη σύνοδος Κυριλλιανή εστι,,
ei Leontio Byzantino libro De sectis, passim , ex και τα εκείνου φρονεί. Sed et episcopi Syrie in
Timotheo CP. presbytero de recept. hæreticorum , libello ad Justinum Angustum , Joannem blasphe
el ex Pholio, cod . 24, dlaxpıvóuevol (quod sive se . mias in istam synodum evomuisse perinde par .
gregatos, sive hæsilantes interpreteris), post sa culi rant . Tandem Facundus Hermianensis lib. v,
quiuli medium appellati sunt, qui errore non Ne . cap. 4, quædam recitat es opere quod Joannes
sloriano, sed Eutychiano seu Dioscoriano, synodum Ægeates adversus sanctum hoc concilium edide
Chalcedonensem proscinderent. Quanquam non rat . Ex cod . vero 229, apud Photium colligitur,
me lalel, eos qui Nestorii parles oli sectabantur, tempore sancti Ephræmii Antiocheni, hoe est
el synodi Ephesina , sanctique Cyrilli Alexandrini post initium sæculi sexti , Cilices alios eamdem
adversarii erant, aliquando Olaxpivouévou ,, segre- synodum scriptis impugnasse, quoruin præcipui
gatos aut hasilantes fuisse vocilalos propter sehi erant, ut videtur, Pomnus et Joannes monachi, ad
sma dissidiun ve suum . Verum post concilium quos sanctissimus patriarcha pro hujus concilii
Chalcedonense nuncupalio hæc ad solos Monophy- defensione scripsit, ostendens illud , definiendo se
silas aul Dioscoritas translata fuit, qui eliam cundum Cyrilli dogma hypostasim et persokam
cousimili voce 'A Trooyiotai, fuerunt appellati; uli unam Dei Verbi incarnalam , duas ex consequenti
postea dicemus. profiteri naluras, ex quibus unus Christus consti
Præter Joannem rhetoren, vel coy Blaxpivó- tutus sit & TreteNÉOon ( non conditus, ut non casti
HLEYON, hæsilaniem, Joannes aller Antiochenus gate satis vertit Schottus ); sed prudentiores alii,
annales contexuit ab orbe condito ad suam usque seu astutiores , salius duxerunt Chalcedonensem
walem , hoc est sexti sæculi finem , quornm fra . synodum simulate saltem admittere , velut Tbeo
gmenta nonnulla Valesius edidit. Hujus, ut et Agathiæ dori sui Mopsuesteni doctrinis satis conformem ,
rhetoris, Evagrius cognatus (Lin ipsius meminit, ut eo nomine Nestorianum virus simplicioribus
cap. ult. libri v ; addil vero utriusque historias, insinuarent. Hoc testatur e inullis Leontius Byzan
cum suam scriberet , in lucem nondum editas tinus initio præfationis libri contra Nestorianam
laisse : nec proinde citare ullam poluit. Quanto impietatem , quæ quidem necdum Latine prodiil,
minus vero Liberatus, Latinus scriptor, el Eva- sed Græce reperitur in Regio cod. 2505 : 0útos o
grio multis annis antiquior ! Quanto minus rur. λόγος αναφοράν έχει, inquit, κατά των υποκρινομένων
sum Theodorus lector, qui tamen cum sub Justinio την μεγάλην και οικουμενικήν σύνοδον , την εν Χαλ
Seniore historiam lexeret,, Joannem τον διακρινό- κηδόνι,, και τα Νεστορίου πρεσβευόντων . Ηic liber
HEVOV, consimili modo citavit ! Quamobrem Joane ad eos spectat qui magnam el universalem syno
nes rhelor omnino diversus est a Joanne Antio- dum Chalcedone celebratam se recipere fingunt ,
cheno, homine catholico, et Evagrii cognalo. Insu- simulque Nestorii errores luentur. Hujus consilii
per in Anglia Græce ac Latine excuderunt fuerat Basilius Cilix presbyter Antiochenus , sub
Chronicon illud , cujus occasione bæc de Joanne Flaviano II , quem ex Suida Irenopolis episcopum
kæsitante disserui ; Joannis nimirum Antiocheni, fuisse deducunt. De eo siquidem Photius ait ,
cui Malala Syrum nomen ſuil, quod in rhelorem cod . 187 : Elsi vero Nestoriana labe inſeclus est ,
non male transluleris : sed de cujus ælale vix Nestorium lamen sibi nequaquam vindicat , sed Dio
certi aliquid slaluminelur : allamen diversum dorum et Thcodorum Palres laudat . Addit eum
eum a rhetore, tŷ Olaxpivouéve fuisse ipsa utri haud alia de causa Joannem Scythopolitanum im ·
usique operum ralio evincit. Malalæ siquidem Prignasse, nisi quia hic duodecim capitula Cyrilli
Chronicon incipiebat , ab ipsomel initio mundi defenderal, el maxime 12 , quo Deus passus subin
usque ad finem vitæ Justiniani Senioris protende troducitur. Ex quo factum est ul Joannes Scy
balur. Sed et insuper magna parte mera farrago thopolita in adnolationibus, seu Scholiis ad cap . 7
esi, ex variis assumentis hinc inde nullo judicio lib, Dionysii De coelesti hier. , Nestorianos nuncu
collectis constans . parit etiani Basilianos, Βασιλειανοί , ήτοι Νεστο
Juannes Ægeales contra synodum Chalcedonen plavós. Nunc postmodum Acæmetarum cænobii
sem scripsit. — Cod. 52, Photius, postquam dixit monachi æmulati sunt; qui, cum indigne ferrent
de libro Joannis Philoponi Trilheitæ adversus quar- Scylbas (alij ascelæ erant) ad eliminandas Nesto
lam , sive Chalcedonensem synodum , pauca sub riani erroris reliquias prædicare unum de Trini
jungil de alio contra idem concilium , quero eodem tale passum carne , et crucifixum , juxta ac Cyrillus
in volumine repererat , aitque eum esse Joannis Alexandrinus jam olim delinierat, quosdam e suis
alterius de secta Nestorii, την θρησκείας Νεστο.. Romam miserunt , qui propositionem hanc a pour
lifice Ronano damnari obtinerent. Ex Liberali lesignanus et posthæc Antiochenus antistes spurius
Breviario cap. 20, et ex Joannis II papix ad Justi- fuit. Nam aclione 15 synodi vi generalis et in Col
nianum imper., lilleris discimus hæc legatorum lectaneis contra Severianos, cap. 13, fragmentum
nomiua fuisse, Cyrum , et Eulogium , quos rursuin legitur sat amplum Ιωάννου επισκόπου Σκυθοπό
Agapelus Joannis successor epistola ad iniperalo- λεως εκ τού η' λόγου κατά Σευήρου, Ioannis epi
rem , ob bæresim et pertinaciam anathemate pro- scopi Scythopolis ex lib. vini contra Severum.
scriptos lestatur. Hunc porro Cyrum acæmelain a II . De quastionibus . Athanasii ad Antiochum .
Cyro Ægeala fuisse diversuin , rerum gestarum et Athanasius junior octavo sréculo ineunte scribebat.
lemporum series evincit. Jam pridem enim , ut Ut epistolam ad Cæsarium nionachum et Joannis
ostensum est, Cyrus el Joannes gealæ inter Matalæ Chronica, sic Athanasii quæstiones respon .
Nestorianorum primi ævi ipsignes censebantur : sionesque ad An :iochum , nullus scriptor Joanne
cum Cyrus acæmela cum suis Nestorianus ante nostro Damasceno anterior citasse reperittir. Ni
deprehensus non sit , quam obstinalum nimis ani- mirum ad calcem orationis 3 De imaginibus semel
mnuni ostendisset in persequenda damnatione illo- atque iterum allegavit responsionent ad quæstio
rum , qui unum de Trinitate crucifixum conlileren- nem 39 , in qua mentio lit monachi illius inclusi in
lur. Sed eorum ardentius in hanc rem sludiunu ani- honte Oliveti , quem scortationis dæmon vexaret ,
mos adjecit ipsorum adversariis , ut vicissim trium quia imaginem Dei Genitricis venerarelur. Alqui
capitulorum damnationi inslarent : quod tandem narratiunculam banc Athanasius acceperat ex
quinta synodus generalis sic præstilit , ul insuper cap. 45 Prati spiritualis Joannis Eucralis, seu 1
definieril recle fidei propositionem esse, Dei Fi . Moschi , quod Sophronius Hierosolymorum pa
lium , unum de Trinilale, assumpla carne passum , triarcha evulgavit. Unde colligo Athanasium istum
et crucifixum esse. Sophronio saltem recentiorem esse. At vero inter
De Basilio Cilice, allera Pholii oscilantia. Quia quæstiones et responsiones 152, quæ a Jacobo
in sermonem incidimus de Basilio Cilice , aliam Gretsero Anastasii Sinaitæ nomine inscripla in
hic Photii oscitantiam indicabo , quam admisit ad publicum missæ sunt, non paucae occurrunt quæ
cod . 95, ubi de scriptis agit Joannis Seythopoli- iisdem sensibus, iisdemque sæpe verbis babentor
tani, κατά 'Aποσχιστών . Αdversus Aposchistas, ήτοι inter quæstiones illas ad Antiochum ducem , quæ
κατά Ευτυχούς και Αιοσκόρου , inquit, sive adver- magnó Athanasio perperam fuerunt attributæ. Pro 2
sus Eutychem es Dioscorum . Quinlo nempe sæculo pler hanc consonantiam investigandum tandem
labente , et sexlo ineunte , in Syria el Palæstina putavi , uler horum auctorum alterum exscripserit.
præsertim , Monophysitæ et Dioscoriani ul pluri- Quam dillicultatem posse solvi arbitror ex collatione
mum 'Atrovyiotai, Aposchistæ ( q . d . schismatici ) quæstionis 117 Anastasianæ cum Athanasiana 44 .
nuncupabantur, uti constat ex Theodoro lectore , Quærilur apud Anastasium : An sit aliqua compendiosa
lib. xi liist .; Ephræmio Antioebeno apud Phot , rutio, qua homo rudis instructus hæretico occurrere
cod . 228 ; ex Vitis sanctorum Euthymii, Sabãe, el possit ? Apud Athanasium : Quo pacto homo rudis el
Theodosii, aliisque horum temporum monumen- barbarus convinci queal , Ecclesiam catholicam præ
lis : addit ( LIV ] Photius, Joannem duodecim libris seclis aliis rectam habere fidem , nec falli? Anasta
auctorem quemdam impugnare, qui non sine dolo sius Grelseri sic respondet : De hoc accipe brevem
lucubrationi suæ ejusmodi lilulum præfixerat, disputatiunculam non ila pridem Alexandriæ insti 1
Κατά Νεστορίου, Contra Nestorium, ut inscriptione bulam . Congregati enim Severiani, Gajanitæ el Bar
operis simpliciores ad illud legendum audiendum ve sanuphiani, apud quendam indoctum quidem ser
pelliceret. Demum conjectatione hac concludit : mone , prudentem vero in Domino , catholicæ fidei
"Ισως δε Βασίλειος έστιν ο Κίλιξ, ο και ύστερον δρα- sectalorem , cum eodem de fide disceptaluri. Interro
ματικών, και της εαυτου θρησκείας επάξιον κατά φαυit igitur illos, si quis res haberet conclavia , do
του Ιωάννου διάλογον συμπλάσας. Forsitan ille mosque pretiosas , ubi peragerentur omnia ipsius
est Basilius Cilix, qui fabulam seu dialogum sectæ arcana cunsilia, quibus ea creder ? num sibi fidis ,
suce dignum adversus Joannem composuit. Hæc Plio- an infidis ? Responderunt illi manifestum esse
lius : quibus nihil absonum magis. Nam ex ipso- cujusmodi loca nonnisi fidelibus a rege concreditum
inet constat Basilium Cilicem Nestorianum ſuisse, iri . Tunc ad illos orthodoxus : « Discile ergo nullam
non Eutychianum , aut Dioscoritam , thy aïpeciv in terris ' reperiri veram fidem , nisi illam quum
Nestoplou vocüv, Nestoriana kæresi inſeclus, inquit catholica Ecclesia profitelur. Eapropier commisit
ipse infra, cod. 107. Quomodo igitur Joannes con- nobis Deus omnia loca sancta el domicilia necessaria ,
tra Aposchistas , sive Eutychis aut Dioscori gre- in quibus lempore peregrinationis suæ mysteria sua
gales calamum stringens, Basilium Nestorianum peregit, hoc est Nazareth, montem Thabor, Beth
his libris impugnasse censendus sit ? Longe itaque leem , Jordanem , montem Sion , Golgotham , Resur
verisimilius est auclorem illum quem Scylbopo- reclionem , neque hæc tantum , sed et montem Sira .
litanus duodecim libris expugnabat , quique fidem Uno verbo, omnia alia loca Novi et Veteris Testa .
catholicam Nestorianæ hæresis invidia aspergebat, menti, nos qui catholicam Ecclesiam sequimur ,
hand alium fuisse a Severo qui Acephalorum an- possidemus . Si igitur nos male de rebus divinis
sentimus, vos autem bene, haud recte egit Deus , qui Domini anno. Qui loquendi modus per synecdo
sancta sua loca nobis tradidit . Si oggeratis nos chen , quando de chronologica quadam supputa
manu regia el vi tyrannica hæc loca obtinere , lione agitur, haud infrequens est apud auctorcs ;
nullius negotii erit vos falsitalis redarguere. Ecce ut similia Scripluræ loca omillain . Neque au
enim cum Barbari regionem in qua loca sancla sunt, diendus est Gretserus, qui seplingenlos hodie an
occupent, haud Deus a nobis ea auferri passus est. nos incepisse putavit a tempore Constantini Magni ,
Si vero , ut probabile est, dicturi estis, Arianos non adeoque ad millesimum usque annum incarnatio
ila pridem loca sancta tenuisse, respondemus hoc nis Dominicæ pertinere. Non solum enim refelli
plane violentia Tyrannorum contigisse : sed frustra lur, ex eo quod quæstiones [LV ] et responsiones
ſuere. Continuo enim a Deo nobis orthodoxis loca ad Antiochum a sæculi oclavi, et noni auctoribus
sancta restituta sunt . Hæc Anastasius. Athanasii vero cilantur, el ex consequenti antehac vixisse debuit
responsio hæc est : Quo Scripturarum et
el dogmalum Anastasius, quem Athanasius junior sequebatur, et
accuratam et profundam explanationem audire non exscribebat ; verum etiam , quia in responsione
possunt, inde persuasi debent esse de integritate et Anastasii mentio fit Barsanuphianorum , quorum
teritale catholicæ Christi Ecclesiæ; nempe ex hoc secta defecit prorsus circa sæculi noni inilium ,
capite, quod salutaria el veneranda Christi passio- sub Marco patriarcha Jacobitarum Alexandrino ,
#air loca catholicæ el orthodoxv nostræ fidei el sub quo ad Jacobilicam Ecclesiam cum suis epi
Ecclesiæ a Deo donata sint et credita : nempe Na. scopis redierunt : quemadmodum refertur ab El
zareth ubi Christus habitavit in nobis ; Bethleem , makino lib . ii Hisi . Sarrac., p. 122, el in Chronico
ubi secundum carnem natus est ; Sion ubi salutem patriarcharum Alexandrinorum , quod Abraham
mundo operalus est ; Jordanes , ubi Adamum reno- Ecchellensis Latine edidit. Vivebat plane Anasta -
ravit ; Thabor, ubi cælorum regnum præfiguravit; sius iste post annum Chr. 647, quo capla cst
mons Olivarum, unde in cælos ad Patrem a nobis Cyprus insula a Sarracenis anno 7 Constantis
escendit. Qur omnia sancia el veneranda ejus loca imperatoris. Cyprium ſuisse pene collegerim ex
non lemere nec frustra catholicæ Ecclesiæ concredi- responsione ad quæst. 96, sed in Palæstina ul
dil, sed el ul omni alia fide et Ecclesin inter Chri- plurimum egisse , mulla passim ostendunt. Alha
stianos nuncupata , pice magis et honoratiori. Ac nasius vero, qui Antiochi quæstionibus respondit ,
quemadmodum imperator pretiosa palatii sui cubi- Yunos, Exiguus, cognominatur in cod . 503 Cæsa
cala , thesaurosque committit el credit omnium reo, in quo quæstio 69 cum responsione habelur,
skorum ministrorum fidelioribus ; ita et Christus ab cum hac inscriptione, 'Αθανασίου Ψιλού ερμηνεία ,
initio adventus sui , veneranda ejus scilicet loca , Athanasii Exigui interprelatio. Quocirca Lanibe
catholicæ Ecclesiæ concredidit. Quod si adversarius cius, cum historiam imaginis crucifixi Berytensis,
respondeal nos poteslale tyrannica illa possidere, quæ magno Athanasio Alexandrino ab audaciori .
discal ille quod etiamsi Palæstinam sæpe Barbari bus librariis allribula ſuit , a septimo concilio
occupaverint, non permisit Christus sua loca tradi laudatam primum allegatam ve agnosceret, non
kæreticis . Quod etsi id ad breve tempus lentaverunt, levi conjectura Athanasio nostro Exiguo, seu , ub
bilo rursus catholica Ecclesia ipsos abegit, non se ait , Juniori hanc quoque reddendam esse multis in
cus ac porcos, a sanclis Christi Dei nostri ædibus et locis pronuntiavit. Cælerum Quæstiones Respon
locis. Ambæ responsiones idem canunt : at ex sionesque, quas Gretserus edidit, unjus non esse
utriusque texlus comparatione nemo est , qui auctoris agnoverunt eruditi. Gentianus Jervelus
non sentiat Anastasium primarium auctorem esse, prima editione quæstiones duntaxat 93 evulgavit,
quem alter exscripserit , et per metaphrasim Anastasii Nicæni nomine inscriptas : quo etiam
reddiderit ; adeoque responsiones ad quæsita An- nomine insigniuntur in codice Barociano biblio
tiochi recentiores esse responsionibus illis Ana- thecæ Bodleianæ, n . 206 ; in Regiis Anastasii mo
stasianis. Quorum auctor cum subjungit, septin- nachi ; in Colb. 1450, Anastasii duntaxal. Alqui
genlesimum jam annum esse, ex quo loca sancta harum auctor Phoca sallem imperatore se recen
Hierosolymitana Catholici tenerent , intelligen- tiorem sæpe significat ; ut omnes sæculo septimo,
dus est de septingentesimo circiter a nativitate ac dcinceps , quanlibet a variis, scriptæ fuerint.
.
DISSERTATIO QUARTA . 1
De epistolis variis , quæ ob adjectam Trisagio cantico clausulam scriptæ ad Petrum Fullo
nem feruntur, necnon de expositione fidei, quæ exstat inter opera sancti
Justini martyris.
1. Baronius ail annum Christi 483, epistolas Omnes istas epistolas quas viri docti pro genui
tres Felicis papæ Ill nomine inscriplas Laline re- nis et sinceris habuerunt, spurias el supposititias 量
citavit , quarum prima Petrus Fullo Antiochena esse Henricus Valesius probavit, cap. 4 disserla 1
Ecclesiæ spurius patriarcha monelur, ul desistat lionis singularis de Petro Antiocheno et synodis
ab interpolatione hymni Trisagii quam invexerat ; adversus eum congregalis. Tamesi vero erudilos
secunda ob pertinaciam deponitur et anathemati habuil qui sibi suffragarentur , Guillelmus Cave
devovelur ; lertia Zeno imperalor rogatur , ut enim in Historia litleraria , ubi de Justino Siciliæ epi !
episcopatu ob hymni sacri corruptionem deposi- scopo loquitur,, eum refellere conatus est : id quod 2
tum , Antiochia expellat . Easdem epistolas tres rursum dedilitia opera præstitit doctissimus Anto
Fronto Ducæus Græce et Latine poslea edidit nius Pagi ad annum 485, Annalium Baronii. Quia
per modum appendicis post commentarios Joannis vero præcipua dificultas est circa epistolas Felicis,
Zonaræ in canones conciliorum , septemque alias Pagius ipse a sua me sententia amplecienda deler
adjecit ad eumdein Fullonem ; Quintiani nescio ruit ad annum 478 , n . 6 , ubi censet has lres Felici
cujus episcopi Arculianorum , seu potius, ut apud ma tributas esse ab imperitis librariis, dalasque
Bincmarum Remensem legimus, Asculani, Justini fuisse a Simplicio Felicis decessore nupero in sy 1
itidem episcopi in Sicilia, Acacii Constantinopo- nodo Romana hoc anno indicta. Optime nimirum 1
Jitani, Antheonis Arsinoes, Fausti Apolloniadis, vir pereruditus intellexit fieri nequaquam potuisse,
Pamphili Abydorum , Asclepiadis Tralliarum , qui- ul Felix , qui dudum ante quam Cnaplieus in An
bus undecimam adjunxere, Flacciani Rhodopensis, tiochenam sedem tertio invaderet (quod Zenone
quæ Latine solum exstat ex codice Vaticano. llas imp. gestum est) communione et episcopali gradu
omnes Severinus Binius et Philippus Labbe in suis (LVI ) Acacium Constantinopolitan um privaverat,
conciliorum Collectionibus retulerunt. Quin altera iis in litteris Iunc ceu legitimum , et θεοφιλέστα
Felicis ad Fullonem intercedisse creditur propter TOV, Dei amantissimum , ac 0e9sebėstatov, religio
hæc verba , quæ leguntur in epistola depositionis sissimum , urbis regiæ pastorem el antistitem
illius , και ουχ ώρμησας τη αληθεία , εν τω τοις επί eumniendarit. Anno siquidem 481 , Acacio ana
δς γράμμασιν ημών ενωτίσασθαι, et non ad veriια . thema dictum est a Felice, nec nisi insequente
1
lem accessisti , cum epistolæ nostræ aures tuas bis anno Petrus, expulso Calendione catholico, Acacii
perculerini. In istis itaque litteris Petrus Cnapheus ipsius opera , Antiochenam sedem postrema tertia
unius duntaxat illius criminis reus agitur; quod que vice recuperavit. Verum cur imperitis librariis
Trisagio cantico : Sanctus Deus , Sanctus fortis, allribuendum sit , quod Felicis nomen pio Sim
Sanctus immortalis , miserere nobis, voces istas in- plicii , tribus illis epistolis præfixum fuerit, quando
terjecerit, 'O ataupwoels oi' nuās, Qui crucifixus es in litteris Quintiani et Justini, non Simplicius ,
pro nobis : quarum proinde multiplices sensus sed Felix Cnapheo scripsisse de Trisagii interpola
quos afferunt, exploduntur, et in primis ille quem tione perinde exprimitur ? Mullis episcopis præmo
Fullo, Monophysita cum esset, conabatur astruere, nentibus, inquit ille Quintianus, uálota tOŪ & rew
scilicet Deum Verbum esse passum el crucifixum , tátou αρχιεπισκόπου
đPXLETICKÓTIOU Þf2:40s,
Φήλικος, maxime sanctissimo
ceu Trisagium istud solum Dei Filium , nun Pa. archiepiscopo Felice. El rursum post anathema
trem et Spiritum sanctum spectarel . In earum cliam tisimos , ει δε μή, ήξει επί σε καθαίρεσις υπό του
plurimis mentio fit illius historiæ , qua Joannes Tráta nucü ona.xos, sin vero, veniet super le de
Damascenus et alii Græci narrant, Theodosio Juniore positio a papa nostro Felice. Justinus : MÁTows ó
imperatore et Ρroclo archiepiscopo C( onstantinopo- πρόεδρος ημών Φήλιξ κατά τους κανόνας απoφήνη
lilano , dum populus in urbis pomariis publicas tal xată ooŨ · Ne qui nobis praesi Felix , secundum
supplicationes ob lerræ motum ingentem faceret, canones sententiam contra le ferat. Quibus addi
raptum e Turba in sublime puerum , Trisagium illud polest, priscam harum omnium epistolarum trans
carmen ab angelis didicisse, quod populus conci- iationem Felicis ubique nomen , non Simplicii re
neret . Quam narrationem mihi fere certuin videtur tinere : et quia barbara ca esl, el inconcinna, ncc
Damascenum non aliunde quam ex istis epistolis , Felicis aul Simplicii sincerarum epistolaruin dictio
ul el alia complura quæ de Trisagio lymno scri- sem refert, oplime Valesius intulit expressam
psit, accepisse. eam esse ex Græco exemplari. Non ergo suppres
553 DISSER TATIO IV . 331
sum est Simplicii nomen , sed impostoris episto- pervasorem ipsius, camdem Ecclesiam ipse përrasil ,
larum auctoris error fuit, ut rerum gestarum lem- sub anathemate a Christianorum consortio vel ipsa
porumque rationis nescientia , in fædum anachro- appellatione removemus : nec unquam his salisſaclio
nismum incaulus impingeret, ex quo tandem sua nis faciendus est locus. Ex epistola hac apparet,
fraus agnosceretur. Quæ quidem falsariorum et Simplicium primis annis restituti Zenonis habuisse
nebulonum vulgo sors ſuit. Præterea mirificum fuis- Petrum Fullonem uti nefarium Antiochenæ sedis
sel impurum Fullonem religiosissimi nuncupatione invasorem et tyrannum , non qui antequam depo
a pontifice Romano appellari, n on Osowia ia : Ful- neretur, pluribus admonitionibus comminationi
lonem , inquam , cujus facinora orbi Christiano busve compellandus esset, mullo minús quem ipse
potissima erant ; qui Martyrio Antiocheno solium religiosissimum nuncuparet. Istius porro Simplicil
olim Patricio C :esare favente eripueral ; et continuo epistolæ meminit Felix in synodica ad clericos et
jubenie Leone imperatore a legitima synodo depo- monachos Orientis contra Acacium , ubi sic loqui
situs , in Oasim deportatus fuerat : qui posthac tur : Adjectum etiam tunc cum isla examinatione
indicla causa, Basilisci lyranni Chalcedonensis sy- Traclantur, quod Acacius Joannem illum Tyriorum
sodi hostis auctoritate sedem illam denuo repelie- Ecclesiæ feceril præsidere, qui Apamenis a Petro
ral. Atqui secunda ista invasio sub Simplicio qui- Antiochenæ Ecclesiæ tyranno fuerat episcopus ordi
der contigit : prior vero sub Hilaro proximo Sim- nalus, sed minime receplus, proprio ordinatore
plicii decessore ; qui proinde ad Zenonem qui non- depulso , eamdem sedem non timuit occupare. Quos
dem imperaret, scribere non potuit ut Fullonem tunc hypocrita Acacius ita fceil ab apostolica sede
procul Antiochia amoveret. Cum autem compertis- damnari ui his etiam Christianorum vocabulum
sima jampridem essent quæ ille contra canones lollerelur, quod gesla apud eum habila significant.
afdem catholicam admiserat, multo minus scri . Imo Simplicius ipse in epistola quam Zenoni impo
bere ad eum amice Simplicius potuit, ut addita- dedit, priorem suam ad Acacium de Petro aliisque
wentuin Trisagio ſactum supprimeret, eumque re- scriptam memorat : Mandareram , inquit, ut facta
ligiosissimum appellare. Quin potius ei admodum suggestione pielali vestræ prædiclus (Petrus), ut et
displicuit altera hæc in tertium Ecclesiæ thronum cæteri qui per occasionem lyrannicæ dominationis
irruptio , cumque nibil contra sub Basilisco lentare invaseranı Ecclesias Dei , exlra mėtas vestri pelle
Filuisset , hoc ad ordinem redacto, restitutoque rentur imperii. Nou ergo propter unam alteramve
Lenone, Acacio Constantinopolitano confestim scri- voculam Trisagio carmini adjectam Pelro Fulloni
pseral, ut ab imperatore obtineret, Petruni ejusque inſensus erat Simplicius; cum hoc ævo hymnus iste
socios ab Antiochena diæcesi procul amandari . Gem Trisagius Romanis et Latinis ignolus essel , ut
nainam Simplicii ad Acacium epistolam publici juris colligitur , non solom ex trita Avili Viennensis
fecit Lucas Holstenius in Collectione Romana, ex cpistola 3, qua Fullonis clausulam ceu antiquitus
qua Pbilippus Labbe eamdem rursum edidit, t. IV recepiam et catholicam insulse luelur ; sed insuper
Conciliorum , pag. 1038 : Latius indicasti, inquit, et ex Gregorii Magni Sacramentario, in quo nulla
prolixo quidem volumine , sed sermone necessario ejus usquam occurrat mentio, etiam in oficio
retulisti, ut quid vel Constantinopoli, vel in aliis regio- SS. Paresceves . Pontifex igitur Crapheo inſensus
sibus ab hæreticis gestum sit disceremus, ac singula erat, quia jam secundo sub hæretico principe
quæ contra ecclesiasticas regulas el contra ipsam catho Orientis metropolim impune et præter regulas
licam fidem ubicunque commissa sunt, ante nostros Ecclesias hæreticus (LVU] ipse occuparat. Et sane
oculos collocasti :quatenus videatur quo etiam remedio auclor Breviculi historia Eutychianistarum , ubi
sabreniretur ecclesiis, quibus vim sub occasione lyran- refert , quæ Acacius adversus Petrum ejusque hæ
micæ dominationis (Basilisci) et per absentiam Chri- resis et scelerum socios olim detulerat , nihil dicit
stianissimi principis, perniciosus latro (Timotheus de Trisagii interpolatione, sed de canonum mul
Ælorus) et recidivus invasor Alexandrinæ Ecclesice liplici violatione et consortio cum hæretico Æluro:
lapsus ersiliis irrogarit. Postquam monuit Timotheum Dum Acacii scripta legeremus, quæ de Pelro el Joanne
ed irremediabile exsilium dirigi oportere , de aliis Antiochenis miseral, excessus Acacii in hac causa
pergit : Cum quo Paulus ab Ephesina Ecclesia, el gravissimos deprehendit ( Joannes scilicet Talaias
Pasius ab Antiochena civilale depulsus, atque omnes Alexandrinus). Illo enim tempore, quo de Petro
qui ab eo se, vel ab his quos illicite fecerat, æstimant Alexandrino damnalo retulerat, non longe posl eliam
episcopos ordinalos , eadem debent lege percelli. De de Petro et Joanne scripserat , Petrum apud Con
Antonio aulem, qui eorum quos contra Ecclesiam ly- stantinopolim monasterium gubernasse ; sed hoc
rennus miseral, antesignanus exsislens, sicut scriptum propter crimina derelicto, Antiochiam fugisse. Ibi
est, inimicus el defensor apparuit; de Joanne Con- pulso Martyrio catholico episcopo, per hæreticos se
stantinopolitano, qui ab hæreticis Apamı num sacer- dem ipsius occupasse , continuoque damnatum , a
dotium , quod ei qui presbyter aliunde fuerat, vel a Leone tunc principe ad Oasilanum exsilium esse di .
Catholicis sumere non licebal , se hæreticum publica- rectum. De quo lapsum Constantinopolim rediisse,
til , el quod in se perperam factum est improperium et dedisse fidem , quod nullas ulterius turbus facere
felursit in auctorem, expellens ab Antiochia Petrum prorsus auderet. Sed sicut superius dictum esi , Ba.
silisci temporibus a Timotheo illo (Æluro) damnato Sul Vigilio, hoc suis libris de tribus capitulis
qui Constantinopolim veneral, ad Antiochiam remis præstruxit, perpeliiam eam fuisse Ecelesiæ , etiam $
sum fuisse, uliterum illic episcopatum leneret . Quo Ronianæ , fidem ; cum contraria in illis epistolis
facto, idem Petrus Joannem quemdam presbyterum , derlila sarpe opera astruatur. In prima cui Felicis
de quo Acacium diximus retulisse, ordinal Apamenis nomen præligitur , fres fore deos concluditur : E!
episcopum , a quibus non receplus, venil Antiochianı είς της αγίας Τριάδος της ακτίστου και συναΐδιος , και
el Perrun episcopatus sui pellit auctorem , et invadit otavpwosis Ozd Abyos , si Deus Verbum , unus de 31
ejus Ecclesiam . Quos iterum damnatos dicit Acacius, sancta Trinilale ejusdemque æternitatis , crucifixus
pelens ab apostolicu sede, ut si ad eam confugereni, sit . In epistola ad Zenonem :: Ausus est dicere
niec visu dignos haberel : et si jam aliquam indulgen- (Fullo) non oportere Christum el Dei Filium nomi
iam forsilan imperrassent, irritam eam esse debere, nare ; αλλ' ένα της Τριάδος το πάθος υπέρ ημών ανα
-nec eorum pænitentiam recipiendam esse. usival , sed unum de Trinitate pro nobis pertulisse,
Ex bac sincera relatione , ut ex genuinis Simpli- juxta Arii , Apollinarii et Eunomii blasphemiam :
cii et Felicis litteris, invicle, ni fallor, infertur, Pe- ut nempe Nestorianorum more Christus et Filius
irum Fullonem communione Romana nunquam Dei passus dicatur , Deus Verbum nunquam . Ed.
donalum fuisse , ut ab ejus sedis pontifice aliquo dein modo in epistola Acacii nomine inscripta : Tu
Religiosissimus, et Dei amans appellaretur, non avertisti aurem a veritate ad fabulas conversus , se.
0coctaio ulque nonnisi præmissis admonitionibus cundum Arium et Apollinarium dicens , Unum de
damnar debuerit ob solam Trisagii immutationem . Trinilale pali, » elc. Et infra : Qui ex Deo fuerunt,
Quinimo Acacius a Simplicio poslulaverat, ut sine Christi Filii Dei passionem esse dicunt , secundum
pramonitionibus quæ necessariæ amplius non erant prænuntiatas de ipso prophetias el apostolicas doctri.
sententiam olim contra illum in Oriente latam con- nas. Christum enim dicens Filium omnipotentis Dei
firmaret. Præterea , ex iisdem quæ modo altuli since- crucem sustinuisse, ulrumque dicis in uno , el ipsius
ris inonumentis apparel, eadem in synodo eadem divinitatem et humanitatem. (Observa querimonias
que Romani pontificis sententia , una cum Fullone Nestorianis familiares .) Dicere autem unum Trinita 32
proscriplos ſuisse Paulum , Joannem, et Antonium ; tis pati, ostendit ipsum Verbum passibile. Justinus :
quorum lamen nulla mentio fit in epistola depositio- Ne adjicias Trisagio duos filios : Verbum utique
nis, quæ Felicis nomen præfert ; imo nec in ea quæ impassibile Deum fortem , et Christum crucifixum .
ab eodem Felice data ad Zenonem imp. , dicitur ut Si impassibilis est Trinitas, inquit Quintianus, quo
Petrus Antiochia pellerelur. Omitlo ne prolixior modo Deus Verbum passus esl pro nobis ? Si idem
fiam , in illis epistolis significari Acacium commu- esl dicere Deum passum carne , ac dicere Christum
nione lunc ſuisse conjunclum cum Fullone , quan- passum carne, quomodo non erit idem dicere, Spiri .
do scriplæ feruntur : quod tamen expresse negat lum divinum carne pali , cum Spiritus Deus sit ? Et
Gelasius papa , epist. 13 ad episcopos Dardaniæ . in anathematismis : Siquis conſundil nalurasdicens ,
Et certe sub Simplicio Cnaphei communionem es- Deum passum carne , non Christum passum carne,
Jorrebat Acacius, licet, cum posthac a Felice abs- secundum Apostolum , damnetur, etc. Hæ Nestoria
lenlus depositusque fuisset , mentem sententiam- norum insusurraliones erant , non solum adversus
que mulaverit , ita ut relegato Calendione apostolicæ Eutychianos , sed etiam adversus Catholicos , qui
communionis tenacissimo prcsule, Petrus illius duodecimum Cyrilli anathematismum perinde lue
opera sedem Antiochenam præler jus omne rece- bantur, quo definilum erat, tov QEoŨ Abyov naObvia
perit, lenucritque usque ad obilum . Denique, cum σαρκι , και εσταυρωμένον σαρκί , και θανάτου γευσά
in litteris , de quibus nunc dispulo , prætermissis llevov Olpxl · Dei Verbum esse passum carne, cruci 3
sceleratissimi Pelri facinoribus , hoc unum deposi- fixum carne, el morlem carne quslasse. Quamobrem
lionis caput afferatur, quod Trisagium corruperit, in Felicis ad Fullonem et ad Zenonem epistolis , ut
ut unus de Trinilale crucifixus crederetur ; peret in ea quæ Asclepiadis Tralliarum esse dicitur,Ni
mirum forel ( si veræ illæ essent , nec factitiæ ) cæna, Constantinopolitana et Chalcedonensis synodi
llormisdam papam ejusque apocrisiarios apud Justi- obtenduntur et commendantur,nulla Ephesinæ ſacla
num imp. monachis Scythis propositionem istam , mentione , quæ nempe Nestorianorum errores pro
Unus de Trinitale passus est , contra fucatos Ne- scripserat, vicissimque damnala fuerat a Joanne et
storianos oggerentibus, nusquam regessisse , dam- Orientalibus seu Nestorio addictioribus , scu infen
nalum olim ab apostolica sede Fullonem ob inter- sioribus Cyrillo ( LVII!] . In prima Felicis, hæc B. Cy
eclam Trisagio carmini Dei Verbi crucifixionem . rilli vox unam Dei Verbi naturam incarnatam , Apol
Nec rursum Joannes II , qui Acæmelas monachos linarii heresim roborare pronunziatur , την Απολι
Nestorianos esse agnovit, quia præfracle negarent vapiou xpatúvel aipeatv , familiari Nestorianis cri
dici debere : Unum de Trinitate passun , uspiam ob- minatione. Nec prosit objicere Cyrillum quibusdam
servavit, Felicem aut Simplicium anathema Petro in locis, ut el Cælestinum Romanum commendari ,
Fulloni pronuntiando censuisse , propositionem Nestoriumque perstringi tanquam hæreticum . Nain
istam aliamve sensus ejusdem , erroneam alque hic fucalorum sequioris ævi Nestorianorum astus
impiam esse. Quin potius Facundus Hermianensis fuil, lit Nestorium damnare simularent,, cum interim
337 DISSERTATIO IV. 338
Diodori Tarsensis Theodorique Mopsuesteni se sen- intellectum , unius hypostasis usa sit vocabulo, člc .
sum sequi profilerentur : ac neque Chalcedonensem anathema sil. Et rursum : Si quis abusive el non
synodum admittebant, nisi qua parte naluras duas vere Dei Genitricem dici sanctam gloriosam semper
vere subsistentes in Christo statuisset, ejusque de- &
Virginem Mariam , vel xatd ávacop&v secundum
finitiones cum Theoduri sui doctrina convenire ja- relalionem , referendo sicut illi dicunt, nativitatem
clitarent . Quorum omnium testem habeo Leontium honiinis ad Deum Verbum, eo quod cum homine na
Byzantinum libro De nefanda et infami Nestoria- scente erat , και συκοφαντεί την αγίαν εν Χαλκηδόνι
ποrum impietate, qui in praefatione thaec ait :: Ούτος σύνοδον, και κατ' αυτήν την ασεβή επινοηθείσαν
ο λόγος αναφοράν έχει κατά των υποκρινομένων την παρά Θεοδώρου έννοιαν Θεοτόκον την παρθένον ειπού .
μεγάλης και οικουμενικήν σύνοδον την εν Χαλκηδόνι , gav , et calumniatur sanctam Chalcedonensem syno
και τα Νεστορίου φρονούντων . Ηic sermo illos spe- dum , tanquam secundum istum impium intellectum
clat, qui magnam et æcumenicam synodum Chalcedone quem Theodorus excogitavit, Dei Genitricem dixe
celebrałam , admillere simulant , una vero Neslorii Til ...... el non proprie et vere Dei Genitricem confite:
doctrinam leneni. Rursum cap. 1 : Kal dev öti thu lur, el sic pie sanctam Chalcedonensem synodum eam
μεγάλης και πολυάνθρωπον σύνοδον και αντ' άλλου esse conſessam , lalis anathema sil . Atqui ejusmodi
τινός δελεάσματος τους απλουστέροις προτείνουσιν , simulationis rei erant Acæmetæ monachi, quorum ,
ου φρονούντες μεν κατ' αυτήν. Simplicibus porro , ut paulo ante dicebam , obliquus sensus agnillis
quo inescentur, magnam el numerosissimam illam non ita pridem fueral a Joanne IJ , Romano pontifice;
synodum protendunt , cum ejus sensum non sequan- cum importunius instarent , ut hæc monachorum
lur. Quibusdam interjectis subjungit : Oswpsavtes Scytbarum propositio, Unus de Trinitate passus
γάρ ούτοι όσημέραι τα κατά των αθέων αυτών δο- est, ab apostolica sede proscriberetur. Quocirca
γμάτων και του πρωτάρχου της ασεβείας εν τοις πι- canone 10 prædictæ synodi anathema rursus illis
στους αυξόμενον δίκαιον μίσος , ώς πικρόν τι διανο- dictum est , qui non conflentur Dominum Jesum
ούνται κατά της αυτών ζωής. Γραμματι γαρ δή φασι , Christum ,qui crucifixus est carne , esse verum Deum
7
και προσώπω ημίν έρθέτω Νεστόριος , δογμάτων δε et Dominum glorie , και ένα της αγίας Τριά
των αυτών έσται πατήρ,ο κακείνου πατήργεγονώς. Hi δος, et unum de sancta Trinitale. Unde conjicio non
enim considerantes in fidelibus in dies augeri iniquum alios præler acometas monachos, quorum cæno
odium adversus impia sua dogmata el primum im- bio Cnapheus quondam præfuerat, quosque ob sua
pielatis auctorem , exitiosum quid contra vitam suam scelera relinquere coactus fuerat, cpistolas illas de
ercogitarunt. Velut enim in scena el larva, Valeat, quibus dixi Felicis et aliorum episcoporum nomi
inquiunt, nobis Nestorius . Is vero nobis parens sil nibus insignitas confinxisse. Non enim ascribi pos
qui parens ipsius fuit Theodorus. Hi proinde sunt, sint Nestorianis aliis Chalcedonensis perinde al
quos Facundus Hermianensis (a) Catholicos cense- que Ephesinæ synodi bostibus, e quorum primarias
bal ; quibus videbatur quod dici non debeat unum erat Joannes ille Ægeates, quem, ul Leontius By
de Trinitale pro nobis crucifixum , sed potius unam zantinus (6), ita et Facundus Hermianensis (c) ,
de Trinilale personam : qui ,inquam, communicantes contra Chalcedonensem , ceu lota Cyrilliana ſuis
Ecclesiæ pulabant non debere suscipi hanc quoque set, et epistolam Ibæ ad Marim Persam , Theodo
confessionem qua beatam Mariam vere el proprie rumque Mopsueslenum damnassel, strinxisse cala
dicimus malrem Dei , cum Nestorium faterentur, mum refert. Mea quoque suspicio hæc altera fuit ,
propter quod eam Dei matrem negabat, debuisse dam. nec forsan vana, ercerptas epistolas esse ex Histo
wari , Non enim vere Nestorianos esse putabat di- ria ecclesiastica Basilii Cilicis,presbyteri Antiocheni,
scipulos Theodori , pro cujus honore luendo scri- quam Pholius, cod . 42 , narrat complexam esse
bebat . Similia contestatur Anastasius Synaita, res gestas ab imperio Marciani usque ad initia
cap. 4 Viæ ducis. Justini 1 : sed oratione inconcinna prorsus , quæ
Propter hanc Nestorianorum fraudem quinta que tædium afferret propter variorum episcopo
synodus celebrata fuit, ut canone quinto sextoque rum epistolas quibus intertexta esset. Basilium hunc
declaratur : Si quis unam hypostasim subsistentiam- Pholius, cod. 107, narral Nestoriano dogmali polius
re Domini nostri Jesu Chrisli sic intelligit , tanquam quam Neslorio fuisse addiclum , cum interim Diodo
suscipientem plurium hypostasium significationem , rum et Theodorum uti Patres coleret : thu aips
el introducere conalur in Christi myslerio duas hypo- σιν Νεστορίου νοσών, Νεστόριον μεν ουκ οικειούται,
slases seu duas personas, el duarum personarum Διόδωρον δε και Θεόδωρον επιγράφεται πατέρας.
quas introducit, unam personam dicit, secundum di- Quin nec eum του θεσπεσίου Κυρίλλου εις πρόσ
gnitatem et honorem el adorationem , sicut Theodorus ωπον ούτως αναισχύντως βλασφημεϊν , Cyrillum non
el Nestorius dixerunt , και συκοφαντεί την αγίαν εν sic pudore posito convitiis palam onerare : altamen
Xanxmāóve gÚvoôov, el sanctam Chalcedonensem sy- in iis quæ contra Joannem Scythopolitam scripsit ,
nodum calumniatur, lanquam secundum hunc impium duodecimum Cyrilli anathematismum adversus
(a) Lib. 1. cap, 3, 4. (c) Lib. v , cap . 1 .

(b) De seclis, act. 9 .
S39 DISSERTATIONES DAMASCENICÆ . 310
Nestorium ila habuisse, ceu Dei passionem introdu- mis quæ ante altuli regessique ecclesiasticæ histo
cerci , 8 cisárse OeoTá stav . Nimirum quia .speciali riæ monumentis, probalorumque auctorum testimo :
synodi Chalcedonensis decrelo capitula Cyrilli qui- niis adeo adversatur, ut alirmare non dubitem ,
+
bris Eutyches abusus fuerat, approbata non erant, eam ab auctore rebus gestis longe recentiore fuisse
I
Basilius ea vel pessumdata ( LIX] , vel antiquata scriptam . Certum quippe est Antiochenam sedem
cxistimavit, quæ sibi licitum esset impugnare. Ve- Martyrio patriarchæ a Petro præreptam fuisse sub 2
rum quinta synodus ſucatorum Nestorianorum Leone, quam tamen paucis mensibus tenuit. Non
proterviam ut compesceret , non solum , actione 6 , Zenonis opera , sed patricii Asparis filio Cæsare
epistolam Cyrilli synodicam , cum annexis eidem qui Leontiam Leonis filiam duxeral , facinus istud
anathematismis admisit, verum et epistolam Ibæ ab eo patralum contendil et probal Cl. Pagius ad
ad Marim eo etiam nomine proscripsit , quod hic annum Baron . 471. Ac profecto quidem ; nequa
duodecim capilula sancii Cyrilii impia rectæque fidei quam enim ut sibi linxit Alexander, a Zenone resti
contrariu vocaril , subindeque anathemati eam ejus- tutus fuit, cum is Leoni II successissel , sed a Basi
que defensores subjici!, el eos qui dicunt eam rectam lisco a quo Zeno exauctoratus erat : atque, ad or 1
esse, vel partem ejus , et præsumunt eam defendere , dinem redacto Basilisco , expulsus denuo a Zenone
vel insertam ei impietatem nomine sanctorum Patrum Petrus fuit, qui nonnisi postquam Acacius com
ötñs åylas tv Xaixnoóve ouváồou, vel sanctæ synodi munione et gradu privatus fuit a Felice Romano,
Chalcedonensis , faventem sibi Zenonem sensit, ut Antiochenam se . 3
Tamelsi me demonstrasse arbitror , epistolas dem tertium reciperet. Quod autem Baronios alii
illas ad Fullonen commentitias esse ; solvenda taque dicunt, inveclam Trisagii hymno interpolatio
men objectio est , que sumi potest ex Laudatione nem ab Alexandro vocari novitalem nuper excogi
Alexandri monachi Cyprii in sanctum Barnabam . tatam , error ipsorum est , in quem impegerunt ob
Nimirum auctor compendio refert, Petrum Cna- interpretis Latini oscilantiam . Nam voces istæ xac
pheum , relicto Acamelarum monasterio , Chalce- νοτομίαν κακίστην επενόησεν, nihil aliud signifi
donem primum se recepisse, tum deinde Antio- cant, visi Petrum pessimam novitatem excogitasse,
chiam , cujus sedem captata Zenonis comilis patri. Quod scriptor omnis sæculi cujuscunque posterio
cii benevolentia rapere tentaverit, sed prohibitum ris, etiam decimi octavi, de velustioribus hæreli
ne rem patraret a Leone imperatore catholico : cui corum dogmalis perinde pronuntiaverit. Alexander
cum Zeno successisset, votorum invasione Ecclesiæ ergo Cyprius, non quinti sæculi scriptor est, non
Antiochenæ compotem factum , statim Chalcedo- Zenonis imperatoris æqualis, sed sequioris ævi ;
nensi synodo anathema dixisse , et Trisagium car- ul ejus testimonio nec epistolarum illarum ad Ful
men adulterasse. Quod postremum cum episcopi lonem sinceritas , nec traditi puero Trisagii cantici
rescissent, generose illos adversum ejus xixo.oElav historiæ veritas firmari prorsus possint. Combefi
pravam sententiam insurrexisse ; xol açŪTOV Lèv sius Alexandrum bunc illum esse conjicit, cujus
επειράθησαν διά παραινετικών γραμμάτων ανακα- exslal homilia de cruce, quemque Heraclio impe
λέσασθαι αυτόν εκ του βαράθρου της ασεβείας , αιφue ratore superiorem judicat. Sexlo autem sæculo la
adhortatoriis litteris conalos esse eum ab impietatis bente eum vixisse nihil velal, atque adeo Basilio
barathro revocare ; ut vero repugnantem refracta- Cilice recentior fuit . Quin eadem etiam ætate Cyril.
riumque contra fidem orthodoxam viderunt, senten- lus Scythopolitanus monachus Vitam sancti Sabæ ,
tiam contra ipsum tulisse, anathemaque dixisse uni- necnon sancti Cyriaci scribebat ; ninjrum , ut ipse
versos per orbem episcopos. Deinde paucis narrat, testatur circa utriusque operis finem , post celebra
sub Proclo patriarcha , medio lucente die Constan- tum concilium generale quintum . llic in Vila sancti
unopolitanis civibus supplicationes sacras habenti- Sabæ, n. 32, perinde narrat, Cnaphenm und tou
bus , ler sanctum hymnum traditum ab angelis ſuis- πάπα Φήλικος αναθεματισθήναι δια την ετεροδοξίαν ,
se . Subjungit Pelrum , cum proscriplus jam esset
1 και την ειρημένην εν τω Τρισαγίω προσθήκην, α
ab episcopis, exauctoralo Zenone a Basilisco lyran- Felice papa anathemate perculsun, propler pravam
no, fugam ad incognita loca maturasse : cæterum alienamque doctrinam et memoratum in Prisagio
Zenonem recepło imperio, quæsitum statim reper- additamentum ; quod nempe Cyrillus perinde alquc
Tumque Cnapheum Antiochenæ Ecclesiæ reddidisse, Alexander, Xalvotoulav innovationem, modo ante
expulso missoque in Oasim Calendione legitimo vocaverat. Alqui isto Cyrilli testimonio , ut et Ale
præsule sinceræque fidei alumno . Hæc Alexander, xandri , hoc duntaxat evincitur, epistolas illas de
quem vix liceat inficiari epistolas alias episcopo- quibus egimus, confctas jam fuisse ante sæculi
rum ad Fullonem de Trisagio interpolato intellexis- sexti medium ; nihilque adeo prohibere quin Ace
se, præter quam illas de quibus nunc est quæslio. melis auctoribus eorumve erroris sociis eas ascri
Eum porro viri spectatissimæ eruditionis Zenonis bamus, atque a Basilio Cilice in historia recilalas.
æqualem aut supparem faciunt; eo quod , inquiunt, existimemus . Cæterum abs re erit hic ohservare
in clausulam a Fullone introduciam velut in novita- Evagrium Scholasticum , virum apprime calho
len nuper excogitatam invehatur. Verum tota aulicum et rectæ fidei Lenacem , earum nusquain
floris istius narratio quam modo recitavi, certissi- vel mentionem insinuare in Historia sua ecclesia
DISSERTATIO IV . 342
311
suica, uti nec historiarum Basilii Cilicis ; qui tamen , storianorum e quorum cælu ementilus isle Jusii
ut dixi , Antiochenæ Ecclesiæ presbyter fuerat : nus fuit.
cum tamen alios quos legerat scriplores non pau . Expositionis auctor Neslorianus est. Cum enian
cos citet. Ex præfatione vero Nicephori Callisti ad modum unionis utriusque natura , divinæ et huma
Historiam suam colligi possit, ejus ælale , boc est næ, velut arcanum occullumque nobis edicere iden
sæculo decimo quarto , exemplaria superfuisse An- lidem refugiat , non alium tamen ubique exprimil,
nalium illorum Basilii . nisi qui in sola Verbi in Christo homine velul in
II. De Expositione fidei quæ exslal inter opera san- templo habitatione consislal. In ipso secundæ par
cti Justini. — Quando jam ostensum est epistolas lis Expositionis suæ initio ail , Verbum finxisse sibi
omnes de quibus judicium ferre proposueram , a proprium lemplum , perſectum hominem , Tomátte!
Nestorianarum partium vindicibus confictas esse, ναον εαυτό, τον τέλειον άνθρωπον, αιque acceptana
posthabita conjectatione criticorum quorumdam , naturæ nostre pariem in substantiam templi sui
qui Expositionem fidei quæ exstat inter opera Jil- contpegisse , εις τήν του ναού διάπλασιν ουσιώσας :
stini martyris, Justino illi episcopo Siciliæ posse lum vero illud per summam unionem subeundo, sio
ascribi opinati sunt , nibilominus inquirendum δύς δε αυτόν κατ' άκραν ένωσιν, Dei Filium secun
censui, [ LX) quænam de incarnati Verbi mysterio dum ambas naluras prodiisse. 'EÇ Èxelvou odpó
genuina esset fides ejus auctoris, quem a Joanne Yids, xal @cds, xal Övo putos . Exinde siquidem fa
Damasceno, Leontio, et aliis Patribus citatum repe clum esse, ut Filius , tum Deus , tum homo essel ,
rimus. qui rerum nostrarum dispensationem agens, Adami
In adnotatiunculis ad librum Joannis Damasceni lapsum reparavit : qui post vitam , quatenus homo
contra Jacobitas recentiorem eam dixi Nestorii et eral, sine vilio institutam , åpéutitus TTOATEVETAI,
Eutychis hæresum exortu : quod quidem eruditi sponte mortem sustinuit, labem nostram supprimens
agnoverunt, quia auctor dispulat adversus hæreti- el delens per exactissimam oplimæ vitæ rationem (b), 1
cos Eutychianis non absimiles, cumque Christum διά άκρας πολιτείας αφανίζων το παράπτωμα: qua
unum esse Filium profilealur, duas in eo naturas lenus vero Deus , lemplum excitans quod solutum
Luetur, adversariosque suos accusat tanquam xpk- fuil, ήñ δε
od Oeds,, xal od duży ανιστά.
το λυθεν dvustý. Unde concludit
Gew , lemperalionis et confusionis introductores, ceu unum esse Filium , et illum qui solutus fuil, et illum
docerent modo Verbum esse versum in carnem, mo- qui solulum excitavit, ő te lubels , ő te od ludev åva
do carnem in Verbi substantiam iransiisse, Trotè dèy othoas. Quibus profecto verbis ultimis diserte satis
εις σάρκα τον Λόγον τετράφθαι λέγοντες, ποτέ δε duos filios ponit, qui tamen unus Filius sint aut
την σάρκα είς Λόγον ουσιωθήναι. Celerum unionis dicantur : quo nempe sensu Theodorus in symbolo
utriusque naturæ modum incompertum esse et quod lecluin proscriplumque fuit in synodo Ephe
abslrusum sæpe repetit. Non enim per omnia con- sina act. 6, et in quinta generali collal. 4 : Filium
venire exemplum unionis animæ cum corpore, quod unum constebatur : ούτε δύο φαμέν υιούς, ούτε δύο
quidam adhibebant, sed secundum aliquid duntaxat : xuplous. Neque duus filios, neque duos dominos di
id quod alio modo non edisserit, nisi quo Theodo- cimus , quia unus tantum est per essentiam Filius,
rus Mopsueslenus apud Facundum Hermjanen- nempe Deus Verbum , Filius Patris unigenitus, OTTED
sem (a) : nimirum ul quemadmodum unus homo ούτος συνημμένος τε και μετέχων θεότητος, κοινω
est, licet naturas duas diversas habeat , quarum νεί της του υιού προσηγορίας τε και τιμής, cui con
una cogital et ratiocinatur, altera quod cogitatum junctus iste particepsque faclus divinitatis, appellatio
est essequitur , ita unus Filius sit, duas naturas nis etiam Filii et honoris est consors . Unde licel secun
possidens, quarum una miracula faciat, altera hu- dum bealum Paulum multi filii dicamur, solus la .
milia admillal. Miracula siquidem eum patrasse men ipse eximium hoc habet , propler societatem con
qua ex Patre el Deus est ; qua vero ex Virgine et junctionemque cum Dco Verbo , tñs te viótntos xal
homo est, passionem aliaque similia lolerasse. Al- κυριότητος μετέχων, αναιρεί μεν πάσαν έννοιαν δυά
que hactenus exemplum illud convenire censet. dos viñv te xal xuplwv, ac filiationem dominatio
Non enim ex deilale et humanitate tertium aliquod nemque participando , omnem dualilatis Filiorum et
exstare, ut fit in homine, qui tertium est aliquid Dominorum cogitationem auferi . Plura non addo que
præler corpus et animam post horum unitionem ; sequuntur, his prorsus similia ; nec alia rursum
quandoquidem nec corpus homo est, nec anima quæ lam in actis prædictæ synodi quintæ , quam
rursum homo :. sed Christum nihil esse aliud præ- apud Leontium Byzantinuin occurrunt, ne quod
1er ambas naturas, ουκ άλλος ών παρά τα δύο. Ιn- nullolies jam aclum sit agere videar. Nectoriani
super animam paliente corpore, imo sæpe nondum cujusdam , imo Tbeodori ipsius aut etiam Diodori
>
paliente, dolore ellici : extreme vero insaniæ fore voces sunt istæ , quas Cyrillus recitat initio dialog.
deilalem doloribus subjicere. Al bic color erat Ne- 8 Ad Herniam, Ο μεν γάρ φύσει και αληθώς Υιός
(a) Lib. ix, c. 4. delevit, sed pro divinæ personæ suæ suprema di
A page vocem l'heodorianam . Christus non gnitale.
vilæ solummodo innoxiæ merilo culpam Adami
344
δ εκ Θεού Πατρός Λόγος εστίν· δε ομωνύμως το Tasse, ut is Filius feret. Ούτω γαρ ευδοκήσας εν
Ylü riós • Ilic enim naturaliter et vere Filius, Ver- coxncev, inquit, sic enim per complacitum inhabitavit,
bum ex Deo Patre est : hic vero, eadem cum Filio
Runcupatione Filius. quia lolum quod assumpseral, inhabitando univil
sibi. Παρεσκεύασε δε αυτόν συμμετάσχειν αυτώ τε
Verbum carni conjunclum per complacitum cen- μής ής αυτός και ενοικών , Υιός ών φύσει μετέχει :
set auctor Expositionis..- Personalus Justinus nihil Effecit enim ut particeps honoris fieret, cujus ipse
subinde inculcat magis, aut slabilire nititur , quam compos est qui inhabitat, ut qui nalura Filius sit.
illam Dei Verbi in humana natura tanquam in leni . Quinimo Dei Verbi inhabitationem fieri non posse
plo inhabitationem ; quod etsi Catholici identidem
statuerat, neque substantia, neque operatione, sed
dixerunt, certum tamen Nestoriani erroris speci- solo complacilo , 8n2ov. oúv Ús eúdoxlą. Ab aliis
men factum fuit. Quamobrem suppressa unione Theodori operum excerptis compluribus congeren
quam Theologus oublúón substantialem olim dixe. dis abstineo, uno quod hic addam contentus, ex
rat, Cyrillus quoixtiy naturalem , sive ut nostri lo ipsius ad Domnum epistola , quod cum duobus aliis
quuntur, realem , et xal' ÚTJÓSTAJIV, alii , quos reperi , cap. 36 Collect. contra Severianos. Secun
quinta synodus canone 4, perinde approbat, xata do itaque loco, explosa primum unione xat' oủslav,
oúvoegev, per compositionem ; non aliam se nosse secundum essentiam , cum potiorem dixissel cam
significat, nisi quam Cyrillus in synodica ad Ne quæ ex complacito sit, subinde ait : Kata yap cov
blorium et anathematismo 11 , ceu recens invectam της ευδοκίας τρόπον τώ Θεώ Λόγω συναφθείς , ως
et impiam proscripserat , qua humanæ naturæ com έφαμεν, εξ αυτής της μήτρας ο τεχθείς εκ της Παρ
municata divine dignitas fuerit pro bona propen- θένου ναός, μεμένη κεν αδιαίρετος , την εν πάσιν αυ
saque Dei Verbi voluntate et complacentia. Si τω ταυτοβουλίαν και ταυτουργίαν εσχηκώς · ων ουδέν
enim , inquit, corpus mansil (non enim Deus est cor- GuVapeOtepov. Templum quippe, quod ex visceribus
Pus) Metelange uèv Delaş å glas, où SÚ GEWS, euboxir Virginis natum est , secundum complaciti ralionem
TOū Aoyou, particeps plane divinæ dignitatis fuit, non Deo Verbo , ut dicebamus , copulatum , sine divisione
nalura , per complacentiam Verbi. Sanctus Maximus mansil, eamdem in omnibus cum eo voluntatem el
lib. De duabus voluntatibus , Theodori locum affert actionem habens : quibus nihil conjunctius sit. Simi
ex libro x1 De- miraculis , eis ta Baúllata , quo aiebat lia Nestorii, quem omnes Theodori discipulum et
Salvatorem leproso ostendisse unam voluntalem , alumnum fuisse norunt, dicta liberet hic afferre ,
unan operationem , procedenlem secundum unam nisi trilissima vulgatissimaque essent, et ut cæle
eamdemque [LXI) potestatem , ou réyw pusews, axx αλλ' rorum Nestorianorum . Recte igitur Theodorus
Eudoxlas, non noturæ, inquam , sed complaciti. Sed Raythensis scripsit, Mopsuesleni errorem fuisse,
de hac per complacitum conjunctione plura statim Deum Verbum in Christo propler eminentem ejus
ex Theodoro . Sciscitantibus adversariis , quo lan- vir em κατ' ευδοκίαν ενοικήσαντα, per complacitems
dem modo speciali Deus, qui omnibus præsens est inhabitando participem eum divinæ dignitatis el ad
X&T' oùclav, per essentiam, in illo præ cælcris tem- orationis fecisse. Cælerum unionem islam xat' £ů80
plo exsistat præsens , Expositionis fidei auctor xlav Nemesius Emesenus Diodoro Tarsensi el Theo
exemplum objicil solis, cujus bix, tametsi ubique doro Mopsuesteno æqualis exploserat , cap . 3 De
effundatur , non tainen peræque ab omnibus homine, cum magis ipsi arrideret, eam quoexhy na
percipitur , sed a diversis diverse juxta atque turalem, sive realem dici , uti postea Cyrillo. Oux
oculi eorum affecti sunt : sicque templum , ευδοκία τοίνυν ο τρόπος της Ενώσεως, ώς τισι των
quod Deus Verbum sibi struxit, fulgorem totum ενδόξων ανδρών δοκεί ,→ αλλ' ή φύσις αιτία . Unionis
excepisse divinitatis, quia a Spiritu sancto forma- ergo modus ex complacilo non est, ut viris quibusdam
tum erat, el segregatum a peccato. Alqui Theodo- illustribus placel, sed naturam causam habel. Ap
rus Dei Verbi incarnationem non aliler intellexe- prime siquidem intelligebat , ea duas personas
rat (a), propler illud Pauli effatum :: In ipso com- Verbi et hominis, duosque Glios poni : quod etiam
placuit omnem plenitudinem inhabitare 90. Nam pri- Gregorius Nyssenus in epistola ad Theophilum
mo ejus operum loco, quem Leontius Byzantinus Alexandrinum , et Hieronymus ad cap. lv Isaiæ , .
lib. in Contra Nestor. et Eulychem eilat, docet, significarunt : ut inde omnes agnoscant Divdori et
Deum , etsi rebus omnibus tñ ourią per essentiam Theodori profanos sensus sinceris ipsorum nyi
substantiamve adest , non tamen in singulis habi- doctoribus Ecclesiæ exosos fuisse. Unde Patribus
lare : Dei quippe inhabitationem complacito ipsius quintæ synodi displicuit etiam quod Ibas Edesse
fieri , τη ευδοκία ή ενοίκησις γίνεται, et et compla- nus in epistola ad Marim repetere amaverit, Chri.
cito Dei diversam esse inhabitationem : *, Eudoxia stum esse Dei Verbi templum , 5y vady a noxalet.Hæc
και τον της ενοικήσεως τρόπον εναλλάττει . Quocircα enim, ut ante dicebam , Nestorianorum veluti sym
1
singulari ratione quadam Verbum in Christo habi. bolum ac lessera fuit, propter illa Domini Verba ,
10 Coloss . 1 , I.
(α) Ob norum innocentiam, αμαρτίας δε καθώπαξ κεχωρισμένος .

DISSERTATIO IV .
316
Soleile templum hoc , et in iribus diebus excilabo vūv asuupwvov. Rursum quando allato corporis
illud " : ex quibus post Theodorum suum prætexe- solaris cum lumine conjunctionis exemplo, inſert,
bant, aliam esse templi naturam, et aliam habitantis sicut nec sol , nec lux seorsim dicitur, sed lux unus
in lemplo ; aliam item soluti templi, et aliam ejus
1 sol appellatur, cum tamen'una lux , et sol unus, na.
qui solutum excitavit. Nihil eliamaum Nestorianis turæ duæ sint ; ita quoque unum quidem esse Fi
qui supersunt in Oriente familiarius est, quam ut ium , et Dominum , et Christum , el unigenitum , na
Christum bominem Dei templum vocitent. turas vero duας , ούτω κανταύθα είς μέν ο Υιός, και
Falsus equidem Justinus óxpav Évwolv summam Κύριος , και Χριστός , και Μονογενής , φύσεις δε δύο :
adunationem prædicat. Al Theodorum nihil illa seid Nestorianam affectationem sapit ; cum hujus se
eundum complacitum inhabitatione conjunctius clue homines miris subtilitatibus et artibus pravos
agnovisse vidimus, propter eamdem Dei et homi- suos sensus occultando, qualuor istas voces Jesu
bis voluntatem et actionem , dvoubty OUVIGéoti-
1 Christo libentissime et vulgo attribuerent, quem
pov . Hanc porro voluntatis et operationis unilateni, tamen vere, proprie, simpliciter et absolute natura
qua Deus Christo homine tanquam mero instru- Deum esse aut dici debere inficiarentur. Et cum
mento usus sit , non usquequaque improbavit fuca- concederent Virginem beatam matrem esse Filii,
lus noster Justinus : neque deinceps, ut olim , Christi, Domini, Unigeniti, ceu vocabulis istis na
affirmavero , eum identidem imilatum esse hoc Ma- lurarum conjunctio enuntiaretur, banc Dei et Verbi
gni Leonis dictum (a), Agit utraque forma cum al- proprie Genitricem esse pernegabant. Quando dici
lerius communione quod proprium est ; quo nempe mus, Christus, et Jesus , et Unigenitus, et Dominus
duplex actio, divina et humana significatur :: sed ( inquiebat ipse Nestorius (b), ambo hæc (Deum et
actionem Deo soli tribuit, nec nisi passiones ho- hominem ) appellatio isla significat. Imo in secunda
mini, ut altera natura miracula facla sint, altera ad Cyrillum epistola, Symbolum Nicænum sic erat
toleralæ passiones. Nec enim in illomet loco quem interpretatus : Credimus, inquiunt (Patres), in Do
præ cæteris Catholici Monotheletis aliquando obje- minum nostrum Jesum Christum , Filium ejus unige -
cerunt, videre mihi videor duplicem Christi actio- nitum. Observa quomodo το , Κύριος , Ιησούς, Χρι
nem , sed solam divinæ operationis Verbi commu- στος, και Μονογενής , και Υιός πρότερον θέντες, Do
picationem . Nimirum unionem utriusque naturæ mini, Jesu , Christi, Unigeniti, et Filii, prius nomina
declarat auctor exemplo corporis solaris, cui lux communia deitatis et humanitatis tanquam ſunde
quæ primo die faeta erat, die tertio indita applica- menta ponentes, lunc suscepli hominis, el resurre
taque fuit a Deo ; ac subdit : Velut lux qua lux una clionis, et passionis superædificani traditionem . Eo
est, operationem indivulsam habet a corpore quod dem modo dixerat in sermone 2 : Apud novam Scri
Hlam excepit, quamvis per rationis considerationem pturam nusquam invenies morlem Dei esse, sed aut
discernalur natura, cujus propria operatio est : ita Filio, aut Christo, aut Domino signari. Christus
in uno Dei Filio, operationem ejus omnem ab una enim , el Filius, et Dominus, et Unigenitus ( ita lego
filiatione nemo secreverit; cum alioqui ex qua natura ul series orationis postulat, et meliori sensii , quam
proficiscatur id quod prestatur, per rationem agno- in Unigenito, ut habent edita) in Scripturis acce
scat. Verba Græca sunt quæ lectori erudito expen- plus, duarum significatio est naturarum. Post addu
denda relinquo: Και αύθις ώσπερ του φωτός , ή φώς cta hanc in rem Scripturæ loca varia : Vidisti, in
έστιν εν,
, την ενέργειαν ουκ άν τις χωρίσεις του σώ- quit,, φuemadmodum Christus et Filius et Dominus
ματος αυτού του δεκτικού , τώ λόγω δε γνωρίσεις την est : quando de Unigenito meminit Scriptura , modo
φύσιν, ής έστιν ιδία η ενέργεια : ούτως επί του ενός eliam humanitatis , modo divinitalis, modo autem
Υιού του Θεού , πάσαν μεν ενέργειαν ουκ άνv τις χω- utriusque vult esse significantia vocabula. Alexander
ρίσεις της μιάς υιότητος , της δε φύσεως, ής έστιν Hierapolitanus (c), Dicat igilur Cyrillus, inquit,
οικείον το γινόμενον , τώ λόγω γνωρίσειεν . Ceterum quia Christus mortuus est, Filius passus est, Unige
dum [LXII) Pseudo -Justinus se sollicitum præbet, nilus passus est : cur addit quod Verbum passum sil ?
ut Scripturarum voces, quibus Christi , tum divi- Theodoretus (d) quoque pro causa Nestorii perinde
nitas , lum humanitas exprimuntur, utrique natu- scribebat : Templum vocavit sumplam naturam ,
ræ distribuantur, καταλλήλως uépise ταίς
xatadtws μέριζε φύσεσι
tais quoedt differentiam illius qui accipit, ad id quod assumpsit
sd leróueva, Nestorianorum itidem ingenium pro- ostendens ; quod hoc quidem sit Deus, illud vero
dit : ut nempe boc colore quartum Cyrilli anathe- templum. Cæterum unus est Christus, unus Domi .
matismum impugnel, quo nihil nisi receptissima nus, unus Filius, unigenitus idem el primogenitus.
semper apud Christianos idiomatum , quam nostri Similes locutiones observavi in epistola ad Cæsa
vocant, communicatio vindicabatur, quamque adeo rium monachum, ac frequentes sunt in Nestoriano
vocum inconsonantiam appellare amat, to tā sw- rum quæ supersunt monumentis. Quamobrem Cy
11 Joan. 11 , 19.
( a) Epist. ad Flavianum . (c) Epist. ad Acacium Berrhoens .

() Ep. ad Schol. (d ) Epist. ad populum Constant.
347 DISSERTATIONES DAMASCENICE , 318 1
rillus in synodica, explosa prius inhabitatione illa corpore solari eique allira luce, sol unus et lux 32
Dei Verbi in honine, dolum sub vocibus istis la- una concipitur. Sic namque Nestoriani vulgo lo 能
lentem hoc modo cavendum monet : ETę ovv ápa quebantur, proper symbolum Nicænum , quod crc
Χριστός , και Υιός, και Κύριος , ουχ ώς συνάφειαν dendum docet , Unum Dominum Jesum (LXIII ]
απλώς την ως Θεόν, ενότητι αξίας, ήγουν αυθεντείας, Chrislum , Filium Dei unigenitum, ex Palre salum
Exovtos à vo púrou Topos Osóv . Unus itaque est Chri- ante omnia sæcula, incarnatum , passum , ete. Quo
stus el Filius et Dominus, non velut homine conjun- circa Nestorius epistola ad Cyrillum quam superius
ctionem simpliciter habente cum Deo per unitatem citavi , Christum unum et eumdem , Deum simul et
dignitalis sive auctoritatis. Non enim honoris æqua. hominem esse dicebal, qui una impatibilis et pali
lilas unil naturas, etc. Sic ergo auctor Expositio- bilis intelligeretur, vooito. Alexander quoque Hie
nis fidei, dum eximiam sæpe modestiam profitetur ropolitanus Joanni Antiocheno scribebat, oportere
sincerumque rectæ fidei studium , intricalis verbo- credere, Christum esse Deum et hominen , eumdem
rum apibagibus Nestorianorum se partibus addi sine dubio et Filium hominis propter naturam quæ
ctum ostendit. Animadversione dignum puto , quod , est ex semine Abraham et David , et ipsum procul
cum Catholici cum Proclo Constantinopolitano dubio dominum David secundum divinilalem . Imo Top
saltem unam incarnati Verbi hypostasim , ulay too Theodorus ipse in symbolo quod in Ephesina sy
σαρκωθέντος Λόγου υπόστασιν, Chalcedonensi sacra nodo proscriptum fuit , aiebat : Unum igitur Filium
synodo approbante confiterentur, imo Nestoriani v et Dominum Jesum Christum , & ' Oū tà távta éyé
Topóow Tov, personam unam identidem dicerent, neu- VETO, per quem omnia facta sunt, primo quidem el
irum in Expositione fidei occurrat. Maximus vero præcipue Deum Verbum , qui secundum essentiam
lib. De duabus voluntatibus, excerptum alert ser Dei Filius et Dominus est , intelligentes; simul vero
monis Pauli Persæ Nestorianæ sectæ diaconi , de eliam quod assumptum est, Jesum a Nazareth, ani.
judicio, in quo hæreticus sic argutabatur : El día sno complectentes, GUVETLVOOŪVTEs. Ul nempe illa
φύσις ου γέγονεν , μία μονοπρόσωπος ο Χριστός ουκ unilas sola mente conciperelur , reapse vero non
ÉCTLY ÚTEOSTAOLÇ . Sin aulem non una natura facta exstaret. Quanto magis igitur Acæmetæ et Basi
est, non una Christus est personæ unius hypostasis. liani , fucatique alii Nestoriani post Chalcedonense VERE
Es quo ulterius concludebat, unionem esse duntaxat concilium quod se defendere jactilarent, idem ore
et complacito , ουκούν κατ ' ευδοκίαν ή ένωσις, quα lenus prædicabant , subaudito Mopsuesteni sui
uno eodemque consilio et voluntale stringatur. Quo sensu , quein miris ambagibus obvolvebant ?
sensu Nestorius cum suis Ëy tepbow trov , personam Hic subjiciam quod alio jam in loco adnotavi, huic
unam sit professus , theologis compertum est : ce Expositioni fidei præmissam fuisse ab auctore
euinque a Theodoro magistro suo acceperat, quem unam aut alteram dissertationem contra gentiles et
Leontius refert ita loculum lib . vii De incarnatione : Judæos : quod quidem prima hæc Expositionis verba 1
"Όταν τας φύσεις διακρίνωμεν, τελείαν τήν φύσιν diserte significant : Ικανώς τον κατά Ιουδαίων και la
του Λόγου φαμέν και τέλειον πρόσωπον . Ου δεί γάρ Ελλήνων λέξαντες έλεγχος. Cum salis superque Ju 計
πρόσωπον υπόστασιν ειπείν, τελείαν δε και την του dæos el gentiles confutaverimus. Libri contra genti
προσώπου φύσιν, και το πρόσωπον ομοίως · όταν les seu paganos fragmentum habemus actione 5
μέντοι επί την συνάφειαν απίδωμεν, εν πρόσωπον concilii Laleranensis sub Martino I. Aliud etiam
tóte çajév. Cum naluras duas discernimus, natu- aſfert Leontius in fine Dialogi contra Aphtharto
ram Verbi perſectamque personam prædicamus. Non docetas seu Incorruplicolas, quod vir doctissimus
enim licet hypostasim dicere personæ experlem : per meique amantissimus D. Joannes Ernestus Grabe
feclam vero etiam hominis naturam el personam si- Græce et Latine edidit , t. II Spicilegii PP. secundi
militer ; cum autem ad conjunctionem respicimus, sæculi, p. 172. Nullus dubilo quin hoc triplex opus
lunc unam personam pronuntiamus. Ab aliis locis personati Juslini, ipsummet sit cujus fragmenta
quæ idem repetunt recilandis supersedeo. Secun- quedam edita quoque sunt inter opera sancti Mar
dum pravos istos Theodori sensus quinti concilii lini, t. XI, p. 154 , cum hac inseriptione :: Toūáylou
generalis Patres verba hæc epistolæ lbæ ad Marim Ιουστίνου Φιλοσόφου και τέλος μάρτυρος ,
Persam intellexerunt :: Δύο φύσεις, μία δύναμις,, εν προς Ευφράσιον σοφιστήν περί προνοίας και πίστεως
.
πρόσωπον » όπερ έστιν εις Υιος ο Κύριος Ιησούς λόγου , ού η αρχή : "Αχραντος ο λόγος • Sancti Ju
Xpistós . Duæ naturæ , una virtus ( efficientiave et slini philosophi el demum martyris, ex libro Adversus
operatio ), una persona, quod est unus Filius Domi- Euphrasium Sophistam , De Providentia et fide ; cu
nus Jesus Christus. Sic igitur in Expositione fidei jus principium est, Intemeratum verbum : ut nempe
multa Nestoriani veneni indicia alque argumenta auctor , evicta demonstrataque in disputationibus
sunt ; nulla vero sinceræ el catholicæ doctrinæ . contra gentiles, el Judæos Providentia , Expositio
Nec enim prosit objicere, in ea sallem legi , post nem fidei de Trinitate et incarnatione appendicis
nalurarum unitionem non seorsim amplius Filium instar subjecerit. Atqui expositionis bujus tres
esse, scilicet Dei Verbum , el seorsim Filium homi- partes sunt. Prima est de Trinitate : in secunda
nem ; sed unum et eumdem utrumque simul intelligi, mysterium incarnationis enarratur, incipitque ab
άλλο ένα και τον αυτόν εκάτερα νοήσει , velut ex his verbis, pag. 381 , Α. : Ούτω και περί της μακαρίας
9
349 DISSERTATIO V. 350
.
και θείας Τριάδος δοξάζοντες : Ejusmodi de beatα την ορθήν ομολογίαν εχθέμενοι• Ceterum cunι αυ
.
el divina Trinidale senlenliam tenentes. In lertia unde salis pro virili nostra professionem fidei rectam
denique adversariorum objecta solvuntur ab his exposuerimus, etc.
verbis, pag . 383 : 'Αποχρώντως τοίνυν εις δύναμιν
DISSERTATIO QUINTA .
De oratione cui titulus : « De iis qui in fide obdormierunt, » et de purgatorio secundum
Orientalis Ecclesiæ sensum .
I. Communis Græcorum sententia est, orationem , lutis rationibus num sit Damasceni fetus, in
De iis qui in fide abdormierunt, Joannis Damasceni ( re incerla frustra quæri decernit. Adducta lamen
fetam esse. Ita tenent et affirmant Philippus Soli I quam edideral , severiori suo censura in examine
tarius undecimi sæculi scriptor in Dioptra, Zona Græcorum librorum ecclesiasticorum , qua ni
ras, Glycas passim in epistolis, Theodorus Balsa ( mium [LXIV) forle auctorem opusque deprimit ,
mon in can . 4 apostolorum , et alii Græci sequioris ( cum Græciælanta lumina suspexerint , ipsique or
ætatis, in quorum libris ecclesiasticis legitur cum ( thodoxi pie venerati sint , nullaque controversia
auctoris nostri prefixo nomine . Arcudius in libro De I apud eos legalur ubique antiquissimis perscris
purgatorio contra Barlaamum , anceps hæsit , quod i plum libris, nec usquam notatum , uti solent alii
nam de ea judicium ferret. Verum Allatius in dia libri apocryphi ; legique ipse , et notavi in anti
triba De scriplis Joannis Damasceni , libens fatelur i quis codicibus. Latini item jam tertio (imo,
hoc opus fuisse illi subjectum : id quod ipse jam ( quarto) redditum summisque viris dicatum , non
asserierat in secunda dissertatione de libris eccle . i male omnino habuerunt. Potuit ipsum rei argu
siasticis Græcorum . Quia vero Conibefisius in Bi ( menlum , iambos ,quasi næpiam seu monodiam ex
bliotheca concionatoria ad diem 2 Novembris, ubi I cutere, quod sibi Græci facilius indulgent in ÈTTL
orationem islam perinde cum aliis Latine edidit, I tapious, pulantque se non nebulones agere, sed
ab eo videtur discrepare, ejus præfationem inte ( atſectui et dolori pro re nata stylum inclinare.
gram juvat hic recitare. « Venicbat in mentem Michaelis Syngeli, qui ipse
Jl . Hæsi lantisper animo , num hanc oratio a Machabaicis mullum nititur in amplissima illa
i nem, seu librum hic loci repræsentarem . Con i oratione in sanctos angelos , quam repræsento
jectura pridem insedit ( at conjectura) auctorem iterum in ſesto sancti Michaelis. Sed nec illi
resse Damasceno recentiorem , ac qui vixerit, i forsitan Stylus satis convenial. Saliya Allatio
- fetumque hunc suum supposuerit, Theodora cir quam mihi subtilior, ut non tanta quanta ille
I citer ac Michaele ejus filio imperatoribus ; cum ( vitia deprehendam : nec sic hiulca temere as
in gratiam piæ Augustæ certatum, ut Theophilus < surgens (nisi forte cum Dionysii verba ) nihil
( ejus maritus defunctus, efflagitantibus sanctis et ( cohærens ac confciens oralio . Multos eliam næ
( confessoribus, ponis exsolveretur, ipse alioqui ( vos ab interpretibus male olliciosis , inque illis .
i minime malus >, ac recli justique Lenacissimus : < Billio, viro alioqui doctissimo , accessisse ad
( hoc uno duntaxat dementalus, quod sacras ima ( verti , et quoad licuit sustuli, quibusdam etiam
1 gines proscriberet , earumque cultores diris c locis notavi . Nec in aliis Damasceni Latinis au
I tormentis et morte afliceret, Displicebal ipsa, a ribus fundendis lima superſua, exemplariumquc
I quasi per saluram in re gravissima jamborum i collatio, quibus fere destilulus Billius , quem et
( fusa prolusio : quibus accuratior Damascenus I putem in Damasceno magis tirocinium posuisse.
i in iis quæ ejus metro edita non pauca exstant, · Utinam suppetent lanta illa Allatianis curis.
( appareal. Leo Allatius diatriba De scripris Joan ( Roma submissa, suppetias scilicet novum vul
( nis Damasceni, multorum discussis rationibus, Igandis libris viri sic scholastici operibus ; ac
! quibus hoc opus abdicare se putant Damasceno, vel Aubertus rem exsecutus esset vel quibus
« quod libris ejus de fide in doctrina non salis ( animo erat , sollicitante bonæ memoriæ illustris
( conveniat, Machabæorum historiæ plurimum in ! simo ac reverendissimo archiepiscopo Tolosano
i nilatur, cujus fidem canonicam iis in libris non ( Carolo de Montchal , ac bibliopola sumptus ola
( agnoscit, fabellas liberatorum infidelium Fal « ferente, non invidisset. Nec illorum naufragio
conillæ et Trajani, ac Macarii cranium inducat ; ( vel suppressione (cujuscunque tandem illa sit),
! quæ tamen omnia Græci libris suis ritualibus i tantam res litteraria ac sacra passa esset jaclu .
( inseruerunt, sive præivit illis hic auctor, sive ( ram . )
« illi ipsi . His, inquam, discussis , partimque so III . Leonis Allalii judicium præfertur, el frmaludin
352
magis . — Es bis liquct doctissimum virum in op-
-
batum observavi in premonitionibus ad eam ora
posilam Allatianæ sententiam propensum fuisse. lionem . Cæterum hic auctor , quicunque tandem
Verum non uni Allalio iambi qui istac in oratione sit, ab erroris suspicione liberari possit , propter
leguntur a Damascenicis discrepare visi sunt. · illa que sanctus Thomas (c) pro ejus defensione
Jacobus Pontanus Soc. Jesu in suo codice Græco scripsit , cui astipulati sunt alii theologi præsertim B
Dioplræ Philippi solitarii scholium se reperisse ait qui beatæ Brigillæ revelationes Basileensi synodo
ad cap. 1.2 , lib. II, quo sermo iste Joanni nostro præcipiente examinarunt ; in quibus nempe Trajani
abjudicatur. Sermonem hunc non esse Damasceni, ab inferis exemplio perinde affirmatur . 1
inquit, propler caracterem iamborum : hoc est quia IV. De quibusdam auctoris epistolæ placilis. Fa
iambis scriptus est , affirmat in margine scholium , bulis de Trajani et Falconillæ liberatione , auctor &
quanquum in illis ianıbis non dimensionis syllaba. in iambis subjungit complures non ex flebreis
rum sed pedun ralio habita est poiius. Est autem modo, verum et ex gentibus a Christo , quando dc
sermo, seu oralio pro defunctis cum hac inscriptione : scendit ad inferna , liberatos esse, qui ei illic pre 1
Quod ii qui cum fide ex hac vila decesserunt, vivo- dicanti crediderunt . At non & Toçantıxūs asserendo ,
rum missis et beneficiis juvantur, ) Alqui lale fuit haec se scribere ait, sed συλλογιστικώς , διά το φιλ
crilici Græci hoc de sermone judicium . Scrupulus áðsagov, ex mera conjectatione et churitalis affeciu ,
insuper aller hæret animo , qui landem fieri po- nec non propter Patrum quorumdam piorumque -1
liierit , ut Joannes Damascenus medio sæculo octavo virorum opinationem . Sed quosnam, velim , a Chri
fabulam de Trajano Gregorii Magni precibus ab sto ereptos ab inferis auctor arbitratur ? Non eos
inferis liberato , velut in Oriente et Occidente cele- procul dubio , qui idololatriæ aliorumve scelerum 9
brem laudarit, quam nono tantum sæculo Joannes conscii ex hac vita migraverant, quos lanto ḥenc
diaconus ejusdem sanctissimi pontificis Vitæ scri- ficio affectos verbis expressis negat ; sed illos qui, 1
ptor, non ex scriniis Romanis, aliisve quæ Romæ etsi perfeclam , sive , ut dicitur , explicitam fidem ,
superſuerint monumentis, vel saltem ex Romano- nemine ipsos docente, non habuerunt, unius tamen
rum traditione, sed ab Anglis solis se testalur ac- Dei sincero cullu et vitæ munditia , non sine sin
cepisse (a ) . Allatius in diatriba De scriptis Joan- gulari ipsius munere et gratia , præcelluere . Quo
nis Damasceni, insinual, historiolas de Trajano et rum nonnulli, inquit, Trinitatis mysterium quadan 11
Falconilla theologicum axioma istud illius (6) ever- tenus agnoverunt, incarnationem alii et Christi
1ere, ότι όπερ έστι τους ανθρώποις ο θάνατος , τούτο
τους αγγέλους η έκπτωσις. Μετά γάρ την έκπτωσιν gesta prænunt
Trismeg istum , iarunt. mSibylla
Hydaspe s nimiru
, et alios m innuit
, quorum nomi,
ουκ έστιν αυτοίς μετάνοια, ώσπερ ουδε μετά τον θά- nibus opera varia a Gnosticis et Montanislis in
Vatov , quoniam quod hominibus mors , hoc angelis signita sunt , quæ Patrum aliqui bona fide ceu
est lapsus . Post lapsum enim non est illis pænitentice genuina sæpe laudaverunt. Hos omnes ejusmodi
locus , uli neque post morlem hominibus. Id quod fuisse fidei dono instructos censet , quod Aposto 2
quidem olim Noster perinde statuerat in Dialogo lus paucis hisce verbis explicat : Accedentem ad 1
contra Manichæos, ex quo verba hæc aliis libet Deum oportet credere quia est , el inquirentibus se
adjicere : Μετά θάνατον ουκέτι τροπή , ουκέτι μετά- remunerator est " . Atque tales viros inter gentiles
vola
Post morlem nec conversionis, nec pænitentice aliquando exstitisse nequaquam negavero. Neque
locus est : non quod Deus pænilentiam non recipial enim abbreviata est manus (LXV] Domini, ut ubi
( neque enim negare seipsum potest : neque misera- que lerrarum selectos quosdam non servaverit ; .
tionem suam deponit),, all'' η ux ouxé

ουκέtt tpétπε
τι τρέ es- cujus generis fuere Job , ejusque amici , Naaman
ta! • Sed anima non mulatur amplius. Sicut enim Syrus et alii. Hoc profecto sanctus Thomas (d)
dæmones posi lapsum non resipiscunt, neque etiam disertis verbis ultro concedit. Absil tamen , ut hac
angeli nunc peccant , sed utrique hoc habent , ut gratia fuisse dignatos asseram, Socralem, Plato
mutari non possint, ούτω και οι άνθρωποι μετά nem , et alios philosophos, quos Justinus martyr,
Oávatov tò ãtpertOV Exough , sic homines post morin Apologia prima , ceu veræ religionis cultores
lem habent, ul immutabiles sint . Quomodo hæc cum celebrat. Horuin siquidem mores cum recta quam
placitis auctoris homiliæ De defunctis cohæreant, de Deo acceperant doctrina non congruisse , quin
non capio : nisi forsan ad absolutam Dei potentiam perditissimos fuisse, narrat Apostolus cap . 1 Epi
confugiatur. His addo quæcunque alia Cl. Allalius, stolæ ad Romanos , ipsosque adeo in reprobum
sagacissimo prorsus criterio , a Damasceni stylo, sensum traditos. Dixi in adnotationibus ad cap. 29
'dictione , methodo , et ingenio in ea discrepare libri De fide orthodoxa, quid Græci Patres sense
observavit, ut parentis alterius fetus injuria nulla rint de Christi descensu ad inferos, ejusque istis
censealur . Quod quidem a Combelisio olim appro- in locis prædicatione, et de iis qui ab ipso iude
13 Hebr . 11 , 6.
(a) Vide præfalionnni num . 8x .

(b) Lib. ii De fide, c. 1 . (c) Suppl. q. 75 , a . 5 ad . 5.
(d) 2-2, 2. 9. , 2. 7 ad 3.
liberali sunt. Hic non omittam in quæstionibus lorium ignem theologorum nostratium exclusit,
quas Grelserus Anastasii Sinailæ nomine edidit, ita el professus est animas fidelium lilurgiis , aliis.
affirmari (a) Christum ab inferis illos quidem cdu- que piis operibus juvari post mortem , quando non
xisse , qui ipsi prædicanti auscullarunt et credide- absolula penitus pro peccatis gravioribus pæniten
runt , in quibus fuisse Platonem refert, ex nescio tia , vel levioribus nondum satis expialis , ex hac
qua scholastici cujusdam visione : nullum vero vita excessere. Quod a plurimis utriusque Ecclesiæ
posthac deinceps inde esse liberatum . Quo saltem Patribus traditum , et antiqua consuetudine confir
recentiorum aliquot Græcorum error eliminatur, matum tradit : Το διά των τοιούτων βοηθημάτων,
asserentium animas peccatorum , quas lenet infer- inquit oratione 11,, καθαρτι κών τιμωρι
xalaptixûy ών απαλλά
tipwptūv åtat τ
nus, quia pænitentiam agere recusarunt, precibus τεσθαι tas ψυχάς,
teclat neupos προσκαίρου
yuxas, xal πυρός tolaÚTNY
Teposxaipou τοιαύτην
Bibilominus idelium identidem eripi. Cujus opina- δύναμιν έχοντος, ουκέτι ρητώς γεγραμμένον ευρί
tionis patroni feruntur ab Allatio in primis Trio- oxolev. Eus aulein per ejusmodi subsidia ab expur
dii adulteratores, Glycas, Gabriel Philadelphiensis, gantibus suppliciis et igne aliquo temporaneo, qui
et Georgius Coresius, quorum testimonia cilat virtutem hanc habeat , liberari , nullibi hactenus
dissert. 2 De lib . Eccl. Groec., ubi insuper varios expresse scriptum invenimus. Idem repelit in ora
scriptores laudat , qui profanas ejusmodi nænias, tione aliera. Cæterum in utraque asserit, pecca
nihil ab Origenianis absimiles confularunt. lorum animas quæ æternis suppliciis addiclæ
sunt , tantillum quandoque relaxationis ex fidelium
V. Cæterum in ipsomet orationis de qua nunc precibus percipere. Quo plane sensu Augustinus
serino est lilulo, proposi tum auctori
s, eleemos s declara
ynis, aliisque tur ;
viso- ipse in Enchiridio, cap. 110, ait, supplicationes et
pula missis, precibu >
sacrificia deſunctis prodesse, illis quidero qui, cum

rum operibus defunctorum fidelium animas levari . valde mali non essent , mortem obierunt, ut sit plena
Innumera passim tum velustiora , tum recentiora remissio , et valde malis, ut tolerabilior fiat ipsa
nobis monumenta suppetunt, quibus hanc perpetuo damnatio. Quocirca , cap . 112 , exploso primum
fuisse fidem Orientalis alque Occidentalis Ecclesiae Origenis errore, qui vel insano commiserationis
confirmatur. Ante collationem Constantinopoli ha affectu , vel quod creaturam rationalem suople
bilam anno 1252, quam Slevarlius in Collectaneis libero arbitrio in quolibet exsislal statusenten
suis evulgavit , de purgatorio disputatum esse non tiam mutare posse crediderit, cruciatuum melas
reperi inter utriusque Ecclesiæ alumnos. Sed cum fore finxerat , nibilominus hunc psalmi Lxxvi ver
nostri qui inter Græcos versabantur, animadver sum : Num obliviscetur misereri Deus; aut conti
tissent , nibil ab illis de igne quo aliquandiu post nebit in ira misericordias suas * 3 ? ila enarral , ut ,
mortem expurgenlur animæ , doceri trilis schola si ad defuncios omnes hæc verba pertinere existi
rum placitis indulgentes, erroris etiam quoad hoc mentur, pænæ damnatoruin certis temporum inter
caput eos laxare non dubitarunt . Unde factum est vallis aliquatenus mitigari pulentur , quippe sic etiam
ut vicissim schismatici , audita Latinorum de pur intelligi posse manere in illis iram Dei, hoc est ipsam
galorio igne sententia, illis instauralæ hæresis Ori damnationem . Hæc enim vocatur ira Dei, inquit, non
genianæ crimen impegerint. Nihil certe apud Græ animi perturbatio : ut in ira sua, hoc esl manente
cos reperire est, quo pænarum genus, atque in ira sua , non tamen contineat miserationes suas ; non
primis purgatorius ignis Latinorum quo munden æterno supplicio finem dando , sed levamen adhi
tur animæ, definiatur aut designetur : at neulrum bendo cruciatibus . Hæc quidem homines suspicari
que ivit
defin nentina
Flore
veluit, quisqu am us
synod hoc, imo nec Tride
de capite ntina
aliud do-; permittit Augustinus . Marcus vero eadem probare
nititur quodam magni Basilii , ut pulat, loco ex
ceal, aut prædicet, quod non in Scriplura ex Pa homilia quam Græci legunt in officio paschali len
tribus diserte enuntietur . Qua de re legendus in tecostes ; quo nempe Christus ad hunc modum
primis libellus plane aureus illustrissimi Melden interpellatur : Εν ταύτη τη παντελείω εορτή και
sis antistilis , quem De expositione doctrinæ Ecclesiæ σωτηριώδει, έλασμούς μεν ικεσίους υπέρ των κατ
catholicæ Gallico idiomate edidit , ne Romanæ Ec εχομένων εν άδου καταξιώσας δέχεσθαι , μεγάλας δε
clesiae dogmala fidei attribuantur , quæ ipsa nun παρέχων ελπίδας άνεσιν τοίς κατεχομένους των κατ
quam fide tenenda docuit . εχόντων αυτούς ανιαρών , και παραψυχήν παρά σου
VI. Orientalium de purgatorio doctrina. – Verum xatanté ju solai. Quin et in isla omnium solemnis
enarrare linet , quæ sit Ecclesiæ Orientalis hac in sima et salutari festivitate, expiationes quidem de
parle doctrina : quod ul conficiam , unum e multis precatorias pro iis qui in inferno distinentur , digna
auclorem seligo, Marcum Eugenicum Melropolitam ris suscipere : magnam vero spem præbes , relaxa
Ephesium , qui orationes duas Ferrariæ hoc de ar lionem eorum quibus plectuntur suppliciorum , et
gumento in synodo habuit, in quibus, uti purga- refrigerium quoddam eis concessum iri. Quibus si
10 Psal. LXXVI , 10,

( a) Quæsi . i11 .
dannalorum animas innuunt, consentanei sunt hi sostomium variis in homiliis, lum Dorotheum mo
Prudentii poelä versiis (a) : nachum in sermone De conscientia , testalos reſert,
Sunt el spiritibus sape nocentibus, imo et Nazianzenum , qui asseral , omnibus crucia
Pænarum celebres sub Styge ſeriæ , tibus acriorem pænam animis esse, a Deo potiundo
Illa nocle sera qua rediit Deus , deturbari ; Τοις δε μετά των άλλων βάσανος , μάλ
Slagnis ad superos ex Acherontiis . λον δε προ των άλλων, απερρίφθαι Θεού . Ηinc pro
Marcent suppliciis Tartara milibus,
LXVI ) Exsulta que sui corporis otio vocat ad varias sanctorum atque in primis Thco
Umbrurum populus, liber ab ignibus . . phanis Grapti preces, in quibus nulla ignis quo
Nec fervent solito flumina sulphure. crucientur animæ menlio est , sed solummodo la
VII. Pergit Eugenicus, et eorum qui leviorum crymarum et gennituum, δακρύων και στεναγμών
duntaxal delictorum aspersi decesserunt animas, tūv ev tõ aon . Sin ignis aliquis iisdem in libris
solo pavore purgari allirmat ex Gregorio Dialogo, exprimatur, bunc non esse alium ab illo perpeliio
δι' αυτού και μόνου φόβου, καθώς ο άγιος Γρηγό- qui diabolo et improbis paratus est, et ex quo viri
charitatis
sancti exuberanti commiseration
et is
ριος ο Διάλογος ρητώς αποφαίνεται . Αlias vero,
quæ cæplæ pænitentiæ fruclus dignos vel incuria, affectu defunctos fideles eximi desiderant , id po
vel propter inexspecialam mortem non tulerunt, stulantes , quod nulla alioqui ratione concedendum 4.
ad inferna detrudi , non suppliciis cruciandas, uti esse norunt. In exemplum adducit preces el tro
sceleratorum animas , sed veluti carcere detinen paria seu versiculi Theodori Sluditæ, quibus pe
das , et conscientiæ angoribus compunyendas, vel litur, non ab igne purgatorio, sed a perpetuo ani
etiam in locis terræ vicinis exsulare, secundum mas eripi ; eodem prorsus modo quo nos in missa
majoreai vel minorem culparum quas admiserint pro defunctis dicimus :: Libera animas omnium fi
gravitatem ; Τάς δε και μετά την έξοδον, ή μενού delium defunctorum de manu inferni et de profundo
σας εν τώδε τώ περιγείω χώρω πριν είς προσκύνησιν lacu , libera eas de ore leonis , aliaque id genus.
του Θεού αφικέσθαι, και της μακαρίας λήξεως αξιω Sanctos quippe a Doniino doctos esse pro omni
θήναι,, ή και αυτάς έν άδη κατεχομένας, , ουκ ενv πυρί bus,, proque ipsis inimicis deprecari ,. Ac si quis
και κολάσει πάντως, αλλ' ώς εν δεσμωτηρία και dicat ejusmodi preces non exaudiri, Esto, inquit
φυλακή καθειργμένας, ει μείζoυς αι αμαρτίαι , και Marcus; sed id omne quod penes nos esi, explemas ;
πλείονος χρόνου δεόμεναι. Ceterum specialem illum αλλ' όμως το ημέτερον άπαν αποπληρούμεν. Quin et
locum quo delineantur animæ , quem purgatorium sanctorum nonnulli pro impiis cum orassent, ex
appellamus , recusat agnoscere : quippe quem ælerno eus supplicio eremerunt ; Trajanum pula
Scriptura non indicaverit, inquit oral. 2, ei oŬv Gregorius, et Falconillam Tecla. Alios relicuit,
>
τις και τρίτος ήν τόπος , ουκ αν σιωπή παρεδόθη , uti Mauritium et Theophilum imperalores, quos *
nihilque statuerit medium inter beatorum el dam . sanctorum viroriim precibus ab inferis avulsos
nalorum sedem , nisi chaos ingens. At vero pro finxit Græcorum nimia credulitas. Cum vero ora
deſunctis illis multum prodesse sacrificia et pre lionem De iis qui dormierunt, cujus causa de istis
ces in Ecclesia quæ essolvuntur, unanimi Patrum , disputamus, præsertim sequeretur (cujus nempe 3
tum Lalinorum , lum Græcorum doctrina constare auclorem esse Damascenum pulabat) historiolam
testatur ; ut nimirum benignissimus Deus quibus cranii seu calvariæ cujusdam sacriſiculi idolorum
daw peccata nonnulla quæ humana fragilitate quæ cum Macario abbale collocuta fuisse ſertur,
adnissa sunt, statim ab obitu condonet, quemad non omisit. Hæc sane habelur in Apolbthegmalis
modum Dionysius ait in speculatione mysterii, PP.qux Cotelerius edidit, t . I , Monun . Eccl. Græc.,
quod pro morluis agitur : aliis post aliquod tempus p. 546, lotiusque colloquii summa hæc est , etiam
secundum justitiæ leges, aliis denique, quibus licet eos qui in inferno sunt, precibus sanctorum viro
non anle extremum judicii diem parcere decreve rum nonnibil identidem levari , et solatium habere.
rit, levaminis aliquid imperliatur. Verum, in his Cæterum paganorum qui Deum ignoraverunt, le
omnibus, inquit, ουδεμίαν ανάγκην ετέρας κολάσεως , viorem esse pænam , quam eorum qui cum Deum
και διά πυρός καθάρσεως βλέπομεν , nullam ignis cognossent, ipsum negavere . Narratiunculas istas
expurgantis alteriusve supplicii necessitatem videmus. Marcus cum in duobus sermonibus suis coram con
Siquidem illas pavor purifical , illas conscientiæ cilio recitasset, id indigne lulit Joannes impera
stimuli igne ipso voraciores, cæteros tandem exsilium lor, vetuitque ne deinceps coram Latinis ejusmodi
a divina gloria el obscuritas futuri, nun aliquando fabulas afferret : quod quidem sincere salis lestatur
forte (vel , ut in alio opere posterius hoc dictum Syropulus (b) in Historia concilii Florentini. Er
explicavit ) quandonam inde sint evasure , thv don his itaque Eugenicus intulit, pro defunctis fideli
λίαν οπότε τών τιμωριών εκείνων ρυσθήσονται . bus, nullis prorsus exceptis, sacrificia et preces
Quocirca experientia ipsa ostendit hæc el similia ab Ecclesia fieri : pro sanctis quidem , non ut bona
supplicia omni altero esse acerbiora, atque animis quibus nunc affuunt, eis adprecemur , sed ut
torquendis magis idonea : quod quidem tum Chry. gratiarum actiones Deo pendamus , qui merita
( a) Hymn. 5 των Κατημερίνων. (6) Sect. 5, cap. 14.
3: 7 DISSERTATIO V. 358
eorum remuneratus est : alque hoc pacto sacrifi- Græcis tractatores, quo magis ab Origeniano de
rium in eorum etiam utilitatem cedere, xal oŰTO instauratione universi per ignem errore recede .
τρόπον τινά και υπέρ αυτών η θυσία γίνεται , και rent. Quinimo expositionem eamdem ante Chry.
προς αυτούς διαβαίνει. Ρro aliis vero ut vel remis- sostomum Theologus oratione 43, insinuaverat,
sionem plenam, vel qualecunque tandem levamen ubi Novatianos perstringendo dixit : Forsilan
impetremus . illic igne baptizabuntur, extremo scilicet illo, ac
Vill. Deinde momenta solvit, quibus nostrales longe molesliore ac diuturniore baptismo, 8 toliau
thevlogi purgatoriom ignem astruebant. Ex libro II τον χόρτον την ύλην, και δαπανά πάσης κακίας
Blachabæorum , cap. XII,
X11 hoc duntaxat colligi do- YOUcityta, quod subjectam materiam ceu fenum
cet, sacrificia , preces, bonaque opera defunctis comburet, el universæ malitiæ levilatem ; quam
prodesse. Hoc rursum Christi oraculo : Qui autem utique stipulæ nomine significaverat Apostolus .
dixerit blasphemiam contra Spiritum sanctum , non Quocirca ad Chrysostomi sensum esse revocandas
remilletur ei, neque in hoc sæculo, neque in alios , ait Marcus Ambrosii, Augustini, Gregorii Magni ,
id solummodo innui, post mortem peccala quædam aliorumque Latinorum auctoritales. Sed clariora
dimiui, non ejusmodi purgationis quæ per ignem sunt Gregorii verba , quam ut ejusmodi interpre
lal , relaxationem . Ti yap nouvòv åpeget te xal tationem patiantur.
καθάρσει δια πυρός και κολάσεως ; Ecφuid enim IX . Quia vero defuncti fideles qui culpis qui
commune est indulgentiæ , et expurgationi per ignem busdam obnoxii adhuc erant , mediis in ignibus
et supplicium . Tum objicit sibi islæc (LXVII) Apo- visi esse referuntur, hæc figuralo sensu , non
stoli verba : Si quis autem supervedificat super fun- proprio, accipienda censet. Tandem expostulat
damentum hoc, aurum , argentum, lapides preliosos de theologis Latinis, quod Gregorii Nysseni tamæ
ligna , fenum , stipulam : uniuscujusque opus mani- parum consuluerint, ejus locum quemdam alle
festum erit. Dies enim Domini declarabit, quia in gando , quo non suum , sed Origenis potius pur
igne rerelabitur : et uniuscujusque opus quale sil, gatorium ignem inducerent, hoc est integram uni
ignis probabit. Si cujus opus manserit, quod super- versi expurgationem et instaurationem ; ila ut
ædificavil, mercedem accipiet. Si cujus opus arseril, dæmones el impii meliores demum hant, evadant
detrimentum palietur. Ipse autem salvus erit ; sic que compotes salutis. Addit Maximum et alios
tamen quasi per ignem 25. Ex his ultimis verbis Au- Ecclesiæ Orientalis doctores, ut sanctissimum præ
gustinus (a) collegerat, nonnullos fideles per ignem sulem excusarent, obtendisse, vel his in locis ejus
quemdam purgatorium , quanto magis minusve bona opera corrupta ab hærelicis fuisse , vel eum , homo
pereuntia dilexerunt, lanto cilius tardiusve salrari. cum esset, in hunc errorem prius impegisse, quam
Et rursum Gregorius propter eadem Apostoli ver- Ecclesia de eo capite judicium ferret : quod qui
ba idem approbaverat. Verum Ephesius cum suis dem Patribus aliis , puta Irenæo, et Dionysio Ale
Græcis Chrysostomi potius expositionem ample- xandrino accidisset. Hæc Marcus Ephesius melro
clitur ; ut ignis ille, de quo Paulus loquitur, pro- polita in utraque ad synodum oratione, cum sese
bandi, non purgandi vin habeat, ooxeuastixdv, axx' nondum perpetuo dissidio ab Ecclesia Romana et
ou xabaptixóv. Per hunc siquidem opera bona catholica relegare proposuissel .
esse transitura , quæ purgatione non indigent. X. Ex bis multa colligo ; quorum primum est,
Diem quippe, quæ in igne revelabitur, supremam cum Latinis Græcos convenire in slatuendo quo
illam fore, post quam purgatorium ignem astrue- dam purgandis post mortem animis loco. Utrique
re absurdum essel. Quapropler ignem alium non inferna loca vel etiam terræ vicina , decernunt. Nam
annuerit Apostolus ab igne extremæ conſagra licet Græci solum infernum dicant, allamen in eo
lionis, de quo alibi dicilur : Ignis in conspectu alios atque alios esse recessus pro singulorum me
ejus exardescet ?6, elc. Ignis ante ipsum præce- ritis agnoscunt. Sic nanique Gabriel Philadelphien
der " . Qui quidem ignis sanctos reddet splendidiores : sis, apud Allatium, lib . De consensione utriusque
sic vero peccatores incendet, voluntatemque et Ecclesiæ in dogmate de purgatorio, in opere de
actionem omnem eorum malam ad nihilum redi- eodem argumento loquitur ( pag. 216. ) : Ex ante
gel, ut ipsi nibilominus salvi mansuri sint : hoc dictis itaque apparel, inquit, unum esse locum in
est, eos incorruplos et integros servabit, ne cum quo animæ cruciantur, et non mullos : 012v tó
sua malilia quæ stipula, fenum, lignumque nun- πος ούτος έχει πολλές και διαφόρους μονάς, και
cupatur, simul dispereant. Istæc, inquit , tradit πολλά είδη τιμωριών, Altamen locus hic mulias
Chrysostomus, qui Pauli os , stója, exstitit, quem- habet , variasque mansiones, et multa tormento
admodum Paulus othua Xpistoū, os Christi. Hunc rum genera, quæ diversitati peccatorum responacul.
profecto sensum omnes propemodum amplexi In hæc tormentorum genera injiciuntur animæ,
sunt, quotquot Chrysostomo posteriores fuerint lum impiorum , tam hæreticorum , quemadmodum et
46 Matth . XII , 31 . 25 I Cor. 111 , 12-15. 26 Psal . XLIX , 3. 17 Psal.xcvi , 3.
( a ) Euchir . c . 69 .
359 DISSERTATIONES DAMASCENIC .
361
Christianorum , qui non pænituerini, yai tūv Xo:- rum scilicet sacrificia , orationes, eleemosynas, el
GTravūv των tyóvtwy
στιανών tūv εχόντων taniba
ελπίδα @cá
διά třs
της Oslas
θείας λειτουρ
LELTOUPY!
γίας alia pielatis officia, quæ a fidelibus pro aliis fide
και των ελεημοσυνών και προσευχών των υπέρ αυ- libus fieri consueverint, secundum Ecclesiæ insti
των γενομένων, ίνα λάβωσιν άνεσιν και ελευθερίαν lula. Quanquam omittendum non est, purgato
της κολάσεως , όπερ ο Θεός ευσπλαγχνισθείς νεύσει , riuin ignem , quem theologi Latini defendunt, non
apos Eleov, nec non Christianorum qui spe aluntur , admodum displicuisse cordatioribus Græcis . Ga
per sucrificium missæ, et eleemosynas, et orationes, briel Philadelphiensis antistes schismaticus, sta
quæ pro ipsis fiunt, accipiendi remissionem et liber- liin post verba quæ modo ante ex ejus libro De pur
ialem tormentorum, cum Deus miserescens in mise- galorio recitavi , subjungit : 'Apésxel joc õuws xal
ricordiam declinaverit. Hec porro Ioca ad que η γνώμη τινών διδασκάλων της δυτικής Εκκλησίας
mittuntur animæ , ut peculiares pænas luant pro οίτινες λέγουσιν, ότι το πυρ το αιώνιον είναι εκείνο
mensura delictorum , el in quibus experiantur mi- εις το οποίον πηγένουσιν αι ψυχαι και τιμωρούνται
sericordiam et unmanitatem Dei; hec , inquam, Ioca, πρός καιρός το οποίον όσον εις την αυτού φύσιν
auctor quidem iste von Purgatorium abs se vocari είναι αιώνιον , ούτω υπό Θεού κτισθεν , πλήν λέγεται
ait, ne quis existimet se concordare Platoni , qui in και πρόσκαιρον , ου κατά την φύσιν του, αλλά διά τάς
Phædone expurgari peccatorum animas dicit, sed ψυχάς εκείνας , αι οποίαι λυτρώνονται απ' εκείθεν »
salisfactiva vel idoneos reddentia appellat : hoc est διά δε τας ψυχάς των αιωνίως εκεί κολαζομένων
locum , in quo cruciantur animæ in quantum pænæ λέγεται αιώνιον και παντοτινόν . Placet nmilii nihilo
dignæ sunt, et in quantum misericordia Dei volue- minus sententia nonnullorum doctorum Occiden
rit : Τούτους λέγω τους τόπους δεν ου καλώ Καθαρ- lalis Ecclesiæ , qui asserunt ignem hunc ælernum il
τήριον , δια να μη νομίση τινάς , ότι συμφωνούμεν lum esse, in quem animæ immissæ puniuntur ad
κατά τούτο τω Πλάτωνα• ο οποίος λέγει εις τον Φαί- lempus , sui natura æternum, sic a Deo factum :
δωνα , ότι καθαρίζονται αι ψυχαι των αμαρτωλών : dici vero temporarium , non sui natura , sed ob ani
αλλά τους ονομάζω τόπους Ικανοποιούς. Αlioqui
mas, que liberantur ; propter eas auten , quæ in
enim Græci longe potiori jure Origeniani erroris eo absque ullo fine cruciantur, æternum el perpe
rei agendi forent, qui animas sallem aliquot de- luum . Ne quis ' vero sibi fingat Gabrielem hæc
functorum ex ipsamet inferni voragine , qua im- scripsisse, cum erga Latinæ Ecclesiæ dogmala
piorum animæ detinentur , liberari docuerint . moresque bene affectus esset, et contra trilam
XI. Secundum est, Orientales varia expurga- Græcorum suorum sententiam , testem hic addam
tionis animorum genera agnoscere, quæ lamen nemini ut spero suspectum , Marcum scilicet Ephe
non definiant, propter Scripuræ silentium, el quia sium, quem Syropulus narrat (a), auditis quæ Jun
de iis nihil traditione constat. Tertium, Ecclesiam lianus cardinalis de purgatorio igne secundum
utramque uno semper ore docuisse, sacrificia, ora- Lalinorum sensum pronuntiarat , sincere decla
tiones, vigilias, eleemosynas, aliaque id genus rasse : "Ημείς γάρ άλλως ηκούσαμεν, ότι δοξάζει το
officia pietatis defunctis admodum prodesse, eos- περί του πουργατορίου ή υμετέρα ' Εκκλησία, και
.
que subsidiis istis vel levari, vel ex toto liberari : ετέρως νυν ηκούσαμεν τούτο. 'Aπό γάρ της αφηγή -
quod quidem perpetuo ab ipsis Ecclesiæ ( LXVIII) σεως της σής αιδεσιμότητος , ολίγην ευρίσκω την
primordiis certissimum fuisse Christianæ fidei
caput perspicuis invictisque omnium sæculorum μεταταξύ ημών διαφοράν εν τω κεφαλαίω τούτω :
Lestimoniis confirmalur , Nos aliter audivimus Romanam Ecclesiam sentire
XII . Hæc cum Ephesius duplici sermone in syn- ex purgatorio,
de quo reverentiaquam nunc explicuislis.
vosarticulum
lua hunc enarravit ,Nam
eri
odo , velut Orientalis Ecclesiæ nomine , peroras- guum inter nos discrimen reperio. Hic porro obiter
set , adjecisselque, ut postulatus fuerat, quorum- lectorem monebo , Marcum , aliosque schismaticos
dam utriusque orationis locorum - expositionem , auctores, quorum concertationes adversus Latino
Lalini ultro comprobarunt : illis duntaxat exce- rum purgalorium legi, una sententia lenere, post
ptis, quibus tum damnatorum impiorumve penas resurrectionem extremumque judicium vero igue
et supplicia , tum beatorum coronas in diem ju- torquenda esse impiorum corpora ; nec metapho
dicii differri asseverarat , negaralque sanctos Deum ricum duntaxat ignem illic admittere, qualem Da
Deive essentiam posse contueri. Quamobrem , nul- mascerius noster passim innuit in Dialogo contra
la facla iguis expurgantis mentione, eodem pror- Manichæos : ut fidem polius adhibendam censue
sus sensu quo postmodum in Tridentina synodo, rint expressioribus Chrysostomi aliorumque Græ
definitum est in decrelo unionis : Item si vere poe
nilenles in Dei charilale decesserint, antequam di- corum
XIII. testimoniis
Demum, ut. magis comperta sit Græco
gnis pænitentiæ fructibus de commissis satisfecerint, rum fides de fidelium animis qui purgatione indi
et omissis, eorum animas pænis purgatoriis post gent, responsionem addam Manuelis rhetoris ad
morlem purgari : el ut a pænis hujusmodi releven- Franciscum quemdam ordinis Prædicatorum , cujus
tur, prodesse eis fidelium vivorum suffragia, missa- pariem priorem , quæ beatorum spirituum statum
(a) Sect . V, n. XIII.

spectat, Leo Allatius olim edidit in dissertatione lus mentionem Damascenus facit in epistola ad
ad Dominum Joannem de Boineburg. Posterior Comelam De sanclis jejuniis. In tertia, nora , et
pars quæ ad propositum nostrum allinet, hiec est : quadragesima ab obitu defuncti die Colyborun
Τών δε μέσην εχόντων πως τάξιν ανθρώπων αι ψυ- oblationem faciunt, cujus oflicium Leo Allatius
χαι, τών μήτε θανασίμοις συναποθανόντων αναθή- edidil lib. lii De Ecclesia Occid . ei Orient. consen .
μασι, μήτε παντελώς ενοχής τινος απηλλαγμένων, sione, cap. 18. Sic vero Colyba confici Coarius
έν τόπιω φέρονται όν ο Κύριος οίδεν. Τον θείον δε nosler narrat in Euchologio': Excoquuni leviler
οίκτον διά των γινομένωνευχών και θυσιών της Ιεράς (rumentum Graci, Iancibusque acervatimimpositum
'Exxar,sias xai łaer, posuvūv EÚp!CXOUJQ! Šx toū uó- frugibus variis, pisis puta lusis, arellanis, curlice
xalaj- al dvégyovtak
you thet,uovo @ evū,, els ou pavdy και nudatis amygdalis, nucibus minutim sectis , corin
και ούτως εις ουρανόν ανιέναι , τάς μέν ταχύτερον, chiacæ uvar?, ét malogranatorum granis in distinctas
τάς δε τελείως δηλονότι κεκαθαρμένας, τάς δε βρα- petroselini foliis veluti radiis areolas et fquras or
δύτερον, συνεργουσών των της Ιεράς Εκκλησίας dinalis respergunt, acervumque hujusmodi præfata
ιερουργιών και ευχών και ελεημοσυνών , ώς έφη μεν arle elaboralum oluba rocant ; quæ quidem vel ill
Animæ vero hominum qui locum medium tenens, qui- sancti alicujus honorem , vel in deſunctorum ania,
que mortiferis peccatis obnoxii mortui non sunt, maruin memoriam , aut cum instante magna quota
neque ab omni reatu absoluli sunt, feruntur in locum dragesimæ initio communes SUAS pro morluorum
quem ipse Dominus novit. Cæterum divinam mise. animabus preces renovunt, propinquorüm sepulcris
rationem naclue ab eo qui solus misericors Deus est, impusita, in sacerdotis et ministrorum usus postmo
per supplicationes et sacrificia sacrosanctæ Ecclesiæ, dum cessura solent olferri. Omisit vir doctus men
nec non per eleemosynam in cælum ipsa quoque per- suram vini, cujus tamen meminit Simeon Thessa
gunl ; utyue ila in cælum conscendant, hæ quidem lonicensis, cap. 371. Deinde vero Goarius oliser .
cilius , quæ nimirum perfecte sunt expurgatæ , illæ vat islæc oferri ad instar antiquæ Christianorum
tero tardius, conferunt sanctæ Ecclesiæ sacra , pre- consuetudinis, qui defunctorum tumulis dapes ad
cesque el eleemosynæ , ut dixiinus. Quam hæc cum alendos pauperes apponebant : quin el lautiori
synodi Tridentinæ definitione consentanea sint convivio egenos atque Ecclesiæ ministros a divili
nemo qui sanus sit , non sentier. bus solere excipi . Sed nec humilioris forlunæ riri,
XIV . Quibus diebus el quibus ritibus Græci pro de- inquit, a simili erga morluos debilo immunes se con
functis precentur. - Ad preces pro mortuis quod slituunt . Panem enim in fragmenta longiora cun .
altinet præter consuetam defunctorum commemo- cisum , vinoque linclum transeunti cuilibet et degu
rationem , quæ recitavar in sacra liturgia , primam stare non delreclanti oſſerunt ; ut eo sumplo repen
obitus diem, tertiam , nonam , et quadragesimam , sam orationis vicem parentibus suis accipiant, desi
ac tandem annuam , fundendis pro defuncio quo- derata hac voce audita , ο Θεός μακαρίση τους αυ
libet precibus , aliisque piis operibus exsequendis tous, hoc est , Deus bealos illos facial. In Syria
impendunt , quemadmodum et in Constitutionibus, et Oriente, Melcbitæ , Jacobitæ, Nestoriani ct Ma
qua apostolis ascripte sunt, sancitum fertur. ronitæ tertiam quidem et nonam ab obilu cele .
Quem sane ritum sæculo sallem sexto medio usi- brant, pro quadragesiina vero tricesimam agunt,
Talum fuisse testatur Eustratius Magnæ ecclesiæ quia filii Israel super Moysen luxerunt [riginta
Constantinopolitanæ presbyter in libro cujus litu- diebus ; quem etiam morem a Gregorio Magno
lus est : Refutatio eorum , qui dicunt animas cor- Latini feruntur accepisse.
poribus suis solutas non operari, nec precibus sacri . XV. De Cyrilli Hierosol. Catechesibus . — Quia
fieiisque quæ pro eis oferuntur adjuvari ; quem Leo paulo ante facta est a me mentio libri Eustialii
Allalius Græce Lalineque edidit, post tractatum Constantinopolitani De defunctorum animis, ab rë
de Purgatorio, utinam non in fine motilum . Imo non erit hic subnotare, auctorem Cyrilli quoque
Palladius, qui, sæculo quinto ineunte, Historiam Hierosolymitanilestimonium adhibuisse ex ejus Ca
suam ad Lausum scripsit, in Palladio meninit techesi myslagogica quinta, quo ostenderet pri
commemorationis quæ tertio et quadragesimo die scum receptissimumque morem fuisse preces pro
ab obilu Jefuncti fiebat. Ad hæc, quotannis Sab- defunctis fidelibus fundendi inter divinorum my
balo ante Dominicam quam vocant tñs & Tróx.pew , Steriorum celebrationem : Συνοδά δε τούτοις και
9. d . carnisprivii, seu Septuagesimæ nostræ , so- Κύριλλος και των Ιεροσολύμων επίσκοπος, Hiquit , εν
lemem agunt fidelium omnium memoriam : quod tñ Mustaywy!.9., is ñ doxo , ToŨ 1 çudur
oflicium inchoatur a Vesperis præcedentis sextæ θρωπία, τάδε φησίν• Είτα μνημονεύομεν και των
.
furia . Totam noctem illam ac Sabbatum, tam in apoxexoyunuérur, x . 7. &. His consona sunt, quæ
Narthece Ecclesiæ ac cæmeteriis, (LXIX ] quam ad Cyrillus Hierosolymitanus episcopus in quinta mij
allare orando transigunt. Consimilem fere comme- stagogia, cujus principium est : « Dei humanitas, ,
morationem denuo celebrant in vigilia Pentecostes. hisce verbis pronuntial : « Deinde memoriam faci
Quovis etiam Sabbato in oflicio nocturno td ve- 111us ecrum qui ante nos dormierunt, ) ele . Quém
xepissipa, pro defunctis recitani : cujus quidem ri- admodum itaque Hieronymi testimonio (a) constai,
(a) De Scripl. eccles .
364
Cyrillum Catecheses in adolescentia composuisse, nec Omillo jain Pholium Eustratii ejusque sermonis de
non Theodoreli et Joannis Damasceni (a), genui- defunctorum animis mentionem fecisse. Explorais
nas ejus esse priores, seu tūv WT:Souévwv, Illu- itaque res est veleres meninisse utrarumque Cy. *
minatorum , quippe cum ille ex quarta frag- rilli Hierosolymitani Catechesium . Quinimo dece
mentuin alerat, hic vero ex quinla (quibus ad- plus Simlerus fuit ab architecto indicis Augustani,
jungi potest Leontius Byzantinus opere nondum (hic Marcus Welserus erat , cujus catalogum Pos
edito adversus hæreses) ila ex Eustratio compertum sevinus Apparatui suo cum aliis altexuit ) qui cum
fil eumdem esse mystagogicarum parentem . Id Calecheses Cyrilli sine auctoris nomine in codice
quod insuper testantur miss. codd . Bodleianus, n . manu exaralo reperissel, Joanni Hierosolymitano
142 , Memmianus, ex quo Guillelmus Morellius se- eas tribuendas existimarit. Rem porro ila gestam
ptem cateclieses των φωτιζομένων , et quinque my- esse comperi ex duobus aliis ejusdem ( LXX ) Bi
stagogicas excudit ; Vaticanus, ex quo Joannes bliothecæ manuscriplorum catalogis, quorum prio .
Grodecius editionem suam adornavil ; monasterii ren David Hæschelius Augustæ edidit accuratissi
ilem Græcorum B. Mariæ tñs cônynoplas in Cala- mum anno 1605, alterum Antonius Reiserus anno
bria, quem Sirlelus cardinalis in epistola ad Joan- 1675. 1a indice Hæschelii ad cod. 23 legitur : Ca
nem a Sancto Andrea Parisiensis Ecclesiæ cano- lechelicæ instiluliones episcopi Hierosolymitani ,
nicum liturgiæ sancli Marci præfixa ab se visum quem esse Cyrillum pulo. Post priorum xix cale
asserit, et alii aliarum orbis bibliothecarum . De- chesium inscriptiones , subjungit : Ejusdein aulem
nique post responsionem 3 Anastasii, tam in niss. auctoris ei has quæ sequuntur existimo. myslagogicæ
codicibus antiquis, quam in editionibus Herveli Calecheses quinque. Reiserus vero , pag . 13, hæc lia
el Gretseri, fragmentum legitur calechesis mysla- bel : Joannis Hierosolymitani institutiones caleche
gogicæ primæ cum bac inscriptione , Kupindou ricue illuminatorum el myslagogicæ . David Hæsche
Ιεροσολύμων, εκ των κατηχήσεων: Cyrilli Hierosoly- lius ascribit Cyrillo : qui vero primum edidit indi
mitani, ex Calechesibus. Nihilominus Combefisio cem manuscriprorum bibliothecæ hujus ante centüm
postro fucum fecit Simlerus , in sua Bibliothecæ
annos Joanni uscribit , el exinde Ehingerus. Ex
Gesneri epitome ila scribens : In indice librorum quibus, fuce, ni fallor, meridia na clarius apparel in
quos Augustana respublica emit ab Antonio epar- codice Augustano apposilum a librario non fuisse
cho Corcyro, nominantur Joannis episcopi Hieroso- auctoris nomen, aul forsan evanuisse : ut alii Cy
lymilani Catecheses tūv ÇwtiComévwv, et Mysla- rillo Catecheses tribuendas duxerint, alii Joanni
1 gogicae quinque : eoque vir cæteroqui commenda- divinarint..
lissimæ eruditionis adductus est , ut in recensitis XVI. Joannem vero , aut quemvis alium Cyrillo
auctoribus Bibliothecæ PP. concionatoriæ in Cy- recentiorem Catecheses Illuminalorum non compo
rillo Hierosolymitano, Mystagogicas ci abjudican- Suisse deducitur ex eo calechesis sexlæ loco , ubi
das conjecerit. Non unius auctoris videantur, in- auclor septuaginta annos exactos esse dicit , ex
quit, Catecheses tūv Wrecouévov, cum Mystagogi- quo Manichæorum hæresis emerserat, sub Probo
cis , quarun nec veleres meminerunt. Simlerus habet
nimirum imperatore, τον πρώην επί Πρώβου βασι
tribui in mss. Augustano illas Illuminatorum Joanni λέως αρξάμενον. Προ γάρ όλων εβδομήκοντα ετών
Hierosolymitano , qui Cyrilli proximus successor ☆ Tàávn . Hic porro septuagesimus annus in annuna
fuil, Epiphanio , Hieronymo, Augustino æqualis, nec Christi circiter 347 , quo tempore Cyrillus nondum
Cyrillo admodum imparis auctoritatis. Obstupui ju- episcopus sanctæ civitatis erat, sed presbyter sub)
dicio clarissimi crilici , qui animum non allende- Maximo pontilice, imperante lunc temporis Con
rit ad locum quem altuli ex Eustralii oratione, slanlio Constantini Augusti lilio. Calechesi unde
quam ipse tamen cum aliis ediderat in ipsamet cima ubi de mundi fine perorat , lemporum suo
Bibliotheca sua concionatoria ad diem 2 Novem
rum scandala sic explical, ul de rebus in Ecclesia
bris, appositis insuper bis in margine vocibus, Cy- Constantio imp. Ariano - gestis ipsum loqui perspi
rillus Hierosolymitanus . An vero veteribus accen- cuum sit : Si audis quod episcopi contra episcopos ,
sendus non erit Eustralius, quem Combefisius clerici contra clericos , populi contra populos usque
ipse in sua Recensione auctorum illius Bibliothecæ ad sanguinem cerlant , inquil, ne perlurberis . In apo .
sub Justiniano imperatore vixisse agnovit ? Id quod stolis inventa est proditio, el miraris si el in episco
alioqui planum fit ex altero Eustralii oralionis pis (raternum odium reperiatur. Nunc vero defece
loco , quo se cum Eutychio Constantinopolitano runt homines a recla fide, ila ut alii quidem (Mar
antistile arctissima necessitudine fuisse conjunctum cellus scilicet Ancyranus post Sabellium ) viona .
significat : Ea eotepov 6 xal o uéyas EÚtúXLOS Toplay ( 4. d. filiopaternitatem ) prædicent : alii vero
αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως , ή τα πάντα Christum ex non exstartibus ad esse ſuisse produ .
έμοι τιμία και ιερά κεφαλή : Planius hoc ipsum clum dicant (Arius nimirum cum suis) Jam opera- ,
magnus Eutychius archiepiscopus Constantinopolita- tur mysterium iniquitatis. Terrent me bella gentiuni :
nus, pretiosum mihi per omnia et sacrum capul, elc . lerrent me scissiones Ecclesiaruin : lerrel me odium
(a) Theod . dial. 2 ; Joan . Dam . or. 3, De Imag.

fratrum . Absit autem postrema ad Hluminatos pollicitus erat se ad eos
ut tempore suo impleantur.
Prælerea observandum venit, in istis Catechesibus, transacto Paschalis seu Resurrectionis die per
ubi de Filio ejusque æterna generatione sermo est, hebdomadem cjusmodi catecheses habiturum , qui
nusquam diserte pronuntiari eum esse OUOOUGLOV bus de mysteriis seu sacramentis quæ accepissent,
cunsubstantialem Patri ; quamvis Christianam fi- eorumque ritibus erudirentur, simplis demonstra
dem sæpe multis enuntiel, quibus vocis hujus sen- tionibus ex utriusque Testamenti paginis : quod
sus exprimatur, explodalurque impietas Ariana : quidem in mystagogicis præstitum licel observare.
ubi nempe (catech. 4) profitendum docet, Domi- Ita vicissim in istarum prima ad hæc verba con
num Jesum Christum esse, τον εκ Θεού Θεόν γενη- fessionis baptizandorum : Credo in Patrem el Fi.
θέντα τον εκ φωτός φώς γενηθέντα , τον όμοιον κατά lium et Spiritum sanctum , et in baptisma pæniten
trávea to Yevhgavsi, Deum de Deo genitum , qui lu- liæ, ait se de his in superioribus ſuse lateque disse
men de lumine yenitus est, similent per omnia illi ruisse . Insiiper in prima isla calechesi myslagogica
qui se genuil, non in temporibus habentem quod sit, significat auctor se eo tempore vivere, cum falsis
sed ante cuncta s@cula αϊδίως και ακαταλήπτως εκ numinibus celebritales festiva el solemnes, tay
co ) llatpos ya yeyvnuévov, ælerne (cat. 7) el incom- nyúpels, palam agerentur, maclarentur bosliv , o
prehensibili ratione generatum ex Patre Deo, qui omnis cultus idololatricæ superstitionis vigeret ad
multorum quidem abusione sit Pater; čvos uóvou huc : quæ proſecco omnia ad Constantii ælalem
φύσει και αληθεία του μονογενούς Υιού, κnius vero pertinent potius, quain Theodosii, eujus exiinia
(cat. 12) et solius natura et verilale unigenili Filii ; sollicitndine proscripla exstinctaque sunt. Adhæc,
ul perfectus Paler perfeclum Filium genuerit, llathe quemadmodum in catechesi 3 Illuminatorum ita
τέλειος τέλειον Υιόνγεννήσας,,ουδέ σκεψάμενος,,ύστερον disputarat de baptismi lavacro : Νam ut illa φuα
quæ
εγέννησεν , αλλ' αϊδίως εγέννησε . Νeque deliber.ns aris offeruntur, cum natura sint pura, inrocarione
(cal . 16) subinde genuit, sed perpetuo el ælerne ge- dæmonum impura efficiuntur ; sic contra simplex
nuil. Non enim , inquit alibi , Trinilalem separamus aqui, per sancti Spiritus et Christi invocationem ac
ut quidaın (Ariani scilicet quos nominare cave! ) cepla (LXXI ) virtule, sanctitalem oblinet : consimili
ου χωρίζομεν την Τριάδα, ώς τινες, neque controli- argumentandi ratione in mystagogica prima utitur
mus, ut Sabellius. Scilicet ergo tempore Constan- adversus dapes idolis oblalas, quas esse Satan
ti; imperatoris, Marcelli Ancyrani erroris declinandi pompas censet : Velul enim panis el vinum Eucha
causa , in Palæstina et in Oriente liberum non erat risliæ, inquil, ante sacram invocationem adurundæ
consubstantialem Patri Filium affirmare. Quin Cyril- Trinitatis, panis erat el vinum merum ; peracla vero
lus ab Acacio Cæsariense ad Hierosolymitanam sedem invocatione, panis fit corpus Christi el vinum sanguis
promotus fuit, quia non putabatur fidei Nicænælavere. Chrisli : ita et cibi ejusmodi pompæ salanicæ , suaple
Deinceps vero usque ad Seleuciensen synodum com- quidem natura puri sunt ; invocatione aulem dæmo
munionem semper fovit eorum qui Semi-Ariani audic- num impuri efficiuntur. Quis non jam eumdem ulri)
bant, et Filium substantiæ similis esse paternæ profi- bique auctorem senliat, ut nullus supersit locus de
lebantur, Κύριλλος
Kúpelos o tois OMOLOOÚTIov to Natpl toy styli diversitate vitilitigandi? Complures alias, locul
Yld eion youLéVOIS ÉThuevos, inquit Sozomenus (a) ; tiones omilto, quæ in utrisque catechesibus per
nec nisi imperatore Theodosio Magno consubstan- inde occurrunt. His adde myslagogicarum iilulos
tialitatem Verbi libere propalam confessus est : nihil discrepare ab aliarum inscriptionibus. Esto
quando nimirum bæc Catholicorum certa esse et breviores prioribus islæ sint ; al longa oratione
inviolabilis lessera ccepit, quæ idcirco calechume- opus non erat ad enarrandum quæ de mysteriis
nis competentibus summo studio tradebatur et præcipuisque eorum riiibus tenenda essent. Cate
exponebatur. Quamobrem in fine epistolæ ejusdem cheses aliæ quæ nobis supersunt Patrum,, nihilo
Cyrilli ad Constantium Augustum de signo crucis prolixiores sunt. Tandem , ne lempus terere aclun
in cælo ex lumine Hierosolymis apparente, ubi le- agendo videar,, in myslagogiea quinta alia liturgia
gimus , δοξάζοντα αει την αγίαν και ομοούσιον non explicatur, nisi quæ sancti Jacobi dicitur, seu
T'práða, laudantem semper sanctam el consubstan- Hierosolymitana : et ex his verbis quæ catechesis
lialem Trinitalem ; omnino delenda est vox , xal initio leguntur de lotione manuum presbyterorum
Ooouglov, el consubstantialem , quam nec Cyrillus fundente aquam diacono, ούτε γάρ ρύπον σώματος
epistolæ ad Constantium apponere potuerit, nec έχοντος την αρχήν εισήειμεν εις την Εκκλησίαν :
Constantius Arianorum partibus addictior, Lolerare . nun enim sordido corpore Ecclesiam primum ingressi
Elsi enim Cyrillus ab Acacio poslea el ab Arianis sumus ; haud obscure, ni fallor, signilical se tunc
varie exagitatus ac sede pulsus fuit ; at non pro- inter presbyteros cooptatum fuisse. Hæc porro til
pler expressam fidem consubstantialilalis : sed de Cyrilli calechesibus alicubi subnotarem , com
quod ad eam quam maxime accederet. Hæc histo- pulerunt viri speclatissimæ eruditionis, quibus e
riæ ecclesiasticæ peritis compertissima sunt, neque re mea, esse visum est , ut ipse, non extraneus quis
nunc insulse repelenda . piam , fratris erratum corrigerem , ne quid ex eo
XVII. Myslagozicas Catecheses quod spectai ; in roboris male sana Coci et Riveti criticæ accederei.
(a) Lib. iv , c . 24.
367
DISSERTATIONES DAMASCENICE. 368
DISSERTATIO SEXTA .
De azymis, in qua etiam de postremo Domini nostri Jesu Christi Paschale .
1. Quæ in hac nostra editione Operum sancti possit. Quanquam , per summum stuporem , opi
Joannis Damasceni ipsius inscripla nomine pro- nionem hanc astruit Petrus Antiochenus epistola
deunt opuscula de azymis ,> horum alterum exstat ad Dominicum patriareham Gradensem : Ecce
in codice Regio 2982 , necnon in Segueriano , Lucas , inquit , pariter Christum panem accepisse
alterum quod prolixioris istius instar compendii dicit , non asymum . Non enim jam tunc temporis
est , in codice ms. bibliothecæ monasterii Sancti aderat , cum essel quinta dies (hebdomadis ). Si .
Remigii Remensis , cujus mibi copiam fecit R. P. quidem per quintam illam decima tertia occurrebat
D. Bernardus de Montfaucon. Ad primum quod adhuc , nec azymum comparebat , quia nondum sub
>
altinet , regius codex aller n . 2935 , illud exhibet tatio panis contigeral. Tá yap bisupia tñ le' tñs
cum piæfatiuncula , quæ genuinum ejus auctorem σελήνης γίνεσθαι νενομοθετημένον ήν, τη δέ ιδ ' αμ
indicat, Melelium quemdam scilicet. Ac sane , vòv val uovov O ús sode . Nam lege præceptum fuit ,
quidem , ubi negatur in utroque opusculo Domi u decima quinta luna azyma perent : at decima
mum Jesum Mosaicum Pascha comedisse ipso quarla agnus duntaxat mactaretur. Unde decimam
pridie quam pro nobis pateretur, nihil sinceræ quartam lunæ primi mensis lex . Pascha nuncupat
Joannis Damasceni sententiæ contrarium magis. decimam quinlam vero nominat otpcon primam azy
Nam in libro de fide orthodoxa (c . 13 ] verbis ex- morum . Mox sequitur hæc exclamatio : tñs
pressis legimus Dominum , cum velus Pascha cum avolas tou á ypadepátou ! heu dementiam illille
discipulis suis comedisset , το παλαιών Πάσχα μετά rati ! Quam quidem una serie in contextu Petri
των μαθητών αυτού φαγών, Ιnox Eucharistise sa- Antiocbeni edidit Cotelerius , in altero autem
cramentum instituisse . Et libro De duabus volun- codice deesse admonet. Enimvero nihil aliud est ,
tatibus, operationem bumanam cum sancio Maximo nisi nota marginalis ,Græculi cujusdam eruditi et
inſert ex eo quod denies ejus Pascha comminue- sagacis , quæ librariorum imprudentia , ut fieri
runt , et gullur illud in stomachum transmisit , solel , in lexlum translata est. Nam refellilur pa.
hepar denique in sanguinem veriit , of bóvtes , ol triarcha ex ipsomet Lucæ Evangelio , qui expressis
τεμόντες το Πάσχα , και η φάρυγξ ή το στομάχω verbis scribit , postremata Ilanc Domini cenam
παραπέμψασα τούτο , τό τε ήπαρ το εξαιματώσαν. peraciam fuisse , ipsa die Azynmorum in qua necesse
Ubi apparel Damascenum postremam Christi ce- eral occidi Pascha :: "Ηλθεν η ημέρα των αζύμων,
« nam innuerc , quam evangelistæ referunt. Adhæc, ėv ñ Eget Ousolar tè lácxa 'R. Rursumque lege Mo.
auctor opusculi De azymis synodum Trullanam saica sancitum erat , idque perpeluo observalum
quæ sub Justiniano II celebrata fertur, confundit a Judæis fuit , ut Paschalis agnus non ederelur,
cum sexta generali quæ coacta fuit Constantino nisi cum panibus minime fernientalis , xal váyov
Pogonato imp. cum Noster utramque optime dis- ται τα κρέα τη νυκτί ταύτη οπτά πυρί,και άζυμα
creverit in Expositione fidei, quam ex Arabica METO Trixplow @ovtal. Quin eliam , ut a decima
translatione Lalinam dedi, in libello De recla fidei [LXXI ) quarta exeunte, scu decima quinta vespere
sententia, et in fine orationis tertiæ Deimuginibus, auspicantc , inciperentur comedi azyma , usque
Has ob causas utrumque opus eidem sanclo Dociori ad vicesimam diem inclusive ( a) : 'EvapxóUEVOL
alsjudicandum est; atque eo magis quod in eis τη τεσσαρεσκαιδεκάτη ημέρα του μηνός του πρώτου
temere rursum allirnelur, paschalem agnum co- αφ' εσπέρας, έως ημέρας μιάς και είκάδος του μηνός
medi solitum a Judeis absque panibus fermenti έως εσπέρας.
expertibus , nec ejusmodi panes ad mensam ad
bibilos fuisse ante decimam quintam diem mensis 11. Quando igitur de azymis dicendi datur oc
primi : id quod a sanctorum Patrum , ac proinde
> casio, libet operosius argumerilum hoc trarlare
Damasceni nostri doctrina abhorret , nec cum propler Græcorum criminationes , quibus Eccle
Mosaicæ legis præscripto vel contextu convenire siam Romanam el Occidentalem onerant , a qua
18 Luc . XXI , 7.
(a) Exod. XII, 13. Vid. Joseph. lib. 111 Antiq . , c . 10.
369 DISSERTATIO VI . 370
nempe se sejunxisse obtendant , quod panem abs- oceiderit , tertium epulum solent auspicari. Ter
que fermento ad missarum sacrificium adhibeat. quippe Sabbato epulari districtissime tenentur .
Ritum suum Romani tuentur exemplo Christi , Nec putandum est Mariam ungendo caput et pedes
qui , postquan agnum Paschalem secundum legis Christi , serupulosam contribufium suorum ser
antiquæ præscriptum cuin panibus non fermenta- vandi Sabbati legem violaturam fuisse. Nam , præ
tis ederal , sub ejusmodi subinde panis specie, terquant quod Judæi in tertio epulo sabbatico
corpus suum discipulis lradiderit. Græci vero e pixides aromaticas naribus solent adınovere oble
schismaticis complures, ut argumenti hujus, quod clationis causa , in Thalmude Hierosolymitano (a) ,
firmissimum est, vim elevarent , prafraele negave- unctio hominis viventis Sabbato conceditur, non
runt Dominum in extrema illa cæna pascha legi- mortui ; quippe quæ deliciandi gratia 737 18
timum manducasse. Suæ quidem assertionis pa ‫ של תענוג‬.fiat ‫שהוא מותר לחי ואטיר למת הוי אומר‬
tronos habuerunt binos illos auctores quorum 17290 T. Quidnam hoc est quod viventi præstare
Pbolius meminit in Bibliotheca , cod. 115 : verum promittitur, non mortuo ? esl unclio . Quanquam et
anonymi sunt et obscuri , quorum unus forsan Sabbati initio (6) mortui cadaver ungere licitum
fuerit Joannes ille Philoponus, Tritheitarum quon- erat , dummodo non inoverelur . Nec fractione ala
dam hæresis architectus , qui peculiari libello , bastri posthabitum Sabbatum fuit , uti nec viola
quem Baltazar Corderius cum ejus expositione opi tur effractione dolioh vel uiris , cujus partes nulli
fcii sex dierum in lucem protulit , idem commen usui futura sint, Quinimo alabastrum fregit Ma
lum propugnavit. Photius vero iis nequaquam ria , ne obluramentum extrahendo , lantilla ejus
assentiendum putavit : quinimo sabnota vit , ho modi vi adhibita , contra Sabbali legem peccasse
rum scriptorum opinationeni , cum Joannis Chry- censerelur. Quanto minus vero hanc violavit , Do
sostomi , tum Ecclesiæ totius traditioni contrariam mini pedes capillis abstergendo. Nam comæ un
esse :: '0Ο yao Xpusóstomos,, inquit,, xal |η 'Exxanola clio , ut viris , sic feminis Sabbato permissa erat.
γάρ Χρυσόστομος
Potcst mulier vicina comam die Sabbati
eliam
τότε φησιν αυτόν επιτελέσει το νομικών προ του
FLUST!XOū tvou . Profecto præler Chrysostomum , inungere quam periclitanti puerperæ offeral, si sat
e græcis Patribus Irenæus, Epiphanins , Theophi- unguenti in vola manus ferre non possit. Sabbatum
lus et Cyrillus Alexandrini , Theodorelus , Ana-. autem () fuisse , quando Jesus (usique ex loco
stasius II , Antiochenus, Damascenus noster Joan . non admodum distante) Bethaniam cum venisset ,
nes , et alii (ut Hieronymum Græcorum exscripto- exceptus islo convivio fuit , hæ quas dixi circum
rem et Latinos nostros omittam ) idem tradunt, stantiæ convivii innuunt, tum etiam ex subsequen
Nostra quidem ætate inter eruditos aliquot in Gal- tium dierum recensione evincitur. Joannes enim
liis nostris , variis hinc inde dissertationibus , Evangelista , postquam narravit complures ex
concertatum est de Domini nostri Jesu Christi po- Judæis , cum audissent Jesum Bethaniam adve .
stremo Paschale , aliis aflirmantibus paschalem nisse , et apud Martbam et Mariam epulari , illuc
agnum ab eo in ultinia cæna comestum fuisse , accessisse , non propter Jesum tantum , sed ul La
negantibus aliis. Expendenti vero partis utriusque zarum viderent , elc. , mox subjungit , v, 12. In
momenta , disertiora mibi visa sunt divinæ Scrip- crastinum eum Hierosolymam triumphantis more,
luræ testimonia , quibus prima velustiorque sen- turmis ovanlibus ingressum esse : id quod de pere
pelua cunctarum orbis Ecclesiarum consension
tentia astruitur.
III . Joannes siquidem cap. xii , v 1 , narral , gestum ſuit feria 1 , seu Dominica , quam Græci
Ante sex dies Paschæ Jesum venisse Bethaniam , idcirco vocant , tŪy Batwv; Latini , Palmarum ;
ubi ſecerunt ei cænam . In textu Græco pro cæna Ægyptii et Syri , Dominicam Osanna . Eninivero
legitur 6: 1Tivov, quod prandium quoque significat , illa ipsa die triumphi sui , cuin vespera esset hora ,
seu quodvis convivium . Unde Malth. xxIII, v. 6 , inquit Marcus , exiil Bethaniam , cum discipulis
de Pharisæis Dominus ait : Amant primos accu. suis " ; ubi mansit , sive pernoctavit. Alia die
bitus in cænis , èy ŠELTIVOLS , id est , in conviviis ; (insequenti scilicet ) mane revertens in civitatem
Marc . vi , v. 21 , Herodes in die natalis sui coe- esuriit, ficui maledixit " , Judæorum perfidiam ar
cum vespera facta esset , egredienti
xam delivo , id est , convivium , ſecit principibus guit , eic . Etdisci
Galilææ , etc. Sin vero cæna proprie dicta fuerit, de civitate osten
puli ei ficum arcía
derunt
bæc Sabbalo exeunte facta est. Nam sexta dies ctam . Sequenti die veniunt rursus Hierosolymam ,
ista anle Pascha Sabbatum erat , ipsumque mag- ubi Dominus multis sermonibus congressus est
num , quod festivius cæteris agere Judæi consue- cum sacerdotibus , Scribis quoque et Pharisæis " ;
scunt , propter nescio quod miraculum , quod in quod in causa fuit , ut hi ſeria 4 , quæ proxime
Ægyplo hac ipsa die patribus suis contigisse ſe- succedebat , de eo capiendo deliberarent : unde
runt. Instante porro Sabbati hne , priusquam sol per omnes fere Ecclesias , Rovana duntaxat ex
► Mare. Ii , 11 . 30 Mattb . xxi, 19. Marc. XI , 12-14. 3* ibid. 19, 90. 38 ibid. 27 seq.
( a) Tract . sabb . fol. 12, col. 12 ,

(b ) Mish. Iract. sabb. c. 23 , ; et c. 22 , n. 1. ( c) Ibid.
cepla , constitutum erat ut feriis quartis jejunare- de Paschale præparaudo cogitent (quod forsan ali
lur. Exeunů Jesu de templo ostendunt discipuli qui ex sola Matthæi , et Marci lexluum inspectione
dis
ar: sacræ structuram . Quibus respondet brevi inferrent) sed ipse discipulos antevertit, mandatque
fore ut non relinquatur istic lapis super lapidem. ut diversorii Domino dieanl : Ubi est refectio mea ,
Tilm relicta civitate , sedente Jesu in monte Oli- ubi pascha cum discipulis meis manducem 38 ? Igitur
veli contra lemplum , interrogabant eum Petrus et in anino babebat Pascha edere. Unde Lucas,
Jacobus et Joannes el Andreas : Dic nobis quando postquam scripsit, Euntes autem invenerunt sicut
hæc crunt 36. Quocirca multa de excidio Hierosoly- dixit illis, el paraverunt pascha , addit statim : Et
mitano , extremoque judicio , et vigilandi necessi- cum facta essel hora, ulique cænæ paschalis auspi
tale dixit , quæ fuse recilant Matthæus, Lucas el candæ, discubuit, et duodecim apostoli cum eo, et
Marcus. Quibus ex ordine renuntiatis Mallhæus sub- ait illis : Desiderio desideravi hoc Pascha manducare
jimgil : Et factum est cum consummassel Jesus hos vobiscum , antequam putiar 39. Aliis namque duobus
sermones, dixit discipulis suis : Scitis quia post bi . annis a baptismo suo cum apostolis Pascha non
duum Pascha fiel el Filius hominis iradetur, (LXXIII] celebrarat. Nam primo prædicationis anno hos
38
ut cruciſigalur 35, Marcus vero : Erat pascha el Azyma nondum selegeral . Secundo anno, ipso tempore
post biduum i; el quærebant sunimi Sacerdotes 36, etc. solemnitalis Paschalis , in Galilæa morabalur, ut
Secundo igitur ab hinc die ChristusJudæis tradendus testatur Joannes , ubi narrat miraculum quod pa
erat. Qui cum ſeria quinta tinem habente traditus Iravit Dominus traus mare Galilææ , quod est Tibe
fuerit , extra dubium est , hoc ab ipso prænuntia- riadis , quingue panes multiplicando : Erat autem ,
tum ſuisse vespere tertiæ ſeriæ , adeoque ſeria se- inquit, proximum Pascha dies festus Judæorum -0.
cunda ficui maledixisse, ac ſeria prima seu Dominica Unde Sabbato @EUTE POT Putw , secundo primo, quod
Hierosolymis triumpbasse. Cum vero pridie trium- Sabbalo magno proxime succedebat, incidebatque
phi sui Belhaniam advenerit , exceplusque convi- in hebdomadem azymorum , Jesus in eadem regione
vio ſuerit, ante ser dies Pascha ; et, post biduum ab per sata cum discipulis ambulabat.
ca vespera , qua Hierosolymorum excidium præ- Lucas mox reſert Jesum , ubi primum discubuit ,
dixerat, apprehensus fuerit , omnino sequitur illo el
accepisse præ manibus calicem , etcum benedixis
anno festum Paschatis et Azymorum auspicandum set, bibendum illum discipulis propinasse , simili
fuisse ipsa feriæ quintæ vespera , qua traditus que modo cænam absolvisse; co ulique ritu quem
Judais fuit . Judæi observant in cæna paschali (a). Demim
IV . Quæ cum ita sint , ubi apud Mallhæum et Mar- Matthæus el-Marcus addunt :: el hymno dicto exierunt.
cum legitur , τη πρώτη ημέρα των Αζύμων, ipsa Hymnum hic vocant psalmum , in exilu Israel *" .
prima dies azymorum quam naluralem dicunt, cum aliis quibusdam qui subsequuntur, quos Judæi
non anterior altera significatur : ipsa , inquam , post cænam Paschalis recitare consuescunt.
quarta decima mensis primi seu Nisan , quam lex His argumentis me victum fateor, ut illis asti
maclando agno, vergente ad occasum sole, præ- pularer, qui cum priscis Ecclesize Patribus el ma
scripserat, ut ineunle vespere Pascha immolatum gistris affirmant, Dominum Jesum Pascha Mosai
cum azymis ederetur. Quocirca Lucas, qui initio cum cum discipulis celebrasse ipsa vespera qua
cap. ΧΧΙΙ, dixerat, ήγγιζεν η ημέρα των 'Αζύμων, traditus Judæis fuit . Modo necesse est ul argu
appropinquabat dies Azymorum , qui dicitur Pascha ; mentis eorum qui opinionem adversariam lucnlur,
faciam satis .
narratis subinde pontificum consilio de Christo
neci dando, el pactione Judae, statim scribit : "12.05
H208 V. Adversæ opinionis objectiones. — Tria præ
δε η ημέρα των 'Αζύμων, εν ή έδει θύεσθαι το sertim solent objectare, quorum hoc primum est,
lisxa . Venit autem dies Azymorum , in qua necesse Joannem de postrema Dominicana dicturum,
eral occidi pascha. Non , ut ante , in procinclu incipere : Ante diem festum Paschæ , sciens Jesus
crat, seu proxima, sed jam venerat ; dies, inquam , quia venit hora ejus , etc. Al ſeslum Paschæ ipsa
illa naturalis, in cujus horis promeridianis pascha cena inchoabalur : nondum ergo Paschæ vespera
occidendum eral , el vespertinis post occasum solis advenerat.
comedendum cum azymis panibus , proscriplo Deinde, cum Dominus Judæ exeunti dixisset,
jam a veridie fermentato ; ila ut dies azymorum , Quod facis, fac citius " , quidam dispulorum arbi
seu decima quinta secundum legem , ipsa decima trali sunt injunctum illi fuisse, ul emerel quæ
quaria naturali desinente inciperet. Pergit Liicas : necessaria erant ad diem festum " . Nondum igitur ,
El misit Jacobum et Joannem dicens : Euntes parale inquiunt, paschalem solemnitatem erant auspicali,
nobis pascha ut manducemus. At illi dixerunt : Ubi in cujus die prima velitum erat quamcunque rem
vis paremus 37 ? Non præmonetur a discipulis , ui emere vel vendere .
.
3 * Maillı . xxiv , 1-3 ; Marc . xi , 1-3 . 35 Malth . sxvi , 1 , 2. 38 Marc . siv, 1 . 37 Luc . xxII , 8 , 9 . 38 ibid .
A1 . 39 ibid . 13-15 . 40 Joan . 11 , 4 . * Psal. CXIII , 1 seqq . * 2 Joan . xli, 1 , 43 ibid . 27 . * ibid. 29.
(a) Légendus Bustorſius : Exercit . de Hist , instil. S. Cænæ .

373 DISSERTATIO VI. 374
Insuper lestimonium aliud afferunt Joannis evan- apud Judæos tunc in usu fuisse ex Epiphanio post
gelislæ , narrantis eos qui Jesum ad Pilalum addu- Keplerum observat , omnino accuratus non erat :
serant, ingressos non esse in prætorium , ut non con- "Ένεκεν τοίνυν τούτου ,inquit Epiphaniuς , τότε σφα
laminarentur, sed ut manducarenl pascha *5 : unde λέντες, ου μόνον προϋλαβον θορυβούμενοι , τάς δύο
concludunt paschalem agnum vespera quæ præces. ημέρας βεβρωκότες το Πάσχα, αλλά και την υπέρβα
serat comestum a Judæis non fuisse, nec proinde τον προσθέντες μίαν ημέραν , κατά πάντα σφαλέντες:
a Domino. Id quod altero loco confirmant , quo Hujus itaque gralia tunc offenderunt, ut perlurbalo
Joannes dicit ægre tulisse Judæos ut remianerent ordine duos dies Pascha ederent : sed insuper diem
corpora in cruce Sabbalo, quia magnus erat dies unam adjicerent, omnibus modis offendentes. Judæos,
ille Sabbali ** ; hoc est ipsa paschalis diei festivia unam diem adjecisse affirmat , quia, cum Ecclesiæ
tas, seu sanctissima illa solemnitas altissimo Do- traditio esset pontifices et concilium Judaeorum
mino . Nani Judæi Hellenistæ præcipuas ejusmodi feria quarta , de Christo occidendo decretum tu
solemnitates , lleváhas huépas , magnos dies appel- lisse , idcirco sibi finxerat Christum , non feria
labant, ut ex multis locis constat Evangeliorum et quinta, sed quarta prehensum judicatumque fuisse,
versionis Græcæ, quæ septuaginta interpretum esse nec insequenti die , sed sesta occisum . Quem erro
vulgo traditur. rem Pelavius corrigere non dubitavit. Cæterum
.. Theologorum trila responsio. – Postremum
VI propter cycli labem et vitium Judæos interdum
boc argumentum cæteris valentius est, quo solulo
2
aberrasse observat vir pereruditus (a) , idque
vix ulla difficultas alia supererit . Illum Joannis exemplo Christianorum posse declarari , « Nam , ut
locum : Ipsi vero non ingressi sunt in prælorium , isti , cum Paschalis celebritalem ad lunæ 4nciouous,
ul non conlaminarentur ; sed ut manducarent pascha , quantum civilis usus palilur, exigere conarentur,
thenlogi in scholis sie interpretantur , ut evange- idque in Nicæno concilio decretum esset, in lanta
lista Paschatis nomine istic significarit ,non ſesli astronomicarum rerum luce el peritia , lamen effu
vum agnum , qui pridie inter cænandum esus fue- gere non valuerunt, quin colleciani aliquot sæculis
rat, sed victimas , quæ prin o die azymorum offe- labem annorum , ad hæc nostra tempora propaga
rebantur in templo. Moysen quippe hostias istas rent, ut in solis motu lotos decem dies , a lunari
perinde alque agnum paschalem , Pascha nominasse , quatuor aberrarent. Quocirca idem Judæis evenisse
Deut. xv , 2, ubi legitur : Immolabis Phase Do- non dubito, ut eorum Neomeniæ biduo, ac triduo,
mino Deo tuo de ovibus el de bobus , etc. Porro ad nonnunquam a mediis lunæ motibus et veris etiam
cienam paschalem non bovina caro, sed ovina pa- deflecterent . De cyclo et annorum orbe, in quem
rabatur, aut bædina. Hæc vero responsio nodum Neomenias incluserint, etsi nihil admodum definio,
non solvit : quippe cum nihil tale offerat Hebræus verisimile tamen arbitror, quod in hac hæresi Epi
Seripluræ textus, uti nec septuaginta interpretum phanius exponit, usos esse Christi tempore Judæos
translatio ; sed nude tantum : Immolabis Phase (seu periodo quadam annorum siv , seu lxxxiv potius. )
Pascha Domino) Deo luo, oves et bores in loco quem His aliisque quæ eodem spectant præstitutis, vir
elegerit Dominus . Quibus verbis nihil aliud innui- magnus, p. 172 De anno quo Christus mortem obiit ,
tur. nisi in illo loco quem Deus elegisset, et non in ad hunc modum loqui pergit : 1 Per idem tempus
alio, immolandos esse in festivitate mensis Abib , Judæi certam ob causam , de qua paulo post agelur,
agnos primum , [LXXIV ) qui vocabulo Pascha si- Pascha in sequentem a legitimo diem , hoc est in
gnificantur, subindeque oves et boves in hostias Sabbatum , sive xxxi Martii translulerunt, nec eo
pacificas , et holocausta , per septem dies Azymo dem quo Christus die celebrarunt. Hic enim ev i 10€
rum . Quinimo Judæi, Misbnici tradunt præter Query Huép? (in qua die oportebat immolari) hoc
carnes immolati agni vel hædi , licitum fuisse alias, est siv luna civili et politica , celebravit , non uli
seu vitulinas, seu quascunque mundas Deoque que cælesti , utque ex medio et astronomico side
mactatas ipensæ ad cænam adhibere, si convivan- rum ratiocinio deprompla , de qua nihila legislatore
lium fami eximendæ agnina vel hædina non sulli- præscriptum , Al Judæi luna sequente Pascha per
ceret. egerunt. Neque vero solus id Christus fecisse vide
VII. Doctissimi Petavii judicium de ultimo Chri tur, nl legitimum tempus el a Deo constilulum
sti Paschate. – Dionysius Petavius, vir eximie cæteris anteferret; sed etalii plerique patrii instituti
doclus, in animadversionibus suis in Epiphanii lenaciores et ritus : unde 06 pubos, el perturbatio
Panarium ad hæresim 51 , quæ est Alogorum , in celebritate ipsa Paschatis exorla. Non aliani
auctoris sui assertionem amplectitur ; puta illo Epiphanii, cum hæc scriberet , mentem esse de
anno quo Dominus noster perpessus est, duobus buisse, verba ipsius demonstrant. » Deinde post
diebus ab aliis atque aliis celcbralum Pascha quam Epiphanii errata Petavius notavit, Diagramma
fuisse : quia cyclus qualuordecim annorum , quem seu laterculuin subjicit , lunarum et feriarum anno
Joan. xvii , 28 . 46 Joan. xix , 31 .
(a) Annot . in Epiphan. p. 156.

Dominice Passionis, unde colligatur quemnam discrimini illi alteri, quod ex arbitraria pontificum
crrorem Judi lunc temporis potuerint admillere. intercalatione natum esset, ( LXXV) mederi nullo
Tandem , pag. 183, perpensis yariarum opinionum modo potuisse. Quanquam Paulus Middelburgen
de postremo Domini Paschale momentis, conclu- sis ex cognomine suo Burgensis traditionem Ju. !
dit : « Extraordinariam quamdam et singularem dæorum diversam esse ait; nimirum Esdram olim
perturbationem exstitisse verisimile est, quæ eo insliluisse, ut duobus diebus præcipua festa age
duntaxat mense contigerit, quo Christus passiis rentur, atque idcirco R. Raba Judæos suæ ælalis
est : adeo ul non ipse solum cum apostolis, sed et adhortalum , ne majorum consueludinem quam
alii diverso a cæteris die celebrarint. Nam et Esdras ipse præceperat, omillerent.
illud Epiphanii verba ipsa declarant, cum dópulov IX . Quidquid vero sit de illo Esdræ mandato ,
et dissensionem in obeunda celebritale incidişse Judicorum gentem a sola phasi lunæ mensium
significant . Hunc in modum explicata a nobis ac inilia staluisse , nulla suppulationis astronomica
defensa communis sententia multo probabilior vi- liabita ratione, penesque senjorum arbitrium fuisse
delur, propter diserla el expressa Joannis Lesti- intercalationes annorum , mihi prorsus persuasum
monia, quæ nulla cavillatio possit eludere. » non est ; imo nec Judæorum cordatioribus , qui ex
VIII . Nimirum doctissimus auctor exploserat sen- quibusdanı etiam Scripturæ divinæ locis compro
tentiam illorum , qui Pascha ſeriis 2a 4a el 6a , nun- barunt , in ipsismet remotioribus sæculis scientiam
quam celebratum allirmarent, itemque aliorum , temporum , seu cbronologiam , ad dies solemnes
qui arbitrarentur in more priscorum Judæorum slatuendos exscullam a majoribus suis fuisse. Id
fuisse , ut quemadmodum hodie, duobus diebus porro muneris in primis impositum tradunt Issa .
continuis Neomenias et majora ejusmodi festa charidis, quibus Moyses cum morti proximus
agerent. Ac illorum quidem quia , ipsismet le- benediceret, hoc prænuntiaral : 7712 ?
bræis fatentibus , in primis R. Mose Majemonide, ‫ עמים הר יקראו שם יזבחו זבחי צדק‬Et lssachar in
inventum istud Christo longe recentius ; et quia , iabernaculis tuis. Populos ad montem vocabunt : illic
si rejiciendarum asciscendarumque feriarum or- immolabunt victimas justiliæ *7 . Quæ ( ukelos, Ka
dinaria fuissel illa ratio, atque ab universis re lbalistica licentia legens ‫ בהלכך‬, ita reddislit ‫ויששכר‬
cepla, neque Dominus, neque ulli omnino Judæi : ‫ במהכך למעבד מועדי בירושלם‬: eilssachar in
:
Neomenias festosque dies aliter quam ex præ- proſectione tua ad slatuenda festa in Jerusalem .
scripto legis una die celebrassent . Aliorum autem , Isthæc autem interpretatio nititur illo loco I Paral .
quia consuetudo Neomenias et festa duobus diebus al, y 32 : ‫ומבני יששכר יודעי בינה לעתים לדעת מה‬
celebrandi, Judæorum duntaxat illorum erat, qui brown
bene . Et de filiis Issachar (venerunt ad
procul Úierosolymis , et in dispersione agerent, David ) periti scientia lemporum , ad cognoscendum
ad quos advenire non poluissent nuntii, seu cur- quid deberet facere Israel, Paraphrasles Chaldæus
sores, qui ad significandum novilunium a Synedrio versum işlum fusiori sermone hunc in modum
magno mittebantur. Judæorum quippe traditionem transtulit : Ex Issachar periti scientiæ lemporuin ,
esse, majores suos , dum templuin slarel, primum docti in figendis initiis annorum el mersium, in
cujusque inensis diem habuisse illum , in enjus intercalandis mense et annis ; sophislæ in noviluniis
vespera lunæ renascentis cornua app : ruissent, ad definien :la figendaque festa in tempore suo.
visaquc essent a viris huicce speculationi destina ‫ דשבושא אצרלגין בבזליא וכוכביא‬: ‫בקניא בתקיפתא‬
lis ; ut auditis approbatisque lestibus saltem duo- exercitali quoque in revolucione solis, el astrologi in
bus, qui se nascenlem lunam vidisse confirmas . siderum stellarumque notitia . Quamobrem Rashi
sent, Neomenja sanctificaretur , primoque ipso die Deuteronomii versum quem citavi, ex isto libri I
egressi nuptii per Palæstinam cam indicerent, In- Paralip. loco, eodem sensu sic exponil : Issachar
super penes pontifices senatumque stetisse pote- prosperabitur sedendo in tabernaculis suis, u legi
slatein primi mensis differendi facta intercalatione studeal :‫קבוע חדשים לעבר שנים‬-iulercala
‫ול‬ zioni
an
decimi tertii mensis qui Veadar , seu secundus norum dans operam, figendisque Neomeniis, juxta
Adar nuncuparetur ; idque variis de causis quas alque dicitur (I Paral. xl) : Et de filiis Issachar, periti
Majemonides refert in tract. Kiddush hakkodesh. scientiæ lemporum , principes familiarum ducenti .
Quamobrem in remotioribus regionibus Neomenias Principes synedrii fuerunt ‫עסקים בגן ועל פי קבועות‬
biduo celebrari solitas ; quia bis in locis incerti ‫עתיה וסבוריד‬operam danles temporibus definiemdas et
Jedzei erant, quemnam diem Synedrium Hieroso- annis intercalandis. Poputos seu iribus Israel voca
lymitanum ex visione lune prescripsisset. Eamdem bunt ad montem , id est ad montem Moria congrega
istius bidui causam affert Leone de Modena, Venetæ bunt , ad stalas ulique solemnitales celebrandas.Ad
synagogæ quondam Rabbinus , in libello quem de dam interpretationem R. David Kimbi in illum locum
vilibus flebræorum llalice edidit parl. II , cap. 2. ‫ פירשו שיודעים לעבד שנים‬, inquit, ‫רבותנו‬
.Paralipom
Obiter tamen dicam Judæos, qui in dispersioni ‫ולקבוע חודשים וזהו שאמר לדעת מה יעשה ישראל‬
bus morabantur , duorum dierum consecratione ‫וזהו יודעי בינה לעתים כלומר לזמני העולם שהיו‬
* Deul . xxxin , 18 .
‫יודעים לחשב בתקופות המזלות‬. Magistri nostri in- Non , vel aliecho jam mense relexere, ac retractare lia
terpretati sunt, ut Issacharidæ periti fuerint seien- citum esset, adeoque solemnitates ipsas, quie a men
tia intercalandorum annorum , figendarumque Neo- sis capite penderent, in alios dies incidisse. Quare cum
meniarum . Unde subjungilur : Ad sciendum quid lolum hoc negotium perperam a stolidissimis magi
agere debeal Israel ; ut nempe scientia lemporunu stralibus, et contra majorum ritus administraretur,
instructi, chronologica ulique, mundi tempestatum grassante jam superstitione, corrupiissimisque tempo
immutationes revulucionesque siderum noverint sup- ribus , ierisimile esi aliquos reperlos, qui hanc cære
pulare. Bekius, qui paraphrasim Chaldaicam Pa- moxiarum riluumque perturbationem , qualenus in ip
ralipomenon primus edidit, rabbinos alios in notis sis erat, emendare studerent, et que privatim obire
laudat , qui in eamdem expositionem consensere. poterant sacra legitimis temporibus perficerent. Cu
Quinimo Seldenus lib. De anno. Judæorum , Maje jusmodi Paschalis agni cæna fuit ; quam anno' suæ
monidem in lract, Kiddush hakkodesh . 17 , § 25 , passionis Christus cum apostolis, atque aliis etiam
disisse reſerl, Majores suos, maxime Issacharidas forlasse Judæis, pridie quam cæteri præposlere id
habuisse cognitionem temporum, scientes quid facien- facerent, usurpare maluit. Neque hoc unius alteriusve
dum essel Israelitis . Insuper illud quoque R. Sa- diei discrimen admirabilius esse debet , quam quod
muelis, apud Abraham Zacuth in Juchasin fol. 40 , Christianis ipsis ante Victoris papæ decretum , aut
‫ כי יששכר עלה לרקיע הביא תת "ות הלקים‬-Issacha Nicænum concilium , verum etiam aliquot postea sa
tem ascendisse in firmamentum , el secum deduxisse culis accidit in religiosissima Paschalis celebritate ,
( in mortalium usum ) partes seu scrupulos 1080 . uno plerumque mense , nonnunquam diebus vu a se
( Illas nempe, inquit Seldenus, non minus cele- differreni, de quo nonnulla ad Nicephori ( LXXV} Bre.
bres, quam sexagenas apud Græcos et Latinos. wiarium in topobawplą , olim adnotavimus, elc . Proli
Hyperbole est maniſesta de singulari tribus illius xos bic exscribere non piguit magni Petavii textus ,
in re astronomiea peritia , , Hanc vero Issacharidæ cujus quoad res chronologicas maxima semper erit
non habuissent, si de sola speculatione phasis seu apud eruditos auctoritas, et cujus vanam suspicio
cornuum lune se sollicilos præstilissent. Quasi nem non fuisse mox ostendam.
vero eximia quadam scientia opus esset ad lunæ XI . « Ast, inquit recentior aliquis, cyclorum et
phases speculandas, quando pinguioris Minervæ ho- usum et inventionem, qui aliis quam Græcis tri
mines ad hoc fuisse adhibitos fatentur ipsimet buerit, hic sane multuur hallucinabilur. Græcarum
Thalmudistæ . autem et gentilium omnium disciplinarum non so
X. Recentioribus his Judæis Josephum bistori- lum parum studiosi, sed et osores ſuere semper
cum adjungam , qui lib. iii Ant , Jud. cap. 1 , nare
2 maximi Judæi, quandiu res Judaica stetit incolu
ral a Moyse constitutum esse ut festum Taberna- mis. Nec cerle nisi pluribus post suam inter gen
culorum agerelur quinta decima septimi mensis, les dispersionem seculis usum hujusmodi gentilium
τρεπομένου του καιρού προς χειμερινήν ώραν , ver- artium habere coeperunt , ut facile apud eos omnes
gente anno versus hibernam tempestatenı ; hoc est convenit, qui gentis mores et ritus attentius scru
post æquinoctium autumnale, Pascha vero immola- tati sunt . )
retur τη τεσσαρεσκαιδεκάτη κατά σελήνην, εν Κριώτου XII , liane vero Judæi a Græcis calculos astrono
falou xa0e5tūtos, decima quarla mensis (Nisan) So- micos discere debuerurit, ac non potius ab Ægy
le consistente in Ariete . Atqui fieri nequaquam po- pliis et Chaldæis , qui Græcorum magistri fuerunt,
ierat, ut ex sola lunæ cornuum speculatione, cum et quibuseum Judæi frequentiorem consuetudinem
arbitraria nescio qua intercalatione, uulla cursus habuerunt ? Sed nec Græcos consuluit Cæsar, ut
lunaris ad solarem per calculos astronomicos com- Romanum annum stalueret, non Sosigenes, non
paralione, Pascha quotannis celebraretur quando Augustus , non Patres Nicæni, non Ecclesia Ro
sol in ariele consisleret. Præter Philonem et Mu mana et Catholiea ; verum Ægyptios et Orientales .
sæum, nescio quem , qui idem quo:l Josepbus sla- Annon vero Judæus erat Aristobulus Magister Plo
luerant , Analolius Laodicenus in canonibus pa lemæi regis de genere Christorum sacerdotum , ad
sebalibus, apud Eusebium (a). velustiores alios quem exstal epistola synedrii Hierosolymitani, c. 1 ,
Judæos citabal, Agatbobulos nempe , et Aristebulos, lib. 11 Machabæorum ? Hic sane gentilium artes
qui omnes certissimis demonstrationibus evicerant, non oderat, qui regi gentili erudiendo præſeclus
την του Πάσχα εορτήν δείν πάντως μετ' ισημερίαν esset. Nec dubium est quin ipse sit Aristobulus
årsolai . Paschæ festum omnino debere post æqui ille, quem ut Peripateticæ Philosophiæ , ila astro
noclium celebrari. Quamobrem Petavius loco jam a nomicæ scientiæ peritum fuisse asserit Anatolius
me laudato ( 183 ), postquam relulit ex Majemonide apud Eusebium ; cui socios adjungit ejusdem gen
quomodo se synedrium gererel erga testes qui lis duos Agatbobulos. Annon Judæus erat Jesus fi
phasim lunæ renuntiabant , subinde infert :: Mani lius Sirach , qui cap. xxxix Ecclesiastici , sapien
festum esse ex hoc loco, Christi Domini nostri lem lem suum ait , non velerum modo, prophetarumque
pore, Veomenias non lam certo conslilulas esse, ut libris legendis vacalurum , scd et in terram alieni .
( a) Lib. vii , c. 32 .
380
genarum gentium transiturum , ut eorum quæ apud lanum , cap. 3 , et in epistola ad Godofredum Ven.
eas geruntur periculum faciat ? Philonem, Jose . delinum , tredecim annis antequam Guillelmu
phum , Musæum, el alios omitto, qui litteris et phi- Henricus9 Vorstius Capila Eliezer Laline ederet.
losophiæ Græcorum insudarunt. Epiphanius nar- Quocirca vir doclus insuper observavit periodum
rat Pharisæos, qui falo cuncta ascriberent , astrono- hanc ipsam esse quam Epiphanius usurpalam a
mix operam in primis posuisse. Diu ante cyclum Judæis tempore Christi fuisse scripserat , hæres. 51 .
Hillelianum quo nunc universi per orbem Judæi Quamlibet igitur capita Eliezeris a posteriori ævi
uluntur , R. Samuel, scholæ Nahardeensis caput, scriptore consarcinata vel auela videantur ; com
Periodum astronomicam in Babylonia vulgavit, pulus ille quem exhibent , propter suam cum Epi
quam sui relicta veteri sequerentur : unde cogno- phaniano, nec non cum Mishnicis epilogismis con
minatas fuit, Jarchiani, sive Lunista . Florebal post formitatem , eo antiquior baberi debet , quo Sa. "
sæculi tertii a Christi nativitate inilium . Eodem mueliano et Addano , multoque magis Hilleliano
circiter sæculo labente calculum alium in Palæsti- imperfectior et deficientior est , ac pinguiori mi
na prolulit R. Adda filius Ahabæ nonnihil emenda- nerva structus , ut prisca illa ætas ferebat. Esinde
tiorem . Origenes horum temporum scriptor , bom. vere concludo non male conjecisse Petavium ipso
23 in Num . , ubi varias Judæorum festivitales ex- ævo quo Christus in terris agebat , mortemque
ponit, lestatur eos ad solis cursum lunarem ex- obiit , non defuisse apud Judæos, qui stolidam
egisse : Terlia , inquit, festivitas ponitur Neomeniæ aliam ex solo lunæ cornuum aspectu mensium sup
dies, in qua offertur et hostia . Neomenia autem dici- pulandorum rationem emendare et explodere stu
Iar nora luna, cum luna innovatur. Nova autem fit, duerint : ex quo etiam inter ipsos Cópu boy dissi
cum soli proxima fuerit effecia , el valde ei conjun- diumve quod refert Epiphanius , natum esse , ad
cla, ila ut sub claritate ejus lateat . Et paucis in- modum mihi simile vero apparel . Pelavio subscri.
lerjectis , quærit : Quid enim religioni conducit bit chronologus aller haud incelebris ex eadem so.
novæ lunæ, id est, cum conjungitur soli, et adhe- cietale Bucherius Tractatus De veteri Judæorum
rel ei , observare festivitatem ? Ptolemæus, nobilis cyclo , capitibus præsertim 5 et 6.
ille astronomus Alexandrinus qui Marco Aurelio XIV. Neque vero prosit objicere Gamalielem , in
imp. sæculo Ecclesiæ secundo et centum fere annis decreto solemni quod aliquando nomine synedrii de
ante R. Samuelem scribebat , Judæorum periodum anno intercalando dedit, nullam fieri supputationis
decemnovennalem intercalationum mirum quan- astronomicæ mentionem : sed pontium fractorum '
lum extulit , ceu a viris divino Spirilu aflatis et nec instauratorum , segelum non malurescentium ,
prophetis excogitata traditaque essel ; quod ve- lenerorumque nimis agnorum , et pullorum coluni
lustissimam eam esse , non recentem indical . Sed barum , quam ui Deo offerri possent . Siquidem hæc
cur lestes alios quærimus astrononicæ eruditionis prisca formula erat , qua præsertim allegabantur
velerum Hebræorum , quando Mishna , cap. 1 , tract . certa quædam indicia , quibus (LXXVII) comproba
Rosh hasshana , non pauca nobis suppedital argu- relur necessitas intercalationis , non ejus primaria
menla , Gamalielem magnum eam coluisse. Ejus ratio. Fractio quippe pontium vigere adhuc hiemem
calculos el periodos varias refert liber qui de ge- propter imbres et torrentium exundationem signi
neri ejus nomine , 7705x Pirkei Eliezer ; id Sicabat , nec proxime ver imminere quando purgalo
est , Capila Eliezer, filii scilicet R. Hyrcani , in- nubibus cælo , non modo pontes reficiendi erant ,
seriplus ſuit. Cap. 6 , cyclum solarem slaluit vi- sed el metendæ segeles , agnique ad sacrificia ido
ginti octo annorum , septem minoribus cyclis qua- nei futuri , integro anno transacto ab altero vere.
luor annorum , seu bis quatuordecim annorum Quocirca Eliezer, cap. 8 , ait , propter tria signa in
periodis constantem . Cap. 7, Johannan , Gamaliel, lercalari annum , propter arbores , propter herbas
el alii cum Eliezere lunarem periodum magnam ex el propter solstitia , ut præter rationes ejusmodi
annis viginti el uno componi aiunt; idque pluribus populares , potior semper illa esset quæ computa
edisserunt. Ac tandem agnoscunt maximum cir- tione astronomica nitebatur.
culum solis octoginta el octo annis solaribus ab- XV. R. Abarbanel supputationum astronomica .
solvi ; hoc est tribus cyclis solaribus , et quatuor , rum auctoritatem tuetur contra Karairas. - Rabbi
lunaribus. Ad hæc circulum embolismorum , quem Abarbanel, quem Judæorum doctissimum fuisse
a Plolemæo laudalum celebratumque diximus , omnes norunt, in commentario in cap. xii Exodi,
haud prorsus diverso modo recitant, atque Gama- dedita opera fuse refellit contribules suos, qui
liel ipse in Mishna , tract . Rosh hasshanah, cap. 1 , Karraitæ sive Karræi, vulgo audiunt , ostenditque
ul xix annoruin sit , septemque circulos minores Israelitas, dum Hierosolyma stabant, mensem
Jabeat, quorum alii tribus , alii duobus annis primum nequaquam esse auspicatos ab ea die vel
constent. Quæ omnia sic per calculos astronomicos vespera qua luna prima phasis appareret, sed ab
ila explicant , ul ad Calippicam periodum propius ejus cum sole coilu , secundum calculos astrono
accedere visi sint clarissimo Morino , qui primus
7
micos. Excussis itaque variorum sententiis de
veterem banc Judæorum ex eodem libro litterario primo anni principio naturali, postquam definivit
orbi indicavit , exercit. I in Pentateuch . Saviari- primum menscm secundum solis motuin in Zo
diaco esse Tisri ; arbitrarium vero et ex instituto figenda fuisset Neomenia . Imo ex codem loco in
esse Nisan , ut Israelitæ Dei liberatoris sui recor- super arguitur, quod duos dies statuerint pro
darentur : pergit, fatelurque penes synedrium Neomenia , cum dicitur : El abscondit se David in
magnum fuisse, mensium inilia slaluere, et annos agro, et fuil Neomenia, et accubuil rex ad vescen
intercalare. Legem porro cavisse, ut Nisan prinus dum 5o, elc . Accidit autem 90.7 W17 77722 po
mensis foret, sole exstante in signo arietis, sicut stridie Neomeniæ secunda , ut vacaret locus David.
dicitur : Observa mensem Abib 48 ( seu malorescen- Ubi intelligi non potest alia Neonienia. Quin ad
lium frugim ) , quod cum dependeat a sole, idcirco dit Scriptura dixisse Saul : Quare non venit filius
lunæ motus ad solis cursum exigi debere. Quam- Isai, neque heri, neque hodie ad vescendum 51 ?
obrem menses lunares , quandoque duodecim esse, Tum subinde : Surrexit Jonathas a mensa in ira
quandoque tredecim , quia solaris annus lunarem furoris , et non comedit panem in die (a) Neomenic
ondecim circiter diebus superat . Unde anno ad- secunda. Nunquid hoc non perspicue ostendit,
dendus mensis intercalaris fuit : ut singulis 19 duos tunc illius Neomeniæ dies feriatos fuisse in
annis septem fuerint intercalandi ; nempe 3, 6, principio mensis , ut hodie fieri solet ? Did yw
8, 11 , 14 , 17 et 19. Ideo veru sapientes synedrii, ‫של ראש כמנהגנו הלא הדבד מוכיח שהיו באותו‬
seplem testes de lunæ phasi varie sciscilatos esse, W717 Idem plane R. Isaias ad hunc eumdem lo
ul astronomicas computationes suas magis com .cu ‫שני ימים היה ראש החדש שעבר‬
observarat m
probarent . Tum Karræorum , qui menses in Palæ ‫הוא מלא כמו שאנו עושים ומקדשים ראש החדש שני‬
slina a phasibus inchoare debuisse contendunt, ‫ ימים כדי לקדשו בזמנו‬Caput mensis duobus diebus
boc argumentum afert : In lege præcipi ul menses constabat, quia præteritus mensis plenus fuerat
sanctificentur secundum aspectum primum luna . ( scil. 30 dierum ), eo modo quo nos supputationem
Cujus rei causa dicitur : 0717 W777 mensis iste vo- facientes , caput mensis biduo sanctificamus, ut
bis eril principium , ele . Mensem quippe non vocari sanctificetur tempore suo. Etenim persæpe fit ut ,
OTT , nisi ob innovationem lunæ, de qua dicitur propter coitum lunæ cum sole, caput mensis ad
psal LsXXI : « Buccinale in wt neomenia , , id est duos veluti dies pertineat, nimirum ad finem
innovatione lunæ. Falso proinde dici ( a rabbani- præcedentis, et ad initium insequentis . Id quod
slis ) sublata Domo judicii magna ( synedrio ) esse Leo Mutinensis non omisil, part. II, cap. 2, n . 3.
quoque sublatam visionem lunæ. Omnes Israelitas Hoc porro non illis accidebat qui mensem a
usque ad Rabbam Gamalielem fixisse menses secun- phasi putarent ; quippe cum nascentis lunæ cor
dum phasim . Ad hoc momenlum Abarbanel mulla nua nonnisi post meridiem cerni queant : adeo
reponit, quorum hæc potiora sunt : impossibile que phasis unius duntaxat diei Judaici principium
fuisse sanctificari niensem ex plasi lune; quando- esse poterat. Addiderim ego , quæ in libro Job 8368,
quidem sæpe contingit, cælum lunc esse nubilum in quo omnigenæ eruditionis specimina passim
ei pluviosum . Mirilicum fore, si Israelite in terra nieant, de variis cæli signis et sideribus leguntur,
sua nibil habuisse pulentur, quo suos annos sla- argumento esse priscos Hebræos astronomicarum
laque tempora definircnt præter quorumdam te- rerum imperitos prorsus non fuisse : uti eliam
stimonium de aspectu lunæ , destitulosque fuisse quæ refert Scriptura , IV Reg . XXX1 , 11 , de boro
novilunii supputandi ratione, cursus ilem solis logio Achaz regis Juda ad solis molum delinealo.
Mi lune, quæ populi alii el linguæ nossent. Hinc Tandem anni Judaici nunquam , etiam primæva
Rabbi Ilannanael scripsisse, ‫שקכועות החדש ים בקרב‬ illa ætate mere lunares ſuerunt el vagi , sed qui
‫ישראל לא היח בלבד על פי הראייה כי אם על פי‬ ad solares , interjecto identidem decimo tertio
pound fixionem mensium inter Isruelitas non ſuisse mense Embolimão , reducerentur. Hæc autem in
tantum per visionem lunæ , sed etiam per supputa . tercalatio rile fieri non poteral absque calculis
lionem. Quin rem hanc inde probari posse, quod • astronomicis, ex solo magni senatus el principis
.
40 annis quibus in deserto versati sunt, nube in arbitrio.

terdiu oblegebantur , et columzia ignis noctu , ut XVI . 1 Abarbanel itaque concludit priscos om
nec solem , nec lunain speciare possent. Cur nes Israelitas, su w 5o, consilesse Neomenias
9
enimvero jussisset potius Moses consecrari ex statuere ex suppulalione, cum qua visionem con
o.e aliquot testium, qui variis de causis aut men- ciliarent, cum supputatio primaria essel. Quo
biri , aut falli possent, quam ex supputatione quæ circa diserte scriplum legi I Paral. xn , 32 : De
ar illumetica est el infallibilis ? Al cerle cum Da- filiis Issachar, perili intelligentia lemporum , ila ut
vid Jonaibani dicebal : Crus est novilunium , el scirent quid agendum esset Israeli, etc. Nulla au
ego sedebo cum rege "s ; undenam id scire poluit, lem scientia el intelligentia opus est ( inquit ) ad
nisi ex suippulatione novilupia jam fixa essent ? solemnitates (LXXVIII ligendas sine suppulatione ;
Nam forsan videnda luna non eral ; nec proinde que est arcanum intercalationis . Nam visio lunæ
*s Deca , xvi , 1 . 491 Reg . xX , 18 . 30 ibid . 24 . 81 ibid . 27 . $ ? ibid . 34 . 83 Job 1x , 9; XXXVII , 9 ;

Iliv , 31 , 32 .
(a) Noster interpres vuig. verlil, in die Calendarum se unda . Optime prorsus.
res est perspicua, et perceplu facillima- ; cum versarii contra objicerent. Hæc aliaque persequitur
suppulalio sit tantummodo sapientium : Quamob- Abarbanel, quem tamen permirum est, vetustissi
rem Israelite ita facere consueverunt, usque ad mum Eliezeris canonem , imo et Gamalielis cal
Antigonum Æchmalolarcham principem Synedrii ; culos , quos citat Eliezer, omisisse. Cæterum er
cujus discipuli fuerunt, Sadock ei (a) Boethus . hac disputatione mulla colligo.
‫ צדוק וביתום‬Quia igitur_sapientes Israel perfecle XVII . Primum est, quo magis ac magis evinci
callebant artem intercalandi, quam præclaram tur, non inanem doctissimi Pelavii conjectationem
scientiam per traditionem acceperant , cæperunt fuisse, illo tempore quo Dominus in Judæa mor
degeneres illi discipuli excutere a se jugum tra- tem obiit, non convenisse inler Judæos de legi
ditionis oralis , et se opponere fixioni mensium , timo Paschalis die statuendo , nec defuisse, qui
seu noviluniorum , dicentes, sensuin præcepli non non probarent ex sola lunæ phasi, ac , nescio quo
esse, ut figatur novilunium secundum supputatio- rom teslium relatione, menses definiri, posthabi
nem , nec lam sublimibus opus esse disciplinis, sed tisque calculis astronomicis annum insuper inter
secundum visionem lunæ , ex ore duorum lestium , calari : quando, vel ipsismet Karræis falentibus ,
sive illi docti fuerint, sive indocti, Unde sapien- certum sit Gamalielem cum suis Pharisæis , quo
les illius ævi necesse habuerunt rationes illorum rum Mishnici rilus et mores collegerunt; pro
frivolas solidis argumentis refellere ;; e quibus supputatione stetisse. Hic enim R. Gamaliel ipse
R. Gamaliel dixit : ‫אל תחרשן לראות הירח כי ההשבון‬ est cujus Lucas meminit Act . v, 34 , ceu viri
‫הוא עיקר כך מקובלנו מבית אבי אבא שאין חדשה של‬ honorabilis universæ plebi, et quo magistro sanctus
‫ לבנה פחותה מ"כש יום ומוחזה ותש " צג הלקים‬-No Paulus usiis est. Thalmudistæ tradunt, singulari
lile curare visionen luna . Supputatio enim potior privilegio fuisse illi concessum , ut filios nepoles
est. Hoc ego sum edoclus per traditionem nostram
a domo a palris mei Abba , mensem lunarem non ret. suos Græcorum
que Adduntque insuperlingua et disciplinis
R. Simeonem ejusimbue
filium
habere pauciores , quam 29 dies cum dimidio ei a synedrio tandem oblinuisse, ut ex calculo astro
793 scrupulis . , Id quod docel nos Rabban Gama . nomico Neomeniæ deinceps statuerentur : id quod
lielem innixum non fuisse plasi lunæ . Hoc xn- plane anterioris dissidii aliud argumentum est.
plius confirmat ex duobus lextibus Mishnæ tract . Alterum est, a primæva alale astronomicas
Bosh hasshanah , cap. 3, in quoruin altero legitur . supputationes in usu apud Israelitas fuisse , qui 2
‫באו שנים יאמרו ראינוהו בזבנו והוא אור שלשים‬

bus refragati non sint nisi Sadducæi , qui Karrai
‫ ובליל עיבורו שהוא מוצאי יום שלשים לא נראה וקבלם‬tarum parentes exstilere.
Serbiaa 727 Venerunt aliquando duo et dixerune : XVIII . Sed et hoc præsertim iterum deducitur,
Vidimus eam suo tempore, die nimirum tricesima .
Nocle autem intercalalionis ejus, sub egressum sci- de tempore Christi
cumassignandis inter Judæos
noviluniis, convenire
nonsolennitatum
statisque
9
licet diei tricesimi, non apparuit, et acceptavit eos diebus , Sadducæis a phasi lunæ menses auspican
Rabban Gamaliel. Ex quo loco concludit , Gamalie- tibus , et Pharisæis , Gamaliele duce, a coitu cum
lem , qıi testes istos mendacii non arguil, postba- sole, binc factum esse, ut Sadducæi nonnisi al
bito horum testimonio , supputationi potius ad- tera , imo quandoque tertia post Pharisæos die
hæsisse ad annum intercalandum . Addit insuper Pascha celebrarent . Quamobrem haud absone
in eodem Mishnae capite legi : ‫דמות צורות לבנות‬
‫היה לי לרבן גמליאל בעליתו על טבלא בכותל שבן‬ prorsus Epiphanius scripsit , illo anno , quo Domi
nus passus est, Oópufov dissensionem , de legitimo
‫ה את החדישין‬-G
‫ מרא‬amfiguras
ullunaruieml
ha Paschæ die consignando accidissemque duobus die
; ut fuerit.
buit in cænaculo super tabula in pariele , quas mon- bus Pascha immolatum comestu
straret imperitis : ut nempe Sadducæos Boethu- XIX . Sadducæorum conatus et doli ut Pascha
seusque convinceret sibi notos esse lunæ mollis , sabbalo ineunte agatur .-
Ut vero Epiphanio fides
ejusque dum renasceretur figuras pro quolibet magis magisque hac in parte concilietur, addam
inense, quas discipulis ea in tabula ostenderet . paucis , quid thalmudistæ ipsimet Hierosolymitani
Tertium istis addere textum Mishnæ poterat, quo rursum tradant in tract. Rosh hasshanah , cap . 2,
narratur sanctificatum novilunium fuisse, sive $ 1 , ubi exponunt hunc Mishnæ textum , 173 TUNTI
luna tempore suo visa esset, sive non . 787 713 ‫) מקבלין עדות החדש מכל אדם משקלקלו המינים‬in
‫ בזמנו ובין שלא נראה בזמנו מקדשין אותו‬,-R . Elie Mishna Babylonica habetur ) ‫משקלקלו הבייתוסים‬
zere filio Sadoch nequidquam refragante : Quam
obrem manifestum est, inquit Abarbanel, funda ‫ התקנו שלא יהו מקכלין אלא מן המכירין‬Antiquitus
mentum hujus rei non consislere in visione, sed in receperunt testimonium de novilunio a quovis ho
mine . Posthac autem Boerhusæis fallaciter agenti
suppulalione : quodque simul refutarentur, quit ad.
bus , statutum est, ut non acciperent nisi a certis
(a) Dico, Boelhus pouus quam Baithus vel Bailhos. liq. Jud . lib . xv, c . 12. Thalmud Hierosolymitanum
Cognominis siquidem hic erat, aut ſorsan idem cum habet ‫ בויתוס‬et ‫יתוסים‬.Boe ‫בו‬ etthus
joethusim
Bociho illo Alexandrino , cujus neplim llerodes .
Ascalonila uxorem duxit ; de quo vide Joseph . An *O2 sunt sectarii, nec alii a Sadducæis sive
Bocthusais .
el nolis. Quam fallaciam ejusmodi fuisse Gemara combureretur, fasciculis surculorum circum appo
Hierosolymilana narrat : Tradunt magistri nostri sitis contra sancitain a majoribus legem , secundum
conatos esse Boethusæus in errorem inducere sa- quam vivicomburium baud aliter fiebat, quam in
pientes ( synedrii ) el conduxisse quadringentis zu- jecto el eliquato in os damnati filo plambi candentis :
zæis unum de nostris, el allerum de suis, ut falso cujus severi judicii hanc ſuisse causam ſerunt, quod
teslarentur de novilunio. Cur autem fraudem hanc ea ætate synedrium rude et imperitum statutorum
isti molili essent, causam islam afferunt Glossa- pristinorumque morum esset : id est, uti rabbi Jo
lores : ‫ שאירע יום של אדר בשבת ולא נראה הדש‬seph interpretatur , ‫ בית דין של צדוקים חוה‬-Sad
‫ בזמנו והביתוסים מתאוין שיהא ראשון של פסח בשבת‬ducæis tolum constabat. Enimvero Josephus Joco
‫כדי שיהא הנפת העומר באחד בשבת ועצרת באהד‬ modo ante citalo hanc fuisse refert indolem istius
YOVO T'wxna nown Ui , cum incideret tricesi- sectæ, ut præ cæteris Judæis crudeles essent oltep
nuus dies Adar in Sabbatum, nec appareret novilu- εισι περί τας κρίσεις ωμοί παρά πάντας τους Ιου
nium in tempore suo, ambierini Boethusæi ul primus dalous. Cum igitur pontifices et primores Judaicæ
dies Paschæ incideret in Sabbatum , quo oblatio genlis Sadducæi essent, idcirco pascha, quod alii
manipuli perel, prima die hebdomadis : vocem Sab- vespere præcedenti comederant, ad diem insequen
bali , quæ habelur , Levit. xxni, 11 et 15, accipien • lem distulerunt, quæ , tum Sabbati, tum decimæ
les pro Sabbato proprie dicio, ut cap. 11 Genesis (non quintæ diei mensis initium ipsis foret,? mensem
pro die festivo el feriatico ) et (LXXIX] Pentecostes auspicatis a plasi seu visione lunæ.
in prima hebdomadis die. Alqui hoc ipsum est, XXI . Nec est quod quisquam , recentiorem aucto
quod Epipbanius anno Dominicæ passionis acci- rem evangelicæ historiæ peritissimum secutus, in
disse refert, ul nempe alio die Christus cum Ju- ficietur, pontifices ipsos ad Pilatum cum ministris
dæorum plurimis Pascha comederit ; alii vero suis et cohorte Romana Jesum vinctum adduxisse.
Sabbalo duntaxat ineunte, ut ita ſeria prima pro- Nam Mallbæus, cap. XXVII, 1 , scripsit : Mane au
Time post Sabbalum sequente manipulus oblatus lem facto , consilium inierunt Principes sacerdotum ,
sil , et eo anno festum Pentecostes in similem ol à px spsis, el seniores populi adversus Jesum , ut
feriam , seu Dominicam , inciderit. Porro Boelhu- eum morti traderent, el vinctum tradiderunt Pontio Pi
sæos in eamdem sectam cum Sadducæis coaluisse jato præsidi. Sic Marcus, C. xv, 1 : El confestim mane
aflirmant Judæi omnes . Quidni ii sint qui Masbo- consilium facientes summi sacerdotes cum senioribus et
thæi corrupla voce vocantur apud Eusebium ex scribis el universo concilio, vincientes Jesum , duxerunt
Hegesippo, quosque Sadducæorum fuisse socios el tradiderunt Pilalo . Matthæus item, 11 Jesum sle
discimus ex Const . apost. lib. vi, c . 6, quippe qui tisse ante præsidem ait, nihilque respondissecum ac
inmortalitalem animarum et Providentiam abne- cusarelur a principibus sacerdotum el senioribus. Mar
garenl. Quæ cum ila sint, nulla brevi supererit cus, cap. xv, 3 : Et accusabant eum summi sacerdo
dillicultas ad conciliandum Joannem cum Maubæo, les in multis. Matthæus rursum , cap. xxvii, 20 :
Marco el Luca . Principes sacerdotum el seniores persuaserunt popu
XX. Quando Joannes scripsit, cap. xix , 28, lis, ut peterent Barabbam . Marcus, cap. xv, 11 :
illos qui Jesum adduxerant ad Pilatum, non ingres . Pontifices autem concitaverunt turbam , ut magis
sos esse in prætoriurn , ut non conlaminarentur, sed Barabbam dimillerel eis. Domino pendente in cruce,
ut manducarent pascha ; Pontifices senaloresque illic aderant principes sacerdorum cum senioribus
Judæorum significavit. Hi porro nagna parle conviciantes ei ( Matth . XXVII , 41 ). Consimili modo
Sadducæi erant, quemadmodum sanctus Lucas Lucas cap. XII , 1 de lolo synedrio cui pontifex
diserte leslalur, Act. v, 17, his verbis : Exsurgens præfueral, ait : El surgens omnis multitudo eorum
aulem princeps sacerdotum , et omnes qui cum illo duxerunt illum ad Pilatum . Quando niissus est
erant ( quæ est hæresis Sadducæorum ) repleti sunt Christus ad Herodem , 10 : Stabant principes
zelo. Et cerle princeps iste sacerdotum Annas erat sacerdotum et scribæ constanter accusantes eum . Re
( ul colligere licet ex cap. iv, 6 ), aut saltem ge- deunt et ipsiad Pilatum : Nam (ŷ 15) Pilatus, convo
ner ipsius Caiphas. Annam porro Sadducæumi catis principibus sacerdotum et plebe, dixit ad illos :
fuisse compertum habeo ex Josepho, lib. xx Antiq. Obtulistis mihi hominem , etc. Sed neque Joannes
cap. 8 , ubi narrat Ananuun juniorem magni hujus illud tacuit, cap. xix , 6, quando Dominus addu
9
Anani sive Annæ filium , qui Jacobum Jesu Christi clus a Pilato exivit foras cum corona spinea et
fralrem neci tradidit, secta fuisse Sadducæum , purpureo vestimento, cum vidissent eum pontifices
αίρεσιν δε μετήει την Σαδδουκαίων . Ιd quod etiam et ministri ( synedrii ) clamabant dicentes : Cruci
observari potest in bis quæ ab hoc eodem Anano fige eum . 7 15 : Neganti Pilato se regem ipsoruin
juniore adversus Paulum gesta esse referuntur, crucifixurum, responderunt pontifices : Non habemus
Ael. Ixil et xxv. Josephus quoque non uno in regem nisi Cæsarem . ŷ 12, obsistunt pontifices
loco seribit Sadducæos fuisse quotquot generis Judæorum , ne Pilatus in litulo crucis scribat,
claritate inter Judæos præcellebant. Thalmudista Rex Judæorum . Ad prætorium igitur pontifices
tradunt circa hæc ipsa lempora contigisse, ut filia perrexerant, judicio Christum persecuturi.
sacerdotis quæ scorlata fuerat, synedrii sententia XXII . Ad eumdem modum occurri posset alteri
388
dillicultati, quam objiciunt adversarii, Apostolos lis semicyclos non sine quæstu recepturi ; illud
existimasse Domino fuisse injunctum Jude in eliam per pontifices licebat diebus solemnibus,
ultima cæna , ut emeret quæ necessaria erant ad quando longe plures victimæ mactandæ essent, lum
diem festum ** : id quod in mentem ipsorum cadere a singulis masculis , tum ab iis quibus vola persol .
non poterat, si paschalis solemnitas incepla jam venda erant , aut offerendæ hostiæ pro mundatio
esset, qaia Sabbatis , festisque diebus quidquam nibus , necnon primitivorum vicariæ. Ad hos quippe
aut emere, aut vendere vetitum erat. Possem enim dies festivos hujusmodi oblationes reservabantur,
respondere licitum ſuisse Judæ hostias oferendas. quando omnes . Hierosolymis adesse lenerentur,
emere ipsa vespera, quæ solemnis a cunctis Judæis uti traditur in Thalmude Babylonico ad tract. San
non haberetur ; eo masime quod pontifices in aliam hedrin , fol. 11 , col. 1 , el Hierosol. ad tract . Rush
diem sive Sabbatum slatutas legc victimas ornatiori hasshanah , fol. 56, col . 2. Quamobrem vecesse eral
>
pompa el cieremoniarum ritu sacrificare distule- ut his diebus præslo el ad manum in templi atrio
rant, ul nonnisi postridie Sabbati primitiarum hostiæ essent, quas secum aflerre non poteran ' ,
manipulum oblaturi essent.
XXIII . Sed responsionem aliam mihi suggerunt qui ex remotiori regione frequentissime adventa
bant. Et certe violati Sabbati non eranl rei , qui
Mislinici sapientes, tract.Sabb. c . 23, $ 1 , ubi aiunt ipsomel Sabbato quod postridie primi diei azymo
1
‫שואל אדם מחבירו כדי יין וכדי שמן שלא יאמר לו‬ rum accidisset , fasciculum primitiarum in templo
‫ הלויני וכך האישה מחבירתה ככרות ואם אינו מאמינו‬offerendum in agris melerent : uli nec illi qui
‫מניח טליתו אצלו ועושה עמו השבון לאחר שבת וכן‬ longiorem viam quam Sabbato permitteretur, ipsa
‫ערב פסח בירושלם שחל להיות בשבת מניח טליתו‬
die septima emensi essent ad annuntiandam synedrio
‫ אצלו ונוטל את פסחו ועושה עמו חשבון לאחר יום‬dieml.unia , Aliaitemnon auca diebus islis licila
370 Quilibet polest pelere a socio suo cados vini erant, quæ ad Dei cullum aut servandam legemi
aut cados olei, dum non dixerit : Commoda mihi . cederent.
Sic mulier a vicina placentas . Quod si ei non cre- XXIV . Quod si quis objicerel ſas Judæis non
dideril , potest apud eum pallium thaletumve suum fuisse diebus solemnibus judicia ſerre, adeoque
relinquere, et post Sabbatum rationem cum eo inire. mortem quempiam laia sententia mullare, suffice
Sic in vespera Paschatis , quod in Sabbatum incidit , ret forsan hæc responsio Jesum reum mortis non
Hierosolymis relinquit pallium suum apud eum , et ab aliis pronuntiatum fuisse, quam a pontificibus
sunil Pascha suum ( seu paschalem agnum )ralio- et gentis magistralibus, qui cum magna parte Sad
nem aulem cum illo inil post diem festum . Quod si ducæi essent, Pascha nondum comederent, nec
[ LXXX] quivis Israelita Hierosolymis ipso die Sab- diem banc sanctam haberent. Cæterum Ligthſoolus
bali hoc modo emere , seu comparare sibi polerat
paschalem agnuni ; profz.clo polerat et quamlibet in Horis Hebraicis , ad cap. xxvii Matthæi, glossam
affert ad Gemaram Babylon ,, cap. 4 tract . Sanhedr.
aliam hostiam , quam oblaturus esset sistendo se fol. 35, qua declaratur judicia capitalia exerceri
coram Domino secundum legis præscriptuni . Lege potuisse in vesperis Sabbalorum , quæ in anteriori
siquidem caulum erat, ut nullus in paschali cele- die cæpta essent, ubi nullæ scriptiones erant ab
britate , aliisque duabus appareret in conspectu Dei
solve . Sic adju pontifices
autemdica Christum feria
vacuus 65 ; id est sine munere. Quinimo istiusmodi quartandæmorti quierant
ndum stalu , hoc sine
hostia in templo scu lempli alrio , quod lempli scriptionibus ineunte festivitate ralum fecerunt.
pars censebalur , vulgo vænibant et emebantur, XXV . Omitto Drusium in cap . XXVII Matth . ex
ut ex multiplici Evangeliorum textu , ipsisque Pes'cha, fol. 75, col . 4, traditionem hanc docto .
Thalmudistis constat. Alqui in tract . Korban Pesach rum Judæorum afferre : Cum aliqui damnati erant
seu oblationis paschalis , cap . 1 , § 16 : Eadem ad mortem, velut senex :rebellis, el impostor, deline
opera quæ in templo exercebaniur præstabanturque bant eum , differendo supplicium usque ad aliquod
diebus profestis , agebantur etiam in sabbalo ( el a solemne festum , quod \ 17 vocant ( seu
fortiore Testivis diebus( ‫שה כחול כן מעשה בשבת‬ unum e
‫כמע‬ tribu quibus omne undire Hierocongr
Ita ut si decima quarta Nisan incidissei in Sabbatum , s, in ebant
tunc occid eos quos tempo queIsrae l solyıegatu
nam )s,
egressis tribus Israelitarum lurmis cum suis pascha- erat ; ad statuendum illud , quod ei omnes Israelilæ
libus , lavarelur atrium ipso Sabbato quia Sabbali lex audient el timebunt. Sane R. Salomon ad istum lo
non obligal in demplo ‫ורוחצום את העזרה בשבת שאין‬
‫ור שכות במקדש‬- ‫ איס‬N [orlei s
in rebus pror cum, Deut. xxvu , 13, eadem habet
quasi : 743'NDAV JAD
sus non esset necessarium operari. Unde, quia con -h
‫למועד הרגל וממיתין אותו ברגל‬ in
est c
quod er
cedebatur ut boves , pecora , columbæ , aliaque spectabant diem festum 5277, ut occiderent eum in
sacrificiis necessaria venumirent in atriis lempli die ſesto ban. Hæc , inquam , omillo , quia non liquet
cæteris hebdomadis diebus, ulque nummularii seu au in ipsismet solemnibus diebus , an polius ipso
mensarji a 25 mensis Adar singulis diebus usque pridie vel postridie impostores et blasphemi morte
ad Pascha sederent, a quibusvis Israelitis mascu pleclerentur, quando populus civilale nondum ex
cessisset. Nam Thalmudistæ ferunt Jesum Pondiræ
81 Joan . sli , 8 . 08 Deut . vi , 17 .
es Saldæ filium synedrii judicio Lyddæ Diospoli neci id facinus impetu potius eorum qui aslabant pa
datum , ipso pridie Paschatis. Imo Jacobus apo- tratum Scriptura significat, quam pronuntiato
stolus pridie aut biduo ante solemnitatem Pascha- prius solemni'senatus judicio. Eodem circiter ten
lem occisus fuit al) Herode : ct postridie post Pa- pore sacerdotis de qua jam diximus filia , ob scor
scha interficiendus erat Pelrus, nisi e carcere ab tationem synedrij sententia combusta est. Cæterum
Angelo educlus fuissel 88 . in illo judicio quo Jesus noster a pontificibus se
XXVI. At vero observatu dignissimum est, judi- nioribusque mortis reus dictus fuit, nihil reperias
cium illud quod pontifices contra Jesum nostrum quod solemnitatis ferias vel tantillum violaverit .
tulerunt , decrelorium non fuisse, sed mere decla- Comprehensus quidem esi , sed a cohorle Romana .
ralorium . Unde a Marco , el a velustissimo Mal- Ei si vere ministri pontificum el serialus una ad
thæi interprele cuu botalov, consilium, deliberatio erant, lege non prohibebatur homiuem qui blasphe
nominatur, non xpija aut xplois 37. Putarunt Eccle- mus et impius haberetur, die festo apprehendere.
siæ Patres, Judæorum Pontifices, qui Jesum ad Pi- Nam Moyses olim bominem illum qui pauca ligna
latum deduxerant, præsidi dicenti , ut eum ipsi Sabbato collegerat 59, ipso die in custodiam tradi
acciperent et secundum legem suam judicarent, jussit, imo forsan ex divino responso nulla mora
idcirco respondisse, Non licet nobis interficere anle solis occasum lapidari. Quiniino non ita pridem
quemquain ; quia ademipla ipsis pulestas a Roma Ultimo die mayno festivitatis Scenopegiæ , quem
nis esset quosvis sonles morte plectendi . Plane Osanna rabba vocitant, et perinde atque pascbalem
Josephus, lib. xx Antiq. c. 8, narrat quosdam ex primum solemnem habeant, pontifices et Pharisæi
Judæis obviam ivisse Albino præsidi Alexandria ministros miserunt, non milites Romanos, ut Jesum
in Palæstinam advenienti, expostulaturos apud ip- apprehenderent 60. Sic Herodes Agrippa 61, quo slu
sum adversus Ananum pontificem , Annæ majoris diosiorem legis nemo se præbuil, ipso die azymo
filium , quod citra illius sententiam coacto synedrio rum Petrum in carcerem misit, Paschale transacto,
Jacobum Jesu Christi fratrem aliosque lapidandos populo producendum in profesio. Seniores porro
judicasset, s oux eEdv tv 'Avavo , quod Anano non cum a cohorle Romana Jesum ad Pilatum duci
licebat. Verum alius fortassis rerum stalus erat curassent, non tanquam judices, qui decretum
sub Pilato ; quandoquidem paulo post Domini ne mortis jam lulissent, sed tanquam delatores sese
cem lapidatus Stephanus fuit in synedrio consi- gesserunt, nec subinde præter clamores quidquam
dentibus. illud præstiterunt.
XXVI . Alia itaque illius responsionis pontificum XXVII . Nemini negotium facessat, quod Domini
ratio colligitur ex Thalmudistis . Nimirum aiunt qua- corpus ipso die Paschæ de cruce depositum , un
draginta annos ante templi urbisque excidium prop ctum , et lumulatum ſuit . Istæc enim in tolum
ler frequentiora homicidia et latrocinia, desiisse ca- velita non erant , quando Sabbatum proxime suc
pitalia judicia ferri a synedrio, nisi forte reus sceleris cedebat , cujus ſeriæ Judæis semper sanctiores
socios aut patronos non haberet, a quibus forel per fuerunt. Quidni vero a Romanis militibus, adeoque
timescendum . Idcirco enim synedrium migraverat a gentilibus, qui præsto aderant, de cruce depositum
conclavi Gazith ila nuncupato a lapidibus sectis et sil ? Judæi quippe alienigenas, quos Orz appel
politis quibus constabat ) in quo solo, quia juxta litant , inconstanter adhibent ad ea gerenda quæ
9
sancluarium exstructum erat, judicia capitalia sibimet permissa non esse arbitrantur. Ad unctio
poterant exerceri . Quod quidem contigisse oportel nem quod allinel , in tract. Sabb. cap. 23, § 5,
uno aut duobus annis plus minus ante passionem nec habentur : ‫עושים כל צורכיהם סכין ומדיחין אותו‬
Domini . Pontifices itaque et senalus, verili ne quam ‫ובלבד שלא יזיזו בו אבר שוטמין את הכר מתחחיו‬
forte populus, maxime Galilæi, seditionem excita- ba ng powW1P 7'no'w sava 5777 Sy 1098 7957007
rent, Christi causam ad Pilatum hoc obtentu de- 9:09 5W NSN inbow ab Omnia necessaria mortuo
ſerre maluerunt, ut Romanus præses definitivam peragunt ( die Sabbalo ) ungunt eum et abluunt,
adversus eum sententiam pronuntiando, tumultum dummodo membrum in eo nun moveant. Subtrahunt
si quis oriretur, auctoritate sua compesceret. Nove- pulvinar quod sub eo est , eumque in arenam depo
rat certe ( LXXXT ] Pilalus penes ipsos adbuc ſuisse nunt, ut easpectel (exilum Sabbali) alligant maxil
quamdam judiciorum capitalium poleslalem , cum lam , non ut ascendat , sed ne addut (aperiri).
se de Christo plectendo nibil sollicitum significavit : Tandem Judæi , quando Sabhalum diei solemni
Accipite eum vos, inquit, el secundum legem vestram succedit, ipso die festo mortuum sepeliunt, et
judicate eum 58 .Quin dicendo judicate, hoc innue- lumulant. Hoc solum cavent , ut a 992 seu viro
bat Christum morte dignum a synedrio declaratum gentili sepulcrum aperiatur et operiatur. Quæ
quidem fuisse, non decretorie judicatum . Stepha- proinde circa Dominum peragi nulla consuetudinum
num aulem post annos aliquot impune lapidarunt, violatione potuerunt
cum plebem tunc non extimescerent : quanquam XXVIII . Dicendum modo superest de illo Joan
.
5 € Act. xii , 2-4 . 8. Malih . XXVII, 3 ; Mare. XV, 1 . 38 Joan . XVlll , 31 . 89 Num . XV , 35. 60 Joan .
VII. 32. 61 Act . vii, 3.
nis loco cap. xii , 1. An!e diem festum Pasche , cisse autumavero . Elsailæ siquidem (a) , cum car
sciens Jesus quia venit hora ejus , etc. Quo videtur nes animantium , tum etiam vinum Encralitarum
innui Jesum cænam postremam egisse prius cum aliorum ve Gnosticorum more abominabantur . Ex
discipulis suis , quam solemnitatem paschalem Epiphanio igitur inferre liceat priscæ Ecclesiæ
agni comestione Judæi auspicarentur. Quidni vero morem hunc ſuisse, ul panis etiam fermentatus ad
verbis istis hoc tantummodo significelur, scivisse altare Domini offerretur. Unde Joannes Philoponus,
Jesum ante diem feslum Paschæ imminere tempus qui medio sæculo sexto scribebat, confirmare nili
quo transiturus erat ad Patrem , juxta atque ditur Christum azymo pane corpus suum non con
scipulis biduo ante prænuntiaverat ? Hoc non secrasse, quia id minime observabatur in Ecclesia ,
absonum adeo esse intelliget quisquis implicatio- Alexandrina saltem et Orientali .
res esse Novi quoque Testamenti narrationes XXX : Unde apud Armenos ritus azymi panis con
locutionesque expertus erit , atque ad multa illa secrandi. – Primi omnium ex Orientalibus Armeni
quæ simul complectuntur secernenda accurata fermenlatos panes exclusisse a sacrificio Domini
diligentique consideratione opus esse. Caterim noscuntur : cumque hunc suum ritum acceplum
Bochartus lib . De animatib. Scrip. sacr. cap. 50 , referant sancto Gregorio Illuminatori, a quo lidem
ubi de agno paschali , consullissime observavit, Christianain edocti sunt , contendit ex adverso
verba haec προ της εορτής του Πάσχα , αnte diem
> (LXXXII) Combefisius in notis ad Narrationem de
ſestum Pascha , nihil aliud significare, quam ipsa rebus Armenorum (b ), sibi videri Gregorium a Græ
paschalis festi primordia : ac si dixissel evange- cis accepisse fermentum , quod postmodum successo
lista , εν τω προεορτίω, ut quemadmodum προ- res facti Julionistæ commutarint in azyma , in si
hoyos , sic præcedit orationem , ul nihilominus pars gnum aliquod hæresis Eutychianæ. Mum scilicet
sit illius , ita reposoptlwv prima quoque solemni- Gregorium dicit , non qui Roma missus esset , sed
latis pars fuerit. Præterea , ut ante monuimus, qui e Cappadocia, præcipiente Leontio Cæsariensi
quamlibet al esu paschalis agni festivitas inchoari metropolita, venerat, quemadmodum in ejus Vita
censeretur ; altamen prima illa dies qua Christus legitur. Quamobrem illis assentior , qui narrant
illud comedit , non ita solemnis erat , uli sub- ex Juliani Halicarnassensis discipulis aliquos, cum
sequens, quam pontifices slatam potius ratamque Enychianorum et Incorrupticolarum erroribus
haberent ; unde a Joanne magna nuncupatur. gentem banc infecissent , auctores etiam eisdem
Eral enim , inquit, magnus dies ille Sabbati ºs, hoc fuisse ut inter divina mysteria, demptis ex pane
est maxime festivus . In hac enim posteriori dic fermenlo •et aqua de calice , cum naturam unam
festales hostias immolaturi erant , ut nonnisi in et operationem unam , tum corpus omnigenæ cor
altera proxime insecutura , manipulum primitia- ruptionis expers in Christo , ante etiam quam cruci
rum essent oblaturi. Atque hæc de supremo Chri- alligereur, exstitisse significarent. lloc Nice
sti Paschale dixisse sulliciat , collatis Judæorum phorus Callistus (c) et alii Græci ( radunt, sed el
scriniis cum evangelistarum relationibus, ut con- aflirmat prædictus auctor Narrationis de rebus Ar
stet Dominum azymo pane Eucharistiam conse- menorum , quam Combeſisius edidit . Et certe Ana
crasse . Nunc de azymorum apud Christianos usu stasius Sinaila , pag. 10 tñs 'OônioÒ , observan
restat ut dicamus. dum monet , Monophysilas olvov öxpatov xopls
XXIX . Panis azymus non ab omnibus olim ad üdatos , vinum merum sine aqua ollerre, ut exinde
Eucharistiam admissus Cur ab Ebionilis . - Quanı- deprehendantur confiteri Christum nuda el simplici
libet vero Dominus azymum panem in corpus Deitate constare. Atqui hæc de cunctis Monophy
suum primum transmutarit, lamen ab omni Ec- silis intelligi nequeunt, quandoquidem in sacrificio
clesia ejusmodi panis ad sacrificium deinceps ad- Domini fermentatum panem Jacobilæ , lam Syri,
missus non est . Epiphanius (Hæres. 30 ) narrat quam Ægyptii , et vinum aqua delibutum adhibe
peculiarem hunc Ebionitarum ritum fuisse, ut ad bant. Non jten Armenos ipsos innuit , quorum
imitationem mysteriorum quæ peraguntur in Ec- nusquam alibi meminit , licet duarum Christi
clesia , Eucharistiam ex panibus non fermentalis naturarum impugnatores alios frequentissime
semel in anno , paschali utique tempore, confice- memoret. Quamobrem de discipulis Juliani Hali
rent. Nimirum hi hæretici cum Judaicæ legis lena- carnassensis sive Gaiani loquitur, sive Incorrupti
cissimi essent , nec aliis panibus præterquam colis , quibuscum de fide sa pe disputaverat Alexan
azymis in Paschale vescerentur , panes alios ad driæ. Unde colligitur Armienos non aliunde acce
Eucharistiam adhibere non poterant . Quod vero pisse ritum offerendi azyma el vinum merum sine
subjungit Epiphanius Ebionitas aquam nudama aqua , nisi a Julianitis seu Gaianitis, quorum er
absque vino consecrare solilos , id eos ab Elxailis rores alios amplexi sunt. Galanus , l. I De Eccle
seu Sampsæis, quibuscum posthac coaluere, didi- sia Armenorum , chronicon exhibet , ab homine
61 Joan , xix , 51 .
(a) Epiph . Hæres. 53 . (c) Lib. XXVII , Hist . , cap. 53.
( 6 ) Auct. Bibl . PP ., col . 291,
hujusce gentis orthodoxo quopiam linguia patria De uzymis sancio Joanni Damasceno altribulum
scriptum , in quo legitur, cap. 17. Joannem Oznien- est. Nam cum Armenos et Jacobitas nominet, qui
sem catholicum , seu patriarcham , jussu Homaris . panibus absque fermento sacra facerent, latinos
Saracenorum principis , coacta episcoporum Ar- omisit : id quod sane non cadit in hominem Græ
menorum et Assyriorum synodo in urbe Mana- cum , qui post firmalum a Cerulario schisma scri
schierti, definivisse unam in Christo esse naturam , pserit.
voluntalem unam , operationen unam , fuisseque e XXXII . Vir quidam nostri ævi longe doctissimus
sacris ablata fermentum et aquam. Ex quibus deduci in quadam lucubratione quam de azymis exaravil,
possil Arinenos perinde atque Græcos fermentatos monet observandum Armenos in Eutychianorum
panes interdum oblulisse, quandiu pax el unio hæresim Theodosio imperante prolapsos fuisse, ut
perduraverit, quam sub Heraclio imperatore cum docent nos epistolæ Procli Constantinopolitani epi
Constantinopolilanis pepigerant. scupi , el Dionysii Exigui , qui Procli epistolam
XXXI. Paucis post annis , Quinisexlæ synodi Latinam fecit. Additque, Ab eo lempore azymo pane
Patres, canone 32, prætermissis azynis, hoc no- el solo vino usi videntur in re sacra , uli tradunt Ar
mine duntaxat Arinenos culparunt,9 quod vinuin meri. Proclus quidem sub Theodosio ( Juniore
solum sine ulla aquæ mistione in missis offer- scilicet, non Seniore) Constantinopolitanam sedem
rent, quod etiam indicio fuerit, nequaquam Trul- Tenuit : al sub Proelo Eutychiana hæresis non
lanis illis Patribus constitisse , eos ad hæresim exstabat .: quippe quam Eutyches non parturierit,
profitendain fermentum ex Eucharistia exchisisse. nisi sub Flaviano Procli successore . Neque rur
Canone qnidem 11 , cavetur ac fideles azyma co- sum Proclus ad Armenos epistolas scripsit : ut
inedant , at cum Judæis, ac Judaica mente el ritu , ab aliquo errore qui Eutychiano similis esset, ca.
Nemo eorum, qui in sacro canone censentur , in- verent , sed ne Nestorianum admitterent , quem
quiunt Patres, aut laicus Judæorum azyma come- nonnulli , translatis in Persicam et Armenicam
dat , nec ullam cum eis familiaritalem habeat , vel linguam Theodori Mopsuesteni libris, ipsis insi
in morbis eos uecersat. Quocirca mirari subit qua nuare satagerent. Armeni non nisi sub Justiniano
fronte Græci schismatici , non solum Armenis , ut Seniore Eutychiana lue polluti fuerunt, nimirum
Melelius noster , verum etiam Latinis canonem a discipulis Juliani Halicarnassensis , ut supra
hunc sexlæ , ut vocant , synodi audeant objicere , dictum est. Denique nusquam Armeni tradidere
quos, si sapere velint, norint alienissimos esse a azymorum usum a temporibus Procli aut Theodosii
sententia et cæremoniis Judæorum . Nullus auctor Junioris apud ipsos incepisse ; quandoquidem
qui Armenos ob azymorum usum culpaverit, hune acceptum ferunt a Gregorio , quem ceu sua
.
hactenus prodiit antiquior illo qui superius lau- gentis apostolum colunt , quique sub Diocletiano,
datum opus De rebus Armenorum scripsil , sæculo Maximiano , et Constantino Magno Angustis fio
circiter oclavo, aut nono. Cotelerius in notis ad rebat.
librum v Constitutionum apost. p. 237, fidei pro XXXU . Meletius noster nedum Armenos ,
ſessionem Græcam edidit , ab Armenis qui hære- [LXXXII ] sed et Jacobitas ait panibus azymis sacra
sim ejurarent recitandam , in qua ejusmodi ana- facere solitos . Porro Jacobitæ , alii Syri , alii Ægyptii
thematismus visitar : εί τις ου βάλλει εις την προσ- sant. Ad Ægyplios quod attinet, Joannes Philo
φοράν ζύμην και άλας , si quis in pαnem oblationis ponus Alexandrinus, ipse Severianus seu Jacobila ,
son immittit fermentum el sal, nec aquam cum vino testis locuples est Ecclesias omnes , atque adeo
in sanctum ' calicem , anathema esto. Foripula hæc, Ægyptiacas , suo sæculo ſermentatos parcs ad
tametsi septimæ synodi mentionem exhibeat, haud liturgiam adhibuisse. Michael Wansfebius , qui
continuo censenda fuerit esse condita posteaquam Jacobitarum Coplitarum seu Ægyptiorum mores
Michaele Cerulario anctore Orientalis Ecclesia ab et cæremonias accurate lustravit, rimalusque est,
Oceidentali divulsa est, uti nuper argumentabatur perinde testatur nonnisi ex panibus fermentalis
vir pereruditus. Nain intra spatium ducentorum oblationes eorum constare : ubi nempe recitat
et quinquaginta annorum , qui a séptima synodo ritum pinsendi panis offerendi. Il doit yy avoir du
ad Cerularianno usque discidium effluxcre, Arme- levain , inquit ille a urolor, excepté un seul jour de
sorum panes non fermentatos Græci palam pro- l'année, qui est le 12 de leur mois de Juin , la nuil
scripserant. Hujus rei testem , præter scriptorem duquel il tumbe la goulle, qui fait le même effel, que
narrationis multoties jam citatæ, sanctum Niconem fait le levain . Abessini , qui Jacobitarum patriar
>
adduco , genere Armienum , qui cum in Creia

9 chæ Alexandrino morem gerunt, per totuni annum
insula monachum induisset , populares suos tan- panes fermentatos quoque panes offerunt, excepta
quam erroris reos seulo decimo peragebat, quod ſeria quinta majoris hebdomadis , ut expresse
in pane mystico azymis uterentar , nec in sanctum lestalur cl . Jobus Ludolfius (a). Jacobitas Syros
calicem aquam in funderent. Nihilo quoque recer . fermentatos etiam panes adhibere colligitur ex
tiorem fuisse pulavero Meletium illum , cujus opus Demetrio Cyziceno, cujus opusculum dc Jacobitis,
(a) Toni . Il Hist. Æth. proæm . 1 , n . 28.

PATROL, GR, XCIV . 13
395 DISSERTATIONES DAMASCENICE . 3:16
el Charzizariis Combeſisius edidit , l . II Auclarii . Romanam propler azyma deblalerabant, aposto .
Cum enim ab utrisque vinum merum sine aqua licæ sedis legatus agebat Constantinopoli, libro an .
offerri asserat , ubi de Charzizariis seu Armenis lirrhelico adversus objecia Nicetæ Siethali , seu , ut
sermonem instituit , observat eos azymis panibus vulgo vertunt, Pectorali, scripsisse hane eamdem
uli, atque Jacobitarum more aquam vino non ad- Ecclesiæ Hierosolymitanæ consuetudinem fuisse.
miscere, ut significet Armenos in iis quæ ad litur- Al vero, si Humberti verba allentius inspician
giam attinent, eatenus solummodo cum Jacobitis tur, aliud quidpiam innuere deprehendentur. Quo
convenire, quatenus vinum neutiquam temperatum circa locum integrum hic afferre juvat, ut de au
oferunt, non item fermentali panis consecratione . ctoris sensu lector eruditus possit melius judicare :
Abrahamus Echellensis epistola ad Joannem Mo- Date quoque evidentem causam (ail Græcis Hunt -
rinum ( a ) scribil in canone Jacobilarum et Neslo- bertus ) illius circumcisionis , qua coronulam panis
rianorum hæc verba peræque legi, et accepit ex illo ad sacrificium ferro levalis , cum immaculata ho.
pane ſermentalo . Idem Echellensis tractatu De slia immaculatum corpus Domini aplius videatur
origine nominis papee (p. 477) , ilerum Jacobilas et significare, et integritas panis integritalem Eccle
Coplitas illis accenset, qui fermentum ponunt in sia . Denique quod sanctum panem , vilæ æternæ in
pane eucharistico . Imo Jacobilas , ut el Nestoria- calice intrilum cum cochleari sumere consuestis ,
nos salem et oleum veluti Græcos addere subjungit, quid opponitis ? Neque enim ipse Dominus panem
ac landem Latinos , Melchilas, Maronilas, Jaco- in calice vini inlrivit , et sic apostolis dedil dicens :
bitas et Coplitas lestatur vinum in calice tempe- 1 Accipile, el cum cochleari comedite. Hoc est enim
rare , solosque Armenos aquam excludere . Quod corpus meum . > Quibus postquam cænalum est cali
autem nonnulli aiunt Nestorianos regionis Mala- cem porrexit dicens , « Bibite ex eo omnes . 1 Quam
baricæ incolas azymis sacrificare, lestibus haud reverendam angelis et hominibus institutionem etiam
salis fide dignis astruitur . Maronitas azymos sancta Sion, prima scilicet Ecclesia usque ad hai
panes oſſerre certum est , ex quo cum Ecclesia moderna tempora , sicut ab apostolis accepil, fideli
Romana conjuncti sunt : an vero a priscis tem- ler retinuit : adeo ut quidam Hierosolymilarum
poribus sic fieri solitum fuerit apud eos , res pontificum datis epistolis significarint, quantum illo
adhuc in ambiguo est. Nam suspectæ , imo sub- rum institutio discrepel a Græcis . Sic enim scriplum
leslæ fidei sunt , quotquot variorum auctorum reliquerunt : « Ex sancta civilale Jerusalem , quæ
nominibus inscripta volumina Maronilæ recentiores esl sancta llierosolyma, exiit fides Christiana : in 2
proferunt. ipsa quoque sancta Sion et sancta resurrectio prime
XXXIV. Leo Bulgariæ archiepiscopus, Achrida- Ecclesiæ dicuntur, el veraciter habentur. In ipso
nus videlicet, in epistola cujus fragmenta Allatius sanclo et venerabili loco adimplelur divina et imma
libro ju , De consens. cap . 14 recital , Ilalos Armc- culata oblatio Domini nostri Jesu Christi , sicut de
nos el Ægyptios cum Judæis convenire ait, propter cet per ordinem . , Et puto quia bene faciunt , quod
oblationem azymorum , adeoque se suosque Græcos nonnisi integras et sanas ponunt ipsas oblationes in
fugere, το δυσσώδες άμα και δυσειδές της Αίγυπτια- sanctas palinas , nec quomodo Græci, habent lan
κής κακίας άθεον φύραμα , graveolentem deformer- ceam ſerream , qua scindant in modum crucis obla
que Ægyplincæ nequitiæ massam impiam . Pulaverit lionem , id est proscomilam (Græce neposxojicônv ).
aliquis Ægyptios illos in quos Lco lam vehemen- Porro in præfatis sanctis Ecclesiis, cum ipsa sancta
ter invehitur, non orthodoxos Melchilasve fuisse, patina sanctam anaforam , id est oblationem, exal.
sed Jacobitas seu Coptilas barelicos. Verum Mi- lant. Etenim veræ el aplæ sunt ipsæ oblationes le
chael Cerularius, cujus se socium in schismate bic nuesque ex similu, lanceum vero ſerream nesciunt.
præsul Achridanus præbuit, diserte salis declarat Nullus hic de azymis sermo est, sed lumberlus
Ægyptios illos alios non fuisse a reclæ fidei pro Græcorum ritum exagilat, quo segmentum quod
fessoribus. Sic cnim loquitur epist. ad Petrum dam quadralæ formæ lancea , ut aiunt, seu cultello
Antiochenum , n. 10 : Neque vero hoc .duntaxal ad sacro, ex panc satis amplo auferunt, el cruce si
nostras aures pervenil ( pula Alexandrinum et lie- gnant in oblationem Deo : cum Hierosolymitana
rosolymitanum patriarchas Romani pontificis no- Ecclesiæ sacerdotes hostiam integram , seu panem
men descriplum in diptychis habere ), sed etiam Icouem el sanum offerrent, quemadmoduni Romani .
quod duo memorali pontifices, non modo homines Hunc porro panem fermento caruisse non narrat
alios azyma edenles recipiunt, àsx Cotiv Öts xal au- Humbertus : quinimo fuisse fermentatum colligere
του δι' αζύμων εκτελούσε μυσταγωγίαν, sed et ipsi liceat ex Alexandrinorum , seu Melchilarum , seu
7
quoque interdum in azymis divina mysteria exse- Jacobilarum more , qui perinde alque Jacobilæ
quuntur. Rumor iste verusue, an falsus fuerit, Syriæ rolundas ex ſermento placentulas consecrant.
cerlo non ausim edicere . Sunt equidem qui asse- Alqui ejusmodi (LXXXIV] erant hostiæ tempore
rant Humberlum a Silva candida, qui lunc tem- sancti Epiphanii , qui externam eucharistici panis
poris. quando Michael et Leo adversus Ecclesiam figuram fuisse rolundam tradit ( ) : To uey yap tott
(a) Inter Morin epist. 85. (6) Autor, 11. 57.

stpoYYuloetots, inquit : Nam rolunditas illa , el slatului , ul Ebionilis hæreticis culumniandi veca
quod sensu non percipitur, elc. Quidni Leo Achiri- sio auferretur. Quem quidem hujus historici locum
dapus ei Michael Cerularius propter placentularum Nectarius nuperus patriarcha Hierosolymitanus
illarum lenuium et rolundarum oblationem perinde perquam avide excepit, ut inde Romanam Ercle
intulerint Alexandrinos Hierosolymitanosque haud siam in jus vocarel , tanquam hæreticis, imo et Ju
secus ac Lalinos azyma consecrare ? Profecto cer- dæis, azyma usurpando adblandita esset. Quis very a
lum est charloplıylacem , sen illum qui ab episto- schismaticis Græcis Ecclesiam Romanam Judaismi
lis scribendis Cerulario patriarchæ erat, passim in ream propter azyma peragi feral , quando ipsi
illa ad Pelrum Antiochenum epistola stuporem Judaico prorsus more caverunt, ne in sacrificio
suum , inscitiamque suam eximie prodere, et nus encharistico sal deessel . Panem siquidem , quem
quam non turpiter cespitare. Id quod satis super- in divina liturgia offerunt, non fermentalum modo ,
que Antiochenus ipse indicat in responsoriis suis verum et sale conditum esse volunt, juxta ac sia
litteris ad Constantinopolitanum . Sin vero : ne- titurin lege Moysis : Και πάν δώρον θυσίας υμών
quaquam inficias iero Alexandrinos sive Melchitas, άλι αλισθήσεται. Ου διαπαύσατε άλας διαθήκης Κυ
sive Jacobitas , peculiari quadam anni die , puta ρίου από θυσιασμάτων υμών . Επί παντός δώρου
Ieria φuinta in Cena Dounini , azymis quandoque υμών προσοίσετε Κυρίω τω Θεώ υμών άλας 60. Ant
sacra fecisse ; in memoriain scilicet azymorum pa- . igitur sal eliminent ab oblatione Domini, aut par
num , quibus Salvalor hac ipsa die Euchari- cant Latinis, qui alieno prorsus a Judaicis ritibus
stiam instituit, quemadmodum Abessinos consue- animo panes sine fermento consecrandos offerunt.
risse post cl . Ludolfum diximus : quippe cum XXXVII. Doctores scholastici primævæ illius
Æthiopes isti adem ritusque saeros ab Alexandri- ætalis, pula Alexander Alensis, S. Bonaventura ,
nis acceperint. Quid etiam , si Græci non concesse- Durandus, et S. Thomas in coninentariis ad lib.
rint Ægyptiis aquam illam duodecima Junii deci- IV. Sentent. dist . xi . nescio quo auctore, tradunt
denlem fermenti virtutem habere, adeoque conſe- Leonem papam narrasse : Grassante Ebionitarum
ctam ea hostiam nibilosecius azymam esse cen- hæresi intermissum aliquandiu a sanctis Patribus
suerint ? His aliisve consimilibus interpretamentis azymorum consecrandorum morem . Quisnam hic
seu conjectationibus ratio reddi possit, cur Mi- Leo papa fucrit, nullus indical, nec quidquam
chael Cerularius et Leo Achridanus Ægyptios et ejusmodi legitur in scriptis ullius pontificis Roma
Palæstinos non fermentatis panibus rem divinam ni, qui Leonis nomen sortitus sit . Allum ea de re
facere putaverint . in epistolis Leonis IX silentium . Sed plus aliis et
XXXV. Modo vero de azymorum apud Latinos perspicacius vidit subtilis doctor (a) , cujus verba
antiquitate dicendum est. Leo Nonus adversus Mi- libet hic recitare. Sub Leone papa', inquit, fuit hæ
chaelis Cerularii ejusque asseclarum criminatio- resis servans legem cum Evangelio. El lunc ne vide
nes incunclanler affirmavit corum usum in Eccle- derentur Latini servare legem Judæorum, præceptum
sia Romana viguisse ab ipsismet Christianæ reli- fuit conficere in pane ſermentato. Sed quando rediit
gionis primordiis : Quis non stupeal , inquit , quod fides el invaluit , usi sunt Latini pane azymo . Has
post sancios et orthodoxos Palres per mille et vi- ineptias recitasse, refulasse eşt.
ginti a passione Salvatoris annos novus calumniator XXXVII . Aliorsum Græci schismatici azymo .
Ecclesiæ Latinorum emersisti, anathematizans om- rum usum Carolo Magno esse velustiorem ut plu
nes , quicunque participarentur in azymis. Idem rimum negant, cumque a Francis in Romanam
asseruit Humbertus legalus Leonis, in iis quæ con- Ecclesiam inveclum garriunt. Sic Epiphanius
tra eumdem Cerularium et Nicetam Pectoratum Constantinopolitanus lib. De dissidio inter Græcos
scripsit. Idem rursum Hugo Etherianus, lib. II, et Latinos. Sie Nicetas Seidus , qui sub Alexio
cap. 27 , et alii sæculorum xi et sni tractatorcs. Comneno scribebat. Sic alii auctores quios Lco
XXXVI . Martinus Polonus in Chronico , ubi Allatius citat exercitatione 28 , Adversus Creygto
de Alexandro I pontifice Romano hæc babel : mum . Sic Germanus ille Constantinopolitanus pa
Hic etiam staluil, ut vino aqua misceretur ad desi- triarcha in epistola (ut ſert titulus) Ad sanctum
gnandam unionem Christi cum Ecclesia, et ut obla- Theodorum Studitam . Qui quidem Germanus, di
tio fieret in azymo, et in modica quantitate, dicens : versus omnino censendus est a sanctissimo pon
Hæc oblatio quanto potior , lanto rarior. Epistola lifice Germano I , qui primos igncs Iconoclastici
prima quæ ab Isidoro Mercatore hujus pontificis furoris Leone Isauro rugiente olio expertis est .
nomine supposita est , jubetur ut aqua vino admi- Vix quippe natus erat sanctus Theodorus Suudila,
seealur ; de azymis vero nihil in ea , nec in duabus quando divinus hic Germanus excessit e vita.
alüs legitur. Unde hæc Martinus hauserit, incom- Quapropter epistola hæc quæ manu exarata repe
pertum est. Platina vero addit hoc ab Alexandro ritur in variis Europæ bibliothecis,5 ac præsertim
63 Levit. 11 , 13, 14.
(a) In iv Sent., dist . xl , q. 5.

DISSERTATIONES DAMASCENICÆ . 400
392
in Regia cod . 2982 allribuenda venit Germano II , quam assertione veritatis hærelicos vocant ; nos quo
Romanæ Ecclesiæ infensissimo hoste, qui eam ad que ab eis irritati, el ex requo eis respondentes, azy
Theodorum quemdam monasterii Studii perseri- mnum quoque eorum nequaquam curamus , indignum
pserit. Nisi forte pro Theodoro Sludita legamus, sacrificiu sacri altaris judicamus , eos non faslu
Ozóbw pov tav Etlony, Theodorum Stilben , qui sub superbiæ , sed justæ relributionis nomine Azymitas
eodem Germano il patriarcha , circa annum 1235, hærelicos appellamus. Sic prolervas suorum adver
Magnæ ecclesiæ chartophylax erat, ut videre est sus Latinos criminationes emollire Nicetas cona
lom . Il Monumentorum Eccl. Græc., p. 474. Eidem batur. At pace ecumenici bujus Didascali dixero,
eliam Germano reddenda est illa divinæ liturgiã nostrales longe æquiores se præbuisse erga Græco
seu missæ expositio , quæ legitur tom . II Bibl. PP. rum fermentum . Dominicus Gradensis epistola au
Groec . et alibi. Erralicam illam suorum opinionem Petrum Antiochenum utramque oblalionein appro
Græculi ali novo delirio auxisse leguntur in eadem bat. Et quamvis Wiberto præsertim leslc in Vila
quam landavimus Allatii exercitatione . Finxerunt Leonis IX, e Latinis quidam Græcos Fermentaceos
enim Vandalos cum Arii et Apollinarii impietatibus appellitariul, cum ab illis renuntiarentur hæretici
imbuti essent, Romanis azyma tradidisse , quando ob azymorum usum ; allanen Humbertus ipse cum
civitatem ipsorum ,rege suo Carolo duce,diripuerunt , sociis legatis in libello excommunicationis , quem
illisque admodum favisse Felicem lunc lcmporis super allarc Sancla Sophiæ reliquit , hoc nomine
papan , qui originem traheret ex Judæis, Simon duntaxat Michaelem ejusque consorles culpal, quod
vero Hierosolymitanus patriarcha , quem (LXXXV] Latinorum ecclesias clausissel, eosque Azymịlas
ibidem cital Allatius , perinde scripsit, Lucium pa- nuncupando, verbis et factis ubique insectatus
pam , seu potius. Felicem , Aevxlos tauvoja, uāloy essel : quod denique Nicephorus patriarchz sacel
6 072. , cum errore Apollinarii laboraret, rationa- larius Latinorum sacrificium in conspectu oninium
lcmquc adeo animam Christo adimeret, fermentum impie conculcasset. llinc Gregorius Vil ( 6) , queut
Leo IX cardinalem diaconum crcaverat , cpistola
ab eucharistica oblatione sustulisse . Cujus postrc
mi delirii banc ſuisse causam arbitrarer, quod, ut ad archiepiscopum Synadenşem Armenum , post
ostendimus dissertat. 2 , epistola quædam , seu narralas Græcorum adversum nos criminationcs,
Apollinarii, seu Apollinarist.e alicujus, olim pro- subjungit : Nos vero azymum nostrum inexpugna
dierit Felicis papæ el martyris nomine inscripla. bili secundum Dominum ratione defendentes, ipsoruni
Cæterum Græculorum nugas et commenla reci- fermentatum nec viluperamus, nec reprobamus, se
Lasse sulliciat, reſellere pudet . Hic duntaxat ob- quentes Apostolum dicentem et, mundis esse omnia
servabimus Michaelem Cerularium , Leonem Achri- munda,
danum , Nicetam Slethalum , ct Petrum Antioche XXXIX. Jacobus Sirmondus eximia eruditionis
num , qui contra Latinorum azyma in ipsismet criticus, singulari quod De azymis edidit opusculo,
schismatis primordiis disputarunt, nihil tale obje- probandum suscepit, Romanam Ecclesiam nonnisi
cisse, cum Leo IX aliique e'nostris apostolicam e aliquandiu ab obilu Photii azymis pauibus, di
contrario traditionem obtenderent. Nicelas melro misso ſermento , rem divinam facere cæpisse :
polila Nicomeliensis, cum Ecclesiæ causam tuere- idque intulit ex silentio Photii, qui cum multiplices
tur in colloquio quod Constantinopoli habuit cum Lalinorum ritus et mores maligne carperet, nullam
Anselmo Havelbergensi episcopo (a) , concessit propter azyma eis litem moverit. Viro doctissimo
ingenue, apostolos nec fermentum nec azymum opponet forsitan aliquis aucloritatem Nicelæ Cho
sludiose nimis quæsiisse, et quidquid ad manus niatæ , hominis schismatici, qui in Thesauro versus
inveniebalur, sive loc, sive illud indifferenter cum finem ultro fassus est perantiquam esse apud La
devotione obtulisse : Romanam Ecclesiam paulaliin linos panum azymorum traditionem , nec ullum
allerum deposuisse, videlicet fermentatum , alterum inler utramque Ecclesiam jurgium circa hoc disci
laptum assumpsisse, scilicel azymum : Orientalem plinæ caput exstitisse usque ad tempora Photii;
quoque Ecclesiam azymuin dimisisse et fermenta- qui esortis inter ipsum et Nicolaum papam sinul
lum elegisse, ut tamen propter hoc, nec antiqui talibus, ut ex abundantia se superiorem ostende
Græci sapientes, nec antiqui Latini sapientes se ret , cum articulum de Spiritus sancti processione,
invicem contemnendos putarent. Alqui hæc scan lum azymorum usum , cælibem sacerdotum vitam ,
dala emerserunt, inquit ; Ex quo surrexil quidem aliaque sinilia prætex uerit. llic Nicelæ locus non
Carolus rex Francorum , qui violenter Romanum comparel in translatione Latina ejus Thesauri fidei
invasit imperium , el se palricium Romance urbis Christiane, atque idcirco integer Græce et Latine
appellari fecit. Inde est quod cum Latini nostrum editus est a Lcone Allatio in dissertatione ad Juane
fermentuna blasphemant, el sacrifciam altaris in- pem Christianum de Boinebourg. Falsuun vero esse
dignum judicant, el nos potius ex fastu elationis suæ Chonialem coarguunt quæcunque ab eruditis hac
64 Tit. 1 , 15.
(a) Lib . lll , c . 14 . (6) Lib. viii, ep. 1 .

BAL DISSERTATIO VI . 400
tenus lecta sunt Pbotiani dissidii monumenta , rexisse, ut discipulorum pedes lavaret, et iterum
lum Græca, lum Latina , sive typis mandata essent, recubuisses. Undenam etiam Euthymius habuit,
sive manu esarata , in quibus ne you quidem de quod ipse subinde suggerit, dicbus azymorum , jus
azymis oceurrat. Photius nimirum apprime nove- apponi non licuisse mensis flebræorumn ? Leo Muti .
ral azymorum offerendorum ritum ipsa divinæ nensis, lib. i . De cæremoniis Judæorum , cap. 3,
Eucharistiæ instilutione comprobari, quam sine vas cum jusculo aut eliquamine ad paschalem cæ
fermento peractam a Christo esse , ex totius Eccle- nam adhiberi solitum testis est locupletissimus.
siæ traditione scribit in Bibliotheca. Nondum enim Sic Buxtorfius, Synagogæ Juduicæ cap . 13 : Appo-'
excogitatum effugium erat desperantium illorum nunt patellam aliam aceto plenam , inquit. In ejusmodi
Græcorum, qui sciscitante Humberto cardinale, itaque patella Doninus buccellam intinxit, quam
unde Dominus Jesus fermentatum in cæna habuerit, Judæ Iscariotæ tradidit. Nec quisquam objiciat
cum in omnibus finibus Israel non inveniretur, Judæos uno die decimum quintum paschali cena
respondebant, Si credirur omnipotens, potuit subito etiamnunt quotannis prævertere , atque duobus
undecunque fermentatum exhibere, aut certe ipsum diebus Paselia rernuguvo suum vespere agere.
ezymum benedicendo fermentare. Nec rursum istud Nequaquam enim illi censeri debent Paschatis
alterum quod Euthymius Zygabenus pro suorum vcsperam antevertere : sed cum lex jubeat ut agnus
tuendo fermento postea tandem commentus est ; die decimo quarto incnsis primi, ad vesperam de
puta Christum ejusque discipulos uno die Pascha clinante sole, immoletur, et decimoquinto ejusmodi
Judaicum antevertisse, et decimo lertio die, non mensis edatur, nec alioqui satis constet, quis de
decimo quarto , vespere paschalem agnum cum cimus quintus habendus sit, an quia concursu solis
lactucis agrestibus et ozymis , stando et baculos et lunæ numeretur, an qui a prima luna phasi,
præ manibus tenendo coniedisse , tum conia hac seu apparitione ; ut scrupulus omnis auferretur ,
cum cæremoniis lege Moysis sancitis peracta , alla- duobus diebus qui decimi quinti perinde censeren
tum denuo panem communem , proprie dictum sen lur, Pascha celebrandum duxerunt . Inanes igitur
fermentatum , et jusculum ; ex quo pane corpus prorsus Euthymii conjectationes sunt ,quas tamen
suum confecerit, dederitque discipulis suis . Non Simeon Thessalonicensis (a), aliique Græci avidius
enim ſuisse velitum paschalem cænam prævertere, sunt amplexati.
eumque decimi quarti diei vespera nondum ades- XL. Azymi panes ante Photium a Romanis ad
set, fermentatis rursum panibus vesci. Quæ quam aranı oblari. -- Ilie non disputo , nam ab Ecclesia
vana sint, nullo negotio deprehendet quisquis Ju- Occidentali sic perpetuo ſeriyentum omissuni fue
dæorum leges consuetudinesque, quibus ad mor- rit , ut nonnisi panes azymi unquam oblati sint.
tem usque Dominus obsecutus est, diligenter serii- Absit ut difficilis hujus quæstionis quæ inter eru .
tatus erit. Quinam ergo Christus Pascha anleverte- ditos primi subsellii agitata est, arbiter sedeam.
rit, quod die mensis altero a decimo quinto man- Auctor librorum De sacramentis, qui Ambrosius
ducari neutiquam fas erat ; ita ut qui forte for- Magnus Mediolanensis fuisse pulatus est, ac sal
funa propter immunditiam ex fumere admissam tem sæculo sexto , imo quinto , ac forsan qnarlo
ineunte die deeimo quinto mensis illud non edis- vixit in provincia , quæ mores diversos a Romanis
sent , nonnisi allero decimo quinto die mensis sectabatur, usitatum panem adeoque fermentatum
vrundi frec (LXXXVI) possent celebrare ? Qnorsum ad Eucharistiam adhiberi solitum testatur ( b) : Tu
rtiam illi baeuti ? ac si tunc Christus ejusque fortedicis :Panis meus, panis usilatus. Suifiviat vero
discipuli slantes et baculos tenentes cænaverint, mihi Ecclesiæ Romanæ morein inquirere, qui Pho
cum ejusmodi cæremonia , Judæis ipsis attestan- tiani dissidii tempore vigebat. Leo nonus respon
tibus , ca dumtaxat nocle qua flii Israel ex Ægyplo soria epistola ad criminaliones Michaelis Cerntarii
profecturi erant, observata fuerit, subsecutis vero et Leonis Achridani diserte satis innuil neminem
temporibus, vel recumbendo priscorum , seu Græ- anle patriarcham Cerularium Latinis negotium ſa
corum , seu Romanorum more, vel sedendo perege- cessivisse propter oblationes non fermentatas , imo
Tint, atque ctiamnum hodie peragant. Nihil quippe hunc Romanæ Ecclesiæ ritum adeo recentiorem
a pristino paschalis cænæ edendæ rilu Judæi de- ævo suo non fuisse, ut a tempore Photii, hoc est,
seiverunt , elsi agnum integrum manducare non cum ducenti anni elapsi nondum essent, inceperit.
audent, lege Mosaica prohibente ne edatur nisi in Leonis verba, quæ superius jam altuli , hic repetere
loco quem elegerit Dominus, hoc est Hierosolymis. non displicebit : Quis non stupeat, inquit, quod post
1
Sod et Matthæus , Marcus, et Lucas evangelistæ tot sanctos et orthodoxos Patres per mille el viginti a
Dominum Jesum aiuntprimo die azymorum facta passione Salvatoris annos, novus calummiator Eccle
vespere " , Paseha celebraturum discubuisse. Idem siæ Latinorum entersisti , anathematizans omnes
Joapnes annuit, ubi legimus Christum a cæna sur- quicunque participarent ex azymis. Scd et panes azy
* Math, SIVI, 20 ; Mare. siv, 1 , 17 ; Luc . xXH , 14. 60 Joav. xii, 4, 17:
(*) Lib. contra hær.; e. 8, 9 . ( 6) Lib. iv, cap. 4 .

mos in missa a Romanis consecrari solitos , ante sacramentum spirituale perficitur. Oblatio vero quæ
Photii ætatem , leslalus est Rabanus Maurus, lib. I in sacrificium altaris offertur, nullam commistionem
De instilulione clericorum , cap. 31 , ubi staluit in ( LXXXVIIJaut corruptionem fermentati debel habere,
sacramentis aliud non offerendum , nisi quod Domi- sicut B. Virgo Maria absque omni corruptione Chri .
nus ipse exemplo suo præscripserit ; deinde sub stum concepil et peperit. Hinc in Ecclesia mos obti
jungil : Ergo panem infermentaluni el vinum aqua nuit , ut sacrificium altaris non in serico aul in panno
mistum in sacramentum corporis et sanyuinis Christi tincto, sed in lino terreno celebretur, sicut corpus
sanctificari oportet. Atqui Rabanus, cap. 33 ejusdem Domini fuit in sindone munda sepultum . Sic el oblatio
libri declarat se missæ ordinem descripsisse , quem muuda debet esse ſermento , juxta quod in gestis pon
Romana aliæque fere omnes per Occidentem Eccle- lificalibus a beato Silvestro legimus esse stalutum .
siæ servareni . Libros aulem De institutione clerico- Hæc refert Humbertus libro Contra Nicelam quæ
rum ediderat cirea annum 820, dum Fuldis adhuc profecto esse accepta videntur ex eodem auclore
monachus ageret, ante quadragiota et seplen cir- et libro, quem Paulus diaconus præ oculis habuit,
citer annus, quam Pholius in Romanain Ecclesiam
cum caput 4 libri VI Historiæ Longobardorum seri
jacere convilia cæpisset. Alcuinus sub Carolo beret. Nam Humbertus ea quæ proxime illis cohæ
Magno, initio nascentis hæresis Felicis Urgelitani rent quæ modo reluli, iisdem mox verbis recilare
et Elipandi, hoc est ante synodum Francofordien pergit quibus Paulus diaconus. Alqui Paulus octavo
sem , epistolam ad Lugdunenses scripsit (a) , in sæculo labente florebal ; hoc est centum post annis
qua consuetudinem improbat Hispanorum quorum- a celebratione sexli concilii generalis, et dudum
dam, qui sal in panem oblationis mittebant, quod antequam Photius schisma Ecclesiarum moli
nec universa Ecclesia observal, inquit, nec Romana retur .
custodit auctoritas . Tum subinde pergit :. Tria sunt, XLI . Sanctus Thomas in Catena aurea in Mal
quæ in sacrificio hujus lestimonii offerenda suni, thæum , c. xxvi , et alibi (6) azymorum usum con
panis, agua , el vinum. Panis, qui in corpus Domini Sirmare nititur testimonio beati Gregorii, qui in
consecratur, absque fermentc ullius alterius in ſectio- Registro docuerit, perinde licere offerre panes azy
nis debet esse mundissimus. Ex quibus verbis perspi- mos el ſermentatos. Idem paulo ſusius legitur in
cuum fil, panem duntaxat azymum , non fermenta Tractatu Contra Græcos, qui habitus est Constanti
tum , icmpore Albini Flacci seu Alcuini adhibitum nopoli in ædibus fratrum Prædicalorum anno
a Romana Ecclesia ad aram ſuisse. Pernirum est, Dom . 1252, editusque est a Stewartio. Neque vero
quod quidam contendunt, Albinum Ecclesiae Gal in hoc tractatu locus sumiplus dicitur ex Registro
licanæ , vel Anglicano suæ polius, quam Romanæ Gregorii, sed ex ejus Vila Græco sermone conscripta.
rilum significare voluisse, quando ipse diserte no- Ad hunc itaque modum tractatus auctores Grego
minat Ecclesiæ Romanæ auctoritatem , cujus cære- rii verba afferunt. Audiani Græci , inquiunt, super
moniarum callentissimus juxta et lenacissimus hoc B. Gregorium in Dialogis ( lege Dialogum , ut
erat, ut patet ex ejus opere De ritibus Ecclesiæ . Græei loquuntur, aut simile quidpian, ut contex
XLI . Imo anle sextam synodum oblati. — Roma- lus series cohæreal) quæ et qualia, sacramenta de
nam Ecclesiam fermentatos panes in sacrificio jam trahentibus responderil Græco sermone, cum in Græ
olim exhibuisse probare conabantur Nicetas aliique cia Irans legatione fungeretur. Dicit enim : Solet
Græci auctoritate canonis Trullani undecimi, quo moveri quæslio, quod in Ecclesia alii fermentalur
velalur ne Christiani cum Judæis azyma comedant : offerunt, alii panes azymos. Esse namque Ecclesiam
Jiunc enim canonem annuente Agathone papa sanci- distinctam qualuor ordinibus novimus , scilicet Ro
lum fuisse post Melelium nostrum aiebant . Scilicet manorum , Alessandrinorum , Hierosolymitanorum et
canones synodi illius, quæ Quinisexta appellata Antiochenorum ; quæ Ecclesiæ generaliter nuncupar
est, sexte synodo generali quæ sub Agathone papa Tur, cum unam teneant catholicam fidem . Diversis
celebrata erat, ascripserunt, quanivis mullis annis lamen utuntur officiorum mysteriis. Unde fit ul Ro .
sint recentiores. E contrario autem cardinalis mana Ecclesia offeral panes azymos, propter quod
Thumbertus huic commento historiam sextæ synodi Deus sine ulla commistione carnem suscepit. Scri
opponit , qua ferebatur legalos · Agathonis cum plum est : « Verbum caro factum est, et habitavit in
a Constantino Pogonalo imperalore rogati es- nobis, . Sic ergo pane azymo efficitur corpus Christi.
sent, quemnam Romana Ecclesia ordinem Icneret Nam cæleræ supradiclæ Ecclesiæ offerunt fermenta .
circa sacrilicium corporis et sanguinis Donsini cum , pro eo quod Verbum Patris indulum est carne ,
nostri Jesu Christi , respondisse : In calice Do. el esl verus homo : ila quod fermentatum commi
mini non debat solum offerri rinum , sed aqua sceatur farina , el efficiatur corpus Domini nostri Jesu
mistum . Nam si solum vinum ofl'erlur , sanguis Christi (c). Sed lam Romana Ecclesia, quam prædi
Christi incipit esse sine nobis. Et si aqua pura oſ- clæ pro ineffabili mysterio, tam fermentalum quam
fertur, sola plebs incipit esse sine Christo. Quando azynum dum sumimus, unum corpus Salvatoris nostri
itrumque admiscetur, id esa rinum el aqua, tunc efficiuntur. Hac sunt verba Gregorii quæ in Vita ipsius
(a) Epist. 69. ( © ) Deest hic vocula aliqua aut legendum : unum
( 6) Lib . 11, Contra errores Græcor. , et3, p., 4.74, a
> 3 corpus Salvaloris nostri efficimur.
Græco sermone reperiuntur. An bi revera Gregorii Ma- υπό του Θεού Λόχου λη- Cenitrice a Verbo leo
goi sermones fuerint criticorum judicio relinquo. 40eloa , xai tv .eF: ToŨ assumpla est , el in dex
Profecto Photius, cod .252 excerpta refert Vitæ saucli llarpda zaOnuévn, xa! lera Patris sedel, alque
hujus pontificis Romani, ex qua forsan hæc quæ úm huây Tüv Op00805wv a nobis orthodoxis (et Ca
modo recitavi, accepla sunt. Sulliciat vero mihi lo- Luotixūs Metadaugavo . tholicis] mystice sumi
cum integrum recitasse, ad quem Græci illi viden- uévno old xal μυστήριον
μένη διό quothpcov tur.. Propter quod et my
aéyeta!, ús
lur respexisse,qui fermentatum panem in Ecclesia λέγεται ώς κρύφιον ús sterium dicitur velut se
xpuecov,, ως
Romana usque ad tempora Gregorii dialogi oblatum τους πολλοίς ου καταλη- cretum aliquod et occul
esse scripserunt. Ex lois citantur Gregorius Corcy- πτόν.
tóy. luni , ul quod a multis
Tensis, apud Allatium opere De Gregoriis, et Sy. non comprehenditur. Transmutatur autem divina
meon Thessalonicensis , lib. De templo , n . 5, quibus virtule a Spiritu sanclo in corpus et sanguinem Jesu
eliam Theorianus philosophus jungi possit, ut mox Christi, secundum quod ipsa sancla secreta indical,
>
ostendemus . Slatim igitur in illo eodem Prædicalo- el eliam maniſestal. Dicimus enim : « Te rogamus
rum nostrorum contra Græcos tractalu apud Sic- (a), Sancle sanctorum , ut beneplacito luce bonitatis
wartium additur : Sed et Joannes Chrysostomus, venial Spirilus sanctus super nos el super omnia hæc
cum hujusmodi litem rellel de medio removere , in lua dona sive munera , el benedicar, el sanctificet , el
quadam epistola sua, quam Græcis de sacramento el ostendat quidem hunc panem , ipsum pretiosum cor
aliis consuetudinibus Latinorum dubitanlibus de Con . pus Domini et Dei Salvaloris nostri , ( omiscrunt
slantinopoli transmisit , ita dicit : « Volenlibus no- hæc verba quæ orationis series exigit, Transmu
bis , ) etc. Citant nimirum , ac si sancti Joannis Chry- 1ans Spiritu tuo sancto , μεταβαλών το Πνεύματι σου
sostomi essel , epistolam , quæ Theoriano philoso- To dylo ).
to
pho adjudicanda est, ut colligitur ex fragmentis qui- [XXXVIII) Ka! Tál.v. El Et rursum : Si igitur di
busdam, quæ Leo Allatius prolulit in dissertationc ούν το Θείον μεταβάλλει υina virtus, sive divinum
ad D. de Boinebourg, p. 690. Quocirca operæ pre- τα προκείμενα δώρα εις numen transmutal propo
ljum me facturum existimavi , si ex utroque opere cua xal alua XpITTOū, sila dona in corpus el
symbolas hujus epistolæ tum Latinas, tum Græcas,, neplody 201Toy to ido- sanguinem Jesu Christi ,
colligerem simulque jungerent , donec integra lan- velXETV, i ĆE à súpwy, i superfluum est contende
dem ex aliqua Europæ Bibliotheca eruatur. Èvbúuwy tv, acuxoū, i re, ulrum ex azymis , an
Theoriani philosophi de Latinorum azymis judi- įpuo poū Tuxby oivou, xal ex fermentalis fuerit, aut
cium. - Leo Allatius et Turrianus testantur epi-
-
τοιαύτας τινάς περιερ- albo, αιιε τuβρο υino , αιι
slolam hanc Theoriani scriplam esse ad sacerdotes γείας μωράς περί των hujusmodi stulias el ine
in montibus degentes. Auctores vero lractalus contra 4pixtūv qusTnplwy 8- ptas curiositales, de tre
Græcos sic eam Latine recitant. Volentibus nobis ερευνάν . mendis mysteriis agitare.
aliquid dicere de sacra communione , utrum ex Quia vero quidam eorum volunt ostendere ex sola
azymo vel fermentato in sacra Dominica cæna ſa- etymologia nominis azymum non esse óptov, id est
clum fuerit, longioris temporis, et etiam perfectioris panem , eia de hoc breviter disputabimus. Dicitur enim
scriptoris ( forte, scriptionis) indigemus spatio. Sed άρτος αd άρθεως (lege άρτιος ) id est a perfectione . Azy
multis omissis, id quod utile et pacificum est, imo, ui mus autem non est perfectus, quia caret fermento : ergo
ila dicam , quod magis est secundum dispensationem , non est & ptos. Dominus aulem ptov benedixit. Talis
e necessarium , el quod magis continet veritatem di- est mirabilis eorum syllogismus. Nos vero ad syllo
cendum est . Divinus gismi hujus machinamenlum , cum sit nullius valoris,
o Osios apto; tepd dły tou panis, antequam consecre . infirmum el debile, nullam faciamus responsionem ,
aylashivar, elt' auuos , tur, sive azymus , sive ne videamur ad ostensionem ejus qure in nobis est
elt' Excuuo ; hv . aoca po . fermentatus fuerit, in- rationalis scientiæ (b ) mulia loqui et inutiliter. A
prus &pto; Zoti të xal diferenter panis esl, el sanctis tamen Evangeliis óptov vocalum esse azy
λέγεται προς των θείων dicitur a sacris eloquiis , mum probabimus sive ostendemus, et mendax islo
λογίων , ώς ύστερον δεί - κι postmodus ostende
ut rum elymologia apparebit. In Luca enim esl scri
Eplev. Mstà & ed irla- mus . Postquam vero con- plum : « Et factum est discumbente eu cum cis67 . , El
convat, OUTE Evopos, secralus est ,neque azymus post pauca : Cognoverunt eum in fractione a tou )
ούτ' άζυμος , αλλά σώμα neque fermentatus dicitur Ecce ibi azymum &ptov nominavit. Quod aulc:
xal càps toũ Kupiou o rel est, sed corpus el caro azymus fuerit ille qui tunc in Emmaus Cleophæ et
aich, vai oux 522n dva' Domini, eadem ipsa , nec concomitanti sibi datus est, hinc est maniſestumi ,
bains: uía ráp ļoti xal alia pro alia : una siqui- Posl oblationem agni seplem diebus comedebant Ju
Il auth ex tñs agoópou dem est et ipsa , quæ ex in- dæi azyma, quibus diebus fermentalus panis non in
Παρθένου και Θεοτόκου corrupta Virgine el Dei veniebatur apud eos . Infra autem seplem dies bene
67 Luc . XXIV , 30. 63 Ibid . 35.
(a ) Ex missa Basilii ,
(6) της εν ημίν λογικής επιστήμης. Logica nostra scientiα .
407 DISSERTATIONES DAMASCENICÆ ..
403
disil nominus panem islum , de quo memoriam fe- Και πρώτον παρακαλού- Ac primum quidem vos
cimus , in Emmaus , sicul indicunt sacra eloquia : μεν υμάς φιλονεικίας μη adhortanmur , ut alienum
. Sed super his omnibus tertia dies est, ex quo hæc καταδέχεσθαι. " Ημείς γάρ αnimum α contentionibus
facta sunt69.1 Infra autem seplem dies erat dies τοιαύτην συνήθειαν ουκ aninium
habea tis . Ηoc enim mo
illa.
Και πάλιν :"Αρτος άρα κα- El ilerum : " Aptos ergo , έχομεν,
του Θεούούτε η Εκκλησ
, αλλ' Dei nostri
ία τis
ειρήνην non, sed
Ecclesia neque
est , pacem
λείται , ώς δέδεικται,ό άζυ- seu pαnis vocatur , ut μετά πάντων διώκειν , persequi cum omnibus ,
μος. Το γάρ άρτος όνομα ostensum, diymus . Νam
γένος όν, του τε ενζύμου punis nomen genus cum έχοντες
τον ειρήνηναμφότερα
ποιούντα Χριστόν φαcenm Christum
dentes qui possi
facit utraque
και αζύμου επίσης κατ- sit anymi et fermentati ,,
ηγορείται , ειδών όντων αυ- αqualiter predicatur de έν· και αγαπάτε Λατίνους unum 70 ; et Latinos ita κι
του . Ταύτα προς τους eisdem , cum sint illius αυτούς ως αδελφούς. 'Όρ- fratres diftigite. Recte:
ημετέρους τους λέγοντας , species (α) . Ει nec qui θόδοξοι γάρ εισι, και εnim de fide sentiunt ,
τέκνα της καθολικής και suntφue quemadmodumm
ότι ο άζυμος άρτος, άρτος dem ad nostros , qui con- αποστολικής Εκκλησίας et nos , , catholice atque
ου λέγεται . Περί δε των tendunt panem asymum , ώσπερ υμείς. Αν γάρ ζη- apostolice Ecclesia filii .
Λατίνων σφόδρα θαυμά. panenm (άρτον) non dici. τήσεις αυτών συνήθειαι Questiones enim ejusmo
ζω, εί γε έστι τις των De Latinis vero mihi ad .
τινές εισι , της πίστεως di mer @ consuetudines
ελλoγίμων τον ένζυμον miradio subit, si quis in μηδαμώς καθαπτόμεναι . sunt, quα nihil fidem la
άρτον διαβαλλόμενος . ler eos , dummodo ab eru
Πάντα γάρ ποιο
καλά, εάν αυ- bona , siOmnia
Εγώ γαρ συνωμίλησα dilione alienus non est , δόξαν Θεού ύμεν εις dant. in glorsiquide
iam Deim
περί της θείας κοινωνίας panem fermentatum vifu . τα ουδέν γαρ ούτε των dirigantur , nihilgue in
τοίς αρίστους των Λατί- peret . Νam ego de dini Λατίνων εκκλησιαστική Latinorum Ecclesia, quod
νων , και μέρους ου μι- na communione cum La .
συνήθεια , ούτε ημετέρα in usu sit , neque apud
κρού φιλοσοφίας τε και tinorum optimis , iisque έξω του καλού και του ποs , φuod a reclo decoro
θεολογίας μετέχουσι , και quam plurimis rerum sit alienum, tabet firmi
πρέποντος είληφε και
αυτώ τω αγιωτάτω πα- theologicarum et philoso- κρατεί. Αλλά θειοτέρου talen el robur. Sed diui
τριάρχη Βενετίας'Ερρίκη phicarum perilis , et cum έχονται σκοπού και νοή- uiore fine el intelligentia
τη φιλοσοφωτάτω , άτε sanctissimo
> Venetiarum
σπουδήν ουκ ολίγην περί patriarcha Henrico , υiro ματος . Τοϊς ούν εχέφροσ! constituta sunt . Pruden
των θείων και επιμέλειαν sapientissimo, el circa res πάντα ορθά, τοις δε μή tibus itaque omnia recta
τοιούτοις σκάνδαλόν τε suni, aliis vero scanda
κεκτημένω · αλλ ' ουδέ- divinas admodum studio
ποτέ τινος ήκουσα γλώσ- so et diligenti : et nun και πρόσκομμα. lum el offendiculum .
Ultima hiec Theoriani epistolæ verba Turrianus,
σαν αφιέντος κατά της quam ullum audiui in .
κοινωνίας ημών. Πώς cram πostram Cont cum Græce , lum Laline recitat in sua lucubra
lione in Canones apostolorum , p. 70, ubi præmo
γάρ τις των σοφών τολ- nionem linguam lazare.
μήσει κατά της πανιέ- Quα enim ταtione , dum, net , secundum hujus auctoris opinionem idcirco
ρου κοινωνίας βλασφη- modo sapiat,audebit in sa Græcos non jejunare Sabbalo, quia ca hebdomadis
justorum ,inde DominusNon
ad illosfuerunt,
cumliberatæ in
ad so
μίαν ειπείν, ακούων του cratissimam communio - ſerosanimæ
die descendisset,
μακαρίου Γρηγορίου , του nem blasphemiam evome- lum enim de azymis Theorianus ad saceriloles et
πεποιηκότος τον διάλογον fe, audiens beatum Gre- monachos montium incolas scripserat, (LXXXIX )
εν τω περί της θείας κοι- gorium , qui dialogos con- veruni etiam de jejuniis et aliis Laliporum mori .
νωνίας λόγω ; cinnavit , in oratione de bus, quos schismalici Græci carpebant, quemad
divina communione ? modum Turrianus et Allatius lestiſicali sunt. Alqui
Gregorii Magni pronuntiatum omisit Allatius : at in fragmentis illius epistolæ quæ protulimus, aniin
vanus conjectator sim, nisi Thcorianus sanctissi- advertere licuit , non modo sapientissimum et
mum pontificem ad testimonium citaverit, propter æquissimum scriptoris judicium de azymis pani .
amplum illum locum quem nostri prædicalores lan- bus ; verum etiam de eucharistica Transsubstantia
quam Gregorii esse, et ex ejus Vita transsumptum tione testimonium elegans, quo obstrualur os re
in tractatu contra Græcos allegarunt, quemque centiorum bæreticorum , qui Orientalem Ecrlesiam
jam ante integrum reluliinus. Quando vero a Romanorum fide hoc in capite quondam discre
magnam parlem epistolæ Theoriani recitavi , baud passe affirmarunt . Hic porro Theorianus philosu
ingratum lectoribus fore arbitror, si ejus epilogum , phus, nequaquam censendus est alter ſuisse ab
( ut aulumo [b] ) , hic adjecero, quem idem Allatius illo, cujus exstat Legatio ad Armenos, ad quos
circa dissertationis suæ finen edidit.
missus fuit ab imperalore Manuele Comneno. Nam
69 Luc . ΧΧιν , 21. 70 Eplies . 11 , 14 .
(a) Hucusque in tractatu ad Græcos ; quæ sequun . (6) Recole præfationis num . XX , ubi hujus epi
tur habcntur apud Allatium . stolic exordium Latine exhibetur,
410
in eadem Legatione ad Armenos TheorianDI usSSnoER
n TATI O or
azym . panum consecrationem tanti non esse
VI um
op hi e
semel philos , perind nuncup at io ne ur i
insignit . moment , ut ob eum ritum Orientalis Ecclesia
403
Insuper Henricus ille Venetorum patriarcha , qui- abscindi ab Occidentali debuerit . Amborum lesti
cum Theorianus philosophus in colloquium se ve- monia communia et trila sunt, exstantque in jure
nisse ait , Henricus est Dandolns , qui, ut narrat Græco -Romano ,'ubi legi possunt . Quando vero de
Ughellus (a), Gradensem tenuit sedem ab anno mente Theophylacti circa azyma Latinorum sermo
1130 ad 1182 , quo tempore Manuel Græcis impe- incidit, hic prætermittere non possum Græculi
ritabat. Theorianus itaque , cum erga Latinorum cujusdam librarii fraudem , qui commentarium
panes azymos bene affectus esset , idcirco pangendo ejus in Evangelium Matthæi foede corrupit, ubi de
fædus cum Armenis , de eorum azymis minime supremo Christi Paschale agebatur . Hæc depr.1
disputandum censuit . Unde contra novellam , valio in editis comparet ad cap . xxvi Matth ., ubi
quamlibet receptissimam , Græculorum suorum sic legiimus : Πρώτην των 'Αζύμων την προ των
opinionem , agnoscit Christum Pascha legale in 'Αζύμων φησίν ημέραν . Οίόν τι λέγω : Τη Παρα
postrema cena parari jussisse et comedisse , σκευή εσπέρας έμελλον εκείνοι φαγείν το Πάσχα :
quo significarei se subjectum esse legi , quatenus και αύτη εκαλείτο των ''Αζύμων .. 'ΟO γούν Κύριος
homo erat . Eί η βρώσις του Πάσχα , inquit , των πέμπει τους μαθητές τη πέμπτη ήν ονομάζει ο ευ
υπό νόμον εστί • Si manducatio Pascha ,, ad eos qui αγγελιστής πρώτης των Αζύμων , ως προ της εσπέ
legi subjecii essent , spectabat : Dominus autem qua- ρας ούσαν καθ ' ήν εσπέραν ήσθιον το Πάσχα : Pri .
mum azymorum vocat eam diem quæ antecedit

tenus homo erat, non quatenus Deus, subjectus fuit azyma. Ul si dicam : Parasceve respera comesturi
enusάνho tur dzymorum . Domi
le5ygiQ :. erάρ alθε
goα quκα θρmo
ωποςeratήθ, ελ
um τοscΠhaά. ' erant Pascha , el ipsa vocaba
edεereφαvoγεluίνit Pa
Qu qu od id em ar gu me nt mu lu at us t
es hi au c ct or s
nu ig it ur mi tt it di sc ip ul os ſeria quinta , quam 10
ex dialogo sancti Maximi cum Pyrrho. Ex quo minat evangelista primam Azymorum , quia ante
Parasceven eral , qua Parasceve vespere comedebant
menis fuisse , Dominum azymo pané , non ſermen , Pascha . Ac si Theophylactus censuerit, non ſeria
proinde colligi potest , eum ultro concessurum Ar
quinta vespera azynia comedi a Judæis capisse,
seto usarde
s saEulich fide
amqu am isse buds ca
ri.tiSe histhin lloq uiis sed feria sexta duntaxat : quod tamen nequaquam
ta isti confecde oliccous Nier
agendum pronuntiavit. Cæterum sæculo insequenti, verum est . Nam in expositionc , cap . XXII , sccun -
Gregorius Silensis Catholicus aller Armenoruni, dum Lucam diserte scribit : 'Huépav oův 'ASüpwv
epistola ad Gaytonem (b), qui , dimisso regno, mo- λέγει την πέμπτης ής τη εσπέρα έμελλον θύειν το
nasticam vitam elegerat, refert præceptum Niersis Πάσχα . Ο τοίνυν Κύριος τη πέμπτη πρωτας τυχόν
(qui cum Theorianus de paeiscenda unione egerat) αποστέλλει τους μαθητάς Πέτρος και Ιωάννην · Diem
quo ferebatur miscendam esse cum vino aquam in igitur Azymorum dicit quintam , ad cujus vesperam
missa , atque eadem lege servari debere azymum Pascha immolandum erat . Igitur Dominus quinta ,
mane scilicet , mittit discipulos Petrum et Joannein .
propler invetero ratam consuetudinem ; ut tamen Quocirca Arcudius utriusque foci facta collatione
be
neutre nt
iq .
ua m
En im ve emntur
reprehensedeptre an,niqus i afelerm
gaen onem Theo-
titu
adhi cuin manuscriptisumcodicibus deprchendit Thcophy
lacti commentari fuisse viliatum . Enimvero in
riani, hoc est anno 1177 , in concilio Tarsensi , codicibus Regiis , quorum unus ad auctoris ætatem
am oxime accedit, eodem modo atque Arcu
cujus acta Galanus edidit, cum Græci art . 6, Ar qu pr
menis proposui ss en t (c), ut pane ſermen ta to el vino di us in suo , scriptum reperi , nimirum : fpiórny
su m
cu ia
riist admi et
er a ,esab
fisl aqisuare
sel ill , de
on a
spinceps estud: Cisrc hu
ap eo Euchnc a των Αζύμων την προ των Αζύμων φησίν ημέραν .
articulum Reverentiæ vestræ suadenius , ut nimirum Οϊόν τι λέγω • Πέμπτη εσπέρας έμελλον εκείνο φα
cum apostolica sede Petri, et cum nostra humilitate γείν το Πάσχα , μεθ ' ην επιφώσκουσα η Παρασκευή ,
concordes efficiamini, atque ila submissi legen cha- πρώτη των Αζύμων εκαλείτο παρά τω νόμω · οία
ritalis inslaurelis . Sunt enim illi , non secus ac nos , δη της εορτής αρχομένης από της εσπέρας , καθ' ήν
apostolica hujus traditionis discipuli , cum quibκε ήσθίοντος τα άζυμα . Ο γούν Κύριος πέμπει το υς
μαθητά τη πέμπτη , ην ονομάζει ο ευαγγελιστής
cramus . Quod ntam vobis huimilitateicmio conces- πρώτην των Αζύμων , ως προ της εσπέρας ούσης ,
umsi lane
elserinots Deazusym m scst
Chri ifiaris conse-
um cosanvcren
c in re in
, ut hapa nobi , debi καθ ' ην ησθίοντο τα άζυμα : Prinκαι Ααυmorum
vocat , quæ diem azymorum præcedit. Scilicet quinta
lu m na
appo tusr, eraqitua
nobi , ne Ecdo
m viqunoid puobrostacmiulsci en atmi
clesadiæ glunoritia feria manducatevurei erant Pascha , um
postquam luce
scisset Parasc . Prima Azymor vocabatur in
XLIII. Dudum ante Theorianum Theophylactus, lege , quia festum incipiebatur a vespera illius qua
ac postmodam Demetrius Chomatenus , Bulgaro- vescebantur azymis. Dominus igitur discipulos mittit
Deim
ru . archiepiscopi et metropolitæ , ultro ſassi sunt quinta feria , quam evangelista primam Azymorum
(c) Ibid . , pag . 338 .

(a) Italia sacra , i . V. p . 1192 .
( 6) Galan . De reb . Eccl . Arm ., p. 449 .
nominal, quia vesperam præcedebat , qua comede- tametsi Marcus Ephesius pronuntiaverat nullam
bani azyma. Theophylaclus igitur non modo Lati- sarciri cum Romapis unionem posse, nisi exelusis
nis permillendum æstimavit, ut azymis sacra face- a Symbolo fidci voce Filioque, et a sacrificio missa
rent, verum nec a sancti Joannis Chrysostomi panibus non fermentalis , nibilominus parumä
priscorumque Patrum sententia de extremo Domini Græcis laboratum est de posteriore hoc articulo.
(XC) Paschate Judaico discessit, sed docuit Chri- Nec nisi intimæ plebis desperatorumque hominum
stum eadem qua Judæi die paschalem cænam dicteria fuere, quibus nos Azymilarum nomine in
Mosaico ritu celebrasse. In eadem bibliotheca, sectati sunt. Hos Georgius Scholarius contempsit,
cod. 1945 , asservatur explanatio Græca altera qui prætermissa de moribus ritibusve Lalinorum
Evangelii secundum Maulbauin , quam Theophy- velitatione, de Spiritus sancti processione cum
lacto altribuunt, lametsi priores el postremæ pa- illis disputare , βέλτιον και έκανώτερον, melius et
ginx inlerierint. Verum nihil in hoc commentario consultius fore existimavit in Præfatione primi
reperire est , quod non Latinis nostris faveat. Sic libri contra Latinos.
namque legitur ad hæc Mallhæi verba : Prima XLIV. Prò dissertationis hujus coronide libet
Azynorum. Πρώτην των Αζύμων την προ των aliqua subjicere de forma seu figura præcipuæ
'Αζύμων φησίν. Ειώθασι γάρ από της εσπέρας αει illius oblationis quam Græci sacerdotes ex inlegro
αριθμείν την ημέραν. Και ταύτης μνημονεύει καθ' pane excisam in sacro disco reponunt consecran
ήν εν τη εσπέρα το Πάσχα έμελλεν θύεσθαι · τη γάρ danı. Viri quidam eruditi , quos nominare non rc
πέμπτη του Σαββάτου προσήλθον , και ταύτην ό μεν fert , decerpίum frustum esse aiunt in modum co
την προ των Αζύμων καλεί, καιρόν λέγων καθ' ον rollæ , esse coronulam demptam ex crasso et integro
προσήλθον. Ο δε ούτω λέγει : " Ηλθεν η ημέρα των pane, adeoque rotundain el orbicularem . Alluci
'Αζύμων , εν ή έδει θύεσθαι το Πάσχα. » Το ήλθε nantur profecto, nec Græcorum ritus ea qua par
TOŪTO Néywv, È yyus nv, én ! Oupais hv . tñs estépas fuisset, diligentia inquisierunt . Errandi occasio
δηλονότι μεμνημένος εκείνης. Από γαρ εσπέρας nem præbuisse puto llunibertum a Sylva candida
ήρχοντο. Διό έκαστος προστίθησι λέγων· "Οτε εθύετο Leonis IX legatum , ubi respondens objectis Græ
od lláoxa • Primam Azymorum dicit eam quæ azyma corum , causam postulat illius circumcisionis, qua
priccedebal. Solebant enim semper a vespera diem coronulam panis ad sanclum sacrificium ferro leva -
numerare . Atqui eam memorat evangelista , in qua rent, cum immaculala hostia immaculatum corpus
vespere Pascha erat immolandum . Nam quinta Sabo Domini aptius videalur significare, et integritas pa
bali, seu hebdomadis , accesserunt : hancque Mal- nis integritalem Ecclesiæ . Verum aut Humberlus
thæus quidem vocat illam quæ azyma antecedebat, coronulæ vocem minus proprie usurpaverit opor
ubi lempus indicat quo discipuli venerunt ad cum, let, aui diligenter salis scrutalus non sit hostite
-Aller vero (Lucas scil.) sic ait : s Venil autem dies præparandæ apud Græcos Constantinopolitanos
Azymorum, in qua necesse erat occidi Pascha 71. rilum : nisi forte quispiam aflirmare ausil eos a
Quod dicit, venit , idem est ac, proxima eral , in priscorum usu et cæremonia postmodum desci
januis aderal. O bi nimirum vesperam illam memo- visse ; quod tamen facili negotio non evicerit .
rai. Nam a vespera incipiebant : quapropter unus- Simeon quippe Thessalonicensis libro Contra hæ
quisque eorum adjicit, quando pascha mactabatur. reses, cap. 87 , ubi de Ecclesiæ suæ ritibus et
llujus commentarii auctor Joannem etiam Chry- rubricis disputat, reprehendit acriter Latinos, qui
sostomum sequebalur et exscribebat . Primus in- non quadralam , sed rotundam hostiam consecra
terpretum Euthymius Zygabenus a trita et com- rent : quadrata quippe forma Domini corpus quod
muni sententia descivit (a), ut facilius azyma La- ex qualuor elementis conslat, necnon humanita
linorum et Armenorum expugnaret. Id quod præ. tem integram designari , orbiculari vero divini
stare conatus est in Panoplia, in qua inter varia latem. Itemque Goarius noster, pag . 117 Eucho
capita hæresis Armenorum hoc etiam posuit, quod logii , ubi specimen exhibet, tum integri panis ex
azymis sacra facerent. Qui vero librum hunc Elb- quo hostia consecranda demitur , tum ipsiusmet
ibymii Laline ediderunt, istæc omiscrunt, ut et hostiæ , sic diserte scribit : Quæcunque sit oblati
quæ contra Latinos de processione Spiritus sancti panis figura, sive circularis, sive quadrangula, in
cx Photio el aliis auctoribus collegerat . Cæterum quadrum semper lancea excavalur et extollitur. Ubi
quæ contra azyma Armenorum scripsit, nihil pisi vir Græcorum rituum peritissimus testatur qui
recoctam multolies cranıbcn exhibent : alioqui non dem, integrum et crassum , ut aiunt, panem, prout
me piguisscl ea hoc in tractatu recitare . Sed et allubuerit, seu rotundum seu quadratum esse :
quæcunque Græci schismatici, bac in causa La- segmentum vero quod eo aufertur consecrandum ,
linis objecerunt, fulilia adeo tenuiaque visa sunt semper esse quadrangulum , ut videri potest in spe.
cordatioribus, ut quoties de unione Ecclesiarum cimine quod incidi in are curavit. Nec quidquam
instauranda aclum est, nulla aut exigua admodum aliud sonant Leonis Allatii verba, que a viris do .
de azymis quæstio mola sil . In concilo Florentino, clis ca contrario objiciuntur. Quanquam non diſli
11 Luc . XXII , 7 ,
(m) In c . XXII, Maith .
414
DISSERTATIO VI.
lcor, dudum forsan anle lempora Cerularii orbi. quibusdam codicibus sat recentibus præferrent.
213
cul arem aliquando eucharistici panis formam apud Quam procul Damascenus noster abfuerit, ut cre
Byzantinos ſuisse , hoc est sæculo Ecclesiæ septi- deret Christum cum discipulis Judaicum typicum
mo, modo certum sit et indubilalum , voce od Trepka que Pascha pridie quam moreretur non comedisse,
φερές, quam sanctus Maximus confessor usurpat duobus genuinorum ejus operum locis comprobavi
ubi de externa Eucharistiæ specie loquitur, rotun- dissertationis hujus initio . Quibus nunc tertium
addam ex ejus oratione secunda in dormitionem
V. Ad
XLsem
dum per Ori quiale
alient s ver
d sign ifico ari eticos , ac præser-
hær(a). beate Virginis : Σιών φημι , .... έν ή το Πάσχα το
tim Jacobitas quod altinet , ultro concessero eorum τυπικών και νομοδότης Χριστός εκτετέλεχε , και Πάσχα
hostias quadratas non esse, sed rotundas . Nihil το αληθές ο Παλαιάς και Νέας Διαθήκης Θεός παρα
enim aliud efferre mihi videtur vox xyou in lilur- olowxey • Sion , inquam ... in qua legislator Christus
gia quæ Severi nomine inscribitur , nisi circulum , typicum Pascha peregit, ac reteris ipse norique te
aut cujusvis monelæ formam , non autem segmen- stamenti Deus verum Pascha tradidil . Fragmentum
tum quodcunque cui crucis signum impressum sit. ilem aliud in codem codice exstat ejusdem Joannis
Liturgiam hanc in editione Latina, Soveri Alexan- Damasceni nomine perinde inscriplum , in quo
drini patriarchæ falso nomen præferre hic non ab eliam, alio modo atque in opusculis quæ edidimus,
re fuerit admonere . Non enim in texlu Syriaco de azymis, schismatico more , sensu , atque nuga
Alexandrini vocabulum legitur , sed duntaxat citate disputatur , sicque habet : Τού εν αγίοις
AG 770N ] NWTP $ 7 ?1N0 Severus sanctus patriar- Ιωάννου του Δαμασκηνού • Sancti Joannis Dama
cha . Adde quod nullus Severus inter patriarchas sceni. Εν τρισίν ύλαις ετέλουν οι Ιουδαίοι το Πά
Alexandrinos cum orthodoxos et Melchilas (XCI] σχα, και εν τρισι μάρτυρσιν κατά την τάξιν του νό
tas tur
lum Jacobi reperi . Itaque Sev eru s isle ali us μου · και αι μεν τρείς ύλαι ο αμνός ήσαν, το άζυμον,
rit io
non fue ab imp illo Ace pha lor um et Mon oph ysi - ' και η πικρίς· αι δε τρείς αρεται , περιεζωσμένοι ,
tarum principe , qui Antiochenam sedem Anastasio και υπόδημα εις τους πόδας , και αι βακτηρίαι εν ταις
primo imperatore invasit , ac tandem sub Justinia- χερσίν . Οι δε μάρτυρες , τρεις περί την τράπεζας
εστώτες , και ακριβώς γινώσκοντες την του φέγγους
c dem
am lit iam non
m a Cat usici s
Alexandri et Ægyplu profug peliit. Sed (fort . φθέγγους ) ώραν διά ποτηρίου τινός σαλευο
etnohan eam urg hol , sed Ja-
cobitis et Theopaschilis usurpatam colligi nullo μένου , και σημαινομένου , και σαλπίζοντος ευθύς του
negotio possit, es precibus quæ ei adjunctæ visun- ιερέως ότι Πάσχα εστι Κυρίου , και λοιπόν μετά το
lur. Nam inler alias habetur Trisagius hymnus ακούσαι της φωνής της σάλπιγγος , εποίουν την ζύμην
cum additamento Petri Fullonis , ad hunc modum : (lego της ζύμης ) άνευ άρτον ημέρας επτά προ δε
Glorificatio angelorum dum crucifigeretur Dominus του σημείου του ποτηρίου και της σάλπιγγος ουκ
nosler : Sanctus Deus , sanctus fortis , sanctus im» είχον εξουσίαν ευτρεπίσαι τον αμνόν , ή άζυμον , ή
mortalis . Joseph of Nicodemus dixerunt : Π25oyN7 πικρίδας . Ούτως γάρ φησιν και ο θείος Δαβίδ • Σαλ
to or post Qui crucifixus es pro nobis , πίσατε εν νεομηνία σάλπιγγι . ν 'Ο δε Κύριος ημών
miserere nobis . Nonnulla hæc obiter adnotanda 'Ιησούς Χριστός εν τη πέμπτη ημέρα εποίησεν το
duxi, quæ a paucis videantur deprehensa . Quod δείπνον το μυστικών , και την των θείων μυστηρίων
vero ad institutum nostrum spectat, libet hic ad παράδοσιν , ώρα νυκτός έκτη . Η δε των αζύμων
memoriam revocare Epiphanium discrie admodum είσοδος εγένετο τη παρασκευή εσπέρας μετά το τα
tradidisse eucharisticas hostias , sallem apud Cy- φήναι τον Κύριον . Διά τούτο οι τέσσαρες ευαγγελι
prios suos , aut etiam in Palæst,ina , rotundas sua σται άρτον τέλειον λέγουσιν παραδούναι εν τοις μυ
atale fuisse : Το γάρ στρογγυλοειδές : Nam id quod στηρίοις , και ουκ άζυμον , και ένα πιστώσηται ότι
rotundum est, etc. inquit ille in Anchoralo. τέλειον τον άνθρωπον προσελάβετο εκ της αγίας Παρ
XLVI . Opuscula alia de azymis Joanni Damasce- θένου • λέγω δή έμψυχον και έννουν , και ουχ ώς ο
mo supposita . - Dissertationem hanc de azynais Λαοδικεύς Απολινάριoς ασεβώς εδογμάτισεν, ότι
excudere absolvebam , quando incidi in codicemi
-
σώμα μόνον άνουν και άψυχον και άρτον τέλειον
no
Græcum biblio . thecæ Coislinianæ , n . 82, in quo rc- φαμεν , τον δι' αλεύρου και ζύμης και άλατος συν
peri tra cta tum integrum Joannis Philoponi, Tri- εστηκότα , καθάπερ σώματι ψυχή και νους . Σώμα γάρ
theile De Paschate Joannis Damasceni nomine που χωρίς ψυχής , νεκρόν . Και το άζυμον διά το εστερή
πιοdo insignilun : Ιωάννου του Δαμασκηνού λόγος σθαι της ζύμης , νεκρόν έστιν , και ου ζωτικός άρτος :
περί αζύμων , Joannis Damasceni sermo de azymis : επειδή η ζύμη ζωήν δίδωσι τη φυράματι και ένωσιν ,
Έζήτηται περί δείπνου Δεσποτικού πολλοίς · A mul- :
καθάπερ το πνεύμα τω σώματι (hic deest aliquid ),
lis quæsitum est de cæna Dominica , etc. Ex quo tan- και το άλας τα νώ και διά τούτο επιτελούμεν τα
dem conjeci unde factum sit, ut duo illi de Zymis θεία μυστήρια δια του τελείου άρτου, ίνα μή τη
tractatuli quos cdidi , et quibus in summa perstrin- δυσσεβεία του βεβήλου Απολιναρίου εμπέσωμεν .
guntur omria Tritheitæ de postrenio Christi Pa- Γίνεται ούν ή της σελήνης απόχυσις εν ημέραις τέσ .
schale nonsenta , Joannis Damasceni nomen in σαρσι ήμίσει και ώραις τρισίν εις δε το πάθος του
( a) Dial . Cæsarii . quæst . 169 .

Κυρίου ημών Ιησού Χριστού υπερέβη εις έκτης και essel. Quocirca evangelista quatuor aiunt cum pa
δεκάτην ημέραν, ίνα μαρτυρήση τον σταυρωθέντα, nem perfectum in mysteriis dedisse, ac non azymum ,
ότι αληθινός Θεός έστι , και ζωή αιώνιος • Triplici ut fidem quoque faceret, se perfectum hominem as
maleria Judæi Pascha peragebant, Iribusque testi- sumpsisse ex sancta Virgine, anima, inquam , el men
bus, juxta ac lege constitutum eral. Maleria porro te præditum , ac non ut Laodicenus Apollinarius im
Triplex erat, agnus, panis minime ſermentatus , el pie docuil, corpus duntaxat sine menle et anima.
amaræ herbæ : tres vero virtutes erant, ul nempe ac- Panem itaque perſerlum dicimus, qui ſurina, fermer
cincil essent, ut calceatis pedibus, ut baculos mani- to, el sale constat, uti corpori anima mensque copu
bus tenerent. Tesles aulem ad mensam stantes qui di- latæ sunt. Nam corpus quod anima caret, mortuum
ligenter observarent tempus fulgoris per calicem qui est, Alque azymum , quia ſermenii est expers , more
movebatur, et signum dabal , sacerdote tuba canente , luum est , ac non panis vividus ; quippe cum ſermen
Pascha Domini esse. Deinceps itaque, uudila voce tum vitam massæ tribuat el unionem , quemadmodum
lubæ , parein absque fermento conficiebant diebus se- spiritus corpori, et sal menli . Et idcirco divina my
ptem . C «rterum ante signum calicis el lubæ nequa- steria perfecto pane conficimus, ne in impietatem
quam licilum eis erat, neque agnum , neque azymum profani Apollinarii incidamus. Fuit aulem effusio
panem parare , neque herbas amaras . Sic enim divi- tunæ quatuordecim diebus cum dimidio, el horis tri
nus David ail : « Buccinate in neomenia tuba 73. ) bus . In passione vero Domini nostri Jesu Chrisli
Arqui Dominus noster Jesus Christus feria quinta decimam sextam curam superavit , ut eum qui cruci
mysticam cænam egil, divinaque mysteria tradidit , fixus erat , verum Deum el vilam alernam esse leslie
hora nobis sexta . Azymorum autein initium fuit in ficaretur. Has nænias conſulare non vacat , el pro
Parasceve ad vēsperam , cum Dominus jam sepultus lisam satis dissertationem longius producere.
49 Psal . LXXX , 4 .
DISSERTATIO SEPTIMA .
De Christianis Nazarenis , et eorum fide, necnon de Ebionitis.
( XCHJ I. Cum in adnotationibus ad libruin gan- cap. xv , Ỳ 1 , ubi narralur quosdam corum cum
cti Joannis Damasceni De hæresibus pauca strictim Antiochiam venissent , persuadere conalos esse
de fide et moribus Christianorum Nazarenorum illis, qui ex gentibus in Christum crederent, sa
dixerim , plura que de hoc argumento edisserenda lucem oblineri non posse omissa præsertim cir
sippeterent, operosius ac singulari dissertatione cumcisionc ; sed in primis etiam cap . XX1 , Ỳ 20
enarrare mihi injunctum est a viris , qua doctrina, seqq. , ubi legimus Jacobum Domini fratrein , llie
qua religionis catholicæ studio spectatissimis , quo- rosolymorum antistitem , necnon seniores Ecclesiæ
rum consiliis ac nutibus repugnare nefas fuisset. sic Paulum esse allocutos : Vides, Iraler, quol mil
II . Prisci de Judæa Christiani Nazareni appellati. lia sunt in Judæis, qui crediderunt el omncs æmula
- Epiphanius in libris De hæresibus Nassaræos tores sunt legis. Audierunt autem de le, quia disces
consulto secernit a Nazaræis seu Nazarcnis , quo sionem doceas a Moyse eorum qui per gentes sunt
rum illi puri puti Judæi fuerint, ac Christi forsi- Sudæorum , dicens, non debere eos circumcidere filios
lan atale velustiores, alii ex Judæis Christiani, suos , neque secundum consuetudinem legis ingredi.
Prisci siquidem dc Judea Christiani , qui ad aposto- Quid ergo esi ? utique oportet convenire multitudi
loruin prædicationem Christo nomen dederunt, nem : audient enim le supervenisse. Hoc ergo fac
Nazareni primum a contribulibus suis appellati quod tibi dicimus. Sunt nobis viri qualuor volum
sunt, quia Dominus Jesus in oppido Nazareth erat habentes super se : his assumptis , sanctifica te cum
enoilritus, magnamque vitæ parlem transegerat , illis, et impende in illis ut radant capita sua : el
unde et Nazarenus cognominatus fuit. Quocirca scient omnes quia quæ de le audierunt, falsa sun! :
Tertullus Judæorum orator et advocatus , coram sed ambulas et ipse custodiens tegem . Mox sub
Felice Judæe præside verba adversus Paulum apo- jungunt, quæ hic afferre non pigeal : De his aniem
stolun factorus, cum esse dicebat auctorem sedi- qui crediderunt ex gentibus, nos scripsimus judican
lionis sectæ Nazarenorum ?8 . Hos Christianos Mo- fes, ut abstineant se ab idolis immolato , el sangui..
saicæ legis cæremoniis fuisse addictissimos sacræ ne, el suffocato, et fornicatione.
Actuum apostolorum pagina perbibcnt ; non solum III. Trans Jordanem ante Mierosolymorum obsi
73
Aci. xxiv , 5.
417 DISSERTATIO VII . 418
dionem secesserunt. Illi porro omnes ex Judæis Menandriani, Saturniani, Carpocraliani, Valenti
Christiani, cum urbem sanctam ab exercitu Ro- niani ct Basilidiani prognati sunt. Thebylem
manorum quamprimum cincluin alque obsessum islum eumdem fuisse ac Ebionem a quo Ebionila
iri certo intelligerent, ex Judæa , uti præmoniti pri- nomen traxerunt, affirmare non ausim . Cæterum
dem a Domino fuerant ? , ad montes ſugerunt, seu Ebionilas Gnosticorun placit : quædam tenuisse
Jordane trajecto, in Decapolin, ae Pellam in primis inferius dicam . Quinino Justinus martyr, in fra
contenderunt, ubi tranquilli egerunt, el iminunes a gmentis operis sui De resurrectione , quæ lomo II
calamitatibus quibus Judæi cateri occupati aſlieti damus ex Parallelis Rupeſucaldinis , locupletissi
que sunt. Tunc porro sanctissimus Jacobus mar- mus (XCHI] lestis est pristinos hæreticos, qui a
lyrium obieral, quod refert Josephus, inque locum fide catholica delucerunt, non ex Samaritanis so
ejus Simeon Cleophæ Alius, Dominique itidem colum , uli Simoniani, Dositheani, Menandriani et
gnatus subrogatus erat. Quorum successores tre- Salurnitiani , prodiisse , sed præsertim cx Judæis
decim fuisse , ex circumcisione omnes, ¿x tñs nep! • qui Christiani audiebant : 'O tos tovnpias ápxwv
couñs, narrant, ex Hegesippo , ni fallor, Eusebius εξέπεμψε τους αποστόλους αυτού κακούς , και λοιμώδεις
Casariensis, Cyrillus Hierosolymitanus, Epipha- dõasxanlas εισάγοντας
διδασκαλίας autoùg èx [( tūv])
txhebåpevos αυτούς
eisúyovtac,, εκλεξάμενος
nius, et alii . Cælerum Epiphanius, hæresi 66, quæ σταυρωσάντων τον Σωτήρα ημών, οίτινες , το μεν
est Manichæorum , successionem islan: Judæorumi όνομα του Σωτήρος έφερον, τα δε έργα του πέμψαντος
episcoporum ad annum decimum Antonini Pii per- aútoùz Tolouv . Nequitiæ princeps emisil improbos
severasse tradit . Eusebius vero eam ultra Adriani suos apostolos, et pestileslis doctrinæ inductores,
lempora non extendit ; quod plane verius esse electos ex iis qui Salvatorem nostrum crucifixerunt,
existimo : ut nempe Hierosolymitana illa Eecle- qui nomen quidem Salvatoris ferebant,, opera vero ejus
sia ex solis Judæis constilerit, usque ad bellum, qui ipsos miserat, faciebant. Atqui Cerinthuwel
quod contribules eorum , uti Christo , ita el Ebionem ex his fuisse non iero inficias .
imperatori perduelles, Barchocheba suo duce ad- 11. Ebionilil a quonam hoc nomen habuerint.
versus Romanos gesserunt. Quo patralo Adria- Origenes libri secundi contra Celsum initio obser
nus , expulsis patrio solo quibuscunque Judæis, val nomen Ebion · Hebræis idem sonare atque
畫
colonias in urbem novam, quam de suo prænomine pauperem et egenum, el illos ex Judæis qui Jesum
Æliam appellaveral, deduxit. Quo factum est, ut tanquam Christum recepissent, Ebionilas a con
episcopi Hierosolymitani deinceps ex gentilibus ac tribulibus suis vocilalos esse : quia nimirum , ut
Græcis qui Christi fidem amplesi erant , et tovæ viri quidam non prorsus indocti conjecere, sccuu
civitatis Ecclesiam conflabant, assumpli fucrint, dum divini præceptoris sui instituta, facultatum
nec jam amplius ex.circumcisiune . suarum abjecto dominio , paupertalem in primis
IV. Epiphanii de inslaurala llierosolymorum ec- colerent. Ex quo suspicari quispiam possit nomen
clesia narratio . Epiphanius in libro De ponderi- Ebion proprium viri cujusdam non fuisse, sed
bus et mensuris, scribit insuper Christianos illos cognomen el epithelun . Id quod tamen Origenes
apostolorum ex Judæis discipulos, ad sanctæ urbis non satis innuit ; sed duntaxat illos, qui, cum
ruinas el rudera reversos, cænaculi illius, ir: quod Christum se suscipere dicerent, nibilominus cære ·
apostoli quondam post ascensionem Domini con : moniarum legis obse: vanles essent, ob seusus sui
venerant, parielinas el luguria in monte Sion oc- pusillitatem et inopiam , consentanee prorsus et
cupasse , illicque , exstrucla ecclesiæ ædicula , apposite Ebionilas aul Ebionæos fuisse vocilalos.
Christi lidem periude atque antea docuisse . Ve- Non intellexit Celsus, inquit, quod Judæi qui in
rum , ut buicce narrationi parcam quæ viris do- Christum crediderunt, non desciverint a patriis le
ctissimis ad fabulas amandanda visa est, maximam gibs : Βιούσι γάρ κατ' αυτόν , επώνυμοι της κατά
partem illorum ex Hebræa gente Christianorum , την εκδοχήν πτωχείας του νόμου γεγενημένοι .
ultra Jordanem in Decapoli et Basanitide, quin 'Εβιών τε γάρ óο πτωχός παρά Ιουδαίοις καλείται :
Vivunt enim ex eorum præscriplo, a pauperlale
etiam in Cælesyriæ oppidis quibusdam læsisse
leslalur ipsemet Epiphanius , bæresi 29 . legis cognomen per successionem trahentes. Nam
V. Thebules Hierosolymorum Ecclesiam inficere Ebion Judaica lingua pauper nominalur, el Ebiona i
tental, — Interim vero, Simcone post Jacobi necem dicuntur a cateris Judæis, ut qui Jesum pro Christo
episcopalum gerenle, Thebules nescio quis Eccle- receperint, Tertullianus vero et auctor Appendicis
siam islam , quæ cum nulla perversae doctrinæ labe ad ejus librum De prescriptionibus , Epiphanius item ,
corrupla esset, Virgo nuncupabalar,, in petitione Dieronymus, Theodoretus, et alii Ebionem quem
episcopalus repulsam passus, erroribus inficere dam Ebionitarum seclæ fuisse parentem tenent.
ceealus est. Is, llegesippo apud Eusebium leste, VII . Duplicis generis Ebionila.— Alqui Ebiona.os
alteri e seplem seclis quæ in Judæa seminalæ duum generum esse rursum scribit Origenes, lib. Y
erant, nomen dedit ; Simonianorum scilicel, Cleo- Contra Celsum , quorum alii Jesum de Virgine
bianorum , Dositheanorum , el aliorum ex quibus
> natum faterentur, negarent alii : 01to: ć ciocv o !
1 * Matth . xxiv, 16.

420
διττοι
8 Εβιωναί
' ου , ήτοι οι εκ Παρθένου ομολογούντες fuit ,, Donlinum Jesun ante Mariam non exsti
ομοίως ημίν τον Ιησούν » οι δε ουχ ούτω γεγενήσθαι . tisse, nec proinde verum esse Deum , sed honnen
In fine demum ejusdem libri subdit, ulriusque gem duntaxat eximium. Quamobrem nostra ætate So
neris Ebionæos Epistolas Pauli perinde alque Er- ciniani et Antitrinitarii illos tanquam patriarebas
cratitas repudiare : Εισί γάρ αιρέσεις τας Παύλου suos habent, quibus Nazarenos adjungere non du
επιστολές του αποστόλου μή προσιέμενοι , ώσπερ Ditarunt . Ipsis porro hac in parte faverunt Hugo
'Εβιωναίοι αμφότεροι και οι καλούμενοι 'Εγκρατηταία Grotius , Joannes Gerardus Vossius , aliique Pro
Quem Origenis locum exscripsit Eusebius Cæsa lestantium
riensis (a), el fuse multis edisseruit . Plane utrius , non satis reluctantibus catholicis
scriptoribus, si unum exceperis illustrissimum
que generis Ebionaos apostolum Paulum veluti
patriarum legum desertorem & fogtátny exhor vereque doctissimum præsulem Abricensium Da
nielem Huetium , qui in suis olim ad Origenis quæ
ruisse, Irenæus, Epiphanius, Theodoretus, et alii
Græce Latineque edidit opera adnotationibus , Na
perinde asseverarunt. Addunt insuper eos in con- zarenos et Ebionitas in hoc solummodo consen
ventibus suis solum Matthæi Evangelium Hebraice sisse monuit, quod Mosaicæ legis præceptorum
scriptum lectitare solitos, sed mulilalum vitiatum obser
vanles essent, non autem in negando veram
que, ea præsertim parte qua Christi de Virgine Vomini nostr i Jesu Christi deilalem.
nativitas enuntiatur . Ad hæc Epiphanius leslalur IX. Nazarenorum fides ex Hieronymo discenda. -
Ebionæos omnes Pharisaieis lotionibus, mersilatio- Nazareni itaque, uti circumcisionem aliosque gen -
nibusque, ac proinde traditiunculis fuisse addictis

simos . Tandem multis in locis asserit illos ad tis suæ mores
indultu aliquot
m eis olim retinue
fucrat runt, quemad
ab apostol modum
is, sic quoque
Elcesæos Samsæosve hæreticos transivisse , ut in reclam Domino Jesu fidem quam ab ipsis accepe
unam sectam omnes coaluerint. Cujus rei argumento rant. Id quod certe nullo meliore tesle compertum
sit, quod ad Eucharistiam , panem quidem azymum , fieri polest, quam Hieronymo, qui illis familiaris
aquam vero nudam , Encratitarum more , adhibe
rent . sime usus est, ipsosque de variorum divinæ Scri
pturæ locorum sensu consuluit. [ XCIV ] Ex quibus
Samsæi hæretici a loco Samsa vocati.— Ubi obiter
commonebo me, dum adnotationes in librum
dam itaque enarrationibus, quas sancius doctor a
De
Nazarenis acceptas refert in suis in Isaiam com
næresibus scriberem , non perspectum habuisse mentariis, discimus primum , illos , contra atque
undenam Samsæorum vocabulum acceptum esset Ebionitis placeret, novellas Pharisæorum traditiones
aut impositum . Posthac vero ex cap. 1 , 2, et 170 spretim habuisse ac in totum respuisse. Itemque
Prati spiritualis Joannis Moschi Eucralis coniperi,
erga apostolgentiu
Paulum optime affectos fuisse
in regione trans Jordanem sita, in quia Samsäi necnon erga um m cæterarum Christianos ; alque,
morabantur , fuissc locum cui nomen Sapsæ, seu adeo toto cælo Nazarenos ab Ebionilis discrepasse .
Samsæ esset, a quo proinde , non a sole qui Samsa Quod ubi demonstravero, et illud evincain , ne
Syriace dieitur , Samsæi nominali erunt : " Estev
quaquam a Nazarenis vocatam in dubium fuisse
δε ο τόπος και επιλεγόμενος Σάψας . Τούτου δε εξ ευ- catholicæ Ecelesiæ doctrinam de vera substantia
ωνύμων προπαράκειται ο χείμαρρος Χωράθ , εις ον lique Domini nostri Jesu Christi divinilate .
απεστάλη Ηλίας και Θεσβίτης εν καιρώ της αβροχίας X. Scribarum traditionibus inſensi erant . Hiero
Étti npóow TOV TOû 'lopoávou • Appellatur autem lo
nymus igitur in cap. viu Isaiæ, ý 9, ad hæc pro
cus ipse Samsas : ante quem ad lævam jacet torrens phetæ verba, Et cum dixerint ad vos, quærite, etc. ,
Choruth , ad quem missus est Elias Thesbites lempore
explanationi suæ hanc subjungit, tanquam ab illis
siccitatis , contra Jordanem , Torrentem Chorath ,
seu Charith , ut in Vulgata ex Hebræo legimus , acceplum : Cæterum Nazaræi locum istum ita edis
ultra Jordanem fuisse testes sunt eliam Eusebius
serunt : Cum dixerint ad vos Scribæ et Pharisæi,
ut eos audiatis, quoniam ventris causa faciunt, et in
el Hieronymus, ut mirum sit recentiores quosdam morem magorum stridunt incantationibus suis, ut vos
geographos ab his dissensisse. Eo magis quod decipiant, hoc eis respondere debetis : Non mirum si
longe verisimilius sit prophetam in asperrima vestras traditiones sequamini, cum unaquæque gens
regione trans Jordanem latitasse 75, cujus magna
78
sua consulat idola. Ergo nos a robis mortuis de vi
lum pars a regibus Syriæ occupala essel, quam ventibus consulere non debemus. Magis Deus nobis
ju Chananæa, imo in ipsainet tribu Ephraim, baud legem dedit, et testimonia Scripturarum , quæ si
procul Samaria , ubi eruditi illi correntem Charith sequi noluerilis, non habebilis lucem , sed semper
collocant. Sed de his satis : ad propositum re- caligo vos opprimet, quæ transibit per terram vestram
vertor' .
atque doctrinam : ut cum decepti a vobis se in errore
VIII. Ebionitarum dogma præcipuun . - Præci-
Præci perspexerint, el sustinere ſamem veritatis, lunc con
puum Ebionitarum doctrinae seu impietatis caput eristentur, sive irascantur vobis quos quasi deos suo
" III Reg. XVII , 5.

(a) Hist . Eccl., lib . ii, cap. 27.
DISSERTATIO VII. 492
421
el reges putabant, el frustra ad cælum terramque quidem ad vocationem gentium eorumque liden
respiciant, cum semper in lenebris sint, et non possint laudandam spectant; quae vero mox subjungit, ex
de vestris avolare insidiis. Hæc planc probrosissima pressiora sunt ct validiora : Nazaræi quorum opi
sunt adversus Seribas et Phariscos, nec ab ejus- nionem supra `posui, hunc locum ita explanare co..
modi hominibus profecta, qui Seribarum et Phari- nantur. Adveniente Christo, el prædicatione illius
sæorum nænias traditionesve, ul Ebionitæ, magni coruscante, prima lerra Zabulon el terra Nephthali
facerent et observarent, quin polius exsecrarentur, Scribarum et Pharisæorum esl erroribus liberala,
tanquam ab idolorum cullu nihil aut parum discre- el gravissimum traditionum Judaicarum jugum e.t
pantes.
cussit de cervicibus suis. Postea autem per Evange
Ejusdem generis atque ingenii sunt quæ idem lium apostoli Pauli, qui novissimus apostolorum
llieronymus recital ad bæc Isaiæ verba , cap. XXIX, fuit, ingravala est , id est , multiplicata prædicatio ,
20 : «Consummatus estillusor, , elc. Quii nos super et ad terminos gentium , el vium universi maris,
diabolo el angelis ejus intelleximus, inquit sanctus Christi Evangelium splenduil. Denique omnis orbis
doclor, Nazaræi contra Scribas et Pharisæos dicia qui ante ambulabat, vel sedebat in tenebris, et ido
arbitrantur, quod deſecerint Asutepwtal, qui prius lolatriæ et mortis vinculis tenebatur , clarum Evan
illadebant populo traditionibus pessimis, et ad deci- geliorum lumen aspexit.
piendos simplices diu noctuque vigilabant, qui peccare XII . Christum uli Deum coluerunt. Altera ista
ſaciebant homines in verbo Dei, ut Christuni Dei Fi. Nazarenorum expositione, qua apostoli Pauli præ
lium negarent. Ad eumdem sensum interpretari dicativ, a qua Ebionile et Cerinthiani, perinde
pergebant altera hæc prophetæ verba cap . XIII, abhorrebant ac Judæi, unaque gentium fides miri
16 : Convertimini, sicut in profundum recesseratis, fice extolluntur, hoc dubio procul significabanı,
filii Israel, » etc. Nazaræi, inquit iterum Hierony. se lotius Ecclesiæ quæ per universum orbem dif
mus, locum istum sic intelliguni : 0 filii Israel, qui ſusa eral, doctrinam approbare, nec ad inslar
consilio pessimo Dei Filium denegastis, revertimini Ebionilarum el perfidorum contribulium suorum ,
ad eum , et ad apostolos ejus. Si enim hoc feceritis, Cbristianos ex gentibus, a quibus Christus uli verus
omnia abjicietis idola , quæ vobis prius fuerunt in Deus Patri consubstantialis (exstinctis Samosateni
peccatum , et cadel ex vobis diabolus, non vestris el Pholini hæresibus, suppressaquc nuper Ariana ),
viribus, sed misericordia Dei : et juvenes ejus qui secundum traditam ab apostolis ac præsertim a
quondam pro illo pugnaverunt, erunt Ecclesiæ vecti Paulo lidem colebatur, tanquam idololatras aut
gales,, omnisque fortitudo el petra illius pertrausibit. Anthropolatras laxare, nec proinde ipsum deitate
Philosophi quoque, et dogma perversum ad crucis sua spoliare. Id quod manifestius adhuc deducitur
signum terga couverlent. Domini quippe sententia ex Expositione ipsorum altera quam Hieronymus
esi, cujus ignis sive lumen in Sion , el clibanus Jeru- inserendam censuit in commentario suo in cap. vul
salem . Isaiæ , ad hæc verba y 13 : Dominum exerciluum ,
XI
.. Gentium fidem magni faciebant. - llæc rur
-
ipsum sanctificale, et eril vobis in sanctificationem ;

sam satis produnt, quanto odio Nazareni Chri in lapidem autem offensionis , et in petram scandali
stiani a Scribarum et Pharisæorum traditionibus duabus domibus Israel. Quæ quidem , cum de su
et nugamentis abhorrerent ; gentium vero insuper premo universorum Deo nik ] 3 7777 ' Domino exer
fidem in Christum Dei Filium ac Deum commen- cituum a prophela pronuntiata sini, de Domino
dant, qua inanis Græcorum philosophia cruci jugo Jesu Christo Nazareni incunctanter accipiebant, et
submissa fuit. Sed quam benevolo animo erga re- interpretabantur [XCV ) Duas domus, ait doctor
liquos orbis Christianos aſpecti essent, el quanto sancius, Nazareni qui Christum ila recipiunt, ut
honore Paulum gentium apostolum ac doctorem observationes legis veleris non amillant, duas fami
prosequerentur, diserlius efferunt in duabus aliis lias interpretantur, . Sammai el Hillel, ex quibus orti
enarralionibus in priores versus capitis ix ejusdem sunt Scribæ et Pharisæi, quorum suscepil scholam
propbele, quas perinde refert Hieronymus ad Akibas, quem magistrum Aquilæ proselyti aulu
hunc modum : flebræi credentes in Christum hunc mant.... Sammai igitur et Hillel, non multo prius
locum ila edisserunt. Primo tempore hæ duæ tribus , quam Dominus nasceretur, orli sunt in Judæa, quo
Zabulon el Nephthali ab Assyriis captæ sunt, et duciæ rum prior dissipator interpretatur, alter proſanus ;
in hostilem ierram , et Galilæa deseria est, quam eo quod per traditiones el oeurs pugels suas legis
nunc propheta dicit allevialam esse, eo quod peccata præcepla dissipaverint, el maculavcrint. Et has esse
populi sustinerel. Poslea non solum duæ tribus, sed duas domus quce Salvatorem non receperunt , qui
el reliquue quce habitabant Irans Jordanem , el in factus sit eis in ruinam el in scandalum . Eu de mente
Samaria ductæ sunt in captivilalem . Et hoc, inquiunt, Nazarenorum , ut et ceterorum Christianorum , Do
Scriptura nunc dicit, quod regin cujus populus pri- minus Jesus Salvator noster, ipse Dominus exerci
mus ductus est in captivitatem , et Babyloniis servire luum est, non nudus homo ac simples creatura .
cæpit, et quæ prius in lenebris versabatur erroris , XIV . Idem ex eorum Evangelio probatur .
ipsa primum lucem prædicantis viderit Christi el ex cerle in ipsorum Evangelio Christi deitalem di
ea in universas gentes Evangeliumi seminarum . Hæc sertissime expressam fuisse discimus ex fragmen.
423 DISSERTATIONES , DAMASCENICA . 421
10), quod Hieronymus , qui Evangelium illud ex crederent in Christum , legis cæremonias nihilo
Hebræo scu Syriaco idiomate in Latinum transtu- secius relinerent. Horum porro de Christo fidem
lerat, in eodem commentario in capul xi Isaiæ re- sic rursum paucis enuntiat epist. 80 , quæ est ad
citat in hunc modum : Factum est , cum ascendisset Augustinum , postquam de Ebionitis dixit, qui
Dominus de aqua, descendit fons omnis Spiritus Christianos esse se simularent, de Nazarenis ad .
sancti , el requievil super eum , el dixit illi : Fili jicit : Usque hodie per lolas Orientis synagogas in,
mi, in omnibus prophetis exspectabam te ut venires, ler Judæos hæresis qui dicitur Minaorum , el a
el requiescerem in te. Tu es enim requies mea . Tu es Pharisæis est, usque nunc damnatur, quos vulgo Na
Filius meus primogenilus, qui regnas in sempiter- zaræos nuncupant, qui credunt in Christum Filium
121111?. Secundum tritam in Scripturis et apud Ju- Dei, natum de Virgine Maria, el eum esse dicunt,
deos loquendi normam , ejusmodi clausulæ , qui qui sub Pontio Pilato passus est, el resurrexit, in
regnas in sempiternum , qui es benedictus in sæcula, quem et nos credimus : sed dum volunt el Judæi esse
soli Deo vero , nec ulli creatæ substantiæ conve- et Christiani, nec Judæi sunt, nec Christiani ; pro
niunt. Unde in codem Evangelio ut ab Ebionitis pter circumcisionem scilicet et Judaicos ritus
legebatur, nihil tale illo loci reperiebatur, ut con- quosdam quibus plus æquo adhærescerent. Alqui
pertum fit ex ercerplo quod Epiphanius recitat hæ . secundum simpliciorem Christianorum velerum
resi 30 g 15. fidei professionem, quam Nazareni, cum ab aliis
XV . Ex aliis item ipsorum expositionibus. Ad Christianis, lum regione, lum moribus- segregaren
hæc, idem Hieronymus in caput xmi Habacuc, tur, ab apostolis acceptam apud se servaverant, et
verborum istorum , Deus ab austro veniet, etc. , qualem Symbolum apostolicum exhibet, credere in
expositionem affert, quam se ab Hebræo, utique Christum Dei Filium , idem prorsus erat, ae credere
Nazareno, non puro pulo Judæó el Christianæ Christum vere et proprie Deum esse, ex Deo Patre
fidei infenso, accepisse leslatur, qua Christi divi- genitum . Unde Hieronymus subdit, in quem el nos
nitas apertissime cnuntiatur, ejusquc antequam credimus, ut significet eamdem esse Nazarenoruin
carne nascerelur, exsistentia : Audivi ego llebræum , ac nostrorum Catholieorum fideni : eo maxime
inquit, istum locum ita edisserere : quod Bethleem quod , ut ante ex ipsomet sanelo doctore recilalum
sila sil ad austrum , in qua natus est Dominus et est, Nazareni fidem gentium , a quibus Christus
Salvator, el ipsum esse de quo nunc dicitur : « Do- uti verus Deus colitur et adoratur, dignis laudibus
minus ab auslro veniet ; , hoc est, nascetur in Beth- tanquam ab idololatriæ crimine immunem commen
leem , et inde consurgel : et quia ipse qui nalus est darcnt. '
in Bethleem , legem quondam dedit in monte Sinai, XVII. A Judæorum synagogis alieni erant Naza
ipse esl sanctus qui yenil de monig Pharan . Pharan reni. - Cæterum , quod Hieronymus in epistola
quippe est locus montis Sina. Plane , ut interpreta- ad Augustinum de Nazarenis nostris dicturus, bis น
lio prima inicii capitis ix Isaiæ, quæ ab Hebræis. verbis, exorsus sit : Usque hodie per totius Orientis
accepta dicitur, Nazarenorum est qui in Christum synagogas inler Judæos hæresis est quæ dicitur Mi
crederent; rursumque ubi Hieronymus ait, in næorum , elc ., nequaquam significare voluisse pu
cap. xi , eruditos Hebræorum , illud quod in Matthæi landus est Nazarenos cam Judæis in synagogas
Evangelio scriptum est, quia Nazaræus vocabilur, convenire solitos, unaque cum perfidis permistos
ex initio istius capitis assumptum putare, illic Na- ſuisse , ila ut ab eis sese non sejunxeriut , quem
žarenos significalos voluit ; sic quoque Hebræus admodum recentiores quidam Hieronymi dictum in
ille qui ex Habacuc verbis Deus ab austro veniet, tellexerunt : sed sancti doctoris germanus solusque
supreinam Christi deitatem prædicabat , e Nazarenis sensus iste est, Nazarenos per Orientis synagogas
fuisse omnino censendus est, a quorum Scripturas a Scribis et Pharisæis ac reliquis Judæis censitos
interpretandi methodo nullatenus discreparet , ut fuisse adeoque proscriptos tanquam hæreticos et
ex collatione perspicuum liet. Hujus etiain generis Minæos . ‫ מנין‬Minin enim idem apud rabbinos so
crant Hebræi illi , quorum expositionem septuaginta nat, quod hæretici Græcis ac Latinis. Quinam pro
hebdomadum Danielis sanctissimus idem librorum fecto Nazareni in synagogas ad preces cum Judæis
sacrorum interpres affert in cap. ix hujus alterius aliis convenissent, quos tanquam Domini ac Salva
prophetæ . Hi enim Christiani erant, non Domino toris sui Christi inſensissimos hostes agnoscerent
Jesu Christo infensi . el exhorrerent? Qui rursum fieri potuisset , ut Ju
XVI . Ex alio Hieronymi loco. - Denique, cum dæos inter et Nazarenos commercium ullum , saltem
Hieronymus ubi de Ebionitis loquitur, vulgo soleal quoad rem divinam ac religionem , esset, cum
interjicere , eos Christum Maria anteriorem non Judæi Pharisæique ipsomet Hicronymo leste ,
agnoscere, nusquam hoc de Nazarenis insinuavit, (XCVI) illos tanquam hæreticos et profanos dam
sed eos credere Jesum esse Filium Dei : ita ut narent et exsecrarentur ? Usque hodie, inquit in
alios de gente sua dure perstringerent, quod Dei cap . v Isaiæ , Judæi perseverant in blasphemiis, et
Filium denegassent, velut ex ipsorum adnotationi- ter per singulos dies in omnibus synagoyis sub no
bus quas ante recitavi , compertum fil : huncque mine Nazarenorum anathemalizant 'vocabutum Chri
duntaxal nrrum in eis reprehendit, quod cum stianum . Quod in cap. lii iterum ' testatur : Sub
425 DISSERTATIO VII . 426
nomine, ut sæpe dixi, Nazarenorum , ler in die in Jacobum epistola viri docti perinde animadverle
Christianos congerunt maledicla. Epiphanius etiam runt. Quia de re in primis legenda sunt que vir
Nazarenos inimicissimos Judæorum fuisse perhi- cruditissimus mcique amantissimus Cl . D. Joannes
bet : πάνυ δε ούτοι εχθροί τοίς Ιουδαίοις υπάρχουσιν : Ernestus Grabe scripsit in Spicilegio Patrum primi
ila ut illi mane dum surgerent , meridie ac vespere, sæculi , pag. 60. Ad liec, cum Theodorelus addat
ότε ευχάς επιτελούσιν εν ταις αυτών συναγωγαίς, hæreses Ebionitarum el Nazaræorum , de quibus
quando preces in synagogis persolvuni , maledicta in locutus est, exortas esse, Domitiano imperatore,
eos conjiciant . Quod certissimo argumento est deque illis scripsisse Eusebium Cæsariensem , et
Nazarenos cum Judæis ad orandum una non con- confutatas fuisse a Justino Martyre, Irenæo et
venisse . Origene, salis superque significat, se nequaquam
XVIII. Theoilorelus Nazarenos non satis dispunxit discrevisse Nazarenos ab Ebionilis : quamvis, ut
ab Ebionitis . - Ex his omnibus solutum manet luce clarius me ostendisse arbitror, tolo calo ab
Epiphanii dubium , qui sibi incompertum fuisse invicem discreparent.
scripserat, num Christiani Nazareni Dominum Je- XIX . Dispunxit . Eusebius . Eusebius quidem
sum pro vero, proprio, naturalique Dei Filio habe- Nazarenos indicare videtur, ubi disputat de evan
rent. Et cum Theodoretus illos Christum , uti jlle gelistarum Malilæi et Lucæ in enarranda stirpe ac
slum duntaxat hominem veneralos esse scripserit, genere Salvatoris dissensione (a) , atque ex eorum
apparet eum Nazarenis ejusmodi errores impu- relatione et lestimonio confirmal, Joscph filium
lasse, qui Ebionitarum solummodo proprii essent. fuisse naturalem Nathanis , et secundum legem ,
Ac cerle ipse , vir alias doctissimus , subjungit Heli. Subdit deinde hoc se didicisse ab his qui ob
Nazarenos Evangelium Petri legere solitos. Atqui propinquilalem generis, qua cum Domino nostro
ex fragmento cujusdam epistolæ Serapionis An- conjuncii erant, GESTIÓ SUVOL appellabantur (6) , qui
liocheni quod refert Eusebius , lib. vi , cap. 12, Nazaris ( forle est Nazareth) et Cochaba Judære
discimus Evangelium Petri usurpatum fuisse in vicis, in reliquam regionem dispersi, supra diciam
Syria a nonnullis qui Docetarum dogmatis imbuti generis seriem ex Ephemeridum libro quam fidelissime
erant. Docelæ porro jungebantur Encratitis , quo- exposuerunt : από τε Ναζάρων και Κωχαβά κομών
rum mores Ebionitæ æmulabantur, maxime ex quo Ιουδαϊκών τη λοιπή γη επιφοιτήσαντες , και την
ad Elxaitas Samseosve transierant.. Sunt qui pu- προειρημένην γενεαλογίαν έκ τε της βίβλου των
lant Evangelium istud idem fuisse ac quod secun- ημερών εις όσον εφικνούντο εξηγησάμενοι. 1li autem
dum Hebræos dicebatur ; quo nempe, ut jam a me Ebionilæ non erant, qui sane Evangelium Lucæ
dictum est, Ebionitæ utebantur, sed ea ipsa parle discipuli Pauli nihil curassent ut ipsum concilia
mutilalo quæ in Monolessaro Tatiani Encralitarum rent cum Malthæi quod legebant Evangelio. Memi
antesignani omissa erat . Alii rursum , quibus la · nit eliam Eusebius eorum quæ Hegesippus acci
men vix assentior, idem esse ac Kýpuyua Ilétpou disse narrabal propinquis el consanguineis Salva
Prædicationem Petri , quæ perinde ab Ebionilis, loris nostri sub Domitiano et Trajano imperatore,
vel conficta, vel corrupla ſuit, ut viri eruditissimi quos proinde Nazarenos fuisse dubium non est :
intulerunt ex quodam ejus loco, quem auctor Ira- reciam vero lidem Christo servasse certissimum
clatus De baptismo inter opera Cypriani protulit : est ex eodem Hegesippo. Nusquam alias Eusebius,
In quo libro, inquit, contra omnes Scripturas, el de fiusquam prorsus Irenæus, nusquam Origenes Na
peccato proprio con ilentem invenies Christum , qui zarenorum meminere : imo nusquam Justinus, ut
solus omnino nihil deliquit, et ad accipiendum Joan- ex eorum quæ supersunt , et aliorum scriptorum
nis baptisma pene invitum a matre sua esse compul- Epiphanio antiquiorum libris audax infero. Nec
sum : item cum baplizaretur, ignem super aquam alio proinde modo veleres isli Nazarenos confulassc
esse visum. Quæ pravum Ebionilarum de Jesu dicti sunt a Theodoreto , nisi quatenus Ebionitas
Christo sensum , non Nazarenorum indicant . Idem propler Judaicas observationes coargnierunt.
auctor eadem prædicatione subjungit, Post tanta XX. Ebionilæ Symmachiani . Eodem etiam
lempora Petrum et Paulum , posi collationem Evan- quo Theodorelus errore Nazarenos ab Ebionitis
gelii in Jerusalem , et mutuam altercationem , et re- non dispungebant illi , qui eos , Augustino leste li
rum agendarum dispositionem , postremo in urbe bro i Contra Cresconium , cap. 31 , Symmachianos
( Roma) quasi tum primum invicem sibi esse cognitos, appellitabant, a Symmacho, ni fallor, Ebionita
et quædam alia hujuscemodi absurde et turpiter con- Scripturarum interprete. Cæterum Symmachiani
ficta , secundum menten , ut apparet, Ebionilarum . alii dicti sunt a Symmacho quodam patricii bære
Epiphanius vero perinde narrat Ebionitas magni lici Priscillianistæ filio : sed cum hi puri puli
fecisse librum cui titulus esset Περιόδων Πέτρου, Gnostici essent, nequaquam legis ritibus scrupu
Circuitionum Petri, sive Itinerarium Petri, quod losa , ut Ebionitæ, superstitione obtemperabant.
hodieque exsistit, el ab Ebionitis vel scriptum , XXI. Alia menle Nazareni, alia Ebionitæ rilus
vel labefactatum esse una cum Pseudo -Petri ad legis seciali sunt . At vero alia menle Ebionita
( a) Lib. 1 Hist. , c. 7.
> (b) Confer cum Epiph . hær. 29, n . 7.
Slosaicæ legis cæremonias sectabanlur, alia Naza- πιστεύοντας επί τούτον τον Χριστόν, ή μή κοινωνείν
reni. Mi siquidem earum observationem necessa- αυτούς της τοιαύτης της συνδιαγωγής αιρώνται ,
riam ompibus ad salutem adipiscendam cense . ομοίως και τούτους ουκ αποδέχομαι . Sunt qui tali
bant, ita ut Apostolum , qui gentiles Christianos ab bus , neque consorlii, neque hospilii communionem
hoc jugo eximendos docuerat, velut ở TEOOTáTTU et habere voluerunt, quos ego neutiquam probo : sed
perduellem exsecrarentur : Nazareni vero , cum si ipsi propler animi infirmitatem , quantum possun !
eumdem Paulum magni faciebant et commenda- ex Mosaicis præceptis servando, que nos propter
bant, lum gentiles , qui nomen Christo dederant, duriliem cordis populo dala intelligimus, volunt in
sincero amore complectebantur, lamelsi circumci- Christum credere, sempiternumque illud naturæ jus
sionem carnis aliaque legis [ XCVII) præcepta illi pietalemque custodire , nec fastidiunt cum Christianis
non admitterent. Quamobrem nequaquam corum el fidelibus consuetudinem , non circumcisionem , non
observantes erant Nazareni, ceu sine illis obtineri Savbata , el similes observationes ab eis exigendo ;
salus non posset ; sed quibus profiterentur se esse Tales censeo complectendos, et exhibenda illis esse
de Abrahami progenie, adeoque Domini Jesu fra- omnia humanilutis officia , tanquam uterinis germa
tres el cognatos secundum carnem . nisque fratribus. Quod si qui de genere vestro sine
XXII . Justini de circumcisionis el rituum Mosai- hunc esse Christum conſessi, ex gentibus ad fidem
corum observatione sententia , Alqui ejusmodi ipsius conversos cogant observare quidquid Mosaica
observatores riluum Mosaicorum Justinus martyr lex præcipit , aut ab iis qui id præstare recusant, sese
venia dignos existimat in dialogo cum Judæo Try- abalienent, et ipsos pariter improbo.
phone paulo ante medium . Tryphoni quærenti, XXIII. Hoc in loco Justinus, ui fallor, 10m
num , si quis in Christum credat , unaque præcepta Ebionitas gentium perosores indicat , lum eliam
legis observel, salvus esse possit, Justinus respondet : Nazarenos, qui cum non malo prorsus animo, sed
Κάγώ , ώς έμοι δοκεί , ώ Τρύφον , λέγω ότι σωθή-
9 pusillo potius, legis olservationes retinerent , ni
σεται ο τοιούτος, εάν μή τους άλλους ανθρώπους , bilominus ab aliis Christianis non admitterentur,
λέγω δή τους από των εθνών διά Χριστού από της Id quod fieri cæpisse existimo ipsa Justini ætate,
πλάνης περιτμηθέντας, εκ παντός πείθειν αγωνίζη- post confectim aa Romanis bellum , quod Julini
Judæi
ται ταύτα αυτοίς φυλάσσειν, λέγων ού σωθήσεσθαι, Barchochcba suo duce contra ipsos moverant. Ab
εάν μή φυλάξωσιν · οποίον και εν αρχή των λόγων hinc enim,, cum lierosolymorum Ecclesia ,inιο
, 10
και συ έπραττες , αποφαινόμενος ου σωθήσεσθαι με , tius Palæstinæ , ex gentilibus tola constaret , priscis
εάν μή ταύτα φυλάξω• Uι mihi videtur, mi Tryplio, illis Christianis qui ex circumcisione erant, cir
aio fore ut servetur quisquis talis est ; modo ne cæ- cumcisionemque admittere pergebant, rejecti fue .
leris, hoc est illis qui per Christum a gentium errore runt, nec ipsorum communione digni habiti. Ilos
circi cisi sunt , om persuadere contendat, nullam porro quia fidem Christi rectam lenerent, ve
salutem sperandam ista non observantibus : quod iu dignos censet Justinus, multo minus redarguit :
conabaris initio nostri colloquii, pernegans me salu- bec salutis extorres futuros arbitratur, nisi illos,
lem asseculurum, ni isla servavero. Mox Trypho re- qui Ebionilarum more gentiles circumcidi et legis
sumens quod Justinus dixerat, sibi videri salvum præceptis astringi vellent.
fore illum , quisquis legem custodiendo ita affectus XXIV . Tandem ut inculcet amplius quæ de isto
esset , ut eos non criminarelur, qui illain omille- capile hactenus staluerat , iterum subjungit :
rent, rogavil, num essent ex nobis qui tales sal- Τους δε πειθομένους αυτούς επί την έννομον πολι .
vandos negarent . Justinus ad hec, Sunt, ait, mi Try- τείαν, μετά του φυλάσσσειν την εις τον Χριστόν του
plho : Εισιν, ώ Τρύφων, και μηδε κοινωνείν ομιλίας ή Θεού ομολογίαν, και σωθήσεσθαι ίσως υπολαμβάνω.
εστίας τοις τοιούτοις τολμώντες · οίς εγώ ού συναι- Cæterum illos , qui sic illis obsequuntur , ut ex legis
νός είμι • αλλ' εάν ούτοι διά το ασθενές της γνώμης, præscriplo vitæ rationem instituentes , Christi nihilo
και τα όσα δύνανται νύν εκ των Μωσέως, και διά το minus confessionem simul conservent, hos salutem
σκληροκάρδιον του λαού νοούμεν διατετάχθαι, μετά adepturos existimo .. A qua nempe eos excidere pu
του επί τούτον τον Χριστόν ελπίζειν , και τας αιω- lat, qui, cum Christum agnoverint, confessique 1
νίους και φύσει δικαιοπραξίας και ευσεβείας φυλάσ- sint , qualicunque demum ex causa ad legem Mo
σειν βούλωνται , και αιρώνται συζήν τους Χριστια- saicam , hunc esse Cliristum abnegardles,, descive
νοίς και πιστοίς, ως προσείπον , μή πείθοντες αυτούς rint, nisi eos ante mortem pæniteat. Mox declarat
μήτε περιτέμνεσθαι, μήτε σαββατίζειν, μήτε άλλα Judæos, quamlibet ex Abraham semine prognali
όσα τοιαύτά έστι τηρείν, και προσλαμβάνεσθαι , και sint, ac secundum legis præcepta vilam agant,
κοινωνείν, απάντων ως ομοσπλάγχνοις αδελφούς δείν ælerna salute nunquam potituros, nisi in Christum
αποφαίνεσθαι. Εάν δε οι από του γένους του υμετέ- credant : Sed illos in primis qui in synagogis suis
ρου , πιστεύειν λέγοντες επί τούτον τον Χριστόν, ώ Christum Dei diris devoverunt, ac devovent : xa!
Τρύφoν, έλεγον, εκ παντός κατά τον διά Μωϋσέως μάλιστα τους εν ταις συναγωγαίς καταναθεμα
διαταχθέντα νόμον αναγκάζωσι ζήν τούς εξ εθνών τίσαντας και καταναθεματίζοντας επ' αυτόν τον
(a) Hieron . in cap. u Isaiæ.

VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 430
421
Xpostóy. Quibus verbis significat etiam maledicta Christi moriem antiquata suppressaque fuisse fire
que, llieronymo et Epiphanio lestibus, Judæi ter missimis argumentis adversus Tryphonem Judaeum
in die, ut in Dominum Jesum, ila et in Christianos evicerat . Ceterum Hieronymus Ebionilarum socios
ac præsertim Nazarenos in synagogis suis pronun- refutat , qui Judæis tantum, et de stirpe Israelitici
liabant. Hæc porro Justinus effatus est in dialogo , generis, hæc custodienda decernunt (a) : ubi, ni ſal
postquam præcepta ac cæremonias veteris legis per lor, Nazarenos significat.
ΒΙΟ Σ
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ
ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΠΑΡΑ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ .
VITA
S. P. N. JOANNIS DAMASCENI
A JOANNE PATRIARCHA HIEROSOLYMITANO CONSCRIPTA .
Α'. Τους τετηρήκασι το κατ' εικόνα άρρύπωτον και 1. Virorum sanctorum gesta posteris commen
και αδιαλώβητον, διηρθρωμένον τε, και ως αρχήθεν danda, maxime doctorum Ecclesia . In more
ευ εχον, ή και διαχυθεν πολλάκις , ή ρυπωθεν ανα- hominum positum est, ut iis qui Dei imaginem ab
καλεσαμένοις , εις τιμήν ποιείσθαι ειώθασιν οι άν- omni labe et macula puram tenuerunt, seu in ,
θρωποι τα θεία τούτων μορφώματα . "Όσοι δε φιλοτι- primigenia integritate et elegantia eam conserva
μώτερον το σέβας ενδείκνυνται , και η χειρ αυτούς
. runt, seni cum oblitterala esset , el sordibus con
συν τω πλουτεΐν μεγαλοπρεπής περιφανεστέραις spurcata , eamdem instauravere ,, divinas ipsorum
taiş ühaus xéxental xal lap pais, xal taútais tous effigies, honoris causa , conficiant. Quin etiam qui
τούτων χαρακτήρας εντυπούσι , μείζω την τιμήν augustioris cujusdam cultus amantes videri ge
NOTÆ .
• Παρά Ιωάννου αρχιεπισκόπου Ιεροσολύμων». solymilani, de ipso omnia ηuala dixerint : quare ab
Joannes isle Hierosolymorum patriarcha dudum ab ipsis metuens , scriptoque ipsis obsignato, cathedram
obitu sancti Joannis Damasceni vixisse se signifi- reliquil. Verum nec isium Joanneni Damasceni Vitie
cat, ubi scribit, æquum non fuisse tanii viri vilam , fuisse scriptorem putu . Nam qui Joannis Dama
rustico more, imo lingua el lilleris Arabicis utcun- sceni vitam conlexuit, ea se æiate vixisse innuit,
que conscriptam negligere. Nec proinde censendus qua Iconoclaslarum ſuror penilus exstinclus
idem est, ac Joannes ille IV , qui Leonem Isaurum B erat : Theophilus vero imperaior, imaginum sa
et Iconoclastas anathemate ſeriit, et quicum noster crarım perpetuus hostis fuit, et sanctissimos viros ,
amicitia conjunctissimus ſuit. Nam in Epistola ad qui eas defenderent , acerbissimis suppliciis et
Jordanem Archimandritam de hymno " Irisagio, exsiliis exagitavit, Quamobrem Vilam Joannis Da
Damascenus Joannis ejnsdem uti jam deſuncti, inasceni, ceu genuino auctori , ascribendam censeo
quique adeo defendere se non valeret, meminit. Joanni illi patriarchæ Hierosolymitano, qui , ul
Joanni quarto Joannem alterum successisse fingere Joannes Scylitzes Curopalates narrat , postremis
quispiam possit, eo quod epistola ad Constanti- Nicephori Phocæ temporibus vivus a Saracenis
num Caballinum seu Copronymum , quze Joannis combustus est, cum illi putarent monilis ejus fore,
Damasceni nomen præfert, in quibusdam codicibus ut Nicephorus, occupala Antiochia et Syria, ipsos
manu exaratis , Joanni patriarchæ llierosolymitano tandem invaderet. Clerum hæc quam præ mani
tribuatur : verum suo loco ostendimus epistolam bus teneo de Vila Joannis Damasceni narratio,
hanc scriptam fuisse, cum , vel 'Theodorus, vel quamlibet oratoria arte paraphrastico more enar
Elias, Ecclesiam Hierosolymitanamn regerel. Euly- rala sit a . Constantino Acropolita , mullis tamen
chius Alexandrinus, t . II, p. 441 , scribit, anno nævis laborare mibi videlur, quos in istis adnota
septimo Chaliſatus Almotasemi , imperante Græcis lionibus meis ostendere el castigare non dubi
Theophilo, constitulum esse Joannem patriarcham labo ,
llierosolymitanum , contra quem assurgentes Hiero .
131 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 432
stiunt , liorum manus opulenta in magnificentiam A εντεύθεν αφοσιούσθαι τοις αγίοις οιόμενοι . Ε! ουν
proclisis,, priestantiores laterias allilbet,, in qui- περί την εκείνων μορφήν ούτω το λαμπρόν έτι -
bus illorum insculpant imagines, cum se majore σπεύδουσι , τί άρα δέον περί της ιστορίας αυτούς
erga viros sancios honore hoc modo defungi arbi- των πράξεων ήμελημένους εάν τους λόγους και
Irentur.. Quando itaque illi in eorum formis expri- ακαλλείς ; Ούμενούν. Τούς γάρ αγροικοτέροις συγ
mendis ita se magnificos et splendidos praebent,, γνώμη, ως έχoυσι, σχεδιάζουσι λόγους τάς πράξεις
nunquid equum fuerit,, ut in narrandis rebus quas εξιστορούντας των ευαρεστησάντων Χριστώ : οίς δε
gesserunt, incultos omnique ornalu vacuos sermo- λόγος το σπουδαζόμενον γέγονεν , ου συγγνωστέον,
nes relinquamus ? Nequaquam sane. Rusticiores βίους αγίων παρεωραμένοις έσχεδιασμένους ως
siquidem venia digni sunt,, cum pro ea qua pollent έτυχε , και μάλλον ανδρών τοιούτων , οίς πνοή και
facultale, rudi stylo recilant res gestas corum qui ζωή το λόγους επαγρυπνείν εχρημάτισε , και λόγω
Christo placuere : jis vero qui eloquentiae studium καθηραμένοις , τον νούν μεν εξ αγνοίας και λήθης .
suun dederunt minime condonandum erit , ubi 10- την δε ψυχήν εξ εμπαθούς απάσης κινήσεως. Και
multuaria utcunque opera sanctorum vitas con- παρ' ών κατακεκοσμηται το περίγειον , και άπας
scripserint,, ac presertim virorum quorum spiritus B, διαπεφώτισται νούς, λόγοις, εις ους εκείνοι επόνη
hic el vita fuit, ut literis incumberent, subindeque, της θύραθεν σοφίας και το χαρίεν μόνον έχου
cum mentem ab ignorantia et oblivione, tum ani . σιν, αλλά και το του παρακλήτου φώς δαψιλές απο
mum ab omni lurbulenlo molu expurgarent ; illo- πέμπουσιν.
rum , inquam , virorum , a quibus terrarum orbis honeslalus est , ct quorum libri mentes omnium
collustrarunt, non nuda extraneæ (11) sapientiæ elegantia, sed et jam Paracleti lumen copiose affatim
emillendo.
II. Joannes Damascenus inter primos Ecclesiæ do- Β' . Τούτων είς και των εν πρώτοις τεταγμένων
clorcs censendus. Floruil cum hæresis Iconoclasta- έστιν ο πολύς Ιωάννης 5, ώ το επώνυμον εκ της
sum emergeret. Leo Isauricus hæresis auctor. πατρίδος της Δαμασκού πόλεως επισυνάπται περι
Unus corum ct quidem inter primos censendus est φανώς. Ούτος γάρ ουκ ελάσσων φωστήρ του εκκλη
magnus el inclylus Joannes, qui a Damasco patre σιαστικού στερεώματος εχρημάτισεν , αλλά και
suo cognomentum habuit. Is enim Inaud exiguum παμμεγας και λαμπρότατος · ουκ εν νυκτί φαίνων
Ecclesiæ firmamenti sidus exstitii , sei masimum μόνον αιρέσεως διεσκεδασμένης απανταχού , αλλά
plane et fulgentissimum , ut quod non modo luxe- και λύων πάσαν νύκτα κακόδοξον , ταϊς των λόγων
rit , quando bæresis ubique passim tenebras spar- επιτολαίς. Νυξ μεν γαρ διασκέδαστο (1) πανταχού
gebat, verum et omnem perversæ doctrinæ noctem της οικουμένης , αμαυρoύσα τους λαμπρούς χαρα
Tuctilurationum suarum enicante claritate dispule- κτήρας των σεβασμίων εικόνων , και βαθεία ήν ή
C
rit. Nam nox quidem universo orbi insederal, qua σκοτόμαινα : ο δε ταύτην διαχέων τε και ποιούμενος,
preclare venerandarum imaginum figure obscura- ουχ οκαι τυχών ετύγχανεν άνθρωπος , ίνα και παρά
bantur, profundaque prorsus caligo eral : ille vero μέρος της οικουμένης διασπείρη το κακόν , αλλ '
qui eam efundebat , operabaturque , Ποιι de vulgo ανήρ εκείνος εν χειρί κατέχων , ίνα ούτως είπω ,
quispiam homo eral , qui in aliqua parle malum της οικουμένης τα πέρατα, διά τό τήν σκηπτρουχίαν
sereret, sed qui suis, ut ita loquar, manibus, or- επέχειν της των Ρωμαίων άρχής. 'Εντεύθεν και
bis terrarum fines capicbat : quippe qui icneret πολύς ήν ο πνέων πανταχού ., και βία πολλή τα
sceptrum imperii Romani. Quo fiebat, ul quoquo σεβάσμια καθαιρούμενος εκτυπώματα , και των
versum spirans , cum ingenti impelu venerandas σεβομένων αυτά , ούς μεν κατάβρωμα εποιήσατο και
imagines deturbaret, eorum a quibus ille coleren- λεοντώνυμός τε και λεοντόγνωμος , ώς λέων αρπά
lur, alios quidem , ut eral nomine atque animi in- ζων και ωρυόμενος , oύς δε των ορθοδόξων , άλλον
«ductione Leo,, sicut leo rapiens et rugiens devo .. αλλαχοσε διέσπειρε το βρυχήματι , και υπογαίου ;
rarel, alios vero qui rectæ fidei tenaces essent, alio μυχούς ανέπεισε κρύπτεσθαι. Και πολλοί λέoυσι
arque alio dispergerel compelleretque in sublerra- συνοικείν και δράκουσιν ήρετίσαντο , ή την συν
neis recessibus occullari . Aç multi quidem cum D αυλίαν ποιείσθαι μετ' εκείνου και των εκείνου
Ionilus et draconibus, quam cum ipso ejusque θεραπευτών · άλλοι το φόβο εις τα μακράν της
ministris commorari malucrunt : alii aulem quo οικουμένης απέτρεχον τέρματα • λέων γάρ έρευξεται
.
VARIA LECTIONES .
* Edit. την χάριν μόνην . 5 R. ών είς.
NOTÆ .
(4) Νύξ μέν γάρ διεσκέδαστο, κ. τ. ε. Ε ιοιο juniore Nostrum claruisse somniarunt ; quem ta
islo 'capile, uil ex aliis monumentis quæ congessit men alii emendari posse pularunt, si Theodosius
Allatius in opere De Joanne Damasceno, prolligalur III Leonis Isauri decessor intelligerelut.
error eorum , qui sub Theodosio seu seniore, seu
431
VITA S. JOANNIS DAMASCENI.
και τις ου φοβηθήσεται , και αυτού απέφευγον ως A perculsi timore erant , ad remotiores orbis terre
433
fines contenderunt (leo enim rugiet, et quis non
pavebit ' ?) atque ab co tanquam a facie colubri
εκ προσώπου όφεως .
fugeru
proIII. nt
Γ '. Ο δε χαριτώνυμος ούτος ανήρ και πλήρης Joanni. s nomen Hebraice GRATIA Dei exprimi
πνευματικής χάριτος , το θυμό ζέσας κατά μόνου tur. Vita sancii Joannis Dumasceni arabice primum
του όφεως • ίνα και ζήλος είη και αρετή ο θυμός : scripta . At vero vir isle, spirituali , cujus no
ου την Θράκην τότε οικών , εις Σαυρομάτας απ- men gerebat, gratia perfusus , cum adversus ser
έτρεχεν , ουδ ' εκ Βυζαντος (2) εις Ηρακλείους στή- pentem solum ira efervesceret,, ita ut irascendi
λας απέφευγεν , ούτε μήν εξ ανακτόρων εις ερήμους aff eclus mi i m
in ani bon sludiu et virtut evasis em
2
διέβαινε διά τον του λέοντος βρυχηθμόν , αλλ ' εν set , non e Thracia quam ipse tunc lemporis inco
Δαμασκώ το πρότερον •, έν Παλαιστίνη δε ύστερον Ieret , ad Sarmalas aufugit ;; non Byzantio ad colu
ποιούμενος τας διατριβάς , και εν ερήμω τόπο mnas, Herculeas tutandæ salutis causa se præri
ασκούμενος , αντεπαλαμάτο προς τον Λέοντα γεν- puit ;; non denique propter rugitum Leonis et
ex aula
ναιότατα , και την καρδίαν εκείνου εκ τηλικούτου in solitudinem concessit : sed , cum Damasci pri.
διαστήματος λόγοις χαλκευθείσι τω του παρακλήτου B mum, lum deinde in Palæstina degeret, atque in
πυρί και στομωθείσι το ζωηρό ύδατι , ώς τρι- solitudine monasticam vitam ageret, adversus Leo
λόγχοις δόρασιν , ο έμός διέπειρε τρισαριστεύς . Αλλά nem strenue admodum depugnavit. Quanquam
ταύτα μεν εν τα καθήκοντα τόπο λαμπρότερον και enim ingenti locorum intervallo ler fortis hic meus
λόγος εμπλατυνεί. Τούτου τοίνυν τον βίον, ώς έτυχεν , athleta ab illo distabat, libris tamen igne Paracleli
έσχεδιασμένον αγροίκιστί , παρορατέον , και μάλλον fabricatis , et vitali unda leimperatis , obduratisque ,
μόνον διαλέκτη και γράμμασι τοις 'Αραβικούς και veluti triplici lancea cor ejus transfodit 1. Verum
ούμενούν. Διό διηγητέον οΐας ρίζης ευγενούς και ευ- hæc suo loco luculentius oratio declarabit . An
θαλέστατος βλαστος ανατέθηλε, και οία πατρίς αυτόν igitur in ren, nóstram erit tanti viri vitam rust:
cano more , imo lingua et litteris Arabicis con
ser iplam , idcirco contemplim negligere ? Non profecto . Quocirca enarrandum modo est, cx qua
αναδούναι αυχεί .
qu que nobili radice florentissimum hoc germen prodierit, quæ patria tellus illud se prolulisse glo
am
Δ'. Δαμασκός πόλις αύτη εστίν » ως γάρ επί IV . Damascus . Ea ipsa est Damascus civitas .
Παύtur
rie λου. μέγα φρονεί , πρώτη τον ουρανοδρόμος Nam [111] quemadmodum ipsa Paulo magnifice
ιδούσα μεταθέμενον την δυσσέβειαν , και αντί μισο- effertur , quod nempe prima coelipetam illum vi
χρίστου γεγονότα φιλόχριστον , ούτω καπί τω ανδρί , derit ,, cum impietalem ille abjecisset,, et
el ex Christi
τούτο αγερωχει κόσμιόν τι και σεμνόν , ουκ εξ ετέ- C inimico amicus Christi factus esset , sic ob hunc
9
ρωθεν ήκοντι , ουδ' εξ ετέρας θρησκείας μεταθεμένα quoque virum honeste et graviler intuinescit ; non
εις την ορθότομον , αλλ' ώς αυτή τούτον προενεγ- quasi is aliunde venerit , aut ex altera religione
κούσα ριζόθεν , και μαιεύσασα πλέον τα προς ευσέ- quapiam ad rectam transierit , sed quoniam illum
βειαν , ή την σωματικήν ύπαρξιν , και τους λόγους ex prima radice protulit , et pietate magis , quam
εκθρέψασα , μέγα κομπάζει επί των οικείω βλαστώ . editione corporis emisit in lucem , docendoque
Βρενθύεται τε και γέγηθε πλέον επ ' αυτώ , η εφ' nutrivit , ob hoc germen suum admoduin gloriatur
οις άλλοις έχει λαμπρούς πρός περιφάνειαν , κάν
9
el gestit , et majorem ex eo voluptatem percipit ,
ωρών εύκρασίας έρείς , κάν υδάτων γλυκέων και 9 quam ex aliis ornamentis quæ splendorem ipsi
διειδών επιρροίας , ους πολλούς κατακλύζεται . Ού conciliant , sive temperaturam anni dixeris , sive
καρπών ευγενών δαψίλεια την πόλιν ταύτην επαίρει prelulcium pellucidarumque aquarum fluenta plu
και ανυψού , ώς το εκ ταύτης αναθηλήσαι το καλόν rima quibus irrigatur . Quin nec optimorum fru
τουτο δένδρον και ευγενές , το παρά τας διεξόδους cluum copia huicce urbi tanlum claritatis adjicil ,
* Amos 111 , 8. • II Reg . suni, 14 .

VARIÆ LECTIONES .
• Edit. το δεύτερον ,
NOTÆ
( 2 ) Ουδ' εκ Βύζαντος , κ. τ. ε. Contraria Liec . ur appellatus : quo vocabulo et ipsius parentes
Mans
sunt illis quæ refert auctor sermonis De philoco- appellabantur. Damasci, utpote quæ Arabiæ con
sinis , quem mox subjiciemus, ubi ait, Joannem termina erat, et Chalipbarum Mohammedanorum
nostrum Constantinopolitanum fuisse , et patria sedes, lingua Arabica familiaris a prisca ætate fuil.
pulsum , Damascum secessisse . Hunc Damasci na- Ex eadem gente Mansurorum fuerunt patriarchæ
ium evincit cognomen Arabicum Mansur, quod duo, Sergius et Elias , quorum primus sul Theo
ejus progenitoribus ac loli familiæ proprium (uit, philo imperatore, alter sub Basilio Macedone, Hie
FA TETELKOV Ďvoua, inquit Theophanes. Et Synaxa- rosolymitanæ Ecclesiæ præfuerunt, ut fert Euly
rium Basilii in codice Sirletano , B. Joannes, ante chii Alexandrini Chronologia .
435 VITA S. JOANNIS DAMASCENI . 436
quantum φuod pulchra Liec et nobilis arbor, ex Α των υδάτων εκτραφέν, και τους καρπούς αποδεδωκός
ipsa nata sit , quæ secus decursus aquaruin enu- του πνεύματος κατά καιρον, ού οι καρποί , διά παν
lrila , fructus spiritus edidit in tempore suo : ; τος νεαροί τινές εισι παρ' ημίν, και ωραίοι του
quorum aliqui perpetuo recentes sunt apud nos, ιδείν, και γλυκείς εις το γεύσασθαι, και τους άπτο
tamque aspectui pulchri, quam gustui suaves, ac μένους και γευομένους ουκ ευφραίνουσι μόνον, αλλά
demum ejusmodi, ut illos a quibus tanguntur de- ôn xal Telalvouol te xal aŭEOUSL TÕy ėshlovta , xal
libanturque , non modo elliciant voluplale, sed εις άνδρα τέλειον τον εν πνεύματι ανάγουσι και
cdentem in primis saginent et augeant, inque virum τελειούσιν . Ούτω δεδόξασται και η πόλις Δαμασκός
perfectum spiritu provehendo cunctis dotibus con- επί τούτω αυτής τη γεννήματι , ή επί τοις άλλοις
summalum reddant. Ad hunc itaque modum Dama- άπασιν, οίς πεπλούτηκεν αγαθούς και τερπνοίς. Αύτη
scus civitas ob istum partum suum majore gloria μεν η ενεγκαμένη τον άνδρα τούτον.
præstat, quam ob alia bona quibus affatim abundat. llæc ilaque civitas est, quæ virum istum
tulit .
V. Joannis parentes religiosi. Progenitores Ε' . Πρόγονοι δ' ευσεβείς (3) , και μόνοι τετηρη
vero ipse habuit viros religiosos, quique pietatis κότες της της ευσεβείας άνθης και την οσμήν της
Πorem et Christianae scientie fragrantiamin medio B του Χριστού γνώσεως εν μέσω των ακανθών. Ούτοι
spinarum soli conservavere. Nam hi soli nomen γάρ και μόνοι διεσώσαντο την χριστεπώνυμον κλή
Christianum uti præclaram quamdam , nec ulla vi σιν , ώς κλήρον λαμπρόν τε και αναφαίρετον, μηδέν
extorquendam haereditatem retinuerunt,, ut,, ex quo λυμητάμενοι το ορθόδοξον,, αφ'Q ούπερ οι της ""Αγαρ
; Psal . 1 , 3.
NOTÆ ,
(3) Πρόγονοι δ' ευσεβείς . Αdmodum verisimile Damasci . Theophanes ad annum 25 Heraclii , Ba
est , Joannis Damasceni parentem fuisse Sergium anem ait una cum Theodoro sacellario legaluin ab
illuin adv coŬ Mavroup, ilansuri, cujus Theophia- imperatore , ut auxilio Damascenis essent : Arabes ,
ncs meminit ad annum 6 Justiniani Rhinolieti. commisso prope Emessam prælio, die 23 Julii
lic vir fuit Χριστιανικώτατος , Christiane religionis feria tertia, sacellarii copias fudisse : tum cæleras
aruntissimus, inquit ille auctor , yevixos hoyo- quibus Baanes præerat, sprelim habilo lleraclio,
,
Oians , quæstor generalis principis Saracenorum , ducem suum Baanem imperatorem renuntiasse ;
2.2. lizy % !Wuévos tò auto 'Ab.unisy, el Abime- a quo subinde a Saracenis non multo post superalo ,
leco (emenda Abdolmeleco) Chalifa familiarissimu.s. expugnalam Damascum esse.. Elmakinus' vero, )
Ila ut ab eo obtinuerit, ne Gethsemianicæ ecclesiæ perinde atque Eutychius , refert Mahanem seu
columnæ in delubrum Mecchanum asportarentur. Baanem præfectum exercitus Romani a Mansuro
Ante Sergium vero , Mansur alter inter Damascenæ pecunias expetiisse , quo adversus Arabes conlen
urbis Christianos celebris ſuit, eo tempore quo ea deret ; negasseMansurum ullas esse Damasci opes,
civitas capta est a Saracenis . Hunc quidem per- nec adversus hostes Lanto opus esse exercitu : 1
duellionis reum Eutychius Alexandrinus (Annal. II tandem quas colligere potuit, Mahani noclu delu
pag. 274) peragit , aitque eum , quod non ita pri- Jissc cum Damascenorum turma, qui cum tubas
dein ab Heraclio male multalus esset, illata inju- el lympana pulsarent, in causa fuerunt ut Romani,
riæ memorem , Christiani nominis hostibus urbem auditostrepitu visisque procul lucernis , versi sini
prodidisse, et idcirco a Patribuis et episcopis uni- in fugam , existimantes eos esse Arabes : quam
versi orbis subjectum fuisse analbemaii. Undenam obrem Mansurum , cuin nulla spes auxilii super
hæc Alexandrinus annalista hauseril , non satis esset , de tradenda urbe Saracenis pacium esse .
liquet. Hujus criminationis auctores explodere Hoc quidem lotum mala fraude gesluni a Mansuro
videtur Constantinus Acropolita in oratione sua Eutychius afirmat : quod vero Elmakinus sub
landaioria S. Joannis Damasceni, ubi ait : Mn jungit, Mansurum colleclis Romanarum copiarum
γάρ δή δεξώμεθα τινας, ετεροία περί αυτών ισ- reliquiis , eas duxisse Antiochiam ad Heraclium ,
τoρηκότας , απερισκέπτως ομαι τα κατ ' αυτούς satis superque suadet insontem Suisse Mansurum ,
ακηκοότας , και τα της αληθείας , και των αγίων D et ad extremum usque lidem servasse Heraclio .
προγόνων μή διηκριβη κότας : και γάρ αληθώς E contrario Eutychius ipse, ut et Elmakinus, ira
άγιοι, μέσον ασεβών ειλικρινή την πίστιν τηρήσαν- dit, Mahanem cum reverti ad imperalorem verere.
τες , των αγίων τε φωτοσπόρων του αγιωτάτου lur , ad montem Sinai profugisse , assumploque
τούδε και θειοτάτου καταψευδομένους άνδρός , και Anastasii nomine , monasticam vilam proſessum
οίον υπέρ αυτού τους εξ ών προελήλυθε στηλι- esse. Addit eum scripsisse explanationem psalmi
Tsjovtas . Nec enim recipiendos pulamus eos , qui sexli ; eam utique quam Græce et Laline Combe
diversa quædam de ipsis (progenitoribus Joannis) fisius edidit , i. I Auctarii Bibl . PP . Nam ejus
narrarunt, eo quod res eorum absque examine audi- auctor agnoscit se vixisse sub imperatore Moule
verint, ut exislimo, neque de exquirenda accuralin ritio, επί της ημετέρας γενεάς επί Μαυριτίου . Εx
veritate, et quinam sancti illi progenitores essent, his candem omnibus ulterius infertur quam in
admodum solliciti fuerint (sancti namque el ex san- sulse anonymus nescio quis , scriptor Vilæ sancti
clis prognati credi debent , qui in medio impiorum Cosmæ Melodi, patrem Joannis nostri Damasceri
consiiluli, fidem intemeralam serrare poluerint) Mohammedicæ secla ad obitum usque addictum
sanclissimo ef divinissimo viro calumniam plane vixisse , adeoque Leonem Allatium perperam nos
impingunt, et veluti ex ipsius odio illos, a quibus in dissertatione de Joanne Damasceno ei ejus ope
processil , suyillant. Ubi hæreticos innuit horum ribus, ad hunc fabulatorem ablegare , ad expiscan
mendaciorum architectos fuisse. Sed purgari am · das vilä Damascenicircumstantias,quas patriarcha -
plius Mansur polest , adiluetis in medium quæ Hierosolymitanus ignoraveril.
Theophanes et Elmakiaus narrani de expugnatione
437
της πόλεως κατεκράτησαν. "Ενθεν τοι ή αρετή αυτούς A tempore Agaris nepotes urbem ceperunt , ortho
επισήμους πεποίηκεν εν μέσοις τοις ασεβέσιν , ώς doxam fidem nullo prorsus modo labefactarint .
αιδουμένων αυτήν και των πολεμίων αυτών · η Quo etiam factum est, ut inter medias impiorum
μάλλον, ως Δανιήλ εδόξασε Θεός παρά τοις 'Ασσυ- catervas virtus eos insignes reddiderit , vel ipsismet
ρίοις , δι' ήν ευσέβειαν ανεδείξατο , και Ιωσήφ εν fidelibus eam venerantibus : seu potius (IV) , quem
Αίγυπτο , επιτρόπους και κυρίους εν αλλοτρίους admodum Danieleim apud Assyrios propter edita
και εχθρούς τους αιχμαλώτους καταστησάμενος . pietatis specimina ,, et apud Egyptios Joseplium
οραςΣαρα- Deus illustravit , adeo ut eos , tametsi caplivi
Ούτω κανταύ
γμάτων καθίστησιν του Ιωάννοενυ αυτοίς
θα τουςεπιτρόπους προπάττοϊς πρα erant in terra extranea el hostili , moderatores
κηνοίς · και κρατούσι κάνταύθα οι ευσεβείς και αιχμά- dominosque constituerit; sic quoque Joannis ma
λωτοι των αιχμαλωτισάντων αυτούς ασεβών. Ώ "Ω jores negotiorum publicorum administratores inter
θαυμασιών Θεού μεγάλων, και τεραστίων των εξαι- Saracenos ipsos præfecerit , atque illic etiam pii
σίων ! Ουδέν αρετής υψηλότερον • ουδέν ευσεβείας captivi implis ,, in quorum potestalein venerant,,
εστί τιμιώτερον , ή μετεωρότερον . Ως γάρ σημαία imperilarint. Ο ingentia Dei miracula , stupendaque
επί βουνού, μάλλον δ' ώς λύχνος εν νυκτί , και ώσπερ prodigia ! Nihil profecto virlule sublimius, nihil
σπέρμα το Ισραήλ, και οίον σπινθήρ εν σποδιά , B pietate praestantius est et excelsius . Νam quasi
το των προπατόρων γένος του Ιωάννου εν Δαμασκώ vexillum super collemº, aut polius veluti lucerna
in nocle ',el quasi semen in Israel, et sicut scintilla
λαμπρόν τούτον προ
ενέγκη δε τον
πυρσον• ,, ο ίνα
καταλέλειπτα: φωτίση πάντα τα πέρατα. in cinere 8, sic majorum Joannis genus relictuni
Damasci fuit, ut præclaram hanc facem proferret,
Τοιούτοι μεν τώ ευφημουμένο υπήρξαν οι προπά quæ cunctis terræ finibus præluceret . Atqui
τοφες .
ejusmodi fuere majorcs illius quem laudandum
suscepimus.
VI . Patrem habuit virlulis sludiusum . - C
At ipse
G'. Ο πατήρ δε, ώς ρίζης αγαθής τοιαύτης ανα
δοθείς, επ' ευσεβεία και ταϊς άλλαις αρεταίς τους pater, ut qui esset ex tam bona radice propagatus,
τεχόντας υπερβάλλεσθαι φιλονεικών , μείζω την cum pietate cælerisque virtutibus parentes anlecellere
θεοφιλίαν 1 επεδείξατο. "Εδει γάρ τώ ούτω λαμπρό contenderet, impensiorem quoque Dei dilectionen
και εις άκραν αρετής περιωπήν πεφθακέ μέλ- præ se lulit . Et
ναι sane consentaneum erat, ul viro
λοντι, τον προσεχέστερον της γενέσεως αίτιον , περι- tam claro, quique ad summum virlutis fastigium
φανέστερον των προ αυτού και γενέσθαι , ίν ' ώσπερ οC perventurus esset , is propinquior vile auctorobtiri
εκ της καθ' ειρμόν προβάσεως , ή προς το ύψος geret, qui majores quoque suos claritate anteiret,
αναδρομή γένηται κατά λόγον εύτακτον , ώς δοξαι quod velut continualo quodam progressu, recta et
παρά της θείας προνοίας άνωθεν οικονομείσθαι τα composila ralione strueretur in allum ascensus :
κατά τον μέγαν τούτον και μεγαλώνυμον , οίον άρα ita plane ut præclari hujus et illustris viri res di.
συμβέβηκε κάτι και του Βαπτιστού Ιωάννου . Επει vina olim providentia gubernari baud aliter vide
γάρ μείζων των προ τούτου προφητών αναλάμψειν rentur,, atque in Joanne Baptista contigit.. Νain,
Nam
έμελλε , και πάσης ιερωσύνης επέκεινα ενεργήσαι φuia futurum erat ut cunctis retro prophetis major
μυστήριον , το του Δεσπότου μου βάπτισμα υπό της eluceret, et mysterium omni sacerdotali munere
τρονοίας προωκονήμητο , ουκ εκ των τυχόντων προ- praestantius perageret , Domini nempe baptismum ;;
βήσεσθαι , εκ ιερατικής δε φύλης , και προφήτης idcirco a divina Providentia procuratum erat, ne de
είναι τον φύσαντα . Ούτω γούν κανταύθα , και του vulgi ordine, sed e sacerdotali prodiret tribu, et
Ιωάννου πατήρ , ανήρ υπό της προνοίας τάττεται parentem prophetam haberet : pari modo divinitus
τα μάλιστα ευσεβής και φιλάνθρωπος . Διοικητής quoque provisum est ut Joannis pater, vir cum pri
γάρ των δημοσίων πραγμάτων των ανά την χώραν mis pius et humanissimus exsisteret. Cum enim
πάσαν καταστάς διά το περιον αυτή της τε αρετής D publicorum negotiorum cure et administrationi
και της άλλης του βίου περιφανείας , και εφ' οίς prefectus esset , tum propter eximiam virtutein
7
εκόμα πλούτη συχνώ , ουκ εις κώμους , και μεθας , suam , tum ob reliquum vitæ splendorem , divitiis
και δαπάνας άκαιρους έχρητο τοίς χρήμασιν , αλλ' quibus florebat plurimum, non ad contessaliones
όσον ένα χρυσό ήν αυτώ και ύλαις ετέραις ράστα perpotationesque et inanes expensas abulebatur,
κινουμέναις , ώνιον εποιείτο των εις αιχμαλωσίαν , sed quidquid in auro aliisve bonis mobilibus facul
αγομένων Χριστιανών : ήν δε άλλην είχε κτησιν talum baberet , id totum in Christianorum captivo
ακίνητον 1 : πλείστη δε τούτω ετύγχανεν κατά την
.
rum redemptionem et pretium impendebat : im
.
mobilia vero bona , quæ per omnem Judæam et
Ιουδαίαν και Παλαιστίνην · είς ανάπαυσιν εδίδου,
• Dan, II, 48 . 5 Gen. XLI , 41 . 6 Isa . XSΣ , 17 . 7 Proν , ΧΧΧΙ , 18. * Isa . 1 , 31 . * Eccli . XLII , 28,
VARJE LECTIONES .
4 R. ευσεβούντες. € καταλέλοιπεν . R. θεοφίλειαν. 6 Elit . R , προ του . + R. περί . i

Edit. κινη
vy : at Basil. ililerpr. possessiones aliæ immobiles.
439 VITA S. JOANNIS DAMASCENI.
440
Palestinam multa possidebar , Inec redemptis Chri- A και την του βίου αυτάρκειαν τοϊς , όσοι των εξων η
stianis qui jis locis sedem sibi delegissent, ad re- μένων Χριστιανών , την εν εκείνους τους τόπους
quiem et sufficiens vite subsidium elargiebatur, προήρηντο κατοίκησιν , τους δ' άλλους , ελευθέρω
cum aliis sub cælo libero, et pede soluto , quocun • φωτί και ποδι, όπη βούλoιντο, συνεχώρει πορεύεσθαι .
que luberet proficisci permittebat. Ea erat hujus Τοιαύτη του ανδρός και φιλάνθρωπος αρετή . Πολλά
viri virlus et humanitas. Sic enim mulla habuit γάρ έχων , ώς μηδέν έχων ετύγχανε , νύκτωρ και
Janquam qui possideret nihil, sed suas opes Deo μεθ' ημέραν τα προσόντα Θεώ αποκτώμενος.
noctu diuque rependeret .
VII. Joannes nascitur el baptizatur . Ejus educatio. Ζ' . Ούτως έχων , ου φιλοξενίας, ώς 'Αβραάμ, αλλά
- - Ηic talis cum esset,, non hospitalitatis ,, ut Abra- φιλανθρωπίας λαμβάνει μισθόν , τόκον θαυμαστών,
ham , sed humanitatis mercedem accepit , admiran- εί και μη εξ επαγγελίας , αλλά θείας προγνώσεως
>
dam utique prolem , sinon ex promissione, cerle ex και προορίσεως. Προέγνω γαρ ο Θεός τον Ιωάννης
precognitione et praefinitione divina . Prenoveral οποίος έσται , και προώρισε τούτον εκ τούδε γενή
siquidem Deus qualis esset Joannes evasurus , σεσθαι του ανδρός , εις μισθών αυτώ , ής φιλανθρω
eumque ex tanto viro procreandum [V ]
[V ] prest ituit;. πίας ποιείν ενείθιστο, εις τους της ελευθερίας αντι
quo nempe pro laumanitate ,, quam in eos qui liber- B1 κληρωσαμένους αιχμαλωσίαν δεινήν. Τίκτεται ούν
tatem cum dura caplivitate commutarant , istud αυτώ παίς ούτος (4 ) ο λαμπρός, και απαλώ τω σώ -
præmii referret. Nascitur itaque ei puer hic egre . ματι έτι, τη διά της πνευματικής μητρός αναγεννή
gius , eudique cum tenero adhuc corpusculo esset, σει , τέκνον φωτός ο πατήρ τον υιόν απεργάζεται ,
ο
per spiritualis matris regenerationem lucis filium πράγμα ποιών, ου τότε ράον, ουδ' εν μέσοις εκείνους
facit : rem exsecutus tunc sane non facilem , et τοις έθνεσιν ευκατατόλμητον τοίς πολλούς. Είτα
quam multi inter medias illas gentes vix ausuri φροντίς τώ πατρί του παιδός , ου κελητίζειν αυτόν
fuissent. Deinceps in eam de puero pater curam μαθείν , ουδε δόρυ κινείν δεξιώς, ουκ εκ τόξου βάλλειν
incubuit, non ut agitare equos condisceret , non οϊστον ευστοχώτατα , ή θηρίοις μάχεσθαι, και συν
dextere hastarn vibrare , non arcu sagitlam colli- αμείβειν την φυσικήν ημερότητα εις θηριώδη ωμό
neando millere , non pugnare cum feris, et nalura- τητα , οία γίνεται τους πολλούς τον θυμόν ταρασσο
lem mansuetudinem in belluinam crudelitatem μένοις συχνώς , και μανιώδες άττουσι , και παρά .
i minulare , ceu multis contingit , qui frequenter ira πληκτον : εφ' οίς ουκ έζητείτο τω του Ιωάννου
perturbantur ,, et furiosum quendam immanenque πατρί Χείρων άλλος τις ορεσίτροφος , μυελούς ελά
in modum exsiliunt ; ad has artes non querebatur C φων εκτρέφειν τον διδασκόμενον , αλλ' ανήρ ανηρευ.
a patre Joannis Chiron aller, in montibus enutritus , νάτο πάσαν παιδείαν εξασκημένος , εν επιστήμη
qui cervorum medullis discipulum aleret : sed vir
investigabatur nulla non eruditione excultus , qui τυγχάνωνκαρδίας
ψυχικής παντοίουόμενος
λόγου εξερευγ , και, λόγους
ίνα καιαγαθούς της
τον αυτού
owni genere doctrinæ et scicntiæ peritus esset , et παΐδα τοιούτοις εκθρέψη τους έδωδίμοις και καρυ
ex animi corde verbum bonum eructaret, ut suum κεύμασι • και την τεράν επιθυμίαν ο Θεός απο
quoque filium talibus cibis et condimentis aleret .
lloc porro tam sanctum desiderium Deus ipsiexple- πληροί Οτα δεανδρί
μενος. τρόπος ζητούνται
το του
, καιτης εύρηταιεύρήσεως
ζητουμένου ο ζητού
vit , et a quærente reperlus est qui quærebatur. τοιοσδί και.
Modus vero quo is quærebatur inventus est, talis
fuit.
Vill. Cosmas senior caplivus Damascum adductus . Η'. Οι εκ Δαμασκού βάρβαροι (5 ), την κατά θά
Sacerdos et monachus erat. Barbari Damasceni λασσαν ποιούμενοι έφοδος ως αυτοίς είθιστο , πολ
facta,, ut assolebant,, excursione ad maris littora, λούς τότε Χριστιανούς ελητσαντο , και καταβάντες
multam Christianorum hominum prædam tulerant,, εις θάλασσαν εν πλoίoις , ήχμαλώτευσαν αιχμαλω
« lescendentesque mare in navibus, captivos pluri- D σίαν πολλήν, και εις την πόλιν αυτών αγαγόμενοι ,
mos adduxerunt, adductosque in urbem , partim ούς μεν τοίς ώνουμένους προέθεντο, ούς δε μαχαίρας
venales emptoribus proponebant , partim gladio είλκον ποιήσασθαι ανάλωμα . Τούτοις και τις συν
rucidados reservabant . Ηorum sortis particeps απεκληρώθη ανήρ σχήμα ήμφιεσμένος μοναδικών ,
VARIÆ LECTIONES.
1 Reg . τών έξωθεν όντων , φui et regionibus aliis adventurant . R. τοιουτοσδί.
NOTÆ.
( 4) Τίκτεται ούν αυτώ ο παίς ούτος . Quo anno
Joannes Damascenus
cos scriberet . Quinimo, paulo post in adnotatio
natus sit, quove anno ob- nibus istis ostendam , euni monasticæ vilce nomen
ierit, obscurum prorsus est, quod vel conjectura dedisse , atque in clerum llierosolymitanum
assequi nullus possit. Cerlum tamen videtur nalum accensitum fuisse, sub primis temporibus Lennis
eum esse ante exilum sæculi septimi. Nam si Vile Isauri imperatoris.
ejus auctori ſides adhibenda est, ante annum 730 , (5 ) οι εκ του Δαμασκού βάρβαροι . Ηoc forte
ea ætate erat , ut publica Saracenorum principis contigit circa an . 699, quo Arabes, Africa suli
negotia administraret , el de Gde adversus hæreti- acta , Mediterraneum mare infestarunt .
εξ Ιταλίας ορμώμενος( 6) , κόσμιος την όψιν , κo- Aet socius fuit vir monachi vestemiudatus, oriundus
σμιώτερος την ψυχήν , και την κλήσιν Κοσμάς (7). ex Italia, venuslus facie , sed venustiori animo,
Και τις σεμνότης αυτού του προσώπω επέπρεπε Cosmas et ipse nomine, in cujus ore gravitas quæ
καταμηνύουσα την εντός κατάστασιν. Τούτου προσ- dam elucebat, quæ interiorem hominis compositio
έπιπτον τοις ποσίν οι έλκόμενοι προς σφαγήν , ελι- nem indicaret. Ad pedes ejus illi se projiciebant qui
πάρουν ίλεων αυτοίς τον Θεόν ποιήσασθαι , και υπέρ trahebantur ad necem : ipsum obsecrabant, ut Deum
ών ήμαρτήκασιν , άφεσιν εύρεϊν το φιλανθρώπων sibi propitiun: redderet, et scelerum veniam enixis
επεύχεσθαι. Οι ούν βάρβαροι τήν τών τεθνηξομένων precibus ab ejus erga homines propensa bonitale
εκείνων δυσωπίαν ορώντες , ήν έποιούντο προς τον ipsis impetraret. Quocirca barbari , observata reve
σεμνοήθη εκείνον , προσιόντες επυνθάνοντο του άν rentia qua sese illi jamjam morituri ad virum tanta
δρός, τίς τε είη την εν τω κόσμω άξίαν, και ποιος morum gravitate ornatum convertebant , ad eum
την περιφάνειαν εν Χριστιανούς. Ο δε απεκρίνατο, accedentes sciscitabantur, quam in mundo dignita
είπών: Ουδενός αξιώματος άλλου των κατά κόσμον 1 , tem gereret, quove inter Christianos honore splen .
ιερατικόν δε χρίσμα περικείμενον κέκτημαι . desceret. Ille vero respondens ait : Nulla quidem
"Αχρειος δέ τίς είμι , μονότροπος , και φιλοσοφίας
1 alia mundana, sacerdotali autem duntaxat dignitale
εξη σκηκώς, ου μόνον την καθ' ημάς και φιλόθεον, Β polleo. Alioqui inutilis quidam monachus sum, qui
αλλ' ήν και οι θύραθεν σοφοί διετάξαντο, ώς δε philosophiæ operam dedi , non nostræ solum , ac
ταύτα έφησε , δακρύων υπεπλήσθη τους οφθαλ- quæ amando Deo vacet, verum et illi quæ externos
μούς. sapientes habet auctores . Hæc ubi pronuntiavit,
obortis lacrymis oculi ejus perfusi sunt.
θ. Ου μακράν δε και του Ιωάννου πατήρ έστηκώς , [ VI] IX. Haud procul inde constiterat Joannis
και ούτως ένδακρυν τον άνδρα έωρακώς , προσήει nostri parens , qui virum illacrymantem contuitus,
παρακαλέσων της συμφοράς, καί φησιν · « "Ινα τί, accessit, tristem ejus casum solaturus : ( Ecquid
ώ άνθρωπε του Θεού , την του κόσμου στέρησιν landem causæ est, homo Dei , inquit, cur tu mundi
προσκλαίεις , ο πάλαι τούτο αποταξάμενος , και jacturam fieas, cui jampridem nuntium remiseris,
νεκρωθείς , ως ορώ εκ του σχήματος ;; » Και ο μο- atque,, ut ex hac veste conjicio,, jamdudum mortuus
ναχός απεκρίνατο του ταύτης της ζωής την στέ . sis ?, Tum vero monachus ; 1 Jacturam hujus vitæ
•
ρησιν αποδύρομαι• εγώ γάρ, ώς είρηκας, τω κόσμω nequaquamlugeo.. Ego siquidem ,, ut modo aliebas,
νενέκρωμαι . Τούτο δε με ανιά, ότι πάσαν μετήειν mortuus sum mundo. Hoc solum moleste fero,
ανθρωπίνην σοφίαν , και την εγκύκλιον προϋπεθέ- C, quod omnem sapientiain humanarum frustra sim
μην ώσπερ θεμέλιον. Τη ρητορική την γλώσσαν “ persecutus,, substructo eis veluti fundamento illo
εξήσκημαι • ταις διαλεκτικαίς μεθόδους και αποδεί- circulo, quem vocant, scientiarum. Rhetorica lin
ξεσι τον λόγον πεπαιδευμαι κ•αι την ηθικήν μετήειν guam exercui ; dialecticis praeceptis demonstratio
όσον ο Σταγειρίτης , και όσην και του 'Αρίστωνος (8) nibusque rationem excolui ; quidquid ad scientiam
παραδέδωκε · τα περί την φυσικής θεωρίαν άπασαν, morum pertinet, seu a Stagirite, seu ab Aristonis
ως ικανών ανθρώπω εντεθεώρηκα αριθμητικής δε filio traditum sit, id accurate pervestigavi ; rerum
τους λόγους με μάθημα • γεωμετρίαν εις άκρον εξ- naturam universam , quantum homini pervium est,
ήσκημαι • αρμολογίας δε μουσικής και αναλογίας inspexi;; arithmetice rationes didici ;; geometriam
ευτάκτους σεμνοπρεπώς κατώρθωκα • όσα τε περί adamussim teneo ; musices concentus proportio
την ουράνιον κίνησιν , την των αστέρων περιφοράς nesque probe satis sum assecutus : ad coeli motum
ω παρέλιπον , ίν ' εκ μεγέθους και καλλονής των et conversionem siderum quæcunque allinent, non
κτισμάτων αναλόγως τη περί τούτων μου γνώσει, pretermisi,, ut ex magnitudine et pulcliritudine
και την περί του κτίστου θεωρίαν ανάλογον έξoιμι . rerum creatarum , parem juxta ac capere possem ,
VARIÆ LECTIONES.
1 Edit. αξιώματος ιερατικού χρίσμα.
NOTÆ .
(6) Έξ Ιταλίας ορμώμενος. Εx Calabria , ni editis legitur , και ασυγκρίτης επιλεγομένου : ut

fallor, quæ monachis Græcis plena eral . Theo vero doctissimi Henschenii interpretatio staret ,
phanes ad annum 22 Constantis ! imperatoris Scribendum fuisset , και ασυγκρίτου επιλεγομένου ,
Inec habet : Τούτω τώ έτει ήχμαλωτίσθη μέρος της At mendum typographicum corrigi sic debet ex
Σικελίας , και ωκίσθησαν εν Δαμασκώ θελήσει αυ codicibus mss . quos etiam Combefisits legit , και
Tlv. Hoc anno Siciliæ bona pars caplivitale op ασυγκρίτως επιλεγομένου, φuίque citra ullamm cum
pressa est, ac cives hinc adducii, sponte sua Duma quouis allero comparationem alleclus fuil. Sive quod
sci sedem fixerunt. Hinc proclive Arabibus fuit , ut Joannis Damasceni pater sapentiorem alium inqui
Italiæ vicinas regiones, Calabriam scilicet, identi rendum sibi non putarit, sive quod ea incompara
sem popularentur. bili doctrina præditus esse ex eventu comproba
(7) Και την κλήσιν Κοσμάς . Μen α addunt , lus sit .
cogitationc Asyncrites ( inquit Henschenius) id est ( 8) Aristoteles nimirum , a Slagira patria , c!
indifferens , nihil dijudicans , vel incomparabilis, Plato, Aristonis filius , Academic princeps.
propler doctrinæ excellentiam . In Menæis quidem
Creatoris subinde contemplationem adipiscerer. A “Ο γάρ τρανοτέραν την των κτισμάτων έσχηκώς
Νam quisquis conditarum rerum perspicuam magis γνώσιν, τρανότερόν τε κατανοεί , και διά θαύματος
>
cognitionem comparavit, is earumdem auctorem , ποιείται πλείονος τον ταύτα δημιουργήσαντα. Εν
et cognoscit clarius , et amplius admiralur. Inde ad τεύθεν εις τα της θεολογίας μετέβην μυστήρια , ήν
arcana theologiæ progressus sum , tam illius quam τε παίδες Ελλήνων παρέδωκαν, και ήν οι καθ' ημάς
Græci seu gentiles tradidere, quam ejus quæ a θεολόγοι διασάφησαν απλανέστατα . Τούτων ούν με
nostris theologis certissima ratione est explicata, στός γεγονώς , ούπω και άλλα μεταδούναι της εξ
llis ergo scientiis plenus, utilitatem quæ binc per- αυτών ωφελείας πέφθακα , ουδε παίδα τεκεϊν διά
cipitur, nondum cuiquam impertivi, neque per φιλοσοφίας πατρόμοιον . Φιλούσε γάρ , ώσπερ οι
pbilosophiam filium parenti similem procreavi. πολλοί , φυσικούς παίδας τεκείν , εντεύθεν την του
Nam , quemadmodum plerique gestiunt nalurales γένους διαδοχήν διαμένειν οίομενοι • ούτω και οι
liberos suscipere , quo suum genus propagare φιλοσοφίαν εκμελετήσαντες , τέκνα διατεκεϊν διά Η
queant , sic qui philosophiæ operam dederunt , διδασκαλίας και μυήσεως ποθούσιν , ίνα το κατά 1
doctrina et arcana institutione gignere filios am- φιλοσοφίαν γένος χρυσούν εν βίω μέχρι παντός δια
biunt, ut aureum philosophorum genus in vivis σώζηται · οι δε του τόκου τούτου θαυμασίου παρ
perpetuo conservelur : sed et qui admirabilis istius B αίτιοι , αθάνατον κληρούνται την εύκλειαν. "Αλλως
sobolis auctores exstiterint, immortalem famam et τε τούτο της αγαθότητος ίδιον , το μεταδιδόναι και
>
laudem sortiuntur. Insuper bonitatis hoc proprium άλλοις , ών πεπλούτηκε τις χρηστών . Ο γούν μη
>
est, ut quisquis bonis abundat, ea quoque aliis ούτως έχων , μηδ ' ούτως εθέλων , ουκ εν τω αγαθώ
elargialur. Proinde qui non sic animo et voluntale κείται , αλλ ' εν τω πονηρό , ως υπερηφανίας και
comparalus est , nequaquam in bono versalur, sed φθόνου μεστός , εφ' οίς αν άλλοις μεταδούναι μη
7
in malo,, utpote superbia plenus etinvidentia,, qui- βούλεται ,, εί τινος εύμοίρησεν αγαθού. Διό και οο
bus fit , ut cum aliis nolit communicare , si quid δοκεί έχειν, αίρεται απ' αυτού, ως επί του δούλου
boni beneficio numinis consecutus est. Quapropier εκείνου , του μη καταβαλόντος τους τραπεζίταις το
et id quod sibi videlur habere , auferetur ab eo, τάλαντον. Εγώ δε την αγαθήν μερίδα εκλελεγμαι ,
uti contigit servo qui talentum acceplum non collo- και σφόδρα ηρούμην της προσούσης μοι σοφίας
carat apud nummalarios 10. Αst ego qui bonam άλλους γενέσθαι μεταδοτικός . Επει δε ουκ έτυχον
partem elegi , vehementer volueram doctrinam mihi του ποθουμένου , ένα τους πιστούς εκείνους δούλοις
comparatam aliis contradere : quando vero volo- συνταχθώ , τοίς τάλαντα ποιησαμένοις εν διπλώ διά
run compos non fui , ut inter ideles servos , φιιια της προς ετέρους χρήσεως , ούτε μην τέκνον διά
accepta talenta apud alios committendo condupli- C" φιλοσοφίας απέτεκον , και άπειμι , ώς άν τις είποι ,
carunt, censerer, neque per philosophiam sobolem άπαις, και άθλιος, ώς οράς, κατονούμαι το πρόσωπον ,
ullam peperi, sed, ut ita loquar, sine liberis vado, και σκυθρωπάζω δεινώς .
idcirco misellus ego vultum , ut vides, lacrymis
perfundo, gravique tristitia dejicior. )
X. Hæc verba cum ille audisset, qui talem I'. Τούτων ακηκοός των ρημάτων, ο ερών τοιουδε
thesaurum cupiebat, respondit: « Desine, vir beate , θησαυρού, απεκρίνατο: "Έα, ώ μακάριε άνθρωπε ,
animumque tuum allolle lantisper :: [(VII])fortassis και την ψυχήν παρηγόρησον · ίσως γάρ δώη σου
cnim Domi dabit
nus petit
tibi iones cordis tui. » Κύριος τα αιτήματα της καρδίας σου . » Ταύτα ει
Hec ait Joannis pater, mox quanta potuit celeritate πών και του Ιωάννου πατήρ, ως είχε ποδών, εις τον
ειd Saracenorum principero cucurrit, ejusque pedi- των Σαρακηνών απέτρεχεν άρχοντα (9), και ποσίν
bus advolulus,, Ornatissimum Cosmam sili dari po- εκείνου προσέπιπτε , τον κόσμιος Κοσμάν εξαιτού.
, ς ουκ εκπέπτωκε · λαμβάνει
poscit. Neque repulsam relulit petitionis ; sed do- μενος , και της αιτήσεω
ματi retulit, ingeniis pretii virum Cosmam utique , δε δώρον τον πολλού όντως άξιον, και απαγαγών
quemin suas edes addictum solabatur , diuturnis- D εις τον ίδιον οίκον, παρηγόρει τον άνδρα , και της
que erumnis confectum recreabat. Tum et ejus- μακράς κακοπαθείας ανέψυχε , και τοιαύτα λέγων
nodi quaedam adjiciens ,, «« Non modo , inquit , in προσέθετο : « Ουκ εί μόνον ελεύθερος του λοιπού , T
posterum liber es, scd et domus meæ le consortem, αλλά και κοινωνόν σε του οίκου μου τίθημι , και
,
Ι
10 Matth . ΧΧΤ, 28 .
NOTÆ .
( 9 ) Εις των Σαρακηνών άρχοντα. Τheophanes num Hegira 96, Christi 714. Walido autem So
ad annum 18 Constantis imp. refert Maviain Da- lyman frater ejus successit, annisque duobus ac
masci regiam suam statuisse exstincto Ali ,qui . mensibus octo imperavit. Post eum Omar Abdul
cum deimperio contenderat.Μονοκρατορεί ο Μαυίας haziz annis duobus, deinde Jezid filius Abdolmelec,
βασιλικώς κατοικήσας εν Δαμασκώ, θησαυρούς εκεί ac tandem Hesham filius ejusdem Abdolmelec
αποθέμενος χρημάτων. Is vero princeps , de quo usque ad annum Christi 742 ; sub hoc Heshain ac
patriarcha Hierosolymitanus loquitur , quantum deinceps claruisse Damascenum nostrum dicemus.
capio , aut Abdelmelieus erat , aut filius ipsius Sub Wali : !o autcm Sarrazcui ilispanias inva
Walid, qui deſuncto patre , regnavil usque ad an- Scrunt.
συνδέσποτον, κατ ' εμέ, συμμέτοχόν μοι πάσης χαράς Aet una mecum ex equo dominum constituo, mee
τε και θλίψεως . Τούτο δε μόνον προς της σής αιτώ que tum lætitiæ lum alliclionum participen ). Hoc
τιμιότητος , ίνα τούτον δή μοι τον εκ φύσεως υιον autem unum te rogo, vir honorande, ut meum
Ιωάννην, και τούτον δήτα τον έτερον τον ομωνυ- hunc quem a natura suscepi ilium,, istumque
μουντά σου , αν και εις υιον εποιησάμην πνευματι- alterum, cui idem ac tibi nomen est quemque
κον , εξ Ιεροσολύμων ορμώμενον , και αφ' απαλών
9 Hierosolymis oriundum, et tenera adhuc elate
απορφανισθέντα τω σώματι, πάσαν , ήν οίδας, παι- parentibus orbatum , in filium spiritualem adoptavi ,
δείας και φιλοσοφίαν , την θύραθεν, και η του πνεύ- omni lam peregrina, quam ea qua Spiritus sancti
ματος χάρις τους αξίους έμυσταγώγησεν, εκπαιδεύ- gratia dignos imbuit, eruditione omni et philo
σης και διδάξης επιμελέστατα . • Ο δε φιλόσοφος, Sophia , cujus scientiam lenes, perquam diligenter
προς άπερ ακήκοεν, ίππος ήν ευθύς δεσμόν απορρή- instituas . » His auditis , philosophus statim equo
ξας , και κροαίνων κατά πεδίου : η έλαφός τις δι- per campum vinculis confractis currenti, aut cervo
ψωσα, και προς πηγάς υδάτων εκπεμπομένη. Είπες silienti , et ad fonies aquarum ire permisso con
αν αυτόν οίόν τινα Μίδαν μεγάλους εντετυχέναι similis erat. Dixisses eum inslar Midæ cujusdam
θησαυρούς του χρυσού . Τοιούτον έχων προς το πρά- B, in magnos auri thesauros incidisse.. Qua igitur
γμα το πρόθυμον , τους νέους αναλαμβάνεται , και anini alacritate ad opus aggrediendum ferebatur,
καθίσταται τούτοις διδάσκαλος . tum adolescentes suscipit, et amuborum magister
preficitur .
ΙΑ' . Ο δε Ιωάννης αετός ήν αέρα διαπετώμενος , XI . Joannis el Cosmæ Junioris ingenium, pro
ως πτέρυξε χρώμενος , ευφυία φύσεως και σπουδή gressus, theologiæ peritia. - Joannes porro egregia
προαιρέσεως . Ο δε κατά πνεύμα τούτου αδελφός sua indole, necnon promptæ voluntatis studio,
και συμμύστης αυτου Κοσμάς Α, ναύς ήν εστίοις ceu pennis et alis quibusdam instructus, ad instar
πτερυσσομένη ( 10) , και φορτις φερομένη καθ' υδά- aquilæ cæluni pervolabat ;; Cosmas autem illius
των, τω πνεύματι εξουρίας αυτά τα πνέοντι, και secundum spiritum frater et condiscipulus navem
ζεφυρώδες από πρύμνης φυσώντι. Ούτως τάχει referebat passis undique velis alatam, aut onera
φύσεως και σπουδής συντονία διά βραχέων συνελέγη riam aliquam , quæ secundis auris aspirantibus et
τούτοις όσον
τικής, σπουδαιότατοντε μάθημα,
άπανδιαλεκτικής όσον γραμμα- Zephyris a puppi lantibus,, per undas ageretur..
και αποδεικτικής. Τη Unde factum est, ut ingenii pernicitate et con
δε ηθική φιλοσοφία ου τον νούν μόνον εκόσμουν διά tentione sludii brevi tempore collectum ab illis
της κατά ταύτην μαθήσεως , αλλά και το της ψυχής ή fuerit, quidquid in grammatica et dialectica atque
ταραχώδες κατέστελλον . Και ως αετός δε βλέπων in ipsa demonstrandi arte continetur : morali vero
οξύ, ούτως ήσαν εκείνοι προς τους των φύσεων disciplina sic mentem excolebant,, ut turbulentos
λόγους ασκαρδαμυτί ατενίζοντες. Αναλογίας δε και etiam animi motus comp erent, et quam acutos
αριθμητικάς ούτως εξησκήκασιν ευφυώς , ως Πυ- in solem aquila , tam illi irrelortos in rerum natu
θαγόραι η Διοφάνται ( 11 ). Γεωμετρίας δε την απόδει- ralium rationes oculos deligebant. Ad hæc pro
ξιν ούτως έξεπαιδεύθησαν , ώς Ευκλείδας τινάς του- portiones arithmeticas non ninori dexteritate et
τους δοκείν , και οίτινες άλλοι παρόμοιοι . Περί δε
9 diligentia discusserunt, atque Pythagoræ et Dio
την αρμονικήν(12)) τοιούτοι γεγόνασιν , οποίοι άρα phanii.. Geometriam autem ita perdidicerunt,, utυι
εξ ών εμουσουργήσασαν θείων μελισμάτων τοίς novi quidam Euclidæ viderentur, aut si qui alii
συνετοίς καταφαίνονται . Περί δε αστρονομίας (13) , similes ejus fuerunt. In harmonice tales evaserunt,
VARIAE LECTIONES .
* Desunt hæc in edit . , habentur in R.
NOTÆ .
(10) “Ο δε κατά πνεύμα τούτου αδελφός D bibliotheca Vaticana . Hic eam arithmetices partem,
Kocuas. Cosmam istum , quem Græci a divinorum que Arabica voce Algebra hodie vocilatur , ad
qui in ecclesiis ipsorum canımlur hymtiorum invenit, anle sæculum Ecclesiæ quintum . Nam
( ompositione Mewody vocant, adoplatitium fuisse ipse putatur esse , in quem Hypalia virgo Alexan
Joannis Damasceni fratrem , perinde narrat Con drina eximie docta , commentarios scripsisse Suir
slantinus Acropolita , in paraphrastico sermone das narrat .
suo : Και ο προ αυτού τεθείς εις υιόν γνησίου στε (12) Περί δε την αρμονικήν . Εximios fuisse
ρήσει γεννήματος, και θαυμάσιος κλησίν τε και τρόπον poetas et musicos Cosmam et Joannem leslantur
Κοσμάς . Αt vero sanctissimo doclori germanum quæ supersunt hodie, sacra ipsorum carmina, quæ
postea nalum esse fratrem collign ex Vita sancti Canones vocitari solent, quæque Suidas ait tantæ
Stephani Sabaitie , qui hujus filius l'uisse fertur. elegantiæ esse , ut cum iis nulla allera comparari
(11) Ως Πυθαγόραι και Διαφάνται. Legendam quent , ώστε σύγκρισιν ουκ εδέξαντο.
melius puto , Διόφαντοι. Suidas. Διόφαντος όνομα ( 13) Περί δε αστρονομίας . De astronomicis
ripov : Diophanius nomen proprium ', cum mulli Nosier agii lib. 11 De fide orthodoxa , cap. 7, ubi
rjus nominis exsliterint , in primis arithmetica de cælo et astris. Superest etiam hodie Laler
scientiæ laude inclaruit Diophantus Alexandri- culus inveniendi Paschalis sat exactus, quem ipse
nus, cujus ser De arithmetica libri edili sunt a composuri, itemque fragmentum prolixioris operis,
Joanne Gaspare Bachelo Maziriaco Sebusiano , in yrie de cursu plane!arum tractabal.
Paris . 1621. Tredecim vero asservari aiunt in
quales a viris perilis prolati fuere ex carnitinibus A όσον εν διαστήμασι και σχηματισμούς και αναλογίαις
et canticis quæ modulati sunt. ( VIII ] Sed quod των αποστάσεων , καν μικρά διεξήλθε περί αυτών
attinet ad astronomiam , quanquam pauca de inter- εις βραχείαν των ιδιωτών είδησιν , οίος και Ιωάννης
vallis , figuris, et recessuum æquabili ratione ad εξ ών γέγραφε καταφαίνεται • τοιούτος δή πάντως
brevem rudiorum eruditionem edisseruit : quantus και ο Κοσμάς. 'Αλλ' ο περί τούτου λόγος ετέροις
tamen in ea Joannes exstiterit, ejus scripla satis κείσθω · ο Ιωάννης γαρ ημίν των εγκωμίων υπό
superque significant. Talis equidem et Cosmas θεσις .
erat : sed de laudibus ejus sermonem relinquo. lloc enim mihi propositum est ut Joannis laudes
contexam .
XII . Theologicis præsertim sludeni. It'militas ΙΒ'. Το δε εν θεολογίαις αυτού και ακριβείαις
Joannis. - Quis porro exaclam illius theologicorum δογμάτων τις ουκ επιγνώσεται και θαυμάζεται, εκ
placitorum scientiam et accurationem non agno- της στοιχειωτικής αυτού βίβλου (14) , μάλλον δε
scat et admiretur ex elementari ejus, vel , ut melius παντελείου εν δόγμασιν , ήν άν τις παντός λόγου
dicam , absolutissimo in dogmaticis libro, quem si ορθού νομοθεσίας έρεί , και πλάκας Μωσαϊκάς , ουκ
quis totius recte doctrine sanctionem et Mosaicas B αμαρτήσει του αληθούς ; 'Αλλ' οίδα ώς εν τοις έμ
tabulas appellet, a vero neutiquam aberraverit. προσθεν έδει με τα της βίβλου εκείνης ποιείσθαι
Quanquam non ignoro, olim me hujusce libri lau- εγκώμια , και ουκ εν τοις νύν. Αλλά ειρήκαμεν
demi, non hoc in loco, texere debuisse : verum hæc ταύτα προς απόδειξιν ής επαιδεύθη παιδείας , και
ea de causa commemoravi , ut qua doctrina insti- όπως ταύτην μετήει άπασαν μετ' επιστήμης και
lotus fuerit, palam fieret, et quanla eruditione et ακριβείας και το θαυμάσιον, ότι ουκ εφυσιώθη τη
diligentia universam hane sit consectatus. Illud γνώσει, αλλ' ώσπερ τα των φυτών ευγενή βλαστή
autem admiratione dignum, ut ejus animus nihil ματα, επιπληθύνονται τα καρπώ βαρυνόμενα, κάτω
a scientia inflatus sit ; quin potius, quemadmodum νεύει προς την γην, ούτω δή και ο πολύς Ιωάννης ,
generosi arboris rami exuberanti fructuum copia επιπληθυνομένης αυτή της των λόγων επικαρπίας,
prægravali , deorsum in lerrain vergunt, sic et κάτω νεύων ετύγχανεν ου προς την δε , αλλά προς
inclytus Joannes , cum illi multiplex litterarum et το βυθιώτερον του κατά φιλοσοφίαν πελάγους απο
doctrinae fructus accrevisset, propendebat deorsum : σκοπών, έτι επιπλέων αυτώ, ως μετά τινος πλοίου
non ita quidem ut in terram defixis oculis hæreret, της κοσμικής προσπαθείας. Επόθει δε και το
sed magis in altissimum philosophiæ pelagus con C πλοίον του κόσμου τούτου αποσκευάσασθαι ,. και τα
tueretur , per quod cum humanis adhuc affectibus,, ιμάτια της σωματικής προσπαθείας τέλεον απεκδύ
ceu navi quadam ferretur, optabat tamen el navi- σασθαι , και ούτω γυμνώ το νού το πέλαγος διανή
gium ipsum mundo hoc exonerare , et corporalis ξασθαι, και εισδύναι κατά βυθού , ίν ' εύρήση τον
Afectionis vestimentis penitus, nuda mente pelagus αποκείμενον εκεί μαργαρίτης τον πολύτιμυν » . Τούτο
pernatare, fundumque subire, ut conditam inibi τοίνυν ποθών , και προς τούτο αποσκοπούμενος ,
magni pretii margaritam inveniret. Hoc igitur cuin προς τον πυθμένα του βάθους υποκλινόμενος ο ήν.
illi in volis esset, illudque spectaret, ad imum Και ουκ εφυσιούτο τη γνώσει , αλλ' εταπεινούτο το
usque gurgitem descendebat, neque sua illa erudi- έρωτα της μυστικωτέρας σοφίας. Ούτως ούν πλήρης
tione superbius eferebatur ,, sed arcanioris cujusdam ήν αυτώ ή νοητή λαμπάς της ψυχής, του της κοσμι
Sapientic desiderio demissior erat.. Sic igitur ejus κής σοφίας Ρ ελαίου , ίνα και το άϋλον φώς άνωθεν
animi Iucerna intellectualis mundane sapientiae καταπτών επί την λαμπάδα ταύτην υφήψη α , και
oleo abundabat, ut ad illius pariter lampadis , quam πυρσοειδής ο Ιωάννης αναφανή .
corporale pabulum non alit, accensum superne lumen cam admoveret, lulusque facis inslar igni
tus Joannes videretur .
XIII . Patri restituuntur a magistro qui in mona- D ΙΓ'. Έπί τούτοις , και τούτου διδάσκαλος, εκ του
>
slerium secedit. Joannes fil prolosymbulus. Tan- μαθητού , ως έoικεν , οδηγηθείς προς τούτον τον
dem magister ejus, a discipulo ut verisimile est, έρωτα , πρόσεισι τω πατρί του παιδός, και φησιν ·
in hoc desiderium inductus, ad pueri patrem « Ιδού σοι τα της επιθυμίας τετέλεσται , και οι
VARIÆ LECTIONES.
η Μss. R. πολυτίμητον. • Edit. αποκλινόμ . PR.
Ρ ελαίου σοφίας. Ρ Μss. R. εφάψη .
NOTÆ .
( 14) 'Εκ της στοιχειωτικής αυτού βίβλου. sermonem esse existimat Henschenius : quippe
Incertum est, an hujus Vitae scriptor, Elementarem quæ secundum alphabeti elementa litterasve dige
institutionem ad Joannem Laodiceæ episcopum , cum sta sint : pauca tamen in eis theologica occurrunt ,
iis quibus præmittitur tractatibus adversus Neslo- pleraque de moribus : nec lam sua protulit, quam
rianos , Acephalos et Monotheletas , significare aliena, Patrum scilicet et Scripture loca , con
voluerit : an tripartitum opus de dialectica , hære- gessit. Plane quod auctor ait, dogmala omnia eo
sibus , et de lide orthodoxa : in quibus nempe fibro fuisse comprehensa , παντελείου εν δόγμα
omnibus Damascenus noster de rebus divinis de- Giv, librum De orthodoxa fide indubitanler mini
dila opera accurate salis disputat. De parallelis videtur indicare .
-
ABO
VITA S. JOANNIS DAMASCENI .
παϊδες εμού κατά σοφίαν υπέρκεινται . Ου γαρ ήρκε- A accellens , « En, inquit , quod cupieras , plene (On
σαν αυτοίς γενέσθαι ώς και διδάσκαλος , αλλά μεγέθει seculus cs . Isti pueri sapientia me anleverlunt.
449
φύσεως , και ανενδότους πόνους , ίσως και του Θεού Neque enim satis eis fuit magistrum æquasse , sed
επαυξήσαντος τούτοις το της σοφίας χάρισμα , ύψι- ingenii magnitudine , contenlo labore et conatu ,
πετέστεροί μου προς ύψος φιλοσοφίας γεγόνασιν . Deo utique sapientiae donum ipsis adaugenle , ad
Ου χρειώδης τοίνυν αυτοίς είμι του λοιπού . "Ήτω plhilosophie fastigium altius me evolarunt . Postliac
δε του πόνου μισθος , το παρά σου εαθήναι με εις igitur nmea opera utilis eis esse non potest. Quain
μοναχών ασκητήριον και απελθείν , κακεί επιστημόνως obrem hæc mihi merces laborum sit, ut per le liceat
ζητήσαι την ανωτάτω σοφίαν. Η γάρ φιλοσοφία , in solitarie vile institulum concedere , in quo Su
ηνπερ προπεπαιδευμαι , προς εκείνην με παραπέμ- prenanm illam sapientiam certis regulis queam
πεται , και δυοϊν κάλλιον καταπλουτισθήναι με τοϊν [ IX ] investigare . Quan enim ante philosopliam
καλούν , και προσεπικτήσασθαι τη πρότερον σοφία , sum edoctus, ea me ad istam transmittit :: atque
και την αϋλοτάτην , και υπέρ έννοιαν , και ήν ο γυμνός duobus Douis, ditescere milhi Dealius est , et ad prio
νούς και πάντη απηλλαγμένος του σώματος , μυείσθαι ris sapientiæ possessionem adjicere eam quæ a
δεδύνηται . » "Ήλγησεν επί τω λόγω του φιλοσόφου materia sejunctissima est , omnemque cogitationem
superat , quali mens nuda duntaxat et a corpore
>
μη δοξη υφαύλα τα μισθώματα της των λόγω ν διδα- B segregata initiari potest . » Gravis quidem accidit
ο Ιω άνςνο πατήρ . Πλ οσήν
θα ι ουκ είια
χεσάκα
μετανοσχςεϊν , ίνα .
σκ αλ ία τό
αυ απ οδ ίδ . Εφ οδ δε αυτόν Joannis parenti iste philosophi hominis sermo :
δαψιλεστάτους προς την χρείαν έφοδίοις , εν ειρήνη cæterum retinere virum non poterat , ne alioqui
απέλυσεν . Ο δε προς την εν ερήμω του αγίου Σάβα de instituto ad scientias filio iníquam mercedem
λαυραν (15) απιών , και έως τελευτής μεκεμενηκώς , ei restituisse videretur : quapropter copiosissimo
προς την αυτοσο φίαν Θεόν μετακε χώρη . Συνεξε- ios um
viatico ad usus necessar instrucl cuni bona
υ υ
δήμησε δε διά θανάτο και και του Ιωάννο πατήρ . gratia dimisit . Ille autem ad lauram sancti Sabæ ,
Ο δε των Σαρακηνών αρχηγός ( 16) τον Ιωάννης quæ in solitudine sila est , perrexil , illicque ad
είσκαλεσάμενος , προεχειρίζετο πρωτοσύμβουλον ( 17). morlem usque commoratus , ad Deum qui ipsamet
Ο δ' αγένευεν , αλλαχόσε προσνενευκυίαν έχων την sapientia est migravit . Perinde quoque e vivis
έφεσιν · όμως ικανώς βιασθείς , αντιτείνειν έτι ουκ Joannis parens excessil . Quocirca Saracenorum
ίσχυσε• και καθίσταται ούτος έν μείζονι αρχή παρά princeps accersitum ad se Joannem primi a con
siliis dignitate ornavit . Et ille quidem recusabat,
ul quem studia alio advocarent : verum vi demum multa adactus repugnare amplius non potuit, atque
τον γεννήσαντα . μαϊκής χής tuδιitεθurύνων XIV . Leonis Isauri contra imagines insania .
της Ρω
re δεamταsuρο
ΙΔ '. "Ην ter mune re αρ
in majo
τότε Λέωνqu
us
ο Ίσαυ ς pa(18) , ός κατά τω ν tiσεβασμίω
cons . ν Joannes contra illum scribil . - Eo porro tempore
-
VARI*ÆR.LE CTstIOεφο
dee S .υς .
NEδίο u Reg. Topogueuevr,xùs et paulo post
• Edit . χρειωδές . • μοναστήριον ασκητών .
(15)σοφΠρίανος. aτην εν ερήμω του αγίοVA υ RI α CCTIO
ΣάÆββLE (17) . οεχειρίζετο πρωτοσύμβουλον . Πρωτο
NESΠρ
Aaτοupύ ar
αυ . Laur en ussa ncti Sabæ
ic
,
am in qu a Joannes quo- σύμβουλος est primus a Consiliis , consiliorum prie
que Damasc monast postea vitam egit , us
ses : wezirium pene dixissem . Sed Damascen
in Palæstina sila erat , octoginla stadiis ab urbe noster Christianus erat. Quanquam vox πρωτοσύμ
Sancta Jerusalem versus meridiem , κατά μεσημ . βουλος in Vita Stepliani Sabaile, cujus infra recur
βρίαν της αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ , ώς από στα-m ret mentio , omiiino wezirium caliphæ Saraceni
dlwv *' ; ut teslatur codex ins. 73 apud Lambeciu significat, ubi nempe refertur , quid Theodorus
t. II, paisg. 240. Hic obiter dicain , monaster ia quæ quidam egerit ad invadendum Hierosolymitanæ
disjunct ab invicem ædiculis luguriolisve ad in- thronum . Cætcrum quanta auctoritate Danascentis
star vicorum constarent Lauras fuisse vocitatas . noster valuerit in Saraceni imperatoris aula ,
Græci quippe vicos cognominant Laurus , inquit, actione 6 synodi septimæ generalis declaratur , ubi
Arnobius , lib. in Conira gentes , non ita longe a legimus cum omnia dimisisse , qui ut Malihæum
fint . Cæterum ex inscriptione oralionis Joannis apostolum et evangelistam cemularetur , Christumque
nostri in dormitionem B. V. ut. jacet in codi
>
ce sequeretur , μείζονα τελούτον ήγησάμενος των εν
Regio , discimus eum monasticæ exercitationi et 'Αραβία θησαυρών τον ονειδισμόν του Χριστού ,
instituto operam dedisse in veteri Laura sancti majores divilias ' thesauris Arabiæ æstimans impro
Sabe , εν παλαιά Λαύρα , non in nova , quarm Sexa- perium , etc. Quie tamen cum evangelista Matihão
ginla quondam monachi , cum a sanctissimo Saba comparatio hoc videtur innuere, Joannem nostrumi,
defecissent, ad iorrentem ad austrum oppidi The- uti Sergium patentem suum , fuisse duntaxat quæ
cu e constituerunt : de quo plura in Vila sancti D storem generalem . Atqui Saracenorum princeps,
Sabæ , lom . III Monum . Eccl. Græc . p. 271 el qui Joannemn Damascenum eo aliove honore auxil ,
ut primarius consiliarius suus esset , nequaquami
(16) Ο δε των Σαρακηνών αρχηγός . Ηic planæe Jesidum fuisse putaverim, qui pessimo Judeastres
Chalipha erat, non civitatis duntaxat Damascen cujusdam consilio bedu , vit adversus imagin
llum mo
quemadmo in historiæ Ecclesiasticie
seqq.
Fr
pr s tu
ci
niec
an
moæf Co us
scsns
, taol
de i rp
ntiinpe
Ru Acis
be am
ropo
er tæan
inliir
pu sl
tain t iopanenesstuimLamtiJonaanne
viatsa sm
ser- sacra s es
au( 18)
ctor ,
" Ην t, της Ρωμαϊκής αρχής διθύν »
δεunτα
trad
Damascenum . Pergit auctor : προχειρίζετο . τότε Λέων ο "Ισαυρος . Leo Isauricus , labelle
Ι.co Isauricus imperium romanum gulhernaliat , Α εικόνων, και του ορθοδόξου της Εκκλησίας πληρώ
qui adversus venerandas imagines, et ortho- ματος, ως Λέων αρπάζων και ωρυόμενος ήν, εκείνας
loxum Ecclesie cetum uti leo rapiens rugiens- μεν κατακαίων τώ πυρί της θηριώδους μανίας,
que debacchabalur, atque illas quidem furoris τους δ' αυτών προσκυνητάς αρπάζων, και απολλύων ,
igne ' comburebat, ipsarum vero cultores cor και οδούσι τυραννικής δυσσεβείας διασπαράσσων
ripiens,, impietatis tyrannice dentibus misera- ελεεινώς.. Ταύτα εις ακοάς του Ιωάννου ενέπεσε ,
bilem in modum discerplos perdebal. Hæc ubi και τον ζήλον μιμείται του Ηλίου , και του ομωνυ
>
primum ad Joannis aures pervenere, tum Elie μούντος τον έλεγχον, οία του πνεύματος χρίσαν
zelum , cognominisque sui Baptiste in reprehen- της αυτόν αοράτως, και προ της χρίσεως της δυσσε
dendo libertatem imitatus (utpole quem jam ante βείας αντίπαλον, και τον λόγον προβάλλεται , οία
unctionem ad resistendum impietali destinalum , του πνεύματος μάχαιραν , όπλον τμητικών ανελεϊν
spiritus invisibiliter inungerel) sermonem ceu το του θηριογνώμονος δόγμα ως κεφαλήν. Επιστο
gladium spiritus strinxit, quo ad cædendum era- λιμαίους τοίνυν λόγους (19) υπέρ της των σεβασμίων
1. Psal. xX ' , 14.

NOTÆ .
anno 726 , de proscribendis imaginibus Christi B cepistis, aures occludite : eo quippe abstinuerim modo
sanctorumque tractare cæpit . Hinc insequenti anno quod subjungit Apostolus (puia anathema sit), quan
populi in Græcia et Cycladibus rebellarunt , quos diu sperandæ emendationis locus esi. Ejusmodi com
cum repressisset Leo , mentem non mutavit : sed minationibus non usus est , tam suo , quam pont -
in primis Gregorium pontificem Romanum et ficis Hierosolymitani Joannis nomine, quicum seni
præcipuos ex Ecclesiae pastoribus sibi conciliare per amicitia conjunctissimus fuit. Id enim maniſe
ientavit. Atque adeo hoc anno 727 , allt sub- sto significant hæc alia verba , quæ in line oratio
sequenti 728, Joannem nostrum pro luendis ima- mun prime et secunda habentur : Oůx åveEóueOce
ginibus scribere incepisse censeo. νέαν πίστιν διδάσκεσθαι ... εκ γαρ Σιών εξελεύσε
( 19) Επιστολιμαίους τοίνυν λόγους, κ . τ . ε . ται νόμος προφητικώς έφη το πνεύμα το άγιον ,
Ulinam epistolæ illæ exstaren !, inquiunt Bollandia- και ο λόγος του Κυρίου εξ Ιερουσαλήμ : ουκ ανεξό
næ collectionis continuatores. Atqui cæ profecto uela, X. t . 6. Novam fidem doceri non patiemur.
exstant hodie. Nam e tribus orationibus quæ mul- i Nam ex Sion exibil lex et verbum Domini de Je
toties jam cum Græce , liim Latine prodierunt, rusalem , » ul prophetico more pronuntiavit Spiritus
prima quidem a Joanne Damasceno ad Byzantinos sanctus. Non commillemus ut elc . Porro licet Da
orthodoxos scripla est , cun nihil ante pro Ecclesiæ mascus ad patriarcham Antiochenum spectaret,
causa tuenda parturivisset, quemadmodum ex toto Hierosolymilanæ Ecclesiæ nomine anathematis ful
illius exordio apertum fit. Ilanc scripsit quando nien intentavit Iconoclastis , cum ingentes ipse pos
Germanus Ecclesiam Constantinopolitanam patriar- sessiones in Palæstina haberet , propter quas sc
chico jure administrabat. Id enim diserte signifi- c sanctæ civitatis throno quadantemus addictum cen
cat , ubi ait : Precor universum populum Dei, oùy seret . Quin etiam vixdum ullus Antiochiæ patriar
το καλό ποιμένι της λογικής Χριστού ποίμνης, το cha erat præler Jacobitam , uli nec Alexandriæ ;
την Χριστού ιεραρχίαν εν εαυτο υπογράφοντι , una cum amhæ iste Ecclesiæ non nisi sub postremis
cum bono rationalis gregis Christi pastore , qui sum- Heshami Chaliphæ annis , post diutinam viduitatem
mum Christi sacerdotium in seipso exprimil. Alterain antistites suos habendi polestatem reciperaverint ,
posthac composuit , amicoruin gratia, qui obscu- ul discimus ex Theophane ad annum tertium Co
riialis aliquid in priori repererant. Quod quidem pronymi, quo Heshamus diem obiil. Quocirca
præstitit anno Christi 730, quo Germanus solio de- idem chronographus ad annum 13 Leonis Isauri
trusus est a Leone. De hoc siquidem facinore no- refert, Joannem Hierosolymitanum cum episcopis
ster conqueritur his verbis : Nunc quoque B. Ger- Orientis , utriusque nimirum diæcesis , Syriæ
manus cum vita , tum doctrina refulgens, affectus et Palæstinæ , anathemale imperatorem hunc
plagis est, xal fópistos yéyovs, inque exsilium pul- impium perculisse , sal 'lwávins ouv tois tis
sus : mulli quin etiam alii episcopi et Patres. Scri- ανατολής επισκόποις τοις αναθέμασι τον ασεβή υπό
pla nimirum est hæc oratio, cum primus rumor in 6422€ : uti nempe in orationibus Damascenus
Palästina percrebuissel depositionis Germani pa- noster præmonueral. Ubi Theophanes nullam aller
triarchæ , nec adbuc illic innoluisset, ejus in locum utrius patriarchæ , Antiocheni aut Alexandrini,
intrusum fuisse Anastasium ; quod alterum facinus Inentionem facit . Atqui integrum pene seculum
nonnisi post dies quindecim ab expulso Germano elapzum erat, ex quo post Sophronii Hierosolymi.
patralom est. Nam Damascenus boc quoque silentio D lani obitum , Palæstinæ fideles, cum per Saracenos
non prætermisisset. Prælerea orationes islæ ea principes nullatenus licilumesset patriarchas
editæ sunt ætate, cum al) anathemale conlra Leo- eligere, Romani, veluti fuerant a Sophronio ad
nem pronuntiando hactenus abstinuerant Orientis nioniti, pontificis potestati sese dediderant ; quibus
episcopi . In tribus siquidem illis comminationem Theodorus papa ejusque successor Martinus, me
hanc Leoni peræque intentat. Licet nos, inquit, tropolitam Philadelphiensem præſecerunt, qui ini
Paulus apostolus, vel angelus evangelizel propter id quissimis illis temporibus, non Palestine modo,
quod accepistis , id quod sequitur, tacebimus modo, verum et Orientis totius curam gereret, propler
parcenles illis quoruin conversionem speramus. Sin Macedonium Antiochenum , ejusque successores
autem , quod Deus averial, in perversa sententia Monotheletarum heresis ardentissimos patronos
obstinalós viderimus , iunc illud pronuntiabimus , Quocirca , cum Hierosolymitanis primum et anle
quod sequitur ; nimirum , anathema sil . Tilem quoque alios, reddila facultas esset eligendi palriarchæ ,
insinuai in serie secundi et lertij tractatus , ubi nec suum adbuc Antiocheni habcrent, Damasci
idem Apostoli dictum sic emollitur : Licel angelus , Ecclesia llierosolymitano antistili modo quodam
licet imperator erangelizet vobis præler id quod ac- mansit obnoxia , donce Heshamus eruditorum
εικόνων τιμής , τοίς ειδόσιν αυτόν ορθοδόξοις έξ- A culo , ferini illius ingenii dogma veluti caput
έπεμπεν , άγαν δεικνύς εμφιλοσοφώτατα , αναγκαίαν resecarel. Quamobrem rectæ fidei alumnos, qui
είναι την των θείων εκτυπωμάτων προσκύνησιν . bus molus erat, epistolicas orationes pro venera
Κάκείνους παρήγγειλε προς άλλους λέγειν τα όμοια, bilium imaginum lutando honore,misit(X] quibus
και τας αυτού δεικνύειν πάσιν επιστολάς. Και διά operose juxta ac pererudite demonstrabal neces
πάντων έσπευδεν και της αληθείας νέος αθλητής , ως sariam esse divinarum formarum adorationem .
διά κύκλου τινός τάς οικείας επιστολές από χειρών Tilos insuper adhortabatnr, ut et ipsi eadem aliis
εις χείρας διαβαίνειν τους πιστούς , και κρατύνεσθαι suggererent, et epistolas suas omnibus ostentarent.
το ορθόδοξον και κατά Παύλον ηπείγετο κύκλο Sic porro athleta veritatis omni ratione satage
διαλαβείν το περίγειον , ει και με τα ποδι , αλλά δι' bal ut lilleris suis de manibus in manus inter
επιστολών τώ της αληθείας κηρύγματι . fideles traductis , rectæ doctrinæ robur accres
ceret, atque exemplo Pauli conabatur terrarum orbem, si non pedibus, cerie promulgata per
epistolas veritate, peragrare. XV . Leonis in Joannem dolus . Confic!a tanquam
ΙΕ'. " Ήκουσται ταύτα τώ βασιλεί
ς Λέοντι, και τινας Β
των ομογνωμόνων εισκαλεσάμενο , επεί μή έφερε ex Damasceni persona ad Leonem epistola. Quæ
τήν της ασεβείας αυτού στηλίτευσιν , ήν τρανώς ubi Leo imperator agnovit, quosdam errori suo
διεκήρυττον τα του Ιωάννου γράμματα, παρήγγει- deditos accersens, cum impietatem suam , quam
λεν αυτοίς , το της ευσεβείας προσωπείον περιθεμέ . lilleræ promulgabant, configi non ferret ,,
Joannis litterae
νους , διά σπουδής ποιήσασθαι και διαλαλιάν θέσθαι, negotium eis dat, assumpta pietatis persona omui
οικειόγραφον ευρέσθαι του Ιωάννου επιστολήν. Ο! mistoque hinc inde colloquio, epistolam ipsiusmet
δε της κακίας υπασπισται , ουκ ανήκαν πάντα κάλων Joannis exaralam manu inlerciperent. Hi porro
κινούντες , τον δόλον υποκρυψάμενοι , και αναζη- improbitatis satellites, dissimulato dolo, nulluτι
τούντες και προσετάγησαν , έως ευρόντες , τη βασιλεί non funem lapidemve moverunt, quodque jussi
ενεχείρισαν . Και ούτος δε προσκεκληκώς τινας των ant anxie quæsierunt, quoad inventam epistolam
υπογραφέων αυτού , των του Ιωάννου γραμμάτων imperatori traderent in manus . Tum ille, accitis
προετίθει τους τύπους εις μίμησιν, τόν τε της γρα- notariis quibusdam , epistolæ exemplum ipsis ad
φής χαρακτήρα , όσον εν διανοία , και όσον εν λέξε- imilandnm proponit, ut lam cpistolæ characterem ,
σιν. Εύρεν ούν εν τούτω υπηρετήσοντας ικανούς : . quam sententias locutionesque repræsentarent.
και δη κελεύει ως εκ του Ιωάννου προς αυτόν δη C Reperit igitur multorum copian qui sili morer:
τον δυσώνυμον βασιλέα , εγχαράξαι γραμμάτιον gererent, quibus subinde mandat , ut litteras tan
τοιουδε του σκοπού έχόμενον · « Χαίρε , ώ βασιλεύς
.
quam ad seipsum probrosi nominis imperatoren
καγώ συγχαίρω το κράτει σου διά την ταυτότητα scriptas exarent , cujus hic sententia esset : « Salve
της ημών πίστεως . Ευγνωμοσύνην τε και σέβας sis , imperalor . Majestati lux hoc nomine gratu
το προσήκον απονέμω τη βασιλική σου υπεροχή , Ior, quod eamdem ac nos fidem teneas , tuamque
δι' ήν και ταύτα ποιώ προς γνώσίν σου. "Ως η καθ' regiam praecellentiam eo quo par est propensi
εμάς πόλις αύτη περί την φυλακήν ήμελημένη πάντη animi affectu et veneratione prosequor, qua il nt
τυγχάνει , το ενταύθά τε στρατιωτικών των 'Αγαρη- certiorem te faciam (XI ) urbem hanc nostram per
νών , ασθενές και εναρίθμητον . Φείσαι ούν , προς quam negligenter custodiri , et Αgarenorum nmili
Θεού , και της πόλεως ταύτης, και παρ' ελπίδα πάσαν tum præsidium esse perexiguum et infirmum . Quo
χείρα γενναίαν, και πολυπληθή πεπομφώς , αλλαχού circa te per Deam obtestor, civitatis hujus ut mise
προσποιουμένην πορεύεσθαι , έξεις την πόλιν ακο- reare , missaque ex improviso strenua el nume
T
VARIÆ LECTIONES .
• Reg. προσποιησαμένην . NOTÆ .
quorumdam ope el consilio Melcbitis Christianis D Græce Latineque edidi, eo tenipore pronuntiavil,
Alexandriæ indulsit , ul suos deinceps pastores quo imperium Græco -Romanum , sanctissimæ ,ut
haberent , occupala que a Jacobitis templa recipe- ait, Virginis ope , læla pace fruebatur : Xaipe, 8: 41,5
rent : de quo vide, præler Theophanem , Eutychii ειρηνοποιείται η των Ρωμαίων βασιλεία ; quo item
Annales, lom . II, pag . 386. Joannes itaque Hiero- Saraceni crebris præliis a Christianis vincebantur.
solymitanus , Damasceni nostri opera et consilio, Atqui non ita loculus esset ea ætale, qua Romani
eum comperisset , Germano antisliie Constantino- imperalores ditionum suarum Sideles infestissima
politano amolo ', in ejus locum Anastasium esse dirissimaque persecutione ob imaginum veneratio
subrogatum , nullamque adeo spem affulgcre Leo- nen vesabani. Quinimo post decimum Leonis an
nis furoris cuinpescendi, Imperatorem impium ananum , ac sub ejus filio Constantino, vix ullam do
tbemati supposuit. Id quod non nisi post an- Saracenis victoriam ab illis reportalam Annales
sium 730 gestum fuisse arbitror, postquam tertium Theophanis memorant. Quod si ita est, pro imagi
jam iracialum suum Damascenuis nosier emiserat. nibus Damascenus noster scripserit, cum jam mo
Ai vero gravis me incessit suspicio, Joannem Da- nachum induisset , esselque Hierosolymitane
masecnum jam lunc in clerum Hierosolymitanum Ecclesiæ presbyter . Quanquam orationem illam de
fuisse cooplatum , antequam Leo imaginibus sacris Annuntiatione sub Leone Copronymi filio, qui nou
bellum indixerit, atque adeo monasticæ vitæ du- sic uti paier impius fuit , dictam , suspicari puse
dum antehac nomen ledisse, Siquidem orationem sim .
suain de Virginis Deiparae annuntiatione, quam
455 VITA S. JOANNIS DAMASCENI .
470.
τοsa manu, que alio pergere simulet , civitatem Α νιτί : ου μετρίως γάρ καγώ προς τούτον συναρού
nullo labore occupabis. Ad hanc enim expeditio- μαί σοι τον σκοπόν , ότι και υπό χείρα εμήν πάσα ή
nem ego quoque operam meam conferanm , quando χώρα και, και η πόλις επιτελεί.
lola regio urbsque ipsa meæ potestati subest. )
XVI . Epistola Leonis ad calipham . Adornata 16 '. Τούτου γενομένου του γράμματος , γράμμα
hac epistola, alteram impius ille pari malignitate έτερον διαχαράττει εκ της αυτού δυσμενείας και ο
scribit ad Saracenorum, qui Damascum obtinebant , δυσσεβής προς τον άρχοντα των εν Δαμασκώ Σαρα
principenn , in hunc sensum : Quemadmodum κηνών, ούτως έχων του σκοπού · « Ως ουδέν οίδα
nihil pace beatius novi , nihilque fortunatius ami- της ειρήνης μακαριώτερον, ουδε της φιλίας ευδαιμο
citia , sic pacis felera servare , cum laude dignum , νέστερον, και το τηρείν τας ειρηνικάς συνθήκας επα:
lum Deo gratum censeo. Eapropter nihil mihi νετον και φιλόθεον, διά ταύτα παντός άλλου προτί
potius et antiquius est, quam ut quæ pepigi cum θεμαι , αδιαλύτους φυλάττειν, ας διεθέμην ειρηνικάς
lua serenilate pacis conventa, inviolenta luear, φιλίας προς την σην ευγένειαν * • καίτοι προς το ταύτας
tametsi ad ea clandestine solvenda et astute fran- διαλύσαι κρυφίως, και παρασπονδή σαι δολερώς, υπό
gendam fidem a quodam e Christianis qui sub τινος των υπο σε τελούντων Χριστιανών πολλάκις εκ
imperio tuo legunt, crebris litteris inciter , quibus B" καλούμενος διά γραμμάτων αυτού πολλών , διαβεβαιου-
ille certo affirmat , multan se mihi openm praesti- μένων ασφαλώς , και πλείστά μου συμβαλέσθαι προς το
turum , quo tualn urbem occupem , modo copiosun την υπό σέ χειρώσασθαι πόλιν , αν πολυπληθές αφήσω
exercitum illuc misero . Quapropter unam ex ejus κατ' αυτής και στράτευμα. " Ενθεν τοι και μίαν των υπ'
a
epistolis quas ad me scripsit tibi remisi, quæ fi-
>
εκείνου μου πεμπομένων επιστολών άντεξαπέστειλά
dem adstruat iis de quibus ad te scribo, simulque σοι, βέβαια παριστών, άπερ σου έγραψα, ίνα γνώς
ut intelligas quis sina ego, quam in tenendis ami- οίος εγώ περί τας φιλίας αληθής τε και απαράσπον
ciliis verax atque integer , insuper et ejus qui au- δος , επιγνοίης δε και το δυσνούν και δολερόν του
sus est liæc ad me scribere , malevolentiam fraudu- ταύτα γράψαι πρός με τολμήσαντος .
tentiamque perspectam habcas . )
XVII . Dextera Joanni manus amputatur. Am- ΙΖ'. Ταύτα ούν άμφω τα γράμματα και λεοντώνυμος
bas epistolas istas qui Leo perinde nominabatur, και οφιογνώμων τον δόλον, διά τινος εξαπέστειλε
ac versulia serpentina instructus erat, per quem- προς τον βάρβαρον. Ο δε ταύτα δεξάμενος 5, επικα
dam e suis ad barbarum mittit . Quibus hic acce- λείται τον Ιωάννην και το δολερόν εκείνο γραμμά
ptis,, ad se Joannem vocat,, confictam dolo ei epi- c τιον αυτώ υποδείκνυσιν . ΟΟ δε Ιωάννης τούτο διεξιών,
slolam porrigit : quam Joannes cum percurrisset , C τους των γραμμάτων τύπους τους εαυτού παρεικά
litterarum quidem typos et formas suis esse si- ζεσθαι συγκατέθετο · τα δε αυτούς έμφερόμενα, μη
miles fassus est , quæ vero iis continerentur , ea το παράπαν είδέναι, μηδείς εις νούν βαλέσθαι ο ποτέ
se prorsus nescire , nec sibi unquam in mentem προσέθετο. Ουκ ήγνόησε δε τον δόλον , και την του
venisse . Nequaquam vero epistolam legenti , la- βασιλέως επιβουλήν, αναγνούς. ' Αλλ' ο μισόχριστος
luere doli et insidiæ quæ sibi struierenlur ab im- εκείνος άρχων προς τα υπό του Ιωάννου λεγόμενα,
peralore. At princeps ille, cum Christi inimicus όνος ήν λύρας ακούων , τούτο δή φάναι το της παρ
esset, ad ea qne a Joanne afferebantur , perinde oιμίας και εκωφώθη μεν εξ αγαθών ρημάτων και
se , ut fert adagium , habebat , atque asinus ad ly- αληθών . Ουκ έσίγησε δε του μή άδικον αποφθέγξασθαι
ram : siluit a bonis verisque sermonibus ; at non πρόσταγμα, αλλ' ευθύς κελεύει την δεξιάν κοπήνα :
item obmutuit, quin iniquum facinus imperaret , του Ιωάννου . Και δεομένου βραχύν χρόνον δοθήναι
sed e vestigio dexteram Joannis jubet amputari. οι προς απολογίαν τε και αφήγησιν της κατ' αυτού
Cumque is breve tempus aliquod concedi sibi ro- μανίας του δυσσεβούς d , ουκ ανήκεν, ουδε ήνέσχετο ,
garet , ad se purgandum , exponendumque nefandi όλος υπό της μανίας έκστας και βάρβαρος. Και δη
imperatoris adversum se furorem , albnuit barba- D εκκέκοπται δεξιά, ή ποιήσασα δύναμιν τοϊς ορθοδό
rus, nec permisit , quippe qui percitus ira sui jam ξοις εν Θεώ, δι' ών γέγραφες e · εκκέκοπται δεξιά ,
•
compos non erat.. Precisa igitur illi dextera est,, η ελέγχουσατους μισούντας τον Κύριον,και αντί
que homines odio Dominum habentes incessebat , μέλανος ώ εβάπτετο πρότερον λογογραφούσα την
et pro atramento quo ante tincta fuerat, quando των εικόνων προσκύνησιν, οικείω αίματι βάπτεται .
cultum imaginum litteris propugnabat , proprio Εκκοπείσαν τοίνυν εκείνην την δεξιάν Κυρίου ,
cruore tingilur. Atqui excisam banc Domini, si ίν ' ούτως είττω , επί της αγοράς εμετεώρισαν 8 .
ita loqui fas est , dexteram in foro suspenderunt.
XVIII . Obsecralio Joannis ad sanclam Dei 1Η'. Εσπέρας ούν καταλαβούσης , και εις πέρας
Genitricem ut manus sibi restitualur , versibus Ana- λήξαι τους θυμούς του τυράννου Ε υποτοπάσας και
VARIAE LECTIONES .
* Edit. μετρίως γάρ . Μss. R. δυσνοίας. z Edit. ευσέβειαν . a Edit. αυτού . 5 Μss . R. δεδεγμένος .
€ Edit . βάλλεσθαι . 4 Μss . R. δυσωνύμου . • Μss. R. έγραφεν. f Ms. Henschenii vocem ba : c
omisit, quamauctor annuit satis, ubi subjungit , ίν' ούτως είπω, ut ita dicam. Edita male, υπό του κυρίου ,
quam tamen lectionem alii sccuti sunt. ε Μss . απηώρησαν . h Edit . των τυράννων.
VITA S. JOANNIS DAMASCENI . 458
457
Ιωάννης, πρεσβείαν προς εκείνον έστείλατο, δυσ- A creonticis. Vespcrascente itaque die, quando
ωπών και τοιαύτα φθεγγόμενος: « Τα τής οδύνης μοι jam sedatos tyranni spiritus Joannes conjectaba
επιτείνεται , και ου φορητά μου καθεστηκε , και ουκ tur, (XII) legationem supplex ad eum misit in hæc
αν άνεσή μου ή της άλγηδόνος ακίς , έως επ' αέρος verba : « Ingravescunt mihi dolores , meque in
ή χείρ μου εκκοπείσα έκκρέμαται · κέλευσον ούν tolerabilem in modum discruciant, neque acula vis
αυτήν χαρισθήναι μοι, ώς αν υπό την κατακρύψω, ntali remillet , quandiu anipulata manus in aere
και παρακμάση το πολυώδυνον . » EIξεν ούν ευθύς και pendebil : quare bæc mihi donari, precor, jubeas
τύραννος προς την δέησιν, και δίδοται το δικαίω ή ut ea humo condita sævire dolor desinal. Cessit
χείρ. Ο δε ταύτην ειληφώς , εις το κατ' οίκον αυτού confestim precibus tyrannus, et manus justo
ευκτήριον είσεισι, και όλος πρηνής πεσών πρός τινος conceditur. Qua is accepla , in sacellum domesti
θείας εικόνος τον θείον χαρακτήρα φερούσης της cum ingreditur, lologue corpore proniis alle di
Θεομήτορος , και την εκκοπείσαν δεξιάν τη πριν vinam quamdam Dei Genitricis imaginem provol
αρμονία παραθείς , εκ βάθους καρδίας της φιλευ- vitur, admotaque dextera quae abscissa fuerat , ad
σπλάγχνου εδείτο, στεναγμούς και δάκρυσιν εκβοώ . pristinam ejus commissuram , imo de pectore
μενος "
misericordissimam illam gemitibus et lacrymis
B interpellabat :
Δέσποινα ,πάναγνε μήτερ , ήτον Θεόν μου τεκούσα, Domina caslissinia maler, Deum meum quce pepe .
( risti,
Διά τας θείας εικόνας , ή δεξιά μου εκόπη : Propter imagines sacras , dexlra manus mea pric
[ cisa est ,
Ουκ αγνοείς την αιτίαν δι' ήν έμάνη ο Λέων . Causam haud ignoras furoris, quo Leo sæviil.
Πρόφθασον τοίνυν ως τάχος, και ίασαι μου την Succurresis ergo quam cilissime, et meain inanuin
[χείρα. sana.
"Η δεξιά του Υψίστου , ή από σου σαρκωθείσα, Illa Excelsi dextern, quæ er le carnem sumpsil,
Πολλάς ποιεί τις δυνάμεις , διά της σης μεσιτείας Multas facil virtutcs, intercessione iua .
Την δεξιάν μου και ταύτην νύν ιασάσθω λιταίς Hanc quoque manum meam luas nunc ad preces
[σου, isanel,
Ως αν σούς ύμνους , ούς δοίης , και του εκ σου Quo tuas, ul dederis, Filiique cx le incarnati lur
(σαρκωθέντος , ( des
Εύρυθμικαίς αρμονίαις συγγράψηται, Θεοτόκε , Modulato concentu , o Deipara, conscribal !
και συνεργός χρηματίση της ορθοδόξου λατρείας . Ei reclæ fidei cultui, opilulator adsil.
Δύνασαι γάρ όσα θέλεις, ώς του Θεού μήτηρ ούσα. Poles enim quidquid libel, ut quæ sis Dei Mater.
Ταύτα λέγων ο Ιωάννης συν δάκρυσιν , εις ύπνος C Curatur Maria precibus abscissa Joannis manus .
έτράπετο, όρά την της Θεομήτορος αγίαν εικόνα όμ- -Hæc Joannes cum lacrymis recitans, sonno
μασιν ευσπλάγχνοις και ιλαρούς προς αυτόν αποβλέ- corripitur, et sacram Dei Genitricis imaginem vi
πουσάν τε και λέγουσαν · "Ιδε υγιής γέγονέ σου det oculos commiseratione et hilaritate plenos in
ή χείρ · μή μέλλε λοιπόν, αλλά κάλαμον ταύτην se convertere alque afari : « En tibi manus sanata
γραμματέως ποίησον οξυγράφου, ώς επηγγείλω μου est : de celero ne cessa , sed , sicut modo pollici
νύν . cillis es , fac eam calamum esse scribæ velociler
scribentis ' .
ΙΘ. 'Αφυπνισθείς ούν, και ιαθείς, είτα περιεργα- XIX. Eucharisticos hymnos Deo canil. Evigi
σάμενος την κεκομμένην, και ιαθείσαν ταύτην ιδών, lans igitur el sanalus, tum manum abscissam re
γαλλιάσατο τω πνεύματι επί Θεώ τω Σωτήρι αυτού, stitutamque curiose contemplatus, exsultavit spi
και τη τούτου μητρι , ότι εποίησεν αυτο μεγαλεία και rilu in Deo salutari suo, necnon in ejus Matre,
δυνατός . Και στις επι τους πόδας , τας χείρας αυτού quia fecissel sibi magna qui potens est 13. Tum in
εις ύψος ανέτεινε, και μέλος σε θεϊκόν και τοτω καιρώ pedes se erigerns , sublatis ad celum manibus ,
προσφορώτατον. Και ήν δι ' όλης της νυκτός πανοικι carmen cecinit divinum in id temporis perquam
D
ευφραινόμενος και άδων άσμα καινόν Θεώ ευχαρι- belle conveniens : tolamque noclem cum omni
στήριον . « Η δεξιά σου χείρ , λέγων , Κύριε , δεδο . familia lætam agens, in grali animi significationem
ξασται εν ισχύϊ, ή δεξιά σου χείρ την θραυσθείσαν canticum novum Deo modulatus est : « Dextera
μου δεξιάν ιάσατο , και διά ταύτης θραύση εχθρούς, lua , Domine, glorificata est in fortitudine : dextera
τους μη τιμώντας την σεβασμίαν εικόνα σου, και mapus lua confractam manum meam sanavit,
τήν της τεκούσης σε . Και το πλήθει της δόξης σου perque eam confringes inimicos, qui venerandam
τους υπεναντίους εικονοθραύστας συντρίψεις διά της luam luæque Matris imaginem aspernantur. In
χειρός μου . "Ην ούν νύξ εκείνη εκείνη ημέρα, και multitudine gloriæ luæ adversarios effractores
φως ουχί σκότος , και ίν' ούτως ερώ το προφητικών imaginum conteres per manum meam. » Ea nx
12 Psal. XLIν. 2 . 18 Luc . 1 , 47 .
VARIÆ LECTIONES .
i dylaş xal, male. i Abest hic versus in R. k Edit . deest θεϊκόν .

459 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. ζιο
itaque dies illi erat , et nullalenus nox ; lumen A μεθ' υπαλλαγής , ήχος ήν εκεί καθαρός εορταζόντων,
plane, et non tenebræ ” , et, ut propheticam vo- και φωνή αγαλλιάσεως εν σκηνή δικαίου ανδρός.
com per hypallages figuram usurpem , purus illi erat epulantium sonus, et vox exsullalionis in
tabernaculo viri justi's .
Hæc non occulle, neque silentio gesta sunt , ve- Ταύτα ουκ εν κρυπτώ , ουδ' ήσυχή τετέλεστο ,
rum admirabilis ille sonus concinnaque jubila αλλά διέβαινεν ο θαυμάσιος εκείνος φθόγγος και
lio ad lotam circum viciniam diffundebatur . Mox εναρμόνιος αλαλαγμός εις τους εκ γειτόνων, και κυ .
e Saracenis Christi hostibus nonnulli principem κλόσε. Και ευθύς απήεσάν τινες των μισοχρίστων
suum adeunt, allirmantes Joanni dexteram mi- Σαρακηνών παρά τον οικείον άρχοντα, μή εκκεκόφθαι
nime amputatam fuisse, sed alteri cuipiam , ut τη Ιωάννη την δεξιάν λέγοντες , άλλου δέ τινος ,
pula servo aut ministrorum ejus alicui, (XIII ) qui δούλου τυχόν, ή άλλως υπηρετουμένου αυτού, και
se pro sua erga Dominum benevolentia dediderit ; δι' εύνοιαν προδεδωκότος εαυτόν αντί του δεσπότου
ac eos quibus præsectio manus imperata erat pe- αυτού. Τους δε την εκκοπήν προσταχθέντας , χρή
cuniis pænam commulasse , Joannes enim , aiebant μασιν ανταλλάξασθαι την ποινήν. Ο γάρ Ιωάννης
illi , domi considens perinde canil et oblectatur, οίκοι καθήμενος, ούτως άδει και τέρπεται, ως γα
ut eum nuptiale festum putares celebrare, et epi- μήλια είπoις πανηγυρίζειν αυτόν, και επιθαλάμιον !
thalamii caulicum aliquod edere. Quid quod et Β ποιείσθαι των υμεναίων ηχήν μάλλον δε υπέρ εκείνα
ejusmodi lætitiis ejus exsultatio videtur major. ή τούτου έoικεν αγαλλίασις .
XX . Miraculum agnoscit barbarus. - His renun-
.
Κ'. Τούτων ούτω προαγγελθέντων, προσεκαλείτο
tiatis, Joannes accersilur ; qui cum venisset, refe- και ο Ιωάννης ο δε αφικόμενος εκελεύετο δεικνύειν
clam manum jubelur proferre. Hanc cum ostende- την εκκοπείσαν δεξιάν , ής εμφανισθείσης υπεφαί
rel, lineola quædam , Dei matre ita comparante, sub νετο m και τις γραμμή της διακοπής, τούτο οικονο
apparebat, quæ manifestum esset verissimæ exci μούσης της Θεομήτορος, την εκκοπήν αψευδεστάτην
sionis indicium . Quocirca barbarus : Ecquis te καταμηνύουσα. 'Εφ' οίς και βάρβαρος έφησε Τίς ο
medicus , Joannes , sanavit ? , inquit . « Que adhibila έξιασάμενός σε ιατρός, Ιωάννη , και τίνα τα επιτε
vulneri medicamenta ? , Tum ille clara et alla voce θέντα σοι φάρμακα ; Ο δε λαμπρά τη φωνή και
miraculum praedicare : « Meus, ait, Dominus, om μεγάλη κήρυξ του θαύματος γίνεται: « Και ο Κύριός
nipotentissiinus medicus, cujus vis et potentia pari μου , φησίν , ο παντοδυνατώτατος ιατρός , ός και ουχ
gradu voluntatem comitalur. » Ad hæc barbarus : υστερίζουσαν έχει την δύναμιν προς την θέλησιν η..
Quantum igitur conjicio , o homo, id quod es pas- Και ο βάρβαρος απεκρίνατο : « Ως είκασμαι , άν
sus, nullo tuo crimine passis es. Ceterum ignoscas C θρωπε , επ' ανευθύνους και πεπονθας, πέπονθας. Και
nobis, quod inconsulta præcipitique sententia sup. λοιπόν ημίν σύγγνωθι , εφ' οίς απερισκέπτοις και
pliciurn intulerimus tibi.. Modo vero pristinum αλογίστοις ταϊς αποφάσεσιν επηνέγκαμέν σοι την
munus deinceps administrabis, et principem inter τιμωρίαν . "Ιθι τοίνυν την προτέραν εφέπων άρχήν ,
consiliarios nostros Iocum tenebis .. Nihil enim quid- και πρώτος έση εν τοις ημετέροις συμβούλους. Ού
Θυ
quam posthac nisi de consilio tuo et sententia su γάρ πράξαιμέν τι πώποτε του λοιπού άνευ σης
mus facturi. , παραινέσεώς ο τε και συμβουλής. »
XXI . Joannes facultatem ægre oblinet secedendi .
ΚΑ' . “Ο δε πεσών χαμαι, προσεκύνησε και πρη

in monasterium .. - Joannes vero humi procidens νης κείμενος εδέετο εκείνου εφ' ώραν ικανήν, συγχω
adoravil , pronusque perdiu jacens oblestabatur, ut ρηθήναι οι , και άλλην εάσαι τούτον εδόν την έρα
copiam sibi princeps faceret viam aliam multo σμιωτέραν οδεύσαι , και ακολουθήσαι τώ λέγονται :
oplabiliorem ineundi, et sequendi illum qui dixit : 'Εγώ ειμι η οδός. Ο δε βάρβαρος ουκ εδίδου την
Ego sum viu 16. Barbarus contra facultatem sece- συγχώρησιν . Και ήν ιδείν μονομάχους , ώς άν τις
dendi abnuebat, eratque videre duello , ut sic είποι , τον βάρβαρον, και τον δίκαιον. Ο μεν πολλοίς
Ιοquar, certantes ambos , barbaram hunc et ju- D γωνίζετο επέχειν τον Ιωάννην τοίς του κόσμου δε
stuin illum . Hic enim multis contendere, quo Joan σμοίς · ο δε βίαιος τις ήν ταύτα απορρήξαι μετά
nem mundi funibus irreliret ac retineret : ille e σπουδής , και αγγελικαίς πετάσαι τοις πτέρυξι . Και
contrario vim omnem et conatum adbibere, ut eos στάδιον τότε ήνεωγμένον μέγα ετύγχανεν , άγωνοθέ
rumperet et angelicis alis avolaret. Ingens lunc της δε Χριστός προεκάθητο, και το θέατρον Ροί άγγε
campus palebat , in quo cum certaminis arbiter λοι. Έρεί δε τις δικαίως , και τους πονηρούς εξ αρι
Christus sedebat , lum angeli spectatores erant. στερών παραθαρρύνειν τον βάρβαρον, και επαλείφειν
Quin nec immerito quispiam dixerit, malos a sini- προς πιθανότητας. Νικά δε μετά πολλής αναρτήσεως
stru Jaicre spiritus barbari animum obfirmasse et ο έμός μονομάχος, και πιθανά πάντα του αντιπάλου
14 Amos v , 18 . 15 Psal . XLI , 5. 16 Joan . ΧΙV , 6 .
VARIÆ LECTIONES.
Ο επιθαλαμίων.. Τη έπεφαίνετο. • Edit. δέησιν. • Edit. παραινέσεως. Ρ R. deest oί.
εις βέλη νηπίων λελόγισται . Και νικητής άπεισιν (20) , A instruxisse ad lemulcendum Joannem . Vicit ta
άνοδεδεμένος την κεφαλήν ταινία περιφανεί, και men mulla cum laude duellator meus, cunctaque
τον οίκον εισεισι φαιδρωπός, ο πρίν εξιών αυτών adversarii ad persuadendun momenla lanquam
σκυθρωπός. sagittæ parvulorum habita sunt '7. Victor discessit
illustri villa redimitus caput, et hilari vultu domum
ingreditur, qui mæstus anle et tristis exierat .
ΚΒ' . Και δύο προκειμένων αυτώ των Δεσποτικών XXII . Facullates et bona distribuit . Cælerum
αποφάσεων , της μεν , πωλείν τα υπάρχοντα , και cum duæ Domnini sententiæ ipsi propositæ essent,
πενησιν διανέμειν οριζομένης της δε , καταλιμπά-
1 allera qua facultates suas vendere et dare pauperi
ν::ν οικίας, και αγρούς , και τάλλα πάντα , ένεκεν του bus jussum est 18 , altera quæ domos et agros ,
ονόματος του Δεσπότου , ούτε περί την προτέραν cæleraque omnia propter Dominum relinquere præ
το:είται την σχολήν , ίν' ίσως μη εμβραδύνη ούτε scribit 199 , circa primam nullum tempus contri
κατά την δευτέραν ποιεί , ίνα ώς έτυχε ταύτα ειακό- vit, ne forte diuturniore mora distraheretur; alle .
το ; 9 , έριδες προβαίεν , και διαμάχαι πολλαι των rius vero præscriptum non ita gessil, ut, relictis
καθ' αίμα ώκειωμένων αυτώ, άλλων άλλο προβεβλη- lemere possessionibus, inter eos qui sibi conjuncti
B
μένων του κληρονομείν δίκαιον, αλλά μέσος αμφοτέ- essent, lites orirenlur et jurgia plurima, aliis
ρων χωρεί, και ώς είχε τα υπάρχοντα διανειμάμενος aliud jus adeundæ hereditatis obtendentibus : ve
πενησιν , αιχμαλώτους , δούλους τους εαυτού • ους δή rum medius inter utrumque incedens, (XIV] bona sua
και ελευθερίας ήξίωσε συγγενέσι και τους θείοις partitus est in pauperes et captivos, inque scrios
καθιερώσας ναούς • ως εξήλθε γυμνός εκ κοιλίας μη- quos libertate donavit, ac tandem in consanguineos,
τρός αυτού, ούτω γυμνός εξήλθε του κόσμου, πλην των ila tamen ut pars quoque sua ſemplis consecrala
αναγκαίων επιβλημάτων , και απιών εις Ιεροσόλυμα , esset. Quemadmodum nudus e materno ulero ex
και την προσήκουσαν προσκύνησιν ποιησάμενος εν ierat, sic excessit e mundo, necessariis duntaxat
τόποις τούτοις τοις σεβασμίοις, ώς έλαφος διψώσα τον vestibus retentis. Talis Hierosolymam petiit, ubi
Θεόν , εις την έρημον εξεισι, και την του θεοφόρου adorata , quo par eral cullu , eorum locorum ma
Σάθα λαύρας καταλαμβάνει (21), έχων οπαδών, ου jestate , Deum ipsum ad instar cervi siliens, in
της οδού μόνον , αλλά και του σκοπού κοινωνών, Κο- solitudinem contendit, et divini Sabæ lauram asse
σμάν (22) τον αυτό συμμετασχόντα και αναγωγής quitur, comitem et socium habens cum itineris,
και παιδεύσεω ;. Είπες αν αυτούς ζεύγος ιερόν είναι, tum propositi, Cosmam illum, quem ejusdem edu
και υπό τ τον ζυγόν τρέχειν του Χριστού , ώς αν ο cationis ac institutionis habuerat participes.
άρωνται αυτόν έπαυχένιον . Dixisses eus par sacrum esse, quod ad Christi
jugum una curreret, ut illi colla submitterent.
ΚΓ' . Ο γούν Ιωάννης , ός του λόγου έστιν υπόθε- XXIII. Joannes a pastoré monasterii excipitur.
σις, την θείαν εκείνην μάνδραν εισιών, του ποιμένος Joannes itaque, qui unus narrationis mee argumen
πίπτει παρά τους πόδας , λιπαρώς εξαιτούμενος, ως tum est, divinum illud ovile ingressus , pedibus
έν των εκεί προβάτων ταγήναι, απολωλός εαυτόν pastoris advolvilur , enixe rogans út inter oves
καλών , και εξ ερήμων ορέων άρτι επιστρέφοντα προς quæ illic versabantur , admilleretur ; ovem sesc
11 Psal. CΧΙΙ , 9. 18 Matth. ΧΙΙ , 21 ; Luc. XVIII , 22 . 19 Μatth . ΧΙΧ , 29.
VARIÆ LECTIONES.
4 Edit . ίνα μή ώς έτυχε ταύτα ειάσαι . r Als. ènti. OEcolamp. ad Christi jugum transtulit.
NOTÆ .
( 20) Kal rexnens åtEldir. Postquam Joannes pri- D Laura S. Sabæ , et illius sepulcrum . Monasterium
marii consiliarii dignitatem aliaque munera, qui- exædificatum esi juxta correntes. Sub monasterio
bus apud chalifam fungebatur , reliquit, suffecius, fons scaturit, quem ille precibus a Deo impetravit .
ni fallor in ejus locum fuit, Theodorus Mansuri, Templum trulla erigirur , eaque cæruleo imbuta :
ejus verosimiliter patruelis ; barbaro hanc saltem Αυτού είναι και το κέλλην του αγίου Ιωάννου του
gratiam facere volente, ut in honestissima illa Δαμασκηνού αυτού έγραψεν το , « "Αξιόν εστιν ώς
familia continuarelur dimissa ab Joanne dignilas . αληθώς, και την Οκτώηχον· Prope est cella S. Jo
Sed minus felix iste fuit : siquidem Theophanes annis Damasceni, inqua composuitTroparium
chum
, Di
o Tro
ait , eum 18 aino Isauri, id est Christianæ æræ gnum est rere > et Ocioe . Porr
anno 736 , ad deserti regionem esse relegatum : parium istud , "Αξιον εστιν ώς αληθώς , quotidie
quod ipsum ſorte Leonis machinatione factuin esse, apud Græcos in honorem Dei Genitricis canitur in
Pliam amicos Joannis persequentis , ominalur ter sacra Missarum solemnia, post peractam con
Henschenius . secrationein .
(21) Και την τού θεοφόρου Σάβα λαύραν κατα- (22) 'Α.λλά και του σκοπού κοινωνόν Κοσμάν .
Jaučárei. Ad quam nemre Cosmas præcepior suus Cosmas hic est melodus, seu canonum carminumvo
confugerat. Anonymus Græco - barbarus , de locis ecclesiasticorum auctor præcipuus , Damasceni
Hierosolymitanis, ab Allatio editusinter Symmicia, condiscipulus et adoplatitius frater , de quo jam
bæc habet ubi de Laura Sancli Sabæ : Supraque, facta est mentio , ac rursum amplius infra din
bersus Jerusalem, inter colles , est monasterium seu celul .
464
perditam appellans, que ex desertis montibus ad Α τον ποιμένα Χριστόν . “ Πυθη τοίνυν και της ποίμνης
Christum pastorem rediret. Gavisus est ea rc προεστώς επ' αυτώ , και της προαιρέσεως εμακάριζε .
sacri gregis præfcclus , eumque isto consilio beatum Και δόξαν αυτώ διά του βίου περιφανές και της γνώ
pronuntiavit. Operæ autem pretium esse duxit, σεως το περιών, ενί των μεγάλων παραδούναι γερόν
novitium , lum vitæ splendore, tum eximia scientia των τον νέηλυν , ώς αν υπ' εκείνη καθηγεμόνι ταττό
illustrem , uni cuipiam e præcipuis senioribus com- μενος, απλανώς επιπoρεύεται την οδόν , την και του
millere, ut ille sub lanto duce in vita Dei sine er- Θεού · δν ώετο εκ των της μονής μοναχών εν πάσι
roris periculo graderetur. Quem ilaque unum ex καλοίς επίσημον εισκαλείται πρώτον, και εγχειρίζειν
alumnis ionasterii omni virtutum genere illustream αυτό τον Ιωάννην επιχειρεί · ο δε άπαναινόμενος
æstimabat, hunc primum accersit, cui Joannem ήν, ουχ ικανόν είναι εαυτόν φάσκων είς ποιμαντικήν
concredere nititur. Verum ille abnuit, causalus ανδρός τοιούτου, μέγα το κλέος αραμένου επίισο
haudquaquam se parem esse lanto viro regendo, φία. Παρήκε τυυτον τον γέροντα και ποιμενάρχης ,
qui magnam sibi opinionem sapientiæ paraverat. και μετ' αυτόν έτερον εισκαλείται. Και ο δεύτερος
Eg nisso, alterum præfectus vocat. At secundus τα όμοια των προτέρω έλεγε. Τρίτος μετ' εκείνους
ille eadem quæ prior loculus est. Tertius deinde άλλος εισήγετο, μετά δε τούτους ουκ ολίγοι έτεροι .
post illos adductus cum esset, aliique rursum non B Και ήρξαντο από μιάς παραιτείσθαι άπαντες την
pauci ; una omnes voce deprecari a se ceperunt προστασίας του Ιωάννου.
Joannis instituendi curam.
XXIV. Seni traditur instituendus. Post mul- ΚΔ'. Μετά δε τους πολλούς , άλλος εισήγετο γέρων ,
los tandem eorum senex alius accersitur, moribus το ήθος απλούς , την γνώσιν πολύς , και πρόθυμος ,
simplex , sed plurima scientia ornatus , qui pronmpίο πρόθυμον τον Ιωάννην δεξάμενος, εις το κελλίον το
animo promptum Joannem excipiens , in cellam ίδιον άπεισι συν αυτώ. Και το καλόν θεμέλιον πρώ
suan una cum eo pergit . Quocirca præclarum illud τον αυτώ υποτίθησι, το μηδέν πράττειν ιδίω θελή
fundamentum substruit, ne arbitralu suo quidquam ματι, θύειν δε Θεώ ιδρώτας , εν προσευχαις διά το
geral , ul parlos per oralionum contentionem τούτων εκτενές και επίπονον , και εξ οφθαλμών δα
sudores victimæ instar Deo oſferat , ut oculis la- κρύειν εφιέμενον της επί το προτέρω βίω καθάρ
crymas exprimat , quibus vitæ prioris maculæ σεως , α θυσία καθαρά λελόγισται τα Χριστώ υπέρ
eluantur : cas quippe sacrificium purum apud πάν άλλο θυμίαμα . Και τούτο μεν πρώτον , κατά τα
Christum censeri, omni alio sullimento suavius . διά του σώματος ενεργούμενα» εις τα κατά ψυχήν δε,
Αιφue lioc primum de iis rebus ei praeceptum est , C μηδεμίαν ζωγραφεϊν κοσμικής φαντασίαν , μηδ' εί
quæ corporis adminiculo peraguntur. Circa illa κονίζειν εν αυτή τύπους πραγμάτων ου καθηκόντων ,
vero quæ ad animum speclanı, indixit ei ne mun- τον νούν δε από παντός φυσήματος διακένου διατη
danam ullam intra se pingeret imaginem , aut re- ρείν : μήτε μήν τω των μαθημάτων πλήθει επαίρε
rum minime convenientium formas adumbraret ; σθαι, και εν οις μεμαθηκε , το πάν καταλαβείν μη
micutem ab omni vano lumore integram servarel ; οίεσθαι μήτε έφεσιν έχειν ν οπτασιών τινων , και
ac ne amplitudine doctrinæ efferretur, existimarel αποκρύφων αποκαλύψεων, μήτ' επαρθήσεσθαι και οι τον
se (XV nondum quibuscunque sluduerat assecu- νούν · εαυτώ τεθαρρηκέναι ποτέ ή δόξαι σχεϊν γνώ
lum ; visiones , arcanasve manifestationes non appe- σιν ανεπισφαλή , έως αν διχάζηται, αλλ' ειδέναι δει.
teret ; eo usque non superbiret, ut nimia fiducia in λους τους οικείους λογισμούς, και τας αυτού επινοίας
hac verselur opinione, adeplum se cjusmodi scien- επισφαλείς σπεύδειν δε μή εάν σκεδάννυσθαι την
liam, quæ nulli sit errori obnoxia, donec animæ a διάνοιαν, αλλ' επείγεσθαι ταύτην συνάγειν επιμελέ
corpore divisio fiat ; sed contra repulel limidas et στατα, ίν ' ούτω δή, ο μεν νούς αυτώ φωτισθείη προς
anticipίtes cogitationes esse , incertasque provi . Θεού, καθαρθείη δε η ψυχή, και το σώμα καθαγνι
dentias et rationes 20. Quocirca in id contendere σθείη , και τέλος , το σώμα συν τη ψυχή επισυναφθείη
90
5
eum monuit , ne cogitatio sua dispergeretur, sed D το νοί , και το τριπλούν απλούν γένηται διά την
summa cura eam colligeret , ut hoc pacto divina προς την απλουστάτην Τριάδα ένωσιν, και γένηται
luce mens perſundalur , purgelur animus, et cor- άνθρωπος , ου σαρκικός , ουδε ψυχικός, αλλά το όλον
pus mundum evadat , tum denique corpus cum πνευματικός , μεταστοιχειωθέντων των δύο γνωμική
auima sic cum menle copuletur , ut triplex ea res προαιρέσει εις το τρίτος και πρώτον • λέγω δητα ,
1
propter conjunctionem cum simplicissima Trinitale τον νούν. Ούτω δή ο πατήρ το παιδί , το μαθητή και
simplex subinde elliciatur, et homo non jam car- διδάσκαλος υποθέμενος , προσυπέθετο αυτό και τούτο,
nalis, nec animalis , sed ex tolo spiritualis trans- είπών: « Μή πρός τινας επιστείλης επιστολήν. Μή
formatis nimirum voluntatis inductione duobus το παράπαν φθέγξη τι τών της εξω παιδείας . Σιωπή ,
20 Sap. 18 , 14 .
VARIÆ LECTIONES.
και R. deest την . 1 R. περί, male . 1 Μss. R. επί τα πρόσω καθάρ. 1 Elit . deest έχειν . ΑΙ. εις έφεσιν
.
ελθείν. 1 R. μήτε πειθήσεσθαι. και κ. καθαρθή .

δε άσκει μετά συνέσεως: οίδας γάρ τούτο μή μόνον των Α illis prioribus in tertium illud et primarium , meli
καθ' ημάς φιλοσόφων είναι παράγγελμα, αλλά και tem scilicet. Atque alia quidem præcepta pater
Πυθαγόρας εκείνος ο Σάμιος τους εαυτού μαθηταίς filio , et magister discipulo dedit, sed et illud quo
άρτι μυουμένοις, αυτά τα της φιλοσοφίας μυστήρια , que subjecit : « Ne ad ullos miseris epistolam :
πολυετή παρήγγελλε την σιγήν. Και μή δόξης καλών nihil prorsus externarum disciplinarum eloquaris.
είναι , το τα καλά παρά καιρόν φθέγγεσθαι εις Silentium prudenter cole. Nosti siquidem istud
τούτο γάρ ο Δαβίδ οδηγείτω σε , ός φησιν , ότι non nostrorum modo philosophorum præceplum
'Εσίγησα εξ αγαθών . Είτα τι εντεύθεν αυτώ συμ- esse : sed et Pythagoras Samius discipulis suis
βέβηκε, λέγοντος άκουσον . Εθερμάνθη η καρδία quos arcanis philosophiæ imbueret , multorum an
μου εντός μου , τα πυρί πάντως του προς Θεόν norum silentium indicebat. Neu arbitreris bonum
έρωτος, εν τη κατά διάνοιαν δε μελέτη το πύρ εκείνο esse bona intempestive loqui ; quin potius David
το προφήτη εξήφθη . » hujus tibi documenti auctor sil, ubi ait : Silui a
bonis " . Quid autem hinc ei contigerit, audi narrantem : Concaluit cor meum intra me * ; igne
ulique divini amoris. Porro ignis assidua meditatione in Prophela succensus fuit. )
ΚΕ. Ταύτα τα Ιωάννη ο γέρων (23) παρήγγελλε , Β XXV. Hæc Joanni senex denuntians , non in
και ουκ ήν καθ' υδάτων γράφων , ουδέ κατά πετρών
9 aquis scribebat, non super petram serebat, sedin
σπείρων , αλλ ' εις γην αγαθήν. Χρόνος ούν παρήλθεν terra bona.. Aliquantum igitur temporis elapsum
ικανός, και ο Ιωάννης ήν διά πάσης πείρας το γέ- est , cum Joannes a sene onini periclitationis ge
ροντι παιδοτριβούμενος , και κατά πάντα την υπακοήν nere instituerelur, eique exactam in re quavis
ανεπισφαλή ένδεικνύμενος . Και ουκ ήν αντιλογία των obedientiam exhiberet . Nulla ejus erat ad impe
Ιωάννη εν οίς προσετάττετο . Ουκ ήν γογγυσμός εν rata detrectatio, nulla in lingua murmuratio, dis
γλώσση , ουδέ διαλογισμός εν καρδία, όλως ανακρίνων ceptatio in corde nulla, qua niagistri jussa intus
εντός, άπερ και επιστάτης αυτώ διωρίζετο . Αλλά dijudicaret ; sed hoc unum in media mente tan
τούτο μόνον εν μέση διανοία έγκεκoλαμμένον είχεν , quam in tabulis insculptum habebat ,, ut secun
πλαξιν έως βάθους, επί παντός έργου και προστάγμα- dum Pauli consilium, quidquid ageret aut agere
τος και , το ποιείν, ώς Παύλος παρακελεύεται, το επι- juberetur , hoc sine querimonia et disceptationi
τεταγμένων χωρίς γογγυσμού και διαλογισμών. Τι bus perficeret .. Νam quid illum juvat bene agere,,
γάρ κέρδος τω ποιoύντι χρηστών οίον δήποτε , αν επι- cujus in labiis insideal murmuratio, aut mala dis
κάθηται οι τοις χείλεσι γογγυσμός, ή τη καρδία έμ- C cussioin corde quasi serpens deliteseat ? Quando
φωλεύει, ως όφις, διαλογισμός πονηρός ; Πότε βελ nam futurum sit, ut melior fiat animus illius qui
τιωθήσεται η ψυχή τώ ούτω διακονούντι ; Πότε την sic obsequitur ? Quandonam ulterius ad meliora
επί το πρόσω σχολη προκοπήν ; Διά τούτο πονούσιν provehetur ? Nimirum id in causa est, ut multi
[ a οι πολλοί τάχα το δοκείν , περί τα της αρετής, και ſorte exercitatione virtutis laborent , ac incassum
πονούσιν ] εική προς τα έμπροσθεν ου προσκόπτον- laborent, nihil ad ea quæ priora seu anteriora
τες . sunt , proficientes.
KG'. Είτα τους μείζοσι της υπακοής αγωνίσμασιν XXVI. Joannes Damascum mittitur ad sportas
εγγυμνάζων ο γέρων τον αθλητήν, το μηχανάται ; vendendas. Post hæc autem , cum senex pugilem
Σπυρίδας ας είχον εργόχειρον, πολλάς συναγηοχώς, suum majoribus obedientiæ certaminibus assue
πρόφασιν προβάλλεται τοιανδι, είρηκώς τη Ιωάννη faceret ,, quid Landem comminiscitur ? Sportas ,,
ούτωσιν : Ως ήκουσταί μοι, τέκνον, εν Δαμασκώ quas suis manibus contexuerant , mullas colli
πολλού πωλείσθαι τάς σπυρίδας, ήπερ εν τοίς της gens, ( XVI) ejusmodi prætextu ulitur, his verbis
Παλαιστίνης μέρεσι , και χρειών, ως οίδας , πολλών Joannem alloquens : « Audivi , fili, sporlas Damasci
ημίν δεί ανελόμενος ούν απάσας, εκεί, ώς τάχους carius,, quam in Palestine partibus ,, vendi ;; multis
έχεις, πορεύου, και μή άλλως ταύτας πωλήσης , μηδε porro, ut ipse nusli , rebus indigemus ; his ergo om
D
παρά μικρόν, ει μή ώσπερ σοι εντέλλομαι υπέρ nibus acceplis, eo proficiscere quam celerrime po
το διπλάσιον του αξίου το τίμημα ορισάμενος. Ουκ teris, neque vel tantillo quidem quam tibi consti
αντείπεν δέ , ουδε τον επιτάξαντος λόγος ανέκρινεν, tuo, minoris eas vendideris. , Tum simul pretium
21 Psal . XXXVIII , 3. 15 ibid . 4.
VARIÆ LECTIONES.
1 R. επιτάγματος. a Desunt in edit .
NOT AE .
(23 ) Ταύτα τώ Ιωάννη ο γέρων . Ηic ad longum rus. Hoc unum monebo ex his orationibus comper .
edisserere non vacal, quam felicem virtutibus exco tum fore, sanctissimum virum ad summum perſe
lendis operam dederit. Quarum certa nobis speci clionis apicem subiisse, lum profunda sui demis
mina ex ipsius quæ supersunt operibus licet erue sione atque humilitate, luin singulari erga divinam
re : præsertim vero ex homiliis quatuor asceticis, Eucharistiam reverentia ac devotione : quibus ad
quas in illustrissimi Metensis cpiscopi bibliothecæ dendum ardentissimum erga Deiparam studium,
codice nuper reperi, et in appendice operum illius quod in aliis passim homiliis siguificare geslit.
Græce Latineque sum, si Deus concesserit, edilu
dup! ο quam par erat majus definit. le vero relu- A και μέχρι θανάτου υπήκοος, επωμίζεται δε τον φόρτον,
ciatus non est, nec præcipientis sermonein , dis- ο πτερωτός την υπακοήν, και εις Δαμασκών άπεισιν,
cussit , cum factus obediens esset usque ad ο πριν περίοπτος εν αυτή , κακενδυτών, αυχμηρός ,
23
mortem *3 ; sed obedientia velut alis quibus- και ρυπων. Και περιήει την αγοράν την των σπυρί.
dam instructus , sarcina in humeros imposita , Da- δων ποιούμενος διαπώλησιν . " Ως ούν πολλού ταύτας
mascum pelit, indutus ceptones squalore et allu- έποιείτο τιμήματος , γέλωτα παρείχε, και δι' ονεί
vie obsitos, qui prius in ea illustris splendidusque δους και ύβρεων τοις πάσιν εγένετο. Εις τοίνυν τών
egerat,, forumque peragrabat ut sportas suas diven- εξυπηρετουμένων και αυτό, ότε περιφανής εν τη πόλει
deret. Cum autem carius supra modum eas æstima- διέπρεπε, κατά πρόσωπον στάς , και την όψιν εκείνου
ret, risum sui movebat , omniumque convitiis et εις διάνοιαν έμβαλλόμενος , εγνώρισε τον ούτω τα
contumeliis exagitabatur . Tandem unus quidam ex πεινόν, τον ούτω δυσείμονα , όστις είη , και οίος ετύγ
iis quos habuerat in famulitio , dum clarus esset in χανε. Και συντριβεις την καρδίαν, προσεισιν, ώς
ea civitate, haud procul stans, vultumque ejus in μηδέν ειδώς και ειδώς, και την σπυρίδων εξώνησιν
animum revocans , virum ita abjeclum ac panno- εποιήσατο, δούς αυτώ όσον επεζητήθη το τίμημα . Ο
$um , quis essel, quisque fuisset olim, agnovit. Mox δε τούτο λαβών, παλινοδίαν ποιείται προς τον στει
cordle compunctus accessit, tanquam eum ignora- BΒ λάμενον, και οίά τις νικηφόρος επανεισι, γενναίως
rei quem apprime noverat, sportas lanti emit , εις τούδαφος καταβαλών τον αντίπαλον ,5 ός ήν ο
quanti postulabatur. Accepto prelio Joannes ad της κενής δόξης και υπερηφανίας γεννήτωρ.
eum qui se miserat regreditur, humi prostrato fortiter adversario , inanis gloriae et superbiæ pa
rente .
XXVII . Funebre canticum edere rogalur . Forte ΚΖ'. Ex γειτόνων δε [τω καθηγεμόνι 4 ] του Ιωάν
ex vicinis præfecti Joannis monachus quidam , ter- νου , μοναχός τις ετύγχανεν, ός την επί γης καταλι
restri peregrinatione cum cælesti domicilio com- πών παροικίαν , προς την ουράνιον μονήν μετηλλά
mulata , ad Deum concesserat . Habebat is fratrem ξατο , και προς Θεόν εξεδήμησεν. "Ην δ' εκείνη άδελ
germanum , qui tristi hoc casu victus, fraterni fu- φος κατά σάρκα : ούτος ηττηθείς της συμφοράς , ουδ'
neris acerbitatem celare nequaquam valebat. Quam- όλως είχε στέγειν τον αδελφικόν θάνατον . Ο γούν
obrem Joannes ei solatium afferre nitebatur, et Ιωάννης παρηγόρει τον αδελφόν , και λόγοις, ώς
quibus verbis poterat, a mestitia revocare. Ille είχε , του πένθους ανεκαλείτο. Δυσωπεί δε τούτον και
vero enixe eum rogare cepit ut levandi doloris, πενθών, και τι αυτά μελουργήσαι τροπάριον εκλι
animique sui excitanidi gratia modulum aliquem παρεί, παρηγορούν το πένθος, την ψυχήν καταψών .
conderet . At Joannes præceptum senis reveritus, 'Εδεδοίκει δε ο Ιωάννης τήν του γέροντος εντολήν ,
haud se postulatis facilem prebuit. Ille contraim- C και προς την αίτησιν ου κατένευεν . Ο δ' αιτούμενος
portunior ingruens, nullum precibus finem facere. αυκ αφίστατο δυσωπών . « Και ένα τί, έλεγε, ψυχήν
•Į Quidni enim, inquiebat ,, dolentis animi miserere ? οδυνωμένου ουκ ελεείς , και μικρών επιπάσσεις αυτή
Quidni tenue illi medicamentum admoves, quod do- φάρμακον ακεσώδυνον ; "Αν ιατρός ήσθα σωματικός ,
Iorem arceat ? Si corporum medicus esses, meque οδύνη δε με 6 σωματική περιέπειρεν, ει μη το κατά
corporalis dolor confceret, annon mihi pro viribus δύναμιν προσήξάς μοι φάρμακον ; Καγώ δεινώς
remedium afferres ? Sed et si gravi aut forte etiam έπασχον, και ίσως την επι θάνατον , ουκ έμελλες δί
Jelali morbo laborarem , nunquid non hujusce κας υφέξεις παρά Θεώ ταύτης της παροράσεως; Και
neglectus et incuriæ Deo panas dares ? Sin vero νύν εν μείζονι πάθει παρορών με πάσχοντα , ου μεί
senis præceplum vereris, scito me rem istam tanto ζους υφέξεις τάς δίκας ; Ει δε και δεδίττη την του
secreto celaturum, ut ad nullius aures perferatur. 1 γέροντος εντολήν, ίσθι εν απορρήτη μου κείσθαι το
Flectitur deimum his sermonibus Ioannes, concin. πράγμα, και ανεξάκουστον . » Κάμπτεται τους λόγους
numque ei de mortuo modulunι coιnpoit , φui τούτοις ο Ιωάννης, και τροπάριον αυτώ επί νεκρώ
etiamnum hodie omnium ore canitur, illum scili- συντίθησιν εναρμόνιον, ο και μέχρι του νυν παρά
cet : Humana cuncla yanılas, etc, τοίς πάντων στόμασιν άδεται (24), το Πάντα μα
D ταιότης τα ανθρώπινα .
21 Philipp . 11, 8 .
Η
VARIÆ LECTIONES,
b R. εξυπηρετούντων. • Μss. R. τον πολέμιον . δ Ita Reg . Edita non habent , nec legisse videtur Con
stant. Acropol. • Μss. R. εί τις οδύνη με. 1
NOTÆ . 1
(24) “Ο και μέχρι τού νύν παρά τοϊς πάντων Ου παραμένει ο πλούτος , ου συνοδεύει δόξα .
στόμασιν άδεται.Damasceni carmen , cujus prima 'Επελθώνγάρ οθάνατος ταύτα πάντα εξηφάνισε
verba doannes Hierosolymitanus recitat, integrum Διό Χριστώ τω αθανάτω βοήσωμεν ·
hic afferre juvat ex Constantini Acropolitæ ser- Τους μεταστάντας εξ ημών ανάπαυσον,
mone . "Ενθα πάντων έστιν η σωτηρία .
Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, Horum versuum hic sensus est :
" Ωσα ουχ υπάρχει μετά θάνατον . Humana omnia vanitas ,
ΚΗ'. 'Απήν δέ ποτε του κελλίου και του Ιωάννου Α [XY ] XXVIII . Joannes a magistro ejicitur.
καθηγούμενος · ο δε εντός της χέλλης εναρμονίως Aberat forle a cella magister Joannis , qui interea
υπήδε το ειρημένον τροπάριον , και ο γέρων εκτός predictum carmen intra cellam ad harmoniam suc
πεφθακώς , την μελουργικήν φθογγήν εκείνην ενωτί- cinebat , cum senes foris adveniens , suavem hunc
ζεται , και μετ ' οργής ότι πολλής τά Ιωάννη φησίν : sonum excipit multaque ira commotus , ad Joan
« 0τως επιλέλησαι των αρχηθέν σου υποσχέσεων ; nem ait : « llane prima promissa exciderunt e me
και αντί πενθούντος και σκυθρωπάζοντος , διακεχυ- moria , proque luctu ac mærore lætitia diffusus
μένος κάθη , και θρυπτόμενος τοις μελίσμασιν . » sedes, et delicias canendo caplas ? , Tum ille seni
" Ο δε την αιτίαν εξείπε τω γέρονται , και το του βια- causam exponere , ejus a quo sibi vis esset illata ,
>
ζομένου 1 πένθος προβάλλετο , και πρηνής πεσών, luctum obtendere , ac pronus in terram corruens
εξητείτο συγγνώμην . Και ο γέρων , οία λίθος, και veniam eſlagitare. Senex vero ad modum lapidis
ως άκμων ίστατο , μηδ' όλως τω ικετεύοντι ενδιδούς, aut incudis consistens, nihil precibus ejus annuc
bat , quinimo eum slatim cella ejecit.
Ο λενδε αυτόν
εξέβα
καιΚΘ. θαυμασ εκείςνος
τόςκέλλη
της ευθύς.
ανήρ εις μνήμην XXIX . Continuo itaque admirabili viro in men
ευθύς της προγονικής παρακοής γίνεται , και της εκ tem venit primorum parentum inobedientia e0
του παραδείσου διά ταύτην έκπτώσεως . Και ουκ είχεν rumque propter illant expulsio ee paradiso.. Nec quid
όποι και γένηται , ή ποι τράπηται . Και πλέον ην ageret sciebat , aut quo se verteret : graviorique lu
πενθών υπέρ των αποβαλόντα τον αδελφών , τοιάδε ciu premebatur, quam qui fratrem amiserat. Ajebat
έλεγε καθ' εαυτόν , ώς 'Εκείνος μεν αδελφόν απεβά- nimirum apud se : Ille quidem fratrem amisit : ast
λετο , εγώ δε την εμήν ψυχήν διά της παρακοής απ- ego per inobedientiam animam meam perdidi . De
ολώλεκα . Τέλος ετέροις γερουσι προσεισιν, ούς των mum alios senes , quos virtute eximios noverat ,
άλλων ήδει εξαιρέτους προς αρετήν , και πρέσβεις convenit , intercessores illos apud senem adhibens ,
9
προβάλλεται προς το τον γέροντα δυσωπήσαι και qui ipsum rogitent et deprecenlur, ut demulceri se
δεηθήναι , ώς αν παρακληθείη , και συγγνοίη το paliatur et realus veniam Joanni concedat . illi igi
Ιωάννη το έγκλημα. Απήλθον ούν εκείνοι , και tur abeuntes , enixe cum obsecrabant : bic vero in
έδυσώπησαν · ο δε ουκ ενεδίδου, ως ανδριάς , ουδε morem statuæ immotus manens , ingressu cellæ
παρεχώρει και το μαθητή της εις το κελλίον εισ- discipulum arcebat.
έδου . XXX. Quocirca monachorum quispiam , Poles
Λ' .ν:Και
ρηκε « Εξό άλλημον
τιςν των ν εντο ν εκεί
αχώλήν δοθήνων
ναιαποκ ρινόρτή
τα αμα σανς τι
μενο εί, cei qui peccavit , inquit , mandatum aliud edicere ,
και μη εκπεσείν της συναυλίας της μετά σου. Και ο eum vero a contubernio tuo in totum excidere , hoc
δυσωπούμενος έφησε : Ταύτην τώ Ιωάννη εντολήν nullann habet equitatem. » Tum ille tandem exOra
>
ορίζομαι, είγε βούλεται συγγνωμονηθήναι αυτή την lus ait : « Hoc itaque Joanni mandalum impono ,
παρακοήν , πάσαν διελθείν τήν της λαύρας περιοχής , si sibi velit inobsequentiam suam condonari ,, uni
και δι' εαυτού εκκαθάραι τα εν ταις κέλλαις των versuim lauræ ambitum obeat , omniaque excre
μοναχών των ρυπασμάτων οικίδια. » Οι δε ακούσαν- mentorum et sordium loca suis ipse manibus ex
τες, επί τω λόγω εγκαλυψάμενοι , κατηφείς απήεσαν , purget . » Istec ubi audierunt monachi , pudore >
και το του γέροντος ανένδοτον εκπληττόμενοι . Ούς sufusi , tristique νultu propter tantum senis rigo
προσυπαντήσας ο Ιωάννης , και την συνήθη βαλών rem obstupefacli recedebant . Occurrens autem
μετάνοιαν, ήρετο περί της πατρικής αυτή αποφά- Joannes , facta pro more reverentia sciscitabatur ,
σεως . Οι δε την αυστηρίαν του γέροντος έκπλήτ- quænam a Patre lata esset de se sententia . Cui
τεσθαι απεκρίναντο , και την απόφασιν δι' αιδούς illi , senis se austerilalem admirari ,, cujus respon
είχον εξειπείν · ο δε και λίαν αυτούς ανακαλύψεσθαι sum, præ verecundia vix auderent enuntiare. Hic
προσδυσωπών ήν. Πεισθέντες ούν την ασχήμονα vero etiam atque eliam efflagitare ut illud ape
εκείνην ανακάθαρσιν λέγουσιν. ο δ ' ακηκοώς ήσθη D riant :: cujus deni que precibus victi spurcarn hanc
μάλλον παρ' ελπίδα πάσαν αυτΟών , και ράον είναι expurgationem eloquuntur. Quod cum Joannes
μοι τούτό φησι , και προς ηδονήν μάλιστα . Ευθύς ούν audisset , majorem in modum gavisus , ac supra
άπεισι , και τα της καθάρσεως εργαλεία εζητηκώς , quam illi sperassent , rem factu facilem sibique
και λαβών προσεισι τη κέλλη του εκεί γειτονούντος perjucundam accidere ait. Confestinique , quasilis
instrumentis ad ejusmodi sordes abstergendas
το γέρονται , και εισιών εν αυτή , χείρας μολύνειν
26 Gen. 1 , 23 .
VARIAE LECTIONES .
6 R. ό τι και.... η πη . h Ediι. ού παραχ.
1 R. βιασαμένου .
NOTÆ .
Immortali igitur Christo clamemus :
Qur non exsistunt post mortem . Translatis hinc præsta requiem ,
un manent opes , non comilatur gloria . Ubi omnium salus est .
lugruens enim mors cuncla hoc evanescere facit.
iloneis, iisque susplis in nmanus , ad cellam pergit A εκείνας ήρξατο, ας πολλούς πρότερον ευωδίαζε τους
illius qui seni vicinus erat , quam cum ingressus αρώμασι, και την χριστοθεράπευτον δεξιάν • ώ της
.
esset , manus illas quas multis olim unguentis per- πολλής του ανδρός ταπεινώσεως : κοπροπηλόφυρτον
ſud rat , inquinare cæpit, ipsammet, inquam, dex- έθετο .
leram manum ( proh ingentem viri abjectionem ! ) quam Christus curaverat, cono et stercore fæ
dare non dubitat.
XXXI . Senior obedientiam et humilitatem Joannis ΛΑ'. Πυθόμενος δ' ο γέρων την είς υπακοήν του
admiratur. -
Verum senex , quamprimum prom Ιωάννου προθυμίαν πολλήν , και το της αληθούς και
ptissimam illam obedientiam ,, sinceramque elet pro- πολλής εκείνου ταπεινώσεως βάθος , μάλλον και
fundam , imo sublimem humililatem Joannis au- ύψωμα , επιδραμών περιέβαλλεν αυτόν , και περι
divit,, accurrens , eum complexus est,, seque ejus επλέκετο το τραχήλω, τάς δε χείρας περιεπτύσσετο,
collo implicuit , manus , oculos , humeros exoscu-
7 > τα όμματα κατασπάζετο , κατεφίλει τους ώμους.
lans. < 0 qualem et quantum , aiebat (XVIII ) ille , « Ω οίον , και έλεγεν, « αθλητής της μακαρίας υπ
bealæ obedientiæ athletam et pugilem genui in ακοής εγώ απέτεκον εν Χριστώ. ν Ο δε Ιωάννης
Christo ! At Joannes ad has senis voces amplius B πλέον αιδούμενος τους λόγους του γέροντος , πρηνής
erubescens , pronus in terram corruere , ac , velut έπιπτε , και το έδαφος τοϊς δάκρυσιν έβρεχεν, ως Θεού
ad Dei pedes sese abjiceret , lacrymarum imbre
> προσπίπτων ενώπιον . Ου γαρ έφυσιώθη τους λόγους
pavimentum rigare : tantumque abest ut ad Patris τοίς πατρικοίς , ουδε εξωγκώθη τοίς εγκωμίοις του
sermones inſarelur, aut ad senis laudes intume- γέροντος, αλλ ' εταπεινούτο πλέον, και ο νούς αυτού
sceret ; ut magis deprimeretur ,, ejusque animus μάλιστα συνετρίβετο. Ούτως οίδα τους συνετούς τους
quam qui maxime conlereretur . lla scilicet vi- επαίνοις ταπεινουμένους, και συντριβομένους τοίς
ros sapientes et cordalos novi comparatos , ut ad εγκωμίοις, και ανυψουμένους προς τον Θεόν. Επί
sui commendationem sese dejiciant ,, atque lau- τούτοις ανίστησιν ο Πατήρ τον υιόν, και λαβόμενος
dari moleste ferant, cuin interim ad Deum sese της χειρός, εις το κελλίον αυτού μετά χαράς είσει
allollant . Quocirca Pater filium erigit , ejusque σιν. Είπες αν τον Ιωάννην ιδών, ώς εις τον εν Εδέμ
prehensa manu , cellam lætus ingreditur. Dixisses παράδεισον πάλιν αποκαθίσταται νύν. Εν εαυτό δε
plane , si Joannem observasses , in paradisum τον παλαιών Αδάμ διά της παρακοής τυπώσας το
Eden postliminio eum restitui . Qui enim veteris πρότερον , τον νέον ετύπου Χριστόν, και αύθις εν
Adam figuram transgressione prius expresserat , εαυτώ διά της άκρας εκείνης υπακοής .
novum poslea , Christum scilicet , per singularem extremamque illam obedientiam , idem ipse iterum
referebat .
XXXI. Senem per insomnium monet Deipara , ut C ΛΑ'. Μετ ' ου πολύ δε , όναρ τώ γέροντα επιφαίνε
Σ
Joanni permillat litteris operam dare.--Non mullum ται (23) , η πανύμνητος και πανάμωμος , καί φησιν:
temporis intercessit , cum nullis non laudibus ce- « "Ινα τί πηγήν ένέφραξας, ούτω μεν ηδύ το νάμα
lebranda purissimaque ( Virgo Maria ) seni se per προχέειν έχουσαν, ούτω δε διειδές, ούτω δε δαψιλές
insomnium offert. e Eccur fontem illum , ait , qui τε και νεκταρώδες ; ύδωρ αναπαύσεως των ψυχών ;
tam suaves profundere lalices , tamque limpidos , ύδωρ υπέρ το εκ πέτρας εν ερήμω βλύσαν ξενοπρε
tam copiosos ac prorsus neclareos potest , obstru- πώς ; ύδωρ, ού πιείν Δαβίδ επεθύμησεν ; ύδωρ, και τη
xisti ? daturum , inquam , aquas recreandis animis Σαμαρείτιδι Χριστός επηγγείλατο ; έα φέρεσθαι την
idoneas ; aquas praestantioresiis, que novo etinusi- πηγήν. Δραμείται πολλή , και πάσαν διελεύσεται την
alo modo ee petra luxerunt in solitudine :: aquas,, οικουμένην,, ώς ύδωρ πολύ κατακαλύψαι θαλάσσας
quarum desiderio captus ſuit David ; aquas illas , αιρέσεων. Μεταβαλεί δε ταύτας προς θαυμασίαν
quas Christus Samaritane mulieri pollicitus est ?? γλυκύτητα. Οι διψώντες , επί το ύδωρ τούτο : μετά
Sine fontem manare.. Manabit enim uberritue,, eaque σπουδής πορευέσθωσαν και όσοι μη έχουσιν αργύ
copia universum orbem pervadet , ut ingenti fluctu ριον βίου καθαρού, πωλήσαντες τας εμπαθείας , εκ
ipsaniet hæresium maria superel operialque , et in του Ιωάννου αγορασάτωσαν εν δόγμασι και έργοις
admirabilem dulcedinem convertat. Qui sitiunt , D ακραιφνή καθαρότητα. Ούτος ειλήφει την προφη
ad aquam istam cito gressu conveniant ,9 et qui vitæ τικής κιθάρας, και ο το Δαυϊτικόν εκείνο ψαλτήριον,
pure argentum non habent *28 , afectionibus suis και άσει άσματα καινά , άσματα Κυρίω τω Θεώ.
divenditis , mercentur a Joanne doctrinæ operum- Υπερβαλείται την Μωσέως ωδήν τοις μελουργή
25 Isa . LV , 2.
VARIÆ LECTIONES.
i Edit. deest, τούτο. IR . deest , mal .
NOTÆ .
(35) Μετ' ου πολύ δε, όναρ το γέροντα επι- e contrario senjori illi alleri tribuendum sit , cui
çaivetai. Visuin hoc sic Menea recitant , ac si sanctus Joannes Damascenus ile monasticæ vitæ
Cosmæ pristino Joannis ipslitulori acciderit , cum legibus erudiendus traditus fuit.
473
μασι, και την χαραυλίαν Μαρίας. Μύθος ελεγχθή- A que sinceram puritatem. Hic proplielicam citharam
σεται τα του Ορφέως ανόνητα μελωδήματα . Την assumpsit , Davidisque psallerium , quo canel can
7
26
πνευματικών και ουράνιον μελουργίαν ούτος άσεται. lica nova , cantica Domino Deo nostro 36. Moysis
Τους και Χερουβικούς ύμνους ούτος μιμήσεται , και carmen vincet musicis modulis suis , vincel et Ma
πάσας τας Εκκλησίας, τας θυγατέρας Ιερουσαλήμ , rie tripudium 27. Ad fabulas relegabuntur vana
αυτός νεάνιδας τυμπανιστρίας ποιήσεται, αδούσας Orphei piodulamina. Spiritualem ille celesteumque
άσμα καινόν Θεώ, την νέκρωσιν Xριστού απαγγέλλων , melodiam concinet. Hymnos Cherubicos imitabilur.
και την ανάστασιν . Ούτος ορθοτομήσει τα της πί- Ecclesias omnes , filias utique Jerusalem , adole
στεως δόγματα , και στηλιτεύσει πάσης αιρέσεως (26) scenlulas esse tympanistrias faciet **, quæ canant
διαστροφήν, και λοξότητα . Και εκ καρδίας αυτού novum Deo carmen , annuntians eis Christi mortem
εξερευξεται λόγους αγαθούς, και έρεί τα του βασι- ' et resurrectionem . Hie dogmata fidei perquam
λέως έργα τα υπερθαύμαστα. » recte iradel, omnisque hæresis contiget pravitatem
el obliquitalem. Eructabit ex ore suo verba bona ,
ct dicet opera Regis a' omni admiratione majora. )
ΛΒ' . Περί δε την έω εισκαλείται τον Ιωάννης ο B XXXII . Senex porro arcana hæc edoctus, mane
μυηθείς τα απόρρητα , και φησιν · « "Ώ τέκνον της " ΧΙΧ ) Joannem vocat , hisque eum verbis affatur :
υπακοής του Χριστού ! "Ανοιξόν σου το στόμα , ίν ' 10 fili obedientiæ Christi ! Os tuum modo aperi ,
έλκυσης το πνεύμα μάλλον δε και προειλήψεις εν τη ut altrahas spiritum 30 ; imo quem in corde luo ex
καρδία σου, εξερεύγου διά του στόματος. Το στόμα cepisti , hunc ore eructa . Os quippe tuum Ioquetur
σου γαρ λαλήσει σοφίαν, ότι μελέτην έσχες εν τη deinceps sapientiam , postquam in corde tuo medi
καρδία της συνέσεως πολλήν . "Ανοιξόν σου το στόμα , talione tua prudentiam 31 multam fovisti . Aperi os
39
ουκ εν παραβολαίς , αλλ' εν αληθείαις ουκ εν αινίγ- luum , non in parabolis 3* , sed in veritatibus : non
μασιν , αλλ ' εν δόγμασιν . Λάλησον είσω της ορώσης in enigmatis , sed in dogmatis.. Loquere intra Je
Ιερουσαλήμ Θεόν , της ειρηνικής Εκκλησίας αυ- rusalem , quæ Deum videl , pacificam Ecclesiam
του, ού λόγους εική, και εις αέρα ρέοντας, αλλ' ους dico , verba non vona neque futilia , quae per auras
9
έγραφε το Πνεύμα εν τη καρδία σου. 'Ανήλθες η εις difluant , sed quae Spiritus exaravit in corde tuo .
.
το όρος το Σίναιον των οπτασιών Θεού και απο- Conscendisti in montem Sinai , ubi Dei visiones
καλύψεων, κάν εταπείνωσας εαυτόν έως τών αβύσ- revelationesque perciperes , quamlibel le ad abys
σων της πολλής ταπεινώσεως . Νύν άνελθε εις το sum usque summæ humilitatis demiseris. Nunc
της Εκκλησίας όρος , και κήρυξον ευαγγελιζόμενος C vero ascende super montem Ecclesiae, et predica ,
τη Ιερουσαλήμ , εν ισχύ ύψωσαν την φωνήν. Δεδο- evangelizans Jerusalem : exalta in fortitudine vo
ξασμένα γάρ μοι ελαλήθη περί σου παρά της Θεο- cem tuam 38. Gloriosa quippe dicta sunt de le a
μήτορος . Σύγγνωθι μοι δε και όσα σοι γέγονα έμ- Dei Genitrice. Cæterum illud quoque mihi igno
ποδών 2 , εξ αγροικίας μου τούτο πραττόμενος. ) scas velim ,. quidquid a me tibi impedimenti obve
nit ,9 cum ruslicitate mea hoc tibi nimia præstite
rim . )
ΔΓ'. 'Εξ αυτής ούν ο Ιωάννης των θείων μελισμά- XXXIII . Joannis cantica varia . Sermones, Liber de
των αρχών ποιησάμενος , ήσε τα μελίρρυτα άσματα, και dialectica , de hæresibus et de fide orthodoxa . Tra
δη την Εκκλησίαν εφαίδρυναν , και τόπον σκηνής του clatus alii. — Sub hoc tempore igitur divinos cantus
Θεού εποίησαν , ένθα ήχος καθαρός των εορταζόντων Joannes auspicatus , melliflua carmina cecinii , qua
26 Psal. XCνια , 1 . 27 Εxod . XV , 1-21 . 18 Psal . I.Xv , 26. 29 Psal. XLIV , 20 Psal. CΧVΙΙ , 131.
51 Psal. XLVIII , 4. 82 Psal. LXXVII, 2. 38 Isa. XL, 9.
VARIÆ LECTIONES .
• Edit. deest, άσεται τους . 1 Hensch . emendat : λάλησον εις ώτα Ιερουσαλήμ της ορώσης Θεόν. m Male
Hensch. Ανήλθε , κ. τ. ε. 2 Perperam Hensch. εμπόδιον.
NOTÆ .
(26 ) Και στη λιτεύσει πάσης αιρέσεως . Quam D λόγοις τε και δόγμασιν ορθοίς , ώ Ιωάννη, ούσπερ
feliciter id Joannes præstiterit , ea quæ contra συντέθεικας • Ferwido stylo detestandorum Manelis
varias hæreses monumenta supersunt, lestificantur. alumnorum blasphemum impietatem traduxisti, quæ
Ηinc Greci in ejus festo canunt : Το ζήλο πυρού- Ecclesiam Chrisli adulterari conabalur, sermonibus
μενος , των θεομάχων αιρέσεων άπασαν κακόνοιαν alque dogmatis rectis, o Joannes, quæ conscripsisti.
ανέστρεψας συντόνως συγγράμμασι, λευκάνας πάσι Ειrursuin : Ελέγξας σαφώς εγγράφως, Ιωάννη, του
τρανώς πάλαι τα σποράδην τοίς σοφούς, ώ Ιωάννη, Νεστορίου την διαίρεσιν , Σεβήρου την σύγχυσιν,
συγγεγραμμένα ισχνώς•. Succensus zelo adversaria- Μονοθέλητών παράνοιαν, και πίστιν μονοέργητον,
rum Deo hæresium nequitiam omnem data opera φθέγγος ορθοδοξίας , πάσιν απαστράψας τοίς πε
scriptis evertisti, omnibus perspicua faciens quæ- pasiv . Luculenter scriptis redarguisti, o Joannes,
cunque sapientes olim, o Joannes , subtiliter conscri . diremprionem Nestorii, Severi confusionem , Mono
pserunt. Iterumque : Θερμώς εστηλίτευσας των δυσ- thelelarum amentiam , et fidem de unica ejusdem
ωνύμων τροφίμων Μάνεντος την βλάσφημον ασέ- operatione, orthodoxiæ splendor, finibus ex omnibus
βειαν , νοθεύσαι πειράσασαν την ΕκκλησίανΧριστού, refulgens.
quidem Ecclesiam exhilararunt , seu locum laber- Α ακούεται. Ού ταύτα μόνον, αλλά και τους εις φαι
7
maculi divini , ubi sonus festivo more epulantium δράς πανηγύρεις λόγους εξέθετο, και την ιεράν βί
exauditur 34. Neque hæc tantum præstitit ; verum βλον και θεοχάρακτον πλάκα (27) , ίνα ούτως είπω ,
et pro solemnitatibus præcipuis sermones edidit ; in διεχαράξατο, πάσι σοφοίς τε και ιδιώταις , ου μετρίαν
primis sacrum illud volumen , atque, ut ita loquar, παράκλησιν, και θύραν εισαγωγής της εις τα της θεο
1abulano divinitus exsculptan exaravit , que qui- λογίας μυστήρια και των άλλων δογμάτων της αλη
dem universis seu sapientibus seu indoctis , non θούς πίστεως , και της των όντων νοητών, και αι
mediocre solalium affert , et instar januæ est ad σθητων συντομωτέρας θεωρίας και γνώσεως · ήν εγώ
subeunda theologiæ mysteria , cæteraque veræ fi- ουρανόν εκάλεσα, ώς άστρασι ταις ορθαίς αποδείξεσι ,
dei dogmata ,, nec non ad brevi compendiariaque και φυσικαίς τε και Γραφικαίς , και λίαν επιστη
ratione speculandum et cognoscendum ea , que μονικαίς διαλάμποντα. Ο γούν προς τούτον ουκ ο
aut in intellectum aut in sensum cadunt. Quem αποβλεπόμενος τον ουρανόν, και του εν αυτώ κάλ
profecto librum ego celum dixerim , utpote qui λους μη κατατρυφών, μηδέ του εξ αυτού φωτός απο
rectis demonstrationibus , tum a natura , tum a λαύων, ή τυφλός έστι , ή εσκότισται . Και άθλιον
Scriptura pelitis , iisque plane eruditis , tanquam είπoιμι τον μυωπάζοντα προς την λάμψιν αυτού την
sideribus [XX ] splendeat. Quocirca quisquis in B ,ένθεον. "Ετι δε και μακρούς συνείρε λόγους (23) και
3* Psal . <L1 , 5.
VARIAE LECTIONES.
o Ms. deest oux .
NOTÆ .
(27) Και την ιεράν βίο.λον και θεοχάρακτον πλά- aerem humidiorem , hunc el terræ circum ſusum , quin
na. Hunc librum sacram et scriptam divina manu et allerum puriorem transcendo, el lantum non præ
tabulam , quae instar januæ sit ad subeunda my- curro, ultra æthera alque ad tertium cælum perlingo,
sleria theologiæ cælerorumque veræ fidei dogma- el quæ non licet effari doceor, plenus enthusiasmo
tum , iterum libros Parallelorum intellige , inquit multumquemeipso melior. Paruin enim abest , quin Ι
Henschenius . Constantinus vero Acropolita bunc illius ope in cælum ascendam , lotusque divinus fiam
Vile Joannis locum sic elisserit . Τήν δέ ΠΗΓΗΝ, el plane spiritualis, atque intelligendi facultate un.
ώς άρα παραδραμούμαι ΤΗΣ ΓΝΩΣΕΩΣ; ή πώς gelis æqualis evado. Disco quce ad immateriales
ουχί και εκ παρόδου ταύτης αρύσομαι , ίνα πως substantias perlinent ; et quomodo novenarius cho
προς τον εφεξής δρόμον ακμαιότερος γένωμαι: εμνή. rus ad ternarium reducalur, tantum non quemad
σθην εκείνης, και το μείζον πάντων, ασφαλής θεολό- modum ordinatus est , et cognosco et mirabundus
γος παρευθύς εύρημαι, και νοερώτερος δή πως γε- suspicio . Insonant mihi ineffabiles eorum doxologie,
γένημαι. "Ω πόσων έν ακαρεί μυστηρίων ηξιώθην !ώC etlaudare
pene compellor una cum iis diversimode camere et
εις οίαν κατήντηκα μεγαλόνοιαν1 Υπερπηδώ τα αν- simplicem elvere unicam Trinitatem . Intele
θρώπινα. Διασχίζω τον αέρα τουτονι τον υγρότερον ligo Suprem essentia et supersubstantialis nature
και περίγειον . Υπερβαίνω των καθαρωτέρων, υπέρ hypostaticas proprietates , imo ipsam unamtrium per
τον αιθέρα θέω, μικρού και εις τρίτον ουρανόν φθά- sonarum essentiam quodammodo comprehendo : sic
νω, και & ουκ εξον λαλήσαι, γλώσση μυούμαι, και unam potestatem viriutemque cognosco : quo fit, ut
ενθουσιασμού πληρούμαι , και μικρού κρείττων ipsam intelligam adoremque unum ac verum Deum,
έμαυτού γίνομαι. Μόνον γάρ εν ουρανώ διά ταύτης solumque inter omnia que etsistunt, tripliciter inde
ανέρχομαι , και θείος όλος καθίσταμαι, και νους άν- finitum et plane incomprehensibilem , quod admira .
τικρυς χρηματίζω, και ίσάγγελος την κατάληψιν bile est. In tres igilur divido, et in unum conjungo
αναδείκνυμαι. Μανθάνω τα των άλλων ως παρηκται unum potentia, auctoritate el consubstantialitate, et
δυνάμεων , τον εννεαδικόν διάκοσμον, τον εις τρια- ea quæ est causatorum , sive eorum quæ a prin
δικών συναγόμενον ουχ ώς διατέτακται, και γινώσκω cipio sunt , cum prima causa principiore de
και υπεράγαμαι. Ενηχούμαι τάς απορρήτους εκείνων
.
pendentia, ' indissolubilique identitale. Aiqui Joan
δοξολογίας , και πως δή συναπαίρομαι και την απλής nes ipse Damascenus tripartitum opus , in quo de
Τριάδα, και όντως μοναδικήν, διαφόρως ανυμνείν, dialectica, de hæresibus , deque orthodoxa lide
και γεραίρειν πολυειδώς. Εννοούμαι τας τρείς της tractavit, voluit appellari Πηγήν γνώσεως, Fontem
υπερφυούς ουσίας, και υπερουσίου φύσεως υποστα- scientiæ . Sic enim loquitur capite secundo, in quo
τικές ιδιότητας, πρός δε, ώσπερ δή ταύτην και μίαν propositum suum explicat: Διό και Πηγή γνώσεως
ουσίας των τριών καταλαμβάνω προσώπων , ούτω η ονομαζέσθω · Quapropter Fons scientia stud operis
>
και μίαν εξουσίαν επιγινώσκω και δύναμιν. "Οθεν libet appellare. Enimvero quis de libris Paralle
και ένα και αληθή ταύτην Θεόν, και μόνον των όντων lorum accipiat, quod ejus Vilæ scriptor ait librum
τριττώς απερίγραπτον , και αληθώς ακατάληπτον το illum , de quo sermonem habet theologiæ mysteria
θαυμάσιον, και καταλαμβάνω, και σέβομαι. Ουκούν et veræ fidei dogmata aperire, quie, ut ante monui,
φθάνω διαιρών εις τρία , και συνάπτω προς έν , το parce admodum in Parallelis traduntur ? Cälerum
μεν τοίς χαρακτηρσι, το δε εξουσία , τη μοναρχία , Parallelorum Joannis Damasceni Suidas et Zonaras
τη ομοουσιότητι, τη τε προς το πρώτον αίτιον των meminerunt, quod suo loco dicitur . Tripartitum
εκ του πρώτου και αιτιστών συμφυΐα και απαραλ- vero illud alterum opus ut noster scriberet, Cosmas
λάκτω ταυτότητι . Quomodo transiliam FONTEM Majumensis auctor fuit, uti Joannes ipse testatur
ILLUM -SCIENTIÆ , ut non sallem in transitu
. epistola nuncupatoria ad eumdem : adeoque editus
inde vel lantillum hauriam , ut ad reliquæ festivi- non est ante annum 743, quo Cosmam Peiro Maju
lalis cursum robustior evadam ...? Cum hujus me- mensi successisse ostendemus.
mini, vere rationalis esse videor, ipsa ratione pru- (28) " Ετι δε και μακρούς συνείρε λόγους ,
dentius uti valens : cum ejus memini, repente inve- κ. τ. λ. Αlii non supersunt hodie libri Joannis Da
nior solidus præ cunctis' theologis , et mullo illis
> masceni pro venerandis imaginibus præler illos
intelligentior. O quot mysteriorum notitiam brevi tres de quibus dictum est : quibus addi potest aller
temporis spalio mihi sentio infundi! ad quamnam ille adversus Constantinum Caballinum seu Copro
evehor mentis celsiludinem ! humana calco, scindo nymum , qui scriptus est post annum 73i, quo
476
ENI .
Ιωάννης , και αύθις περί Ρ της τωVI ν TA
θείωS. JO
ν ει νωνNIΑSco
κόAN AMmASisCtu
Dlu d non contuetur , nec illius pulchri
πε ρι φα νο ύς πρ οσ κυ νή σε ως ι ον
· κα όσ το εν αυ τώ , tu di ne de le ct atur , hic vel cæcus fuerit , aut tene
της θείας εικόνος κάλλος το εξ αρχής έμορφώσατο bris obsitus, sed et infelicem dicerc non dubitem ,
κάλλιον , τοσούτον και τα περί της των σεβασμίων φui ad divinum hunc splendorem caculiat.. Ad hecc
Αd hæ
εικόνων τιμής ανετάξατο υψηλότερον και φαιδρό- rursum bene prolixos tractatus alios Joannes con
lexuil , quibus de divinarum imaginum adoratione
iterato disputabat. El quo divinæ imaginis pulchritudinem in se perfectius jam ab initio expresserat ,
7
su, blim ius bilium aginum cultVu et honore disseribuientdi

antius deύτουveςneraνο . s hortalorem .
eo ονΛΔ'.
τερ Είχε δεet πρelοςeg τους τοιο πό υς αδελim. XXXI . In libris conscr ad Co
α
φικώς υπαλείφοντ , όν εν πνεύματι θείο έσχηκεν smam habuit : in canticis edendis socium . Cosmas
αδελφών , Κοσμάν τον και κόσμιον , τον και κοινω- Majumæ episcopus renuntiatur . Joannes fit Ecclesiæ
νήσαντα αυτό , και λόγων , και αναγωγής , και Hierosolymitanæ presbyter . - Porro ad ejusmodi
ασκήσεως . “0ς δή και ούτος τοις εν άσμασι πνευ- labores arripiendos frater.no more adhortatorem ,
ματικούς πόνους , τον Ιωάννην εμιμήσατο συνετώς , habuit quem in spiritu Dei fratren acceperat , Co
και υπήσε λιγυράς τη Εκκλησία αρμονίας εν κιθάρα smam scilicet virum illum ornalissimum , sermo
και φωνή ψαλμού , το οικείον σώμα τύμπανον παρα- Β num suorum , institutionisque et religioso exerci
στησάμενος τώ Θεώ διά την των παθών νέκρωσιν , B tationis partic, ipem : qui et ipse spirituales Joannis
και ψαλτήριον άλλο δεκάχορδον καταστήσας , όλον in condendis carmin : ibus labores ingeniose imi
εαυτόν , την πενταπλήν του σώματος αίσθησιν , και tando concinos concentus in cithara et voce psalmi
τας ίσαρίθμους δυνάμεις της ψυχής εντέχνως και Ecclesiæ succinit . Proprium siquidem corpus per
σοφώς εντεινάμενος . 'Αλλ' ο μεν Κοσμάς επίσκοπος affectionum compressionem ad instar tympani Deo
της Mαιουμα (29 ) υπό του των Ιεροσολύμων πα- exbibuerat , seque lotum uti novum aliquod deca
VARIAE LECTIONES .
iana coacta est, quem
P do
pseu Ms.-syR.nodu
αύθι . onym
s ςCoδεpr . ema qualer dictum est Mansuro nefandi nomi
NOTAEth
iamen illius esse felum nonnulli inficiantur . Al nis, et Saracenorum opinionibus imbulo : iconolaire
vero Stephanus diaconus in Vita S. Stephani Ju- et falsario Mansuro ; contumelioso Christi adver .
nioris tractatus alios a Joanne Damasceno contra sario , et imperii insidiatori, Mansuro : doctori im
Copronymum editos esse indicat, ubi sanctum hunc pietatis, el perverso interpreti divinæ Scripturæ Man .
martyrein sic loquenteus m refert : Sed et honora- suro . Rursum eliam ipse alias, quemadmodum olim
tissimus et sapientissim Damascenus presbyter, C paler suus Leo , Joannem paululum mutato nomine
quem hic tyrannus Mansur cognominabat (nos autem Mavste Manzerum (i . e . nothum ) appellitare ma
tum ei deiferum appellamus) oux étaú Gato TOū luit . Verum postea synodus seplima generalis hoc
sancει
γράφ ν αυτώ, και αποκαλείν αίρεσχελή (lege έρε- modo sanctissimi doctoris honorem sarcita est
σχελή ) και Μάμεθ , εικονοκαπούσ την τε και μισάγιον: Epiphanii Cubuclesii diaconi voce : Ioannes vero qui
και τους υπ ' αυτον επισκό υς , επισκότους , κοιλιο- injuriose ab eis Mansur appellatus es: t , quique dimissis
δούλου am
ς τε και γαστρόφρονας μάλιστα τους ιππο- omnibus Matthæum evangelist æmulatus, Christum
δρομικούς , φιλάγωνας, και φιλοθεάμονας , Παστίλαν , secutus est , majores divitias thesauris Arabiæ arbi .
και Τρικάκ αβον , Νικολαΐτην (als . Nακολιάτης) τε και tratus opprobrium Christi, et elegit potius affligi cum
φιλοδαίμάνονα Ατζύπιον , ως νέους 'Ωρή6 , Ζήβ , Ζηβεέ , populo bei quam temporalem habere peccati jucun
Σαλμαν τε και Δαθάν , και τους υπ' αυτούς ως ditatem . Αυτός ούν σταυρόν εαυτού και του Χριστού
συνα γωγήν 'Αβειρών απεκάλεσemεν : Eideum m scribere αιρόμενος , και ακολουθήσας αυτή ,υπέρ Χριστού και
kon destilit , eumque blaleron , Mameth , Icono- των του Χριστού εξ ανατολής διά Χριστόν εσάλ
caustam , et sanc torum hostem nuncupare ; subjectos πισε " μή φορητών ηγούμενος την εν αλλοδαπή γεγο
tero ei episcopos, ÉTILOXÓTOUS (i. e. tenebricosos) νυίαν καινοφωνίαν , και την κατά της αγίας του Θεού
veniris mancipia et qu helluones : in prim is vero cir- καθολικής Εκκλησίας άθεσμον συσκευών και λυσ
corum ,am certaminumum e et specta culorum studiosos, σώδη μανίαν , αλλά ταυτην θριαμβεύσας, πάσας παρ
Pastil , Tricacab , Nacoliatam , et dæmonum amis αινετικώς , και νουθετικώς ήσφαλίζετο , μη απαχθή
cum Alzypium , novos Oreb , Zeb , Zebee, et Salmana , ναι μετά των εργαζομένων την ανομίαν · ζητών εν
el Datham, hisque subditam cateriam , congregatio - D Εκκλησίαις την αρχαίαν θεσμοθεσίαν κρατείσθαι,
nem Abco iron . Hæc fervidi fidei defensoris adversus και την ειρηναίαν κατάστασιν, ήν ο Κύριος τοίς μα
hæreti s dicteria omnia noninbule guntur in iis quæ θηταίς αυτού ως γνώριμον των τα ονόματι αυτού
supersun t hodie ,Incubratio s ip sius. In homilia κεκλημένων εδωρήσατο ,λέγων · Ειρήνην την εμήν
duntaxat ejus secunda in Nativitatem B. Mariæ Vir- δίδωμι υμίν , ειρήνην την εμήν αφ « ίημι υμίν , Ipse
ginis , Copronymi novellum illum alterum errorem ilaque crucem suam ei Christi porians et secutus
perstringit para
ucis cum factioni.s suæ epi-
quo is um
, i,, Ch ipsum ,itpro Christo ah oriente per Christum tuba
scopis asseve ba rist qua ratione homo est, insonu : non tolerabilem ducens vocum novitatem
minime tu is sse delineari, quippe qui cir- quæ in aliena region e fuerat invecia , et iniquam
cumscrip s urnon po
pict
esset. Quam impietate em etiam ue insaniam , quæ adversus san
factionem rabidamqam
septima synodus coufulavit, tu m subind S. Nice- Ciam Dei catholic Ecclesiam armata erat ; sed
phorus CP. variis antirrbeticis , quæ R. ac doctis- hanc publice lraducens, omnes exhortando, et admo
simus Pater D. Anselmus Bandurius cum aliis ejus- nendo cautos reddebal, ne abduci se sinerent cum
dem auctoris operibus prelo parat . Vicissim vero operantibus iniquilalem , quærens in Ecclesiis stalu
cognomen Damaessceni nostri Arabicuin Mansur
ον las ab initio leges , el tranquillum statum , quem Do
m
( quod Τheophan λελυτρωμέν , redempίu , signi- minus suis tanquum insigne donavit , dicens : « Pa
ficare ait , defensum alii , nobilem et victoriis incly- cem meam do vobis : pacem meam πο relinquo vobis . 1
tum ), per sannam etm ludibrium inipius ei impro- (29) 'Αλ.1 ' ο μεν Κοσμάς επίσκο ς του Μαιου
peralat . Quamobre in profana ejus synodo ana- jā. Thcophanes ad annum primum Walid Cha
chordum psalterium aptarat, φuintuplicem sensum, Α τριαρχεύοντος , ουχ εκουσίως χειροτονείται , τη βία
el lolidem animi facultates mulla arte et sapientiaδε υπενδούς , και καλώς ποιμάνας το ποίμνιον, και
intendendo. Verum Cosmas quidem ab Ilierosoly- ως φίλον Θεώ, είτα και τραφείς εν γήρα καλό προς
marum patriarcha Majumæ episcopus ordinatur, non τους πατέρας αυτού απελήλυθε, μάλλον δε προς Θεόν
sponte , sed vi adactus ut cederet : qui cum gregem εξεδήμησε. Τον Ιωάννην δε , ο των Ιεροσολύμων
NOTÆ .
life filij Hesham , qui est Christi 743,, narrat,, primo ejusque fabulosæ scripturæ , omnibusque in eum
Walidum linguam amputasse sanctissimo metro- credentibus. Extemplo gladii pænæ suppositus,mar
polite Damasci Petro ; quia pravas Mohammeda » tyr declaratur. Hunc sanctus pater nosler Joannes,
norum et Manichæorum opiniones redarguerat , qui propter micantem in ipso Spiritus verbo vilaqué
mullatumque exsilio in Arabiam felicem , martyrem auri instar gratiam Chrysorrhoas apprime recle co
Christi fecisse : Petrum nihilominus diserte litur: gnominatus est, laudatoriis sermonibus celebravit :
giam sacram celebrare solitum , juxta ac fidedigni Joannes inquam , quem Constantinus impius impe
tesies narrabant. Addit deinde narrationem alteram rator repelilis annuatim exsecrationibus ob eminen
de Peiro Majumensi episcopo , quam Græce et tem illius in recta fide doctrinam subjicere solebal ;
Latine hic recitare juvat, quippe nonnibil spectat el pro avito nomine Mansur, Mancerum novum hunc
ad vitam S. Joannis Damasceni : Τούτου ζηλωτής Ecclesiæ et ævi sui doctorem Judaica indole vocii abat.
καιομώνυμος Πέτρος καικατάτην Μαιουμάν,εν τοις B HaicporroAd
ad EcclesiaeMajumensisregimenCo
αυτοίς ανεδείχθη χρόνους μάρτυς υπέρ Χριστού αυ- smam Melodum successisse, indubitatum videtur .
τομόλως. Νόσω γάρ συσχεθείς προσεκαλέσατο τους Nemini negotium facessat paululum liberior, quam
των Αράβων άρχοντας, άτε συνήθεις αυτό όντας, posthac hodieque permissa sit , utriusque Petri ,
Χαρτουλαρίω τελούντι των δημοσίων φόρων , και itemque Damasceni nostri, aliorumque hujus æla
φησι προς αυτούς.: Τον μεν υπέρτης επισκέψεως tisinsignium virorum audaciadisputandi adver
μισθόν παρά Θεού3 λάβοιτε , κάν άπιστοι τυγχάνετε sus Mohammedanos. Nam ex Theophane ad unum
φίλοι, της διαθήκης δε μου μάρτυρας υμάς είναι βού.
λομαι, τοιαύτης ούσης. Πάς ο μή πιστεύων εις Πα-
colligi potest,, illa etate nondum severissima id
lege prohibitum Christianis ſuisse. Verum sub
τέρα και Υιόνκαι Πνεύμα άγιον, την ομοούσιον και Abdela, sive Abujafar Almansur , filio Mohammedis,
ζωαρχικήν έν μονάδι Τριάδα, πεπήρωταιτην ψυχήν, ejusmodi legen qua pena capitis decreta sit,,
και της αιωνίου κολάσεως αξιόςέστιν, και οΜουάμεό pronulgatam primum fuisse a Salemo Syrice pre
præ
ψευδοπροφήτης υμών , και του Αντιχρίστου προ- fecto. Sic quoque Mohdi filius Abujafar el succes
δρομος . 'Απόστητε ούν, ει εμοί πείθεσθε μαρτυρου- sor altero edicto sanxit, ut quicunque suscepta
μένω υμίν σήμερον τον ουρανόν και την γην, της Arabum religione ad Christianos transirent, aut
εκείνου μυθολογίας. Εννοώ γάρ υμίν σήμερον, ένα redirent , nisi a Christi fide discessissent, more
μή συν εκείνη κολασθήτε. Ταύτα και άλλα πλείστα rentur. Id narrat auctor Vitæ $ . Eliæ Junioris
θεολογούντος αυτού ακούσαντες, θάμβει τε και μανία martyris .. Quando de Petro metropolita Damasci
συσχεθέντες μακροθυμεϊν έδόκουν, ως εκ της νόσου dicere incepi, hie addam eum arclissima necesa
παράφρονούντα τούτον οιόμενοι. Μετά δε τοδια- C Ritudine conjunctum fuisse cum Joanne nostro.
quae sanctus doctor Petri
γενέσθαι αυτόν εκ της νόσου, ήρξατο μεγαλοφωνέ- Opuscula duo damus quæ
στερον ανακράζειν, 'Ανάθεμα Μουάμεδ, και τη μυ- metropolita φuondam suijussu elaboravit ,, quo
θογραφία αυτού , και πάσι τοίς πιστεύουσιν αυτή. rum alterum est , Libellus de rerla sententia, qui
Τότε την διά ξίφους τιμωρίαν υποστάς, μάρτυς άν- professio fidei est, quem Elias nescio quis epi
εδείχθη. Τούτον εγκωμίοις λόγων τετίμηκεν ο όσιος scopus, Petro Damasci metropolite traditurus erat,
Πατήρημών Ιωάννης και καλώςεπικληθείς χρυσορ- Monophysitanm antehacfuisse Eliam,, atque ex Ma
βόας, διά την επανθούσαν αυτή του Πνεύματος , έν ronitarum grege, haud levis mihi suspicio est.
τε λόγω και βίω, χρυσαυγή χάριν ον ο Κωνσταντίνος Quid si hic Elias episcopus ille fuerit, qui An
ο δυσσεβής βασιλεύςετησίω καθυπέβαλεν αναθέματι, liochenam Ecclesiam Jacobiticam administran
διά την υπερβάλλουσανεν αυτώ ορθοδοξίας και αντί dam suscepit sub Heshamo Chalifa , quando Jaco
Σ
παππικού ονόματος αυτούΜανσούρ, ο ερμηνεύεται Bitis

λελυτρωμένος , Μανζηρόν Ιουδαϊκή φρονή ματι μετ-
Antiochenis interdictumerat , ne patriarcham
eligerent ? Quam prohibitionem Elmakinus refert
ονομάσας τον νέον της ηλικίας διδάσκαλος. Ejus pag. 82. Hist. Saracen. cujus auctoris mentem
æmulalor ejusdemque nominis consors Petrus apud Cl. Antonius Pagi ad ann . 749. n. !! , perperam
Majumam ea ætaleinclaruit, ultroneus factus Chri. intellexit, ac si orthodoxis patriarchæ electio
sti martyr. In morbum quippe cum incidisset, vo- velita esset : cum e contrario sub isto Arabum
calis ad se Arabum proceribus, quibuscum familia- principe Antiocheni fideles patriarcham suum
riter agebat, ceu qui Charlularii publicorum vecti- hrabere cæperint, quo per quadraginta et amplius
galium munere ſungebatur, his eos verbis compellavit : D annos caruerant. Opus aliud noster, Petro Dama
Vestræ hujus ad me visitandum profeclionis merce- sceno jubente, conscripsit contra hæresim Jacobi
dem utinam a Deo recipiatis, licet ejusmodi amici tarum , ut episcopum Darææ vel Daræ , vel suum
sitis, qui lumine fidei careatis . Testamenti ilaque vel potius Petri allinem et consanguineum ab
mei vos esse participes volo, quod quidem lale est : eorum errore revocaret. Eo tempore quo Petrus
Qui non credit in Patrem et Filium et Splritum ( metropolita in exsilium exsecta lingua actus est,
sanctum, consubstantialem , et primum vitæ princi- ' Joannem nostrum scripsisse dialogum contra
pium , in unitale Trinitatem , is animi oculis obce. Manichæos admodum verisimile est. Quidni eti
catusesl, et æterno supplicio dignus. Moamed falsus am ipsius et Petri jussu ac nomine, ut hæc ipsa
rates vester, et Antichristi præcursor, hujusmodi lucubratio sanctissimo antisliti obeundi martyrii
exsistit. Quamobrem si mihi nunc cælum ei terram occasionem præbuerit ? Quod ut suspicarer, in
obleslanti, fidem adhibelis , fabulosam ejus doctri. causa fuit ille dialogi locus, ubi legitur : Toútots
nam ejurale. Hoc meæ erga vos necessitudinis argu- ομιλήσομεν ; τούτους εις κοινωνίαν δεξόμεθα; άδελ
mentum , benevolum hoc admillite consilium : ne φοι , κοινωνία λέγεται και αποθάνωμεν , και μή δεξώ
parem cum eo cruciatum sustinectis . Arabes his con- μεθα εις κοινωνίαν τους Μανιχαίους· αποθάνωμεν,
similibusque sermonibus auditis, stupore et amen- ένα ζήσωμεν. Ο δεχόμενος αυτούς εις κοινωνίας,
lia allonili, dissimulandum duxeruni , delirio eum Μανιχαϊός εστιν, όμοιος αυτών . Κρείττον εστι Ιου
laborare arbitrali. Ubi autem vires et infromilate δαΐσαι, και Ιουδαίον αποθανείν , ήπερ κοινωνήσαι
recipit, valida voce clamat, Anathema Moamed, τοίς Μανιχαίοις . Cums Hanicheis versabimur ? αα
4S2
NIS SCENI
10uve olaxas (30), ex OEOTVEUSTIOVI uetaS.statJOhaAN
S TA umMA
us- A suDA præclare ,. utque Deo gratum crat , rexissel ,
νος,
481 εν καθέδρα πρεσβυτέρων αινείν τον Κύριον , in seneclute bona (SXI ) migravit ad patres suos ;
imo potius concessit ad Deum . Joannem vero ille
idem Ecclesiæ Hierosolymitanæ gubernator divino instinctu ad se accersitum , presbyteruin consti
τούτον χειροτονεί .
Ο δε
luitΛΕ, '.ut in cath
οςraτηseν niτο
πρed όρου ud
οφum
orυum θεDe βα 35.υραν
la Σάaret λα XXXV . llle nihilominus ad divini Sabæ lau
ς ιώ
αύθι επαν , κα αύ ν ι θι ς ν
τη οι κε ία ν , ως ειπείν , ra in solitudinem regressis , rursumque nidu
m
νοσσιαν υπεισιών ο υψιπέτης αετός , ουκ εις τον νούν lum suum , ut sic loquar , hæc sublime volans
έθετο το του Αποστόλου εκείνο παράγγελμα , το τους aquila subiens , nequaquam sibi in animum induxit
illud Apostoli eflatum duplici honore dignos
αμεεσιψά
πρ τέροοςυς το
βυμεν ήςόναξιο
διπλρητ ι τιτόν
ύσθαεαυ
καθ' μής έστ λ' οίε ον
, αλρεφ , λέμεγωτν [XXII ] esse presbyteros 86, sed in aliam partem
illud convertendo , intra se aiebat , presbyteris in
εωςς το , σβυ τέρους διπλήνείσεπι
ουςσβυδιπ
ς πρε είσθαι cumbere ut duplici bumilitati studeant : debere
τόνύσ
, του πρε τουτέρ λής επιμελ θαιποιτα πει
unio
co35mmPsa m eo
l .necvi admill
, s32.
36
us ? . vfr, at17.
| Tim
& em res , communio
NOBTÆqu. i ad obitum iisque pro sacrarum imaginum de
cum eis nobis indicitur ? moriamur ; ad communio- fensione pugnaverit . Atqui Theodorus iste Hieroso
nem Manichæos non suscipianus. Moriamur ut viva- lymitanus, alius non est a Theodoro , illo sanctz
mus. Qui illos ad communionem excipit, Manichæus memoriæ patriarcha , cujus epistola encyclica lecta
est, similis eorum . Sali us est Judaizare, el Judæum fuit actione 2 septimæ synodi.Hoc quippe disertis
mori, quam communicare cum Manichæis. Hæc pro- sime lestalur Adrianus I papa in epistola ad Caro
cul dubio scripla sunt , quando Manintchæi Pauliciam- lum Magnum de septima synodo cap . 2. Nullo
ni, qui recens in os Syria emersera , tantumde quippe jure epistola illa Theodori , aliribui possiti
apud Moha mmedan principes vareluerunt, ut fide- Theodoro alteri , viro nequ issimo, qui Hierosolym
les Christianos secum cominunica cogerent : quod tanam sedem sanctissimo patriarchæ Eliæ pessimis
in causa fuerit, ut Petrus, vel sua , vel, uli solebat, artibus aliquandiu eripuil et occupavit . Hujus enim
Joannis nostri manu impietatem ipsorum traduxe- Theodori memoria , non sancia , sed exsecrabilis
rit et confutaveranit. Damascenum dialogos alios fidelibus propter hoc flagitium fuit , uli narrat,
contra Mohammed os ejusdem perinde Petri jussu testaturque Leontius monachus , Vitæ sancti Sie .
, non sic ausim allirmare aut opinari .
scripsisseν phani Sabaitæ scriptor, rerum gestarum æqualis :
(30) Το Ιωάννην δε ο των Ιεροσολύμων ιού- " Ο αλαζών και αυθάδης Θεόδωρος δικαίαις καθυπο
um
rur oiaras. Joannem Damanæscen ordinavit in βληθείς κατάραις και αναθέμασι . Ambitiosus et le
presbyteruin Hierosolyrnita Ecclesiæ Joan nes merarie audax Theodorus justis exsecrationibus di
file patriarcha, cujus se amicitia conjunctissimum risque subjectus fuit. Quæ omnia fusius juvaret alibi
narral in epistolaου de hymno Trisagio . Tiş yap ploe C enarrare, quibus maxima lux ingens affulgerel ec
του μακαριωτάτ πατρ ιάρχου νόημα εμού πλέον και clesiasticæ horum temporum , ac præsertim septi :
ουδείς : ος, ίνα ταληθές είπω , ουκ ανέπνευσε πνοήν mæ synodi , bistoriæ . Quod vero Joannis Damasceni
δογματικήν πώποτε , mi ήν έμοί ώς μαθητή ουκ ανέθετο. ordinationem spectat, presbyter etiam appellatur a
Ecquis enim beatissi patriarchæ Joannis cogilalio . Stephano Byzantino, in Vita S. Stephani Junioris
nis me melius novit ? nullus plane : quippe qui,utvera martyris , Εν οίς και ςο τιμιώτατος Ιωάννης ο Δα
loquar, nullum unquam dogmaticum flatum spirarit, μασκηνός πρεσβύτερο . Ιnter eos el celeberrimus
quem mihi ceu discipul amo enda rit Joannes Damascenus presbyter fuil. In omni fere
annos 30 Hierosolymit an suo non comm
Ecclesiam rexit, et anno
. Hic
quorumvis operum ipsius inscmriptione codices manu
Christi 735 diem extremum clausit, si chronologicis exarati et edili presbyteru eum fuisse clamant.
annalium Theophanis sit fides . Alqui Theopbanem In quibusdam etiam nuncupatur sancire Ecclesiæ
Doannis hujus Hierosolymitani meminisse , a me Christi resurrectionsis Hierosolymitanæ presbyler ,
jam observaleum est, quod doctissinium Hensche- sive Hieromonachu . Πρεσβυτέρου της αγίας Χρι
nium ejusqu socios fugit, dun sanctæ civitatis στου του Θεού ημώναναστάσεως . Εx quibus refellitur
præsulum chronologiam conderent. Incertum vero Possevinus, qui in Apparatu negavit eum unquam
est , quisnam ejus successor fuerit , quove nomine sacerdotem seu presbyterum fuisse. Insuper edita
vocalus sit. Hoc duintaxat Theoph anes perhibet , a me est fidei expositio prolixa salis et elegans ,
anno 23 Copronym Thendorum Antiochenum , quam habuit, quando a patriarcha suo Ecclesize
Theodorum Hierosemolqu ymitanum , el Cosmain Alexan- cuidam , ut reor, peculiari " ( ceu forsan nos paro
drinum , unumqu e seorsum in Ecclesiis suis D chiam dicimus ) præfectus fuit . Quinimo homiliæ
9
ipso die Pemantecostes cum suffraganeis suæis episco- ejus quæ supersunt complures, argumento sunt ,
pis anathe dixisse Cosmæ Epiphani episcopo , eum presbyterii gradu ornalum ſuisse ; quippe cum
propler hæresim in primis Iconoclasticam qu am ad solos presbyteros et episcopos spectarei in ec
professusmerat . Plane Theodorums Hierosolymorum clesiis concionari. Quod vero Joannes Hierosoly
episcopu contra Iconomacho concilium ccle- milanus postea scribit, Joannem nostrum , defuncto
brasse, libellus Synodicus, qui sub Basilio Mace . Joanne patriarcha, ad lauram suam rediisse , uc
done scriplus fuit, testificatur his verbis : 'Ouolws religiosa vilæ exercitationibus tolus vacaret , hoc
τε και Θεόδωρος και των Ιεροσολύμων επίσκοπος quadantenus fde laborat. Νam ex sanctissimi viri
αθροίσας θεοσύλλεκτον σύνοδον , τας αγίας ς ' οίκου- homilia 2 in Dormitionem Deiparæ apparet , tres
μενικός συνόδους αριθμό και διπτύχους εκήρυξε , και istas homilias ab ipso pronuniiatas esse , quando
την αναφυείσαν των εικονοκαυστών αίρεσιν αναθέ- jatm seni or a alale eral . Hoαc enim signifi
ιctημ
m ca , ubi aitet:Κafαfe είς εν χειμών των επών τα
mo ru is co pu s ll ec la o pi ra nt e
ly ta ep env ic, aco iliaDe as esso sy ro , óvon tñ Şaolno do àl ôr te pooáyovtes, xaiωνreynpaxó ta no you
sanc
pa OUxTéæcbaum
ti xase re . Consco iliter, Th
imnc o προς τους αγώνας των εγκωμί οπλίζοντες . Νos
prdorusnuHimeeroset
exeo
diplychis prædicavit, et emte ergentem nuper Iconocau- vero in dicendi hieme pores reginæ offerentes, el se
slarum hæresim anathema perculil .Nemini dubium nescentem loquelam ad laudationum cerlamina in .
esse debet, quin Joannes Damascenus hujus alte- struentes , etc.
rius sub Thevdoro synodi magna pars fuerit ; quippe
presbyteros religiosa vita exercitatione duplo A την άσκησιν υπέρ την πρίν : το, τους πρεσβυτέρους
quam ante majore perfungi , duplicia presbyteris διπλούς αγώνας ενδείκνυσθαι, ου προς τα πάθη του
obeunda certamina , non solum adversus affectio- σώματος μόνον, αλλά και προς τα της ψυχής και τα
nes corporis, sed etiam contra turbulentos et κρύφια, και διαλανθάνει τους ασκουμένους πολλάκις ,
occullos animi motus ; qui quidem asceticæ vitæ ει μη σφόδρα νήφoυσι, και ο εντός αυτών μιαίνεται
deditos viros persæpe fugiunt, nisi magna con- άνθρωπος , και ουκ επαισθάνονται. Τα δε έστι , δόλος,
tentione vigilaverint. Ex quo fit, ut internus eo- φθόνος, οίησις, αλαζονεία λανθάνουσα, κενοδοξία
rum homo sordescat, ipsis minime sentientibus. ταπεινώσεως σχήματα , πολυπραγμοσύνη αλλότριος ,
Αtqui afectus ejusmodi sunt, dolus, invidentia, υφ' ήν πολλά τα έκ τής γλώττης ανάγεται κακά,
vana sui opinio, latens arrogantia , inanis glorie μετεωρισμός, ρεμβασμός, ύπουλον ήθος , τύφος επί
studium sub specie humilitatis, rerum alienarum ταπεινώσει του σώματος, μεθ' ηδυπαθείας εγκράτεια ,
curiosa scrutatio, ad quam complura linguae vi- αντιποίησης του οικείου θελήματος, η εν τοις ουδα
lia referuntur, clatio, animi evagalio, vafrities μινούς των χρημάτων προσπάθεια, ή παρά τους κει
morum , fastus demissione corporis fucatus, conti- μένους όρους αμφίασις, εξ ης το προς τους αδελφούς
Dentia cum mollitie et deliciis conjuncta , proprie ανόμοιον , και το λεληθός της υπερηφανίας δέλεαρ.
voluntatis vindicatio, viliosa ad res nullius momenti pecuniæ cupiditas , vestis extra præscri
plum morem quæsitus , unde a fratribus discrepantia, et occulla superbiæ illecebra nascitur.
XXXVI . Joannes lucubrationes suas et libros B Λq'. Ταύτα ο Ιωάννης ριζόθεν σπεύδων εκτίλας
recognoscit et castigat. - Hec Joannes radicitus της οικείας ψυχής, τους πόνους πόνους προσέθετο ,
ex animo evellere studens, labores laboribus cum και μάλλον ψυχικούς και τον νούν συστείλας παντα
primis addebat, mentemque ipsam undequaque in χόθεν τέλεoν, & πεπόνηκε πρότερον (31) , επισυν
se cogens, libros quos elaborarat, collectos reco- αγηοχώς , έποιείτο τούτων επίσκεψιν, επικoσμών, επι
gnoscebat , ornando, perpoliendoque, el castigando καλλύνων, επιδιορθούμενος προς ακρίβειαν , και λέ
accuratissime dictionem, sensum , numerum , et ξιν, και νούν, και ρυθμών, και συνθήκην. Και όπου
constructionem, et sicubi pulchritudo flosculis το κάλλος άνθηρόν άγαν, και οίον άμετρον, επισε .
luxuriaret, aut modum excedere videretur, eam μνύνων διά το σώφρονος , ίνα γένοιντο αυτό οι λόγοι,
prudenti judicio reducebat ad gravitatem, ne quid μηδέν επιδεικτικών και φαύλον επισυρόμενοι. "Ος
seu ostentationis, seu levitatis et vilitatis libri ούν επιστημόνως αυτού εγκύψη τοίς τοιούτους πονή
sui secun traherent.. Sane quisquis in ejusmodi μασιν, όψεται των θεωρημάτων το ύψος και το κάλ
lucubrationes illius cum judicio animum aliende- λος του λόγου μετά σεμνότητος . Τον δε υπέρ της
rit , sensorum altitudinem et dictionis elegantiam ευσεβείας ζήλον τούτου , τις εκ των λόγων αυτού μη
cum majestate conjunctam admirabilur. Quis vero εκθειάσηται 4; Τον τε της σοφίας πλούτον , πως τους
ardens illius pro pietate et religione studium ex C πάσι διένειμεν, εξ ού το της γνώσεως και ειλήφει τα
libris ejus divinis laudibus non extollat ? uίque λαντον, ουκ εις διπλούν επολλαπλασίασεν , αλλ' εις
sapientiæ divitias in omnes distribuerit, ex quo δεκαπλάσιον ; Φείδομαι γάρ επαυξήσαι τον αριθμών ,
talentum, quod acceperat, non in duplum , sed ένα μη δοξαιμι τους ευαγγελικούς όρους υπερβάλλε
magis in decuplum amplifica vit ? Nam augere nu- σθαι τ. Ου γαρ καλόν απλώς τα υπερόρια φθέγγέ
merum vereor, ne terminos evangelicos præter- σθαι .
gressus existimer ; eo magis quod immodica mo
dice enuntiare non sit appositum.
XXXVII. Stephanus Junior Joannis Damasceni ΛΖ'. Εκείνον και δε και εις τούτο πέπεικεν ο ζήλος
laudator.- Joannem porro divinus zelus eo etiam ο ένθεος, ως υπέρ τους θείους νόμους αγωνισάμενον,
pepulit, ut pro Dei legibus dimicando, Damasco εκ Δαμασκού μέν πρότερον , εκ δε Παλαιστίνης το
primum , lum subinde ex Palæstina, eos qui co- δεύτερον (52), βαλείν τους εν Κωνσταντινουπόλει και
VARIÆ LECTIONES.
4 Μss. R. εκθειάσεται. Edit . R. εκθιάσηται. Bill. legebat, έκθεάσηται . r Ms. R. υπερβάλλεσθαι.
• Edit . et Hensch. εκείνος . 6 R Κωνσταντίνου .
NOTAE .
(31 ) Α πεπόνηκε πρότερον , κ. τ. ε. Quod Joan . D egisse, idque duplici argumento probant. Ρrimum
nem opera sua denuo recensuisse auctor ejus Vitæ est quod Menologium Basilii, ut pulant imperatoris,
ait, id colligi potest ex codicum manu exaratorum narret sanctum ab imperatoribus hærelicis varie
discrepantia, quod ad aliquot ex ejus libris attinet : relegatum , et carceribus traditum , int pulchra confes
nani dialecticam ejus alio et alio modo, alii et alii sione consummatum esse, sepultumque fuisse a disci
codices exhibent, ut suo loco ostendetur , consi- pulo suo : "Οθεν και διαφόρως εξορισθείς παρά των
mili modo ejus orationes de imaginibus. αιρετικών βασιλέων και φυλακαίς παραδοθείς, εν
(52) 'Εκ δε Παλαιστίνης το δεύτερον. Doctissi- καλή ομολογία ετελειώθη , ταφείςυπό του μαθητού
mi continualores Bollandi arbitrati sunt Joannem αυτού . Secundum est, quod Palestini nihil de ejus
Damascenum , dimissa landem laura Sancti Sabæ ætale et sepultura sciverunt, quod indicio est eum
el Palæstina , estremam vitæ partein perrgre trans- ea in regione fato functum non esse. Ad primum
486
IS AMASCENes I
ι TA
των σεπτών εικόνων καθαιρετάς καVI υβριS.στάςJ.O"AΈνN-N A leD
ndas imagin Constantinopoli , pessimdabant el
θεν5 δε το της μεγαλοπόλεως θρέμμα , και το πρωτο- contumeliose babebant , adorirelur. [XXIII ) Quo
48
quod specta t, sublestä nimis fidei Menologiorum NOTÆζο. να θήκην , και σώμα και θήκην αυτήν εν ή το σώμα ,
synaxariorumve narrationes sunt, quam ut eis sine χωρήσουσαν . Ούτω δε ταύτην οΐαν τ' είναι ασφαλι
discrimine fidem babeamus. Copronymum convitia σθήναι , και κλεισί , και σφραγίσινρε , ώς μηδε τον έντε
adversus Joannem scripsisse , dirisque eum devo. χνότατον κατά Δαίδαλον παρεγχει ίν μηδoτιούν δύ
Fisse Synodus septima , Theorphanes , et Stephani νασθαι . Αυτόν μέντοι παρείχες έτοιμον, ει προσλη
Junioris Vitæ aucior testantu , de ejus exsiliis alle φθείη ταϊς μέ τουνααγίου χερσ ίν ο τόμος προς ποσί τεθείς,
silent , ut et Menæa ipsa Græcorum , , quæ etiam τα γεγραμ πράττειν αναμφιβόλως . Εν όσω ούν
eum a discipulo seorsi,m sepultum ſuisse nequidem μεν ταύτ ' επράττετο , κακείνοι νηστείαις και προσευ
innuunt. Hoc habent duniaxat, eum in senecta χαϊς παντοίαις προετελούντο , και παννυχίσιν υμν
uberi , anno ætatis centesimo quinto vivere desiis . ωδίαις εσχόλαζον, οντβαος
σιλεύς καν αυτός έφ' εαυτού,κάν,
ταλύει τον βίον, ζήσας έτη έκα-
se : εν γήρα πίoνι κασι άλλου γε υπομνήσα , περί εαυτώ,ώίας έδοξεν , υπο
τον προς τους τέσσαρ . Αt vero Joannem in Palae- νοήσας , μή πως και επ' αυτή βασιλε , και τηπερί
stina ' et in laura Sancti Sabæ supremum diem ταύτης ζητήσει (και ταύτα γάρ ελέγετο ζητείν εκεί
obiisse,at
: qu e in eadem sepultum fuisse ,leste Ionga νους), αμφισβητείν προαχθείεν, και γ'η επί τούτο αδο
Joanne Phoca scilicet, in com- Β ξή σας, αναλαμβάνει τε τάς ομολογίας εξαίφνης , και
locupletiori constat , ne
pendiaria descriptio Palæstinæ edila a, Leone Al- πέμψας , οσα τράκου φασί μεταπεσόντος , διακωλύει
latio in, Symmictis. Nam hic auctor , qui sæculo xil τούγχείρημ : Indle illi (Arseniani) αucti animis ,
sub Manuele Comneno vivebat, asserit ævo suo polliceri ausi sunt se miraculo ejus simili , quod olim
monstrari solitum in monasterio Sancti Sabæ in apud Chalcedonem in corpore sanctæ virginis el mar
lempli atrio sepulcrum Joannis nostri Damasceni , tyris Euphemiæ ostensum fuisse ſama fert, el verila
juxta sepulcrum ipνsius Sancti Sabæ : 11póseyYUS SÈ iem suæ doctrinæ justitiamque seclæ suæ probalu .
τούτου και γυρόθε έτι τεκαι υπό την γήν των εν ros . Petebant igitur dari sibi corpuɛ aliquod sancti
ερήμω λαμψάντων αγίων Πατέρων ορώνται τα μνή- dudum mortui , certo confidere se aientes , demonstra
ματα μεθ' ών και των αγίων Κοσμά και Ιωάννου çurum per illud Deum , quidquid ipsi egisseni, ipso
ορώνται τα μνήματα των πάλαι ποιητών : Prope hactenus volente et jubenie factum : quo viso deinde
illud ( sepulcrum magni Sabæ ) circumque, necnon par essel adversarios ipsorum divinæ auctoritati ce .
sub terra sanctorum Patrum , qui solitariam vitam dere et sibi morem gerere. Assensit et his Augustus,
agentes, illustres habili sunt , unaque cum iis sancio- divinique Pamtris Joannis Damasceni sacrum ad hoc
rum Cosmie et Joannis sepulcra spectantur . Quid experiendu corpus illis iradidit . Sollicitus vero ne
clarius ? quinam sancti illi ispoetæ Cosmas el Joan- fraus intervenirei in eo quæpiam , ac, quod suspicalu
nes , nisi Cosmas Majumens et Joannes Damasce . pronum erat, res dolo gesta putaretur (volebant enim
pus , quorum carminibus et canticis Orientales Ec- ut libellis corpori imposilis , causa sua miraculi pe
clesiæ personant ? Jam insuper ostensum est , Da- riculo commiileretur) mox jubet , ut præter thecam
mascenum nostrum affecta jam ætale orationes de in qua sancli reliquiæ servabantur , major alia pare
Dormitione Virginis Hierosolymis habuissein:a ut ex C tur arca , quaemeadem theca coqunteineretur.Arcam
hoc etiamm colligi possit, eum in Palæst diem porro exterior seris clavibus et sigillis facile
postremu obiisse. Nec refert quod de ejus sepul- muniri posse , ut ne Dædalus quidem fraudem in eo
cro mentio non fiat, in Vila Stephani Sabaitæ . Non moliri ullum queat. Se autem ila comparalum esse ,
enim in ea Vila aliorum præclarissimorum virorum , ut si alteruter libellorum qui ad pedes sancii positus
qui in nteadem laura defuncti sunt , sepulcra com- esset , ejusdem manu teneretur , iis quæi scripta forent,
memora ur , præter quam Joannis episcopi et He- staret. Dum hæc gererent ur , Arsenian , jejuniis, pre
sychastæ , qui ipsius Sabæ ælale forebat . Sepultus cationibus , pervigilandis in hymnodia noctibus ope
>
est, inquit Leontius Vitæ Stephani scriplor : 'Ev ram dabant : quando imperator, vel per sese verilus
ταις θήκαις των οσίων Πατέρων ημών , ένθα κατά- cæpti ancipitis exitum , vel ab aliquo monitus , apud
κειται τα υαξιόσεπτα λείψανα του αγίου Ιωάννου τουm se versans, ne quid tam de imperiom suo , quam de .
επισκόπο και ήσυχαστού : In thecis plissimoru Arsenii promotione in controversia vocarelur (fere
Palrum nostrorum , ubi depositæ sunt venerandæ rebantur enim de utroque quæstiones movere) a senten
liquiæ sancli Joannis episcopi el solitarii. Cæterum lia desiscens, confessiones ambas corripii , inversa
sæculo xiv , sub Andronico seniore Palæologo , san- que , ut aiunt , testula , millit qui rem exsequi prohi
cti Joannis Damasceni corpus Constantinopoli as- berent. Ex hac narratione colligendum dalu r Joan
servalum o esse testatur Georgius Pachymeres in nis nostri corpus incorr uptum integrumque ad eum
Andron ic lib. 1 , cap . 13, ubi refert eos qui a parti- usque diem Constant in op ol i serratum fuisse. Hinc
bus Arsenii quondam patriarchæ adversus Jose- est, quod in quibusdam Martyrologiis Latinorum ,
pbum stabani , pacisci voluisse cun adversariis D quos doctissimi Bollandi coniinuaiores ad diem 6
suis, ut et quorum schedula sub corpore sancti Maii protulerunt, legitur : Constantinopoli depositio
Joannis deposita , in manu illius crastina die inve- sanciæ memoriæ Joannis Damasceni, doctoris eyre
niretur , horum caςusa justa censeretur : Autol Èt ! gii, nec minuols ivila , quam miraculis clari . Itemque :
πλέον θατα ρσήσαντε , προς τα εν Χαλκηδόνι πάλαι Constantinop sancli Joannis Damasceni presby .
τελεσθέν , ώς ο λόγος αιρεί , επί τώ της καλλιπαρ- Ieri, moribus et doctrina clarissimi, tempore Theodo
θένου και μάρτυρος Ευφημίας σώματι ανάγουσι την sii tertii . Hujus vero festum annuatim celebrant
ενθύμησιν .το Καί γε και αυτοί υπό σώματι αγίω πάλαι Græci die Decembris, quæ ipsis est etiam ſeslo
εώ ς νεκρώ τα καθ ' αυτούς , ώς αρεσκείας sanctæ Barbaræ virginis sacra , cujus ipse Dama
κατατεθννα
εξημμέ θείας , δεικνύειν ήθελον , και άμα το δείξαι scenus laudes oratione speciali celebraverat . In
ώς ήλπιθαζοινς σφίσι προσέχειν ήξίουν τους άλλους ,
ν και quibusodam Menolorgiis seu Synaxariis riejsus comme
πείθεσ , κάν ό τι λέγοιέν τε και πράττοιε Πεί- morati reperitu ad diem 29 Novemb , ut videre
θεται τοίνυν ο βασιλεύς , και σώμα μεν το του Δαμα- est apud Ughellum in Italia sacra , t. VI, sive quod
σκηνού , και θείου Πατρός Ιωάννου , αυτοίςη αιτήσασι idem est,in Synasario Basilii imperatoris. In Mar.
δίδωσιν , ώςνοανις δε μήτι και ραδιουργηθεί επίη τοις lyrologio Romano ejusdem mentio fil die 6 Maii .
προσδοκωμέ τερασιν , ή μήν και υποπτευθεί ρα- Joannem Damascenum ultra pseudo -synodun Co
διουργηθέν ( τόμοις γαρ επιτεθησομένοις τω σώματι , pronymi , qu e anno Christi 754 habita est, etatem
τα καθ ' αυτούς επιτρέπειν βούλοναιτο), εξ αυτής βα- exporrexisse certo certius habemus ex ejus quæ in
σιλεύς ποοστάσσει , επισκευασθήν μεν ετέραν μεί- Vila Stephani Junioris martyris memorantur, scri
circa magnae hujus urbis alumnus, qui martyrum Α μάρτυρι ομωνυμών (53) , και λίθους ως εκείνος υπέρ
antesignano cognominis cum esset,, ut ille Christi Χριστού, ούτως υπέρ της εικόνος εκείνου βληθείς !
causa, ita et ipse propter ipsius imaginem, lapi- εις ουρανούς αναδραμών , μέμνηται των του Ιωάν
dibus petitus obrutusque ad cælum evasit , tum νου λόγων, και των πόρρωθεν [ αφεμάτων και κατά
librorum Joannis meminit , tum ejus eminus ad . των δυσσεβών , και θεοφόρον ή τον άνδρα καλών,
versus impios dimicationum , virum eum vene- κάν μή κεχρισμένος ήν αρχιερωσύνης χρίσματα. Ού
ταbilem et Deo plenum nuncupans ; quamlibet χρή ούν αρνήσασθαι την και αλήθειαν, και μαρτυρίας
summi sacerdotii oleo unclus non esset . At vero ταινία όψει τον άνδρα την κεφαλήν εστεμμένον. Διά
quando veritas dissiniulanda non est , ipsum quo- γάρ τον της ευσεβείας ζηλον ή συκοφαντία τώ ευσε
que suspicies martyrii corona redimitum.. Quippe βεί, έξ ής ή της χειρός εκτομή .
cum ea viro apprime religioso propter pielatis zelum calumnia structa fuerit, ex qua manus ex
sectio subsecuta sit .
[XXIV ] XXX VIII . Postquam ejusmodi vitæ et ΛΗ'. Ούτω βιους, και ούτω τον δρόμον τετελεχώς
monasticæ exercitationis cursum peregerat , cum της ασκήσεως, και την πί τιν τετηρηκώς ,5 μάλλον
fidem servasset, imo cum libris suis, suaque do- και πλατύνας λόγοις, και κρατύνας y9 τοις δόγμασι,
ctrina eam propagasset ac stabilivisset , quam και ές δεύρο του χρόνου οις επόνησε, βεβαιών, συν
itidem ad hoc usque tempus per ea que ipse έχων , συντηρών , προς Χριστόν ανέδραμεν, ον ηγά
elaboravit , confirmare , rovere , et tueri non ces - πησε. Και νύν ουκ έν εικόνα τούτον ορά, ουκ εν εκτυ
Sat,, ad Christum quem dileserat , ire properavit.. πώματι προσκυνεί , αλλ' αυτόν οπτάνεται κατά πρόσ
>
Ac nunc quidem eum non jam in imagine contem- ωπον , ανακεκαλυμμένη προσώπη βλέπων την δόξαν
plalur, nec adorat in eſligie, sed facie ad faciem της μακαρίας Τριάδος . Επί τούτοις έδει τον αθλη
contuetur, revelala fäcie gloriam spectans beatæ την 1, έδει τον ασκητήν , τον της Εκκλησίας κοσμή
Trinitatis. Ob eas causas athletam hunc religiosæ τορα , τον της αληθείας σημάντορα , τον αθλητικών ,
VARIÆ LECTIONES.
• Sic R » Vox ista deest in editis. Henschenius βαλλόμενος posuit, quo auctore , non dixit. a Deest ista
vox aut similis altera in evlilis. Menschenius posuit,yeypaquévwv. Y Ms. R. τίμιον , Ιta legebat OEcolam
padius, qui Latine posuit venerabilem . Ex Siephano Byzantino, qui Stephani Junioris vitam oninium pri .
inus edidit, discimus Stephanum Juniorem appellasse Damascenum , venerabilem admodum virum , san
clum et Deiferum, ο τιμιώτατος Ιωάννηςο Δαμασκηνός... όσιος και θεοφόρος. 1 Ms. R. ει χρή ούν έρευ
νήσασθαι την. Y Ms. R. στηρίξας . 7 Edit. διττόν αθλ.
NOTÆ .
plis adversus bellam hanc synodum , illiusque du-C que sanctum ipsi mutuo de facie nolum unquam
ces. Ante septimam vero synodum generalem ipsum fuisse. Alios vero ætatis suæ præclaros viros ami
obiisse, ejusdem sacræ synodi acclamationes in- citia conjunctissimos habuit , Cosmam scilicet Me
nuunt : quoto vero anno , obscura res est . Nullum lodum, Joannem IV , patriarcham Hierosolymnila
quippe monumentum exstal, unde id possimus ex- num , Petrum Majumensem , et Petrum Dawasce
piscari . Leontius monachus in Vita Stephani Sabai- num ,Joannem Laodicenum , Theodorum Abucaram ,
iæ, qui Joannis nostri fratris ſuisse filius fertur, seu Carorum episcopum , Stephanum quoque Hie
hoc reperi , sanctum hunc eremi incolam ad Chris rosolymitanæ Ecclesiæ presbyterum et Syncellum ,
stum migrasse die prima Aprilis anni mundi 6286, quos tres Damasceni nostri discipulos fuisse pro
secundum compulum ulique Alexandrinum, hoc est bant quæ exstant lucubrationes , quas ex ejus ore
Christi 794, cium ætatis anno decimo ad lauram susceperunt, Anastasium monasterii Sancti Enthy
Sancti Saba a sanctissimo patruo suo ductus esset ; mii præpositum , qui haud immerito censetur auctor
hoc est, dum annum agebai 755, ac quindecim sub- Jibri contra Judæos, qui Latine prodiil, I. JII Col
inde annos sub ejus ducalu et institutione omni lectaneorum Canisii, et 1. XIII Biblioilt. Palrum .
obsequentia transegisset, nimirum usque ad annum Nam Anastasius, qui librum hunc edidit , in Palæ
750 , sive 10 Constantini Copronymi : Δεκαετής δε stina sub Saracenis principibus sæculo octavo se
παρεγένετο εις την μεγίστην λαύραν συν τω αυτού vixisse leslatur. Hoc ipso tempore floruit Anasta
πατραδέλφω, μεθ' ου δεκαπέντε ενιαυτούς εν πάση sius metropolita in Syria , Damasci forsan, et pro
υπακοή και υποταγή διήξεν. Que nihil certi offe- inde Petri illius, cujus pro fidei confessione lingua
runt de anno quo Joannes vivere in terris desierit, D abscissa fuerat, successor ; quen, Salem sub Abja
quandoquidern vixit adhuc post annum 754. far Abdolla, Syriæ prætor, ex sacro altari corre
(33) Ο τώ πρώτων μάρτυρι ομωνυμών. Steplia- ptum cum in die sancto Paschæ sacra facerel,
num Juniorem indicat, qui sub Copronymo egregium male mullare voluit , mox tamen blandis ejas ser
pro defensione sacrarum imaginum martyrium monibus miligatus, dimisit. In ejus porro Écclesia
obiil,, el cujus supra memininius.. Teslatur Siepla- liturgia sanctiJacobi seu Hierosolymitanarecita
Theophanes post
nius diaconus in ejus Vita, ipsum habuisse Joannem balur, ut colligitnr ex eo quod
Damascenum instar viri sancti et Deopleni, ubi præ- hac observat, Salemum manus tunc in metropoli
clarum martyrem sic loquentem inducit : 'Ev ols tam : injecisse, dum is elata voce bæc verba cane
και ο τιμιώτατος και σοφώτατος Ιωάννης ο Δαμα- rel , “Ο γάρ λαός σου δυσωπεί σε και ικετεύει σε :
σκηνός πρεσβύτερος , και παρά του τυράννου τούτου Nam populus luus te rogal el supplex precatur. Quae
Μανσούρ επονομασθείς , παρ' ημίν δε όσιος και θεο- quidem non occurrunt in cæteris liturgiis , præter
cópos . Inter quos etiam honoratissimus et sapien- quam in illa quæ Jacobi fratris Domini nomine ius
iissimus Joannes Damascenus presbyter, quem hic scripta est. Es isto loco Vitæ sancti Joannis Dama
tyrannus Mansur nominabat, nos aulem sanclilate sceni apparet, Joannem Hierosolymitanum , qui eam
venerabilem el Deoplenun . Etsi Stephanus Junior composuil , recentiorem esse Siephano Byzantinc,
Joannem Damascenum et ejus libros aliquando perqui Vitam sancti Stephani Junioris post 42 annos
legerit, laudaveritque, via lainen concesgero ulrum- ab ipsius obilu ediderat,
489 VITA S. JOANNIS DAMASCENI.. 490
και τον δογματικόν, τον συνετιστής των ασυνέτων, A vitae cultorem, exornatorem Ecclesize , veritatis
τον δογματιστής των αμυήτων , λόγοις εγκωμιασθή- ducem , certaminibus juxta ac doctrina singula
ναι τοίς κατά δύναμιν παρ' ημών. 4 Ουχ ένα δόξης rem , ac rudium institutorem , æquum erat laudi
το οίονούν εκείνο περιποιησώμεθα , αλλ' ίν' εκείνος bus celebrare, quam possemus maximis ; non
ημών εν ουρανούς αντιμνημονεύση, και της εκείνου qua vel tantillum gloriæ ei adderemus, sed ut
δόξης εμπλησθώμεν της ουρανίου , έτι ενδημούντες nostri vicissim ipse recordetur in celis, nosque
τη γή, εκείνης λέγω της δόξης, ήν Δαβίδ επιμαρτυ- celesti ejus gloria impleamur ; ea utique gloria
ρει τη του βασιλέως θυγατρί και ψυχή βασιλική ένι- quam David filiæ regis, hoc est animæ regiæ insi
ζάνεσθαι 5 , Πάσα, λέγων , η δόξα της θυγατρός dere contestatur,Σ dicendo : Omnis gloria filiæ re
έσωθεν . gis ab intus 37 .
ΛΘ' . Σύγγνωθι μου, τρισμάκαρ , και ικέτης γένoιό XXXIX . Mibi velim , o ler beate vir, ignoscas,
μοι τα προς Θεόν θερμότατος και ανένδοτος, εφ' οίς sisque ferventissimus constantissimusque meus
τούτον καλόν έρανον άλλου πεποιηκότος , ώς είχεν ο apud Deum intercessor , postquam preclaram
άνθρωπος , αφελώς αυτός εύρηκώς , και διαλέκτω hancce collectam , quam alter, uti poluit, simplici
'Αράβων και γράμμασι κείμενον, ο ομωνυμών σου , stylo delinearat, lingua ac litteris Arabicis con
εκ πόθου εις τούτο λόγου και επιμελείας της κατά B scriptam, consecutus ego, qui unum tecum no
δύναμιν, διά σών μετέβαλον επισκέψεων , ή αν ούτω men sortitus sum , amore tui compulsus, luo ipsius
δέη, και επισκέψεων και της Τριάδος ποίησον κάμε mutu, imo luis, si faxit Deus, mandatis conver
προσκυνητήν άϋλον, όλον του σώματος εξιστάμενον, terim . Facul Trinitatis adorator evadam sine
όλον εκδημον ταϊς θεωρίαις, όλον ιερωμένον τή όλο- contagione materiæ , tolus extra corpus , lotus in
καυτώσει του θείου έρωτος , έτι ενδημούντα τω σώ- contemplationes abreptus, lotus in holocaustum
ματι, ένα μετά απάθειας εκδημήσας της σαρκός, consecralus per ardorem divini amoris, quandiu
μετά παρρησίας συν σοι τώ Θεώ παραστήσωμαι . in corpore versor ; ut, sedatis animi motibus,
Αυτή η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν . exuta carne, cum fiducia bona una tecum repræ
senter Deo : cui gloria in sæcula sæculorum.
Amen .
Τέλος του βίου του αγίου και μεγάλου Ιωάννου Finis Vitæ sancli et magni Joannis Damasceni . fioc
και Δαμασκηνού. Και τούτο εξισώθη μετά τον autem apographum collatum fuit cum suu exem
εαυτης αντίγραφον . plari.
** Psal. xliv, 14.

VARIÆ LECTIONES .
a Ista desunt in Ms. b R. έστηκεν ενιζάνεσθαι.
(XXV ) Post Vitam sancti Joannis Damasceni a Joanne Hierosolymitano patriarcha descriptam ,
post Menæa et synaxoria, narrationem alteram subjicio de vita et conversatione ejusdem
sancti Joannis Damasceni, quam Ilenricus noster Gravius perinde edidit, atque in codice
Regio Latino 3966 reperi. Narrationem istam Græceprimum , non Latine scriptam suadet phrasis
ejus et locutio quæ tota Græca est, non Latina, quemadmodum sexcentæ voces passim quæ
puræ putu Græcæ sunt, indicant.Exhujus alteriuslucubrationis inspectione apparebit, quam
varia in Oriente de Joanne nostro Damasceno venditata sunt : quibus etiam alia longe ab istis,
diversa addam ex Speculo historiali Vincentii Bellovacensis , et ex sancto Antonino qui
Vincentium exscripsit.
Incipit Prologus translatorius in libros Joannis Damasceni, capitibus mi , id est, Sermo de

philocosmis, id est, amatoribus mundi, et pbilotheis, id est, amatoribus Dei : et quoniam
oportet cum diligenti labore et intellectus intentione libros pertransire : in quo et de ex
trema humiliatione Salvatoris nostri , et paupertaté et crucifixione : et de sancti Patris
nostri Joannis Damasceni in Damasco conversatione, et ea quæ in monachali vita, parva
enarratio, el qualiter compositus est ab ipso liber ipsius .
CAP.1 . C varietate, et frondium pulchritudine, et foliis co
Philocosmorum voluplales. malarum arborum respiratione delectantur , et vo
Quemadmodum dulce philocosmis exsistit sen- lucrum clangoribus , et crystalli specie aquarum
ibilium paradisorum ( id est horlorum ) lætitia, fluxibus, et musicorum bene sonantibus vocibus
ic et philotheis intellectualis paradisi divinarum lætanlur : quorum optimum , inutilitas ; quoniam
scripturarum desiderabilis meditatio assimilata finem lætitiæ ipsorum in ebrietatibus et luxuriis
isl. In sensibili quidem philocosmi , florum multa terminant ; et quod utique dificilius, in vanilate
402
VITA S. JOANNIS DAMASCENI .
491
siti ipsorum vitam compleverunt , et in fine corpus Aluminum adducentem . Non pulsemus autem segniter
Tælificables et pulchrificantes, miseram animam et inutiliter , sed prompte magis et perseveranter :
nigrificaverunt et obscuraverunt, el a primordiali neque fatigemur pulsantes :: sic euim nobis aperietur.
pulchritudine expulerunt, et tormentis tradiderunt , Qui enim perit, accipit ; et qui quærit, invenit, el
el peregrinam a Deo, miseram perfecerunt. Papæ pulsanti aperietur * , Deliciemur igitur insatiabiliter
deceptionis ! quales malas retributiones philocosmi in divinis eloquiis, et superdelectemur in vita et
ex mundi deliciis carpunt ? Non tamen oportet has conversatione sanctorum Patrum . Gratiam [ XXVI ]
vocare lælitias , sed trislilias , quoniam dominam enim divina gratia inconsumplibilem possidel ,
animam interficiunt . In hoc quidem philocosmi, et in eos qui sincere ipsam desiderant sine dolo ,
id est , amatores mundi : in intelligibili aulem ingreditur . Si igitur legamus semel et bis , el pon
paradiso divinarum Scripturarum , philothei id est, intelligamus quæ legimus, non segnes elliciamur,
amatores Dei , exercilationi seipsos tradentes , et neque negligamus, sed perseveremus , exercitemur ,
in divina meditatione perseverantes , et vigiliis, interrogemus. Interroga enim patrem fuum , et
et orationibus et lacryinis Deo approximantes, annuntiabil tibi ; seniores luos , el dicent lib ; **. Non
habent pro sensibilibus arboribus venerabiles pa- enim omnium est cognitio. Hauriamus autein et
tres, foliis comalos et florentes divinis virtutibus : B semper fluentes aquas , ex paradisi hujus fonte
hunc quidem ut olivam fructiferam ; hunc autem salientes in vitam æternam 65. el sordes quidem
peccatorum expurgantes , et carnalis delectationis
aliosm ;utaliu rumente rum
ut cyp
ul flor: ente
mamsum
palres liliam utagri
cedflor , etsalte
, et ut sitim sedantes, et obtenebratos oculos mentis a
m
lignum plantatu secus aquarum decursus 38, alleros delictis nostris abluentes , et apud divinam lucem
et divinos modos ipsorum , et virtuosas commen- pure speculari operantes , et si sic præparemur
dationes, et delectabilissimam ad nos et mansuetam omnino , el salute poliemur, et gaudio sine tristitia
pædagogiam cum diligenti labore, et perseveranter implebimur , et vitam æternam sortiernur .
el bene compuncte immeditantes, bono odore et CAP . III .
De divinitale Salvaloris .
bona resonatione dogmatum ut floribus pulchri Potentia et misericordia philanthropi et miseri -
ficantur, et divina eloquia , et dulciora supe r mel
el favum 39 , ut arborum fructus comedentes , el ex cordis Dei nostri , qui propter nostram salutem
incoinquinatis et super crystalli speciem aquis humiliavit inhumiliabilem ipsius celsiludinem , et
carnem mortalem indutus est , et secundum omnia
bibentes , scilicet charismatibus spiritus , Deo ap
proximant irrequiescibiliter, et ipsam lætitiam et factus est nobis similis sine peccato , quod non
C erat assumens , et quod erat non deponens , el lan
exsultationem interminabilem possident . Finis au
tem ipsorum , vita æterna 40 , gaudium indeficiens, lum seipsum extremæ humiliationi tradidit propler
laetitia sine tristitia , requies interminabilis . Dere nimiam ipsius ad nos dilectionem : magis aulen
linquentes enim terrena , in cælos abierunt , con pædagogiam ejus, quod est, non alta sapere : quod
eliam domicilium aliquod vile non habuit ad babi
cives angelorum exsistentes, Dei gloria vere, sci
tationem , ut ipse leslalur dicens : Vulpes foveas
licet intelligibili paradiso , dignificati sunt : el bonis habent , el volucres cæli nidos , Filius aulem hominis
quæ præparavit Dominus diligentibus ipsum, effecti non habel ubi caput reclinet 67. Neque palmus ara
sunt participes : quod autem utique jucundius ,
Mii Dei et hæredes effecti sunt, et nequaquam a bilis lerræ erat ipsi , non germen unum vineæ,
non lunica superflua , sed qua induebatur solum . Et
Dei gloria separahuntur , sed cum ipso in intermi
nabilia sæcula regnabunt , ut bene viventes , bene quid utique erat majus hac humiliatione et vilitate ?
49 Ut enim unus pauperum secundum omnia conver
el fruentes, digna laboribus referentes * .
salus est, el quos amicos et fratres pauperes voca
CAP . II . vit , his et cohabitavit , humilia semper eligens . Sed,
Pulsemus igitunden
De ince nos,s Scri
r ettibu dilecptur æ mi
tissi sacr æ . optimum Do ineffabilis ipsius sustinentiæ et longanimitatis
, ad
paradisum divinarum Scripturarum , bene olenlem , magis autem incomparabilis sapientiæ ! In quali
Julcissimum , speciosissimum , omnino delectabilem , enim miserabili figura dolosum decepit ? neque una
aures nostras circumsonanlem omnimodis intelligi- occasione dans ipsi consolationem gloriationis ad
bilium deiſerarum avium cantibus , accendentem dicendum , quoniam et a nudo homine victus sum,
corda nostra , et gaudio æterno adimplentem , el sed ab inope vili et paupere. Ostendere igitur volens
Irislatum quidem consolantem , iratum aulem perfectum ejus quæ ad nos ipsius dilection is, sus .
pacificantem , el divino timore firmantem et men- linuil a propriis servis tradi et Nagellari , el illuili,
tem nostram ad auro lucentia dorsa divinæ columbæ el alapis cædi, et conspui , et ut malefaclor ligari " .
ascendere facienlem , et manifestissimis ipsius alis Liganles enim fune manus ipsius et collum , ut
ad unigenitum Filium et hæredem plantatorem malefactorem extra civitatem duxerunt , ct cruci
intelligibilis vineæ reducentem , et per ipsum Patri affixerunt. Ipse autem ut agnus innocens , et ul
93 Matth. vn , 7,
17. * Apoc . XIV, 13. 49 Isa . LIII , 7 .
39 Psal . xvii, 11. " Rom . * Roin . viii , 4716 ,Malih
38 Psal. 1 , 3.
8. ** Deat. S.XI , 7 . ** Juan . dx , 14 . 16 Luc . iv, 58. . Ixvi , el XXVII .
ovis ducta coram tondenle ipsam 48+8,sic exibat in- A Deum nostrum 60. Ipsius autem Moametli testimo .
clinalus caput, et neque verbum sonans : quem nium non dixit, quoniam est propheta : sed alla
videns immaculata agna secundum viscera vulne- voce quidem dixit, testificatus est, obscuri quem
rala el capillos dilanians, cum alteris mulieribus isti dicunt ( 34 ) : magna voce autein , quoniam
proprium agnum sequens a longe, caput huc et apostolus Dei est . Et in reliquum iis convicians,
illuc movens, lugubriter loquebalur. descendit a prædicatione, nullo intelligente quod
CAP . IV . dixit. Revertentibus autem ipsis in Damascum ,
De planciu B. Virginis. honoratus est a rege et a magnatibus ipsius magni
Heu me, Fili dulcissime, heu me, peregrinæ malris lice, velul prædicans omnino inquinatum , magis
peregrine unice Fili , ct inter peregrinos ut pere- autem et scrmones plurimos exponens ipsis sapi
grinus injuste interfecte : propter quid el ego ante entissimos, et ex grammatica, et medicinali, et
tuam passionem non morlua sum ? et non morien . reliqua alia simplici sapientia. Non enim sancia
lem , quid sic tacens pertransis me, et neque ver- canibus tradidit, neque puram fidem inquinavit vel
bum ei quæ peperit te loqueris ? Viscera mea intra transmutavit, sed ut lapis adamas in medio lapidum
me dilacerantur, videntem le sine causa , ut male tenebrosorum el inguinalorum habitans, substan
factorem ligatun et crucifixum . Cujus gratia velo- B tiam non transmritavit. Non mullum autem post
citer cursum perficis, el ei quæ sine tristitia peperit invidens ipsi hujus pædagogus , cui et succcssit,
le, non loqueris ? Sed , o meæ carentiæ prolis et propter transcendere ipsum in omni sapientia ,
dilicile portabilis inopiæ ! Mes, enim peregrina- et non ferens respicere ipsum in proprio ordine
tionis consolatorem perdo , et sola et inops inter proficentem et laudatum ab omnibus, misit ut ex
peregrinos derelinquor. Sed , o Fili el Deus meus persona ipsius ad alterum regem litteras plenas
non derelinquas me. Et alia verba ipsa Domina scandalo velut volentis tradere proprium dominum
dolore digna cum lacrymis loquens, tristitia con ad [XXVII) illum et ipsius regnum transferre ad ip
tinebaiur. A sepulcro aulem misericors Deus noster sum . Legensautem litteras rex, rescribit ad Daniasci
tertia die resurgens, et manuum facturam ex in regem amicitiæ gratia, et viluperativos ad Joannem ,
ferni vinculis avellens, omnibus nobis resurre ut ad proditorem et dolosumn , simul autem ad
ctionem donavit. redargulionem ipsius misit missas ad ipsum lit
CAP. V. teras. Ut igitur vidit has rex, et in exstasi effeclus,
De Joanne Damasceno. confestim advocat Joannem , et ostendit ipsi dolose
Hinc igitur transferam sermonem, et revertar ad C emissas adversus ipsum litteras, et legens obslu
optimum doctoreninostrum et patrem, etmagistrumpuil : lilleræ quidem , dicens, ut meæ ; sermones
orbis terrarum superutilem narralorem, Damasci autem non mei . Valde enim suæ et magistri assi
Joannem. Et secundum angustum meæ mentis et milabantur litteræ . Et, ut breviter dicam, propter
inopiam meæ linguæ , largita mihi de ipso , ipsius eam quæ regis et magnatum ad ipsum dilectionem
orationibus enarrabo. Iste eral quidem in civitate et amicitiam , præcepit dexteræ manus pollicem
Constantinopoli prius conversans. Invidebaturautem abscidi. Quo facto , tristitia maxima comprehendit
ei propter summum ipsius amorem disciplinæ a inter peregrinos Joannem : et accurrens abibat ad
concivibus, in exsilium recessit in Damascum : Dominæ imaginem quam secreto possidebat , habens
in qua et Agarenorum litteras edoctus optime, secum abscissum digitum : et genua flectens, de
propter ipsius multam disciplinam et humilitatis precabatur ipsam cum lacrymis et profuudissimo
electionem , et eam quæ ad omnes mansuetam et gemitu , ut daret ipsi sanitatem . Hoc autem faciebat
dulcem collocutionem , manifestus regi effectus est, per tres dies, quando solus permanebat.
et honore maximo ab ipso dignificatus est , et cum
CAP. VI.
ipso abibat ut dileclus ad ipsius Moameth foveam ,
ut non dicam sepulcrum . Et omnia quæ illic con De restitutione pollicis.
fabulatione digna conspiciens, et in nihilum repu• Inflexa igilur ipsius deprecationibus immaculala
lans , in corde ipsius conservabat omnia ad redar- D Domina , fidelium velocissidia proleclio, adhærere
gutionem et confusionem hæc venerantium, ex fecit ipsius digitum unde abscissus est, et in nomine
quibus et in centesima hæresi Ismaelitarum parum ipsius immaculatæ , et ex ipsa geniti Domini nostri
enarravit. Coactus est autem illic a rege adorare Jesu Christi restitulus est sanus ut alius. Cogno
et ipse ipsius venerabile, et lapidi acclinari, et scens aulem hæc rex , ul sanus el gaudens effectus,
ipsum Moameth prædicare, qui propter timorem qurærebat ab ipso quis utique est, et qui ipsum
turbæ, magis autem propter desiderium enarrandi sanaverat. Quod et discens obstupescebal de glo
nobis quæ illic, lapidem inclinans conspuit, et fo . rioso et inopinabili miraculo. Posterius quidem
veam pon adoravit, el ad prædicationem ascendens: parum discens, quoniam hujus pædagogus dolumn
Magnus Dominus " , dixit, el non est Deus præler adversus eum machinalus est, pessime cum poenis
* Psal. 3. 80 Psal. XVII , 32 .
NOTÆ .
( 34) Reg. cod . obscure autem quoniam iste.
495 VITA S.JOANNIS DAMASCENI . 496
multis in exsilium ipsum misit : sicque adimple- A quæstionum gravium vincere hunc existimantes.
cum est el in ipso quod scriptum est : Lacum ape- Ipse autem beneplacilo Patris et potentia Filii et
ruil et effodil eum , el incidit in foveam quam fecivol. cooperatione sancti Spiritus sanclæ et individue
Et de justo : Custodit Dominus omnes diligentes Trinitatis, moderate et mansuete hos obstruxit, et
se 52. Et : Non dabis Sanctum tuum videre corru- ad eam quæ in Christum fidem transduxit. El cer
prionem * 3. Rursus igitur excelsius honoratus est a lificati de ipso amatores Dei , simul aulem et de
rege Joannes, el ab omnibus principibus, et ab ipsius intellectu, rogaverunt sanctum episcopum
0in nibus ut conregnator cum rege venerabatur et Majumæ, Cosmam dictum , ut mitteret ad ipsum
glorificabatur. nuntios, annuntiantes ipsi pullulantium zizaniorum
CAP VIL in immaculata Ecclesia hæresiologias (35) , et ipse
De perſecta conversione Joannis Damasceni. sancti Spiritus gratia milteret ipsis quæstionum
Ipse autem omnia quæ vanæ vitæ hujus velut omnium manifestationem . Inclinatus autem depre
somuium et in nihilum reputans, et parvam glo- cationi populi sanctus episcopus , misit ad ipsum
riunculam amovens, et ſulurum æternum el immor- quæ quæstionum , subtiliter omnia , et ab ipso ma
talem mundum contemplans, post regis moriem niſestationem quærens. Recipiens autem litteras
dans omnia pauperibus quæ possidebat, et Jere- B omnino sanctus Joannes et legens, etquæstionum
linquens cænosa hujus vitæ delectabilia , Christum magnitudinem agnoscens, non incepit continuo
secutus est : et in exercitatorium abiens , mova . scribere, sed ad orationem extensam et prolixam
chus effectus est , comam rescindens el altondens. dedit seipsum : simul autem et a Deo collectum
vita venerabili et conversatione virtuosa adornatus. collegium fratrum et sanctissimum episcopum , et
Dans enim seipsum meditationi divinarum Scriplu . eos qui sub ipso honorabiles viros, his præscri
rarum , el cum diligenti labore vacans jejuniis, el plam epistolam rescribens, deprecatus esl ut pro
vigiliis, et ad terram prostrationibus et orationi . ipso orarent , ut daret ipsi Dominus intellectum in
bus irremissis perseverans, Deum deprecabatur. omnibus, et sermonem in apertione oris impleri a
Et hujus quidem Patrum studium imitatur, bu
hu Spiritu sancto . Parvo igitur tempore perseverans
jus autem mansuetudinem , ! ujus vero sustinen- in oratione, incepit scribere hunc librum sic .
tiam, alius pædagogiam , alterius doctrinam . Et CAP. IX .
quid ad hæc dico ? Tantum seipsum extremæ ab Quomodo composuit integrum librum , ex logicis
stinentiæ dedit, et omnino laborioso amori disci scilicel el centum hæresibus et sententiis.
plinæ, quod dignificatus est potiri sancti Spiritus C Primum quidem ab ente incipiens , eas quæ apud
gratia, et minister divinorum Christi mysterio Græcos optimas el utiles quæstiones exposuit.
rum constitutus est, et factus est alius ex alio se Consequenter autem scripsit hæreticorum garruli
cundus theologus : et hoc expositorum ab ipso ser tales , ut mendacium cognoscentes , veritati obedia .
monium summa rectitudo ostendit , qualiterque mus. Posterius autem edidit tertium librum , omnis
oplime nobis puram et incoinquinatam fidem ma sapientiæ et intellectus et fidei puræ inscriplamı
nifestavit, et inenarrabilium mullis quæsitorum habentem veritalem . Dein igitur conscriplores pro
manifeste solutionem tradidit . pler terui libri magnitudinem , et propter eam que
CAP . VII. in ipso lidei perfectionem , ex hoc scilicet, Deum
Modus libri edili a Joanne. nemo vidit unquamós, inceperunt, et testem fide
Incipiam autem hinc modum ab ipso editi istius lem factor libri nobis (XXVII], induxit, dicens :
Unigenitus Filius qui est in sinu Palris , ipse nobis
libri enarrare. Exsistente enim ipso in mansione
in qua condebatur, omnibus comato virtutibus, et enarravi188. Et quis non admirelur sapientium li
bros ipsius pertranseuntium cum diligenti labore,
sermonibus doctrinæinspirato ,erantinterorthodoxos summam ipsius philosophiam , et intellectus recti
el bæreticos quæstiones omnino gravissimæ et plu- D
rimæ , in quibuset multi orthodoxorum dubita tudinem et puritalem , qualiter incepit desuper
bant. In gravissimis quæstionibus et in dubita- quæstiones ? 1
lione exsistentes, Dei omnipotentis ‘nutu nequa CAP . X.

quam permittentis in ipsum sperantes vinci, au Maleria libri sententiarum .
Jierunt de oplimo viro isto, et de ipsius philoso- Primum quidem dicens nobis , quoniam non oportet
phia et mulla disciplina, et qualiter obstruebat hæ- quærere et perscrutari non tradita nobis a sanctis pro 2
relicorum ora sancti Spiritus gratia , qualiterque phetis, et apostolis, et evangelistis, docens, quod non !
ad ipsum veniebant plurimi hæreticorum , occasione omnia eľabilia, neque omnia ineſabilia . Veinde osten .
$ 1Psal . vii , 16 . 82 Psal. CXLIV , 20. 83 Psal . xv , 10. 64 Joan . 1 , 18. 85 ibid .
NOTÆ .
(35) Gravius (in margine heuresilogias . Diodo- habet, et sermo est de hæresibus quas Damascow
rus lib. Xιι , ευρησιλογίας κατασοφιζομένους). Νe- nus noster confutavil.
quaquam : nam codex Regius perinde hæresilogias
497
dens quoniam est Deus, et inconfusam et insepara- A maculatorum mysteriorum , et sanctarum reliquia
bilem inprincipiatamque , et interminabilem , et per rum honorem , et plurima alia apponens, et Anti
se viventem , elimmortalem sanctam Trinilatem con- christi adventum enarrans , in secundum adven
firmans, et ad hanc nos fidem confirmans, conse- tum pervenil, in quo et finem libri posuil.
quenler incepit enarrare de angelis et dæmonibus, CAP . XI .
cæloque el luminaribus, terraque et aqua, aere et
igne. Simul aulem et omnino delectabilis paradisi De aliis operationibus Joannis.
plantationem , et duplicem hunc ostendens , et ho- Et plures regulas bene sonantes composuit, post
minis præparationem et compositionem scribens, hoc et Eůxa.TÖVUXTA , id est, bene compunctiva et
naturalia hujus omnia subtiliter enarravil, el post dulcia cantica , et bene sonantes melodias, et pec
mandati trangressionem , et generis augmentatio- catorum , et ignorantiarum dissolutiones, et dicta
nem, el cataclysmi ahlutionem , et in perditione hagiopolitica, id est, sanctorum conversationes
secundi generis captivitatem , annuntiationem in- edidit : et alia multa apponens omnino optimus
cepit , et quæ de Christo manifeste et diligenter noster pater, bene loquax birundo, et benesonans
enarravil, et incarnationem , et naturarum unio- philomela, irreprehensibilis lurtur, et simplex co
nem , et ætatis augmentationem . Simul autem et lumba , Ecclesiæ omnino delectabilis perdix , fide
sapientiæ, el graliæ, et operationum , el volunta- B lium non inclinabilis columna, et gloria , et firma
lum duplicitatem, el cam quæ in cruce , el passio- mentum : hæreticorum autem obstructio, et sub
ne, et morte, animæ et corporis et divinitatis co- versio , et obstaculum . Derelinquens igitur nobis
pulationem . Impassibilis enim exsistens divinitas, ab ipso editas dulces et delectabiles enarrationes ,
elsi caro patiebatur, ipsa impassibilis permansit. et opera plena gratia , fide et sapientia exsistentia ,
Passibilis autem , ab utrisque divinitale neque cum et ipsius virtuosam vitam , imitatio nobis et ductor
ipsis patiente. Illuminata enim arbore a sole et per effectus, in profundissima seneclute migravit ad
securim cæsa, arbor quidem , quæ nala est pati , Dominum : derelinquens terrena ad cælos recu
scinditur ; solaris autem radius non scinditur, sed currit, ad desideratum Dominatorem pervenit, ad
illæsus permanet. Etsi hoc in creaturis possibile interminabilem splendorem , ad desiderabilium su
videlur, quanto magis facilius ' iu increala el im- premum , ad vere coelorum regnum , consors an
pagsibili natura ? Post eam autem quæ de resurre- gelis effectus est, cohabitator Patrum , concerta
ctione et discipulis apparilione el in coelos ascen- lor justorum , quorum vitas et modum zelalus est,
sione enarralionem extendit, el sermonem , el ad irrequiescibiliter Dei gloriam aspiciens, et ineffa
Dei Genitricis genealogiam , el assumptionem im- bili gaudio aslans.
Coloniæ ex officina Petri Quinteli , anno Christi nati MDXLVI , mense Januario .
Narrationem alteram de vita sancti Joannis Damasceni ex Vincentii Bellovacensis Speculo

historiali subjicere cogor ; quippe quæ diversa sit a prioribus duabus : licet a secunda
non tantopere discrepet.
De Joanne Damasceno . c dam die cum egressus civitatis muros cum schola
Ex gestis ejus 38. Eo quoque tempore floruit Joan- ribus suis paulisper spatiaretur, Saraceni subito
nes presbyler Damascenus. Hic ab infantia Græcis irruentes more solito, cum hominum et anima
litteris eruditus, infra duodecim annos omnium li- liuin multitudine, ipsum quoque rapuerunt, ac se
beralium artium scientiam apprehendit : in amore cum in Persidem detulerunt. Et cum inter prædo
Dei , ac gloriosæ Matris ejus se exercens, mona- nes prædæ divisio fieret, contigit, ut cuidam inter
chalem habitum assumpsit, virgoque permanens eos ditissimo, Joannes in partem venirel ; qui, cæ
Reginæ virginum horas quotidie studiosissime de leris ad servitutis opera deputatis, nutu divino
cantabat : factusque presbyter in ejus honorem meritis beatæ Virginis erga ipsum milius ageret.
missas devolissime ac frequentissime celebrabat. Captivus namque, servitutis pensum solitum red
Insuper etiam orationes, antiphonas, responsoria, dere non negligebat , sed et jejuniis ac vigiliis in
prosasque facere consueverat, quas in ejus solem- sistens orationes ad bealam Virginem devolissi
nitatibus ad ipsius laudem dulcissime decantabat. mas quotidie dirigebat. Quod ille gentilis animad
Tradebant ei nobiles viri proprios filios erudien- vertens , ejus bona conversatione tanquam spiritali
dos, quos ille non solum litteris studiosissime in prædicatione convictus, ipsum ire ac redire libe
struebat, sed eliam ad timorem Dei et amorem , in rum quo vellet infra palatii spalia permittebat ::
omni morum honestate diligenter informabal . Qua- Del die quadam sic est eum alloculus : Mi Joannes
NOTÆ .
(36) Eadem habet sanctus Antoninus cx codem Vincentio.

499 VITA S. JOANNIS DAMASCENI .
500
charissime, miratus sum prudentiam luam , diclandi A pro bono reddidisti : Sarabağla pessime, quantum est
curialitatem , scribendi utilitatem , cantandi el orga- in te, patriam prodidisti, mihique ac meis anferens
nizandi suavitatem, sanctum quoque propositum , el libertatem , in caplivitalem pessimam nos retru sisti,
conversationem. Habeo filiolum non minus meipso Oslensaque illi epistola respondit ila : Vere , domine,
mihi charum , quem [ XXIX ) precor, ui in artibus li
beralibus erudias, et in dictando, scribendo, legen formam scribendi ac dictandi, genus meum hoc esse
cognovi ; sed lestis est mihi Deus quod eam omnino
do, cantando, sic eum tibi conformare sludeas , ut
non feci. Dumque onines in eum perstreperent, eu
si forle aliquando liber a nobis recesseris , in ipso la quod veritatem occultare velle videretur, undique
men apud nos quodammodo lotus ' remaneas . Qui proclamabant , ut absque dilatione morle punire
puerum obedienter humiliterque suscipiens, el a
primis elementis erudire incipiens, intra paucos tur. Judices, ſacto consilio , pari assensu dicunt,
annos in omnibus artibus liberalibus instruclum ipsum , quia specialis amicus imperatoris fuerat,
non debere occidi , sed manum qua tantum facinus
adeo reddidit, ut si magistri ac discipuli rhetori
perpetraverat abscindi. Quo facto; Joannes de do
cum dictandi genus allenderent, si lilleræ formam lore vulneris , ac diminutione corporis , Deo gra
aspiceres, si vocis melodiam audires, nullam esse
differentiam inter utrumque clamares . tias egil, et quod in ejus honorem amplius offerre
Porro cum iinperalori Tbeodosio pro vitæ meri B sacrificium non posset , paulisper condoluit. Ab
10, et morum honestale, necnon et pro cloquentiæ perator isad manu officio
scissa itaque testimo nium spicula toris , jussu
tanti sceleris im
suspens a
nitore, in quibusdam causis necessarius videretur,
missa legatione sub pæna capitis doniino mandal , est in monasterio ipsius Joannis .
ut ei quantocius milleretur. Qui præcepto impe De miraculo per beatam Virginem in eo demon
strato.
riali contradicere non ausus, Joannem Constanti
sopolim ad ipsum honorifice deduci fecit : impera Ille mox ante imaginem specialis Dominæ suæ
mancus adveniens, discooperto vulnerē, et extento
lor eum cum honore suscepit, et ei monasterium brachio, cum ea pie rixabatur, inquiens : Hæcci
in quo cum fratribus Deo quiete serviret, in urbe
ne, Domina, nostrorum præmia sunt meritorum ?
dedit ; ubi et ipsemet sæpius veniebat, ac de statui Hæccine tuorum beatitudo servorum ? Esto , Domina
regni, et salute animæ suæ, familiariter cum
eo tractabat. mea, digne pro meritis peccatorum me flagellari vo
luisti : sed, ul quid instrumentum officii lui permi.
De falso crimine in eo punito. abscindisæpius manus
quippe do hymnor
Ut autem bonus Joannes ad meritorum augmen- laudispenilus
sisti tuæ cantica ? Hæc scriben parabat um
, et Deo
lum probarelur , adhuc in camino tribulationis : c Pairi sacratissimum corpus, et sanguinem Filii tui,
juvenis ille quem in Perside docuerat, suum genus multoties in honore luo ad omnium peccatorum salu
dictandi, et propriam manum scribendi, nequitiæ tem offerebat.
spiritu exagitatus, epistolam proprio sensu inge- Cumque talia sæpius ibi lamentando peroraret,
nioque dictavil , scriplamque Constantinopolim contigit nocle quadam , ut post hujusmodi lamen
furtive direxit, et in palatii loco ubi citius a mi- tationem in lectulo fessus, nec dormiens , nec vi
nistris imperialibus inveniri posset, jactari præ- gilans ex toto pausarat : et ecce Regina virginum
cepit. Eralque talis : Dileclis amicis, qui sunt in
adſuit cum ingenti lumine, hilari facie, lali conso
Perside, Damascenus Joannes , monachorum mini
lans eum affamine : Quid agis , inquit , puer meus
mus, salutem. Noveritis, imperatorem robur exerci
tus ad diversa bella in nationes extremas misisse, fidelissime ? -· Heu ! inquit ille , Domina , quid me
-
urbemque regiam , et finitimas, hominibus vacuas interrogas ? Quinimo interrogo te ego : Cum hæc
remansisse. Quoniam ergo sapientes estis , securi ve palerer, ubi eras ? Ecce ad meum , imo ad luum
nite, el victoriam vobis paratam absque mora virili dedecus in ecclesia pendet abscissa clientis lui manus.
ler obtinele.
At illa : Conſorlare, inquit, fili in Domino, manunu
folum hominem
tuam tibi restaurare potest, quividente
Inventa est igitur a ministris epistola , et coram D plasmavit ex nihilo . His dictis, eo , illa eccle
imperatore perlecta. Traditio ab omnibus excla
siam petiit, delatanique inde manum , ejus brachio
matur, et quis hujus proditionis auctor esset, in
quiritur : forma litteræ , ingeniumque scribendi cum mira benignilale in momento restituil. Tunc
ille gratias ineffabiles agens , reddita diei luce sur
respicitur, et Joannes esse imperatori nuntiatur. gil , fratribus convocatis , manum ostendit , eosque
Slalim Joannes quæritur, et cum injuria mulla ad secum ad magnalia Dei glorificandum animavit.
imperatoris præsentiam trahitur, ipso mirante, Mox solemniţer indutus , alla voce missam de bea
unde tam subito talis lumultus el contra se conspi- lissima Virgine celebravit. Imperator, audito mi
ratio oriretur : populus universus intorquens con- raculo , pedes ad eum venit , et ore proprio manum
vilia mille , non sacerdotem , sed proditorem ; non deosculans, post Dei laudem et gloriosa Virginis,
monachum , sed apostatam proclamabat , et furi- ab ipso diligenter inquirit , si quem alicubi cogno
bundus vix manus ab ejus oculis continebat . Tunc sceret, qui suum dictandi genus , ac scribendi for
imperator , facto silentio , suspirans, ait : 0 nequis- mam haberet. Quod ille quidem ei retulit , et sic
sime Joannes, beneficiis meis ingrate , malum mihi rei veritas inquisita diligentius innotuit ,
ΕΚ ΤΟΥ ΜΗΝΟΛΟΓΙΟΥ A EX MENOLOGIO
τη δ' Δεκεμβρίου. 4 Decembris.
Πλήσας μελών γην ηδέων 'Ιωάννης , [XXX) Suavi Joannes terram ubi implevil sono,
Κάr ουρανοίς ανεισι , συνθείναι μέλη . Pergil novos dalurus in cælis modos .
Ούτος ήν επί της βασιλείας Λέοντος του Ισαύρου, Fuit hic sub Leonis Isaurici et Constantini filii
και Κωνσταντίνου του υιού αυτού εκ Δαμασκού της ejus imperio, ex urb : Damasco, et illustri genere,
πόλεως , εκ γένους περιφανούς , και τη ορθοδόξω ideque orilhodoxa claro progenitus . Cum vero et
διαπρέποντος πίστει. Τυχών δε και φιλαρέτου πα- sludiosum , amantemque virtutis patrem nactus
τρός , επαιδεύθη πάσαν την ελληνικήν εγκύκλιον esset, Griecam omnem encyclopediam , seu libe
παίδευσιν , και τον βυθόν της θεοπνεύστου Γραφής ralium artium disciplinam et institutionem univer
καλώς εξερεύνησε » τον μονήρη δε βίον κατά Κοσμά
.
sam edoctus est, ac Scripturæ divinitus inspiratæ
του μακαριωτάτου του συνανατραφέντος αυτώ, profundilalem et abyssum pulchre probeque per
γεγονότος δε ύστερον επισκόπου Μαΐουμά , υπελθών. scrutatus. Monachi quoque institutum una cum
Ούτοι ούν και άμφω παρ' ενός διδασκάλου εκπαιδευ- illo beatissimo Cosma subiit, qui primum cum eo
θέντες , Κοσμά κακείνου τούνομα , και ασυγκρίτως simul educatus, in Majumæ poslea episcopatum
επιλεγομένου , εξωνηθέντος παρά του πατρός αυτού Bevectus est. Ambo igitur illi eruditorem unum ac
μετά των άλλων αιχμαλώτων» εις άκρον δε σοφίας έλη- preceptorem liabuerunt, et eum quidem Cosmann
λάκεισαν , τοιούτου διδασκάλου τυχόντες." Ω και εμφα- sine ullo alterius discrimine appellatum ,, quem
νισθήναι κατ' όναρ την υπεραγίας Θεοτόκον λέγεται , ipsius pater cum aliis captivis redemptum libera
[και ] ειπείν, Εν όσωείς έτι ο Ιωάννης συνείναι το διδα- vil. Ipsum porro sapientiæ apicem uterque allige
σκάλω ; ή μάλλον εντείλασθαι αυτό μαθητή Ιωάννη , runt, talem ac tantum nacti a quo erudirentur,
υμνούς εχθείναι εις δόξαν του εξ αυτης τεχθέντος preceptorem. Cui et sanctissimam Deiparam appa
ασπόρως, και καύχημα των εκ μέσης καρδίας οφει- ruisse in somnis ferunt, ac dixisse : Quorsum ad
λόντων ταύτην γεραίρειν · ο δε και πεποίηκε, την huc Joannes sub magistro versatur ? aut potius ipsi
υπόθεσιν ταύτην λογογραφίας θέμενος. Επίσης Joanni discipulo precepisse, ut in illius gloriam
ούν την άσκησιν μετελθόντες , ο μεν μακάριος Κο-
. φui ex ea sine semine conceptus prodierat,, ac illo
σμάς , πολλά συγγράμματα τη Εκκλησία καταλελοι- rum qui eam ex imo corde veneraluri essent, glo
πως , εν ειρήνη κατεπαύσατο · ο δε αοίδιμος Ιωάν- riationem, hynanos , canticaque componeret ; quod
νης , και αυτός τα όμοια και πλείστα διαπραξάμενος,
et præstitit, atque hanc sibi suæ scriptionis mate
και τη των λόγων αυτού δυνάμει , και των Γραφών C riam argumentumque constituit. Transacto ergo
σοφαίς αποδείξεσι , πλείστα στηλιτεύσας την δυσσεβή “ pariter vitae monasticae instituto, beatus quidem
των Eικονομάχων αίρεσιν, και πολλά συγγράμματα Cosmas post multa Ecclesiæ relicta scriptorum
τη Εκκλησία του Θεού καταλελοιπώς , δι' ών σχε- monumenta , in pace tandem quievit ; inclytus vero
δόν παντός του ζητουμένου γνώσις εναργής ευρί- Joannes , postquam et ipse multa id genus, aliaque
σκεται , εν γήρα πίoνι καταλύει τον βίον , ζήσας plura perfecit, ac lum suarum rationum vi , lum
έτη εκατόν προς τους τέσσαρσι. Scripturarum demonstrationibus eruditis impiam
Iconomachorum , qui sacras imagines oppugnabant, hæresim plurimum impugnavit, quin et multa
quoque reliquit Ecclesiæ Dei monumenta, quorum ope ac subsidio accurata cujuscunque rei, quæ in
quæstionem cadit , cognitio comparatur, in uberi demum senectule vitam absolvit, quam centum el
qualuor annos egerat.
EX MS . SYNAXARIO BASILII IMPERATORIS

Apud Cryplam - Ferratam , ad diem 29 Novembris.
Μνήμη του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου μονα- D Commemoratio S. P. N. Joannis monachi et presby
χού και πρεσβυτέρου του Δαμασκηνού . leri Damasceni,
Ούτος υπήρχεν επί της βασιλείας Λέοντος του Hic fuit sub imperio Leonis Isaurici et Glii ejus
Ισαυρού και Κωνσταντίνου του υιού αυτού , εκ της Constantini , ex urbe Damasco , genere illustri, ho
πόλεως Δαμασκού , γένους περιφανούς, και ενδόξου , noralo , et fideli. Pairem autem habuit virtutis
και πιστού . "Έτυχε δε φιλαρέτου πατρός , και εξ. amantem , et eruditus est omni. Græcorum disci
επαιδεύθη πάσαν την ελληνικής παίδευσιν , αλλά plina, insuper etiam divinis Litteris. Pro amore
και την θείαν Γραφών. Διά δε την εις Χριστόν τον deinde Christi palernas divitias deserens, faclus
πατρικόν πλούτον καταλιπών, γέγονε μοναχός μετά est monachus una cum Cosma , (XXXI) eo qui ce
και Κοσμά , ου τινος πολύς ο λόγος των
9 tais lebratissimus ob sua poemata et cantica in sanctas
αγίαις εορταϊς ποιημάτων και μελωδιών , και μά- solemnitales , ac magnae praesertim hebdomade
λιστα εν τη μεγάλη εβδομάδα του Πάσχα . Ο ούν paschalis. Joannes porro orationum suarum ac
άγιος Ιωάννης τή των λόγων αυτού δυνάμει , και demonstrationum e Scripturis sumptarum ellicacia
50.3 VETERUM TESTIMONIA 504
Isonormachorum hieresim confudit . Unde all here- Α ταϊς εκ των Γραφών αποδείξεσιν κατήσχυνε την των
ticis imperatoribus varie relegatus , et carceribus Εικονομαχών αίρεσιν (56) . "Οθεν και διαφόρως εξ.
traditus,, in pulclira confessione constatus est , ορισθείς παρά των αιρετικών βασιλέων, και φυλα
sepultusque est a discipulo suo . καϊς παραδοθείς, εν πάση ομολογία ετελειώθη , ταφείς
υπό του μαθητού αυτού .
Eodem die commemoratio sancti Patris nostri Joannis Damasceni .
Hic fuit sub imperatore Leone Isaurico , et omnis eruditionis et monasticæ institutionis par
Constantino ejus filio, ex urbe Damasco, illustri- ticeps, quemadmodum et sanclus Joannes , qui
bus ortus parentibus, et orthodoxæ fidei observan- orationis facultale , el sanctarum Scriplurarum
tia excellens. Cum vero parentem haberet virtutis testimoniis impiain hæresim eorum qui sacras ima.
admodum studiosum , ejus cura el diligentia omnem gines impugnabant, vehementer confulans ac re
encyclopædiam edoctus est, et divinilus inspiratas darguens, multa crudite et accurate scripla reliquit :
Scripturas didicit bene perscrulari. Ilaque Chri- in quibus oinnium fere quæstionum solutio inveni
slianæ fidei studio accensus, relictis patriis opibus, B tur. Cum vero ad multam et laudabilem senectu
mon cam vitam amplexus est una cum Cosma, lem pervenisset , excessit e vita bealus Joannes,
cujus laus est celeberrima in bis melodiis et can- antea Mansur appellatus, quo vocabulo et ipsius
ticis, quæ de diebus festis couscripsit.Erat enim parentes appellabantur,
NOTE .
(36 ) Menologium Sirletanum quod Basiliano perpessus sit. Menologium istud Sirletanum , quod
subjicio , nihil habel de exsiliisgel carceribus, quie Laline edilum est ioni. Il editionis Henrici Canisii,
Joannes Damascenus ab imperatoribuslconomachis ad diem 29 Novembris, habel ut mox sequitur.
TESTIMONIA SELECTA
VETERUM
DE JOANNE DAMASCENO ET EJUS SCRIPTIS .
Synodus septima generalis quæ Nicææ in Bithynia celebrala est . Aci . 6. Epiphanius contra anathemalin
smos pseudo-synodi de Joanne.
Atqui Joannes , qui ab eis probri loco Mansur C Ιωάννης δε , ός παρ' αυτών υβριστικώς Μανσούρ
>
appellatus est, quique, dimissis omnibus, Matthæum προσηγόρευται , αφείς πάντα, Ματθαίον τον ευαγγε
evangelistam emulatus,, Christum secutus est , λιστήν ζηλώσας, Χριστώ ήκολούθησε, μείζονα πλού
majores divitias arbitratus thesauro omni Arabum , τον ήγησάμενος των εν 'Αραβία θησαυρών τον ονει
opprobrium Christi , et elegit potius amigi cum δισμόν του Χριστού , και είλετο μάλλον συγκακου
plebe Dei , quam temporalem haberejucunditalerm χείσθαι τω λαώ του Θεού, η πρόσκαιρον έχειν αμαρ
peccati . Ipse ilaque crucem suam et Christi por- τίας απόλαυσιν . Αυτός ούν σταυρόν εαυτού και του
1ans ,, eumque seculus,, pro Christo,, ab Oriente per Χριστού αράμενος, και ακολουθήσας αυτώ , υπέρ
Christum tuba cecinil ; non tolerabilem ducens vo- Χριστού , και των του Χριστού εξ ανατολής διά Χρι
cuin novitatem quæ in aliena regione facta eral , seu στού εσάλπισε , μή φορητήν ηγούμενος την έν άλλο .
prevaricatricein passionem rabidamque insaniam,, δαπή γεγονυίαν καινοφωνίας και την κατά της του
quæ adversus sanctam Dei catholicam Ecclesiam Θεού Εκκλησίας άθεσμον συσκευών και λυσσώδη μα
erat armala . Sed hanc publicans, omnes exhor- νίαν · αλλά ταύτην θριαμβεύσας, πάντας παραινετι
tando el admonendo caulos reddebat , ne adduce- κώς και νουθετητικώς ήσφαλίζετο, μη απαχθήναι
rentur cum operantibus iniquitatem ; quærens in μετά των εργαζομένων την ανομίαν, ζητών εν Εκκλη
Ecclesiis antiquam legislationem lencri et pacifi- και σίαις την αρχαίαν θεσμοθεσίαν κρατείσθαι, και την
cam constitutionem , quam Dominus discipulis ειρηναίαν κατάστασιν, ήν ο Κύριος τους μαθηταίς
suis tanquam insigne eorum qui de nomine ipsius αυτού ως γνώρισμα των τα ονόματι αυτώ κεκλημέ
appellanlur , donavit, dicens : Pacem meam do νων εδωρήσατο, λέγων: Ειρήνην την εμήν δίδωμα
vobis, pacem meam relinquo vobis 56. His ergo reve- υμίν , ειρήνην την εμήν αφίημι υμίν . Τούτων ούν
26
Joan . xiv, 27.
505 DE S. JOANNE DAMASCENO . 506
των αιδεσίμων ανδρών, και αξίων πίστεως ούτως A rendis viris et fide dignis talilerin Ecclesia catho
αναδειχθέντων εν τή Καθολική Εκκλησία, ( Γερμα- lica demonstralis, quæ est adversus eos ingens
νου ΚΠ. Γεωργίου της Κύπρου , και Ιωάννου του accusatio, et quam hæc est horrenda, quam etiam
Δαμασκηνού), τις και προς αυτούς επαναστατική συκο- ferre quis omnino non poterit ? Vere ignorantiam
φαντία, και οίον φρικωδεστάτη , ήν και φέρειν τις ου ignoraverunt miseri, propriam linguam inhoneste
δύναται ; " Όντως αγνόημα ήγνόησαν οι ταλαίπωροι , denudantes , Germanumque antistitem sacrificato
την οικείαν γλώσσαν άσχημόνως απογυμνώσαντες , rem , el sacerdotem Christi, duplicis sensus liomi
Γερμανόν τον μυστη πόλον θύτην, και ιερέα Χριστού , nem , et ligni cultorem nominantes, similiter et
δίγνωμον και ξυλολάτρην ονομάσαντες, ώσαύτως και Georgium , et Mansur, etc.
Γεώργιος και Μανσούρ.
Actione septima ejusdem synodi.
Γερμανού του Ορθοδόξου αιωνία η μνή μη Germani Orthodoxi alerna memoria sit.
Ιωάννου και Γεωργίου αιωνία η μνήμη . Joannis et Georgii æterna memoria sit .
Των 21ηρύκων της αληθείας αιωνία η μνήμη . B Predicatorum veritatis, alerna memoria sit .
" Η Τριάς τους τρεις εδόξασεν, ών ταϊς διαλογαϊς Trinitas tres clarificavit, quorum disputationes
κατακόλουθεϊν αξιωθείημεν , οικτιρμοίς τε και χάριτι sequi mereamur,, miserationibus el gratia primi et
του πρώτου και μεγάλου αρχιερέως Χριστού του Θεού magni pontificis (XXXII ] Christi Dei nostri, inter
ημών, πρεσβευούσης της αχράντου δεσποίνης ημών cedenle intemerata Domina nostra sancta Dei Geni
της αγίας Θεοτόκου , και πάντων των αγίων· γένοιτο . trice , et omnibus sanctis : fiat. Amen .
' Αμήν.
Stephanus monachus Byzantinus auctor Vitæ S. Stephani junioris martyris, Stephanum de Joanne Dama
sceno sic laculum refert.
'Εν οίς και ο τιμιώτατος, και σοφώτατος Ιωάννης Inter quas etiam honoratissimus ei sapientissi
ο Δαμασκηνός πρεσβύτερος, και παρά του τυράννου mus Joannes Damascenus presbyter (quem hic lyo
τούτου Μανσούρ επονομασθείς, παρ' ημίν δε όσιος rannus Mansur nominal, nos autem sanctum et
και θεοφόρος, ουκ επαύσατο του γράφειν αυτό , και deiſerum appellamus) eidem scribere , eumque hæ
αποκαλείν έρεσχελή , και Μάμεθ, εικονοκαύστην τε relicum blateronem , Malomel, Iconocaustam et
και μισάγιον · και τους υπ' αυτόν επισκόπους , επι- sanctorum liostem nuncupare non destilil : subije
σκότους , κοιλιοδούλους τε και γαστρόφρονας · μάλι- C clos vero ipsi episcopos, Ė TILTZótous, id est tenebri
στα τους ιπποδρομικούς φιλάγωνας , και φιλοθεάμονας cosos , ventris mancipia et hellunnes vocabat. In
Παστιλάν και Τρικάκαβον , και Νικολαΐτην τε και primis vero circorum et spectaculorum amatores
φιλοδαίμονα 'Αρτζύπιον, ώς νέους Ωρής , Ζήβ , Ζεβεέ , Pastilam et Tricacabum , Nicolailam el dæmonum
και Σαλμανάαν τε , και Δαθαν, και τους υπ' αυτούς amicum Atzypium , novos Oreb , Zeb, Zebee, et
ώς την συναγωγήν 'Αβειρών απεκάλεσεν . Salmana, et Dathan, bisque subditam plebem con
gregationem Abiron nominabal.
Nicephorus Constantinopolitanus in historia , ubi de conciliabulo Constantini Copronymi imp.
"Ορον δε πίστεως εκτίθενται, ενώ υπεσημήναντο In eo conciliabulo fidei canonem condiderunt de
άπαντες, κακώς και δυσσεβώς συμφρονήσαντες , την sacrisimaginilus evertendis,, cui ab omnibusimpio
των ιερών εικονισμάτων καθαίρεσιν εκφωνήσαντες. consensu ac nefario subscriptum est , eæque pueri
Και ώσπερ νηπιωδώς επ’ αγοράς ταύτα αναθεμάτι- liter in foro anathemate damnatæ . Eadem el in
ζον . Μεθ ' ού και Γερμανόν τον αρχιερέα Βυζαντίου Germanum Constantinopolitanum patriarcham di
γεγονότα , Γεώργιόν τε τον εκ Κύπρου της νήσου cla sententia esl, et Georgium Cyprium et Joannem
ορμώμενον , και Ιωάννην τον από Δαμασκηνού της Damascenum cognomento Mansur.
Συρίας, το επικλής Μανσούρ . D
Theophanes in Chronographia ad annum 13 Leonis Isauri.

Εν δε τη κατά Συρίαν Δαμασκηνο Ιωάννης ο Tum vero Damasci Syriæ Joannes Chrysorrhoas,
Χρυσορρόας πρεσβύτερος και μοναχός , και του Μαν- Mansur filius, doctor egregius, sanctitate vitæ æqne
σούρ, διδάσκαλος άριστος, και βίω , και λόγω προ- ac doctrina fulgebat .
έλαμψεν.
Item ad annum 19 Leonis, ubi de Petro Majumensi.
Τούτον εγκωμίοις λόγων τετίμηκεν ο όσιος πατήρ Hunc sermonum encomiis honestavit sanctus
ημών Ιωάννης , ο καλώς επικληθείς Χρυσορρόας διά Paler poster Joannes, qui rite cognominatus est
την επανθούσαν αυτό του πνεύματος έν τε λόγω και Chrysorrhoas propter forescentem in ipso, tam
βίω χρυσαυγή χάριν, όν ο Κωνσταντίνος και δυσσεβής quoad doctrinam , quam mores auri instar mi
βασιλεύς ετησίω καθυπέβαλεν αναθεματι, διά την cantem spiritus gratiam . Quem Constantinus im
υπερβάλλουσαν εν αυτώ ορθοδοξίαν, και αντί παππι- pius imperalor annuo submittebat anathemali
κού ονόματος αυτού Μανσούρ, ο ερμηνεύεται λελυ- propler eximiam ejus de recla Gde scutentiam ;
507 VETERUM TESTIMONIA 508
cum aucto nomine Mansur appellaretur, φuod re- Α τρωμένος, Μανζηρον Ιουδαϊκή φρονήματι μετονο-
demptum significat, Judaico animo Manserum voci- μάσας, τον νέον της ηλικίας διδάσκαλος .
tai , novum suæ ætatis præceplorem.
Anastasius Bibliothecarius Theophanis interpres ambo ista de Joanne Damasceno testimonia ad hunc modum
Latine reddidit .
Porro in Syria penes Damascum Joannes pre- propler eminentem orthodoxiam ejus anathemati
sbyter et monachus, cognoniento Chrysorrhoas, submittebat, et pro Mansur, quod ejus avitum no
Mansur filius, doctor oplimus , vita et verbo men est , quodque redemplus interprelatur , sensu
præfulsit. Judaico novum Eoclesice magistrum Mauserum
Hunc declamationibus sermonuin oravit sanctus mulato nomine vocitabat .
noster Joannes, qui cognominalusest Chrysorrhoas, Hæc eadem , ut cætera, ex Anastasii Bibliothecarii
propler auream et fulgidanı spirilus gratiam , quae translatione operum Theophanis habet Paulus Dia
in ipso, tam verbo , quam in vitæ actu ſoruil : conus in Historia miscella.
quem videlicet Constantinus impius imperator annuo
Joannes Zonaras lib. XV, § 6, ubi de conciliabulo Copronymi.
Post paucos dies tyrannus in forum venit cum B Και μετ' ολίγας ημέρας εν τω Φώρα παραγενό
patriarcha suo et sectatoribus episcopis, qui coram μενος ο τύραννος ούτος μετά του πατριάρχου αυτού,
omni populo venerandarum imaginum venerationem και των ομογνωμονούντων αυτώ επισκόπων, ενώπιον
interdixerunt, idololatris illis appellatis qui eas co- παντός του λαού τήν τών σε πτών εικόνων προσκύνη
lerent : et anathemate notarunt inclytum Gernia- σιν απηγόρευσαν, ειδωλολάτρας τους ταύτας σεβομέ
num , qui Constantinopolitanus patriarcha ſuerat, et νους καλέσαντες, και αναθέματι καθυπέβαλον τον τε
Georgium Cyprium , et doctrina virtuteyue ma- αοίδιμον Γερμανών, πατριάρχης της Κωνσταντίνου
gnum Joannem Damascenum , qui hunc Dei bo- γενόμενον , και τον εκ Κύπρου Γεώργιον, και τον μέ..
stem et patrem ejus per litteras sæpe impietatis γαν επί σοφία και αρετή Ιωάννην τον Δαμασκηνόν,
arguit. ός πολλάκις τον θεομάχον ήλεγξε τούτον και τον αυ
του πατέρα δι' επιστολών ασεβείν .
Cedrenus in compendio historiarum ad annum decimum Leonis Isauri.
Damasci Syriæ fuit Joannes monachus et pre- Εν δε τη κατά Συρίαν Δαμασκώ Ιωάννης μοναχός
sbyler Chrysorrhoas cognomento , Mansuris filius, και πρεσβύτερος ο Χρυσορρόας, και του Μανσούρ, ο
quod Greece sonal Lentrabum , quern inipius Ju- C ερμηνεύεται Λέντραβος , όνπερό δυσσεβής Μανζερ
daico sensu Manzerum appellavit. Hic sanctus Ιουδαϊκή φρονήματι μετωνόμασεν. Ούτος ο όσιος
Joannes una cum Cosma Majumensi episcopo , et Ιωάννης και μελωδός ωνομάσθη μετά Κοσμά επι
Theophane, fratre Theodori Graplorum , melodi sive σκόπου του Μαΐουμά , και Θεοφάνους αδελφού Θεοδώ
cantores sunt agnominati , eo quod melodiis com- ρου των γραπτών, διά τό αυτούς μελωδήσαι τα εν
prehendissent eas cantilenas quæ in ecclesiis ταϊς Εκκλησίαις των Χριστιανών τετυπωμένα ψάλ
Christianorum canuntur . Erat enim sanctus hic λεσθαι. " Ην γάρ ο άγιος Ιωάννης ούτος τώ τε βίω
Joannes et vila et sermone magister optimus , >
και τα λόγω διδάσκαλος άριστος, πάσης γνώσεως
omni divina humanaque cognitione replelus. θείας τε και ανθρωπίνης εμπεπλησμένος.
Suidas in Joanne Damasceno.
Joannes Damascenus cognomento Mansur, vir "Ιωάννης ο Δαμασκηνός και επικληθείς Μανσούρ ,
eral ( XXXIII) illustrissimus , ætatis suæ nulli eo-
ανήρ ήν έλλογιμώτατος , ουδενός δεύτερος των κατ'
rum qui doctrina illustres ſuerunt, secundus. Ejus αυτόν εν παιδεία λαμψάντων. Συγγράμματα αυτού
scripta perniulla sunt, el præcipue philosophica , πάνυ πολλά και μάλιστα φιλόσοφα , είς τε την θείαν
necnon in sacram Scripturam parallela selecta, et
canticoruin canones iambici et oratione soluta . D Γραφήν παράλληλοι κατ' εκλογήν, και οι ασματικοί
κανόνες ιαμβικοί τε και καταλογάδην . Συνήκμασε δε
Εodem etiam tempore Cosinas Hierosolymitanus αυτό και Κοσμάς , ο εξ Ιεροσολύμων, ανήρ ευφυέ
Noruit, vir ingeniosissimus , et omnino spirans illan
suavem modulationem musicam . Illi autem canti στατος, και πνέων μουσικήν όλως την εναρμόνιον,
corum canones Joannis el Cosmæ nullam cum ali Οι γούν ασματικοί κανόνες Ιωάννου τε και Κοσμά,
σύγκρισιν εδέξαντο, ουδε. δέξαιντο μέχρις αν και
ουκ περαιωθήσεται
orum carminibus comparationem admiserunt, nec καθ' ημάς βίος
admitlent usque ad hujus ævi finem .
1 Ex Nenæis ad diem 4 Decembris .
Quem le nominabimus, o sancte ? Theologum Τί σε ονομάσομεν, άγιε ; θεολόγος Ιωάννην, ή Δα
Joannem , an Davidem carmina canentem ? citharam βίδ τον μελωδόν ; πνευματέμφορον κιννύραν, ή αύ
spiritu resonantem , an tibiam pastoralem , dum λον σημαντικόν ; γλυκαίνων ακοήν τε και διάνοιαν,
aures simul et meulein mulces , dum Ecclesiæ or- ευφραίνων Εκκλησίας τα συστήματα , τοις μελιρρύ
509 DE S. JOANNE DAMASCENO . 510
toks 000 połyuasi xataydattwv tá tépata • ixÉTEUE A dines omnes exhilaras , mellifluis luis vocibus ? 0
του σωθήναι τας ψυχάς ημών . qui fines orbis terrarum illuminas, ora ut salventyr
animæ nostra .
Τί σε ονομάσω , θεσπέσιε Ιωάννη , γλυκύρρημον ; Quem te nominabo, divine Joannes et dulciloque ?
φαεινότατε αστήρ, ο τη αίγλη της Τριάδος ελλαμ- astrum lucidissimum es deitatis fulgore radians ;
φθείς,
çocks, το
td οπτικών
Ortexdy εισδύς adv γνόφον
elgons els τον yvópov του
toŨ πνεύμα
Tiveupa- spirituales caligines perspicaci virtute pervadisti :
τος του θείου,, εμυήθης τα απόρρητα • ως Μωσής qui ineffabilibus deitatis mysteriis initiatus ,, Ian
διεσάφησας την μουσικής καλλιέπειαν , ικέτευε του quam Moyses aller explicasti musicam artem tuam :
σωθήναι τας ψυχάς ημών . ora ul salventur anima nostræ.
Τί σε ονομάσω, αοίδιμε ; δαδούχον φαεσφόρον , ευ- Quem le nominabo, inclyle ? an lucentis facis
xien vonentiv, destoupy v κigαι Oeucov
υφηγητήν , λειτουργών θεωρον tūv quotnplwy
μυστηρίων portilorem , illustrem ducem , ministrum et specia
του Θεού, αστέρα Εκκλησίαν αγλαΐζοντα, λυχνίαν lorem mysteriorum Dei , sidus illuminans Eccle
τους; εν σκότει καταλάμποντα , ή7 όργανον εύηχέστα- siano ,, lampadem fulgentein iis qui in tenebris
τον, ή σάλπιγγα καλλικέλαδον; ικέτευε του σωθήναι sunt ; an organum perquam sonorum ; aut fistulam
τις ψυχάς ημών. suavissimam ? ora ut salventur animæ nostræ .
B
Πάτερ Ιωάννη πάνσοφε , την Εκκλησίαν Χριστού Joannes, Paler sapientissime, Ecclesiam Christi
κατεφαίδρυνας άσμασιν ένθεαστικώτατα ,, μελιωδών caulicis fuis divinissimo instinclu exilarasti ,, can
παναοίδιμε , τη ενεργεία πάτερ του Πνεύματος την lorum inclytissime, efficientia spiritus, o Paler →,
σήν κιννύραν ανακρυόμενος , την παναρμόνιον του cinnyram luam pulsans , modulatissimam illam
Δαβιδ μιμούμενος , ήν ενηχών θείοις μελωδήμασι πάν- Davidis æinulalus , cujus divinorum modulorum sono
τας κατέθελξας . omnes permulsisti .
Ex Marlyrologio Romano, ad diem 6 Maii.
Damasci natalis beati Joannis Damasceni sancti- dextera manus amputata fuisset imagini B. Marire
lale et doctrina celebris, qui pro cultu sanctarum Virginis, quam defenderat, seipsum commendans,
imaginum verbo et scriptis adversus Leonem Isau- protinus dexleram integram sanainque recepit.
ricum strenue decerlavit : cujus jussu cum ei
In additionibus Carthasianorum Coloniensium ad Usuardi Martyrologium.
Constantinopoli depositio sanctæ memoriæ Joannis Damasceni, doctoris egregii , nec minus vita et
miraculis clari .
Ex Martyrologio Maurolyci annis 1564 , 1570 et 1578, Venetiis edilo.
Constantinopoli sancti Joannis Damasceni presbyteri, moribus et doctrina clarissimi tempore
Theodosii terlii.
Sigebertus Gemblacensis libro de viris illustribus cap. 75.
Joannes presbyter et monachus, de Damasco C impugnabat impietalem Leonis imperatoris, sari 7
Syriæ, vila et doctrina clarus, cognomento Chry- psit et ipse Græcis Græce contra Leonem impera
sorrhoas, animalus scriptis Gregorii papæ quibus lorem .
Ilugo Etherianus, de hæresibus quas Græci Lalinis devolvunt, lib. III, cap. 7 .
Joannes quoque Damascenus similiter Patrum vestigia dum imitatur, scribit hæc : Imago Patris
Filius est, et Filii Spiritus.
liem libro III, cap. 12.
Idcircu est in Trinitale ordo , elsi ab homine niunt . Ait enim Damascenus : Per Filium dalur
impossibile sit sciri qualis sit. Et immediate qui. Spiritus , et ab omni creatura participatur .
dem Filius, mediale vero Spiritus a Patre prove
Rursum , cap . 12.
Solus vero Damascenus Joannes dissidere a consuetudinem Ecclesiæ Græcorum referendo, quæ
magno Cyrillo aliisque sanctis Patribus videlur, p non esse Spiritum ex Filio confitelur usque in
si lamen ita scribit : Spiritum ex Patre dicimus, hodiernum . Quippe si Spiritum Patris et Filii
et Spiritum Patris nominamus : ex Filio autem nominamus, ut sanctus iste vir asseveral, aut
Spiritum non dicimus, Spiritum vero Filii nomina- æqualiter et similiter confitendum est , Spiritum
mus. Verumtamen Scriptura sic habente , non esse utriusque, aut inæqualiter, aut dissimilia
Jiscordat hic sanctus a Latina veritate, boc ad ler , etc.
Plolemæus Lucensis ordinis Prædicatorum , Torcellensis episcopus , in Historia ecclesiastica mis. , ubi de Ex
genio III, pontifice.
Eodem tempore Joannes Damascenus de Græco in Latinum est translatus 3% .
NOTÆ .
(37 ) Magister Sententiarum , sanctus Thomas, passim in theologicis tractatibus citant, quorum
aliique de schola theologi, Joannem Damascenu u loca contexere nimis longum foret ,
VETERU M TESTIM ONIA . 512
511
Ex libro Joannis Becci patriarchae Constantinopolitani ile processione Spiritus sancli, cap. 12, n . 19 , 1. II ,
Græcire orthodoxe.
Quod si laudatis expositionibus, et mutuam dicto- A Ει γάρ ταϊς ρηθείσαις προσέχειν επιστατικώτερον
runι (ΧΧΧΙV)
[XXXIV ] Scripture conciliationem examines ,, εξηγήσεσι , και τον προς άλληλα συμβιβασμός των
neque dictum a Damasceno theologo , ex Filio vero Γραφικών ρήσεων έρευνάς , ουδε το ρητόν εκείνο ,
Spiritum non dicimus ,, turbas ciebat.. Νamque ab iis,
, περο εκ της Δαμασκού θεολόγος έφη, το, 'Εκ του
qui, ex solo Patre , vocem in sententiam Basilianæ Υιού δε το Πνεύμα ου λέγομεν, ταραγμόν σοι εμ
expositionis accipiunt , dignoscetur, quemadmodum ποιήσει τινά . Τούς γάρ την εκ μόνου του Πατρός φω
etiam initio orationis ſassi sumus, qua ratione et νήν εις την έννοιαν τρoσιεμένους της ρηθείσης παρά
hic Damascenus theologus non tanquam ex ipso του μεγάλου Βασιλείου εξηγήσεως, συνδιαγνωσθήσε
sed tanquam per ipsum procedentem Spiritum as- ται, ώς και εν καταρχαϊς του λόγου ειρήκειμεν,
seruit, et quomodo aliis in locis , ex Filio autem όπως και ούτος ο εκ της Δαμασκού θεολόγος , ουκ ώς
Spiritum sanctum non dicimus, declaravit. Namque, εξ αυτού , αλλ' ώς δι ' αυτού εκπορευόμενον έφη , και
cum ad Patrem universa causalitas deferatur, όπως εκ του Υιού δε το Πνεύμα ου λέγομεν , εν
prima causa Pater asseritur , et cum prima causa άλλοις έθεολόγησεν. Επεί γάρ διά το εις τον Πατέρα
sit , propterea et sola causa ab æquis cognitoribus τείνεσθαι το πάν της αιτίας, πρώτον αίτιον λέγεται
qui fidei decreta præscribunt, creditur. Nullus ita- ο Πατήρ, και διότι πρώτον αίτιον , διά τούτο και μό
que locus dubitandi relinquitur , ne cognoscamus , Β νον τούς ευθυγνώμοσι πιστεύεται των δογματιστών,
propterea , er Filio Spiritum non dicimus , Damasce- ουδεμία λοιπόν αμφιβολίας πρόφασις λείπεται, μή
,
num dixis,seex, ne quis primam causam et principium διαγινώσκειν , ως δια τούτο εκ του Υιού το Πνεύμα
Spiritus Filium existimaret. Etsi enim , ut nonnulli ού λέγομεν , ο Δαμασκηνός έφη, ίνα μή τις την
opinantur , propterea sanctus dixit, ex Filio autem πρώτης και αρχήν του Πνεύματος τον Υιόν είναι δο
Spiritum non dicimus , ut Filium a Palre sejunge- ξάση . Ει γάρ, ώς τινες υπειλήφασι , διά τούτο ο άγιος
ret , nunquam dixisset , non tanquam ex ipso ,
9
έφη, Εκ του Υιού δε το Πνεύμα ου λέγομεν, ίνα
sed veluti per ipsum procedens. Nam a Patre διαστείλη τον Υιόν από του Πατρός , ουκ άν ποτε έφη ,
Filii sejunctio, quemadmodum a me dictum est , Ουχ ώς εξ αυτού, αλλ' ως δι' αυτού εκπορευόμε
nunquam in Spiritus a Patre exsisientia illud per νων . Η γάρ από του Πατρός διαστολή του Υιού ,
Filium , admillet. ώσπερ μοι και προείρηται , ουκ άν ποτε εν τη του
Ιατρός υπάρξει του Πνεύματος παραδέξαιτο το διά
του Υιού.
Ex ejusdem Joannis Becci oratione 11, in lomum Cyprii. Græc. orthod . T. II.
Verumtamen Damasceniis , qui terrarum orbein C 'Αλλ' ο εκ Δαμασκού , την οικουμένην της οικείας
propria theologia replevit , irec minime approba- πληρώσας θεολογίας , ου ταύτα βούλετα: • Προβολείς
veril : Productor enim , ait , per Verbum Pater : et γάρ , φησί, δια Λόγου, του Πνεύματος ο Πατήρ και
ubinam suum locum obtinebit illud, contigue, in eo που την οικείαν χώραν έξει το, προσεχώς , επί του
quod producitur ? προβλήματος και
Ex Volalerano.
Joannes Damascenus, Damasci natus , Hebreus, niens , dextera ei ablata est. Verum postquam de
puer Constantinopolim venit, ubi liberalibus arti prehensus, qui lilleras proditorias stylo Damasceni
bus legitime imbutus, et ad Christum conversus , probe assimilaverat, in honore apud imperatorem
monacbi habitum sunipsit , simul et docebal. Ca- fuit. At ille in cænobium regressus , ibi deces
ptus deinde in lillore maris a piralis Saracenis , sit. Scripla ejus utilia ab utraque recipiuntur
postea a Theodosio redemptus , magister ejus Ecclesia .
epistolarum ſuit . In suspicionem proditionis ve
Ex Joannis Trithemii De scriploribus ecclesiasticis libro .
runt . Legi tantum opus illud insigne.
Joannes monachus et presbyter Damascenus, D manus pervene
Traditionis Orthodoxæ fidei, libros IV , Deum nemo
vir doctus et sanctus, de quo miranda narrantur ,
propter excellentiam doctrinä et vitæ sinceritatem , vidit unquam O7
in magno pretio habitus apud Constantinopolim , Historia Barlaam et Josaphat , libruin inum .
prælatus monachorum constitutus,multos ab iniqui- De cæteris nihil vidi .
Claruit sub Theodosio devotissimo principe ,
late avertit. Scripsit Græco sermone non pauca pro anno Domini cccxc.
fundi sensus opuscula , sed pauca eorum ad nostras
Et aliquanto inferius ex eodem ejus libro.
in divinis Scripturis et in sæcularibus lilleris eru :
Joannes monachus et presbyter , cogn omento
Chrysorrhoas, natione Damascen ex Syria , vir ditus, et non minus vita quam scientia clarus,
us
51 Joan ,. 18 .
513 VARIORUM EPISTOL.E . 514
animatus el provocalus scriptis Gregorii papæ ill , A Contra Leonem imperalorem libros II .
quibus impugnabat errorem Leonis imperatoris, El quidam alia .
seripsil et ipse Græcis suis Græco sernione (38) . Claruit sub Leone imperatore , anno DCCXXX .
Es epistola Joannis Canonis Norimontani, ordinis Prædicatorum , ad beatum Rhenanum Selestensem de
libro Gregorio Nysseni De creatione hominis .
Multa ex Basilii Magni Jlexaemero Græco emen- Lalinitate cultiori decoravit : utinam tamen non
davi, et Helia Crelensi, et Joanne Damasceno , qui inter aulicorum (ut ipse ail) tumultus, et rso
verbalim etiam multa capila Gregorii Nysseni lan riorum angulos: nihilominusmajorem Burgundione
quam eo longe posteriori suis sententiis interse- laudem faciliori opera commeruit.
ruil ; quem præceptor luus Jacobus Faber, nuper
Rursum , circa finem epistolae.
Joannes Damascenus præclarissimus philosophus mullos versus sæpenumero , imo integra capita ex
et theologus, tanto hunc proseculus est honore et hoc libro nostro excerpere , el suo lexlui inserere
reneratione , ut inter scribendum theologicas minime dubitaveril.
sanctorum Patrum sententias qui anle se ſuerunt,
E.x beati Rhenani epistola ad Jucobum Fabrum Slapulensem præceptorem suum .
Quis non philosophiam vel maxime laudarit, B pauca , cum sententias Patrum colligerel, mulua
cum hæc hominem in suiipsius cognitionem addu- lus est , quem tu superioribus annis diu ignolum
cal ? Laudabiliorem tamen censeo , quæ a Christianis et semilaccrum ad studiosorum utilitatem recon
profluens , eorum quæ ad hominis salutem anti- cinnasti. Vellem autem , clarissime vir , ut sicut
nent, simul admonet, velut hæc subtilissima di- Damascenum celeberrima Parisiorum academia jam
vini Gregorii Nysseni doctrina, quæ cum multorum pridem favorabiliter suscepit, ita el Nyssenum Da
errores coargual, solidæ veritati innititur. E cujus masceno antiquiorem minime neglectui haberei.
penu sanctissimus Pater Joannes Damascenus, non
NOTE .
(38) Hæc bene Trillemius, qui tamen duos fullat Leo Allatius in opere de Joanne Damasceno
Joannes Damascenos imperite ponit. Nogas ejus et ejus operibus, illod Prolegomenon loco vdisioni
priores, necnon Volaterrani, que és Vincentii nostrie prämillimus.
Bellovacensis Speculo accepta sunt , erudite con
EPISTOLÆ
Hlustrissimorum atque doctissimorum præsulum DD . Caroli Monchal, archiepiscopi Tolosani

et Josephi Mariæ Suarez, episcopi Vasionensis, de edendis operibus
sancti Joannis Damasceni.
Epistola prima, quæ , ni fallor, scripta est ad claris- ampliora. Tuam itaque opem , V. Cl., quo in
simum virum Leonem Allarium Barberinæ biblio- genere nulla est uspiam præsentior atque cer
thecae custodem ac præſectum . Aujus mihi copiam lior, merito petimus ac speramus , ut sicubi
ſecil R. admodum P. Bernardus de Monteſalconis. scriptoris hujus inedita quædam latere nosti ,
ea nobis indicare non graveris . Quæ vero penes
Redditi mihi fuerunt vi ld. Augusti duo codices te jam sunt, sive ea sint Origenis, seu velusii cu
denynaixūv Origenis in Malihæum et Joannem ex jusdam Patris, quando tam prolixe et benigne no
bibliotheca Barberina ad nos per le transmissi : biscum agis , quäso, transmille. Quod monuisti
quo nomine plurimuin tibi debeo , qui eminentis remittendos esse codices , editione peracta , sedulo
simi cardinalis mandatum tanto studio ac diligen
lia peregisti , ut illud occupasse videaris , nedum id quidem ac studiose perficiam , et si quibus ofliciis
remunerari possum , præsto me tibi semper ſore
exspectasse. Addidisti penes te esse libruin ejus persuadeas velim . Lutetiæ Parisiorum etc.
auctoris unum Περί των φιλοσοφουμένων, quein
primum esse merito suspicaris eorum quos scri EFISTOLA EJUSDEM ILLUSTRISSIMI ARCHIEPISCOPI AD
psil adversus hæreses ; ac præterea habere le alia R. P. FRANCISCUM COMBEIS ORDINIS PRÆDICATORUM .
SS. Patrum Græca monumenta nondum edila , que
missurum le continuo recipis , si consilium nostrum R. P. La lettre que vous avez pris la peine de n'é
de operibus eorum excudendis significavero. Scito crire du dernier Juillet, fait mention d'une précédenle
itaque cleri Gallicani cura et impensis parari edi . qui ne m'a pas élé renduë. Quand vous prendres la
tionem SS. Ephræm , Maxinni, Joannis Damasceni, peine de m'écrire, vous n'avez qu'à bien enveloper
el Origenis : sed hujus pauca admodum Græca vos lettres, et les envoyer au Courrier de Tolose , ou
esse eaque mutila . Verum spem nobis injectam à Monsieur de la Mare, Bourgeois de Paris, demeu
esse Snyrtixà quæ misisti, integerrima repertum rant ruë S. André des Ares , au cheval noir, qui me
iri : quanquam ex iis quæ jamdelibavimus, hiulca les ſera tenir . J'ay été bien aise d'avoir vu dans celle
permulta nobis visa sunt, nec multo his quæ Re- que j'ay reçúë, vos loüables desseins , auxquels je
gio codice continentur saniora nescio an adhuc n'ay qu'à vous encourager , el vous offrir tout ce qui
515 S. JOANNIS DAMASCENI
516
pourra dépendre de moy pour les favoriser. Je à profiter : puisque des observations que vous faites
m'assure que Monsieur Auberi , qui a beaucoup de en la lecture des Conciles et des Peres, il en coule
merile el de bonté, vous communiquera facilement loûjours quelqu'une de vólre plume. Je crois que vous
ce qu'il aura et sera bien aise que vous ayez part ferez bien de joindre Methodius à vòire Amphilo
à la gloire de donner au Public tout le S. Jean Da - chius , afin de faire un jusle volume. Pour le volu
mascene Grec et Latin. Il y a encore l’Origène , le
dans Chryso
nouveau
me
des pieces
lome, ou qui se treuvent sous de S. Jean
son nom les msss.
S. Ephrem , Maximus, et plusieurs autres Peres
qui attendent quelques mains secourables qui leur et qui n'ont pas encore veu le jour, vous pourrez
face voir le jour. J'attens avec impatience que vous les preparer à loisir. Pour l'Origene , encore que ce
donniez ce que vous avez de S. Amphilochius. Les luy qui dit le preparer, m'ail écrii, qu'il en aura uil
chaines des Grecs nous en ont conservé des fragmens volume prest dans la fin de cette année, j'ay peine
qui font desirer ses Ouvrages eniiers. Le P. Poussi- à le croire. Les faules que vous remarquez aux ver
nes de la Compagnie de Jesus, a Transcrit de ma li- sions des anciens Conciles Grecs, sont bonnes à être
brairie ces jours passez une chaine sur S. Matthieu observées. Mais pour cela , il n'est pas à propos de faire
el S. Marc , pour la donner bien lost au jour, et il y de nouvelles versions, à cause que l'Eglise qui s'esl ser
a des fragmens de ce Pere : mais c'est loul ce que vie des anciennes, les a insérées dans ses compilari.
j'ay. Pour le Simeon Thessalonicensis je ne l'ay ja- ons des Canons, quoique dans les anciens Manu
mais veu imprimé, quoique plusieurs personnes de scrits il se trouve des versions diferentes de celles
sçuvoir le cilent. Casaubon en fait mention en quelque nous nyons. Et il me souvient d'en avoir fait
que lieu , comme étant écrit à la main dans la librai- voir au R. P. Sirmond une forl ancienne du Con
rie du Roy, et Arcudius en rapporle de longs passages cile de Sardique, et de quelques autres. Les Livres
qui font desirer de le voir loul entier . Pour S. Jerin qui meriteroient maintenant une edition Grecque
Chrysostome, le P. Frunton du Duc croit aussi avoir et Latine, sout le Maximus, et le S. Jean Damas .
traduil loul ce que nous avons imprimé de luy, et cene, et l'Origene. Monsieur Aubert travaille aux
que ce qui reste dans l'édition de Savile éloit de deux premieres : et si vous pouvez luy ayder,
quelques autres auleurs, comme de Severianus et quel- vous obligerez bien fort le public. [ XXXVI ] Pour
ques autres. Toujours seroil -il bon de les faire im- le P. Goar, Monsieur de Beauvais luy pense four
primer separément avec les traductions. J'ay vu au- nir un petit trailé imprimé, de Græcæ et Latinæ
irefois le P. Sirond en quelque pensée defaire un Missæ consensu : et j'ay treuré parmi des vieux re
corps de lout ce qui se treuroil de Severianus, cueils de pieces Mss. un office els luxvexdv, el un office
duquel même je crois qu'il u quelque piece, ouire de la Vierge Marie, Si cela peut servir, je les ſour
celles qui soni dans l'édition de saint Jean Chry . niray, qui suis ,
suslome de Savile. Si quelqu'un songevit à donner de R. P.
nouveau toutes les æuvres de S. Jean Chrysostome De Tolose , ce 9.
pour les faire imprimer un volume après l'aulre, à de Sept. 1644.
mesure qu'ils seront achevez de debiter .Car j'apprens Votre très affectionné serviteur,
que des six premiers volumes du P. Fronlon, il n'y CHARLES, Arch . de Tolose.
en a que fori peu d'exemplaires, el que Cramoisi le's
réimprimera l'un après l'autre, pour parfaire les au EJUSDEM AD EUMDEM ,
vres qui lui en resteront. Il s'en pourroit faire une R. P. Vôire Lellre du vingt - quatrième Juin, ne
édition meilleure que tout ce que nous en avons. m'a été rendue que le 6. de ce mois. J'en avois reçu
J'en ay deux grands volumes miss. dans lesquels il l'hyver dernier deux aulres, qui me furent porlées
se pourroit ireuver quelque chose pour meliorer l'é . à Montpellier, oi j'élois assistant aux Etats de no
dition , et puur les qualorze volumes , le Grec se tre Province : el comme j'élois forl occupé, et enve
pourroit rendre meilleur en le prenant dans l'édi lopé dans les papiers de chicane, concernant les
lion d'Angleterre qui est plus entier que celle de Com aſſaire publiques, elle se treuverent écartées, en sorte
melin , ei les versions en les refaisant entierement. que je ne les pùs avoir pour y faire réponse, à quoi
Mais Morel ne s'est pas soucié de la bonté. Il les sans cela je n'eusse pas manqué. J'ay apris le deceds
a fail imprimer sur l'edition de Commelin, à laquelle de feü M. Aubert que Dieu absolve. Il avoit de bel
il a ajoûié beaucoup de ſaules. Je m'en suis plaini au les qualitez; mais sa paresse a beaucoup relardé l'u
Ireſuis; el cela est digne d'une publique animadver lilité publique, el la satisfaction du Clergé en l'édi
sion . Si je n'élois pas si éloigné de vous, je prendrois lion des Peres Grecs, dont il avoit pris le soin sous
plaisir à fomenter vos études : mais je n'y purs ma direction . Il a liré trois mille écus sans rien
qu'applaudir de loin. Je voudrois avoir quelque ex · faire , si ce n'est quelques copies que nous avons peine
emplaire ms. de l'Euchologe, pour ayder le P. Goar à relirer ; encore ay-je fait les frais de la plus part
en son dessein ; mais je n'en ay que quelques Oraisons de ces copies, qui ont été faites à Rome. Maintenant
de main furt recente. Il seroit aussi a desirer que il faut travailler à retirer ces copies ; à quoi je vay
quelqu'un recueillit, et donna tout en corps ce qu'a donner ordre. Déja j'écris à quelques-uns de mes
fail Procope sur l'Ecriture. Je l'ay vů Grec ms. à amis de l'Assemblée, pour préparer ce qu'il faudra
Paris sur le Pentateuque, dont nous n'avons que le en donner. Si mes avis soni considerez, on parla
Lalin imprimé. Il se trouve sur les Roys et sur Isuïe. gera les Ouvrages. Le P. Goar et vnus , y aurez
J'en ay un ms. sur le Cantique. Il s'en pourroil bonne part , el on donnera à quelqu'autre qui demande
Preuver encore quelque chose. J'ay plusieurs irailez l'Origene, ce que nous en avons . Les préparatiſs que
de plusieurs Peres Grecs que je donnerois librement vous avez pour S. Jean Damascene , pourront
pour le Public, si nous avions ici des personnes qui bien l'illustrer, et le S. Maxime aussi. Le P. Goar
voulussent les iraduire. Il se trouve peu de personnes pourroil prendre le S. Ephrem : el pour le S Vice
qui en soient capables, el moins qui veullentiravailler.
.
phore Patriarche , je ne scais pas ce quise treuve de
Je prie Dieu qu'il vous donne santé et courage pour Tuy, ni de quelle importance il est. Devant que l'As
cela , qui suis, R. P. seniblée finisse, elle ordonnera de ces choses, el si elle
De Tolose ce 12 continuë d'en avoir confiance en moy, vous y aurez
d'Aousl 1642 . bonne parl . Car j'estime vôtre merile, el celuy du
P. Goar, que je saluë avec vous, et me recommande à
Vôire très affectionné servileur en N. S. los saints sacrifices, qui suis de bon caur,
Charles , Arch . de Tolose . RD . PERE ,
EJUSDEM EPISTOLA TERTIA AD EUMDEM De Tolose ce 12
d'Aoust 1650 .
R. P. J'ay un grand contentement des lellres que Votre très affectionné serviteur en
vous prenez la peine de m'écrire ; car il y a toujours
N. S. CHARLES, Arch. de Tolose .
517 DIALECTICA. 518
EPISTOLA ILLUSTRISIMI AC ERUDITISSIMI D. JOSEPIII parce que j'étois dans la conſusion,me voyant fa
MARIE SUAREZ EPISCOPI VASIONENSIS AD R. P. FRAN- vorisé de ce fragment sur les saintes Magdeleines tird
CISCUM COMBEFIS OBD . PrÆDICATORUM . du manuscrii du Roy, que je crois être une chaine plus
ample, et j'élois dans une forte passion de m'en re
Mon Reverend Pere , vancher en quelque façon . J'ay soigneusement re
J'arrendray donc le retour de ce bon pere d'Arme- cherché les moyens, et puisque vous m'avez com
nie, el si vous me communiquez ce qu'avez retrouvé muniqué vosdesseins sur S. Jean Damascene, quoy
dans ces fragments d'Eusebe de Pamphile des deux que traversé, je vous adresse ces memoires, lesquels je
Nagdeleines, je le liendray à grand faveur . S. Cy- reçeus il y a dix ans de Mons . Sommaja Gentilhomme
rille in coninientariis ad Evangeliuini S. Joannis Florentin . Je l'avois prié de m'envoyer ce qui se
lib . 8. discouri au long des deu. Magdeleines. Je treuvoil de Burgundio , juge et citoyen de Pise. qui
lay en Latin, el de la version de George de Trebi- Reurit sous Eugene 111. el traduisit de Grec en
zonde edition de Paris par Hopylus l'an 1520. el Larin 4. livres de Fide Orthodoxa de S. Jean de
au lilre de ce 8. livre, il y a , Commentariorum Damas, et la pluspart des æuvres de S. Jean Chry
Cyrilli adjectorum liber octavus. J'ay vù l'édition sostome selon S. Antonin, Naucler, et Gesner. Car
Grecque Latine de M. Aubert , el n'ay relrouvé ce dans la Bibliotheque de monseigneur le Cardinal
discours en Grec . J'ay donc doulé que ce ne fut quel- Barberin , j'avois vû un manuscrit des livres duuil S.
que aurre d'un autre attribué à S. Cyrille . En effet Jean de Damas, interpreté par ce Burgundio, il m'en
le Cardinal Bellarmin dans son livre de Scriptor. voya ces remarques que je vous adresse. Quant aux
Eccl. remarque que les livres 5. 6. 7. 8. ont dié diverses pieces Grecques de sermons, en voici direrses
supposez par Clicloveus, el que ceux de S. Cyrilie que j'ay leües à Rome, dans la Bibliotheque Barbe
sontperdus. Je rechercherai par tous cesquartiers rine, el chez Monsieur Holstenius. Je suis bien dé
pour servir à l'édition de S. Jean Dimascene, el plaisant de ne pouvoir vous communiquer les Ho
me rejoüis de cel illustre employ, el du chois qu'ont melies enlieres : mais son Eminence se trouvant à Paris
fail Messeigneurs de l'Assemblée de votre personne, à comme elle contribuë volontiers et liberalement ce
laquelle souhaillant mille benedictions, je m'offre de qu'elle peut pour le Public , si vous la priez , les vous
nouveau enlierement pour étre à jamais , accordera . Cependant je vous rends mille groces de
Mon Rererend Pere la faveur de Inquelle vous m'avez prévenu , el allends
De Vaison ce celle du bon Pere Armenien, mais sur tout vos com
1. Octobre 1646. mandements, aux fins que je puisse vous lemoigner
Vôlre très affectionné serviteur. par mes services que je suis verit ablement,
JosEPH MARIE , Ev . de Vaison .' Mon Reverend Pere,
EJUSDEM AD EUMDEM EPISTOLA ALTERA . De Vaison ce
21 Juin 1647 .
Mon Reverend Pere, Votre très affectionné serviteur.
J'ay tardé si longuement de répondre à la voire Joseph Marie Ev. de Vaison.
SANCTI JOANNIS
DAMASCENI
OPERA PHILOSOPHICA ET THEOLOGICA

AD DIALECTICAM PRÆFATIO .
DIALECTICAM S. Joannis Damasceni damus primo 1000, tum deinde tractatum De hære .
sibus, ac postea librum De fide orthodoxa ; ordinem secuti , guem ipse statuit præposuit in nuncu
patoria sua ad Cosmam Majumæ præsulem epistola, quam tripartito huic operi .
Και πρώτον μεν των παρ ' "Έλλησι σοφών τα κάλλιστα παραθήσομαι, inquit, είτα τούτων εχόμενα των θεο
στυγών αιρήσεων φληναφήματα .... είτα την της πλάνης ολέτειραν, και ψεύδους ελάτειραν, ώσπερ κροσ.
σωτοις χρυσοίς , τοίς των θεοπνεύστων προφητών , και θεοδιδάκτων αλιέων, και θεοφόρων ποιμένων τε, και
διδασκάλων λόγοις κεκαλλωπισμένην και περικεκοσμημένην αλήθειαν, συν Θεό και τη αυτού εχθήσομαι
zápiti. Primum itaque eorum qui apud gentiles sapientiæ laude insignes fuerunt, optima
quæque proponam ... mox infensarum Deo hæresum nænias altero pariter volumine conte
tam ... atque ita demum veritatem erroris interemptricem et eliminatricem mendacii, affa
lorum divinilus prophetarum , necnon eruditorum a Deo piscatorum , divinorum quoque
pastorum et doctorum sermonibus, veluti fimbriis aureis exornatam decoratamque, aspirante
Deo , ejusque gratia, explicabo. Quæ cum ila sint; mirari subit , quid causæ fuerit, cur
5113 S. JOANNIS DAMASCENI 520
summi illi viri, qui Joannis Damasceni operibus multiplici prelo edendis præfuerunt,
seriem hanc inverterint , connexosque ab ipsomet tractalus distraxerint. Quia jam olim
id etiam admiserant librarii Græci, hinc factum est ut genuina tripartiti operis inscriptio
pene interierit. Colligitur tamen ex capite 2 Dialectices, necnon ex Vita auctoris per Joan
nem Hierosolymitanum scripta, itemque ex codice Vaticano, quem Leo Allatius in Diatriba
citavit ; ubi triplicis hujus operis titulum hunc fuisse docemur, ahri TNOSEOS, FONS
SCIENTIA . Has quidem lucubrationes tres, omnium fere postremas a Damasceno con
scriptas fuisse admodum verisimile est ; at cæteris omnibus præmittendas eas censui, in
primis propter excellentiam libri De fide orthodora, qui multis titulis apud utriusque
gentis theologos summo semper in pretio fuit. Sed et ipsa nostri Auctoris Dialectica
tanti inomenti esse videtur, ut affirmare non dubitem , eum qui illam legere contempserit,
nedum in Damasceni, sed in aliorum quoque Orientalis Ecclesiæ maxistrorum theologia
hospitem prorsus fore . In ea quippe, tametsi vel plusculum fortassis prolixa videatur,
expositionem collegit vocum omnium quas sancti Patres Græci sive disputando adversum
hæreticos, sive apud Catholicos fidei doctrinam enucleando, adhibuerunt: atque eas insu
per quibus hæretici gentilium philosophorum placitis imbuti, in suam simpliciorumque
perniciem abutebantur ; quæ omnia necessariis notis exponentur.
E veteribus philosophis, Porphyrium in quinque vocum , sive universalium , et Aristo
telem in categoriarum , cæterorumque, de quibus logici disputant, enarratione secutus
est. Quorum tamen sententias peculiares quasdam , mysteriis fidei tradendis, parum ido
neas, aut etiam eisdem contrarias, ex ecclesiasticis auctoribus emendare sategit. Ut pula
minime probavil, juxta sensum Aristotelis oüslav, id est substantiam , in primam et secun
dam dividi , propter Philoponi Tritheitæ hæresim , qui cum individuum , quod prima
substantia a Philosopho nuncupatur, ab hypostasi nihil differre apud Græcos Patres lege
rel, inde concludebat, tres in Trinitate substantias parliculares dici posse .
Cæterum dialecticum opus Joannis Damasceni non eodem modo referunt codices ma
nuscripti : atque, tum in numero capitum , tum in ipsomet capitum aliquorum contextu
tanta diversitas occurrit, aliis inter se convenientibus et discrepantibus a cæteris, win
eam mentem abeam , librum hunc, cum ab Auctore fuse prius editus fuisset , ab ipso, aut
saltem a suppare quopiam , in breviorem formam redactum esse , demptis pluribus quæ
minus necessaria videbantur ; aut etiam brevem banc Logican sub Damasceni ipsius ,
opera sua recensentis manu crevisse : id quod aliis sanctorum Patrum lucubrationibus
accidisse norunt eruditi.
Logicam prolixiorem exhibent legii codices quinque; in quorum tamen uno , qui
n . 1986 notatur, caput secundum atque tertium abesi. Breviorein vero reperi in velustissimo
Colbertino codice 9. 4730, ante 800 annos exaralo, et in codice bibliothecæ nostræ , qui S.
Hilarii Pictavicosis quondam fuil, itemque in Regiis aliis plurimis n . 2127 , 2925 , 2926 ,
2928 , 2929, 2930, 3109 et 3379. Eamdemi epitomen translatio Arabica repræsentat ;sed et
vetuslus interpres Latinus operum S. Joannis Damasceni, quem ipsummet fuisse Burgun
dionem Pisanum autumo, qui Eugenio III pontilivi Romano translationem libri De ortho
doxa fide nuncuparat : nec ab illa mullun discrepat Latina interpretatio quæ exstat in
editione Basileensi posteriore an . 1575 , tametsi variis in locis fuerit interpolata , atque ad
Græcum Dialecticæ fusioris contextum imperite prorsus ei insulse accommodata. In altero
bibliothecæ nostræ codice, qui quingentorum fero annorum vetustatem præfert, et charta
bombycina constat, Logica utrajue Damasceni, brevis et prolixa , magna parte permiscen
tur : desunt nibilominus capita prira, De cognitione, De' fine operis et ' De philosophia ;
vicissim vero alia quædam præmilluntur, quæ in cæteris piss . non comparent ; sed quæ
nihil aliud sunt, nisi Ammonii philosophi, seu Hermiæ ejus parentis, contractiora prole
gomena in Isagogen Porphyrii, demptis parum necessariis , quæque, seu Ammonius, seu
Hermias, scripserat de origine animae ejusque conjunctione cum corpore, secundum sen
sum Platonis, unde Origenes profana sua dogmata accepit.
។
521 DIALECTICA . 529
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ
ΙΩΑΝΝΟΥ
ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ .
S. P. N. JOANNIS DAMASCENI
FONS SCIENTIÆ .
ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ. A 1-3 PROLOGUS .
Το ισιωτάτω και θεοτιμήτη Πατρί Κοσμά , Religiosissimo el venerabili in Deo Patri Cosmæ,
αγιωτάτω επισκόπο του Μαιουμά , ελάχιστος sanctissimo episcopo Majumæ, Joannes minimus
μοναχός και πρεσβύτερος , εν Κυρίω χαίρειν . monachus et presbyter, in Domino salutem .
Το μεν στενών της διανοίας, και το άπορον της Cunclabar quidem , o beate , exilitatis ingenii
γλώσσης της εμαυτού επιστάμενος , ώχνουν, ώ
5 mei et linguæ difficultatis conscius , iis quæ vires
κάριε , τους υπέρ δύναμιν εγχειρείν , και των αδύ- meas excederent manum admovere, et, confiden
των και κατατoλμάν , ώσπερ τις αυθάδης και τολμη- dioris cujusdam instar ac temerarii, adytorum
τίας, τον επηρτημένον τοίς τα τοιαύτα τολμώσιν recessus penetrare ; periculum videlicet extime
υφορώμενος κίνδυνον . Ει γάρ Μωυσής ο θείος εκεί- scens , quod illis qui ejusmodi res auderent, impen
νος, ο νομοθέτης , και πάσης ανθρωπίνης θέας απο- det. Nam si divinus ille legislator Moyses, qui ab
χωρήσας, και του βίου τάς τρικυμίας καταλιπών, omni rerum humanarum aspectu secedens, crebre
και πάσαν υλικών αποσμη ξάμενος έμφασιν, και το scentibus sæculi fructibus relictis , ab omni specie
της ψυχής οπτικών καθηράμενος, κάντεύθεν προς corporali mentis oculum expurgaverat, et idonens
θεοπτίαν και γενόμενος επιτήδειος · ό την προς ημάς inde ad Dei ipsius intuitum evaserat ; si ille,
.
του Θεού Λόγου φιλάνθρωπον συγκατάβασιν, και την B inquam , qαι hoc consecutus erat, ut benignissi
αυτού υπερφυά • σάρκωσιν εν βάτω και αθλο τυρί mam ad nos usque Dei Verbi demissionem , incar
κατιδείν ήξιωμένος , φλέγοντι μεν και εκπυρούντι nationemque nature vires superantem conspiceret
την άκανθαν , και προς την εαυτού λαμπρότητα , in rubo,, et in igne pabili corporalis experie ,, aa
μεταβάλλοντι μεν, ου καταφλέγοντι δέ, ουδε αφανί - quo incensus rubus, sic in ejus splendoremimmu
.
ζoντι, ούτε μεν της οικείας αυτήν εξιστώντι φυ- aretur , ut tamen combustione nulla consumere
σεως : ο πρώτος του όντος, και αληθώς υπέρ ουσίαν tur, nec a propria natura descisceret ; si ille de
δντος, μεμνημένος όνομα , των οικείων και συμφυ- mum qui omnium primus, ejus qui est, ipsaque
λετών την προστασίαν παρά Θεού εγχειριζόμενος, essentia vere sublimior est , edoctus nomen fuerat ,
ισχνόφωνον εκάλει εαυτόν και βραδύγλωσσον, ώς ου quique contribulium suorum principalum a Deo
δυνάμενος το θείο εξυπηρετείσθαι βουλήματι 44., και acceperat, impeditiorem nihilominus loquelam ,
τούτο προς τούμφανές άγειν και μεσίτης Θεού και el tardiorem linguam causabatur, quam ut , consi
ανθρώπου καθίσταται • πως εγώ ο έρρυπωμένος, lii divini minister factus, ipsum palam efferret,
και πάση αμαρτία κατεσταγμένος °, φέρων δε των et Dei hominumque 4 sequester fieret : quinam
λογισμών εν εμαυτώ τον πολυτάραχον κλύδωνα , και contaminatus ego, nullisque non peccati maculis
VARIÆ LECTIONES.
a Sic Combef. emendavit ex cod . S. Hil. et aliis codd. Edita et cæteri , åouvátwy. Interpreles alii, et
impossibilia audere. Lectionem priorem astruunt, quae de Moyse sequuntur ; atque hæc omnia ex Grego
rii Naz . Oral. 34, mutuata videntur. b R. 2930, θεογνωσίαν. ο Edit. υπερφυώς. d R. 2930 , θελήματι.
Ali quidam βουλεύματι. Cod . S. Hil . ex emendat. et ceteri , βουλήματι. Vetus interp. voluntati. • " Multi
Cod . mss. έρρυπωμένος και πάσης αμαρτίας κατεστιγμ . Εdita et codd .aliφuί έρρυπωμένος πάση αμαρτία
και κατεστ . Reg. 2930, ο ρύπω μεν πάσης αμαρτίας κατεστιγμ. Colb. 4785 , ρύπω μεν παντί καταστιγόμε
vos. Sic V. int. qui sorde quidem omnis peccali inquinatus sum .
aspersus , φui perturbatissimos in meipso con- A μήτε νούν, μήτε διάνοιαν κεκαθαρμένος, ώς έσοπτρον
scientiæ Duclus gero ; qui nec mentis, nec cogi- Θεού και των θείων χρημα-ίσαι εμφάσεων , μήτε
tationis labes elui ,, quo Dei divinarumque forma- λόγον έχων επαρκέσαι τοις νοηθείσι δυνάμενον , τα
rum speculum esse valeam ; cui tandem deest θεία και άρρητα φθέγξομαι , τα πάσης λογικής κτί .
oratio, quae ad res animo comprehensas explican- σεως υπερβαίνοντα την κατάληψιν; ταύτα δή λογι
das sufficial, quanam ratione divinas abstrusasque ζόμενος , ώχνουν τον λόγον και , έδεδίειν τε το επίταγμα:
res , et que rationalis omnis creature capίum ειρήσεται γάρ ταληθές, μήποτε διπλούν φλήσω τον
excedunt , edisseram ? Hæc itaque cum ipse nje- γέλωτα , της αμαθίας άμα , και της ανοίας , το δή
cum considerarem , ientare sermonem pigebat : χαλεπώτατον. Σύγγνωστον γαρ της αμαθίας το έγ
• tum vero etiam obsequi mandatis verebar (dicam κλημα, ει μή εκ ραθυμίας προέρχοιτο. Το δε συν
enim quod res est) ne deridendunm nme duplici τη αμαθία κεκτησθαι την της γνώσεως οίησιν, χα
nomine propinarem , ignorantie nimirum , et, quod λεπον , και επίμωμον , και συγγνώμης απάτης ανά.
gravissimum est, tenierilatis et dementie. Nam ξιον, και μείζονος , ίνα μη λέγω της άκρας , άμαθίας
ignorantie quidem culpa veniam meretur, quando τεκμήριον. 'Αλλ ' επειδή της παρακοής ο καρπός ,
aliunde atque ex socordia nascitur .. Αι
Al scientia θάνατος και δε ταπεινός και υπήκοος , Χριστού μιμη
opinionem cum inscilia conjunctum habere,, id B της και καθιστάμενος , μέχρι τέλους προς ύψος ανάγε
profecio grave el vituperio polius quam venia ται, και χάριν παρά Θεού την φωταγωγόν κομίζε
dignum fuerit κ;αι quinimo ignorantiæ crassioris, ne ται , και ανοίγων το στόμα πληρούται πνεύματος ,
dicam extremæ, argumentum est . Cæterum ino- και καρδίαν καθαίρεται , διάνοιάν τε φωτίζεται , και
bedientiæ fructus mors est, qui vero humilitatem λαμβάνει λόγον εν ανοίξει στόματος , ου μεριμνών
el obedientiam colit , cum sese imitatorem Christi τι λαλήσει , όργανον δε χρηματίζων και εν αυτώ λα
in finem usque præbeat, is in altum subveclus, a λούντος του πνεύματος, δι' υμών τώ εν υμίν ιεραρ
Deo gratiam lucis administram reportat , aperto- χούντι Χριστώ πειθόμενος υποκύπτω τω επιτάγματι ,
que ore, impletur Spirilu, pectore purgalur , illu- και ανοίγω το στόμα, θαρρών ταις υμετέραις ευχαίς,
stratur animo, sermonem accipit in apertione oris, ως πληρωθήσεται πνεύματος, και λαλήσω λόγια, ου
et, cum non cogitel quid loqui debeat , Ioquentis της διανοίας καρπός της έμής , αλλά καρπόν του
k
potius in se spiritus organum exsistit . Quam- τους τυφλούς σοφίζοντος και πνεύματος , όσα δώσει
obrem per vos oliediens Christo,, qui pontificis in λαμβάνων, και ταύτα φθεγγόμενος .
vobis munus exercet, mandatis obtempero, vestrisque precibus frelus, os aperio, sperans fore,
ut spiritu impleatur, lumque ea eloquia proferam quæ non mei sensus fructus sunt, sed Spiritus,,
qui cæcos sagaces reddit. Ita ut, quæ daturus ille est, accipiam, eademque subinde pronuntiem .
Tripartitum opus. 11 Dialectica.. 2. Liber de here-- C Και πρώτον1 των παρ ' "Ελλησι σοφών τα κάλλιστα
sibus . 3, Liber de ide orthodora . Primum itaque παραθήσομαι , ειδώς , ώς εί τι μεν αγαθών , άνωθεν
eorum , qui apud gentiles sapientiae laude insignes παρά Θεού τους ανθρώποις δεδώρηται. « Επειδή
fuerunt, optima quæque edisseram : quippe cum πάσα δόσις αγαθή , και πάν δώρημα τέλειον άνωθέν
compertum habeam,, quidquid boni fuerit ,, Dei έστι , καταβαίνον παρά του Πατρός των φώτων. »
beneficio mortalibus concessum esse ; ( quoniam Εί τι δε της αληθείας αντίπαλον , της Σατανικής
Omne datum optimum, et omne donum perfectum de πλάνης εύρεμα σκοτεινόν , και διανοίας ανάπλασμα
sursum est, descendens a Patre luminum (1 ) :) κακοδαίμονος, ώς ο πολύς εν θεολογία έφη Γρηγό
quidquid autem veritati adversarium est, Satanici ριος (1), τον της μελίσσης τρόπον μιμούμενος , τοίς
erroris tenebrosum inventum est, et perditæ men- οικείους της αληθείας συνθήσομαι α, και παρ' εχθρών
tis commentum ; quemadmodum praestantissimus σωτηρίαν καρπώσομαι • αποπέμψομαι δε πον και τι
in Theologia Gregorius aiebat .. Quamobrein ad φαύλον , και της ψευδωνύμου εχόμενον γνώσεως .
9
instar apis ea colligam et componam, quæ alfinia Είτα τούτων εχόμενα των θεοστυγών αιρέσεων συν
veritatis sunt, atque ab ipsismet hostibus salutem τάξω τα φληναφήματα 2, ώς αν το ψεύδος επιγινώ
accipiam . Quidquid vero pravum , falsique nomi- σκοντες, πλέον της αληθείας εξώμεθα. Είτα την
is scientie conjunctum erit, rejiciam, Mox in- D της πλάνης ολέτειραν, και του ψεύδους ελάτειραν,
fensarum Deo bæresum nænias altero pariter volu- ώσπερ κροσσωτοίς χρυσοίς , τοίς των θεοπνεύστων
mine contexam , quo, falsilale cognila, veritati ma- προφητών , και θεοδιδάκτων αλιέων , και θεοφόρων
1 Jac. 1, 17.
VARIÆ LECTIONES.
? Reg: 1 évvongewv. Ita scriptum supra lin. in cod. S. Hil. , scholium est exponens vocem lupáseReg
.
wv..
8 Cod . S. Hil. τους λόγους . Ε Edit. et Reg. 4 , μαθητής. 1 Cod . S. Hil . et Reg . του πνεύμ. i
blia2,Græχρη
297 . Ε, Reg
ματ l. ιcxl
cu psaίζε
, 5, φωτ mul
v unde hæc ίζο ς .usSicestvet.aucInt.
ντοual illumiReg.lisb.. Ali
tor. 1 nan
cod . sequor,. favment
Colosb . 1 , πρότερ ον
queol. B
Sch R.
2929 , τοίς γνησίοις δηλονότι δόγμασι της αληθείας συντάξω . Int. ver. genuinis nimirum veritatis dogmatis
accens . ' o's. Hili od gua
ebo . Sch
ptiuata olium est quo in lex
d irr .
ium epsit
NOTÆ
(1 ) Greg. Naz . Orat. in SS. Lumina, init.
ποιμένων τε και διδασκάλων λόγους κεκαλλωπισμέ- A gis magisque adhereamus. Atque ita demum
νην και περικεκοσμημένην αλήθειαν , συν Θεώ και veritatem erroris inleremplricem , eliminatricem
τη αυτού εχθήσομαι χάριτι. Ής δόξα έσωθεν απ- que mendacii, amatorum divinitus prophetarum ,
αστράπτουσα , τους εντυγχάνοντας μετά της δεούσης necnon eruditorum a Deo piscalorum, divinorum
καθάρσεως , και της των ταραχωδών λογισμών απο- quoque pastorum et doctorum sermonibus 5 veluti
θέσεως , φωτίζει τους αμαρύγμασιν. Εγώ δε , εμόν
.
imbriis aureis exornatam decoratamque, Deo ejus .
μεν,, ώς έφην, ουδέν » τα δε τοις εκκρίτους των διδα- que gratia aspirante , explicabo ;; ut ejus gloria ab
σκάλων πεπονημένα εις έν συλλεξάμενος όση δύνα- inlus emicans, eos qui purgatis, uti par est, ani.
μις , συντετμημένον τον λόγον ποιήσομαι , κατά mis, turbidisque cogitationibus abjectis , ipsum
πάντα υπείκων και τω υμετέρω προστάγματι. Αλλά adeunt, suis radiis illustret . Nihil porro , ut modo
μοι συγγνώμονες γένοισθε , θεοτίμητοι , παρακαλώ , dicebam, quod meum sit afferam : sed que a
ταις υμετέραις εντολαϊς πειθαρχήσαντι , και λαμ- probatissimis quibusque magistris elaborata sunt,
βάνοντες το υπήκοον , την των ευχών χορηγίαν αν- collecta in unum , qualitum per me lieuerit , brevi
τίδοτε . compendiarioque sermone exponam, vestris jus
sis per omnia gerens morem . Quapropter obsecro vos, venerandi in Christo Patres, ut præ
ceptis vestris obseculo mihi veniam concedatis, benevolique faveatis, ac pro ea quam vobis
exhibet obedientia, vestras vicissim preces rependatis.
VARIÆ LECTIONES.
• Edit. επείκων .
ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ .
CAPITA PHILOSOPHICA .
Πίναξ ακριβής της παρούσης πυξίδος . Indes accuratus capitum hujusce voluminis.
α ' . Περί γνώσεως 1. De cognitione.
β'. Τίς ο σκοπός . 2. Quis hujus operis finis.
Περί φιλοσοφίας . 3. De philosophia.
Περί του όντος , ουσίας τε και συμβεβηκότος . 4. De cnte, substantia et accidente .
5. De voce .
ε'. Περί φωνής .
s '. Περί διαιρέσεως. 6. De divisione.
ζ. Περί του φύσει προτέρου . 7. De eo quod prius est nalura .
Τ'. Περί ορισμού . 8. De definitione .
6 '. Περί γένους . 9. De genere.
ι . Περί είδους . 10. De specie .
ια '. Περί ατόμου . 11. De individuo.
ιβ . Περί διαφοράς . 12. De differentia .
ση . Περί συμβεβηκότος. 13. De accidente .
ιδ . Περί ιδίου , 14. De proprio.
ιε '. Περί κατηγορουμένων . 15. De prædicatis.
ις " Περί συνωνύμου και ομωνύμου κατηγορίας . 16. De univoca et quivoca prædicatione.
ις . Περί των εντω τι εστι , και εν τώ οποίόν τι 17. De prædicationibus in quid est et in quale
εστι κατηγορουμένων. quid est.
της . Κοινωνίας και διαφοραι των πέντε φωνών . 18. In quibus quinque voces conveniant et
discrepent.
10'. Κοινωνία και διαφορά γένους και διαφο 19. In quibus genus et differentia conveniant
inter se et diferant.
ράς .
κ. Κοινωνία και διαφορά γένους και είδους . 20. In quibus genus et species conveniant in
ter se et differant.
κα'. Κοινωνία και διαφορά γένους και ιδίου . 21. In quibus genus et proprium inter se con
veniant et dillerant.
κβ . Κοινωνία και διαφορά γένους και συμβε 22. In quibus genus et accidens conveniant
βηκότος . inter se et diferant.
κγ . Κοινωνία και διαφορά διαφοράς και είδους . 23. In quibus differentia et species conveniant
interse et differant.
θ. Κοινωνία και διαφορά διαφοράς και ιδίου . 84. In quibus differentia et proprium conve
niant inter se et differant.
κε. Κοινωνία και διαφορά διαφοράς και συμβε 25. In quibus differentia et accidens inter se
βηκότος . conveniant et differant.
κς . Κοινωνία και διαφορά είδους και ιδίου . 26. In quibus species et proprium inter se
conveniant et differant.
27. In quibus species et accidens inter se κζ'. Κοινωνία και διαφορά είδους και συμβεβη
conveniant el differant. κότος .
28. In quibus proprium et accidens insepara- κη'. Κοινωνία και διαφορά ιδίου και αχωρίστου
bile tum conveniani, lum differant. συμβεβηκότος.
29. De hypostasi et enllypostalo et anhypo-
. κθ' . Περί υποστάσεως, και ενυποστάτου και αν
stato. υποστάτου .
50. De substantia , et natura , et forma ; nec λ'. Περί ουσίας, και φύσεως , και μορφής, ατό
non de individuo, et persona et hypostasi . μου, και προσώπου, και υποστάσεως.
31. 6 De arquivocis . λα' . Περί ομωνύμων.
32. De univocis. λβ'. Περί συνωνύμων.
-33. De polyonymis. λγ'. Περί πολυωνύμων.
34. De alteris et heteronymis. λό. Περί ετέρων, και έτερωνύμων .
35. De denominativis. λε'. Περί παρωνύμων .
35. De decem supremis generibus. λς'. Περί των δέκα γενικωτάτων γενών.
- 37. De homogeneis, et homoideis, et belero- λζ'. Περί ομογενών, και ομοειδών, ετερογενών
geneis, et heteroideis ac numero differen- τε και ετεροειδών , και αριθμό διαφερόν
tibus. των .
38. De in quo. λη'. Περί του εν τίνι.

39. De substantia. λθ' . Περί ουσίας..
40. De natura . μ '. Περί φύσεως.
41. De forma . μα'. Περί μορφής.
49. De hypostasi . μβ'. Περί υποστάσεως.
43. De persona . μγ'. Περί προσώπου .
44. De enhypostalo . μδ'. Περί ενυποστάτου .
45. De anhypostato . με'. Περί ανυποστάτου .
46. Divisio entis. μς '. Διαίρεσις του όντος .
47. Divisio substantiæ. μζ'. Διαίρεσις της ουσίας .
48. De homogeneis, el homoideis, et heleroi. μη'. "Ετι περί ομογενών, και ομοειδών, ετερο
deis et bomohypostalis, et numero differen γενών τε και ετεροειδών, και ομοϋποστάτων ,
tibus . και αριθμό διαφερόντων .
49. De quanto el quantitale. μθ'. Περί ποσού και ποσότητος.
50. De iis quæ ad aliquid. ν'. Περί των πρός τι .
51. De qualitate et quali . να'. Περί ποιού και ποιότητος.
52. De agere et pali . νβ'. Περί του ποείν και πάσχειν.
53. De situm esse. νγ'. Περί του κείσθαι .
54. De ubi. νδ'. Περί του πού .
55. De quando. νε'. Περί του πότε.
56. De habere. νς' Περί του έχειν.
57. De oppositis . νζ . Περί των αντικειμένων.
58. De babitu et privatione. νη'. Περί έξεως, και στερήσεως.
59. De priori et posteriori. νθ'. Περί προτέρου, και υστέρου .
60. De simul. ξ'. Περί του άμα.
61. De motu . ξα'. Περί κινήσεως.
62. De babere . ξβ' . Περί του έχειν.
63. De enuntiatione, allirmatione, et nega- ξγ'. Περί αποφάνσεως, και αποφάσεώς τε και
tione. καταφάσεως.
64. De termino , et propositione et syllo- ξδ', Περί όρου , και προτάσεως , και συλλο
1
gismo . γισμού .
65. De unione . ξε'. Περί ενώσεως.
66. De hypostalica unione . ξς' . Περί της καθ' υπόστασιν ενώσεως.
67. Philosophiæ definitiones sex. ξζ'. Ορισμοί φιλοσοφίας εισίν έξ .
68. De quatuor methodis dialeclieis . ξη'. Περί των τεσσάρων διαλεκτικών μεθόδων.
Dialecticæ Damasceni capita ea modo cxhibuimus serie, qua in editione Basiliensi, .et'in quinque codicibus
regiis recensila reperiuntur, in quibus logica fusior continetur. Verum, ut utriusque editionis discri
mina lecior percipiai, indicem alium proferre lubet ex logicæ brevioris codicibus assumplum.
1. De ente , substantia et accidente . α '. Περί του όντος , ουσίας τε και συμβεβηκότος .
2. De genere et specie, illoque generalissimo, β'. Περί γένους του γενικωτάτου, και του ειδι-
et ea specialissima , et subalternis. κωτάτου , και των υπαλλήλων .
3. De individuo . γ'. Περί ατόμου.
4. De differentia , δ'. Περί διαφοράς .
5. De accidente . ε'. Περί συμβεβηκότος .
6. De proprio . ς '. Περί ιδίου .
.
7. De prædicatis. ζ'. Περί κατηγορουμένων.

8. De prædicatione synonyma, et æquivoca. η'. Περί συνωνύμου και ομωνύμου κατηγορίας .
9.7 De prædicatione in quo quid est, et in θ'. Περί της εν τώ τί έστι, και εν τη οποίόν τι
quale quid est. εστι κατηγορίας .
10. De hypostasi, enhypostato , et anhypostalo . ι' . Περί υποστάσεως και ενυποστάτου , και ανυ
ποστάτου .
11. De substantia , et natura , et forma, deque ια '. Περί ουσίας, και φύσεως, και μορφής , ατό
.
individuo , persona, et hyposlasi. μου τε, και πρόσωπου, και υποστάσεως .

12. De divisione. ιβ'. Περί διαιρέσεως.
13. De priori secundum naturam . ιγ'. Περί του φύσει προτέρου .
14. De definitione. ιδ'. Περί ορισμού.
15. De æquivocis . τε'. Περί ομωνύμων.
Retiqua capita eo sequuntur ordine, quo in priori indice.
ΚΕΦΑΛ . Α ' . A CAPUT PRIMUM.
Περί γνώσεως . De cognitione.
Ουδέν της γνώσεώς εστι τιμιώτερον ή γαρ γνώσις Scientia et cognitio animi lumen est. Falsa cogni
φως έστι ψυχής λογικής : το έμπαλιν , ή άγνοια , σκότος . tio , vera est ignoratio. — Cognitione nihil excellen
9
-
"Ως γάρ ή φωτός στέρησις σκότος εστίν , ούτω και η tius est. Ea quippe rationalis animæ lumen est ,
της γνώσεως στέρησις λογισμού σκότοςεστίν · αλόγων quemadmodum e contra inscilia est caligo. Nam:
μεν γάρ ή άγνοια ίδιον • λογικών δε, η γνώσις. "Ω sicut privatio Iueis tenebra sunt , ita et cognitionis
τοίνυν μη πάρεστι γνώσις, γνωστικό κατά φύσιν privatio rationis obscuritas est. Enimvero bruto
όντι , και επιστημονικώ, ούτος, κατά φύσιν ων λογι- rum animantium proprium quoddam est ignora
χος , εξ αμελούς και βαθύμου ψυχής αλόγων εστι lio : cognitio autem rebus quæ ratione præditæ
χείρων γνώσιν δέ φημι, την αληθή των όντων γνώ- sunt , convenit. lle igitur qui , cum natura sta
1
σιν Ρ · των γάρ όντων αι γνώσεις. Η ψευδής γνώσις 4 , cognitionis et scientie capax sit , ea tamen caret ,
ως του μη όντος ούσα γνώσις , άγνοια μάλλον , ήπερ idem , quamlibet alioqui sit nature rationalis ,
γνωσίς έστι. Το γαρ ψεύδος έτερον ουδέν, ή το μή propter animi desidiam 80cordiamque belluis de
όν , καθεστηκεν . Επειδή τοίνυν ου γυμνή τη ψυχή terior efficitur. Atqui cognitionem dico , veram
B
ζώμεν , αλλ ' ώσπερ υπό παραπετάσματι το σαρκία illam eorum quæ sunt notitiam. Scientiæ siquidem
καλυπτομένη ημών ψυχή, νούν μεν ορώντα και γνω- versantur circa ea quæ sunt ; unde falsa cognitio ,
στικόν , οίον οφθαλμών κέκτηται, και δεκτικόν της utpote notitia illius quod non est , ignoratio potius
των όντων γνώσεως, και επιστήμης, ουκ οίκοθεν quam cognitio fuerit. Falsum enim nihil est aliud ,
γνώσιν , και την επιστήμην έχει, αλλά δείται του nisi id quod non est. Quoniam ergo non solo animo
διδάξοντος » προσέλθωμεν τώ αψευδεί διδασκάλω τη vivimus , sed animus noster, carne cer legumento
αληθεία. Χριστός δε έστιν ή ενυπόστατος σοφία τε quodam coopertus , mentem velut oculum quem
και αλήθεια , ενώ πάντες εισίν οι θησαυροί της dam nactus est , qui , cernendo cognoscendoque ,
>
γνώσεως οι απόκρυφου • ός έστιν ή του Θεού και rerum notitiam ac scientiam possit percipere , nec
Πατρός σοφία και δύναμις, και της φωνής αυτού tamen a se , vel ex propriis, cognitionem et scien
διά των θείων Γραφών ακούσωμεν , και μάθωμεν liam obtinet , sed opem magistri desiderat. Pro
την πάντων των όντων γνώσιν την αληθή προσ- inde magistrum illum adire nos oportet , qui ab
ερχόμενου επιμελώς και ειλικρινώς προσιωμεν, μη omni mendacio alienus est ; ipsam , inquam , veri
αμβλύνοντες ημών το νοερόν της ψυχής όμμα τους tatem , Christum , qui est ipsamet sapientia veri
πάθεσι" μόλις γάρ αν καθαρωτάτω και διειδεστάτω C tasque subsistens , in quo sunt omnes thesauri
οφθαλμώ τρανώς ατενίσαι τις τη αληθεία δυνήσεται » scientiae absconditi2; quique Dei et Patris sapien
Εί το εν ημίν φώς , ήτοι ο νούς , σκότος , το σκότος tia et virtus exsistit , ut vocem ejus divinarum
πόσον ; "Όλη ψυχή και πάση διανοία προσέλθω- Scripturarum ope audiendo, veram rerum omnium
μεν (1 ). Ως γάρ αδύνατον , οφθαλμόν συχνώς περι- scientiam addiscamus. Cæterum e re nostra est ut
στρεφόμενον και περιαγόμενον , τρανώς ατενίσαι το diligender sinceroque animo accedamus , nec com
ορατώ, αλλά δεν προσεχές το όμμα ενεργήσαι το mittamus , ut animae nostra acies intelligendi per
βλεπομένω , ούτω πάσαν λογισμού ζάλην αποσεισά- vitiosos affectus obtundatur. Vix enim fieri possit ,
μενοι , αθλως προσέλθωμεν τη αληθεία . Προσερχό- ut quisquam vel purissimo , vel limpidissimo pror
μενοι και μέχρι πύλης φθάνοντες , μη αρκεσθώμεν , sus oculo veritatem clare conspiciat. Quod si lumen
αλλά εντόνως κρούσωμεν, ώς αν ανοιχθείσης ημϊν quod in le est , hoc est mens nostra , tenebre sint ,
της του νυμφώνος θύρας, και ίδωμεν τα εν αυτώ έφεα tenebre quante erunt • ? Properemus itaque
κάλλη . Πύλη μεν ούν εστι το γράμμα ο δε εντός toto animo tolaque mente. Quemadmodum enim
της πύλης νυμφών, το κεκρυμμένον υπ' αυτού των fieri nequit , ut oculus crebro circumactus , et hinc
νοημάτων κάλλος , ήτοι της αληθείας το Πνεύμα. Εύ- inde circumversatus , rem quæ sub aspectum ca
τόνως κρούσωμεν, ανάγνωμεν άπαξ, δίς , πολλάκις: D dit , perspicue: contueatur : sed in illud quod cer
>
και ούτως ορύσσοντες , τον θησαυρών της γνώσεως nitur, intentum esse obtutum oportet : sic etiam
ευρήσομεν , και του πλούτου κατατρυφήσομεν (2) . omni cogitationum tempestate depulsa , veritatem ,
Ζητήσωμεν, ερευνήσωμεν , ανακρίνωμεν, ερωτή- relictis materie fecibus , nos adire convenit : ita
σωμεν . Πάς γαρ ο αιτών λαμβάνει, και ο ζητών tamen ut non ad fores usque perrexisse salis sit
ευρίσκει , και τα κρούοντι άνοιγήσεται . Και , nobis κ;αι sed ſortiter pulsemus, quo thalami pale
Επερώτησαν τον πατέρα σου, και αναγγελεί σοι· facta janua , internam ejus 8 elegantiam inspicia
1 Coloss . 11 , 5. 1 Cor . 1 , 24. * Matth . vi, 28 .
VARIE LECTIONES .
PUnus cod. bibliotheca nostra in quo habentur haec priora capita, διάγνωσιν. « R. 1986, των γάρ
όντων ή γνώσις ·ηδε των ουκ όντων γνώσις. Ιn mox laudato cod .nostro,ή και των παρόντων επί
γνωσις .
NOTAE .
( 1 ) Basil. oral . in illud : Allende tibi ipsi. ( 2) Clement . Alex. lib. vu. Sirom .
mus . Janua porro littera est ;; thalamus vero intra A τους πρεσβυτέρους σου εν γνώσει , και ερούσι σοι .
januam positus , pulchritudo sensuum sub illa de- Εάν ούν ώμεν φιλομαθείς , εσόμεθα και πολυμα
litescens , hoc est Spiritus veritatis. Strenue. pul- θείς (3) . 'Αλωτά γάρ επιμελεία και πάνω γίνεσθαι
semus , inquam , semel iterumque , ac sæpius le- πέφυκεν άπαντα και προ πάντων , και μετά πάντα ,
gamus , alque hoc modo fodienles , thesaurum τη του διδόντος θεου χάριτι.
scientiæ inveniemus , et divitiis amuemus. Quæramus , investigemus , exploremus , sciscitemur.
Omnis enim qui petit, accipit, et qui quærit, invenit : el pulsanti aperietur " Itemque : Interroga patrem
luum , et annuntiabit tibi ; et majores tuos scientia , el dicent tibi • Quapropler si discendi studiosi
simus , multiplici quoque disciplina instructi erimus. Cuncta quippe diligenti studio et labore con
parari nata sunt , in primis vero , et post omnia , largientis Dei gratia.
Porro , quandoquidem Apostolus monet, ut om- 'Επειδή δε φησίν καιο θείος Απόστολος πάντα δο
aia probantes , quod bonum est teneamus , genti- κιμάζοντες, το καλόν κατέχετε , έρευνήσωμεν και
lium quoque sapientum libros juvat consulere. των έξω σοφών τους λόγους . "Ισως τι και παρ ' αυ
Fortassis enim apud illos etiam mercium aliquid τοίς των αγωγίμων ευρήσομεν, και τι ψυχωφελές
nanciscemur, et nonnihil quod animæ utile sit , ex καρπωσόμεθα . Πάς γάρ τεχνίτης δείται και τινων
ipsis decerpemus . Omnis siquidem artifex aliqui- BΒ προς την των αποτελουμένων κατασκευήν. Πρέπει
bus instrumentis indiget , quibus opera sua conſi- δε και τη βασιλίδι άβραις τισιν υπηρετείσθαι. Λά
eiat : sed et consentaneum est , ut ancille quaedam βωμεν τοίνυν τους δούλους της αληθείας λόγους , και
regine serviant. Ηanc igitur assumere doctrinam την κακώς αυτών τυραννήσασαν ασέβειαν απωσώ
HOn pigeat , quae veritati famuletur , quo propul- μεθα · και μη το καλό κακώς χρησώμεθαμή προς
.
semus impietatem , que tyrannidem olim suam in εξαπάτης των απλουστέρων την τέχνην των λόγων
eam exercuit. Absit vero ut eo , quod bonum est, μεταχειρισώμεθα · αλλά εί και μη δείται ποικίλων
male ulamur, ac disserendi artem ad simpliciores σοφισμάτων ή αλήθεια , πρός γε την των κακομάχων ,
decipiendos tractemus. Quinimo , quamvis veritas και της ψευδωνύμου γνώσεως ανατροπήν τούτοις
variis argumentationun captionibus pou egeat , iis αποχρησώμεθα .
tamen adversus illos qui bellum improbum cient , necnon ad eversionem falsi nominis scientiæ ,
abutamur .
Quid studiorum finis esse debeat. - Quamobrem Έκ τούτων τοίνυν την αρχήν ποιησώμεθα, ως
ab his , velut ab elementis , et que idonea sunt iis , στοιχείων , και τοις έτι δεομένοις γάλακτος άρμοζόν
qui lacte adhuc opus habent , dicendi exordium ο των, Χριστόν , τον του Θεού ενυπόστατον Λόγον ,
Sumannus , implorata ope et auxilio Christi , qui αγωγών επικεκλημένοι , παρ' ού πάσα δόσις
9
Dei subsistens Verbum est , a quo omne datum αγαθή , και πάν δώρημα δίδοται τέλειον . " Εσται
optimum et omne donum perſectum conceditur. Hunc δε σκοπός τους εντυγχάνουσι προς το μακάριον τέλος
autem finem sibi præslituant , qui hæc legerint, ut καθορμισθήναι τον νούν . Τούτο δε εστι το διά των
mentem suam ad bealam vitam tanquam ad por- αισθήσεων αναχθήναι προς την υπέρ πάσαν αίσθη
lum applicent ; hoc est , ut sensuum opera ad
σιν και κατάληψιν ός έστιν και των πάντων αίτιος ,
eum , qui sensu et comprehensione omni sublimior και ποιητής , και δημιουργός . "Εκ γαρ καλλονής
est , subvebantur ; ad rerum utique omnium cau- οικείων κτισμάτων αναλόγως ο γενεσιουργός
sam et opificem . Nam ex pulchriludine creaturæ
κατοπτεύεται , και τα αορατα αυτού , από κτίσεως
cum proportione creator perspicitur *. Et , invisibi κόσμου τους ποιήμασι νοούμενα , καθoράται .
lia Dei per ea que facta sunt intellectα conspiciun- 'Αχενοδόξω τοίνυν και ταπεινώ φρονήματι της γνώ
lur . Quocirca si animo ab inanis gloriæ cupidi
tale libero et humili scientiam appetamus , volo- σεως εφιέμενοι
δύνασθε του ποθουμένου
πιστεύειν εις εμέ , Εφητευξόμεθα
Χριστός ή. αλήθεια
Ου γαρ,
rum plane compotes efficiemur : Non enim , ait δόξαν παρά ανθρώπων λαμβάνοντες . Και , Πάς ο
Cliristus veritas , polestis in me credere , cum glo- D υψών εαυτόν , ταπεινωθήσεται , ο δε ταπεινών
9
Yiam ab hominibus accipialis 10. Αc rursum : Omnis εαυτόν , υψωθήσεται .

.
qui se exaltat , humiliabitur, etqui se bumilial, exal

labitur 11.
CAPUT II.
ΚΕΦΑΛ . Β ' .
Quisnam hujus operis finis.
τις ο σκοπός 9 .
FoNS SCIENTIE , triples opus . Quandoquidem Επειδή πάς ασκόπως έναρχόμενος πράγματος
o Matth . vii , 8 . 6 Deut. XXXII , 7. ' I Thess. v, 21 . * Sap . Χ1, 3.
8
1
A Lic. Av , 41 . ° Rom. 1, 20. 16 Ioan. V, 4%.
VARIÆ LECTIONES.
* Lege, προς τον, Deum scilicet, tannetsi omnes mss. codd . habeant προς την. 5 { n nostro cod. legi
tur Περί σκοπού Basilee
. Sic etiam verteru
nses nt, be scopo . In R. 347 nullus titulus inspicitur, sed
eadem serie hæc omnia continuantur.
NOTÆ .
(3) Isocr. ad Demonicum .
533 DIALECTICA . 5.4 .
ως εν σκότει διαπορεύεται ο γάρ ασκόπως κοπιών , A quicunque nullo sibi praestituto Gne rem aliquam
καθολικώς πτωχεύει φέρε τον προκείμενον του λό- aggreditur ,, is velut in tenebris graditur :: quia in
γου σκοπόν πρότερον είπωμεν , ώς αν εύληπτα είη extrema penuria ille est , qui nullam laborum me
τα λεγόμενα . Σκοπός τοίνυν ημίν εστι φιλοσοφίας tam spectat, age , quis harum lucubrationum finis
απάρξασθαι, και παντοδαπών γνώσιν, όση δύναμις, sit , ante declaremus , quo facile percipiantur , que
συντετμημένως τη παρούση ενυπογράψασθαι δέλτω. subinde dicemus. Nobis 9 itaque propositum est de
Διό ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ ονομαζέσθω. Έρώ τοιγαρούν philosophia tractare , atque omnis generis scien
εμόν ουδέν» τα δε σποράδην θείοις τε και σοφοίς αν- liam , quantun licebit , hoc volumine complecti ;
δράσι λελεγμένα , συλλήβδην εχθήσομαι. "Αμεινον quod ideirco SCIENTIE FONS jure sit appel
ούν πρότερον γνώναι αυτοχρημα, τι εστι φιλο- landum. Quocirca nihil a meipso proferam , sed
σοφία . ea quæ a viris sanctis eruditisque dicta sunt , in
unum congesta exponam . Igitur ante omnia nosse
convenit quid sil philosophia.
ΚΕΦΑΛ . Γ'. CAP . ΗΙ .
Περί φιλοσοφίας. B
De philosophia.
Φιλοσοφία έστι γνώσις των όντων ή όντα εστί • Sextuplex definitio philosophiæ . - Philosophia est
τουτέστι , γνώσις τής των όντων φύσεως. Και πάλιν : cognitio rerum quae sunt 7, prout sant ; hoc est
Φιλοσοφία εστι γνώσις θείων τε και ανθρωπίνων cognitio nature illarum. Item, philosophia est divi
πραγμάτων : τουτέστιν ορατών τε , και αοράτων . narum humanarumque rerum scientia ; id est
Φιλοσοφία πάλιν εστί μελέτη θανάτου , του προαιρε- earum quæ tum sub aspectum cadunt, tum aciem
τικού , και του φυσικού (4) . Διττή γαρ ζωή, ή τε oculi fugiunt. Rursum philosophia est meditatio
φυσική, καθ' ήν ζώμεν · και η προαιρετική , καθ' ήν mortis, sive naturalis, sive liberae voluntatis sit.
προσπαθώς της παρούσης ζωής αντεχόμεθα . Διττος Duplex quippe est vita, naturalis nimirum qua
και ο θάνατος, ό τε φυσικός , ός έστι χωρισμός ψυχής τιvimus, et altera quam libere eligimus , per quam
από σώματος και ο προαιρετικός, καθ ' όν της huie praesenti vitae vilæ propensiore afecta adhe adbæ
παρούσης ζωής καταφρονούντες , προς την μέλλου- rescimus .. Duplex item mors ,, naturalis ,, quae
quæ animarm
σαν επειγόμεθα. Φιλοσοφία αύθις έστιν ομοιούσθαι και disjungit a corpore, et alia, quam animi inductione ,
Θεώ. Ομοιούμεθα δε Θεώ κατά το σοφών , ήτοι την eligimus , qua pro nihilo vitam presentem ducentes ,,
αγαθού γνώσιν αληθή και κατά το δικαίον, και εστι ad ſuluram properamus. Ad hæc philosophia est
το τού ίσου διανεμητικών και απροσωπόληπτον ένα imitatio Dei. Porro Deum per sapientiam imitamur ,
κρίσει » και κατά το όσιον δε το υπέρ το δίκαιον, hoc est, per veram boni cognitionem, nec non per
ήτοι το αγαθόν, το ευεργετείν τους αδικούντας . Φιλο- justitiam , qua suum unicuique tribuitur,, nulla
σοφία έστι τέχνη τεχνών , και επιστήμη επιστημών και personarum babita in judicando ratione, ac demum
γάρ φιλοσοφία αρχή εστι πάσης τέχνης. Δι' αυτής γάρ per sanctitatem , sive bonitatem , quæjustitia potior
πάσα τέχνη εύρηται, και πάσα επιστήμη τέχνη ούν est , quaque beneficiis devincimus eos a quibus
έστιν ή έν τισι σφαλλομένη , κατά τινας. Επιστήμη injuriam perpessi sumus.. Philosophia est ars artiuin
δε, ή εν μηδενί σφαλλομένη, μόνη δε φιλοσοφία ου et scientia scientiarum . Nam philosophia primas
σφάλλεται . Καθ' ετέρους δε, τέχνη και διά χειρών έρ- in artibus lenet, per quam ars omnis •scientiaque
γαζομένη , επιστήμη δε, πάσα λογική τέχνη γραμ-
. reperta sit. Atqui ars, juxta quosdam , ejusmodi
ματική , ρητορική , και αί τοιαύται . Φιλοσοφία πάλιν est ut in aliquibus fallatur: ; scientia vero in nullis :
εστι φιλία σοφίας . Σοφία δε αληθής , ο Θεός έστιν , philosophia autem sola nunquam fallitur .. Vel etiam ,
ή ούν αγάπη προς τον Θεόν αύτη εστίν αληθής ut aliis magis arridet, ars est quæ manuum opera
φιλοσοφία . aliquid facit : at scientia est; ars omnis quæ per
rationem exercetur, ut sunt grammatica, rhetorica, et aliæ id genus. Denique philosophia estamor
sapientiæ . Porro vera sapientia Deus est, atque adeo dilectio erga Deum , ipsa est vera philosophia.
Διαιρείται δε η φιλοσοφία εις θεωρητικών και D Divisio philosophie . Philosophia dividitur
-
πρακτικόν : το θεωρητικών , εις θεολογικών, φυσιολο- in speculatricem et practicam seu activam. Spe
γικών , και μαθηματικόν : το δε πρακτικών, εις ηθι- culatrix subinde in theologiam , physiologiam et
κον , οικονομικών , πολιτικόν( 3 ). Θεωρητικών μεν ούν mathematicam. Practica itidem in ethicam , econo
εστι το την γνώσιν κοσμούν. "Έστιν ούν θεολογικών τοmicam et politicam . Speculatrix itaque cognitionem
κατανοείν τα ασώματα και άλλα . Πρώτον μεν Θεόν exornat. Quocirca theologiæ proprium est ea consi
τον όντως άυλον . Έπειτα δε και αγγέλους και ψυχάς. derare que corpore et materia vacant ; ac primum
Φυσιολογικών δε , ή των υλικών , και προχείρων ημίν φuidem Deum a materia alienissimum, tum deinde
VARIÆ LECTIONES .
• Β. 2921 ομοίωσις , et in margine hac similitudo fieri dicitur κατά το δυνατόν , id est , φuantum homini
possibile est . Ιdem codex , τους αυτόν αδικούντας .
NOTÆ .
( 1) Ammon. Proleg. in Isagogen Porphyrii. (5) Ammonius , ibid.
536
angelos et animas. Physiologia autem est cognitio Αγνώσις : ήτοι ζώων , φυτών, λίθων , και των τοιούτων .
rerum materia constantium , quæque in promptu Μαθηματικών δέ ή των καθ' αυτά μεν ασωμάτων ,
nobis sunt ,, puta animantium,, stirpium, lapidum, εν σώμασι δε θεωρουμένων , γνώσις · αριθμών ,
aliorumque eiusmodi .. Mathematica tandem est, φημι, και αρμονίας φθόγγων. "Ετι δε σχημάτων ,
>
scientia rerum , quæ quamvis ex se corpore careant , και άστρων κινήσεως , η μεν ούν περί αριθμούς
in corpore nihilominus considerantur, hoc est θεωρία την αριθμητικήν συνίστησιν επιστήμην
numerorum, Concentuum, praeterea igurarum , et ή δε περί φθόγγους , την μουσικήν, ή δε περί τα
molus astrorum . Atque illa speculatio quæ circa σχήματα , την γεωμετρικήν • η δε περί τα άστρα ,
numeros occupatur, arithmeticen scientiam 10 την αστρονομικήν . Ταύτα δε μέσα σωμάτων και
constituit ; que circa Sonos , musicam ; que circa : ασωμάτων εισίν : ο γάρ αριθμός , καθ' αυτόν μεν
figuras , geometriam ; que demum circa sidera, ασώματός έστι : θεωρείται δε και εν ύλη, σίτα τυχόν ,
astronomiam . Istæc omnia locum medium tenent ή οίνω , ή τινι των τοιούτων:το δε πρακτικών περ!
inter corpora et res incorporeas. Numerus enim αρετάς καταγίνεται. Ηθος γάρ κοσμεί, και πώς
per se quidem corporeus non est, cæterum in ma- δεί πολιτεύεσθαι διδάσκει και ει μεν εν ανθρώπω
1eria consideratur, puta in tritico, aut vino , aut νομοθετεί , λέγεται ηθικόν · ει δε όλω οίκω, λέγεται
in re aliqua simili . At vero philosophiae pars activa B οικονομικόν · ει δε πόλεσι και χώραις , λέγεται πολι
cirea virtutes versalur . Mores enim expolit, docet- tixóv .
que quemadmodum vita instituenda sit : ac si quidem uni duntaxat homini leges præscribit, ethica
nuncupatur ; sin vero toti familia , economica ; politica denique, si urbibus ipsis ac regionibus.
Philosophiam autem e medio tollere nonnulli 'Αλλ ' αναιρείν επεχείρησάν τινες την φιλοσοφίαν,
conati sunt , illam ipsam, ullamve scientiam aut φάσκοντες μη είναι ταυτην, μηδε γνώσίν τινα , η
perceptionem negantes exsistere . Quos quidem ad κατάληψιν. Προς ους ερούμεν. Πώς φατε μή είναι
hunc modum refellemus . Quonam pacto philoso- φιλοσοφίαν, και γνώσιν, και κατάληψιν , έγνωκότες
phiam, omnemque scientiam, et comprehensionem και κατειληφότες, η μη έγνωκότες, μηδε κατειληφό
exstare inficiamini ? An quod hoc vobis notum τες ; ει μεν ούν κατειληφότες, ιδού έστι γνώσεις και
compertumque est ? Ac si quidem id vobis certo κατάληψις . Ει δε μη έγνωκότες , ουδείς υμίν πιστεύ
compertum est, ex hoc ipso sequitur cognitionem σει περί πράγματος διαλεγομένοις, ου την γνώσιν
esse , et comprehensionem . Sin autem hoc minime ου κατειλήφατε.
assecuti estis, eequis tandem erit, qui fidem vobis adhibeat, quando ea de re disputatis, cujus cogni
Lionem neutiquam percepistis ?
Quia igitur philosophia est cognitio eorum quae C Επεί τοίνυν εστι φιλοσοφία , και γνώσεις των όν
sunt, agedum de ente verba faciamus. Verum των εστί, περί του όντος είπωμεν . Είδέναι δε δεί,
nosse attinet , ordiri nos ab ea philosophiae parte, ώς του λογικού μέρους της φιλοσοφίας αρχόμεθα ,
que circa ratiocinationem occupatur , queque phi- όπερ όργανον εστι (6 ) μάλλον της φιλοσοφίας, ήπερ
losophie instrumentum potius est, quam pars; μέρος . Αυτό γάρ προς πάσαν απόδειξιν κέχρηται.
quippe cujus opera ad omnem demonstrationem Διαλέγομεθα ούν περί απλών φωνών τέως, δι' απλών
utatur. Primum itaque de simplicibus nudisque εννοιών απλά δηλουσών πράγματα πρότερον γάρ
vocibus disseremus , quarum simplici notione res την των λέξεων σημασίαν δηλώσαντες, ούτω και
simplices declarantur, atque ita demum de ratiο- περί λόγων διασκεψόμεθα .
cinatione tractabimus.
CAP. IV.
ΚΕΦΑΛ . Δ'.
De ente, substantia et accidente.
Περί όντος , ουσίας συμβεβηκότος .
τε καιτων
Ens rerum omnium quæ sunt, commune nomen Το οντουκοινόν όνομά εστι πάντων όντων · τούτο
est : dividiturque in substantiam et accidens. Ac διαιρείται εις ουσίαν και συμβεβηκός . Ουσία μεν
substantia quidem potior est, ut quæ in seipsa , et ούν εστί το κυριώτερον , ώς εν εαυτώ , και μη εν
VARIÆ LECTIONES.
μ R. 1986 το κυριώτατον . Μox edita habent ώς εν αυτώ, mss. vero ut emendavimus et sensus pos
tulat.
NOTÆ .
Οπερ όργανον έστι,
((6)6) " 0.nepÖpraror Zoti, quæ quidem philosophiæ indulgere videar, observasse sufficiat Damascenum ,
polius, etc. Hoc recentioribus placet magis, iam- post Platonicos dialecticam nuncupasse organun
etsi invariabiles sint dialecticæ seu logicæ leges. seu instrumentum scientiæ : cum e contra Peripate
At dialecticam sumit Aristoteles lib. 1 Topic ., c. 1 , ticorum dialectica ad opinionem potius spectet
9
pro ea parte quæ in sola opinatione consistit, ut a quam ad scientiam . Cælerum Philosopbus jure
demonstratione secernitur. Verum hoc discrimen suo uti potuit in muneribus assignandis dialecticæ ,
noster parum curavit, et cum Ammonio iHud Pla- quando , eodem Ammonio in ejus Vita leste, cum
tonicorum maxime approbat, dialecticam neduin argumentandi , lum demonstrandi regulas re
circa opinandi argumenta versari , quin potius pererit. Οι μεν γάρ πάλαι , inquit , αποδειξαν
quatuor veluti partes complecti, divisionem , defi- μεν ήδεσαν , αποδείξεις δε ποιείν ουκ ήπίσταντο . Ve
nitionem, demonstrationent et resolutionem . Am- teres siquidem demonstrare quidem noverant, demon
monii verba in Isagogen Porphyrii ex cod. nostræ stralionum vero conficiendarum modos ignora
biblioth , afferre juvarel ; sed ne tricis plus æquo bani.
ετέρω, έχουν την ύπαρξιν. Συμβεβηκός δε, το μή Α non in altero exsistat. Accidens vero est, quod in
δυνάμενον εν εαυτώ είναι, εν δε τη ουσία θεωρού- seipso esse nequit,, sed in alio consideratur..
μενον . Η μεν γαρ ουσία υποκείμενον ' έστι, ώσπερ Substantia enim , tanquam rerum materies ,, subjecti
ύλη των πραγμάτων : συμβεβηκός δε , το εν τη ουσία, rationem liabel : accidens autem illud est, quod in
ως εν υποκειμένω θεωρούμενον · οίον χαλκός,, και substantia velut in subjecto consideratur :: v.v . gr.
.
κτρός , ουσία, σχήμα δε , και μορφή και χρώμα , æs et cera substantiæ sunt ; figura autem , et forma ,
συμβεβηκός.Και σώμα μεν ουσία: χρώμα δε συμβεβη- et color, accidentia . Itaque corpus quidem substan
κός . Το μεν ούν σώμα ουκ έστιν εν τω χρώματα , αλλά tia est ; color vero, accidens. Animus item substan
το χρώμα εν τω σώματι. Ουδε η ψυχή εν τη επιστήμη lia est ; scientia autem accidens. Nec vero corpus
αλλά και επιστήμη εν τη ψυχή . Ουδε ο χαλκός, και ο est in colore, sed color in corpore ; neque animus
κτός εν τω σχήματα, αλλά το σχήμα έν τε τω κηρώ, in scientia ,, sed scientia in animo :: nec denique es,,
και το χαλκό. Ουδέ λέγεται το σώμα του χρώματος, aut cera in figura est, sed figura in cera , aut 11
αλλά το χρώμα του σώματος " ουδε η ψυχή της επι- ære. Quamobrem non dicitur coloris corpus , sed
στήμης , αλλ ' η επιστήμη της ψυχής : ουδέ κηρός color corporis ; neque animus scientiæ, sed scientia
του σχήματος , αλλά το σχήμα του κηρού. Και το B
aniini: neque rursuin cera figuræ , sed figura ceræ .
μεν χρώμα, και η επιστήμη , και το σχήμα αλλοιούται : Ac color quidem , scientia, el figura mulationi ob
το δε σώμα , και η ψυχή , και ο κηρος τα αυτά μένου- noxia sunt, corpus autem, animus et cera eadem
σιν, ουκ άλλοιουμένης της ουσίας. Και η μεν ουσία, manent, quippe cum substantia niutationi nequa
και η ύλη του σώματος μία, χρώματα δε πολλά . quam obnoxia sit. Itemque substantia quidem ,
Ομοίως και επί πάντων των λοιπών, το μεν υποκεί- et maleria corporis una est : multi vero colores
μενον , ουσία εστί, το δε εν υποκειμένω τη ουσία sunt. Pari modo in reliquis omnibus, subjectum
θεωρούμενον, συμβεβηκός. quidem est substantia, quod autem in subjecto ,
substantia nempe, spectatur, accidens .
"Ορίζονται δέ τήν μεν ουσίαν ούτως. Ουσία εστί Definitiones substantiæ el accidentis . - Ad hunc
πράγμα αυθύπαρκτον , και μη δεόμενον ετέρου προς porro modum substantiam definiunt : substantia
υπαρξιν . Συμβεβηκός δέ εστι , το μη δυνάμενον εν est res per se exsistens, nec indigens altero ad
εαυτό είναι , αλλ' εν ετέρω έχουν την ύπαρξιν. Θυσία exsistendum.. Accidens vero est,, quod in scips0
τοίνυν εστι Θεός , και πάν κτίσμα. Εί και ο Θεός ( 7) esse nequit, sed est in alio. Quapropter Deus , et
ουσία εστίν υπερούσιος . Εισί δε και ουσιώδεις ποιό- omnis res creata , substantiæ sunt : quanquam Deus
τητες, περί ών έρούμεν . C ejusmodi substantia est, quæ substantiam omnem
excedat. Sunt autem insuper qualitates substantiales, de quibus dicemus :
Totum hoc caput quartum ea edidi serie qua in editione Basileensi legitur, necnon in Regiis codicibus
7. 1986 , 2927, 2931 et 3447, qui prolixiorem Damasceni logicam contineni. Verum quandoquidem in aliis co
dicibus Regiis, in vetustissimo Colbertino, in cod. Suncii-Hilarii, in nostro altero, 'el in veteri translatione
Latina, alque in Arabica, omuino varius est contextus, fastidiosumque ſoret, imo perquam difficile, varias
lectiones colligere, el sigillatim adnolare, illud idem caput eo seorsim ordine edendum censui, quo in mox
laudalis codicibus reperitur ; maxime cum , et approbante Combeſisio , longo nilidiorem sensuni exhibeant.
Atque hancce methodum in logico Damasceni opere sequi iterum aique iterum cogemur.
Περί του όντος , ουσίας τε και συμβεβηκότος . De ente, substantia el accidente.
Το ον κοινόν όνομά εστι πάντων των όντων. Τούτο Ens rerum omnium coinmune est nomen . Quo
μεν ούν διαιρείται και εις ουσίαν και συμβεβηκός. circa dividitur in substantiam et accidens. Sub
θυσία μεν ούν εστι πράγμα αυθύπαρκτον , μή δεό- stantia est res per se exsistens, nec alio indigens
μενον ετέρω προς σύστασιν · ήγουν το εν εαυτώ ον, ad subsistendum ; sive id quod ita in se est ,
και μη εν ετέρω έχουν την ύπαρξιν 1. Συμβεβηκός ut non exsistat in altero . Accidens vero illud
δε , το μη δυνάμενον εν εαυτώ είναι , αλλ' εν ετέρω est quod esse in seipso non potest, sed in alio
• έχουν την ύπαρξιν . Η μεν γαρ ουσία υποκείμενον Phabet ut exsistat . Substantia tanquam reruin
έστιν , ώσπερ ύλη των πραγμάτων . Συμβεβηκός δε , materia, subjecti rationem habet .; at accidens
το εν ουσία θεωρούμενον , οίον το σώμα , και το in subjecto consideratur ; ut pula corpus
VARIÆ LECTIONES.
• Ιdem cod . Reg. το κείμενον . 1* Regii 2 τούτο ούν το αν τέμνεται . Vet.. int.. Ηoc igitur .
ens. •y Regii
2 προς σύστασιν ήτοι την ύπαρξιν.
NOTÆ .
(7) Eί και ο Θεός ουσία . Quanquam Deus , etc. vis sit. Quocirca Theodorus Abucaras, opusc. 2,
Suspicionem diluit eorum , qui ex cap. 12 suæ eo maxime probat Deum el hominem duas in
Justitut. ad Joan . Laodic. colligerent, Deum sub Christo naturas esse , quod homo sub genere
genere substantiæ censeri . Unde infra cap. 46, ubi poralur , Deus non item : Θεός ουκ εις γένος
ens dividit in substantiam et accidens, el substan- υποταχθήσεται , ώς έχει άνθρωπος . Διό κυριώτερον
tiam in sua inferiora, divinam substantiam omisit. έστιν αριθμήσαι δύο φύσεις , και δύο ουσιας. Εadem
Quin potius lib. 1 De fil . orth. c. 12 , vegal sinc olim ratione argumentalus fuerat Rusticus S. R. E.
impietate aflirmari posse, Deum non bujus simpli- Diaconus, Disputat. contra Acephalus.
cilalis esse, ut ab essentialibus differenijis immu
et color . Non enim corpus est in colore , sed color A χρώμα · ου γάρ έστι σώμα εν τω χρώματα, αλλά το
in corpore.. Unde corpus est substantia ,, el color χρώμα εν τω σώματι. "Έστιν ούν , το μεν σώμα , ουσία ,
accidens . Consimiliter animus et prudentia . Non το δε χρώμα, συμβεβηκός . Ομοίως και η ψυχή, και η
enim animus exstat in prudentia , sed prudentia in φρόνησις . Ου γάρ έστιν η ψυχή εν τη φρονήσει , αλλ'
animo . Quo fit, ut non dicatur corpus coloris, sed η φρόνησις εν τη ψυχή . Διό ουδέ λέγεται το σώμα
color corporis ; neque animus prudentiæ , sed pru- του χρώματος , αλλά το χρώμα του σώματος • ουδε
dentia animi . Animus ergo substantia est, pruden η ψυχή της φρονήσεως , αλλ ' ή φρόνησις της ψυχής.
lia vero accidens. 12 Demplo siquidem animo , pru " Έστιν ούν, ή μεν ψυχή ουσία , η δε φρόνησις , συμ
dentiam quoque lolli necessum est. Si enim desierit βεβηκός. Της μέν γάρ ψυχής αναιρουμένης, συν
animus, in quonam prudentia reperielur ? Verum αναιρείται και η φρόνησις . Μή ούσης γάρ ψυχής ,
sublata prudentia, non statim animus aufertur : εν τίνι έσται φρόνησις και φρονήσεως δε αναιρουμέ
quoniam absque prudentia permanere animus νης , ου πάντως αναιρείται η ψυχή : ενδέχεται γάρ
potest. Pari niodo omnium entium illud substantia ψυχήν είναι εκτός φρονήσεως. Ομοίως επί πάντων
est, quod in seipso, et non in alio, habet exsisten- των όντων , το εν εαυτώ , και μη εν ετέρω έχον το
tam : quod autem per se esse nequit , sed in alio είναι, ουσία εστί• το δε μή και δυνάμενον καθ' εαυτό
.
exslal, hoc plane est accidens. είναι , αλλ' εν ετέρα έχουν την ύπαρξιν, συμ
5
βεβηκός έστι Β.
CAP. Υ . B ΚΕΦΑΛ . Ε ' .
De voce .
Περί φωνής .
Vox alia significans, alia quæ nihil significal.- Επειδή ο σκοπός ημίν έστι διαλαβείν περί πάσης
Quandoquidem de omni prorsus philosophica voce απλώς d4 φιλοσόφου φωνής, δεί ημάς πρότερον γνώναι
dicere instituimus , opere pretium est ut prius per- περί ποίας φωνής φιλοσοφία καταγίνεται . Έξ αυτής
spectum habeanmus, circa quasnam voces philosophia της φωνής την αρχήν του λόγου ποιούμενοι φαμεν
versetur . Ab ipsa voce igitur sumpto sermonis ex- ή φωνή , η άσημός έστι,ήσημαντική και άσημος μεν
ordio, hoc dicimus : vox aut significatione caret, έστιν ή μηδεν σημαίνουσα . Σημαντική δε η σημαί
aut significandi vim habet. Quæ significatione caret, νουσά τι. Είτα πάλιν, ή άσημος φωνή , η άναρθρός
ea est qua nihil significatur : quae vero vim habet εστιν , ή έναρθρος. " Αναρθρος μεν ούν έστιν , ή μη
significandi, ea significatur aliquid . Rursum vox δυναμένη γραφήναι . "Έναρθρος δε , η δυναμένη γρα
illa, quæ nihil significat, aut articulata est, aut φήναι. " Έστιν ούν άναρθρος και άσημος φωνή , οίον
non articulala. Non articulata est , quae scribi nulla- ή γινομένη υπό λίθου τυχόν , η ξύλου ε . Ούτε γάρ
tenus potest ; articulata autem,, que potest scribi .. γράφεται , ούτε σημαίνει τι. "Ασημος δε και έναρ
Itaque non articulata , quae expers est significa- θρος , οίον σκίνδαψος . Τούτο.γάρ γράφεται , ούτε ση
tionis , Vox illa est, que a saxo, Y. gr . vel a ligno CC μαίνει τι. Ούτε γάρ γέγονε σκίνδαμος , ούτε εστί »
edilur . Ncc enim litteris exaratur , nec quidquam περί μεν ούν της ασήμου φωνής , και της ανάρθρου ,
significat. Significationis expers, et articulata , και ενάρθρου ουδείς λόγος τη φιλοσοφία . Ή δε ση
velut scindapsus. Hoc enim scribitur , sed nihil μαντική φωνή πάλιν , ή έναρθρός έστιν , ή άναρθρος .
significat . Non enim fuit ,aut erit aliquando scin- "Αναρθρος μεν ούν σημαντική φωνή εστιν, ώς και
dapsus . De voce igitur que significatione careal, υλακή των κυνών, αύτη γάρ σημαίνει τον κύνα, ότι
sive articulata sit, sive non articulata , nulla philo- κυνος φωνή εστι. Σημαίνει δε και τινος παρουσίαν
sophie cura est. Rursum autem vox significans , άναρθρος δε έστι , διότι ου γράφεται . Ούτε ούν περί
all articulata est, aut non articulata . Vox non ταύτης λόγος τη φιλοσοφία . Η δέ έναρθρος σημαν
articulata , significandi vim habens , est, ul canum
latratus . Ea quippe canis designalur , quia vox est άνθρωπος. καθόλουδε, ,ή οίον
τική εστιν , ήΜερική Πέτροςκαθόλου
μερική , Παύλος. οίον
μεν ,Ούτε
canis. Insuper designat adesse aliquem . Cæterum ούν περί της μερικής εστι λόγος τη φιλοσοφία . Αλλά
non est articulata ; non enim scribi potest . Quo- περί της σημαντικής , και ενάρθρου , και καθόλου ,
circa neque hanc curat philosophia. At vero quæ ήγουν κοινής , και επί πολλών λεγομένης .
significans, et articulata est, vel est universalis, vel particularis. Universalis , ut homo , particula .
ris, ut Petrus, Paulus. Sed ne particularis quidem vocis rationem habet philosophia, sed significantis
et articulate , et universalis .
Vox essentialis , vel adjectitia . Hec vero fur- D Aύτη δε πάλιν ή ουσιώδης εστίν , ή επουσιώδης .
-
sum vel substantialis est, vel substantiæ adjectitia. Ουσιώδης μεν ούν έστιν , η δηλωτική της ουσίας ,
Substantialis seu essentialis est ,, que essentiam, ήγουν φύσεως των πραγμάτων . Επουσιώδης δε , η
,
VARIAE LECTIONES.
Noster 1 μή ούσης γάρ ψυχής έν τινι ουδε φρόνησις. « Nosler idem , έχουν την ύπαρξιν , ήγουν το
είναι , ουσία εστί • το δε μή . • In nostro additur ουσία τοίνυν εστι Θεός και πάν κτίσμα. ει και ο Θεός
ουσία εστίν υπερούσιος εισί δε και ουσιώδεις ποιότητες , que quidem ex prolixiori Logica interpolata
.
videntur. • Hoc caput in nostro ! præmittitur capiti præcedenti, nepl BVT05 %. 1. £ ., de ente , substan
lia, el accidente . d ' Deest απλώς in nostro . • Noster ή ξύλου ψόφος .
δηλούσα τα συμβεβηκότα· οίον, άνθρωπός έστι ζώον A hoc est, naturam rerum declarat ; adjectitia , que
λογικών θνητόν. Ταύτα όλα ουσιώδη εισίν. Εάν γάρ accidentia indicat ; v. gr. homo est animal ratio
αφέλης τι τούτων εκ του ανθρώπου , ουκ έσται άν- nale mortale . Omnia hæc essentialia sunt. Nam si
θρωπος . Και εάν είπης , ότι ουκ έστι ζώον , ουκ έτι φuidpiam horum ex Ιιοmine subtraxeris, homo esse
έστιν άνθρωπος . Και εάν είπης , ότι ουκ έστι λογικόν , desinet. Etenim si dixeris non esse animal , non
ουκ έστιν άνθρωπος . Ομοίως δε και εάν είπης , ότι est amplius homo. Si item , non esse ratione præ
ουκ έστι θνητόν , ουκ έστιν άνθρωπος. Πάς γάρ άν- dilum , non est homo. Simili modo si mortale ne
θρωπος , και ζωόν έστι, και λογικόν, και θνητόν. Διά gaveris, jam neque homo erit . Quivis enim homo, et
τούτο ούν λέγονται ουσιώδεις , ότι αύται συμπληρούσι animal, et ratione preditum, et mortale est . Ob
την φύσιν του ανθρώπου , και αδύνατον συστήναι eam igitur causam voces dicuntur substantiales,
τον άνθρωπος εκτός αυτών . Ομοίως και επί εκάστου quia naluram complent, neque fieri potest, ut, his
πράγματος , τα συνιστώντα την φύσιν , ουσιώδη λέ- sublatis , persistat homo. Εodem modo in unaqua
γονται . Επουσιώδη δε τα συμβεβηκότα, ά τινα εν- que re, substantialia dicuntur quæ naturam con
δέχεται είναι εν τω υποκειμένω , ανθρώπω τυχόν, η stituunt. Quae autem 13 adventitia, accidentia sunt,
ίππω, ή ετέρω τοιούτω τινι , και μη είναι : οίον το B ut quæ in subjecto, pula in homine, vel equo, aut
λευκόν . Κάν γάρ έστι τις λευκός, καν μέλας , ουδέν re altera ejusmodi, esse, vel non esse possint,
ήττον έσται άνθρωπος . Ταύτα ούν, και τα τοιαύτα velut candor. Quamlibet enim quisquam candidus,
επουσιώδη εισιν, ήγουν συμβεβηκότα , ά τινα αυτά aut ater sit, nihilominus honio est. Hæc itaque et
τε δυνάμεθα έχειν, και τα τούτων εναντία . similia horum , adjectilia sunt, sive accidentia ; quæ
quidem, tum ipsa , tum ipsorum contraria, nobis
possunt inesse.
Η ουσιώδης φωνή , ή το τι εστι δηλοί , ή το οποίον Vocis substantialis significata . – Jam vero vox
τι εστι • οίον έρωτώμενοι , τί έστιν άνθρωπός φαμεν , substantialis, aut quid res sit significat , aut quale
ζώον . Είτα ερώτωμενοι, οποίον ζώον , λέγομεν λο- Ut si quis ex nobis scisciletur ,, quidnam
quid sit.. Uι
γικών θνητόν. Η ούν ουσιώδης φωνή , η δηλούσα το homo sit ; respondemus, animal. Deinde si quæral,
ποιον τι εστι , λέγεται διαφορά . Η δε δηλούσα , το τι quale animal sit , dicimus,, rationale mortale .. Qua
>
έστιν, και πολλά είδη σημαίνει , και ποιεί το γένος : propter substantialis vox , que quale φuid res sit
ή πολλούς , το αριθμό μεν διαφέροντας άλλήλων , τα indicat , differentia nuncupatur . Que vero quid sit
είδει δε ουδαμώς , και ποιεί το είδος: το μεν πρότε- declarat, vel illud τηultas species exprimit , ac tum
ρον, ήγουν γένος , οίον η ουσία • ή γάρ ουσία ση- c genus eficit ; vel multos qui numero , et non spe
μαίνει , και άνθρωπον , και ίππον , και βούν . "Έκαστον cie, differunt, ac tum speciem facit. Primum qui
γάρ αυτών ουσία τε λέγεται, και έστιν · άλλο δε και dem genus est , ut substanlia . Substantia enim
άλλο είδος υπάρχει έκαστον . Το δε δεύτερον, ήγουν significat, et liominem, et equum , et bovem, quo
το είδος , οίον ο άνθρωπος σημαίνει γαρ πολλούς , rum quodlibet substantia dicatur et sit, unum
ήγουν πάντας τους κατά μέρος ανθρώπους, και τινες quodque vero , species. Aliud autem , et aliud,
των αριθμώ διαφέρουσιν αλλήλων . "Αλλος γάρ έστιν unaquæque species est. Secundum autem est spe
ο Πέτρος , και άλλος ο Παύλος και ουκ εισιν είς , cies , ut homo. Multos siquidem significat , id est
αλλά δύο . Το δε είδει ου διαφέρουσιν, ήγουν τη . omnes et singulos homines, qui quidem numero
φύσει. Πάντες γαρ άνθρωποι , και λέγονται , και inler se differunt : alius enim Petrus et alius Pau
εισιν . lus , nec unus sunt, sed duo : specie aulem , id
est natura non differunt. Omnes enim homines
dicuntur, et revera sunt.
"Έστιν ουν το μέν μερικώτερον , και αριθμώ δια- Particularia numero differunt- Igitur id quod
φέρον , οίον ο Πέτρος , άτομον , και πρόσωπον, και specialius quidem et particulare. est, numero dif
υπόστασις . "Οπερ τον τινα σημαίνει . Ερωτώμενοι D fert, ut Petrus, individuum , et persona et hypo
γάρ τις εστιν ούτος , λέγομεν ο Πέτρος 8, Σημαίνει stasis ; quod quidem unum aliquem significat.
και το άλλος . "Αλλος γάρ έστιν ο Πέτρος , και άλλος Nam cum quis ex nobis perconlatur, quisnam hic
ο Παύλος και αυτός , και ούτος, και εκείνος , ταύτα sit , respondemus , Petrus . Ιdem aulein et vox ,
7
επί του ατόμου λαμβάνεται, και τα τοιαύτα , άπερ alius, significat. Αlius enim est Petrus, et alius
καθ' εαυτά υφέστηκε 5. Το δε περιέχον τα άτομα Paulus ; item, ipse, et hic, et ille . Hec et alia
λέγεται είδος , και έστι καθολικώτερον του ατόμου , ejusmodi , que per se subsistunt , de individuo
ότι πολλά άτομα περιέχει, οίον ο άνθρωπος . Περιέχει dicuntur. Porro quod complectitur individua ,
γάρ και Πέτρον , και Παύλον , και πάντας τους κατά species appellatur ,, latiusque quam individuum :
μέρος ανθρώπους. "Όπερ λέγεται φύσις, και ουσία,, patet;; utpote
αιpole quæ
que multa individua comprehendat ,
VARIÆ LECTIONES.
( Cod. S. Hil. Noster 4 πάλιν ουκ έσται άνθρωπος. Και εάν είπης , ουκ έστι θνητόν, ουδε ούτως έσται
άνθρωπος . 8 Noster και λέγομεν τον Πέτρον. " h Noster, όπερ καθ' εαυτό υφέστηκε. Refertur ad άτομον ,
individuum .
513 S JOANNIS DAMASCENI 544
pula homo (quippe comprehendit Petrum , et Ρau- A και μορφή κατά τους αγίους Πατέρας (8). Το δε
lum , et omnes ac singulos homines ) atque, ut πολλά είδη περιέχον, λέγεται γένος · οίον το ζώον.
sancti Patres sanxerunt, natura, et substantia , et Περιέχει γάρ άνθρωπον , βούν,ίππον, και έστι καθο
forma nuncupatur, velut animal : continet enim λικώτερον του είδους . Οι δε άγιοι Πατέρες το είδος ,
bominem , bovem , equum, latiusque patet, quam και το γένος εκάλεσαν φύσιν, και μορφήν , και ου
species. Porro sancti Patres speciem , ac genus, σίαν · ποιεί δε το είδος, ήγουν ή φύσις, και η ουσία,
naturam , el formam, et substantiam appellarunt. και η μορφή, ουκ άλλον, ουδέ άλλoίoν , αλλά άλλο.
Cæterum species, hoc est natura , et substantia , " Αλλο γαρ , κατά φύσιν, λέγομεν τον άνθρωπον , και
et forma, non alium, aut diversum efficit, sed άλλο τον ίππον , ουχί άλλον , και άλλον . Λέγεται δε
aliud. Aliud enim quantum ad naturam hominem επί του είδους τούτο, και αυτό και εκείνο, και τα
esse dicimus, et aliud equum . Non autem alium et τοιαύτα, όπερ εν τω τι εστι κατηγορείται. Η δε
alium . Porro in specie dicitur, hoc, et ipsum , et διαφορά αλλοίον ποιεί. Αλλoίoν γαρ ζώον το λογι
.
illud , et alia id genus. Quæ quidem in quid est κον, και άλλoίoν το άλογον και τοιούτον, και οίον ,
prædicantur. Al vera differentia diversum facit και οποιον . Η επουσιώδης φωνή, η ενί υπάρχει , και
( nam diversum est animal rationale, ab eo quod πολλούς . Και ει μεν ένι, λέγεται ίδιον , ώς, το γελα
rationis expers est και et tale, et quale . Adventitia BB στικόν, μόνο το ανθρώπη υπάρχον, και το χρεμε
substantie autem vox , aut uni tantum speciei στικών, μόνω τω ίππω. Ει δε πολλούς είδεσιν υπάρ
.
inest, aut multis. Si uni duntaxat, proprium dici- χει, ποιεί το συμβεβηκός · οίον το λευκόν . Τούτο γάρ
tur ; ut facultas ridendi, quae inest soli Domini ; υπάρχει, και το ανθρώπων και ίππω, και κυνι, και
ac hinniendi, quæ soli equo. Quod si multis spe- άλλους πολλοίς είδεσι , και αύται εισιν αι πέντε φω
ciebus insit, ellicit accidens, ut candor. Hic enim ναι, υφ' ας ανάγεται πάσα φιλόσοφος φωνή . Ταύτας
et homini, et equo et cani, et plerisque aliis spe- oύν δεί ημάς γνώναι , εκάστη τι σημαίνει, και εν
ciebus inest. Atque bæ quinque 14 voces sunt , τίνι κοινωνούσιν αλλήλαις , και εν τίνι διαφέρουσιν .
ad quas omnis vox philosophica redigitur. Quam- Εισί δε αύται, γένος, είδος, διαφορά, ίδιον και συμ
obrem sciendum nobis est, quid quoque significet , βεβηκός .
et in quibus inter se convenient , aut discrepent : sunt autem hæ genus, species, differentia , proprium ,
el accidens.
Brevis earum vocum expositio . Genus est , C Γένος μεν, το κατά πλειόνων, και διαφερόντων τω
quod de pluribus specie differentibus, in quid est είδει , εν τω τι εστι κατηγορούμενον , τουτέστι λεγό
prædicatur ; id est dicitur, et nominatur. Prædi- μενον , και κατονομαζόμενον . Κατηγορείσθαι γάρ
>
cari enim idem est, ac de aliquo dici . Species εστι το κατά τινος λέγεσθαι. Είδος δε, το κατά
est, quæ de pluribus numero differentibus, in πλειόνων και διαφερόντων των αριθμώ, εν τώ τι εστι
quid est predicatur. Differentia est , quae de plu- κατηγορούμενον . Διαφορά δε , ή κατά πλειόνων (9),
ribus specie differentibus ,, in quale quid est praedi- και διαφερόντων τώ είδει , εν τώ oπoίoν τι εστι κατ
dicatur, atque in definitione ut substantialis assu- ηγορουμένη, και εν τώ ορισμώ λαμβανομένη, ώς oύ
milur. Hæc autem est, id quod non potest in ea- σιώδης . Αύτη δε εστι, και ουκ ενδέχεται είναι , και μη
dem specie perseque , vel esse , vel non esse ; είναι εν τω αυτώ είδει , και αδύνατον μή είναι εν τω
verum prorsus necesse est ut in ea specie sit , είδει ού έστιν · ό και παρόν σώζει, και απόν φθείρει.
cujus est differentia; quam etiam , cum adest, con- Και αδύνατον αυτό , και το εναντίον αυτού είναι εν
servat , et cum abest , destruit. Νeque fieri potest, τω αυτώ είδει· οίον το λογικόν, αδύνατον μή είναι
ul et ipsa , et ipsius contrarium in eadem specie εν τω ανθρώπω. Το γαρ άλογον, ουκ άνθρωπος ,
sit :: v. g. fieri nequit, ut ralio homini non insit. Τούτο παρόν, συνιστά την φύσιν του ανθρώπου, και
Νam quod ratione caret, nusquam homo est. Hec , DD απόν, φθείρει. Το γάρ άλογον, ουκ άνθρωπος. Δεί
cum adest, hominis naturam constituit , et cum ούν γινώσκειν, ότι αύτη λέγεται ουσιώδης , και φυ
abest, interimit . Neque enim quod rationis ex- σική, και συστατική , και διαιρετική , και ειδοποιός
pers est, hominis rationem habet. Sciendum igi- διαφορά, και ουσιώδης ποιότης , και φυσικών ιδίωμα
tur, eam substantialem, et naturalem , et consti- φύσεως, ήτις λέγεται παρά τους φιλοσόφους ιδιαίτατα
Luentem , et dividentem , et specificam differen-
9 διαφορά , ιδιωτάτη , και αυτής της φύσεως παραστα
tiam , et substantialem qualitatem et naturalem
Σ τική της εχούσης αυτήν. "Ιδιον δε εστι το εν είδει
proprietatem appellari ; que apud philosoplioς υπάρχον, και παντί τω είδει , και αεί, ό και αντι
propriissime differentia dicitur, ut quæ maxime στρέφει [ οίον το γελαστικόν. ] Πάς γαρ άνθρωπος,
VARIÆ LECTIONES.
i Hæc subjecit Combeſisius,nullo suffragante ms.; necessaria tamen esse series probat.
NOTE .
(8) Greg. Naz. epist. ad Cledonium. constituit, non infimam ; e. gr., rationale de sola
(9). Διαφορά δε ή κατά πλειόνων, Differentia natura, scu specie humana , ejusque individuis,
vero ea est, etc. Sic quidem Porphyrius differen- Petro, Paulo, Joanne, etc., qui nullatenus sunt
Liam definiit. Al differentia, quæ de multis specie species, ipsomet auctore confitente.
diversis enuntiatur, mediam duntaxat speciem
γελαστικός , και πάν γελαστικών, άνθρωπος . Συμβε- A specialis sit , ac naturam cui inest , manifestam
9
στκός δε εστι το κατά πλειόνων , και διαφερόντων faciat. Proprium autem est quod uni , et omni
το είδει , εν τώ oπoίoν τι εστι κατηγορούμενον, και speciei, semperque inest , ac cum ea converti
μη λαμβανόμενον εν τω ορισμώ, αλλά δυνάμενον . tur, ( puta esse risibile ] : omnis enim homo risi
Και υπάρχειν 1, και μή υπάρχειν » και ούτε παρόν bilis est , ac omne risibile est homo. Accidens
σώζει , ούτε απόν φθείρει . Τούτο λέγεται επουσιώδης vero est , quod de pluribus specie differentibus,
διαφορά , και ποιότης . Τούτο ή χωριστόν έστιν , ή in quale quid est prædicatur nec assumitur in
αχώριστον. Χωριστόν μεν, και ποτε μεν γίνεται, ποτέ definitione , sed vel adesse vel abesse potest :
δε απογίνεται εν τη αυτή υποστάσει, ώς κάθισις. quod nec eum adest , subjectum conserval , nec
ανάκλισις , στάσις , νόσος , υγίεια .'Αχώριστον δε , όπερ cum abest , interimit . Atque istud adventitia dir
ουσίας μεν ουκ έστι συστατικών , ώς μη εν όλω τω ferentia et qualitas dicitur. Hoc porro, vel sepa •
είδει θεωρούμενον . Ομως ηνίκα γένηται έν τινι rabile est, vel inseparabile. Separabile est, quod
υποστάσει, αδύνατον χωρισθήναι αυτής· οίον ή σιμό- in eadem persona nunc accidit, nunc recedit, ut
της , η γρυπότης , η γλαυκότης , και τα τοιαύτα . sedere , recumbere , slare , ægrolare, valere. In
Τούτο το αχώριστον συμβεβηκός, λέγεται χαρακτη- , separabile , quod licet substantiam minime cen
ριστικών ιδίωμα. Τούτο γάρ αφόρισμα αποτελεί την B stituat, utpote quod in universa specie non con
υπόστασιν, ήγουν το άτομον. "Ατομον δε εστι το εξ sideretur, tamen cum in aliqua persona exsistit ,
ουσίας και συμβεβηκότων καθ' αυτό υφιστάμενον , ab ea sejungi non potest , ut presso vel adunco
αριθμό των ομοειδών κεχωρισμένον, ου το τί δηλούν, naso, vel casis oculis esse , et similia. Hoe au
αλλά τον τίνα » περί ών εν τοις εξής ακριβέστερον tem inseparabile accidens characteristica proprie
συν Θεώ μαθησόμεθα , tas dicitur. Illud namque discrimen hypostasim ,
ac subsistens singulare, id est individuum, constituit. Individuum denique est, quod ex substan
lia et accidentibus per se subsistit, solaque numeri ratione ab iis, quæ ejusdem sunt speciei ,
secernitur; nec quid , sed quemdam , significat. De quibus accuratius deinceps, Deo dante , acturi
sumus .
ΚΕΦΑΛ . '. 15 CΑΡ . VΙ .
Περί διαιρέσεως . De divisione.
Διαίρεσις έστιν η πρώτη τομή του πράγματος: Divisio quid ; superdivisio . - Divisio est prima
οίον το ζώον διαιρείται εις λογικών και άλογον. Επι- c rei sectio ; velut , animal dividitur in rationale
διαίρεσις δε έστιν η δευτέρα τομή του αυτού πρά- et irrationale. Superdivisio autem est secunda
γματος.Οίον το ζώον επιδιαιρείται εις άπουν, δίπουν , ejusdem rei sectio , ut animal superdividitur in
τετράπουν. "Απουν μεν, ιχθύν, δίπουν δε , άνθρωπον , pedibus carens , bipes , et quadrupes : pedum er
και όρνεον, τετράπουν δε βούν, ίππον, και τα τοιαύ pers, ut piscem ; bipes, ut hominem , et avem ;
τα. Υποδιαίρεσις δε έστιν, ή του τμηθέντος σκέλους quadrupes , ut bovem , equum et similia. Subdi
τομή · οίον το ζώον διαιρείται εις λογικών και άλο
•
visio autem est partis sectae sectio , velut ani

γον . Το λογικόν εις θνητών και αθάνατον. Ιδού το πρώ- mali diviso in ratione preditum et rationis ex
τον διαιρείται εις δύο σκέλη , εις λογικών και άλογον. pers ; ratione præditum in mortale et immortale
Η δε του ενός των σκελών διαίρεσις, ή λέγουσα, το secatur. En primum dividitur in duas partes,
λογικών διαιρείται εις θνητών και αθάνατον, υποδιαι- nempe in rationale et irrationale.. Unius partis
ρεσίς έστιν . Ουκ επί πάντων δε γίνεται διαίρεσις divisio, hoc est que rationalein mortale et im
και επιδιαίρεσις. 'Αλλ' ότε μη πάντα περιέχονται mortale dividit ,, subdivisio est.. Ceterum divisio
υπό την πρώτην διαίρεσιν, οίον, το ζώον διαιρούμε- el superdivisio non in omnibus rebus locum ha
νον εις λογικών και άλογον , και εν τοις λογικοίς , και bent, sed cum omnia sub prima divisione non
εν τοις άλόγοις θεωρείται το δίπουν . Αναγκαίως ούν D comprehenduntur : velat , cum animal dividitur :
επιδιαιρούμεν , ήγουν δευτέραν διαίρεσιν του αυτού in rationale et irrationale ; atque in iis quæ ra
πράγματος ποιούμεθα, ήγουν του ζώου , και φαμεν . tione utuntur, et iis quæ ratione carent, bipes
Το ζώον διαιρείται εις άπουν, δίπουν , τετράπουν. consideratur. Tunc igitur superdivisione necessa
rio utimur, hoc est secundam ejusdem rei divisionem facimus, ac dicinius : animal in pedum
expers, bipes, et quadrupes dividitur.
Διαιρετικοί δε τρόποι εισίν οκτώ, δι' αιτίαν τοιαύ- Modi oclo divisionis. Sunt autem octo divi
-
την . Πάν γάρ διαιρούμενον, ή καθ' αυτό διαιρείται, dendi modi , ejusmodi de causa . Quidquid enim
ήγουν κατ' ουσίαν, ή κατά συμβεβηκός . Και ει μεν dividitur,, aut secundum se dividitur , aut per ac
καθ ' αυτό , και ως πράγμα, ή ώς φωνή και ει ως cidens. Si in se ; vel ut res, vel ut vox. Si ut res,
πράγμα , ή ώς γένος είς είδη , ώς όταν διέλης το ζώον vel ut genus in suas species, ut cum animal in
εις λογικών και άλογον. "Η ως είδος εις άτομα, ώς ο rationale et irrationale diviseris. Vel , ut species
άνθρωπος είς Πέτρος και Παύλον , και τους λοιπούς in individua , ut cum dividitur homo in pelrum et
VARIÆ LECTIONES .
5 Nostri codices τινί υπάρχειν .
Paulum , ac reliquos singulos homines , vel ut A κατά μέρος ανθρώπους. " Η ώς όλον εις μέρη και
lolum in parles. ldque bifariam , nempe vel in eaτούτο διχως , ή εις ομοιομερή, ή εις ανομοιομερή .
quæ sunt similium partium , vel in ea quæ dissi- Και ομοιομερές μέν έστιν , όταν τα τμήματα , και το
milibus partibus constant. Illud autem est simi. όνομα , και τον όρον του τε όλου, και αλλήλων δέ
lium partium , cujus segmenta , el nomen ,5 et def- χωνται, οίον η σάρξ διαιρείται εις πολλάς σάρκας,
nitionem lotius, ac partium suscipiunt : velut και έκαστον μέρος της σαρκός σάρξ λέγεται , και τον
caro in multas carnes dividitur,, et quevis carnis ορισμός της σαρκός επιδέχεται. 'Ανομοιομερές δε
pars, caro dicitur, ac carnis recipit definitionem . εστι το ανάπαλιν, όταν το τμηθέν μη επιδέξηται,
Contra vero dissimilium partium est , cum id quod μήτε το όνομα, μήτε τον ορισμόν, μήτε του όλου,
sectum est,, nec nomen,, nec definitionem totius , μήτε αλλήλων » ως ένα διέλης τον Σωκράτην εις χεί
aut etiam partium , muluo recipit : uti si Socra-
ρας , και πόδας, και κεφαλήν • ούτε γάρ ο τμηθείς
tein dividas in manus ,, pedes , et caput.. Νeque
πούς από του Σωκράτους , Σωκράτης λέγεται, ή η
enim pes a Socrate abscissus Socrates dicitur,, κεφαλή , ούτε τον ορισμός του Σωκράτους, ήη κεφα
aut caput : neque Socratis, aut capitis definitio. λής επιδέχεται. "Η ως ομώνυμος φωνή εις διάφορα
ul νοΣ equivoca in diversa si- σημαινόμενα •: και τούτο πάλιν διχώς.. " Η γάρ όλον
nem recipit.. Yel uι
gnificala;; idque rursusbifariam. Αut enim Lotum ΒB τισημαίνεται υπό της φωνής ή μέρος. Και όλον μεν ,
quid per vocem significatur, aut pars. Totum ως η κύων φωνή. Φέρεται γάρ κατά τε χερσαίου κυ
nempe, ut canis vocabulum. Nam et de terrestri, νός , και αστρώου , και θαλαττίου , άπερ όλον τι εισι,
et de sidereo, deque marino cane dicitur, quæ και ου μέρος ζώου . Ως δε μέρος , ότε το της γλώσ
quidem tolum aliquid sunt, ac non pars duntaxat σης όνομα φέρεται κατά του άκρου του υποδήματος ,
animalis. Pars autem est, cum linguæ nomen de και του αυλού, και του γευστικού μορίου τωνζώων,
.
extremo calceamenti el libiæ parte dicitur, nec & τινα μέρη εισι , και ουχί όλα και ούτω, μέν καθ'
non de ea animantium parte, in qua gustandi ſa- αυτό διαιρείται το διαιρούμενον . Κατά συμβεβηκός
cultas sita est : quæ quidem partes tantummodo δε ή ως ουσία είς συμβεβηκότα, ώς όταν είπω των
sunt , ac non tota quædam . Atque in hunc mo- ανθρώπων , οι μέν εισι λευκοί , οι δε μέλανες. "Ανθρω
dum, quod est divisionis subjectum , per se divi- ποι μεν γαρ, ουσία. Λευκότης δε και μελανία, συμ:
ditur. Per accidens autem, aut veluti substantia ; βεβηκότα. " Η ώς συμβεβηκός εις ουσίας, ώς όταν
ut cum dico, boininum alii candidi sunt alii ni- είπω · των λευκών , τα μεν έμψυχα , τα δε άψυχα .
.
gri , Homines 16 enim substantia sunt ; candor Λευκόν μέν γάρ, συμβεβηκός • έμψυχον δε και άψυ
inautem
substan tias ; ut accidentia.
el nigredo, sicut raaccidens o χον, ουσίαι. "Η ώς συμβεβηκός εις συμβεβηκότα , ώς
cum dico: Autcandido
; : alia C
όταν είπω » των ψυχρών , τα μεν λευκά και ξηρά , τα
sunt animala, alia inanimata . Candor enim acci- δε μέλανα και υγρά. Το τε γαρ ψυχρών , και το λευ
Jens est ; animatum autem et inanimatum , sub- κον , και το μελανών , και το υγρόν , και το ξηρόν ,
slantiæ . Aut sicut accidens in accidentia ; ut cum άπαντα συμβεβηκότα.
dico : frigidorum alia candida sunt et sicca ; alia nigra et humida. Nam et frigidum , et candidum .
el siccum, el nigrum , et humidum , universa bæc accidentia sunt.
Divisio ab uno, el ad unum. Est præterea "Έστι δε και έτερος τρόπος , ώς τα αφ' ενός , και
alius dividendi modus , nempe ab uno et. ad unum. προς έν ' αφ' ενός μεν, ώς από της ιατρικής, ιατρι
Ab uno nimirum , ut a medicina, liber medicus , κόν βιβλίον , ιατρικών εργαλείον . Από γάρ ενός, της
et instrumentum medicum.. Ab uno enim , hoc ιατρικής , ώνωμάσθησαν ιατρικά προς έν δε , υγιει
est a medicina, medica nuncupata sunt. Ad unum νον φάρμακον, υγιεινόν βρώμα προς έν γάρ βλέ
autem, ut salubre medicamentum , et salubris ci- πουσι, την υγείας των δε αφ' ενός , τα μεν έκ τινος
.
bus. Unam enim ac eamdem rem, sanitatem sci- αιτίου λέγεται• ως η εικών του ανθρώπου , εξ αλη
licet, propositam habent. Eorum porro quæ ab θινού αιτίου του ανθρώπου λέγεται • τα δε ώς από
uno sunt, quaedam a causa aliqua dicuntur, ut p τινος εξευρημένα , ως ιατρικών σμιλίον, και τα τοι
imago hominis a vera causa , homine videlicet , αυτα.
dicitur : aliqua vero , ut ab aliquo inventa, ut mc
dicum scapellum , et alia ejusmodi.
Octo divisionis modi recensentur. Non omnes Και αυτη μέν έστιν ή καθόλου διαίρεσις, καθ ' ήν
probant divisionem speciei in individua. — Atque διαιρείται πάν διαιρούμενον , ή ως γένος εις είδη, η
hæc generalis divisio est, per quam ' dividitur quid- ως είδος εις άτομα , ή ώς όλον εις μέρη, ή ως ομώ
quid cadit in divisionem ; vel ut genus in spe- νυμος φωνή εις διάφορα σημαινόμενα , ή ώς ουσία
cies ; vel ut species in individua ; vel ut tolum in είς συμβεβηκότα , ή ώς συμβεβηκός εις ουσίας, ή ώς
partes ;; vel ut voi equivoca in divers0 signifcata ; συμβεβηκός εις συμβεβηκότα , ή ώς τα αφ' ενός , και
vel ut substantia in accidentia ; vel ut accidens in προς έν. Τινές δε απαγορεύουσι την από είδους εις
substantias ; vel ut accidens in accidentia ; vel άτομα διαίρεσιν, μάλλον απαρίθμησιν φάσκοντες :
ut ea quæ ab uno, et quæ ad unum. Quanquam πάσα γαρ διαίρεσις εις δύο , ή τρία, και σπανίως πάνυ
nontialli sunt, qui species in individua divisionem. εις τέσσαρα γίνεται. Το δε είδος εις άπειρα τώ πλή
θει διαιρείται· άπειροι γάρ τώ πλήθει οι κατά μέρος A dicendam negent , eriumerationemque id potius
άνθρωποι . esse 'asserant : quod scilicet omnis res in duo,
aut tria , aut raro admodum in quatuor dividatur : species aulem in infinitam multitudinein
distribuatur : infinitam enim particularium hominum esse multitudinem.
Δεί δε γινώσκειν, ώς ουδενί τρόπο της διαιρέσεως Scire autem operæ pretium est , nullo omnino
θεωρείται εν τοίς τμήμασι το φύσει πρότερον και divisionis inodo considerari in segmentis id , quod
υστερον, ουδέ τό μάλλον και ήττον. Εν δε τοις αφ' natura prius ac posterius est ; nec item quod
ενός και πρό εν διαιρουμένοις , και το φύσει πρότε- magis et minus : in illis tamen quæ ab uno, vel
ρον, και ύστερον θεωρείται , και το μάλλον και ήτ- propler ordinem ad unum dividuntur, tum id
τον , εξ ου και η ονομασία . quod natura prius ac posterius est considerari,
lum quod magis et minus ; unde etiam denomina
tio oritur .
Hactenus caput de divisione secundum fusiorem Damasceni Dialecticam ; deinceps vero illud subjiciemus, ut
in breviori continetur ubi proxime sequilur post caput 11.
Περί διαιρέσεως . De divisione.
Διαίρεσις έστιν η πρώτη τομή του πράγματος : B Divisio est prior rei sectio : exempli gratia,
οίον το ζώον διαιρείται εις λογικών και άλογον . Υπο- animal dividitur in rationale et irrationale . Sub
διαίρεσις δε και του ενός μέρους των δύο τμημάτων divisio autem est uuius partis in duas alias par
τομή και διαίρεσις. Οίον του ζώου διαιρεθέντος εις les seciio , uti diviso animali in rationale et irra
λογικών και άλογον , το ένα μέρος , ήγουν το λογικόν , tionale, partem unam , rationale nimirum , dividi
διαιρούμεν εις θνητών και αθάνατον. Επιδιαίρεσις mus in mortale, et immoriale. Superdivisio au .
δε , όταν ποιήσαντες διαίρεσιν πράγματος , ποιήσωμεν tem est, quando, facta rei seclione , eandem rem
πάλιν άλλην διαίρεσιν του αυτού πράγματος. Οίον iterum dividimus. Sic homo dividitur in marem
διαιρείται ο άνθρωπος εις άρσεν και θηλυ • ιδού διαι- et feminam . En divisionem . Rursum quoque divi
ρεσις . Και πάλιν διαιρείται ο άνθρωπος εις ψυχής ditur homo in animam et corpus. En superdivi
και σώμα : ιδού επιδιαίρεσις. Ου πάντοτε δε γίνεται sionem. At vero non in omnibus locum habent
διαίρεσις και επιδιαίρεσις , αλλ' ότε μη πάντα περι- divisio et superdivisio, sed quando omnia sub
έχονται υπό την πρώτην διαίρεσιν. Ιδού γαρ εν τω prima divisione non continentur. Ecce enim in
άρρενι, και εν τη θηλεία θεωρείται ψυχή και σώμα. masculo et in femina consideranlur anima et
corpus.
Xρή δε γινώσκειν, ότι αντιδιαιρούμενα λέγονται C 17 Quæ sint contradividenlia . Sciendum est
τα δύο είδη , τα εκ του αυτού γένους τμηθέντα : οίον autem contradividentia dici duas species ex uno
τον ζώον διαιρείται εις λογικών και άλογον . Το ούν v . gr. Animal in ratio
eodemque genere seclas , v.
λογικών και άλογον αντιδιαιρούμενα λέγονται. nale et irrationale dividitur. Rationale et irratio
nale contradividentia appellantur.
Εισί δε διαιρετικοί τρόποι οκτώ, ή ως γένος εις Sunt autem octo divisionis modi. Dividitur enim
είδη , οίον το ζώον διαιρείται εις λογικών και άλογον , aliquid,, vel ul
ut genus in suas species ; sic animal
ή ως είδος εις άτομα , οίον ο άνθρωπος διαιρείται εις dividitur in rationale et irrationale : vel ut species
Πέτρος , Παύλον, και τους λοιπούς κατά μέρος ανθρώ- in individua,, ut home in Petrum,, et Ρaulum , et
πους , ή ώς όλον εις μέρη , και τούτο διχως. " Η ομοιο- reliquos singulos homines : vel ut totum in par
μερή , ή.ανομοιομερή : ομοιομερή μεν ούν εισιν, ότε tes ; et hoc dupliciter :: vel similes sunt, vel dissi
τα μέρη επιδέχονται όλον το όνομα, και τον ορισμόν miles. Partes similes ex sunt quæ nomen et defini
του όλου , και των άλλήλων . Ως όταν τέμνωμεν ειonem totius et sui invicem suscipiunt,, ut
vt cun
σάρκα εις πολλάς σάρκας . " Έκαστον γάρ μέρος της carnem in plures carnes secamus, quælibet pars
σαρκός σάρξ λέγεται, και τον ορισμός της σαρκός Dp carnis caro dicitur, nomenque ac definitionem car
επιδέχεται . 'Ανομοιομερή δε όταν τα μέρη μήτε το nis suscipit. Dissimiles vero partes sunt, quæ ne
όνομα , μήτε τον ορισμόν επιδέχωνται , μήτε του que nomen , neque definitionen lotius, nec com
όλου , μήτε αλλήλων · ώς όταν διέλωμεν τον Σωκράτην partium admittunt ; ut
ul dum Socratem dividimus in
εις κεφαλήν , και χείρας , και πόδας . Ούτε γάρ ή κε caput, manus, et pedes. Neque enim caput, neque
φαλή , ούτε αι χείρες, ούτε οι πόδες επιδέχονται το manus , neque pedes, Socratis, ac sui invicem no
όνομα , ούτε τον ορισμός του Σωκράτους , ούτε αλλή- men et definitionem recipiunt. Vel ut vox æquivoca
λων . "" Η ως ομώνυμος φωνή,, εις διάφορα σημαινό- in diversa signifcata ,, hocque dupliciter ;; nimirum
μενα και τούτο διχως · η ώς όλον , ή ως μέρος . Ως vel ut lotum , vel ut pars. Ut tolum quidem , ut .
.
όλον μεν , ώς ή κύων φωνή• φέρεται γάρ κατά χερ- haec vox canis . Dicitur enim de cane terrestri , cae
σαίου κυνός , και αστρώου , και θαλασσίου , άπερ όλον lesti, et marino , quæ totum quiddam sunt , non
τι εισι , και ου μέρος ζώου . Ως δε μέρος , ότε το pars animalis. Ut pars vero, dum linguæ now : en
γλώσσης όνομα φέρεται κατά του άκρου του υποδή- dicitur de extremitate calceamenti , de extremitale
ματος , και του άκρου του αυλού , και του γευστικού fislulæ , ac de membro quo animalia gustandi fa
μορίου των ζώων · ά τινα μέρη εισι , και ουχ όλα• ή cultatcm habent ; quæ quidem partes sunt el non
1ola . Vel ut substantia in accidentia , ut dum dico : A ως ουσία είς συμβεβηκότα , ώς όταν είπω : των αν
hominum alii quidem albi, alii vero nigri. Vel ut θρώπων, οι μέν εισι λευκοί , οι δε μέλανες . " Η ώς
accidentia in substantias, ut dum aio : alborum συμβεβηκότα εις ουσίας , ώς όταν είπω : των λευκών
alia animata, alia inanimata. Vel ut accidens in τα μεν έμψυχα, τα δε άψυχα. " Η ώς συμβεβηκός εις
accidentia : ut si dicam, frigidorum ec quidem συμβεβηκότα· ώς όταν είπω των ψυχρών, τα μεν
sicca sunt , illa vero humida . Vel ut ea quæ ab uno ξηρά, τα δε υγρά ή ώς τα αφ' ενός, και προς έν.
sunt, et quæ ad unum . Ab uno quidem , ut a me- "Αφ' ενός μεν, ώς από της ιατρικής , ιατρικών βιβλίον ,
dicina ,, liber medicus , instrumentum medicuum,, ιατρικών εργαλείον » προς έν δε, ώς υγιεινόν φάρμα
nonen habent. Ad unum autem , ul salubre reme- κον, υγιεινόν βρώμα προς έν γάρ βλέπουσι , την
dium , salubris cibus . Ad unum enim , sanitatem υγιείαν. Κατά τούτον ούν τον τρόπον διαιρείται το όν
nimirum , respiciunt. Porro juxta hunc modum ens εις ουσίαν και συμβεβηκός .
in substantiam et accidens dividitur .
Nosse autem oportet in nullo quidem divisionis Δεί δε γινώσκειν, ώς ουδε εν ενί τρόπο της διαι
modo considerari in divisis partibus quod natura ρέσεως θεωρείται εν τοις τμήμασι το φύσει πρότερον
prius est et posterius, nec magis el ininus, nisi in και ύστερον , ουδέ τό μάλλον και ήττον, ει μή εν τοις
iis quæ sunt ab uno, et ad unum . Β αφ' ενός και προς έν .
CΑΡ. VΙΙ . ΚΕΦΑΛ. Ζ'.
De eo quod natura prius est. Περί του φύσει προτέρου.
Natura itaque prius illud est, quod infertur qui Φύσει ούν πρότερον εστι το συνεισφέρούμενον , και
dem simul , non tamen una secum infert : quod- μη συνεισφέρον, και συναναιρούν, και μη συναναι
que una secum tollit, sed non simul tollitur. V. gr. ρούμενον , οίον το ζώον φύσει πρότερον εστι του αν
animal natura prius est homine. Sublato enim ac θρώπου . 'Αναιρουμένου γάρ, και μη όντος ζώου, εξ
non exsistente animali, bominem quoque non esse
> ανάγκης ουδε άνθρωπος έσται• ζώον γάρ έστιν ο
necessum est. Homo quippe animal est. Et non ex- άνθρωπος. 'Αναιρουμένου γάρ και μη όντος ζώου ,
stante animali, necessario neque homo erit ; homo εξ ανάγκης ουδε άνθρωπος έσται. Ζώον γάρ έστιν και
siquidem est aniina !.. 18 Contra , sublato homine , άνθρωπος ανθρώπου δε αναιρουμένου , και μη όντος
fieri potest ut animal sil. Erit enim equus, canis et δυνατόν είναι ζώον. "Έσται γάρ ίππος, κύων , και τα
similia ; que quidem animalia sunt . Rursus posito τοιαύτα, ά τινα ζωα εισί. Πάλιν εισφερομένου άν
homine, eliam animal inſertur : homo enim ani- θρωπου , πάντως και ζώον συνεισφέρεται. Ζώον γάρ
mal est. Ex illatione autem animalis, non propler C έστιν ο άνθρωπος . Ζώου δε εισφερομένου, ου πάντως
ea inferri hominem necesse est ; sed equum for- συνεισφέρεται ο άνθρωπος, αλλ' ή ίππος , ή κύων, και
lasse , aut canem , aut quidpiam simile . Nam et τι των τοιούτων . Ε Ζώα γάρ εισι και αυτά. Ούτε ούν
ipsa animalia sunt. Quapropler bec Petrus nalura ο Πέτρος εστί φύσει πρότερος του Παύλου , ούτε το
prior est Paulo , neque animal rationale, irratiο- λογικών του αλόγου ζώου . Πέτρου γάρ αναιρουμένου ,
mali. Sublalo enim et non exsistente Petro, erit και μη όντος, έσται Παύλος και Πέτρου εισφερομέ :
Paulus ; el , Paulo posilo , non simul infertur Pe- νου 9, ου συνεισφέρεται Πέτρος , ούτε Πέτρου εισφερο
trus : ac neque illato Petro simul sequitur Paulus. μένου, συνεισφέρεται Παύλος. Και ούτε Πέτρος εστί
Sed neque Petrus magis est, hoc est, amplius homo μάλλον, ήγουν πλέον του Παύλου άνθρωπος ή ζώον :
vel animal, quain Paulus : neque Paulus quam Pe- ουδέ Παύλος του Πέτρου. Ευρίσκεται δε φάρμακον 1
trus. Al vero medicamentuin alio medicamento sa- υγιεινότερον φαρμάκου , και βιβλίον ιατρικώτερον
lubrius ; et medicus liber alio libro ad sanandum βιβλίου άλλου.
aptior reperitur.
CAP . VIII . ΚΕΦΑΛ . Η'.
D
ne definitione. Περί ορισμού .
Quid definitio. -- Definitio est compendiosa ora- Ορισμός έστι λόγος σύντομος δηλωτικός της φυ
lio subjecti naluram declarans, seu oralio subjecti σεως του υποκειμένου πράγματος. Τουτέστιν 1 , ο δ:
naturam paucis significans . Uι, homo est animal ra- ολίγου σημαίνων τήν φύσιν του υποκειμένου πρά
tionis particeps, mortale, intelligentia et scientiæ γματος . Οίον , άνθρωπός έστι ζώον λογικόν, θνητόν,
capax . Ac multi quidem longas amplasque oratio- νού και επιστήμης δεκτικόν . Πολλοί μεν ούν εποίησαν
nes de hominis nalura babuerunt : sed quia minime περί φύσεως ανθρώπου λόγους κατεπεκτάδην , ήγουν
breves et compendiosæ sunt, idcirco definitiones εκτεταμμένους και μεγάλους . 'Αλλ ' ουκ εισί σύντο
non sunt. Sunt rursus breves quidam sermones , μοι, διότι ουκ εισίν ορισμoί ». Είσι δε και σύντομου
ul apophthegmata, sed quia rei na !uram non ex- λόγοι, ως τα αποφθέγματα , αλλ' επειδή ου δηλούσι
plicant , proinde nec definitiones quidem sunt. Quin φύσιν πράγματος , ουκ εισίν ορισμοί. Και το όνομα
VARIÆ LECTIONES.
k Hæc desunt in cod. R. 1986, 2927 et 3447; in Colb . vero et in nostro scriptum est': fūa ráp eisi
τα τοιαύτα . I Brevioris logicæ codices prouv. οι Quidam cod . xat' ÈTTÉXTAG :V. Vet . interp. secundum
epectaden , id est criensos. η Hec verba desunt in Reg. 2927 et 3447 ,> in aliis habetur διό ουδε ορισμοί
εισιν.
δε πολλάκις δηλοί την φύσιν του υποκειμένου πρά- A nomen quoque subjecte rei naturam sepe demon
γματος • αλλ' ουκ έστιν ορισμός . Το γάρ όνομα μία stral; nec tamen definitio est . Nomen enim dictio
λέξις έστιν, ο δε ορισμός , λόγος εστί • λόγος δε εκ δύο una cst : definitio autem est oratio :: oratio vero
διαφόρων το ελάχιστον σύγκειται λέξεων . ["Έστιν ούν ex duabus ut minimum , iisque differentibus, di
ο μεν όρος όνομα εξηπλωμένον , όνομα δε όρος κατά ctionibus, constat. [Itaque terminus nomen est,
σύναψιν ]. explicatum ; non vero terminus est in conjunctione .)
Συνίσταται δε ο ορισμός εκ γένους και συστατικών Definitio ex genere et differentiis constituentibus ,
διαφορών: ήγουν ουσιωδών. Ως επί του όρου του ex materia et forma, ex subjecto el fine.
ζώου , ζώον γάρ έστιν ουσία έμψυχος αισθητική. Ιδού Constat autem definitio , ex genere et constituen
.
ή μεν ουσία γένος εστί » το δε έμψυχον , και το αισθη- tibus, id est substantialibus, differentiis , ut in def
τικόν, συστατικαι διαφοραί• λαμβάνεται δε και εξ nitione animalis , animal est substantia animata
ύλης και είδους · οίον , ανδριάς έστιν εκ χαλκού πε- sensu predita . Ecce enim substantia genus est;
ποιημένος , ανδρός είδος σημαίνων : ο μεν ούν χαλκός animatum autem,, et sensu preditum,, constituentes
ύλη εστί • το δε , του ανδρός είδος σημαίνων , του άν- differentiæ . Sumitur autem ex materia et forma ;
δριάντος είδος Ρ. Αναλογεί δε, η μεν ύλη τω γένει, B
velut, statua est, que it ex ere, viri speciem re
το δε είδος τη διαφορά: λαμβάνεται δε και εξ υπο- præsentans. Æs enim , materia est : siri autem
κειμένου και τέλους. Οίον ιατρική εστί περί τα αν- speciem repræsentans, est staluæ forma. Porro
θρώπινα σώματα καταγινομένη, υγείας περιποιητι- materia generi ; forma diferentia respondet. Αd
κή . Ιδού , υποκείμενα είσι τη ιατρική τα ανθρώπινα haec, ex subjecto et fine sumitur ; ut medicina est,
σώματα (10) · τέλος δέ αυτής, υγεία. ars quæ circa humana corpora versalur, et sani .
Latem conciliat . Ecce medicinæ subjecta sunt bu
mana corpora : finis autem ipsius est sanitas.
"Η δε υπογραφή εκ των επουσιωδών συγκειται, 19 Descriptio fit ex accidentibus. Definitio
ήγουν ιδίων και συμβεβηκότων . Οίον άνθρωπός έστι describens. At vero descriptio ex jis quæ ad
ζώον γελαστικών , ορθοπεριπατητικών πλατυόνυχον. ventitia sunt,, hoc est ex propriis et accidentibus
Ταύτα γάρ όλα επουσιώδη εισί. Διό και υπογραφή conatur; velut, Homo est, animal rationale risi
λέγεται , ώς 4 σκιάζουσα, και ου την ουσιώδη ύπαρξιν bile, ereelo corpore inccdens, habens latos un
δηλούσα , αλλά τα παρεπόμενα : “Ο δε υπογραφικός gues. Nam haec omnia essentiae adventitia sunt.
ορισμός μικτός έστιν εξ ουσιωδών και επουσιωδών : Unde etiam Ústopro.cn dicitur, quași adumbrans,
οίον, ο άνθρωπός έστι ζώον λογικών , ορθοπεριπατη- c non essentialem rei statum declarans ; sed illa
9
τικόν , πλατυόνυχον. tantum quæ eam assectanlur. Porro definitio de

scribens ex substantialibus et accidentalibus nisla est ; exempli gratia , homo est animal rationale,
recio capite incedens, babens lalos ungues.
Είρηται δε ορισμός ( 11) από μεταφοράς των της “Ορισμός autem, id est definitio , dicitur per nie
της οροθεσίων . "Ωσπερ γάρ το οροθέσιον χωρίζει το taphoram ductam a terre terminis. Ut enim ter
ίδιον εκάστου από του αλλοτρίου, ούτω και ο ορι- minus, id quod unicuique proprium est, ab alio
σμός τήν φύσιν εκάστου χωρίζει της του ετέρου φύ- dirimit : sic etiam definitio cujusvis rei naturam
σεως . ab alterius rei natura distinguit.
Υγεία δε ορισμού εστι το μή ελλείπειν , μήτε Definitionis bonitas. - Hominis definitio integra.
-
πλεονάζειν ταις λέξεσι . Κακία δε τό τε ελλείπειν , και Definitionis sanitas , seu bonitas , in eo sita est,
το πλεονάζειν ταις λέξεσι. Τέλειος δε ορισμός εστιν, ut nec deficiatur dictionibus , nec redundet. Virium
και αντιστρέφων προς το όριστον , ατελής δε , ο μη αν- autem , ut in ea dict vel desiderentur, vel re
τιστρέφων . Ούτε ούν, ο ελλείπων ταις λέξεσιν αντι- dundent. Perfecla autem ea definitio est, quæ con
στρέφει . " Οτε μεν γάρ πλεονάζει ταϊς λέξεσιν, λεί- vertitur cum re definita ; imperfecta vero quæ non
πει ταις πράγμασιν . " Οτε δε λείψη ταϊς λέξεσι , πλεον- D convertitur . Quocirca nec que dictionibus deficitur,
VARIÆ LECTIONES.
o Quæ sequuntur usque ad Luviotatal oè, elc. absunt in mss. secundi generis , seu logicæ brevioris ;
ae horum loco legitur : ώστε ο ορισμός θέλει εκ διαφόρων συγκείσθαι λέξεων , και σύντομος είναι , και
δηλούν την φύσιν του υπ' αυτού ώρισμένου πράγματος , sicgue Latine reddi possunt, atque adeo definitio
es diversis vocibus componi, brevis esse, el res definitæ naluram declarare poslulat : quæ præ aliis textui
congruere magis videntur. Quorsum enim hic de termino, lerminique definitionem quasi per illationem ,
addita particula oớv, sermo esset ; de quo nihil præmiserit auctor, procul dubio vox opos, terminum
hie significat, non definitionem . Hic enim nomen esse ait : definitionem autem nomine conslare
negaverat. Ex his tamen, sive genuina sint, sive ascititia, colligitur terminum simplex nomen non
esse, sed nomen explicatum ; ut nempe ex eo constans definitio, clara sit, non ambigua aut obscura.
Addiinr nomen terminuni fieri in conjunctione ; quia, ut aiunt logici, nomen extra propositionem
non est terminus . P Regii duo το δε του ανδρός σχήμα, είδος . 4 Edita ως οδον.
NOTA.
( 10) Ammon . Proleg. in Isag. Porphyrii. ( 11 ) Ammonius, loc . cit.
PATROL. GR . XCIV. 18
555 S. JOANNIS DAMASCENT υ
.
iec que redundat, cum re ucinita convertitur. Nann A άζει τοις πράγμασιν { * ώστε λέγειν · θαυμαστόν η
cum dictionibus abundat, rebus deficitur ; cum au- φύσις εφεύρε μηχάνημα , ένδειαν πλουτούσαν, και
leni dictionibus deficitur,, rebus redundat.. [Itaque
[ πλούτον υποκρινόμενον ένδειαν . ] οίον ο τέλειος ορι
diclu mirum artificium natura excogitavit ; niniirum σμός του ανθρώπου, ζωόν εστι λογικόν θνητόν (12).
opulentam egestatem , et opes egestatem mentien- Ιδού αντιστρέφει πάν γαρ ζώον λογικόν , θνητόν,
tes. ] v. gr. , perfecta liominis definitio, est animal
9 άνθρωπός έστι : και τάς άνθρωπος ζωόν εστι λογι
rationale, inortale. Ecce convertitur. Nam omne ani- κον, θνητον · εάν ούν λείψη μιά λέξει και ,. πλεονάζει
mal rationale, mortale , homo est : omnisque hono, τοις πράγμασιν· οίον, ζώον λογικόν. Ιδού έλειψε τη
animal est rationale , mortale . Si igitur una aliqua λέξει : ου γάρ είπον, θνητον · και έπλεόνασε τοίς
dictio in ea desideretur, rebus redundat : velut, πράγμασιν. Ου γαρ μόνος άνθρωπος ζώον λογικόν,
animal rationale . Vides enim eam una dictione delici αλλά και άγγελος και ουκ αντιστρέφει. Εάν δε
( non enim dixi mortale ) ac rebus abundare : non είπω . Ζώον λογικόν, θνητόν, γραμματικόν » πάλιν
enim solus homo animal est ratione prædilum , sed ουκ αντιστρέφει. Έπλεόνασε γάρ τη λέξει, διά τοεί
etiam angelus : nec convertitur cuni re definita . Rur- πείν, γραμματικόν. "Έλειψε δε τοις πράγμασιν. Ού
sum si dixero, animal rationale, mortale , granimali - πάντα γάρ άνθρωπον ώρίσατο, αλλ' ή μόνον τους
cum ;;ne sic quidem convertitur.. Una siguidern di- Β γραμματικούς. Πάν γάρ ζώον λογικόν, θνητόν, γραμ.
ctione redundat, eo quod dixerim , grammaticum : ματικών, άνθρωπός έστιν' ού πάς δε άνθρωπος ζώον
. Non enim omnem hominem
rebus autein deficitur. λογικόν, θνητόν, γραμματικόν έστιν. Ου γαρ πάς
definivit, sed grammaticos duntaxat. Etenim , animal άνθρωπος γραμματικός έστι.
qui omne ralione ulens , mortale, grammaticum , homo est ; at non item omnis homo animal ess
ratione utens, mortale , grammaticum . Non enim omais bomo grammaticus est.
20 Perſeclæ igitur definitiones ex sunt, quie cum Τέλειοι ούν ορισμοί εισιν, οι αντιστρέφοντες προς
re definita convertuntur. Sed quoniam proprium το οριστόν. 'Αλλ' έπει και το ίδιον αντιστρέφει προς
quoque, cum eo, cujus est propriuni, convertitur το ού έστιν ίδιον» εί τι γάρ άνθρωπος , τούτο γελα
( quidquid enim homo est , illud quoque risibile στικόν · και εί τι γελαστικών , τούτο άνθρωπος · δεί
.
esi, el quidquid est risibile , idem etiam homo est) , ημάς προσδιορισαμένους ειπείν , ότι τέλειοι ορισμοί
distinctionis causa insuper adjiciendum dicendum- εισιν, οι εκ γένους και συστατικών διαφορών παρα
que est ; nimirum perfectas definitiones eas denmum λαμβανόμενοι, και μήτε ελλείποντες τη λέξει, μήτε
esse , quae ex genere el constituentibus differentiis πλεονάζοντες, και αντιστρέφοντες προς το οριστόν .
sumuntur ; quaeque nec dictionibus deficiuntur ; C Ωσαύτως δε οι λαμβανόμενοι εκ του συναμφοτέρου ,
nec redundant, ac denique cum re delinita conver- του τε υποκειμένου, και του τέλους τέλειοί είσι, και
tuntur. Eodem quoque modo, eas quæ ex utroque, οι εκ του συναμφοτέρου, της τε ύλης και του είδους .
hoc est ex subjecto el fine accipiuntur, perfectas "Έστι δε ότε και οι εκ μόνου του υποκειμένου , όταν
VARIÆ LECTIONES.
* Hec usque ad illa verba, οίον , και τέλειος ορισμός, non leguntur in codicibus secundi generis,
nce quid hic indicent capio : spuria crediderim e margine translala. * Edila μία λέξις. Sie
cliam duo codd . Regii fusioris: Logicæ , sive primi generis. ' Nonnulli Regii et Colb ., anx' jóvous
Reg . 2950, πλήν μόνους. Alier : αλλά μόνους . In cod . S. Hilari supra linean emendatum est, αλλά μόνον .
NOTÆ .
(12 ) Ζωόν εστι λογικόν θνητόν . Εst animal ra- Corpora dæmonum in superioribus explicuimus, ra
livre mortale. Non enim solus homo est animal tione quadam liberiore, per quam a Platonicis hand
rationale , inquit, sed etiam angelus. Nimirum in longe discederemus. Alqui secunduin hæc præjudicia
Dialectica sua congessit quæ philosophi, nemine hominem definierant animal rationale , mortale.
Pairum refraganle, docuerant . Post Platonem vero Quam definitionen Noster utique non admisisset,
Nazianzenus, oral. 37 post med. et alii hominem nisi in Palrum libris sæpius occurreret. Omnino
delinierunt animalrationalemortale : favet Aristo- D quippe adversatur ejus de angelorum incorporali
tale sententiæ , quam in theologicis aslrut. Al Pa
teles qui lib. 1, prior Analyt. c. 51 , aninial dividit
in moriale el immortale ; inmortale, pula hominem : tres Græci , dum majorum dicta vel placita venera
aiunt subinde Porphyrius, el Ammonius, el im- bundi exciperent, sæpe pugnantia scripsere. Enjin
mortale, sive angelum . Hujus tum derinitionis, lum vero divisió animalis rationalis in mortale el im
divisionis rationem pelendam arbitror, ex illa Pla- mortale, illaque definitio hominis, ut sit animal
tonicorum opinione, quam refert Plotinus Enn . 3, rationale , mortale , nequaquam polest convenire
lib. v, c . 6 , essentiani dæmonis ( ila vocabant an- cum trila apud Damascenuin divisione substantiæ
gelos ordinis infini ) καθ' όσον δαίμων, quα demon in corpoream et incorporean, seu angelum . Ad sum
est , una cum quodam corpore vel aereo vel igneo esse. mum ex his inferri queat, sanctum hunc Doctorem ,
Doctrinam hanc Marsilius Ficinus edisserit, ad eo loci quem expendimus , animalis et rationalis
bunc Plotini librum , cap. 5 , ubi quinque ponit se- vocabula latiori sensu accepisse, ac differentiam
cundum Platonicos animalium rationalium genera ; mortalis in definitione hominis adinisisse, quo na .
alia inere ignea, alia ex igne ei aere, alia ex aere lura hominis ab angelica omnilarie secerneretur,
el aqua subili, alia aquea, alia ex aqua el sublili eo maxime quod ad Xoyixdy rationale, ratiocinandi
lerra. Quinta hæc suni, inquit, hominum , quasi in- vim , sive ciim sensu conjunclam , sive sensus ex :
fimorum dæmonum corpora. Hæc porro accepit non perlem , Græcis significat ; ex quo inortalis discrimen
tantum ex Orphæo, verum el es Apulcio , Jamblicho, apponendum duxerint.
Porphyrio, aliisve Platonicis, ul' lcstalur, cap. 6,
το υποκείμενον εκείνο ούχ υπόκειται ετέρα τέχνη , A term esse . Atque interdum etiam eas, que ex solo
.
ώς ο ύελος τη υελογική και εκ του τέλους μόνου, subjecto ;; cum scilicet subjectum illud alteri arti
όταν το τέλος εκείνο ου δύναται τέλος είναι ετέρας non subjicitur, ut vitrum arti vilraris. Interdum
τέχνης, ως επί της ναυπηγικής . " Ωστε εκ πάντων rursus ex solo fiue ; cum finis ille alterius artis
τούτων δει γνώναι, ότι τελειότης εστίν ορισμού 1 το esse finis non potest , ut in esstruendarum navium
αντιστρέφειν. arte. Quocirca ex bis omnibus intelligendum est ,
definitionis perfectionem in hoc siiam esse, ut cum
re definita convertatur.
Διαφέρει δε ορισμός όρου το καθολικωτέρω και "Όρος Iatius palet φuαηι ορισμός. -- Sota substantia
μερικωτέρω . Ο γάρ όρος καθολικώτερός έστι του definitur, individua et accidentia describuntur . - Dife
ορισμού : ο μεν γάρ όρος δηλοί το οροθέσιον. Δηλοι fert autem vox opituds, a voce öpos, quod allerunt
και την απόφασιν · ώς φαμεν · "Ωρισεν ο βασιλεύς. lalius sit, alterum anguslius . Vox enim öpos latitis
Δηλοί και εις ον αναλύεται η πρότασις, ώς εν τοις patet , quam ορισμός, seu definitio .. Nam et terro
εξής συν Θεώ μαθησόμεθα . Δηλοί και τον ορισμός: limitem significat; decretumque ac sententiam , ut
ο δε ορισμός μόνον δηλοί τον λόγον τον σύντομον , cum dicimus ώρισεν ο βασιλεύς, id est Rec id decre -
τον δηλωτικών της φύσεως του υποκειμένου πράγμα- Β υst. Indicat etiam illud in quod propositio resolvi
τος.
tur, ut, Deo favente, infra cognoscemus. Denique
definitionem etiam denotat. At vox opiouds solummodo significat compendiosam orationem , quæ
subjectæ rei naturam declaret .
Δεί δε γινώσκειν , ότι επί της ουσίας μόνης λαμβά- Porro sciendum est definitionem in sola sub
γεται ορισμός, και των ειδών αυτής ειδών, ούτε δε stantia accipi ac speciebus ejus ; nec individua ,
ατόμου, ούτε συμβεβηκότων ( 13) δυνάμεθα ποιήσα- nec accidentia definiri posse, sed tantum describi :
σθαι ορισμόν,, αλλ' υπογραφήν · διά τό τον ορισμόν quia nimirum definitio conflatur ex genere et
εκ γένους και συστατικών διαφορών συγκείσθαι , την differentiis constituentibus :: descriptio autem ex
δε υπογραφήν των επουσιωδών . accidentalibus .
ΚΕΦΑΑ. Θ ' . CAP. IX .
Περί γένους . De genere .
Ιστέον ως επί των ομωνύμων τρία δεί ζητείν ' Quid æquivoca . - Genus nomen æquivocum , et quin
εάν εστι των ομωνύμων ,7 και πόσα σημαίνει, και tuplex. - In æquivocis tria quærenda sunt: nimiruni
περί ποίου αυτών ο λόγος. Δεί ούν πρότερον ειπείν, an vox æquivoca sit ; quotnam significationes
τι έστιν ομώνυμον. Ομώνυμα ούν εισιν όταν δύο ή habeat; ac de quanam earum sermo sit. Prius ita
και πλείονα έν έχουσιν όνομα , έκαστον δε αυτών άλλο que exponendum est quid sit æquivocum . Æqui
τι σημαίνει , και άλλης ουσίας εστίν, ήγουν έτερον voca sunt, cum duo vel plura idem nomen habent;
ορισμόν δέχεται, ώς και νύν επί του γένους. Το γάρ C quodvis autem eorum aliud quidpiam significat,
γένος των ομωνύμων εστί . Λέγεται γάρ γένος , πρώ- alque diversæ substantiæ est ; hoc est aliam defini
τον μεν το από πατρίδος, και του τεκόντος και έκα- tionem recipit : quemadmodum etiam nunc in genere
στον αυτών διχως: η προσεχώς, ή πόρρω. 'Από μέν res se habet. Genus enim in æquívocorum numero
της προσεχούς πατρίδος , ώς λέγεται τις από Ιερο- est. Dicitur eninu genus primum a patria , et parenti
σολύμων ', Ιεροσολυμίτης. Από δε της πόρρω , ως bus ; atque utrumque horum duplici modo , nempe
από Παλαιστίνης , Παλαιστινός . Ομοίως από του propinque vel remote. A propinqua nimiruin pa
προσεχούς τεκόντος, ώς όταν ο 'Αχιλλεύς, υιός ών tria , ut ab Hierosolymis dicitur quis Hierosoly
του Πηλέως, λέγεται Πηλείδης. Από δε του πόρρω , milanus : a remota , ut a Palæstina provincia,
ως όταν αυτός ο 'Αχιλλεύς από του πάππου Αιακού, Palæstinus. Eodem modo a propinquo parente, ut
Αιακίδης. Ούτος γάρ ήν του Πηλέως πατήρ λέγεται cum Achilles Pelei filius, Peleides dicitur : a re
πάλιν γένος, ή ενός προς πολλούς τους εξ αυτού σχέ- molo, ut cum 21 idem ab avo Æaco Æacides
σες , ώς όταν πάντες έχοντες το καταγώγιον εξ Ισ- appellatur.. Νam Eacus Pelei paler erat .. Genus
ραήλ, λέγονται Ισραηλίται. Περί μεν ούν των προει- rursum dicitur, babitudo unius erga mullos, qui
ρ μένων γενών ουκ έστι λόγος τους φιλοσόφους . D ab eo ortum habent, ut cum omnes, qui ab Israele
promanarunt , Israelitæ dicuntur. At de bis duabus generis significationibus nulla philosophis
cura est .
VARIÆ LECTIONES.
Edita opou. Emendo oprouoü ex Regiis, n . 2927 et 3447. Hic enim de definitione sermo est, non de
termino ripi opou quorum nox discrimen exposit auctor . In editis et Reg. 3447 deest & Ted ' lepoona
λύμων, nec non que paulo post sequuntur , από Παλαιστίνης .
NOTÆ ,
(13) Ούτε συμβεβηκότων . Νeque accidentia defi- fine et objecto ; et cap. 37 : συστατικάς διαφοράς
niri posse. Congeriem accidentium intellige qua in- constituentes eorum differentias agnoscit. Eis tanici
dividuum dislerminalur. Alioqui superius conces- essentiam proprie dictam dencgat ; quia substantive
sit accidentia posse defiuiri, ut habitus quivis ex soli conveniat ut sit, ut docel cap. 38.
559 S. JOANNIS DAMASCENI 16 )
Genus philosophicum . - Genas
Ceans rursus id dicitur A Λέγεται πάλιν γένος, ώ υποτάσσεται το είδος, οίον
cui species subjicitur, v . gr . , sub animali sunt, υπό το ζώον έστιν ο άνθρωπος , ίππος , και έτερα
hoino, equus, et aliæ species : itaque animal ge- είδη: το ούν ζώον γένος εστί. Περί τούτου του γένους
nus est. Ac de hoc genere tractant philosophi. παρά τους φιλοσόφους ο λόγος και οριζόμενοι λέγομεν:
Quod etiam ad hunc modum definimus : genus est γένος έστι το κατά πλειόνων και διαφερόντων το
quod de pluribus specie differentibus, in quid est είδει , εν τω τι εστι κατηγορούμενον . " Ωσπερ το ζώον,
predicatur,, ut animal genus est quod de homine,, γένος όν, κατηγορείται του ανθρώπου, και ίππου,
equo, el bove, aliisque pluribus, in quid est præ- και βοός, και άλλων πλειόνων εν τω τι έστιν, & τινα
dicatur ; quæ quidem inter se specie discrepant. το είδει διαφέρουσεν αλλήλων . "Έτερον γάρ είδος
Alia enim hominis spccies , et alia equi , et alia ανθρώπου , και άλλο ίππου, και άλλο βοός . Εν τω
1
boris. In quid est autem prædicatur. Nam cum ex τί δε έστι, κατηγορείται. Ερωτώμενοι γάρ τι εστιν
nobis quæritur, quid sit homo; dicimus, animal. άνθρωπος ; φαμεν, Ζώον, ομοίως δε και ίππος . Ερω
Simili etiam modo cum quæritur, quid est equus ; τώμενοι γάρ , τι εστιν ; λέγομεν , Ζώον . " Ωστε γένος
animal , dicimus. Itaque genus est id cui species X
έστιν , ώ υπόκειται το είδος . [ * Και πάλιν γένος
subjicitur est item genus , quod dividitur in εστι το διαιρούμενον είς είδη.] Το γαρ γένος είς είδη
species). Nam genus in species dividitur,latiusque B διαιρείται, και καθολικώτερον του είδους έστι , και
patet quam species, ac species complectitur, iis περιέχει τα είδη , και επάνω αυτών εστιν.
que superius est.
Subjectum exsistentiæ et prædicationis .-- Scire Xρή γάρ γινώσκειν , ως επάνω λέγεται το καθ
enim operæ pretium est, superius dici, quod ge ολικώτερον. Υποκάτω δε, και το υποκείμενον προς
neralius est ; inferius autem ac subjectum ad κατηγορίαν, το μερικώτερον . "Έστι γάρ υποκείμενον
prædicationem , id quod est minus generale. Est προς ύπαρξιν, ώς ή ουσία υπόκειται γάρ προς ύπ
enim subjeclum ad exsistentiam , ut substantia ; αρξιν τω συμβεβηκότι • εν αυτή γάρ υφίσταται το
.
supponitur enim accidenti ,, ut exsistat, quippe συμβεβηκός. Και έστιν υποκείμενον προς κατηγορίαν
cum illud in ipsa subsistat : est item subjectum το μερικόν γ' κατηγορείται γάρ, το μεν γένος του
.
ad prædicationein, quod nimirum particulare est . είδους, και το είδος των ατόμων• δηλον δε ως καθ
Ul enim genus de specie , ita species predicatur
Uι ολικώτερον επί το γένος του είδους, και είδος των
de individuis. Liquet autem genus quidem esse ατόμων, περί ών ακριβέστερον εν τοις εξής συν Θεό
specie generalius,, ac speciem individuis.. De qui- μαθησόμεθα. Νύνδε περί του γένους είπόντες , είπω
bus accuratius infra Deo favenle disseremus. Nunc μεν και περί του είδους .
C
vero cum de genere verba fecerimus, de specie
quoque loquamur.
CΑΡ . Χ . ΚΕΦΑΛ. .
De specie. Περί είδους .
Σ
Quid species philosophica. - Quin species quoque Και το είδος δε των ομωνύμων εστιν , δισσώς λε
in æquivocorum numero est, quæ duplici modo γόμενον · λέγεται γάρ είδος , και η εκάστου μορφή ,
dicitur. Species enim ipsa etiam cujusque rei και το σχήμα · οίον το είδος του ανδριάντος : καθ' και
forma [ et figura dicitur, uli v. gr. statuæ spe-
.
και είρηται (14): πρώτον μεν είδος άξιον τυραννίδος .
cies ) velul el a quodam dictum est : Prina spe. " Έστι πάλιν είδος, το ουσιώδες , το υποταττόμενον
cies digna imperio. Species rursum , illud subslan- υπό το γένος. Και πάλιν ειδός εστιν, ου κατηγορεί
diale est quod collocatur sub genere. Ac rursum, ται το γένος εν τω τι εστι . Και πάλιν είδος έστι , το
species estid de quo genus in quid est praedica- κατά πλειόνων , και διαφερόντων των αριθμώ εν τω
tur . Rursus denique species est id quod de plu- τι εστι κατηγορούμενον . 'Αλλ' αι μεν πρώται δύο
Z
τίbus numero differentibusin quid est predicatur .. υπογραφεί κατά την σχέσιν μόνον και διαφέρουσιν ,
Cæterum duæ priores speciei descriptiones babi- D ως ανάβασις και κατάβασις , και αρμόζουσιν επί
tudine sola et ordinis ratione inter se differunt, παντός είδους. Η δε τρίτη και τελευταία υπογραφή ,
uli ascensas alque descensus, ac speciei omni μόνον επί του ειδικωτάτου είδους , του προσεχώς
5
accommodantur . Tertia autem ac postrema de- επάνω των ατόμων όντος , του περιέχοντος τας υπο
scriptio , infime duntaxat speciei , quae proxinve στάσεις, ώς λέγομεν, το είδος του ανθρώπου .
individuis superior est, ac singulariter exsistentia, seu supposita, complectitur ; qua ratione di
cimus hominis speciem .
Diximus igitur genus triplici ratione dici , deno- Είπομεν ούν ώς το γένος τρισσώς λέγεται. Από
minatione scilicet, a parentibus et a patria ; atque του τεκόντος, και από της πατρίδος , και καθ ' εκά
VARIÆ LECTIONES.
* Hæc addo ex brevi logica, quia cap. seq. espresse testatur auctor se descriplionem hanc cum
cæteris altulisse, cum de genere sermonem haberet. Favent ea, quæ proxime sequuntur. y Regii duo,
μερικώτατον. • Deeral μόνον in editis.
NOTÆ .
( 14) Euripides, ex quo Porphyrius.
561 DIALECTICA. 562
τερον διχώς. Και κατά τρίτον τρόπον , ώ υποτάττε- Autroque modo bifariam : denique de eo 22 cui
ται το είδος . Και το είδος δε δισσώς λέγεται. Ως η species subjicitur. Ad eumdem itaque modum ,
εκάστου μορφή , καθ' ένα τρόπον. Κατά δεύτερον δε species quoque duplici significatione accipitur. Una
τρόπον , ου κατηγορείται το γένος, το και υπό το γέ- nimirum pro rei cujusque forma ;; altera, pro eo de
νος ταττόμενον , ώς εξ αυτού διαιρούμενον. Περί τού- quo genus prædicatur, quodque generi subjicilur,
του του γένους , και του είδους παρά τους φιλοσόφους lit quod ex eo dividatur. Ac de hujusmodi genes
ο λόγος . re et specie a philosophis disputatur.
Επειδή δε και περί γένους διαλεγόμενοι , του είδους Explicatur genus per speciem el econtra. — Quia .
εμνημονεύσαμεν, είπόντες · Γένος έστι το διαιρούμε- vero, cum de genere dissereremus , speciei mentio..
νον εις είδη και πάλιν , περί του είδους διαλεγόμε- nem fecimus, dicentes genus id esse quod divi
νου , του γένους εμνημονεύσαμεν ειπόντες : Είδος έστι ditur in species : ac rursus cum de specie sermo
το εκ γένους διαιρούμενον, χρή γινώσκειν, ότι ώσπερ esset , generis item mentionem fecimus, dicentes
περί πατρός λέγοντες, εξ ανάγκης και του υιού μνη- speciem id esse quod ex genere dividitur : scire
μονεύομεν · ούτος γάρ έστι πατήρ ο έχων υιόν » και operæ pretium est, ut quemadmodum loquentes
περί υιού διαλεγόμενοι , εξ ανάγκης και πατρός μνη- de patre necessario quoque de filio sermonem ha.
μονεύομενούτος γάρ έστιν υιός,ο έχων πατέρα ούτω Β benmus (namille dicitur paler qui Glium habet) :
κάνταύθα , αδύνατον περί του γένους διαλαβείν εκτός itemque de filio verba facientes , quia filius dicitur
του είδους , ή περί του είδους εκτός του γένους. Το qui patrem habet, eodem modo hic quoque feri
χάρ γένος είς είδη διαιρείται πάντως, και το μή non potest, ut quispiam de genere sine specie, aut
έχoν είδη εξ αυτού διαιρούμενα , ουκ έστι γένος . Και de specie sine genere periraclet. Genus enim in
τα είδη , εκ γένους διαιρούνται, και τα μη έχοντα species dividatur necesse est : et quod species
γένος , ουκ εισίν είδη . se divisas non habet, genus non est. Consimili
quoque ratione, species ex genere dividuntur : et .
quæ carent genere non sunt species.
Και ώσπερ ο πρώτος άνθρωπος, ήγουν ο 'Αδάμ , 9 Scita generis, sunimi generis, ac media speciei et
μη εσχηκώς πατέρα ου λέγεται υιός, λέγεται δε πα- infimæ declaratio.- Quemadmodum autem primus
τήρ ' έσχε γάρ υιούς· ο δε Σηθ , και υιός λέγεται του parens Adamus, cum patre caruerit, non dicitur
τεκόντος αυτόν έσχε γάρ πατέρα τον Αδάμ και filius κ;αι dicitur vero pater, ut qui habuerit filios :
πατήρ λέγεται του τεχθέντος εξ αυτού • εγέννησε Seth aulem , cum parentis sui dicitur filius (quip
γάρ τον Ενώς · ο δε "Αβελ υιός μεν λέγεται: έσχε pe patrem habuit 'Adamum ), tum pater ejus qui
γάρ πατέρα τον 'Αδάμ πατήρ δε ου λέγεται · ου ab eo genitus est (siquidem genuit. Enos) ; at Abc !
γάρ έσχεν υιόν " ούτω και επί του γένους, και του dicitur quidem filius, quia habuit Adamum patrem ;
είδους , το πρώτον γένος , ώσπερ ου διαιρείται από haud item vero appellatur paler, quia filium non
ετέρου γένους , ουδέ έχει προ αυτού γένος, γένος μό- habuit : eodem quoque modo quod spectat ad ge
νον εστί, και ουκ έστιν είδος, και λέγεται γενικώτα- nus ac speciem, primum genus quod non dividitur
τον γένος , o και οριζόμενοι φαμέν• Γενικώτατον γέ- ab alio genere, nec genus ullum anterius habet,
νος εστίν , ο γένος όν ουκ έστιν είδος, διά το μή έχειν genus tantum est, non autem etiani species , appel
επάνω αυτού γένος . Τα δε εξ αυτού διαιρούμενα , laturque generalissimum genus ; cujus haec def
εάν έχωσιν υποκάτω αυτών άλλα είδη , εξ αυτών nilio est : generalissimum genus est, quod cum ε
διαιρούμενα, και είδη εισί των προ αυτών, ήγουν genus sit, haud tamen species est, quia nullum ,
των επάνω αυτών, εξ ών τέμνονται , και γένη των se superius genus habet. Quæ autem ex ipso divi
εξ αυτών τεμνομένων, ήγουν των υποκάτω και λέ- duntur, si alias infra se species habeant, quæ ex
γονται , και γένη, και είδη υπάλληλα . Τα δε είδη, τα ipsis dividantur, tum priorum , hoc est superio
έσχατα και κατώτερα , τα μη έχοντα υποκάτω αυτών rum , ex quibus secantur, species sunt ; tum gene
άλλα είδη τουτέστι μή περιέχοντα είδη , αλλά άτο- D ra eorum que ex ipsis dividuntur , hoc est infe
.
μα , ήγουν υποστάσεις , ου λέγεται γένος, αλλ' είδη riorum ; ac subalterna genera- ac species vocantur .
μόνον. Διά το μή έχειν υποκάτω αυτών , ώς είπον, Αι extreme infimeque species , quae alias infra
άλλα είδη εξ αυτών διαιρούμενα . 'Αδύνατον γάρ ρη- se species non habent ; hoc est nullas species,
θήναι γένος , το μή περιέχον είδη , μήτε έχουν υποκά- sed sola individua, id est hypostases seu suppo
τω αυτού είδη εξ αυτού διαιρούμενα . Λέγεται ούν το sita continent, non dicuntur genera, sed species .
μή περιέχον είδη , αλλ' υποστάσεις , ειδικώτατον εί- duntaxat : ea nimirum, uli dicebam , ratione, quod ,
δος , διότι είδος ον, ουκ έστι και γένος · ώσπερ το nullas species subjectas, quæ ex illis dividantur,
γένος , το μή ον είδος , λέγεται γενικώτατον γένος .obtineant. Neque enim id genus dici possit, quod
nullas species contincat ; nec earum aliquas, quæ ex ipso dividantur, habeal. Quocirca id. quod nul
Jas species, sed individua tantum complectilur, species dicitur specialissima, quia cum species sit,
non tamen genus est ; uti contra genus, quod non eliam species est, generalissimum genus apo
pellatur ac summum .
Xρή δε ειδέναι, ως εξ ανάγκης τα είδη , και το Superiora omnia de inferioribus dicuntur : haud
όνομα και τον ορισμός του γένους δέχονται, και το vero species de specie. - Substantia generalissimum
563
S. JOANNIS DAMASCENI
genus , non ens. - Homo species specialissima . - Dis- Α γένος , του γένους αυτών , έως του γενικωτάτου .'564
Αλ
crimen inter speciem etel individua .. –— Nec vero illud λήλων δε τα είδη ου δύνανται τον ορισμόν δέξασθαι .
ignorandum est, species sui generis, nomen ac " Ινα ούν σαφέστερον ή το λεγόμενον , ούτως είδω
definitionem , genusque ejus generis quod supe- μεν 4: Πρώτον και γενικώτατον γένος εστίν η ουσία .
rius habet, ad ipsum iisque generalissimum genus, Ει γάρ και τέμνεται εκ του όντος η ουσία και το
hnecessario recipere : species autem ipsas alle
ram alterius definitionem nequaquam 23 mutuo συμβε
δή το βηκός , αλλ'του
μεν όνομα όντοςγένος
ουκ έστι δέχοναυτώ Έπει
ται , ντοντοδεόν.ορισμ όν
posse sumere. Ut autem dilucidius fiat quod dico ,
ad hunc modum agamus. Substantia primum ac ου δέχονται . "Ον εστι πράγμα ή αυθύπαρκτον, και
generalissimum genus est. Quanquam enim cum μή δεόμενον ετέρου προς σύστασιν , ή το μή καθ'
substantia, lum accidens scindalur ab ente , haud ξιν δυνά
εαυτ. όΟυσ ία μενο ν είναπρά
δε εστι ι, αλλ' ετέρ
γμαεναυθύ ω έχουν
παρκ τον την ύπαμη
, και ρ
tamen ens genus eorum est . Νam illa entis φui- δεόμενον ετέρου προς συστασιν μόνον . Ιδού ουκ
dem nomen recipiunt ; at non ilcm delinitionem.
Ens quippe in hunc modum definiunt : Ens, aut εδέξατο η ουσία όλον τον ορισμός του όντος . " Ωστε το .
est quod per se subsislit , nec re alia, ut exsistat, όν ουκ έστι γένος της ουσίας , ούτε η ουσία του όν :
opus habet ; vel est quod per se non potest esse, B τος . Το γαρ είδος όλον απαραλείπτως τον ορισμόν
sed in allero suum esse habet. Substantia autem του γένους αυτού δέχεται . 'Αλλ ' ουδε το συμβεβηκός
illud lantuin est quod per se exsistit, nec alia re, έστιν είδος του όντος . Ου γαρ δέχεται όλον τον ορι
ut subsistat, opus habet. En substantia lolan en σμός αυτού , αλλά το ήμισυ . Συμβεβηκός γάρ έστι
tis definitionem non accepit ; nec proinde ens ge πράγμα το μή καθ ' εαυτό δυνάμενον είναι , αλλ ' εν
dus est respectu substantiæ . Species enim inile ετέρω έχον την ύπαρξιν μόνον . Ιδού ούτε η ουσία
gram generis sui definitionem absque ulla diminu δέχεται όλον τον ορισμός του όντος , ουδε το συμβεβη
jione suscipit. At nec accidens entis species est : κός. 'Αλλ' ή μεν ουσία το ήμισυ , και το συμβεβηκός
neque enim integram cnlis definitionem recipil , το άλλο ήμισυ . "Ώστε εί και τέμνεται το όν εις ουσίαν
sed dimidiam partem dunlaxat. Accidens quippe και συμβεβηκός, αλλ' ουκ έστι γένος αυτών. Ουσία
res est , quæ per se esse non polest, sed solum δε τέμνεται εις σώμα και ασώματος . Ιδού το σώμα
in altero suum esse habet . En quo pacto nec sub ; και το ασώματος είδη εισί της ουσίας. " Έκαστον γάρ
stantia integram entis definitionem suscipiat , nec αυτών και το όνομα , και τον ορισμός της ουσίας επι
accidens : verum substantia dimidiam tanlum δέχεται. " Ωστε η ουσία ουκ έστιν είδος , μη έχουσα
partem, accidens item dimidiam alterani partem. c νικώτ
επάνωατον γένος
αυτής . Πάλιν
γένος σώμαεστίτέμνε
, αλλ 'τοαύτη έμψ
ταινεις, και
πρώτο γευ
ι
Quapropler licet ens in substantiam et accidens
dividalur, corum lamen genus non est. Substan χον και άψυχον. Ιδού πάλιν το σώμα είδος ον της
tia allem dividitur et in corpus et incorporeuſo . ουσίας, γένος εστί του εμψύχου και του αψύχου . Το
Corpus vero et incorporeum substantia species έμψυχον πάλιν διαιρείται , εις αισθητικών και αναί
sunt ; quandoquidem utrumque borum et nomen σθητον. Αισθητικών μεν ούν εστι το ζώον, το ζωήν ,
et definitionem substantiæ integram recipit . Con και αίσθησιν έχον · αναίσθητον δε το φυτόν ου γάρ
slat itaque substantiam non esse speciem , cum έχει αίσθησιν. "Έμψυχον δε λέγεται το φυτόν διά το
non habeat supra se genus;; verum esse ipsum έχειν θρεπτικήν, και αυξητικήν, και γεννητικήν δύ
primum et generalissimum genus. Rursus corpus, ναμιν. Το ζώον πάλιν τέμνεται εις λογικών και άλο
quod substantiæ species est animati et inanima- γον . Το λογικόν, εις θνητών και αθάνατον : το θνη
ti, genus est. Animalum rursus, in sensibile et τον, εις άνθρωπον, ίππον , βούν, και τα τοιαύτα , ά
in insensibile . Sensibile quidem animal est, quippe τινα ουκ έτι τέμνεται εις άλλα είδη . 'Αλλ ' εις άτομα ,
quod vitam et sensum babeat : insensibile au- ήγουν υποστάσεις . Διαιρείται γάρ ο άνθρωπος, εις
tem est planta : nec enim ipsi sensus inest. Pοrrο Πέτρος , Παύλος , Ιωάννην, και τους λοιπούς κατά
animata dicitur planta , quia vim eam habet , qua p μέρος ανθρώπους, οίτινες ουκ εισίν είδη , αλλ ' υπο-
alatur , crescat, et generet . Dividitur rursus ani- στάσεις . Τα γαρ είδη, ως είπομεν , ου δέχονται τον
et irrationale :: rationale,, in mor-. ορισμόν αλλήλων · οίον το σώμα ου δέχεται τον όρι
mal in rationale el
1ale et immortale : mortale in hominen, equum , σμόν του ασωμάτου · ο άνθρωπος ου δέχεται τον ορι.
Dovem ac similia ; que quidem non jam in alias σμών του ίππου . Ο δε Πέτρος , και Παύλος , και
species, sed in individua , hoc est hy poslases, divi- Ιωάννης ένα όρον δέχονται , τον του ανθρώπου .
duolur. Homo enim in Pelrum , Pauluın , Joannem , "Ομοίως και οι λοιποί κατά μέρος άνθρωποι, ώστε
reliquosque singulos homines dividitur : qui qui- ουκ εισίν είδη του ανθρώπου , αλλ' άτομα , ήγουν
dem rion species , sed hypostases, seu personæ et υποστάσεις .
supposita sunt. Species enim , ut dictum est, aliæ aliarum definitionem non admittunt ; v. gr ., cor
puis rei incorporeæ definitionem non recipit; nec eliam recipit homo delinitionem equi. At vero
Pel rus, el Paulus , et Joannes unam et eamdem definitionem accipiunt ; itemque reliqui singuli
VARIÆ LECTIONES.
• Regii 5 , είπωμεν .
homjues. Liquet ergo ul illi hominis species non sint. Sed individua, id est laypostases cl pero
sone .
Πάλιν το είδος τεμνόμενον μεταδίδωσι τοις υπο- Α Rursus species cum dividitur, nomen suum ac
κάτω αυτού, και ονόματος, και του όρου · ο δε Πέ- definitionem iis quæ ipsi sunt inferiora, imper
τρος τεμνόμενος εις ψυχής και σώμα , ούτε τη ψυχή, lil : at vero Petrus, cum in animam ac corpus
ούτε τω σώματι μεταδίδωσι του ονόματος ,> και του secatur, nec animæ , nec corpori nomen suum ac
όρου. Ούτε γάρ μόνη η ψυχή Πέτρος , ούτε μόνον το definitionem tribuit. Neque enim sola anima Pe
σώμα , αλλά το συναμφότερον. trus est, nec solum corpus, sed utrumque conjun
ctin) .
"Ετι δε πάσα διαίρεσις από γένους είς είδη γινο- Genus in parcas species dividitur . Quid species spe
μένη , μέχρι δύο, τριών, σπανίως δε τεσσάριων , φθά- cialissima.- Præterea omuis divisio quæ aa genere in
νει • αδύνατον γάρ διαιρεθήναι γένος εις πέντε είδη species fil, ad duo, vel tria, aut raro ad quatuor usque
και επάνω . Ο δε άνθρωπος, εις πάντας τους κατά progreditur. 24 Neque enim genus in quinque
μέρος ανθρώπους διαιρείται , οί τινες άπειροι εισι aut plures species dividi potest. Homo contra in
των αριθμώ . Διό τινές ουδέ φασι λέγεσθαι διαίρεσιν omnes singulos homines, qui quidem numero
την από είδους εις άτομα , αλλ ' απαρίθμησιν . "Οθεν infiniti sunt, dividitur. Quo fit , ut nonnulli ne
δήλον , ότι ουκ έστιν ο Πέτρος , και Παύλος , και gent eam quæ a specie ad individua est, dicen
B
Ιωάννης είδη, αλλ' άτομα , ήγουν υποστάσεις . Ούτε dam esse divisionem , malintque appellari enuine
ο άνθρωπος γένος Πέτρου , και Παύλου, και Ιωάννου , rationem . Ex quo patet Pelrum et Paulum et
και των λοιπών υποστάσεων , αλλ ' είδος . Διό και εί- Joannem species non esse , sed individua , id est
δικώτατον είδός (15) εστιν ο άνθρωπος . Είδος γάρ supposita sive personas : nec hominem genus
έστε του επάνω , ώς υπ' αυτού περιεχόμενον , και esse Petri et Pauli et Joannis, hominumque reli
είδος των υποκάτω , ώς περιέχον αυτά. Το τε γάρ quorum , sed speciem . Ac proinde bomo est spe
υπό γένος περιεχόμενον είδός έστι • και το περιέχον cies specialissima . Etenim species est superioris,
τα άτομα, τουτέστιν υποστάσεις , ειδός έστι . Τούτο ut sub eg contenta , speciesque nihilominus inſe
ούν εστι το ειδικώτατον είδος , το προσεχώς επάνω riorum , ut ea continens . Tum enim quod conti
των ατόμων υπάρχον , ο και οριζόμενοι φασί • Είδος netur sub genere , species est ; tum quod indivi
έστε το κατά πλειόνων και διαφερόντων αριθμώ εν dua, id est hypostases continet . Species igitur spe
τω τι εστι κατηγορούμενον . Ομοίως και οίππος, cialissima ea est, quæ proxime superior individuis
και ο κύων, και τα τοιαύτα είδη εισίν ειδικώτατα . Τα est ; quam eliam ita deliniunt : Species est quæ
έ μεταξύ του γενικωτάτου γένους και των ειδικωτά- de pluribus numero differentibus in quid est præ-.
των ειδών, γένη εισίν υπάλληλα και είδη · είδη μεν c dicatur . Εodem modo et equus et canis, et simi
των επάνω ,γένη δε των υποκάτω . lia , ecies sunt specialissimæ. Quæ autem inter
generalissimum genus, et specialissimas species interjecta sunt, subalterna genera sunt ac spe
cies ; nempe species superiorum , inferiorum genera .
Και αυταί εισιν αι ουσιώδεις και φυσικαι διαφο- Differentiæ dividentes et constituentes.-- Hæ por
ραι, και ποιότητες: αίτινες λέγονται διαιρετικαι και ro substantiales sunt et naturales differentiæ , ac
συστατικαί • διαιρετικαί μέν των επάνω , συστατικα qualitales, quæ dividentes dicuntur et consti
δε των υποκάτω. Το γαρ σώμα και το ασώματος luentes : nempe dividentes quidem superiora, ac
διαιρούσε την ουσίαν . Ομοίως το έμψυχον και το inferiora constituentes. Corpus quippe et incorpo
άψυχον διαιρούσι το σώμα . Ομοίως το αισθητικών και reum substantiam dividunt. Eodem modo animatum
το αναίσθητον διαιρούσε το έμψυχον . Αύται ούν συν- dividunt corpus et incorporeum : ileinque sensibile
ιστώσι το ζώον· λαμβάνω γάρ ουσίαν έμψυχον αισθη- et insensibile , animatum seu vivens dividunt. Hæc
τικήν,και ποιώ το ζώον ζώον γάρ έστιν ουσία έμψυ- igitur constituunt animal. Sumo enim substantiam
χος αισθητική - λαμβάνω πάλιν ουσίαν άψυχον αναί- animalam sensibilem , atque auimal eſlicio . Animal
σθητον , και ποιώ τον λίθον . Πάλιν λαμβάνω ουσίαν έμ- D siquidem substantia est animata sentiens . Sunro .
ψυχον αναίσθητον , και ποιώ φυτόν• πάλιν το λογικών rursum substantiam inanimatam et insensibilem ,
και το άλογον, το ζώον διαιρούσι • το θνητόν και ac facio lapidem . Rursus, substantiam animatanı,
αθάνατον διαιρούσι το λογικόν . Λαμβάνω ούν το non sentientem , et efficio arborem . Item rationa
ζώον , γένος ον τούτων , και το λογικόν , και το θνη- le et irrationale animal dividunt : mortale quoque
τόν , και συνιστώ τον άνθρωπον • άνθρωπος γάρ έστι et immortale dividunt rationale : terrestre autem
NOT AE .
(13) Διο και ειδικώτατον είδος . Αc proinde liomo vocem hanc inter logicas ponit, quæ propter gene
est species specialissima. Assertionem hanc tribus ralitatem quam annuunt, prædicari de individuis
argumentis propugnandam suscepisse mihi videtur, non possint : ut sicut non dicimus Petrum esse
ul conſulandis Severianis , qui uepixàs ouglas speciem , ita nec eum esse naturam vel essentiam.
parliarias essentias ponebant, via pararelur. 00- Cujus consectarium est, ut quemadmodum indivi
ola quippe Patribus idem vulgo et ac species, na- dua humanæ naturæ species singulares non sunt,
tura , essentia. Quamobrem Abucaras , opusc. 2 , neque ea sint essentiæ singulares vel naturæ .
567 S. JOANNIS DAMASCENI. 568
el aqualile, quod est rationis expers. Sunno itaque A ζώον , λογικόν, θνητόν · και λαμβάνω το ζώον , και
animal , quod horum genus est, et rationale, et το άλογον , και το θνητόν , και το χερσαίον ,> και
juortale, et hominem constiluo. Homo enim est συνιστώ ίππον , κύνα , και τα τοιαύτα. Και λαμ.
animal, et ralionaie, mortale. Rursum accipio βάνω το ζώον, και το άλογον , και το θνητόν, και
animal , el irrationale et mortale atque terrestre, το ένυδρον , και συνιστώ ιχθύν. Διαφοραι δε λέγον
equumque, v . gr. , aut canem ac similia constituo . ται ουσιώδεις και φυσικαι , ότι αύται ποιούσι δια
Denique accipio animal et rationale et mortale φέρειν είδος άλλου είδους και φύσιν και ουσίαν,
et aquatile ; ac piscem constituo. Substantiales άλλης ουσίας και φύσεως .
porro ac naturales differentiæ appellantur, co quod elliciant, ul species ab alia specie, et natura ac
substantia a substantia alia ac natura differat.
Quæ duobus hisce capitibus de genere et specie fusior Dialectica Damasceni complectitur ex Porphyrii
Isagoge collecla, eadem compendiosiori methodo exponit brevior Logica ; ea nimirum , qua proxime se
quuntur. serie, in unicum caput contracla.
25 De genere generalissimo, el specie specialissima B Περί γένους του γενικωτάτου , και είδους του ελ.
ac de sulballernis . δικωτάτου ,και των υπαλλήλων (6).
9
Generis nomen trifariam sumitur ; ac primo qui- Το γένος τρισσώς λέγεταικαι καθ ' ένα μεν τρόπον ,
dem a parente, ut qui ex Israel progenili sunt από του τεκόντος , ώσπερ οι εξ Ισραήλ , Ισραηλίται
Israelitæ dicuntur. Alio modo a patria, ut ab Hie- λέγονται • κατά δε έτερον , από της πατρίδος. "Ωσπερ
O
rosolymis, Hierosolymitæ nomen babent, a Palæ- οι από Ιεροσολύμων , Ιεροσολυμίται λέγονται , και
slina Palæstini . Tertio denique modo genus dicitur οι από Παλαιστίνης , Παλαιστιναίου . Κατά δε τρίτου
illud, quod in species dividitur ; de quo apud phi- τρόπον , γένος λέγεται το διαιρούμενον εις είδη, περ
losophos sermo est,, qui et illud ita definimt :: Ge- ού παρά τους φιλοσόφους ο λόγος • ο και οριζόμενοι λέ
mus est quod pluribus speciei differentibus in quid γουσι• Γένος έστι το κατά πλειόνων, και διαφερόντων
est praedicatur . τώ είδει, εν τώ τι εστι κατηγορούμενον.
Similiter vox speciei duplicem label significa Το είδος δε δύο σημαινόμενα έχει . Λέγεται γάρ
tionem . Species enim dicitur figura el ſorma ; ut είδος το σχήμα και μορφή • οίον το είδος του ανδριάν
species hominis statuæ . Species, item dicitur quod τος . Λέγεται πάλιν είδος , το τασσόμενον υπό το γέ
generi subjicitur, hoc est, quod ex genere dividi- νος, ήγουν το εν γένους διαιρούμενον . Περί τούτου Σ
tur : ac de ista acceptione speciei agunt philoso . C παρά τους φιλοσόφους ο λόγος
phi.
Quandoquidem autem de genere sermonem ha- • Επειδή δε και περί γένους διαλεγόμενοι του εν
bentes speciei memininnus, dicendo : Genus est id δους εμνημονεύσαμεν ειπόντες : Γένος έστι το διαι
quod in species dividitur, operæ pretium est nosse ρούμενον είς είδη . Και πάλιν περί του είδους δια
quod veluti , dum de palre loquimur, necessario de λεγόμενοι του γένους εμνημονεύσαμεν ειπόντες :
filio quoque mentionem facimus ( ille quippe pa- Είδος έστι το εν γένους διαιρούμενον χρή γινώσκειν,
ter est, qui habet filium ) ; similiter dum de filio ότι ώσπερ περί του πατρός διαλέγοντες εξ ανάγκης
loquimur , patris item necessario meminimus
και και του υιού μνημονεύομεν • • ούτος γάρ έστι πατήρ
.
( ile siquidem filius est, qui patrem habet ). Sic ο έχων υιόν και περί του υιού διαλεγόμενου, εξ
et impresentiarum,, impossibile est de genere tra- ανάγκης και περί πατρός μνημονεύομεν · ούτος γάρ
clare, omissa specie, vel de specie, tacita gene έστιν υιός, έχων πατέρα • ούτω κανταύθ , αδύνα
O
α
ris mentione. Genus etenim in species omnino τον περί του γένους διαλαβείν εκτός του είδους , η
dividitur ; et id quod speciebus es se divisis caret , περί του είδους εκτός του γένους. Το γαρ γένος εις
. Species igitur ex genere dividun- Dκαι είδη διαιρείται πάντως. Και το μη έχον είδη εξ αυ
genus non est.
tur ; atque ea quæ genus non agnoscunt, nequa- του διαιρούμενα, ουκ έστι γένος και τα είδη εκ του
φuam sunt species. Εodem scilicet modo quo pri . γένους διαιρούνται και τα μη έχοντα γένος ούκ εί
mus homo, seu Adam non dicitur filius; dicitur σιν είδη . Και ώσπερ ο πρώτος άνθρωπος μή έσχη
0
tamen pater ( babuit eniin flios ) ; Seth vero, el κώς πατέρα , ήγουν ο 'Αδάμ , ου λέγεται υιός : λέγε
parentis sui filius dicitur ( pater enim hujus fuit ται δε πατήρ • έσχε γάρ υιούς · ο δε Σηθ , και υιός
Adam ) et pater illius qui ex ipse natus est ( ge- λέγεται του τεκόντος αυτόν έσχε γάρ πατέρα τον
nuit enim Hlium ). At Abel, alius quidem appella- 'Αδάμ και πατήρ λέγεται του τεχθέντος εξ αυτού :
.
tur, cum patrem habuerit Adamum ; pater vero εγέννησε γάρ υιόν· ο δε "Αβελ , υιός μεν λέγεται :
non dicitur, quia flium non habuit. Εadem ratione έσχε γάρ πατέρα τον Αδάμ πατήρ δε ου λέγεται :
.
de genere et specie disserendum est. ου γάρ έσχεν υιόν • ούτω και επι 4 του γένους και
του είδους .
Primum gcnus , quod ex alio genere non divi- Το πρώτον γένος , όπερ ου διαιρείται από του γέ
VARIÆ LECTIONES.
• Cod. S. Hil. et Regii quidam, περί γένους και είδους , του γενικωτάτου, και του ειδικωτάτου , και των
υπαλλήλων,. • Multiin utroque loco habent εμνημονεύσαμεν. « Cod. S. Hil. et alii quidam περί.
νους , ουδέ έχει προ αυτού γένος, γένος μόνον εστί , A ditur, nec aliud supra se agnoscit , genus est, dun
και ουκ έστιν είδος , και λέγεται γενικώτατον γένος, laxat ,, non species , vocaturque generalissimum
.
όπερ οριζόμενοι φασί • Γενικώτατον γένος εστίν , genus. Quod sic deliniunt : generalissimum genus
γένος όν , ουκ έστιν είδος , διά το έχεις επάνω αυτού illud est , quod genus cum sit, rationem speciei
γένος : τα δε εξ αυτού διαιρούμενα είδη , εάν έχωσιν non adnittit, quia supra se nullum genus habet.
υποκάτω αυτών άλλα είδη εξ αυτών διαιρούμενα , Quæ vero ex ipso dividuntur species, si alias ex
και είδη εισί των προ αυτών , ήγουν τών επάνω εξ ipsis se divisas species haberint, species quidem
ών τέμνονται , και γένη των εξ αυτών, ήγουν των sunt generum illorum ex quibus secantur ; genera
υποκάτου, και λέγονται, και γένη , και είδη υπάλληλα . vero carum quæ ex ipsis dividuntur, id est infe
Τα δε είδη τα έσχατα και κατώτερα , τα μη έχοντα riorum.. Εt
Et hujusmodi genera ac species subalterna
υποκάτω αυτών άλλα είδη , ου λέγονται γένη , αλλά dicuntur. Al vero infimæ species, quæ sub se spe
είδη μόνον, διά το μή έχειν υποκάτω αυτών άλλα cies alias non habent, genera minime vocantur,
είδη εξ αυτών διαιρούμενα. 'Αδύνατον γάρ ρηθήναι sed tantum species, eo quod ex ipsis species alice
γένος , ει μή έχει υποκάτω αυτού είδη εξ αυτού διαι- non dividantur. Fieri enim non potest ut genus
ρούμενα . Λέγεται ούν το είδος , το μη όν είδος , εί- B appelletur, quod ex se subdivisas species non ha
δικώτατον γένος . beat. Species itaque, genus non est , species spe
cialissima dicitur.
Xρή δε γινώσκειν , ότι ανάγκη εστίν , ίνα τα είδη 26 Scire oportet, quod species et nomen ac
και το όνομα του γένους αυτών , και τον ορισμόν definitionem generis sui necessario suscipiant : id
αυτών δέχωνται , και το γένος από γένους, έως του quod etiam ei generi quod ex alio superiori deri
γενικωτάτου . 'Αλλήλων δε τα είδη ου δύνανται τον valur, convenit, donec ad generalissimum genus
ορισμόν δέξασθαι e. Πρώτος και γενικώτατον γέ- 2scenderis. Species tamen invicem sui definitionem
νος εστίν η ουσία. Ει γάρ και τέμνεται έκ τού όντος admittere non possunt. Quod ut manifestius fiat ,
ή ουσία και το συμβεβηκός , αλλ ' ουκ έστι γένος αυ- hac ratione rem consideremus. Primum generalis
των το ον . Επειδή το μεν όνομα του όντος δέχονται , simum genus est substantia : etsi enim ex ente
τον δε ορισμόν ου δέχονται . Το γάρ ον ούτως ορίζον- dividantur substantia et accidens , ens nihilominus
ται f• όν εστι πράγμα η αυθύπαρκτον , και μη δεό- eorum genus non est, cum tametsientis nomen
μενον ετέρου προς σύστασιν· ή το μη καθ' εαυτό
.
utrumque recipiat, non tamen entis definitionem .
δυνάμενον είναι, αλλ' εν ετέρω έχουν την ύπαρξιν • η Νam ens sie νulgo definitur : Ens res est, tum per
δε ουσία πράγμά εστιν αυθύπαρκτον, και μη δεόμε- c se exsistens , nec altero in quo subsistat indigens,
νον ετέρου προς σύστασιν , μόνον. Και το συμβεβη- tum quae per se esse non valet , sed in alio exsi
κός, πράγμα το μή καθ εαυτό δυνάμενον είναι , αλλ ' slentiam habet. Substantia autem illud est tantum
εν ετέρω έχουν την ύπαρξιν , μόνον : ιδού ούτε η ου- quod per se exsistit, nec alia re ut sit opus habet .
σία εδέξατο όλον τον όρον του όντος 1, ουδε το συμ- At vero accidens sola ea res est, quæ per se non
βεβηκός . 'Αλλ ' ή μεν ουσία το ήμισυ , και το συμ- potest esse, sed in altero suum esse habet. En quo
O
βεβηκός , το άλλο ήμισυ • τα δε είδη , και το όνομα, pacio nec substantia integram entis definitionem
και όλον τον όρον του γένους τέλειον θέλουσι δέχεσθαι . non receperit, neque accidens ; verum substantia
" Ωστε εί και τέμνηται το δν εις ουσίαν και συμβε- dimidiam tantum parteim , accidens item: dimidiam
βηκός , αλλ' ουκ έστι γένος αυτών • ούτε μην ή ου- alteram partem. Attamen, cum ita comparalæ sint
.
σία εστίν είδος μη έχουσα επάνω αυτής γένος , αλλ' species , ut et nomen , et Iolain generis definitionem
αύτη εστί πρώτον και γενικώτατον γένος . accipiant ; eapropter licet, ens in substantiam et
accidens dividalur; non tamen illud est eorum genus ; ac neque substantia est species, quippe quæ
Dullum genus aliud sit superius ; sed ipsa primum ac generalissimum genus est.
Αύτη ούν ουσία τέμνεται εις σώμα και ασώματον. Jpsa igitur substantia in corpus et incorporeum
Το ούν σώμα και ασώματος , είδη εισί της ουσίας. secatur : ac proinde corporeum et incorporeum
Πάλιν το σώμα τέμνεται εις έμψυχον και άψυχον ιδού p substantia species sunt. Iterum corpus dividitur
πάλιν το σώμα είδος όν, της ουσίας, γένος έστι του in animaluni et inanimatum . Unde rursus colli.
εμψύχου και αψύχου . Το έμψυχον πάλιν διαιρείται gitur, corpus cum substantie species sit, esse etiam
είς αισθητικών και αναίσθητον. Αισθητικών μεν ούν genus animali et inanimati. Animatum seu vivens
εστι το ζώον , το ζωής και αίσθησιν έχον · αναίσθη: rursum dividitur in sensibile el insensibile. Sensi.
τον δε το φυτόν · ου γαρ έχει αίσθησιν. "Εμψυχον bile ilaque est animal quod vita et sensu præditum
δε λέγεται το φυτόν διά το έχειν θρεπτικών και est. Insensibile vero est planla : sensu etenim ca
αυξητικής και γεννητικήν δύναμιν. Το ζώον πάλιν ret . Planta autem vivens dicitur, quia nutriendi
τέμνεται εις το λογικών και άλογον. Το λογικόν et augendi , et generandi virtute pollet. Animal
εις θνητών και αθάνατον . Το θνητόν εις άνθρωπον rursus scinditur in rationale et irrationale. Ratio
VARIÆ LECTIONES.
• Οuidam codd . hic addunt : "Ινα ούν σαφέστερον ή το λεγόμενον, ούτως είδωμεν, ut infusiori Logica.
1 Quidam , ορίζεται » alii, λέγεται.
nale in nmortale et immort: le . Mortalein hominen A λογικών και τα άλογα , ίππον , κύνα και τα τοιαύτα
ratione prædilum, el in irrationalia , equum, canem άτινα ουκ έτι τέμνεται εις άλλα είδη ,1 αλλ' εις άτομα ,
et similia : quæ quidem in alias species minime se- βγουν υποστάσεις . Διαιρείται γάρ ο άνθρωπος εις
cantur, sed in individua, id est hypostases, aut sup- Πέτρον, και Παύλον , και Ιωάννης και τους λοιπούς
posita . Dividitur siquidem homo in Petrum , Paulum , κατά μέρος ανθρώπους , οίτινες ουκ εισίν είδη: τα
el cieleros singulos homines, qui non sunt species : χάρ είδη , ώς είπομεν , ου δέχονται τον ορισμόν αλλή
quia species, ut jam diximus, aliæ aliarum defini- λων · οίον το σώμα ου δέχεται τον ορισμός του ασω
liones non admittunt : esempli gratia , corpus non μάτου. Ο άνθρωπος ου δέχεται τον ορισμός του ίππου .
patitur definitionem incorporei , nec homo defini- “ Ο δε Πέτρος , και Παύλος , και Ιωάννης ένα όρον
.
lionem equi. Al vero Pelrus et Paulus et Joanues δέχονται, τον του ανθρώπου • ομοίως και οι λοιποί
unaw definitionem suscipiunt, hominis nimirum : κατά μέρος άνθρωποι . "Ωστε ουκ εισίν είδη του αν
sic etiam reliqui singuli homines ; proinde nec spe- θρώπου, αλλ' άτομα, ήγουν υποστάσεις.
cies hominis sunt , sed individua, hoc est bypo
stases et personæ .
Rursus species divisa, inſerioribus suis, el no- Πάλιν το είδος τεμνόμενον μεταδίδωσι τοις υπο
men et definitionem suam impertit : verum Petrus B κάτω αυτού, και του ονόματος, και του ορισμού. Ο
in animam et corpus divisus, nec animæ corpori δε Πέτρος τεμνόμενος εις ψυχής και σώμα, ουδε τη
nomen et definitionem suam communicat . [ Neque ψυχή μεταδίδωσι του ονόματος , και του όρου αυτού,
enim sola anima Petrus est, nec solum corpus. ] ουδέ τω σώματι. [ 6 Ούτε γάρ μόνη η ψυχή Πέτρος,
ούτε μόνον το σώμα, αλλά το συναμφότερον .]
27 Deinde vero , divisio omnis generis in species, "Ετι πάσα διαίρεσις από γένους είς είδη γενομένη ,
ad duo, vel tria, aut raro ad qualuor usque pro- μέχρι δύο ή τριών, σπανίως δε επι τεσσάρων, φθά
greditur.. Neque enim genus in quinque species νει. 'Αδύνατον γάρ έστι διαιρεθήναι γένος εις πέντε
et amplius dividi possil : al homo in omnes et είδη , και επάνω. Ο δε άνθρωπος εις πάντας τους
singulos homines dividitur, qui quidem numero κατά μέρος ανθρώπους διαιρείται » οίτινες άπειροι
indefiniti sunt. Quapropter divisionem speciei in εισι των αριθμώ. Διο τινες ουδέ φασι διαίρεσιν λέγε
individua dicendam esse negant, sed potius enu σθαι, από του είδους εις άτομα , αλλ' απαρίθμησιν.
merationem . Patet ergo Petrum et Paulum et "Οθεν δηλον , ότι ουκ έστι ο Πέτρος, και Παύλος, και
Joannem species non esse, sed individua, hoc est Ιωάννης είδη , αλλ' άτομα , ήγουν υποστάσεις. Ούτε
hypostases ; nec proinde liomo Petri et reliqua- ο άνθρωπος γένος εστί του Πέτρου , και των λοιπών
C
rum personarun genus est, sed species . Unde se- υποστάσεων , αλλ ' είδος. Διό , ειδικώτατον γένος έστιν
>
quitur hominem specialissimam esse speciem. ο άνθρωπος . Είδος γάρ έστι του επάνω, και είδος
Species enim est respectu superioris , et species των υποκάτω. Ομοίως ίππος, και ο κύων, και τα
.
respectu inferiorum. Εodem quoque modo equις τοιαύτα, είδη εισί και ου γένη» δεν ειδικώτατα εισι .
el canis, et similia , species quidem sunt, non au, Τα δε μεταξύ γενικωτάτου γένους , και τα τών εί
lem genera ; ex quo lit ul specialissiidæ species δικωτάτων ειδών, γένη εισί και είδη υπάλληλα. Είδη
sint . Quæ aulem inter generallssimum genus, et δε των επάνω, γένη δε των υποκάτω.
specialissimas species medium occupant locum , et genera, sunt simul, et species subalternæ ; ut
pole quæ superiorum quidem species sint, inſeriorum vero genera.
Atque illa ipsæ substantiales sunt ac naturales Και αύται εισιν αι ουσιώδεις και φυσικαι διαφο
differentiae et qualilates, qμα superiores quiden ραι και ποιότητες , αίτινες λέγονται , διαιρετικαι μεν
dividere , inferiores vero constituere, dicuntur, των επάνω, συστατικαι δε των υποκάτω . Το γαρ σωμα
Nam corpus el incorporeum substantiam divi . και ασώματος διαιρούσι την ουσίαν. Ομοίως και το
dunt ; quemadmodum etiam animalum et inani- έμψυχον , και το άψυχον διαιρούσι το σώμα • ομοίως
malum dividunt corpus . Eodem quoque modo και το αισθητικών και το αναίσθητον διαιρούσι το
sensibile et insensibile, νίvens, seu animatum, di- Dέμψυχον. Αύται μεν συνιστώσι το ζώον· λαμβάνω .
vidunt ; que nempe animal constituunt. Accipio γάρ ουσίαν έμψυχον αισθητικής , και ποιώ το ζώον
siquidem substantiam animatam , sensibilem , et ζώον γάρ έστιν ουσία έμψυχος αισθητική. Λαμβάνω
animal elficio . Animal enim est substantia anima- πάλιν ουσίαν άψυχον, αναίσθητον, και ποιώ λίθον.
ia sensibilis. Rursus assumo substantiam anima . Πάλιν λαμβάνω ουσίαν έμψυχον , αναίσθητον , και
lim , insensibilem , et lapidem facio. Iterum sumo ποιώ φυτόν πάλιν το λογικόν, και το άλογον διαι
substantiain animalam, insensibilem, et plantam ρούσι το ζώον» το θνητών και αθάνατον διαιρούσι
O
ellicio . Insuper rationale et irrationale dividunt το λογικόν. Λαμβάνω ούν το ζώον , γένος ον, και το
animal ; nortale item et immortale , rationale di- λογικών και το θνητόν, και συνιστώ τον άνθρωπον.
vidunt. Quapropter assumo animal , quod est ge . "Ανθρωπος γάρ έστι ζώον λογικών θνητόν και λαμ
.
nus, et rationale et mortale , et hominem consti- 6άνω το ζώον , και το άλογον ,9 και το θνητόν, και
VARIÆ LECTIONES .
$ Hæc desunt in Regg . 7, in Coll. S. Hil . et in vet, translat.; leguntur in ſusiori Logica.
573 DIALECTICA , 574
συνιστώ τον ίππον τυχον , ή κύνα , και τα τοιαύτα. Α ιτιο . Rursumque assumo animal et irrationale et
A Διαφορα δε λέγονται ουσιώδεις και φυσικαι , ότι mortale, et constiluo equum puta , aut canem , et
αύται ποιούσι διαφέρειν είδος άλλου είδους , και φύ» similia. Substantiales autem et naturales dicun
σιν και ουσίαν , ετέρας ουσίας και φύσεως . lur, eo quod per illas species una ab alia differt,
3
nalura et substantia ab altera natura ac substan
Σ
tia .
ΚΕΦΑΛ . ΙΑ'. CΑΡ. ΧΙ .
Περί ατόμου . De indiriduo .
Το άτομον τετραχώς. "Ατομον γαρ λέγεται 1 το μή Individuum quatuor modis accipitur. - Individuum
τεμνόμενον , και μηδε μεριζόμενον , ώς η στιγμή, sive άτομον φuatuor nnolis dicitur . Est enim indivi
το νύν, και η μονάς • άτινα και αποσα λέγονται, duum , quod non secalur, aut dividitur in partes ,
5 ήγουν χωρίς ποσότητος .] "Ατομον λέγεται , και ut punctum , nunc, seti momentum temporis , ac
το δύστμητον · τουτέστι , το δυσχερώς τεμνόμενον , unitas : quæ quidem troca , id est non quanla ap
ώς ο αδάμας λίθος, και τα τοιαύτα. "Ατομον λέγε- pellantur. Dicitur quoque individuum, quod egro
ται και το είδος, όπερ ουκ έτι εις έτερα είδη τέμνε- dividi potest ac secari , ut adamas, lapis, et simi.
ται : ήτοι το ειδικώτατον είδος , ως άνθρωπος , ίππος , B lia . Dicitur item individuum , species quæ in spe
.
και τα τοιαύτα • άτομον δε κυρίως λέγεται , όπερ cies alias scindi non potest , id est species specia
>
τέμνεται μεν, ου σώζει δε μετά την τομήν το πρώ- issima , at homo , eqrms , aliaque ejusmodi.
>
τον είδος. "Ωσπερ Πέτρος τέμνεται μεν εις ψυχήν Beniqueid individuum proprie dicitur, φuod dividi
και σώμα · αλλ' ούτε η ψυχή καθ' εαυτήν εστι τέ- quidem polest, verum , postea quam divisum est ,
λειος άνθρωπος, ή Πέτρος τέλειος, ούτε το σώμα. primam speciem nequaquam retinet . ν. gr. , Petrus
Περί τούτου[k του ατόμου] παρά τους φιλοσόφους και in animam et corpus dividitur : verum nec ani
λόγος , όπερ επί της ουσίας δηλοί την υπόστασιν. ma , si eain seorsim spectes, perfeclus homo est,
aut perfectus Petrus ; nec item corpus. 28 Ac de isto (individuo) philosophi loquuntur ; quod quidem
in substantia bypostasim significat ac supposilum , seu persona.
ΚΕΦΑΛ . ΙΒ' . CΑΡ . ΧΙΙ .
Περί διαφοράς. De differentia.
Διαφορά , και ποιότης, και ιδίωμα , κατά μεν το
. Differentia, qualitas, ac proprielas, idem re.
υποκείμενον έν εισι. Κατά δε την ενέργειαν έτερον Diferentia, et qualitas, et proprietas, subjecti qui
και έτερον · ή γάρ λογικότης λέγεται, και ποιότης dem ratione unum sunt : at si vim ac facultatem .
του ανθρώπου , και ιδίωμα, και διαφορά αλλά καθ' C species, alterum atque alterum. Nam rationalitas
έτερον και έτερον τρόπον. "Ως μέν γάρ ποιούσα και tum qualitas hominis, lum proprietas, tum diffe
οιονεί μορφούσα την ουσίαν, λέγεται ποιότης . Είτα rentia dicitur ; verum alia atque alia ratione. Ut
ως ιδία γενομένη ταύτης της ουσίας, λέγεται ιδίωμα. enim substantiam veluti qualitate aficit, ac quasi
Εν δε τη προς το άλογον συγκρίσει , βούν τυχόν, format, qualitas dicitur. Uι rursun propria hu
ή ημίονον , ή κύνα , λέγεται διαφορά. Εν αυτή γάρ jusce substantiae facta est , proprietas vocatur. Ut
άνθρωπος των αλόγων διαφέρει. denique cum bruto animali, pula bove, aut mulo,
aut cane, comparalur homo, differentia nuncupa
tur. Per eam enim homo a brulis dilfert .
1 Αύτη δε τριχώς λέγεται , κοινώς τε και ιδίως Diſſerentia Iribus modis . - llæc porro triplici
και ιδιαίτατα . 'Αδύνατον γαρ ευρεθήναι δύο τινά μή modo usurpatur ; communiler nempe, et proprie,
διαφέροντα αλλήλων κατά τι. " Αλλοις ούν διαφέρει et maxime proprie. Neque eniin duo aliqua in
είδος είδους, και άλλους υπόστασις της ομοειδούς και veniri possunt, quæ ratione quadam ab invicem
ομοουσίου υποστάσεως , και άλλους υπόστασις εαυτής. non differant. Aliis igitur species a specie, hyposta
Διαφέρει μεν γάρ το είδος του ανθρώπου, του είδους sis ab ejusdem speciei el substànliæ hypostasibus,
του ίππου , κατά το λογικόν, και άλογον. Και λέγε- D aliis Iiypostasis a seipsa difert . Εtenim hominis
ται το λογικόν , και το άλογον ουσιώδης διαφορά. species ab equi specie difert , qualenus aller ratione
Ομοίως και πάντα οίς διαφέρει είδος είδους , φυσική , utitur, aller ratione caret . Diciturque ratione uti, et
και ουσιώδης, και συστατική , και ειδοποιός διαφορά, ratione carere, substantialis differentia . Eodemquo
και ποιότης λέγεται [α και φυσικών ιδίωμα , όπερ modo quidquid illud est, per quod species a specie
παντί τω είδει ενυπάρχει απαραλλάκτως), ήτις κα- discrepat, naturalis, el substantialis, constituensque,
VARIAE LECTIONES .
llæc desuni in Reg. 2929, 3379, et in Colb . i Edit . πρώτον, άτομον γάρ έστι. Εx codicibus qui
busdam lego, 2éveta !, dicitur, sicque verlerunt vet. int. et Basil. Hic enim dictionis örojov acceptiones
varias el ciymon explicat Damascenus. 1 Hæc desunt in quibusdam codicibus . Desuni hæc in breviori
Logica. 1 In Logica breviori, demplis quæ præmissa sunt, hic incipit caput de differentia, ac pro Aūtn
iz, legitur 'H
δε, fpexūs, etc. Hæc
& .acopa τριχώς,
διαφορά α desunt in breviori Logica;; imo spuria putaverim . Neque
enim articulus feminini generis ήτις ad φυσικών ιδίωμα referri potest, sed ad voces διαφορά και ποιότης .
et specificans . differentia ac qualitas nuncupa- Αλείται παρά τους φιλοσόφους ιδιαίτατα διαφορά , ως
tur, proprietasque naturalis ; quae quidem uni- οικειοτέρα και της φύσεως παραστατική. Πάλιν
versæ speciei incommutabiliter inest, ac maxi- διαφέρει άνθρωπος ανθρώπου, ή ίππος ίππου , ή κύων
me propria dillerentia , philosophorum usu , dici κυνός ( η τουτέστιν άτομον του ομοειδούς ατόμου :)
solel, ut quæ maxime propria sit, ac naturam καθο ο μέν έστι μακρος, ο δε κολοβός • ο μεν πα
declaret.. Rursus hoc nomine homo ab homine, λαιός, ο δε νέος · [ο ο μεν σεμός , ο δε γρυπος ] και
aut equus ab equo, vel canis a cane ( lioc est in- μέν φρόνιμος, ο δε μωρός. Ταύτα πάντα επουσιώδεις
dividuum ab ejusdem speciei individuo differl] : διαφορα και ποιότητες λέγονται όπερ έστι το
quod ille magnus, bic parvus sit ; ille senex , hic juve- συμβεβηκός , περί ου ακολούθως έρούμεν .
nis (ille pressis naribus, hic aduncis] ; ille prudens, hic stolidus. Omnia haec adventitiæ differentiæ ac
qualilales dicuntur, quod est accidens;; de quo deinceps dicturi sumus.
CΑΡ. ΧΙΙΙ . ΚΕΦΑΛ . ΙΓ ' .
De accidente . Περί συμβεβηκότος .
Accidens est , quod adest et abesl sine subjecti Συμβεβηκός έστιν, και γίνεται, και απογίνεται χω
interitu . Ac rursum , accidens est , quod inesse B ρίς της του υποκειμένου φθοράς. Και πάλιν · ο εν
μου inesse eidem contingit.. Polest enim fieri ° δέχεται το αυτώ, και είναι, και μη είναι . Και γάρ
el nou
ut homo albus sit, vel non albus : eodem modo, ενδέχεται , άνθρωπος και λευκόν • ομοίως , και μα
> .
lioc ,
ul prudens, ut simus [fhoc,
υι procera Slalura,, μι κρόν , και φρόνιμον , και στμόν Ρ. [ Τούτο ούτε παρόν
nec cum adest, speciem conserval (non enim ad σώζει το είδος. Ου γαρ λαμβάνεται εις τον του εί
ejus definitionem assumitur ), nee cum abest eain δους ορισμόν , ούτε απόν φθείρει. Κάν γάρ μή ή και
labefactat. Quantumvis enim Æthiops candore Αιθίοψ λευκός, ουδέν παραβλαβήσεται προς το είναι
careat, nihil hoc læserit, ut ne homo exsistat. άνθρωπος . Γίνεται ούν και απογίνεται , και την υπο
Accedit igitur ac recedit ; nec subinde suljecle κειμένην ουσίαν ού παραβλάπτει . "Έφημεν γαρ ώς
substantia rationem lædit. Diximus enim sub- ή ουσία υποκείμενον και ύλη τις έστι των συμβεβη
stantiam subjecii loco ac materiæ esse acci κότων . ]
denti] .
29 loc porro accidens bifariam dividitur : Τούτο το συμβεβηκός διαιρείται εις δύο • εις την
nempein eam que communiler dicitur,,differentiam ,, κοινώς λεγομένην διαφοράν, και εις την ιδίως διαφο
el in eam quæ proprie. Differentia communiter di- ράν · κοινώς μεν ούν διαφορά έστι το χωριστόν συμ
cta, est accidens separabile , v. gr. , sedet quispiam, βεβηκός · οίον κάθηται τις , και έτερος ίσταται »
ac aller stat. Quippe fieri potest , ut surgente illo ενδέχεται γαρ εν τω αναστήνα τον καθήμενον , και
qui sedebat, et sedenie illo qui stabat , eorum καθίσαι τον ιστάμενον , χωρισθήναι την διαφοράν
differentia separelur, atque ut quisque aliam pro αυτών, και λαβείν αυτούς άλλης, αντ ' άλλης . Και
alia vicissim accipiat. Quin et a seipso dicitur εαυτού δε τις λέγεται διαφέρειν, κατά το χωριστον
quis differre, ratione accidentis separabilis. El- συμβεβηκός . Διαφέρει γάρ εαυτού εν τω καθήσθαι
enim dum sedet ac surgit ; dum foret ælale , ac se- και ανίστασθαι · εν τω νεάζειν και γηράν • εν τω
nescit ; duni adversa valetudine laborat , ac sanus νοσείν και υγιαίνειν, και τοις τοιούτοις . Ιδίως δε
est, aliisque ejustuodi , a seipso quivis differt. διαφορά εστι το αχώριστον συμβεβηκός · οίον, έστι τις
Propria quoque differentia ,
est, accidens illud quod σιμος, αδύνατον χωρισθήναι αυτού την σιμότητα,
separari non potest. Uι si quis simus sit , non po- ομοίως και την γλαυκότητα, και τα τοιαύτα . Κατά
test hæc simnitas ab eo separari . Eodemque modo ταύτα ούν τα αχώριστα συμβεβηκότα, άτομoν ατό
de cæsiis oculis ac similibus. Per hæc itaque et μου , τουτέστιν υπόστασις υποστάσεως διαφέρει. Αυ
inseparabilia accidentia , individuum ab individuo , τoς δε εαυτού διαφέρει ουδέποτε . Ταύτα δε ου συν
hoc est hypostasis ab hypuslasi differt. Nunquam τελoύσιν εις ορισμόν 9 [της φύσεως ] ενδέχεται γαρ
tamen quisquam a seipso difert . Hec porro ni- D άνθρωπος είναι σιμών, και μη είναι. Και απογενο
hil conſerunt ad definitionem . Polest enim homo μένης της γλαυκότητος , ουδέν ήττον ο άνθρωπος
simus esse et non esse , ac recedente glaucilale, μένει άνθρωπος .
nibilosecius homo remanebit.
CAP . XIV. ΚΕΦΑΛ . Δ',
De proprio . Περί ιδίου.
Differentia communis el propria , - Proprium Το ίδιον τετραχώς λέγεται. Πρώτον , και μόνο μεν
quatuor modis dicitur . Primum ,, quod soli spe- υπάρχει το είδει , ού παντί δέ·• ώσπερ το γεωμετρείν
.
clei inest , sed non omni , ut homini geometram το ανθρώπω · μόνος γάρ ο άνθρωπος γεωμέτρης.
esse ; solus enim homo geoinetra est , scd non 'Αλλ' ού πάς άνθρωπος γεωμέτρης . Δεύτερον, όπερ
VARIÆ LECTIONES.
Hæcdesunt etiam in breviori Logica. • Hæc quoque in compendiosiori absunt Dialectica. P No
sler, και σιμον, και γρυπόν. (Que deinde sequuntur usque ad ac verba, τούτο το συμβεβηκός, ia
conipendiosiori Logica absunt. 9 Desunt hæc iu breviori Logica.
παντί μεν υπάρχει, ου μόνο δε, ώς τοδίπουν. Πάς γάρ A omnis homo est geometra . Secundo, quod omni
άνθρωποςδίπους , ου μόνος δε άνθρωπος δίπους, αλλά quidem speciei inest, sed non soli ; ul bipedem
και περιστερά, και τα τοιαύτα . Τρίτον,όπερ παντί μέν, esse . Oinnis quippe homo bipes est ; at non so
και μόνο , ουκ αεί δε, ώς το πολιούσθαι των ανθρώπω. lus homo est bipes, sed etiam columba , et siini
Τούτογάρ και παντί μεν, και μόνο των ανθρώπωναρμό- lia. Tertio, quod omni quidem ac soli, et non
ζει, ουκ αεί δε, αλλ ' εν τωγήρα.Τέταρτον, όπεργίνετα: semper ; quemadmodum homini canescere. Hoc
των τριών πρώτων συνερχομένων τουτέστι , παντί, enim omni et soli homini convenit, al non semper;
και μόνο, και αεί · όπερ και αντιστρέφει • ώσπερ το verum in seneclule lautum . Quarto denique, quod
γελαστικών των ανθρώπω, το χρεμετιστικών τω ίππω, tribus primis in unum coeuntibus exsurgit , hoc
και τα τοιαύτα . Μόνος γάρ άνθρωπος έχει το γελα- cst, quod omni, ac soli , semperque convenil :
στικών, και πάς άνθρωπος, και αεί · ει και μη αει quod item convertitur , uti risus homini, hinnitus
κέχρηται αυτώ. [ Ει τι γάρ άνθρωπος , πάντως equo, aliaque id genus. Solus eniin homo risibi
γελαστικών και εί τι γελαστικών, πάντως άνθρωπος . lis est , et omnis homo, et semper; tametsi ea
Τούτο γάρ έστιν αντιστρέφειν . Περί τούτου του ση- facultate non semper ulalur ( nam si quidem est
μαινομένου παρά τους φιλοσόφους ο λόγος . ] “Ο και homo, risibilem esse necessum est, ac quidquid
υπογράφοντες φαμέν · "Ιδιόν εστιν[ ό παντί και μόνη Β risibile est, Iliominem esse oportet. Ηoc est enim
converti , ac reciprocari ). Ac de hoc proprii si
τω είδει , και αει , υπάρχει • . Τούτο δε τριχώς διαι-
ρούσιν » από της διοργανώσεως, [ ' τουτέστι της gnificato disserunt philosophi ; inque hunc mo
διαπλάσεως , ] ώς το πλατυώνυχον [και το ορθοπερι- dum describitur : Proprium est, quod omni , et
πατητικών των ανθρώπω · από της ενεργείας , ώς τώ soli speciei , ac semper inest . lloc autem tri
πυρί το ανωτάτω φέρεσθαι » από της δυνάμεως, ως fariam dividunt : ab organicarum partium effor
λέγομεν τώ πυρί υπάρχειν Θερμαντικήν δύναμιν malione ; sic homini convenit latos ungues ha
υπερβάλλουσαν τας των άλλων σωμάτων θερμότητας. bere , et erecto corpore incedere : ab aclu , ut
Λέγεται δε το ίδιον επουσιώδες ή επεισουσιώδες . igni vergere sursum : a potentia, et agendi vi , ut
ignem vi calefaciendi pollere dicimus, quæ corporum aliorum calores longe superet . Dicitur au
lem proprium substantiæ adjectilium quid , seu essentiam consequens.
ΚΕΦΑΛ. ΙΕ' . 30 CΑΡ. ΧΥ.
Περί των κατηγορουμένων . De his quæ prædicantur.
Πάσα κατηγορία , ή επί πλέον γίνεται, και επίσης. Prædicatum omne, aut superius, aul æquale.
Επ ' έλαττον δε ουδέποτε. Και επί πλέον μεν, ότε C Omne prædicatum , aut latius patet quam sub
τα καθολικώτερα κατηγορούνται των μερικωτέρων : jectum, aut æque ; minus autem lale, nunquam .
καθολικώτερα ούν εισι τα επάνω μερικώτερα δε, Lalius nimirum, cum quæ latius palent, de his
τα υποκάτω . Και καθολικώτερον μεν πάντων εστι το quæ minus late patent , prædicantur. Latius porro
όν, διό και πάντων κατηγορείται. Και γάρ και η ου- palent superiora : minus late inferiora. Quare
σία ον λέγεται , και το συμβεβηκός ον λέγεται . Ού cum ens latius omnibus pateat, de omnibus quo
δυνάμεθα δε ειπείν , ότι το όν ουσία εστίν . Ου μόνον
9 que proinde rebus prædicatur. Nam et substantia
γάρ ουσία εστί το όν, αλλά και συμβεβηκός. Ομοίως dicitur ens ; el accidens item ens dicitur. Illud
και γένη κατηγορούνται των ειδών, ως καθολικώ autem dicere non possumus, ens substantiam esse .
τερα : τα δε είδη ου κατηγορούνται των γενών αυ- Non enim ens substantia solum est, sed et acci
των. Τα δε είδη καθολικότερα γενών εισι, κατηγο- dens. Eodem modo genera de speciebus prædican .
ρείται τοίνυν η ουσία του ζώου , και το ζώον του lur, ut que ampliora sunt . Contra species de
ανθρώπου. Και γάρ το ζώον ουσία εστί , και suis generibus minime prædicantur; propterea
άνθρωπος ζωόν έστιν . Ουκ αντιστρέφει δέ• πάς μεν quod species non tam late paleant. Quocirca sub
γάρ άνθρωπος , ζώον ού πάν δε ζώον , άνθρωπος. slantia de animali prædicatur, atque animal de
Και ο ίππος γάρ, και ο κύων ζώα είσιν · ου πάσα δε D homine : nam animal substantia est, et homo ani
ουσία ζώον εστιν . Ο λίθος γάρ και το ξύλον ουσία mal , at non e converso . Quippe, omnis quidem
έστιν, άτινα ουκ εισί ζώα . Ομοίως και το είδος homo animal est; at non omne animal est homo.
κατηγορείται των υπ' αυτού περιεχομένων ατόμων , Siquidem el equus et canis animalia sunt. Eodem
τουτέστι των υποστάσεων ' , ώς καθολικώτερον . Το modo omne animal substantia est ; at non item
δε άτομον , ήγουν υπόστασις , ου κατηγορείται του omnis substantia , animal. Nam et lapis el lignum
είδους . Μερικωτέρα γάρ έστι του είδους ή υπόστασις . substantiæ sunt, nec lawien propterea sunt ani
Και Πέτρος τοίνυν άνθρωπός έστι , και Παύλος άν- malia . Sic eliam species ut lalius palens de
VARIÆ LECTIONES.
* Hæc omissa sunt in breviori Logica. • Logicæ brevioris codices ...
δ υπάρχον.
únápxov. Ηec etiam in illis
desunt,utet que paulo post sequuntur το ορθοπεριπ. Reg. 2927, ήτοι διαπλάσεως, ώςτοπλατυόνυχον
Tu
των dvo puó ep .. ' Sic reperi scriptum in duobus brevioris Logicæ codicibus; legeruut que interpretes,
ανθρώπω
Telustus, et Basileensis. Prior, superingressum posuit ; posterior, adventilium. Ηanc επουσιώδες , ή
FEELGOUGIWães, substantiæ adjectilium quid , etc., una voce exprimit Porphyrius, ubiproprium appellat id
guod σύμφυτον, nature concretum est. * Logica brevior , ήγουν υπόστασις.
673 S. JOANNIS DAMASCENI 5S0
individuis predicatur, hoc est de hypostasibus, Aθρωπός έστιν " ου πάς δε άνθρωπος, Πέτρος, και
quæ sub ipsa continentur : at ivdividuum, hoc Παύλος εισί γάρ και άλλαι υποστάσεις υπό το είδος
est hypostasis, de specie minime predicatur : eo του ανθρώπου . Και αι διαφοραι δε κατηγορούνται
quod hypostasis, seu singulare subsistens minus των ειδών , οίς ενυπάρχουσι, και των ατόμων αυτών.
late pateat quam species. Itaque et Petrus homo Καθολικώτεραι γάρ εισιν (16) α! διαφοραι των ει
est, et Paulus homo est ; at non item omnis δών . Το γάρ λογικόν καθολικώτερον εστι του είδους
homo et Petrus, aut Paulus. Sunt enim aliæ quo . του ανθρώπου. Ου γαρ πάς μεν άνθρωπος , λογικός :
que hypostases sub hominis specie. Quin differen- ου πάς δε λογικός, άνθρωπος. Και ο άγγελος γάρ
tiæ quoque de speciebus quibus insunt, ac de λογικός ών, ουκ έστιν άνθρωπος . Και αύτη μεν
ipsarum individuis prædicantur : latius enim pa- έστιν ή επί πλέον κατηγορία .
tent differentiæ quam species . Etenim ratione præditum esse latius patet quam hominis species:
nam omnis quidem homo rationalis est ; at Jion item omnis rationalis est homo : quippe angelus
rationalis est, nec lamen est homo. Atque hujusmodi sane est prædicatum, quod diffusius est.
Prædicalum æquale subjeclo . — Simia gèstu solo
-
Η δε επίσης κατηγορία εστίν και ότε αντιστρέφει .
Tider . Prædicatum autem quod subjecio est Κατηγορούνται γάρ τα ίδια των ειδών, ών έστιν
æquale, illud est quod cum subjecto convertitur. ίδια και τα είδη κατηγορούνται των ιδίων αυτών.
Prædicantur enim propria de speciebus , quarum B Πάς γάρ άνθρωπος, γελαστικός , και πώς γελαστικός ,
propria sunt : atque item species de suis propriis άνθρωπος . Ει γάρ και γελάν λέγεται πίθηκος , ου
Οι cnim omnis hono risibilis est,, γελά τη καρδία, αλλά μόνον τοίς σχήμασι» μιμητι
praelicantur.. Ut
iia omnis risibilis est homo. Nam quamvis simia κον γάρ ζώον εστιν. "Ωστε η μεν των γενών κατά
quoque ridere dicatur, non ex animo tamen , sed των ειδών κατηγορία , και η των διαφορών κατά των
geslu solo ridet . Est enim imitabundun animal, ειδών , και ή των ειδών κατά των ατόμων, επί πλέον
Quapropter generum de speciebus ,, et differentia - λέγεται. Η δε των ιδίων , επίσης. Ταύτα δε τα
ruin de speciebus ,, ac specierum de individuis επίσης αντιστρέφοντα , και αντικατηγορούμενα λέ
predicatio latior dicitur; propriorum autem , equa. γεται .
Ea porro quæ æqualis predicationis sunt, con
verti dicuntur, ac reciproca prædicala . 1
CAP. XVI . ΚΕΦΑΛ. 17'.

De univoca et æquivoca prædicatione. Περί συνωνύμου και ομωνύμου κατηγορίας . Σ.
Quid univoca prædicalio et aquivoca. - Univoca Συνώνυμος μέν κατηγορία εστίν , ότε και το όνομα
praedicatio est, cum subjectum, et nomen , etc και τον όρον αυτού του ονόματος δέχεται το υποκεί
definitionem ipsius nominis recipit ; ut animal de μένον · οίον το ζώον κατηγορείται του ανθρώπου
homine prædicatur; accipitque homo, lum nomen , και δέχεται ο άνθρωπος , και το όνομα , και τον όρον
tum definitionem animalis. Animal enim est sub- του ζώου . Ζώον γάρ έστιν ουσία έμψυχος, αισθη
slantia vivens, sensibilis , bomoque item defini- τική και άνθρωπος δεν επιδέχεται τον όρον τούτον.
tionem hanc suscipit. Nam lomo etiam est sub- θυσία γάρ έστιν ο άνθρωπος και έμψυχος και αι
slantia vivens sensibilis. σθητικός 1 .
31 Æquivoca autem prædicatio est, eum nomen "Ομώνυμος δε εστι κατηγορία , ότε το μεν ονο
quidem suscipit ; definitionem vero non item : μα δέχεται . Τον δε όρον ουδαμώς, οίον , η εικών
pula , imago hominis, nomen quidem boninis, του ανθρώπου το μεν όνομα του ανθρώπου δέχεται
2on autem definitionein admillil. Hominis enim τον δε όρον του ανθρώπου ου δέχεται . "Ο γάρ όρος
definitio hæc est : Animal rationale , mortale , in- του ανθρώπου , ζώον λογικόν , θνητόν, νου και επι
telligentiæ ac scientiæ capax . Al imago nec ani- στήμης δεκτικόν. Η δε εικών, ούτε ζωόν έστιν ( ου
mal est ( neque enim est vivens ), nec rationis γάρ έστιν έμψυχος) , ούτε λογικόν, ου νου και επι
particeps, nec intelligentiæ ac scientiæ capax. στήμης δεκτικόν .
Regula antepredicamentorum ab Αristole tradita . D Xρή γινώσκειν, ότι όσα κατηγορείται κατά τινος ,
VARIÆ LECTIONES.
x Deest żotlv in editis et pluribus scriptis ; nec legisse videlur vetus interpres. y In Logica breviori
albest το υποκείμενον . ? Logica brevior aic0ntixń . Sic velus int. et Basileensis; animala el insensibilis .
Melius tamen aigontixós. Sensus enim hic esi : homo quippe est tum substantia, lum animalus, lum sensii
praditus .
NOTE.
(16) Καθολικώτεραι γάρ εισιν. Latius enim pα- illam definitionem qua hominem esse aiunt animal
teni differentiæ . lloc logici nostri non concesserint, rationale, mortale. Hac enim admissa , ultima
si de differentiis propriissimis sermo sit , quæ cum differentia, mortale scilicet , specie humana univer
speciebus quas consiilirunt reciprocentur. Neque salior est : quippe quæ cæleris animantium specie
enim rationale lalins palet quam lomo. In banc bus comenii.
vero sententiam abierunt Græci propter tritain
531 DIALECTICA .
582
ώς καθ ' υποκειμένου , ήγουν συνωνύμως , και του Α -- llud auleial nosse oportet ,, quaecunque de ali
υποκειμένου αυτά κατηγορηθήσεται οίον το ζώον , quo prædicantur, ut de subjecto, hoc est, uni
.
ώς καθ' υποκειμένου κατηγορείται του ανθρώπου , vocc , eadein de co prædicari quod illi subjectum
ήγουν συνωνύμως , και ο άνθρωπος , του Πέτρου . est. Exempli gratia, animal de homine prædica
Υπόκειται γάρ τώ ανθρώπων ο Πέτρος. Κατηγορείο Εur tanquain de subjecto; Ιιοc est univore , et
ται ούν και του Πέτρου το ζώον και ο Πέτρος γάρ iomo de Petro. Petrus' enan subjicitur homini.
ζωόν έστι. Prædicatur itaque etiam de Petro animal : nam
Petrus quoque animal.
a Το υποκείμενον δισσώς λέγεται, το μεν προς De subjecto .. - Subjectum porro duplici modo
ύπαρξιν , το δε προς κατηγορίαν. Και προς ύπαρξιν dicitur : nimirum , vel ad exsistentiam, vel ad
μεν , ώσπερ υπόκειται η ουσία τους συμβεβηκόσιν praedicatione . Ad exsistentiam ; quemadmodum
εν αυτή γάρ έχουσι το είναι, και εκτός αυτής ουχ substantia accidentibus subjicitur : nam in ea
υφίστανται . Το δε προς κατηγορίαν υποκείμενον suum esse habent , neque ea rexijola subsistunt.
εστι το μερικόν • υπόκειται γάρ το μερικών τω καθ
.
Subjectum autem ad prædicationem , particulare
ολικωτέρω προς κατηγορίαν. Επειδή το καθολικώτε- est : nam particulare universaliori ad prædica
ρον κατηγορείται του μερικωτέρου : ώς το ζώον B tionem subjicitur . Universalius siquidem de con
κατηγορείται του ανθρώπου. Λέγεται δε το μεν tractiori prædicatur , uti animal de bourine.
καθόλου καθ ' υποκειμένου και το δε μερικώτερον ,
.
Porro quod in universum sumitur, prædicatum
υποκείμενον προς κατηγορίαν . Λέγεται δε το συμβε- dicitur; quod autem specialius est ac particula
βηκός εν υποκειμένω τη ουσία • η δε ουσία υποκείμε- rius, subjectum ad prædicationem appellatur.
Μην προς ύπαρξιν . Dicitur autem accidens in substantia, tanquam
in subjecto ; substantia autem subjectum est all
exsistentiam .
ΚΕΦΑΛ . ΙΖ' . CAP. XVII.
- Περί της εν τώ τι εστι , και εν τώ οποίύν τι De prædicationibus in quid est, el in quale quid est.
εστι κατηγορίας .
"Αλλο εστίν, ή εν τω τι εστι κατηγορία , και άλλο, Alia est prædicatio in quid est ; et alia in quale
ή έν το οποίόν τι εστι και η εν τω τι εστι μεν, ότε quid est .. In quid est,, ut cum interroganli quid est
ερωτώμενοι , τί έστιν άνθρωπος , λέγομεν · Ζώο». homo , respondeuous , animal.. In quale quid est,, its
Εν δε το οποίόν τι εστιν , ότε ερωτώμενοι , οποίον ca cum quaerenti ,, quale est animal ,, respondemus ,,
ζώον, φαμέν • Λογικόν, θνητον· ώστε το μεν γένος, rationale , mortale. Ilaque genus ct species is quid
και το είδος εν τω τι εστι κατηγορείται . Η δε est prædicantur : differentia aulem lam substan
διαφορά (17) , ή τε ουσιώδης, και η επουσιώδης , lialis 32 quam accidentalis, hoc est accidens, el
ήγουν το συμβεβηκός , και το ίδιον εν το οποίόν τι proprium , in quale quid est prædicantur : at
εστι κατηγορείται: η υπόστασις ουδε το τι εστι δη- vero hypostasis, nec quid est, nec quale quid est
λοι , ουδέ οποίόν τι εστιν, αλλά τις εστιν. 'Ερωτώμε- Ostendit,, sed quis est.. Νam si quis ex nobis scisci
νοι γάρ, τις έστιν ούτος, λέγομεν, Πέτρος. Είτα letur, quis bic sil ; dicimus, Petrus : ae deinde
ερωτώμενοι, οποίος άνθρωπος , λέγομεν , Μακρος τυ- si pergat quærere, quid sit Petrus, dicimus,
χον, η κολοβός . homo : quod si rursum quæral, qualis bomo, di
cimus, v . gr. , magnus, aul parius,
Xρή δε γινώσκειν ( 18), ότι τα φύσει διαφέροντα, Quid aliud, quid alius. Illud porro sciendum
άλλο και άλλο λέγονται. Λέγομεν γάρ : "Αλλο έστιν άν- est, ea quæ natura differunt , aliud dici , et aliud.
θρωπος , και άλλο ίππος " άλλο δε , κατά φύσιν . Και γάρ
> Dicimus enim , aliud est homo , et aliud equus :
έτερον είδος του ανθρώπου, και άλλο του ίππου . Τα δε p aliud, inquam , quantum ad naturam allinet .
VARIÆ LECTIONES.
& Jo mss. ad modum tiwli hie scriptum reperi tepi toû ÚTOXELJÉvou . id est, de subjeclo, prælerquain
in cod. S. Hilarii : in quo tamen perinde ac in aliis a linealegitur. Δεί δε γινώσκειν ότι το υποκείμενον ,
6 :670s. al . 8 :-TÓş. Favent et veteres translationes huic lectioni. Soli Regii 1986 et 2927 , non habent
δει δε γινώσκειν ότι. b Ita lego in multis codicibus, et veleribus interpretationibus . Edita et nonnulli
codices περί των κατηγοριών.
NOTÆ ,
(17) Ή δε διαφορά · Differentia autem. Ηaec ter, quia adjectivo nomine velut id quod adesse
Damascenus ex Porphyrio. Nostri vero accuratius, possit , vel abesse, prædicatur.
docent voce quale significari, praedicatum adjectivo (18) Xρή δε γινώσκειν • 1lud porro sciendum
nomine enuntiari, el adjunclo pronomine quid , esi , ele. SS . Patres hoc sanxerunt adversus Aria
illud quod essentiale est indicari : proprium vero nos , Patrem , et Filium . et Spiritum sanctuni non
bon prædicari in quale quid, sed in quale necessa- esse aliud el aliud el aliud , ceu totidem naluras,
rio , tanquam allributum essentiam necessario sel alium et alium et alium . Econtra in Christo
consequens : accidens demum in quale contingen- agnoscunt aliud et aliud, sive naturas duas, hon
583 S. JOANNIS DAMASCENIU 584
Elenim alia est hominis species, alia equi . Quce A αριθμό διαφέροντα , ήγουν υποστάσεις , άλλος κα!
.
autem numero differunt, hoc est hypostases, alius άλλος λέγονται . Λέγομεν γάρ άλλος εστίν ο Πέτρος ,
et alius dicuntur . Dicimus enim : alius est Petrus, και άλλος ο Παύλος. Ου δυνάμεθα δε ειπείν , ότι άλλο
el alius Paulus. Al dicere non possumus : aliud εστί Πέτρος, και άλλο Παύλος , επεί ψευδόμεθα .
est Peirus, et aliud Ρaulus. Alioqui falso id dice- Τη γάρ φύσει έν εισιν ουκ εισί δε εις το
mus. Natura enini unuin sunt : non tamen sunt αριθμώ.
unus numero .
'Αλλοίον φuid . Quid ετεροίον. Illud quoque Xρή δε γινώσκειν , ότι η μεν ουσία άλλο καλεί
scire operæ pretium est, substantiam quidem , ται. Ομοίως και αι ουσιώδεις διαφοραί• το δε συμ
atque item substantiales diferentias, aliud vocari: βεβηκός, αλλoίoν· διότι αι μεν ουσιώδεις διαφοραι ,
.
accidens allenι άλλοϊον. (q. a. alterius φualitatis ), περί το είδος, ήγουν περί τήν φύσιν θεωρούνται ,
proplerea quod substantiales differentiæ circa και ταύτην συνιστώσει το συμβεβηκός, περί το άτο
ipsam speciem , hoc est circa naluram ipsam con- μον' συστατικά γάρ της υποστάσεως τα συμβεβη .
siderantur, eamque constituunt : accidens autem κότα . " Αλλο ούν έστιν άνθρωπος , και άλλο έππος .
circa individuum . Etenim accidentia hypostasin 'Αλλοίως δε και άλλος ο Πέτρος , και άλλοιoς και
constiluunt. Aliud igitur est homo, et aliud equus : άλλος ο Παύλος . Πάσα δε διαφορά ουσιώδης τε και
alius autem qualitale ac diversus Petrus ; et aliuς επουσιώδης, ετεροίον ποιεί» το γάρ έτεροϊον σημαίνει,
ac diversus qualitale Paulus. Porro differentia και το άλλο, και το αλλοίον. Και η μεν φύσις το τι
omnis, lam substantialis, quam accidentalis Éte- σημαίνει . Η δε υπόστασις , τον τίνα, και τόδε τι •
polov facit. Siquidem co éta polov, eum aliud, tum πάσα ούν διαφορά όποϊόν έστιν .
diversum in qualitale , significat. Ac naturam quidem , quid res esh, significat ; daypostasis au
lem hunc quemdam, atque hoc aliquid : omnis vero differentia quale est.
CAP . XVIII. ΚΕΦΑΑ. ΙΗ' .
In quibus quinque simplices voces conveniant inter Κοινωνίαι και διαφοραι των πέντε φωνών.
se , ac dissideant.
Jlbud scire attinet, quinque voces in eo conve- Δεί γινώσκειν , ότι κοινωνούσιν αι πέντε φωνα :
nire, quod omnes de pluribus prædicentur. Dif- άλλήλαις, κατά το πάσας κατά πλειόνων κατηγορεί -
ſerunt autem inter se quod genus de pluribus σθαι . Διαφέρουσι δε αλλήλων, ότι το μεν γένος κατά
specie differentibus in quid est prædicelur ; spe- πλειόνων , και διαφερόντων τώ είδει εν τω τι εστι
cies item in quid est, de pluribus numero diffe- κατηγορείται το δε είδος κατά πλειόνων και διαφε
rentibus : differentia vero et accidens , in quale ρόντων των αριθμώ εν τω τι εστι κατηγορείται και δε 8
« id est , de pluribus differentibus specie : pro- C διαφορά και το συμβεβηκός , κατά πλειόνων, και
prium denique et ipsum , in quale quid est de διαφερόντων το είδει εν τω όποϊόν τι εστι κατηγο
pluribus numero differentibus ; hoc est de nna ρούνται το δε ίδιον κατά πλειόνων και διαφερόν
.
specie ac subjectis ei individuis. Porro inter dir- των των αριθμώ, τουτέστι καθ' ενός είδους , και των
ferentiam et accidens hoc interest discriminis , υπ' αυτό ατόμων εν τω οποίον κατηγορείται . Δια
quod differentia substantialis sive essentialis φέρει δε η διαφορά του συμβεβηκότος , ότι η μεν
est , hoc est pars substantiae sea essentie sub- διαφορά ουσιώδης έστιν, ήγουν μέρος της ουσίας
uι pars substantiae ,,
jecti :: accidens autem , non ut του υποκειμένου • το δε συμβεβηκός , ουχ ως μέρος
.
scd adventitium est . της ουσίας , αλλ ' ως επουσιώδες .

33 CΑΡ . ΧΙΧ . . ΚΕΦΑΛ. ΙΘ.
In quibus genus et differentia inter se conveniant, ac Κοινωνία και διαφορά γένους και διαφοράς .
discrepent.
Inter genus et differentiam hoc commune est, Κοινά δε γένους και διαφοράς, το περιεκτικόν
C
quod utrumque species comprehendat : quodque είναι των ειδών αμφότερα , και το συνωνύμως
Univoce de speciebus ac individuis predicetur. D, κατηγορείσθαι των ειδών και των ατόμων. Xρή δε
Illud autem seire convenit ; quecunque de re aliqua P γινώσκειν και, ότι όσα κατηγορείται κατά τινος , ως
tanquam de subjecto , hoc est univoce, prædicantur, καθ' υποκειμένου , ήγουν συνωνύμως , και του υπο
VARIÆ LECTIONES.
• Noster, κοινωνία ... το περιεκτικόν είναι των ειδών αμφότερον. d Noster et Reg . 3447 ειδέναι.
NOTÆ .
aliuni el alium , duasve personas. " Aldo Mêy xal pari rationc atque ubi de Trinitate sermo est. "Eyes
άλλο τα εξ ών ο Σωτήρ, inquit, Nazianzenis epist. μεν γάρ άλλος και άλλος. Ιlic σίφuidem alius et
( Ad Cledon . ) Aliud quidem et aliud sunt illa e qui- alius dicitur, ne personas confundanius : sed mint
δις Salvator ; ουκ άλλος και άλλος , non alius et aliud et aliud . Tria quippe unum idemque sunt in
alius : et lbsit. λέγω δε άλλο και άλλο έμπαλιν ή Trinitate.
επί της Τριάδος έχει, aliud vero et aliud dico dis
585 DIALECTICA . 5S6
κειμένου αυτό συνωνύμως κατηγορηθήσεται » όσα A de ipsius quoque subjecto univoce praedicari : non
δε ομωνύμως , ουδαμώς . "Ίδια δε του γένους προς item quæ æquivoce. Hac autem ratione inter se
διαφοράν» ότι το γένος επί πλέον εστι των υπ' αυτό dissident, quod genus latius paleal, quam subjecte
διαφορών, και των άλλων τριών φωνών · ότι το γέ- illi differentiæ , quamque aliæ tres voces ; quod
νος περιέχει τις διαφοράς δυνάμει ότι το γένος propterea genus potestale differentiascon pleclatur •
φύσει πρότερον των διαφορών · ότι το γένος εν τω τι quod natura differentias antecedat : quod in quid
έστιν , ή δε διαφορά , εν τω οποϊόν τι εστι κατηγο est ; differentia contra , in quale quid est prædicetur:
ρείται ότι το προσεχές γένος έν · αι δε διαφορα!, quod propinquum genus unum sit, differentise
πλείους , ότι το γένος αναλογεί ύλη , μορφή δε ή autem plures : quod denique genus materiæ ; dife
διαφορά. rentia autem formæ respondeal.
ΚΕΦΑΛ . Κ'. CΑΡ. ΧΧ .
Κοινωνία και διαφορά γένους και είδους . In quibus genus el species inter se conveniant, ac
dissideant.
Κοινά γένους και είδους , και κατά πλειόνων εν τω Inter genus et speciem hoc commune est , quod
τι εστι κατηγορείσθαι " το φύσει πρότερα είναι των de pluribus in quid est prædicentur : quod natura
υπ' αυτά · το, όλον τι είναι αμφότερα . " Ίδια δε γέ- B ea, quæ infra ipsa sunt, antecedant : quod utrum
νους και είδους • ότι το γένος καθολικώτερον εστι του que lolum quidpiam sit . Hæc autem generi ac spe
είδους · ότι το είδος περιττεύει του γένους ταίς δια- ciei peculiaria sunt, quod genus universalius sit
φοραίς · ότι το γένος συνωνύμως κατηγορείται του quam species : quod species differentiis abundet
είδους , το δε είδος ουκ αντιστρέφει · ότι ούτε το γέ præ genere : quod genus univoce de specie præ
νος ειδικώτατον, ούτε το είδος γενικώτατον, ούτε • dicelur, non item species de genere : quod neque
το ειδικώτατον έσται γένος. genus ullum specialissimum sit, neque item ulla
species generalissima; nec quod specialissima
species genus esse possit .
ΚΕΦΑΛ. ΚΑ'. CΑΡ . ΧΧΙ .
Κοινωνία και διαφορά γένους και ιδίου. In quibus genus el proprium inter se conveniant,
ac differant.
Κοινά γένους και ιδίου, ότι τα αμφότερα τους Genus et proprium in hoc conveniunt, quod
είδεσιν έπονται , ήγουν κατηγορούνται ότι επίσης ambo species sequantur, id est de iis prædicentur :
κατηγορούνται ,, ών κατηγορούνται αμφότερα · ότι quod anilo,, de iis de quibus predicantur ,, que
συνωνύμως κατηγορούνται. Διαφορά δε του γένους, C praedicentur : quod univoce predicentur. Hoe au
και ιδίου , ότι φύσει πρότερον το γένος του ιδίου : .
tem inter utrumque discriminis est , quod gentis
ότι το γένος κατά πλειόνων ειδών κατηγορείται , το natura prius est proprio : quod genus de pluribus
δε ίδιου , ενός • ότι το μεν ίδιον αντιστρέφει προς το speciebus prædicelur ; proprium avlem de una :
είδος, το δε γένος ουκέτι • ότι το μεν ίδιον μόνο το quod proprium cum specie convertatur ;; genus
είδει υπάρχει, το δε γένος ου μόνο. aulem non item : quod denique soli speciei insil ,
non item genus.
ΚΕΦΑΛ . ΚΒ'. CAP. XXII .
Κοινωνία , και διαφορά γένους και συμβεβη- In quibus genus el accidens inter se conveniant, ac
κότος . differant.
Κοινόν γένους και συμβεβηκότος, το κατά πλειο- Hoc inler genus ct accidens commune est, quod
νων κατηγορείσθαι . "Ιδια δε γένους και συμβεβηκό- utrumque de pluribus predicetur .. Hec autem generi
τος , ότι το γένος πρότερον υπάρχει των ειδών, οίς el accidenti peculiaria sunt, quod genus sil prilis
υπάρχει τα συμβεβηκότα, τα δε συμβεβηκότα των speciebus, quibus accidentia insusit ; accidentia
ειδών ύστερα · ότι του μεν γένους, επίσης η μετοχή , vero speciebus sint posteriora : quod participatic
των δε συμβεβηκότων ουκέτι · ότι το συμβεβηκός D generis peraque sit• ; accidentiun 34 nonitem :
προηγουμένως τοις ατόμοις υπάρχει, και τότε τοις quod accidens primo individuis insit, atque ita sub
είδεσι , το δε γένος ανάπαλιν · ότι τα γένη εν τω τι inde speciebus ; genus autem ccontra : quod
εστι κατηγορούνται, τα δε συμβεβηκότα εν τω οποϊόν denique genera in quid est prædicentur'; acciaentia
τι έστιν , ή πώς έχον . vero in quale quid est , vel quomodo est.
ΚΕΦΑΛ . ΚΓ ' . CAP . XXIlI .
Κοινωνία και διαφορά διαφοράς , και είδους . In quibus differentia et species inter se conveniant,
Ε
ac differant.
Κοινά διαφοράς και είδους , ότι επίσης μετέχον- Conveniunt differentia et species , quod peræque
ται » ότι αει πάρεισιν , οίς μετέχονται . "Ίδια διαφοράς participantur : quod iis semper adsint a quibus
και είδους , ότι η μεν διαφορά εν τω οποϊόν τι εστι , το participantur. Hæc autem inter utramque peculia
δε είδος εν τω τι εστι κατηγορείται ότι η διαφορά
O
ria sunt, quod differentia in quale quid est ; species

VARIÆ LECTIONES .
• Noster, ότι ούτε .
PATRO :.. GR , XCIV . 19
autein in quid est pr.e.licetur : φuoll dir:rentia Α πλειόνα είδη περιέχει, και τα τούτων άτομα , το δε
plures species corumque individua complectatur ; είδος μόνον τα υπ' άτομα · ότι η διαφορά φύσει
species vero solum ea que sub ipsa continentur : προτέρα των ειδών • ότι διαφορά μετά διαφοράς συν
quod differentia prior natura sil speciebus : quod τίθεται , είδος δε μετά είδους ουδαμώς.
diſercnlia componatur cum differentia :: species
auteni nequaquam .
CAP . XXIV . ΚΕΦΑΛ . ΚΑ' .
in quibus conveniant inter se ac differant diſſerentia Κοινωνία και διαφορά διαφοράς , ιδίου .
et proprium .
Inter differentiam et proprium boc commune est , Κοινά διαφοράς και ιδίου, το επίσης κατηγορεί.
quod peræque de lis quibus insunt prædicentur : σθαι πάσι τοις μετέχουσι το αεί και παντί το είδει
quodque seinper ac omni speciei insint . IIæc autem παρείναι. "Ιδια διαφοράς και ιδίου , ότι η μεν διαφορά
ipsis peculiaria sunt, quod differentia species mul- πολλά είδη περιέχει, το δε ίδιον , έν μόνον · ότι η δια
Liis complectatur ; proprium autem , unam dun- φορά ουκ αντιστρέφει προς το είδος, το δε ίδιον αν
taxat , quod differentia cum specie non converlalur ; τιστρέφει.
)
proprium vero convertatur. B

ΚΕΦΑΛ . ΚΕ' .
CAP . XXV.
In quibus differentia et accidens inter se conveniant, Κοινωνία και διαφορά διαφοράς και συμβεβη
ac diſſerant. κότος .
Illud inier differentiam et accidens commune Κοινά διαφοράς και συμβεβηκότος , ότι αμφότερα
est , quod utrumque de pluribus in quale quid præ- κατά πλειόνων εν τω οποίόν τι εστι κατηγορούνται:
dicelur : quia item differentia et accidens insepa και ότι διαφορά και το αχώριστον συμβεβηκός αεί πάρ
rabile iis semper insint de quibus prædicantur. εισιν, οίς κατηγορούνται."Ίδια διαφοράς και συμβεβη
Hec autem ipsis peculiaria sunt, quod differentiæ κότος, ότι αι διαφοραι περιέχουσιν, ου περιέχονται :
contineant, non contineantur . Quamvis enim hæc τα δε συμβεβηκότα περιέχονται. Περιέχουσι μέν γάρ
ambo species complectantur , ut que de pluribus τα είδη αμφότερα, ώς πλειόνων ειδών κατηγορούμενα :
speciebus prædicentur : al differentia tamen non αλλ ' ή διαφορά ου περιέχεται , διότι ου δέχεται το
continetur, quoniain eadem species contrarias diffe. αυτο είδος τας εναντίας διαφοράς . Το δε συμβεβηκός 1
rentias non suscipit ; accidens contra continelur, περιέχεται, διότι το αυτό είδος, και το αυτό άτομον,
quia eadem species, ac idem individuum multa πολλά συμβεβηκότα δέχεται πολλάκις , και τα εναν
accidentia, Sape etiam inter se contraria , suscipit. C τία. "Οτι η μεν διαφορά το μάλλον και το ήττον ουκ
Ηuc accedit quod differentia non recipiat magis επιδέχεται , αλλά τα συμβεβηκότα • ότι αι εναντίας
aul minus ; secus vero accidens : atque item illud, διαφορα αμιγείς είσι, μίγνυνται δε τα εναντία συμ
quod contraria differentiæ misceri inter se ne- βεβηκότα. Η.
queant ; contraria autem accidentia misceri pos

sint.
CAP . XXVI, ΚΕΦΑΛ . Κη '.
in quibus species et proprium inter se conveniant, Κοινωνία και διαφορά είδους και ιδίου.
ac diſſerant.
Inter speciem et proprium illud commune est; Κοινά είδους και ιδίου, ότι αλλήλων αντικατηγο
quod vicissim de se prædicentur, seu convertantur: ρούνται , ήγουν αντιστρέφουσιν · ότι επίσης μετ
quod eque participentur ; ut individuorum ipsa έχεσθαι έστι, τώ μή ένι μάλλον ή ήττον του ετέρου
participantium alteri magis, alteri minus se μεταδιδόναι έαυτών τοϊς μετέχουσιν ατόμοις. Δια
35 impertiani . Inter ipsa vero hoc discriminis φορά δε είδους και ιδίου , ότι το μέν είδος, ουσιώδες ,
est , quod species sit substantialis ; proprium το δε ίδιον, επουσιώδες· ότι το μέν είδος αει ενερ
autero , adventilium et accidentale : quod species DΡ γεία , το δε ίδιον αεί δυνάμει, και [μή αεί ) ενερ
semper sit actu ; proprium vero semper, polentia, γεία f• ότι τα διαφόρους έχοντα ορισμούς, και αυτά
etsi non actu : quod quæ diversas babent delini. δηλονότι διάφορα καθεστήκασιν.
liones , ipsa quoque scilicet diversa exsistant.
CAP. XXVII. ΚΕΦΑΛ . ΚΖ' .
In quibus species el accidens inter se conveniani , et Κοινωνία και διαφορά είδους και συμβεβη
differant . κότος .
Κοινά είδους και συμβεβηκότος, το κατά πλειόνων
Inler speciem et accidens hoc commune est ,
VARIÆ LECTIONES .
Edita et mss . και δυνάμει και ενεργεία. Sed emendandum ut in textu positimus : nec enim
hac in parte discessit Damascenus a Porphyrio , qui cap. 15 Isagoges, de his in quibus conveniunt
at discrepant species et proprium , haec Isabel : " Ετι το μέν είδος αει ενεργεία πάρεστι το υποκειμένω το
δέ ίδιον, ποτέ και δυνάμει. "Ανθρωπος μεν γάρ αει ενεργεία οó Σωκράτης εστί. Γελά δε ουκ αεί · καίπερ άει
πεφυκώς είναι γελαστικόν . Insuper species φuidem semper ddest actu subjecto ; at proprium aliquando po
lentia duntaxat . Semper enim aciu Socrates est homo; verum non semper ridel , elsi semper ex sua natura
est risibilis .
κατηγορείσθαι . Διαφορά δε είδους και συμβεβηκότος , A quod de pluribus predicentur. Ηoc autem discri
ότι το μεν είδος εν τω τι εστι, το δε συμβεβηκός έν minis est,, quod speciesin quid est :: accidens in
το οποίόν τι εστι κατηγορείται ότι του είδους ή quale φuid est predicetur :: quod unius duntaxat
μετοχή ενός έστι , των δε συμβεβηκότων και πλειο- speciei participatio sil : at multorum accidentium
νων τις μετέχει ότι το είδος , φύσει πρότερον συμ- quispiam particeps esse possit : quod species sit
0
βεβηκότων · ότι του είδους η μετοχή επίσης, τα δε prior natura accidentibus : quod species æque
συμβεβηκότα το μάλλον και το ήττον 8. participetur ; accidentia autem magis et minus
ΚΕΦΑΛ . ΚΗ' . suscipiant .
Κοινωνία και διαφορά ιδίου και αχωρίστου συμ CAP. XXVII.
βεβηκότος . In quibus proprium et accidens inseparabile fum
Κοινά ιδίου και συμβεβηκότος αχωρίστου , το μή conveniant ium dissideunt.
άνευ αυτών συστηναι εκείνα, οίς ενυπάρχουσι • και ότι Inter proprium et accidens inseparabile hoc
αμφότερα αει πάρεισι. Διαφορά ιδίου και συμβεβη- commune est, quod ea quibus insunt, sine ipsis
κότος, ότι το μεν ίδιον εν είδει υπάρχει, το δε συμ non consistant ; quodque utrumque sinul insit.
βεβηκός, πλείοσιν ' ότι το μεν ίδιον αντιστρέφει προς Hoc autem inter ipsa interest, quod proprium uni
το είδος , το δε συμβεβηκός ουκέτι · ότι το μεν συμ- Β species insit ; accidens autem pluribus : quod
βεβηκός επιδέχεται το μάλλον και το ήττον , το δε propriuni cum specie convertatur ; non ilem ac
ίδιον ουδαμώς . cidens. Denique, quod accidens magis el minus ad
millal ; proprium vero nequaquam .
ΚΕΦΑΛ . ΚΘ' . CΑΡ. ΧΧΙΧ .
Περί υποστάσεως , και ενυποστάτου , και ανυπο- De hypostasi, enhypostato , el anhypostato.
>
στάτου.
Το της υποστάσεως όνομα δύο σημαίνει. Απλώς Hypostasis vocabulum duplicem significationem
μεν γάρ λεγόμενον, σημαίνει την απλώς ουσίαν. Ή babet. Nam cum absolute usurpatur , id quod simpli
δε καθ ' εαυτήν υπόστασις το άτομον σημαίνει και, και citer exsistil significat : quæ autem per se es:
το αφοριστικών πρόσωπον. Και το ενυπόστατον δε hypostasis , individuum significat ac personam pe
δύο σημαίνει . Σημαίνει γάρ και το απλώς όν καθ' 8 culiarem . Eodem modo vox enhyposlalon duplicem
σημαινόμενον, ου μόνον την απλώς ουσίαν, αλλά και habet significationem . Significat enim et quod
το συμβεβηκός ενυπόστατον καλούμεν. Σημαίνει δε absolute est : quo sensu nedum substantiam quæ
και την καθ' αυτό υπόστασιν, ήγουν το άτομον. Και est absolute, sed et accidens, enhypostalon appella
το ανυπόστατον δε δισσώς λέγεται. Λέγεται γάρ C mus.. Designat quoque eam que per se est hypo
ανυπόστατον , και το μηδαμή μηδαμώς όν · λέγεται Stasin,, hoc est individuum. Quis et anihypostalon
πάλιν ανυπόστατον και το συμβεβηκός, διότι το quoque duplici modo usurpatur. Nam el anhypo
συμβεβηκός ουκ έχει ιδίαν ύπαρξιν, αλλ' εν τη ουσία staton dicitur quod nusquam omnino est: acrur
υφέστηκεν. sus etiam accidens anhypostalon vocalur, quia
accidens propriam ac peculiarem exsistentiam non
habet, sed in substantia exsistit .
ΚΕΦΑΛ . Α' . 36 CΑΡ. ΧΧΧ .
Περί ουσίας, και φύσεως, και μορφής · ατόμου De voce ouslas, de natura el forma, necnon de in
τε και προσώπου και υποστάσεως . dividuo, persona el hypostasi ,
Οι μέν έξω φιλόσοφοι , κατά τον προλεγόμενον Usus varius terminorum philosophis ac Patribus. -
λόγον, διαφοράν είπον ουσίας και φύσεως . Ουσίαν Externi philosoplhi eodem modo ουσίας, et φύσεως,
μεν ειπόντες (19) το απλώς είναι• φύσιν δε ου.
.
differentiam staluerunt. Ojolav quideni usurparunt
σίαν (20 ) ειδοποιηθείσαν υπό των ουσιωδών διαφο- pro esse absolute et simpliciter : quoiv vero, id
VARIAE LECTIONES.
* Addo το ήττον ex uno Regio el nostro. Sic etiam Basil. interpres ; sic Porphyrius, ut
ostendat accidens inseparabile non æqualiter omnibus inesse, exemplum affert duorum Æthiopum , quo
rum alter alterum nigredine superat. Και γάρ Αιθίοψ Αιθίοπος έχoι αν την χροίαν, ή ανειμένην, ή επιτε
ταμμένην κατά μελανίαν. * Reg . 2927, δηλοί. i Deest xal in multis codicibus.
NOTÆ .
(19) Ουσίαν μεν ειπόντες Atque ουσίαν φui- D ουσίαν, φuam Latini primam substantiam interpre
dem , etc. Ammonius in Commentario in Caieg. tantur. Naturas vero communes, pula genera , et
Arist. ubi de substantia, ait ουσίαν ή πάσαν ύπαρ- species, que in individuis considerantur, δευτέρας
di
Elv, vel quamlibet exsistentiam significare, hocque ouslas nuncupat ; nostri substantias secundas
sensu de accidentibus perinde enuntiari, i thy un èv cunt. Quod si vero accurate loqui velimus, quando
υποκειμένω φύσιν, vel naturam, qua non est in sub- sermo erit de communi natura , oủsia essenliæ no
jecto , seu quit non sit accidens. Verum Aristoteles mine exprimetur, quando de natura singulari, sive
oustav proprie acceptam definil , que nec de subjecto de individuo , ouglav recte substantiam dicimus.
ullo dicatur, nec in aliquo subjecto fit, velut hic homo, Individuum enim est ύφεστός πράγμα , inquit Ammo
kic equus. Qua definitione innuit individuum solum nius, res subsistens in se.
ouriav esse proprie sumplam, quia individui solius (20) Φύσιν δε ουσίαν · Φύσιν υero , seu natu
est proprie esse. Quamobrem illud vocat πρώτην ram , clc . Aristoteles , seu quisquis alius auctor est
101 S. JOANNIS DAMASCENT 532
est , natural lixerunt esse usians per essentiales Αρών, και μετά του απλώς είναι , και το τοιώσδε είναι
differentias specificata ;; atque cum eo quod έχουσαν . είτε λογικήν , είτε άλογον· είτε θνητήν,
alsulule exsistat, elian tali modo esse habet ;; ut είτε αθάνατον ήγουν αυτήν , ώς φαμεν, την
sive rationalis sit , sive irrationalis ; sive mortalis , αμετάβλητον και αμετάθετον άρχήν, και αιτίαν,
sive immortalis. lloc est, ipsam esse volunt, ut ila και δύναμιν , την παρά του δημιουργού εντεθείσαν
dicam , immutabilem alque ab omni variatione εκάστω είδει πρός κίνησιν · τοις μεν αγγέλους ,
alienan originem, et causam, ac vim unicuique προς το νοείν, και εκτός προφορικού λόγου μετα
speciei a summo rerum opifice insitani, per quam διδόναι αλλήλοις τα νοήματα τους δε ανθρώπους ,
bioveri seu operari possit ; angelis nempe ad in- προς το νοείν και λογίζεσθαι και διά προφορικού
telligendum,, cogitationesque suas sine sermonis λόγου μεταδιδόναι αλλήλοις τι εγκάρδιακαι νοήματα:
prolatitii ope sibi invicem communicandum : ho- τοις δε αλόγους την ζωτικήν, και αισθητικής , και
1
minibus autem ad intelligendum el ratiocinandum , αναπνευστικής κίνησιν · τοις δε φυτοις, την θρεπτι
cogitationesque in pectore conditas, sermonis ore κήν, και αυξητικήν, και γεννητικήν δύναμιν τοις δε
prolati adjumento sibi invicem impertiendum : λίθοις , τήν τε του θερμαίνεσθαι, και του ψύχεσθαι,
brutis item vivendi, el sentiendi, el respirandi και την από το που είς τόπον ετεροκίνητον διάβασιν,
motum : stirpills vim eam , qua aluntur, crescunt B ήγουν την άψυχον. Ταύτην έκάλεσαν φύσιν, ήγουν
et generant : saxis denique, cam vim , qua calore, τα ειδικώτατα είδη · οίον , άγγελον, άνθρωπον, ίππον,
aut frigore alliciantur, el qua e loco in locum , κύνα , βουν, και τα τοιαύτα , ως καθολικότερα και
impresso mou alb alio,, Thoc est nequaquam vitali , περιεκτικά των υποστάσεων , και εν εκάστη των
transferantur. Ilanc, inquam , naturam appellarunt; υπ ' αυτών περιεχομένων υποστάσεων ομοίως και
hoc est specialissimann speciem ; puta , angeluin , απαραλείπτως υπάρχοντα. "Ωστε το μεν μερικώτε
hominem , equum , canem et his similia ; que veluti ρον (21 ) εκάλεσαν υπόστασιν · το δε καθολικώτερον
generaliora hypostases complectuntur, inque sin- και περιέχον τας υποστάσεις, εκάλεσαν φύσιν την
gulis hypostasibus , quae sub ipsis continentur, δε απλώς ύπαρξιν , εκάλεσαν ουσίαν.
peræque , ac sine ullo defectu exsistuni. Itaque quod particularius est , hypostasim vocarunt ; quod
autem generalins , ac hypostases comprehendit, nuncupaverunt naturam ; denique exsistentiain
simpliciter dictam , nominaverunt ouglov , id est , substintiam .
Forma el species idem quod essentia el natura . Οι δε άγιοι Πατέρες (22), παρεάσαντες τας πολλάς
At sancti Patres prolixas ac ineplas contentiones έρεσχελίας, το μέν κοινόν , και κατά πολλών λεγό.
VARIÆ LECTIONES .
i Deest èyzápôix in tribus Regiis et in cod . S. Hil. Edita habent ėy xapôią .
NOTAE .
librorum De metaphysicis, nomen quse ; sic expli- CC pescenda dissidia quæ Arius excitarat, missus
cat , λέγεται φύσις, ή των φύσει όντων ουσία , natura esset, auctorem fuisse ut ousia pro essentia rei cl
dicitur essentia eorum qual vere sunt : velut ainni υπόστασις pro persona Sunneretur all cavendum
naturan esse primam compositionem . Tum recensilis Sabellii et Pauli Samosateni sensum . Hosii postea
aliis autews,id est natura , acreplionibus, sic con- sententiam anplexaii sunt illi , qui Melelii Antio
elulit : 'Εκ δή των ειρημένων η πρώτη φύσις, και cheni partes ſoverunt, propter indigestas Marcelli
κυρίως λεγομένη . έστιν ουσία ή των εχόντων αρχών Ancyrani voces , qui Ires Trinitatis personas il
κινήσεως εν αυτοίς , ή αυτά : Ει his que dicta sunt unam ovslav essentium él ÓTICOTROLY unam coarctare
colligitur naturam primam el proprie acceptam , esse ſerebatur. Vocum istarum discrimen Basilius ,
coruin essentiam quæe in seipsis habent principium epist . 3 i9 , propugnat auctoritale Nicænæ synodi,
motus, proul ipsa sunt. Cæterum priscis philosophis quæ in appendice Symbolianathema dicit illis, qui
qus !; natura proprie non dicitur, nisi de iis , quæ allirmareni Filium Dei , vel ex nihilo vel è Ę répa;
maleria el forma constant, vel etiam de ipsamel υποστάσεως , ή ουσίας, et alia hypostasi aut essentia
forma. Quamobrem Theologus, oral, 45 , negat na- esse. Frustranzas siquidem ambas bas voces fore ,
lui nosten Deo convenire . i diversus res significarent . Tίς χρεία των εκατέ
(21) " Ωστε το μεν μερικώτερον . Ιιιque quod par- fuv, inquit ? Athanasius vero , qui concilio inter
ticularius est . Individuum eniin philosopho est ineral, nihilo secius hypostasim et occiav, essen
prima et proprie dicta substantia. Unde Hiero- tiam , substantiamve idein esse non uno loco de
nymus , epist. 57 : Tota sæcularium lillerarum clarat : in primis epist . synodica ad African . ' H 3
schola, inquit, uilhil aliud hypostasim nisi usiam υπόστασις ουσία εστί, και ουδέν άλλο σημαινόμενον
novit. Et Theodoretus dialog. 1, Secundum exira- έχει, ή αυτό το όν: Η ; postasis est essentia, nec
neam sapientiani ovsia el ÚTEOSTAJ!; non discrepant . aliud significat, nisi illud ipsum quod est. Quod
" Η τε γάρ ουσία το ον σημαίνει, και το ύφεστος flieremias exsistentiam nominat , dicens : El non
ή υπόστασις : tsia enim id quod est significal, et audierunt vocem υπάρξεως ersistentio. Nam υπό
hypostasis, id quod subsistit . id nempe Plutarcho, OTATIS, el otsia idem est quod tapéiş exsisten
P'lolino, Proclo , Porphyrio, el aliis fuisse familia ; quippe quæ est el ersistit. Ad liac Sardicensis
liare constal. synodus in qua primas tenuit Iosius , epistola
(22) Οι δε άγιοι Πατέρες : At sancti Patres, etc. quam Theodoretus recital lib . 1. Hist. , c . 3, sic
De vocibus ουσίας , φύσεως et υποστάσεως disce-- loquitur : Quoniam hæreticorum cohors contendit di
platio nulla fuit apud Christianos priscis Ecclesiæ versas diremptasque Patris el Filii et Spiritus sancti
6 culis ; atque ουσία el υπόστασις pro eodem halbe- Ú TEOSTÁTE!ş hyposlases esse ; nos econtra hanc edocii
bantur, ut res subsistens substantiave quælibet Sunus traditionem, μίαν είναι υπόστασιν, ήν αυτοί
significarelur . Socrales, lib . v Hist., c . 5, narrat οι αιρετικοί ουσίαν προσαγορεύουσι , του Πατρός , και
Hosium , cuin Alexandriain a Constantino ad com- του Υιού και του αγίου Πνεύματος , unam esse ,
us voy , Your td slo:xútatov elõos, oùslav, xal qu- A 37 missas facientes, id quod commune est , ac de
σιν,, και μορφήν εκάλεσαν· οίον άγγελος, άνθρωπον,, multis dicitur ;, id est specialissimani speciein ,,
.
ίππον , κύνα, και τα τοιαύτα. Και γάρ και η ουσία substantiam , et naturam , ac formam appellarunt,
παρά το είναι λέγεται, και η φύσις παρά το πεφυ- ut angelum , equum , canem , et similia. Enimvero
κέναι το δε είναι και πεφυκέναι ταυτόν εστι • και ouvia, ab eo quod sit dicitur ; et natura , ab eo
η μορφή και το είδος το αυτό σημαίνει τη φύσει. quod aplum nalum sit . Esse porro et natum esse ,
Το δε μερικών , εκάλεσαν άτομον, και πρόσωπον, και idem sunt. Atque etiam forma et species eamdem
υπόστασιν , οίον Πέτρον, Παύλον. Η δε υπόστα- ac nalura habent signilicalionem . Quod autem
GIS
σις ( 23)) 022€ Exelv oüslav uet de oud66rxótov,
θέλει έχειν συμβεβηκότων, xal
και particulare est , individuum , el
et personam , et hypo
NOTÆ .
Patris et Filii et Spirilus sancti hypostasim , quam stasi, seu reapse, duas : ojot ed; tñ Ú Tostáse : ovo
ipsi hæretici usiam , id est substantiam , oocant . Quod B Qusels uiav elvei caonyi wv. Consimiliter filiatio
si querant qucena n si hypostasis Filii , hanc ipsam nem appellat lôiwua qusewş, proprielalem naturæ ,
esse confiemur, quam solam Patris esse omnes no- ei Filium ipsum uovoyevi çúcev, naluran unigeni
runt ; hoc est essentiall, substantiamve personis tam , Genuinam Cyrilli menlein acıile assecutus est
tribus communem , ut edisserunt in orationis Anastasius Synaila in 'Oônyo , cap . 2 el 8, ac forsan
serie (a) . Paulinus Antiochenus cum suis eundem melius, quani Acarius Meliiinensis in Armenia, qui
sensum mordicus tenebat, quibus favebant Occiden . cum probe nossel , quid natura, quid hypostasis
tales, quos Basilius loco citato , et Nazianzenus , apud suos Orientales significareni , nibilominus
orat. 21 , aiunt propter Latinæ linguæ penuriam epistola ad Cyrillum cogendos esse omnes aiebat ,
ÜROSTÁJEWS nomen non nisi substantire ' vocabulo anathematizare eos qui dicunt duas naluras pus!
efferre valuisse, nec proinde hypostasim ab usia unitionem , proprie inamquamque operantem ; qui
secernere . Quamobrein non treshypostases,sed tres duos Filius dicere recusantes, duas naluras dicere
personas subsistentes pronuntiabani, more antiquo, non abnuerent. Hæc scribebat didunt post inilam
quem Hippolylus Porinensis adversus Noeli hære. pacem Cyrillum inter el Joannem Antiochenum .
sim expressit. Duos quidem (deos) non dicam , sed Quocirca mendacii accusandi non sunt Orientales
vnum, inquit : Personas vero duas. Pater quidem episcopi , qui in epistola quadam ad alios præsules
unus, Filius unus, personæ duæ , tertia autem Spi- testantur, se convicisse et Acacium , qui inter gesla
ritus sancius. Cum vero Meletianis objicerent, po- deilalem collessus est esse passibilem . Quinimo
silis in duitatis una natura tribus hypostasibus, Alexander Hierapolitanus epistola ad Acacium
continuo tres deos fore, illi reponebant nullam c Berrhæensem narrat eum juxia Cyrilli capitula sic
inter hypostases divisionem seciionemve interci- mentem suam in scripto deposuisse : Mentilus est
dere, adeoque unam , esse substantiam , Deum divinam Scripturam Nestorius tanquam nativitalem ,
unum . Athanasius in synodo Alexandr. lllroruinque mortemque, non divinitatis, sed 'humanitalis esse
sincera fide perspecta, de verbis, non de rebus, doceal . He litiere habentur in collectione P. Lupi.
eos liligare agnovit, el , ul ait Theologis, orat. 21 , Neque vero hic solus Cyrilli sensum non intellexisse
τα ονόματα συγχωρήσας μουinum utriusque usu reperitur ; sed el Liberalus Breviarii c . 8 , scribil,
permisso , rebus eos constringil. Quasi vero , inquit in quosdam de palalio culpasse Cyrillum , cur tanden
alio loco , circu voces , non circa res, religio nostra susceperit ab Orientalibus episcopis duarum conles
rersetur. Tandem usus in Oriente invaluit, ut ousia sionem naturarum . Quamobrem Eutyches nihil horum
et pusis, pro essentia et natura conimuni sumerentur, errori addiderit, nisi Christum non esse consubsian
υπόστασις vero , el πρόσωπον pro persona et indi- lialem nobis secundum humanitatem . U i vero ( yrillus
viduo , veluti Basilius epistola 43, ad Gregorium (ra- singulari illo sensu, quem relulimus, nalurie voca
frem præscripserat. Huicce consuetudiniCyrillus bulum usurparel , in causa fuere lucubration's
demum Alexandr. suffragalus est in Dialogis contra aliquæ , Gregorio Thaumaturgo , Athanasio, Julio
Arianos (pag . 408 et 409) , cum antehac in libris el Felici Romanis pontificibus falso ascriptæ , in
contra Nestorium φύσιν et υπόστασιν pro eodem quibus Christo, lil una persona, sic una natura
accepisset, non quidem pro essentia vel substantia, tribucbalur. Nesciebat enini bos libros Apollinarii
sed pro ipsa re, quæcunque tandem illa essel . Sub esse , ul postea evicium luil .
isla notione aliquando allirmavit in Commonil. ad 0 (23 ) ' H DĖ UTÓCTudiç. Porro hypostasis essen
Eulogium unam esse Christi nuluram , ältel. 20.- liam cum accidentibus exigil. Accidentia lec Nosler
Tedy rios, uio. quoLş avtoð. Epist. 1 , ad Success. alibi nuncupal υποστατικάς διαφοράς , ποιότητας ,
>
et in Schol, de Incarn . inconfusas definit mansisse personales differentias , qualitates, necnon xapa
ÚTTOTTÁGS! s, nyour ÇÚTEIS, hypostases seu naluras : XT1,protexi jõ:p.z.to ., characteristicas propriétaies,
in defens. anaib . 1 coni. Theod. factam esse uni- quibus substantia velul sigillelur : idque muneris
tionem πραγμάτων , ήγουν υποστάσεων, rerum site concedit accidentibus quæ inseparabilia dicuntur.
hypostasium ; adeoque hanc çus!xiy naturalem esse, Unus tamen Theodorus Abucaras communi kuic
Toutéote thv dànon , i. e. veram , necnon xal' únic -philosopinantium doctrinæ refragari videtur opu
698017 secunduin hypostasii , id est mat' ar.no erav, sculo non edilo, quod Combeſisius descripsit ex co
secundum rei veritatem . Quinimo de ipsamet' Verii dice Tiliano, quodque bic, quia brevissimum esi ,
persona ait in defens. 2, anath .cont. Theod. Ý tou recitatio : περί της ιδιαίτατα διαφοράς De diferentia
λόγου φύσις, ήγουν υπόστασις , ό έστιν αυτός ο Λό- propriissima. Η ιδιαίτατα διαφορα διχως λέγεται, ή το
γος,ipsa Verbi natura sive hypos!asis, hoc est ipsan- ειδοποιός διαφορά , οίον το λογικόν, το θνητόν και η
mel Verbum . Atqui Cyrillo , non Athanasius modo , άτομοποιός . Πάτα γάρ ιδιαιτάτη και κυριωτάτη δια
τοrum et Alexander iideo Alexandrinus praeiveral φορά υποστατική εστιν ου τινος λέγεται διαφορά. Ε:
in epistola ad Alexandr. Byzantinum , quam refert μεν ούν υφιστά το είδος, λέγεται ειδοποιός διαφορά :
Theodoretus, lib . i llist. c. 4 , ubi ex his Domini
.
ει δε υφιστά το άτομον , λέγεται ατομοποιός · οίον

verbis, Ego el Pater unum sumus, demonstrari ait επί του Πατρός το αγέννητον. Και γάρ τούτο υπο
101 unan esse Patris ei Filii naturam , sed hypo- στατικόν έστι της υποστάσεως του Πατρός. Ομοίως
(a) Hunc locum vide secundis curis retractatum in Præfatione, num . XX .
11)
stasim nuncuparunt, ut Petruun, Paulum. Porro A καθ' εαυτήν υφίστασθαι , και αισθήσει, ήγουν ενερ
liypostasis essentiam cum accidentibus, et ut per γεία θεωρείσθαι. 'Αδύνατον δε δύο υποστάσεις μη
se subsistat, exigit 5; ac eliam ut sensu, id est aclli , διαφέρειν αλλήλων τοίς συμβεβηκόσι, και αριθμό
consideretur exsisiens . Nec vero fieri potest ut διαφέρειν αλλήλων. Xρή δε γινώσκειν, ότι τα χα καιμε
dua hypostases inter se non differant ratione acci- ρακτηριστικά ιδιώματα, τα συμβεβηκότα εισι, τα είμεν
dentium, numeroque inter se distinguantur. 38 χαρακτηρίζοντα την υπόστασιν. ABY
Illud denique sciendum , characteristicas proprictates accidentia esse, quibus tanquam certis notis
exprimitur hypostasis.
6
Capila Aristotelis : Si est , quid est ; quale quid Κεφάλαια του Αριστοτέλους : Ει έστι: τι έστι : σημα
esl ; propler quid esi . οποιόν τι εστιν · διά τι εστιν.
CΑΡ. ΧΧΧΙ . ΚΕΦΑΛ . ΛΑ'.
De æquivocis. Περί ομωνύμων .
Quid æquivoca.. – Æquivoca sunt, quæ nomine "Ομώνυμα μέν εισι τα τα ονόματι κοινωνούντα ,
quidem inter se conveniunt ; cæterum definitione τω δε ορισμώ, ή τη υπογραφή διαφέροντα : οίον το, ',
aut descriptione differunt , ut canis nomen equi- κύων, όνομα ομώνυμόν έστι : δηλοί γάρ τόν τε χερ
vocum est. Νam , et terrestrem , et marinum car B σαίον, και τον θαλάττιον κύνα. "Ετερον δε ορισμών
nem significat. Alteram porro definitionem habet έχει ο χερσαίος, και έτερον ο θαλάσσιος, επειδή
terrestris canis, el alteram marinus : quandoquidem και ετέρα φύσις και ετέρα. Υπογράφoυσι δε τα
diversa utriusque natura est. Sic autem æquivoca ομώνυμα ούτως: “Ομώνυμά εισιν, ών όνομα μόνον
describunt : Æquivoca sunt,quorum nomen duntaxat κοινόν, ο δε κατά τούνομα λόγος της ουσίας, έτερος. είτη
commune est, ralio aulem substantiæ quæ nomine Λόγον ενταύθα τον ορισμός είπε , και την υπογρα .
significatur, diversa est. Hic autem rationis noniine φήν· κατά τούνομα δε είπε, δηλών έτερον είναι τον
definitio intelligitur ac descriptio.. Illis autem verbis ορισμός αυτού του ονόματος, καθ' και γίνονται ομώ
secundum nomen , hoc indicatur , aliam esse defini- νυμα. οίον , ο χερσαίος και θαλάσσιος κύων , κατά
lionem ipsius nominis, cujus ratione æquivoca sunt το όνομα του κυνός, εισίν ομώνυμα. Ει γάρ θελήσει
v . gr. lerrestris et marinus canis, ut canis nomine τις τον ορισμός του χερσαίου κυνός αποδούναι , και
significantur , æquivoca sunt , si quis enim lerre- του θαλασσίου, καθ' ο κύων καλείται εκάτερος
stris canis etel marini,, qualenus uterque ipsoruun αυτών, άλλον ορισμόν αποδώσει το χερσαίω, και το
canis vocatur, definitionem afferre velit , alleram θαλασσίω έτερον . Ενδέχεται δε αυτούς και κοινωνείν
terresiri, alteram marino cani definitionem tribuel. τώ ορισμό πάλιν, και τα ονόματι. Ζώα γάρ λέγονται
Fieri autem potest ut el definitione et nomine C αμφότερα, και τον ορισμός του ζώου δέχονται. 'Αλλ '
inter se conveniant : ambo enirn animalia vocantur, ουκ εισί κατά το όνομα του ζώου ομώνυμοι , αλλά
el animalis definitionem recipiunt. Verum hujus μάλλον συνώνυμοι . Επί δε των ομωνύμων τρία δεί
nominis animalis ratione æquivoci non sunt , sed ζητείν ' ει έστι των ομωνύμων , και κατά πόσων
potius univoci .. Porro in equivocis tria investi- σημαινομένων φέρεται , και περί ποίου σημαινομένου
ganda sunt, nempe an sint æquivoca, tum de quot ή ερώτησις γέγονεν.
rebus dicantur, ac postremo de quo significato
quæsitum sit.
VARIÆ LECTIONES .
* Hæc ad modum tituli leguntur in Reg. 2930, et in cod . S. Hil. ct in nostro allero .
NOTAE .
και το γεννητών υποστατικών του Υιού , και το εκ- individuum , individuum faciens : cujusmodi est in
πορευτόν υποστατικών του Πνεύματος. Επί δε ημών nascibilitasin Paire. Hac enim Patris persona consli .
το έχεις την δε ψυχήν, τούτο εστι το συστατικών του constituit;
δε γρυπόν , η ξανθόν , ή όσα αχώριστα συμβεβηκότα,
ιuilur; genitum esse in Filio, Filii quoque personann
demum processio , personam Spiritus
ταύτα ουκ εισί υποστατικά κυρίως, αλλά καταχρη- sancti . Porru in nobis certam hanc animam habere ,
στικώς. Περιαιρουμένων γάρ τούτων απάντων τη id personam facit :esse aulem adunco naso, paro
επινοία, μένει η υπόστασις . 'Αλλ' ουκ έδει μένειν capillitio, et similia accidentia inseparabilia , hæc
την υπόστασιν, τούτων περιαιρουμένων, ει ήσαν υπο- hypostasim personamre proprie non constitunni, sed
στατικά , διά το μή δύνασθαι την υπόστασιν άνευ improprie. Nam quamlibel per cogitationer ista
τούτων είναι: τω αυτώ λόγω έσονται και χωριστά συμ- prosciudantur , remanet tamen hypostasis ; rum
βεβηκότα υποστατικά , όπερ αδύνατον. Ου γαρ δύναται a' lioqui iisdem abstractis nulla superstes hypostasis
ή υπόστασης είναι άνευ κινήσεως, ή ηρεμίας , ή άνευ ſorel : quia sine illis quibus constituitur, perseverare
του καθέζεσθαι, ή ίστασθαι, ή του κείσθαι πως. 'Αλλ' non poiest. Quinino ob eamdem rationem consecta
ούτε η κίνησις, ούτε και ηρεμία, ούτε η θέσις, ούτε rium forel, accidentia inseparabilia ad hypostasis
ουδόλως τι των χωριστων συμβεβηκότων εστίν υπο- constitutionem pertinere, quod impossibile est. Nam
στατικόν. "Ωστε διά τούτο ουδε τα αχώριστα συμβε- Ιnypostasis sine separabilibus differentiis esse nequit .
6r,xóta elolv ÚTTOSTAT!xá• Propriissinia differentia puta Pelrus sine motu vel quiete, vel quin sedeaiaut
dupliciter dicitur, nimirum quæ speciem constituit, slet, aut quovis modo jaceat. Neque vero sive molus,
puta rationale, morlale, et quæ individuum . Omnis sive quies, sive situs, sive quodlibet aliud accidens
enim propriissima el specialissima diſſerentia illud separabile constituit hypostasim . Nec igitur insepa .
constituit cujus differentia dicitur. Ac si speciem rabilia accidentia constillere illam possint. lluc
constituit, differentia specificans vocatur ; sin autem usque Abucaras.
DIALECTICA. 598
597
[(24) Ομοιότης, ει και δοκεί τους παλαιούς τετρα- A De similitudine . Quantumvis similitudo penes
χώς γίνεσθαι κατά την ποιότητα μόνην, αλλά τοίς qualitatem solam ex quadruplici capite oriri vele
νεωτέροις έδοξεν, πρώτον μεν, ώς εν κεφαλαίω και ribus visa sit, nihilominus lum secundum sub
κατά ουσίαν γίνεσθαι , και κατά ποιότητα κατ' ουν stantiam , tum secundum qualitatem perinde sami
σίαν μεν, ώσπερ τους ανθρώπους ομοίους αγγέλοις solet a recentioribus : ac secundum substantiam
λέγομεν , αντί τού ίσους , καίτοι ταϊς ποιότησιν
>
quideum , ut dum homines angelis similes, hoc est
αλλήλων πάμπολυ διαφέροντας, και ίππους ομοίως, αφuales , dicimus, tarnetsi penes qualitates inter se
και κύκνους , και τα λοιπά. Επει δε και ομοιότης αύτη omnino diversi sint , equos quoque, ac cygnos ,
ποτέ μεν απαράλλακτος εμφαίνεται, ποτέ δε κατά τι aliaque id 39 genus . Verum quandoquidem ejus
παρηλλαγμένη υποστέλλοντες οι αιρετικοί τον Υιόν, modi similitudo, pullam aliquando disparitalem
όμοιον αυτόν έλεγον του Πατρός, διά μεσότητος του admittit , quandoque vero nonnullam patitur
σημαινομένου, προς το χείρον συναρπάζοντες τους diversitatem ; ut Filium a deitale subducerent
αφελεστέρους. Διό και ο μέγας Βασίλειος , « Ει προσ- ιeretici, eumdem Patri similem dixerunt, ac per
τίθεται, φησί, και το απαραλλάκτως, καγώ δέχο- ancipilem vocis hujus sensum in pejora simpli
μαι . » 'Αλλ ' ούτω μεν κατ' ουσίαν · κατά δε ποιό- ces delraxerunt . Quapropter et magnus aiebal
τητα, ουχί τήνδε , ή τήνδε , αλλά πάσαν , ήγουν σχήμα , B Basilius (25) : « Si voci, similis, addatur absque ulla
και μορφήν, χρώμα , τέχνην, αρετήν, και εφ' όσα δια- prorsus diversilale, ipsam quoque libens suscipio. )
Atque hæc est similitudo secundum substantiam ,
τείνει το της ποιότητος .
Secundum qualitatem autem , non ad hanc, aut illam qualitatis speciem determinatur , sed in omnibus
locum habet, puta figura, forma, colore, arte, virtule, et aliis, ad quæ genus qualitatis sese extendil.
Αύτη δε η ποιότης 1 διαιρείται τετραχώς · ή γάρ Ipsa autem qualitas quadrifariam dividitur. Aut
εν είδει, και μια ποιότητι, καθώσπερ τους του αυ- enim in una specie, unaque qualitate simul con
του είδους ομοίους αλλήλοις λέγομεν, οίον τους Αιθίο- veniunt : sic illos qui ejusdem sunt specici, sui
πας αλλήλοις ομοίους κατά το μέλαν, και τους κυ- invicem similes dicimus, pula Æthiopes propler
κνους πάλιν κατά το λευκόν. " Ωστε τους αυτούς διπλή, nigredinem , cygnos ob albedinem ;; adeo videlicet
και κατ ' ουσίαν ομοίους αλλήλους είναι , και κατά την ut duplici ratione conveniant, secundum substan .
είδέαν , ήτοι το χρώμα , ή εν διαφόρους είδεσι , μιά δε liam el secundum apparentiam , sive colorem : aut
τη αυτη ποιότητι , οίον το πίπερ το λευκών , και το eliain quatenus, lamelsi specie differant, una lamen
μέλαν , όμοια αλλήλους κατά την ποιότητα , η εν τοις ipsis inest qualitas :: ut piper album v.v gr. el ni
αυτοίς είδεσι , διαφόρους τε τοις ποιότησι· οίον η grum penes qualitatem similia sunt : aut dum
φάττα τη περιστερά ομοία κατά το λευκών, και πορ- C unica quidem species est, diverse vero qualitates ,
φυρούν , και το μέλαν , και άλλας ίσως κοινωνίας . sie palunibus columbæ similis est secundum album ,
VARIÆ LECTIONES .
Logo ομοίοτης, similitudo .
NOTÆ .
(24) Quæ uncinis clausa sunt, reperi in cod. Mclelio Antiocheno, Eusebio Samosalensi et aliis
nostro, suntqne instar appendicis aut supplementi favebant , qui omissa voce ομοούσιον , verbum όμοι-
ad ea quæ hic passim tractantur. Omnino quippe ούσιον simile secundum substantiam Patri professi
de ououously dicendum erat. Docel hujus addita- erant in synoilo Seleuciensi, ac postmodum vocem
menii vel scholii scriptor ( sive Damascenus sit , utramque admiserunt. Quia de re inter Athanasii
sive alius quispiam ) similitudinem in qualitate opera exslat opusculum , cujus hic litulus est. Ad .
fundari, et juxta qualuor duntaxat qualitatis spe- versus hypocrisim Meletii ei Eusebii Samosatensis
cies aliquid proprie dici simile alleri. Id quod quodque ab aliqno Paulini partium studioso scri
adversus Arianos el Semiarianos Athanasius in plum esse nullalenus dubito. Doctissimus Cole
fine lib. De syn. , Nazianzenus aliique adnotarunt ; lerius, l. Il Monument. Eccl. Grmc . , epistolam edidit
adeoque minus proprie similitudinem dici inter ea Basilii ad Apollinarium, qua ipsum , dum junior
quæ ejusdem natura sunt et essentiæ . In primis D esset , rogarai quis tandem esset dictionis ouoou
Basilium citat ex epist. ni fallor 41 , Gregorius Nys . clo's genuinus sensus : sibi namque convenientius
senus, orat. 2 coni. Eunom .., similiiudinem perinde videri ut vox του απαραλλάκτως ομοίου , similis citra
peti docet : 1° a variis qualitatis speciebus ; 2º a discrimen ullum subsiillatur. Hæc Basilius ad Apol
proportione, velut homo dicitur ad similitudinem linarium , qui hæresim suam nondum excuderat ,
Dei creaļus ; 3 ° ab eailem natura , ut Seth ad simi- scripsit, cum ipse Meletium sequeretur, qui Nicæ
litudinem Adami genitum narrat Scriptura. Hocque nam fidem hactenus ex toto professiis non erat.
postremo sensu Verbum esse Patri similem con- Non me fugit epistolam hanc a Culelerio abjudi
cedit. Hilarius quoque lib. De syn ., LXXXI, Trini- calam esse Basilio , ut a quopiam illius ævi in
talem societatem ve personarum colligit ex per- . gratiam Apollinarii conficta sit ; quam tamen co !!.
fecla simililudine secundum naturall : quam siini- jectationem æquam non esse reperiet, quisquis
Titudinem haud satis eferri putat voce ομοουσίου Basilii epistolas 39, 79, 82 , 295, 345, 382 , ex qui
consubstantialis . Homousion nescio , inquit, nisi ab bus boc vir doclus aliique evincere conantur, ea
: Teslor qua par est allentione legerit . Non enim in illis
similis
Deum coli alque confessione.
essentiæ terræ, me cum neutrumvero
Vicissim , audissem , litteris sanclus doctor negat epistolam banc scri
semper ulrumque sensisse, quod per homæusion ho- psisse ad Apollinarium , sed alieram qua illi , cum
mousion oportet intelligi , id esi nihil simile secun- Sabellio pene convenienti, favisse visus ſuerat.
dum essentium esse posse , nisi quod essel in eadem (25) Basil . , epist . 41 , Ad Maxim
ratura . Nimirum Basilius , Nyssenus et Hilarius ,
59 S. JOANNIS DAMASCEXI 600
purpureum , nigrumque colorem, et alia, in quibus A Διάφορος δε ή τούτων ποιότης . Τέταρτον ομοίωμα το
forte conveniunt . Quartum simile est, species quæ είδος , το επί εικόνος και του παραδείγματος • ώσπερ
reperitur in imagine et exemplari , quale intercedit επί του γεγραμμένου ζώου και ζώντος . Καθ' ο λέ
inter hominem pictum et vivum ; qua ratione Deo γουσι και ημάς ομοίους τω Θεώ. Αλλ' ώς έστιν ευ Σ
similes dicimur ;; etsi rem diligentius investiganti ρεϊν τω ακριβώς σκοπούντι , πάμπολυ διαφέρει. Τα Ε
immensa protinus apparet diversitas . Illa enim μεν γάρ ουδενός ετέρου μετέχουσι, πλήν του ονόμα
nomen duntaxat, solamque figuram participant ; τος και του σχήματος · ο δε άνθρωπος και του
at liono reapse Dei particeps est, ejus , inquam , πράγματος αυτού κοινωνεί τω Θεώ : της αγαθότητος
bonitalis, sapientiæ ac virtutis, quamvis non eadem φημι , και σοφίας , ή και δυνάμεως, ει και μή όμοιος.
ralione. Deus quippe hæc suaple natura habet, “Ο μεν γάρ κατά φύσιν ταύτα , ημείς δε κατά θέσιν,
nos vero Dei concessione ; quin et alius alio, et και άλλος άλλω. "Ωστε ού προς τον Θεόν μόνον άπει
alio modo : adeo ut non immensa solum Deum ρος ή διαφορά, αλλά και προς άλληλα κατά την
inter et homines interest disparitas ; verum et αναλογίαν . "Έστιν ούν ή ομοιότης , ώς εν τοις αφ'
inter homines ipsos , secundum proportionem . Si . ενός , και προς έν. )
mililudo itaque valde ad ea accedit , quæ ab uno,
vel propter ordinem ad unum denominala suni. B
CΑΡ . ΧΧΧΙΙ . ΚΕΦΑΛ . ΛΒ'.
De univocis . Περί συνωνύμων .
Quid univoca . Univoca sunt, quæ et nomine Συνώνυμα δέ εισιν, όσα και τα ονόματι, και το
el ejusdein nominis definitione aut descriptione ορισμώ, ή τη υπογραφή του αυτού ονόματος, κοινω
inter se conveniunt : velut, animal et hominem νούσιν· οίον, το ζώον δηλοί και τον άνθρωπον, και
el equum significat, el juxta hoc nomen animalis τον ίππων. Και κατά το όνομα τούτο, ήγουν του
scilicet, univoca sunt. Vierque enim horum et ζώου, συνώνυμά τι είσιν. "Έκαστος γαρ αυτών, και
nomen et definitionem animalis suscipit. Sic au- το όνομα, και τον ορισμός του ζώου δέχεται. Υπογρά
tem univoca describuntur : univoca sunt, quorum φoυσι δε τα συνώνυμα ούτως συνώνυμά εισιν, ών
nomen commune est, et per nomen significala το τε όνομα κοινόν, και ο κατά τούνομα λόγος της
ratio substantiæ eadem est . ουσίας και αυτός .
40 CΑΡ. ΧΧΧΙΙΙ. ΚΕΦΑΛ . ΛΓ' .
De polyonyinis . Περί πολυωνύμων .
Polyony na sunt, quæ definitione quidem inter C Πολυώνυμα δε εισιν, όσα τω μεν ορισμών κοινω 4
se conveniunt, nomine autem diſerunt ; hoc est , νούσι, τώ δε ονόματι διαφέρουσιν · ήγουν, ότε το
quando res eadem diversis nominibus appellatur, αυτό πράγμα πολλούς καλείται ονόμασιν ·· οίον ,
Hæc enim opinia nomina
nt gladius, ensis, macro.. Ηinc φάσγανον, άορ, σπάθη , μάχαιρα, ξίφος. Πάντα γάρ
.
quam et eamdemn definitionem suscipiunt ; nempe ταύτα τα ονόματα ένα όρον επιδέχονται : ήγουν
ferrum anceps , id est utraque parte acutum. Sic σίδηρος αμφήκης, τουτέστιν σίδηρος αμφοτέρωθεν
autem polyonyma describuntur : polyonyma sunt ήκονημένος. Υπογράφoυσι δε τα πολυώνυμα ού.
0
multa nomina, quæ de re eadem dicuntur. τως η • πλείστα ονόματα καθ' ενός πράγματος ο λε
γόμενα .
CAP . XXXIV . ΚΕΦΑΛ . ΛΑ' .
De alteris el heleronymis. Περί ετέρων και ετερωνύμων .
Quæ aulem vlroque modo, lioc est , nomine et Τα δε κατ' άμφω , ήγουν τα ονόματι και το
definitione inter se discrepant ; ant unum sub- ορισμό διαφέροντα, ή εν Ρ υποκείμενον έχουσι, και
jectum habent ;; et tum
lim heteronyma dicuntur ,, ut λέγονται ετερώνυμα , ως ανάβασις και κατάβασις :
ascensis et descensis ( haec enim subjectum inum, DD έχουσι γαρ εν υποκείμενον, την κλίμακα : η ουκ
scalam nimirum , habent ), aut non habent idem έχoυσιν εν υποκείμενον , και λέγονται έτερα, ως
subjcctum ; el lim altera dicuntur, ill substantia ουσία και συμβεβηκός . Ταύτα γαρ και έτερον όνομα
et accidens. Nam hæc et nomen allerim , et alte- έχoυσι , και ετέραν υπογραφήν· και ουδέ έχουσιν εν
rain descriptionem babent. Utrorumque autem , υποκείμενον . Τούτων δε αμφοτέρων, των τε ετερω
hoc est, ct lie !eronymorum et alterorum, nec est νύμων, και των ετέρων, υπογραφή αύτη · ών το
descriptio : quorum nomen , et definitio diversa όνομα και όρος έτερος.
sunl.
VARIÆ LECTIONES.
m lta omnes præler "cod . S. Fil.; ila veleres translationes , univoca sunt. Edita Juvúvumo..
mss.
η 1η marg . cod.2928 legitur , μάλλον ούτως ·έν πρόσωπον πολλοίς ονόμασιν υποκείμενον. Ιno potius sic:
una persona mullis nominibus designata . Aplius scripsisset, èv pãruia , res una. ο Νonnulli codd . καθ'
ενός κυρίου πράγματος . P In novem mss . Reg. , in Colb. et in nostris, τα δε κατ ' άμφω διαφέροντα, η
iv. Sic veteres interpretes, Quæ autem secundum ambo differunt, rel แ nun11 etc.
601
DIALECTICA . 602
ΚΕΦΑΛ . ΛΕ A CAP. XXXV.
Περί παρωνύμων . De denominalivis.
Είσι δέ τινα μέσα και των ομωνύμων και συνωνύμων: Sunt autem nonnulla , quæ inter univoca el æqui
κοινωνούντα και διαφέροντα τω τε ονόματι, και το voca medium locum tenent ; atque et nomine et
δρω , ά τινα λέγονται παρώνυμα: ώς από της γραμ- definitione partiin conveniunt, partim dissident :
ματικής, γραμματικός. Κοινωνούσι γάρ τώ ονόματι quæ quidem denominativa dicantur , ut a gramma
διαφέρουσι δε κατά λήξιν του ονόματος, ήγουν την tica grammaticus. Nomine quippe conveniunt :
τελευταίαν συλλαβών και πάλιν τω όρω κοινωνούσι verum nominis terminatione, hoc est extrema syl
τε και διαφέρουσιν · ότι η μεν γραμματική γνώσις laba differunt . Ac rursum delinitione conveniunt
έστιν · ο δε γραμματικός , ουσία εν ή η γνώσις. ac discrepant ; quoniam grainmalica scientia est :
Παρώνυμα δε εισιν, όσα από τινος διαφέροντα τη grammaticus autem, substantia in qua est scientia.
πτώσει , ήγουν τη ονόματος, την προσηγορίαν Denominativa autem sunt, quæ ab aliquo, dissi
έχει. denlia casu, hoc est nominis inflexione, appella
tionem habent .
Δεί δε γινώσκειν, ώς ή γραμματική , και η μου- Β Sciendum autem quod pec grammatica , nec mu
σική , και η δικαιοσύνη ουκ εισί παρώνυμα, αλλ' ο sica , nec justitia, denominativa sunt : sed gramma
μουσικός , και ο γραμματικός, και ο δίκαιος. Ο ticus , musicus el justus. Nam grammaticus a
γάρ γραμματικός εκ της γραμματικής παρωνο- grammatica denominatur, et musicus a musica,
μάσθη, και ο μουσικός εκ της μουσικής, και ο δι- et justus a justitia .
καιος εκ της δικαιοσύνης . INud item nosse oportet , quod denominativa, ea
Δεί δε γινώσκειν , ότι τα παρώνυμα περιέχουσι τα a quibus denominata sunt, complectantur, ut
αφ' ών παρωνομάσθησαν · ώς και γραμματικός, την grammaticus grammaticam, justus justitiam. Que
γραμματικήν , και ο δίκαιος την δικαιοσύνην. Τα δε autem ab uno dicuntur, nequaquam . Neque enim
αφ' ενός, ουδαμώς. Ου γαρ περιέχει το ιατρικών έρ- medicum instrumentuno medicinam continet.
γαλείον την ιατρικήν.
ΚΕΦΑΛ . Λq' . 41 CΑΡ. ΧΧΧVΙ .
Περί των δέκα γενικωτάτων γενών . De decem generibus generalissimis .
Των λεγομένων τα μεν απλώς και άνευ συμπλο- Ea quæ dicuntur, partim simpliciter et absque
κής λέγεται , ώς ουσία, συμβεβηκός , και τα τοιαύτα , complexione dicuntur , ut substantia , et accidens ,
τα δε μετά συμπλοκής, ως ίππος τρέχει,Σωκράτης C et similia:: partim cum complexione,utequus
,
φιλοσοφεί. Τών δε απλώς λεγομένων, και άνευ συμ- currit , Sncrales philosophalur. Eorun autem quæ
πλοκής, το μεν ουσίαν σημαίνει, οίον άνθρωπος, ίπ-- simpliciter et sine complexione dicuntur : 1. aliud
της . Το δε πόσον , οίον , δύο, τρία, δίπηχυ , τρίπηχυ. substantiam significat,, ut homo,, equus ;; 29° aliud
Το δε προς τι , ως πατήρ, υιός. Το δε ποίον , ως λευ- quantitatem , ut duo, iria, tricubitum , quadricu
κον, μέλαν. Το δε που , ως εν ναώ, εν αγορά και . Το δε bitum ; 3 ° aliud ad aliquid , ut pater , filius ;
πότε, ώς πέρυσι, χθες, σήμερον . Το δε κείσθαι, ως 4 ° aliud qualc, ut album , nigrum ; ° aliud ubi , ul
το ίστασθαι, καθήσθαι. Το δε έχειν, ώς το ενδεδυσθαι, in lemplo , in foro ; 6 " aliud , quando, ut anno
και υποδεδέσθαι. Το δε ποιείν , ώς το καίειν , τέμνειν. superiori , heri , hodie , cras ; 7° aliud situm esse,
Το δε πάσχειν, ώς το καίεσθαι, τέμνεσθαι. Αύται ut stare , sedere ; 8° aliud habere, ut indutum esse ,
αι δέκα λέγονται κατηγορίαι, ως εκ του λέγεσθαι calcestum esse ; 9º aliud agere , ut urere, secare ;
κατά τινων. Το γάρ αγορεύειν, λέγειν εστί . 10° aliud pati , lii uri , secari , Hæc dccem prædica
menta dicuntur, quia de quibusdam prædicantur.
Nam dicere et prædicare idem sunt.
Xρή δε γινώσκειν , ότι έκαστον τούτων των δέκα D Sciendum est autem unumquodque horum ge
κατηγοριών, γενικώτατον γένος εστί • τούτων ούν nerum genus esse generalissimum . Horum porro
των δέκα κατηγοριών , των και γενικωτάτων γενών, ή decem prædicamentorum unum duntaxat substan
μεν μία, ουσία έστίν· αι δε εννέα, συμβεβηκότα . Είσι δε tia est ; reliqua noveni, accidentia. Sunt autem
αύται · α' ουσία, β' ποσόν, γ ' πρός τι, δ' ποίον, ε' πότε, hæc substantia, quantitas, ad aliquid , qualitas,
' το που , ζ' κείσθαι , η' έχειν, θ' ποιείν , ι' πάσχειν. quando , ubi , situm esse, habere , agere , pali .
ΚΕΦΑΛ. ΛΖ'. CAP . XXXVII .
Περί ομογενών και ομοειδών · ετερογενών τε De homogeneis, el homoideis ; deque helerogeneis et
και ετεροειδών, καιαριθμό διαφερόντων . heleroideis , ac numero differentibus.
Ομογενή εισιν όσα υπό την αυτήν κατηγορίαν Homegonea sunt quæ sub eodem prædicamento
VARIE LECTIONES .
4 Edita et inss. nonnulli uésov. Nulla hic mentio musices in mss. quibusdam ; in aliis nulla justi
liæ ; at utramque contextus series exigit. s Colb. cod Smil. et Reg. unus tv dypio : el paulo post
in cod. S. Hil. el Reg. 2930, σήμερον, αύριον .
603 S. JOANNIS DAMASCENI € 04
collocantur ( ul homo et equus ). Heterogenes Α τάττεται' [ ως άνθρωπος και ίππος]. Ετερογενή
contra , quæ sub alio atque alio genere sunt ( puta, δέ εισιν, όσα υπ' άλλην και άλλην κατηγορίαν εισίν
animal et' scientia ) : hæc enim genere differunt. [ώς ζώον και επιστήμη] . Ταύτα έτερα τη γένει
Rursun bomoidea sunt, quæ sub eadem specie εισίν ομοειδή δε εισιν, όσα υπό το αυτο είδος τάτ
censentur, ac substantiæ ratione inter se conve- τεται, και κοινωνούσι τω λόγω της ουσίας, ως Πέ
niunt, ut Petrus el Paulus : heteroidea contra , quæ τρος, και Παύλος . Έτεροειδή είσι, τα τα είδει δια
ab invicem specie differunt ; hoc est , quæ sub- φέροντα αλλήλων : ήγουν όσα τω λόγω της ουσίας
stantie ratione inter se discrepant ; ut liomo , διαφέρουσιν, ώς άνθρωπος , ίππος. 'Αριθμώ δε δια
equus. Numero aulem ditferunt, quæ accidentium φέρουσιν, όσα τη συμπλοκή των συμβεβηκότων την
congerie distinctam ac secretam hypostasis suæ ιδιότητα της οικείας υποστάσεως άφωρίσαντο, και
proprietatem habent , sunique nacta peculiarem την καθ' αυτό έσχήκασιν ύπαρξιν, ήγουν τα άτομα,
ac per se exsistentiam ;; hoc est,individua,
, , ut
ul Pe- ως Πέτρος,, και Παύλος , και έκαστος των ανθρώπων.
trus, Paulus, ac singuli homines.
Regula anteprædicamentorum . Eorum porro Των πάντων ετερογενών έτεραι το είδει και αι
que prorsus heterogenea sunt,, diverse quoque B διαφοραί · οίον, ζώου και επιστήμης. Το μεν γάρ
specie differentiæ sunt, ut animalis et scientiæ . ζώον υπό την ουσίαν τέλει, η δε επιστήμη , υπό το
Animal enim sub substantia est , scientia sub qua- ποίον . Του μεν ούν ζώου διαφοραι , συστατικαί μεν,
litate. Atque animalis quidem differentiæ , consti- το έμψυχον, το αισθητικών , διαιρετικαι δε, τολογικών,
luentes nimirum , sunt animalum , sensibile ; sin το άλογον , το πτηνόν , το χερσαίον , το ενυδρον. Της
sermo est de dividentibus, rationale, irrationale, δε επιστήμης συστατικαί μέν, το τοίς εμψύχοις και
λογικούς ενυπάρχειν , έτι δε και το δυσμετάβλητον ·
volucre ,, terrestre , aqualile. Scientia quidem dife-
rentiae viventibus et rationalibus
sunt,, inesse,
, ac διαιρετικαι δε , γραμματική, φιλοσοφία. "Ης γάρ
1
preterea mutationem agre admittere :: dividentes κατηγορίας υπάρχει το γένος , εκείνης και το είδος,
autem, grammatica , 42 philosophia. Cujus enim και αι του είδους διαφοραί • των δε υπ ' άλληλα γενών
prædicamenti genus est , ejusdem etiam spe- τε και ειδών ουδεν κωλύει τας αυτές είναι διαφοράς,
cies est , atque ipsius speciei differentiæ . At nihil εί και μη πάσας , οίον 1 , το ζώον ου δύναται ποιείν
vetat mediorum generum ac specierum easdem esse άζωον . Διαφοράς δε ενταύθα φημι τας συνιστώσας
differentias ; lametsi non omnes velut animal , αυτά.
quod inanimalum ellicere non potest. Differentias autem eo loci eas demum intelligo , quæ consti
luunt ejusmodi genera et species.
Etiam accidentia suas habent differentias,, etc. - C Xρή δε γινώσκειν, ότι αι εννέα κατηγορίαι , αι, έχ
εx
,
Scire autem oportet, excepta substantia ,
, reliqua τος της ουσίας, έχουσιν εκάστη , ει και συμβεβηκότα
novem prædicamenta , etiamsi accidentia sint , εισί, συστατικάς και διαιρετικές διαφοράς, και
habere tamen singula,, tam constituentes,, quam εκάστη αυτών γενικώτατον γένος έστι , και έχει και
dividentes differentias , ac unumquodque genus είδη , και γένη υπάλληλα , και ειδικώτατα είδη. Πάν
generalissimum esse, pariterque species ac genera τως γαρ ότι ένθα γένος , εκεί είδη και διαφορα
subalternatim posita , necnon specialissimas species διαιρετικαί εισιν αύται γάρ εισιν αι διαιρούσαι τα
habere. Etenim ubi genus est , illic species ac divi- γένη είς είδη και ένθα είδη , είσι και συστατικαί
dentes diferentias necesse est esse . Nam hæ sunt διαφοραί • αύται γάρ εισιν αι συνιστώσαι τα είδη .
quæ genera in species dividunt : itemque ubi sunt species, illic sunt et differentiæ constituentes. Hæ
namque sunt quæ constituunt species.
Unum tribus modis dicirur. - Jam vero unum
- Το έν τριχώς λαμβάνεται • η γένει , οίον φαμεν
tribus modis dicitur ; nempe, aut genere, ut ho- άνθρωπος και ίππον , εν τω γένει , και ταυτόν• υφ'
minem et equum , unum ac idem genere dicimus : έν γάρ γένος είσιν , υπό το ζώον » η είδει , ώς Σωκρά
nam constituuntur sub eodem genere, animali sci- την φαμεν, και Πλάτωνα υφ' εν είδος όντας, υπό τον
D
licet :: aut specie,, ut Socratem ac Platonem,, qui " άνθρωπον, εν είναι το είδει και ταυτόν : η αριθμώ,
sub eadem specie sunt, hoc est sub homine, dici- ως Σωκράτην φαμεν ένα είναι καθ' εαυτόν, των
mus unum ac idem specie : aut denique numero : λοιπών ανθρώπων κεχωρισμένον .
ut Socratem unum esse, seorsim a reliquis homi
nibus sejunctum , dicimus.
VARIAE LECTIO NES.
Desunt hæc in editis et mss ., supplevit vero Combeſisius ex verisimili conjectura, ut et illud exemplum
2
alterum quod postea sequitur, í Movil me, inquit, ad utrumque exempluin inserendum , quod aperte
indicet textus illa præcessisse, cui statim subditur, hæc differunt genere : quodque ita doctrine ordo
postulat. Uli enim nec in sequentibus desunt exempla, ita” nec initio capitis defuerint. Sic el paulo
inferius exempli causa adductum, οίον , το ζώον ου δύναται ποιείν το άζωον , plerique codices desiderant,
nec legit vetus int., edila lamen bene repræsent:int. » Exemplum porro utrumque aliunde non petivil,
quam ex auctoris contextil, ut series indical. u Hæc exempla in multis codicibus absunt. Deest ότι
in cod. S. Hil. et quibusdam aliis ; et paulo post in multis abest bxei.
BG5 DIALECTICA. 606
ΚΕΦΑΛ . ΛΗ' . A CAP. XXXVII .
Ι
Περί του έν τινί. De in aliquo .
Το έν τινι , ενδεκαχώς [λέγεται ] : α ' ώς γένος εν In aliquo adecim modis dicitur : 1° ut genus
είδει , ώς το ζώον εν τω ορισμό του ανθρώπου · β' ώς in specie ; velul animal in hominis definitione ;
είδος εν γένει, ως άνθρωπος έντή διαιρέσει του ζώου : 29 ° ut species in genere , velut homo in animalis
γέν τόπω , ως ιερευς εν τω ναώ : δ' εν χρόνω, ως divisione* ;; 3go° in Ioco,, sicut sacerdos in lemplo ;;
Νώε εν τω καιρώτου κατακλυσμού · ε ' εν αγγείω, ώς 4º in tempore, uti Noe in diluvii tenipore ; 5° in
οίνος εν κρατήρι'ς' ώς όλον εν μέρεσιν, ώς Σωκράτης μι ιο
vase,, quemadmodum vinum in poculo;; 6• ut
εν τοις οικείους μέλεσι, κεφαλή τε και χερσί, και ποσί: lum in partibus, veluti Socrates in suis membris,
τούτο δε ουκ έστιν έν τινι , αλλ' εν τισίν· ζ
' ως το μέρος nimirum in capite,, in manibus ac pedibus :: quan
εν όλω , ως κεφαλή, χειρ εν Σωκράτει » η' ως είδος εν quam hoc non est in aliquo, sed in aliquibus esse;
ύλη, ως είδος του ανδριάντος εν τω χαλκό θ' ώς εν τω 70 ut pars in lolo, uti caput , manus in So
ποιητικό αιτίω, ώς τα πάντα εν τω Θεώ ι' ώς εν τω crate ; 8° ut forma in materia, velut slatuæ forma
τελική αιτίω, ώς ή κλίνη εν τη των ανθρώπων ανα- in ære ; go uit in causa efficiente, quemadınodum
παύσει · διά την ανάπαυσιν γάρ των ανθρώπων γίνε- in Deo sunt omnia ; 10 ° ut in causa finali , velut
B
και κλίνη : ια ' ώς εν υποκειμένω , ως λευκόν εν σώ- lectus in hominis requie : siquidem ut homines
ματι . Ιστέον δε ότι μέρη όλου λέγονται • όλον δε με- requiescant, lectus conficitur ; 11° ut in subjecto ,
ρους ουδαμώς , αλλ ' όλον εν μέρεσι. sicut candor in corpore. Sciendum porro est, par
tem totius dici κ;αι al non item lotum partium, sed
totum in partibus.
ΚΕΦΑΛ . ΛΘ. CAP. XXXIX .
" Ετι περί ουσίας . De substantia ilerum .
Ουσία εστί πράγμα αυθύπαρκτον , μη δεόμενον Substantia est res per se exsistens, nec ullo alio,
ετέρου προς σύστασιν και πάλιν • ουσία εστί πάν ad hoc ut sit, opus habens. Rursus, substantia est
ότιπερ αυθυπόστατόν έστι , και μη εν ετέρω έχει το quidquid per se subsistit, neque in alio suum esse
είναι • ήγουν το μή δι' άλλο όν, μηδε εν ετέρω έχον habet ; id est, quod non est propter aliud , neque
την ύπαρξιν, μή δεόμενον ετέρω προς σύστασιν · in allero suam exsistentiam habet, nullo alio ut
αλλ' εν εαυτώ ον, εν ώ και το συμβεβηκός έχει την consistat indigens.. Quin potius in 43 seipso est ;;
ύπαρξιν το γάρ χρώμα διά το σώμα γέγονεν, ίνα inque eo accidens suum esse habet. Nam color
χρώζη αυτό, ου το σώμα διά το χρώμα. Και το c propter corpus exsistit, ut ipsum imbuat et afficiat :
χρώμα εν τω σώματι υπάρχει , ου το σώμα εν τω non autem contra , corpus ob colorem. Estque co
χρώματι . "Οθεν και το χρώμα του σώματος λέγεται, lor in corpore ; non item corpus in colore. Ac pro
και ου το σώμα του χρώματος . Πολλάκις τοιγαρούν inde dicitur corporis color,, non autem corpus co
άλλασσομένου του χρώματος , και μεταβαλλομένου , η Ioris.. Ιtaque sepenumero mutato colore ,, substantia
ουσία ου μεταβάλλεται, ήγουν το σώμα , αλλά μένει tannen,, hoc est corpus, nequaquam mutatur ,, sed
το αυτό . Λέγεται δε ουσία παρά το είναι ( κυρίως : statum suum retinet . Dicitur autem substantia
συμβεβηκός δε παρά το συμβαίνειν, και ποτέ μεν ουσία ,, eo quod ei (( proprie )) conveniat esse.. [[ Uι
είναι, ποτέ δε μή είναι η παρά το ενδέχεσθαι εν τω econtra accidens dicitur eo quod accidat ,
αυτά πράγματι, και είναι το αυτό συμβεβηκός , ac sit quandoque et quandoque absit : sive quia
και μή είναι , αλλά το εναντίον αυτού . ] contigit idem accidens eidein rei et inesse et non
inesse ; imo et ejus contrarium . )
ΚΕΦΑΛ . Μ . CAP. XL,
Περί φύσεως. De nalura .
Φύσις έστιν αρχή της εκάστου των όντων κινήσεώς Natura est principium molus et quietis cujus
τε και ηρεμίας · οίον, ή γη κινείται μεν προς το D que rei : ν. gr. terra , movetur , cum germen
βλαστάνειν· ήρεμεί δε, κατά την εκ τόπου είς τόπον edit : quiescit autem , quod allinet ad transitum
μετάβασιν. Ου γαρ κινείται από τόπου είς τόπον. de loco in locum . Neque enim movetur de loco
"Η ουν αρχή, και η αιτία της κινήσεώς τε και της in locum. Quocirca principium et causa hujusce
ηρεμίας αυτής, καθ' ήν πέφυκεν ούτω κινείσθαι molus et quietis, per quam ila res quælibet sub
και ηρεμείν ουσιωδώς , ήγουν φυσικώς, και ου κατά stantialiter nala est, sive comparata est a natura ,
συμβεβηκός , φύσις λέγεται, παρά το τοιώσδε πεφυ- ac non ex accidenti, ut movealur ac quiescal,
VARIÆ LECTIONES.
• Deest λέγεται in edit. et mss ., in solo cod . S. Hil. supra lineam suppletum fuit correctoris
manu. y lu cod . S. Hilarii a correctore addilum est xuplwç, et in margine quæ sequuntur, velut
supplenda, ascripsit ; quæ tamen in nullo codice alio reperi. Horum loco in Colb. el Regiis nonnulli,
Inec alia leguntur . Τι μέν έστιν ουσία είρηται, και τις διαφορά ουσίας προς τα συμβεβηκότα, ώς εν αυτή
εχόντων των συμβεβηκότων την ύπαρξιν. Είρηται δε και περί διαιρέσεως αυτής, και τι διαφέρει ουσία
.
των ούσιοιδών διαφορών · ότι δι' αυτών ουσία ειδοποιουμένη, τοίον είδος αποτελεί, και τοιάδε γίνεται .
Είρηται δε και τι φύσις και μορφή , και τι υπόστασις και πρόσωπον και άτομoν , κ. τ. ε.
S. JOANNIS DAMASCENI 608
6:7
natura nuncupatur ; ab eo scilicet quou ita nata A κέναι τε και υπάρχειν. Αύτη δε ουδέν έτερόν έστιν ,
sit atque exsislat . Hæc porro nibil aliud est, ει μη ουσία · εκ γαρ της ουσίας έχει την τοιαύτην
quam essenlia . Ab essentia namque ejusmodi vim δύναμιν, ήγουν την κίνησιν, και ηρεμίαν. Και η
habel, hoc est , molum el quietem ; ipsaque ejus ουσία εστιν η αιτία της κινήσεως αυτής και ηρεμίας.
motus ac quietis causa est . Porro qúsis , id est na . Λέγεται δε φύσις παρά το πεφυκέναι .
tura , παρά το πεφυκέναι, a natum esse, dicitur .
C Α Ρ . Χ LI . ΚΕΦΑΛ . ΜΑ ' .
De forma. Περί μορφής.

Forma est essentia a differentiis essentialibus Μορφή έστιν (26) ή υπό των ουσιωδών διαφορών,
velut informala, ac specificata ; quæ quidem si- οιονεί μορφωθείσα , και ειδοποιηθείσα ουσία, ήτις ση
gnificat speciem specialissimam : v . gr. substan- μαίνει το ειδικώτατον είδος · οίον η ουσία μορφωθείσα ,
lia , quae a corpore animalo ac sentiente formata και ειδοποιηθείσα υπό του σώματος του εμψύχου και
ac specificata, animal absolvil ; rursumque ratio- αισθητικού , και αποτελέσασα το ζώον, πάλιν τε προσ
nali ac mortali assumpio , hominis speciem ellicil: λαβούσα το λογικόν και θνητόν, αποτελεί το του άν
ac cum sil species specialissima , dicitur forma , θρώπου είδος. "Όπερ ειδικώτατον είδος μορφή λέ
velut nempe substantia formata. Β γεται , οίον ουσία μεμορφωμένη .
Porro sancti Patres, essentiæ , et naturæ , ac Οι ούν άγιοι Πατέρες επί του ειδικωτάτου είδους
forme nomen tribuunt speciei specialissimæ , τάσσουσι το της ουσίας, και φύσεως, και μορφής
idemque essentiam , et naturam , et formam , nempe όνομα , και ταυτόν λέγουσιν, ουσίαν, και φύσιν, και
specialissimam speciem esse, statuuril ; alque μορφήν, το ειδικώτατον είδος και ομοούσια (27) ,
adeo ejusdem essenli:e , et naturæ , et speciei , el 7 και ομοφυή, και ομοειδή, και ομογενή , και συμμορφα
generis, 44 et formæ esse dicunt individua , quæ > λέγουσι, τα υπό το αυτο ειδικώτατον είδος άτομα.
sub cadem specie specialissima constituta sunt : "Ετεροούσια δε , και ετεροφυή, και ετεροειδή , και
NOT AE . Ε
(26) Μορφή εστιν. Forma est essentia, etc. Sic hoc modo Verbum esse Patri, ex quo genitum est,
docuerunt Patres propter illud dictum Apostoli, ad consubstantiale :: sensum vero Samosateni indignum
Philipp. II , 6. Qui cum in forma Dei essel, non ra- esse Deo, cui corporum affectiones altribual. Ter
pinam arbitratus est, etc. , exinanivit semetipsum tiam recital ejusdem vocabuli notionem , ut nempe ,
formam servi accipiens, etc., ubi forma pro natura non soluin aliis ab alio genillis sit , sed neuler ab
significanda sumitur . Nebulo vero ille qui episto. allero distrahalur , et ini se invicem maneant, sic
lam , ceu ad Paulum Samosatensem scriptam , Dio- que adeo unum substantia sint . Ilane fuisse asserit
nysio Alexan :Irino allinxit , ubique passim nibil C Nicænorum Patrum mentem . Quandoquidem , inquil ,
adeo inculcat, nisi Dei forma nalurain perfectam nedum similis est Filius, sed etiam áõlaipetós ÉSTE
αυτοτελή, per se substanlem, et person signi- της του Πατρός ουσίας, α Patris substantia secerni
ficari ; servi autemſorma el hominis, nudam spe- nequil, el sicut ipse ail, ille et Paier unum sunt ,
cien sine consistentia ; quemadmodum serio, vir- semperque in Palre Verbum , el Paler in Verbo est,
lus el sapientia hominis consistentiæ sunt expertia : veluti splendor ad lucein se habet . Τούτο γάρ και η
jmo oxñua duntaxat esse , hocest exteriorem quam- λέξις σημαίνει. Νam hoc quoque υο.r 1sta significat.
dain figuran ή δε του Θεού μορφή , inquit, ο Λόγος Eapropter synodus τούτο νοούσα καλώς, ομοούσιον
αυτού, και σοφία Υιός Θεού, και Θεός αυτός ώμολό- έγραψεν, Ιιαc re considerata, recte consubstantialem
γηται, ών αεί και μία υπόστασης προσώπου . Λόγος eum esse scripsit. Synodi sensu Marcellus Ancy
ανθρώπου , και σοφία, και δύναμις , και μορφή ανυπό- ranis non percepisse fertur, sed errore Sabelliano
στατα μέρη του ενός ανθρώπου θεωρείται. Is nempe consubstantiale sic defendisse ill personarum Tri
Monoplıysiia fuit, non catholicus, qui naturam nilalem tolleret. Verum auctor dissertationis ad
aliam in Christo non nosset, præter divinam : 'l 50ī ; Sabellii gregales quæ exstat inter opera Athanasii,
δε φύσις · όθεν άτοπόν εστι το λέγειν άνθρωπον τον admonci, eam esse vim nominis ouoouslou , con
Xpistóv. adeoque quamlibet natus , passiis, vulne- substantialis, ul multorum secunduin substantiam
ralus, contrecialus legatur, natura Deum , non consortium efferat , et idcirco Sabellianos ei subro
natura hominem , ipsum'censerel. Oads yaound & Tto- gasse to ÓLLOOUOLOV, quod unius substantiæ significal.
στόλου ψηλαφηθείς, ου φύσει άνθρωπος , αλλά φύσει Particula oμού ,, una,
πια , simul,inquit
, Epiplian . hac 69 ,
Θεός. Ρlura non addo que incorrupticolarm aucto- D n . 70, ουχ ένα, αλλά δύο σημαίνει τέλεια, non
ren produnt, ul mirari subeat viros doctissimos unum , sed duo perfecta indicat. Atqui Ancyrani
fraulem non animadvertisse . hæresis in causa videtur fuisse, ut Ori: ntales cum
(27) Και όμοούσια. Αtque adeo ejusdem essentia . Basilio magno traditam a philosophis óloousiou ac
Familiare philosophiis erai, ea quæ ejusdem naturæ ceprionem , ceu sola vera esset, Arianis objicerenl.
Sant , ομοούσια , q . d . coessentialia seu consubstan- Nimirum sanctus ille doctor epistola praesertim 43,
tinlia, nuncupare. Hoc sensu homo homini oooó- ad Gregor. fratrem staluit Paulum Timotheum ,
σιος, consubstantialis est . Alteram ομοουσίου con- Sylvanum , el Andream , consubstantiales esse . xz!
substantiulis acceplionem Paulus Samosalenus tin- εισιν αλλήλοις ομοούσιοι, quia definitione conveniκη!.
xerat in synoilo prima, quæ adversus ipsum cele- Id a synodo Alexandr. cui Athanasius præfuit, ap
brala est, ut ex Catholicorum doctrina Filius Patri probaium est, modo nulla sectio seu divisio inter
Cilisubstantialis forel , quia lilerne ex anteriori personas divinas subsequeretur, sed Dei substantia
quadam substantia enali essent. Ad ejusmodi cavere et physice una crederetur. Juxta eumdem sen
villos declinandos lunc sancitum est, ui vox ouoou- sum . Chalcedonensis synoi!us verbis iisdem adhi
0!CS cunsubstantialis prætermilierelur. Verum bilis , quibus Athanasius, Cyrillusque antehac usi
Athanasinis lib . De decret , syn . Nic . observat, ut erani, definivil Christum , non solum óupoustov con
aliquid alieri sil cousubstantiale, necessum non substantialem esse Patri secundum divinitalem , vp
esse ut ex tertio quopiam ea ambo proveniant, sed rum etiam ÓLOOUSLOV cunsubstantialem malri nobis .
solummodo unum ex alio - sit procreatuni : alque que sccundum humanilalem.
610
ετερογενή , και ετερόμορφα , τα ειδικώτατα είDI - ATIdiCAve.rse autem essentiae , et nature , et speciei , et
δηALλέEC
υσ
γο6M.ν. 'Αδύ νατ ον γά ο εί δο ς άλ λα εί δε ι , ή φύ σι ν generis , et forma esse specialissimas pronuntiant
1
ιο ν
άλλη φύσει , ή ουσία , μή είναι ετεροούσ και ετερο- species . Fieri enim non potest quin species , cum
1
alia specie collala , natura cum alia natura , es
scotia cum alia essentia , forma cum forma , diversæ prorsus ab alia essentiæ , naturæ el forma
φυές και ετερσκ όμορφον .
Xρή και γινώ ειν , ώς αδύνατόν έστιν εκ δύο ουσιών , Er duabus naturis non efficitur una natura ,
essου ν σε ων αν σι
φύ. σύ
n dign,osμίcantur
ήγ e noφύ ν νθ ετ ον γε νέ σθ αι . Α
' δυ be ne autem una hypostasis . Scire autem neces
νατον γάρ έν τω αυτώ τας αντιδιηρημένας συστατι- sarium est , ex duabus substantiis, id est naluris ,
κές α υπάρξαι διαφοράς . Υπόστασιν δε μίαν συν- unam compositam naturam fieri non posse . Neque
Z
θετον εκ διαφ όρ ων ων
φύσε δυνα τό ν γενέ σθ αι : ως ο enim fieri potest , ut differentiæ constiliientes , per
άνθρωπος έκ ψυχής εστι συντεθειμένος και σώματος . oppositum modum divise ,in uno ac eodem sinual
Ει γάρ και λέγεται (23) μία φύσις των ανθρώπων , exsistant. At vero unam ex diversis naturis con
αλλ' ου μιάς φύσεως ο άνθρωπος και λέγεται ο καθ . fici hypostasim compositam , nihil vetat ; qua ra
b
1 Colb . χρή ούν . Sic vetus int. in Vms ARsI. Æquos legiIO
LECT NEorSte. t ergo . Regii duo χρή δέ , quam lectionem
, op
έ. Basileensis interpres secutus posuit, Sciendum autem . a Edita συστατικώς . Interpretes , constitutive .
6 Regii duo , αλλ' ου μία φύσις λέγεται ο άνθρωπος • ita elianm Colb . in quo tamen sequitur καθέ
( 28) Ei ràp dérerai. Quanquam enim natura NO B rium forei . Nalura enim , hoc est essentia , in multis
di-TÆ
χαcilur, Nec vulgo Patres præsliliunt ad sol- .peræque spectatur, ul ostensum est . Si igitur natu
στος .elc .
m le
vendum argumentu , quod Monophysi onjicie- ram unam ambabus constilui aſfirmeni, essenlive
bant, allato in exemplum homine cujus natura unica ejusdem ai Emmanuel « lii consörles erunt, quod
sil, tametsi compositi ex corpore et anima veluti l'erum non est. Nec isti sycophanlæ , quamlibet Deo
valuris duabus : eo maxime quod Theologus, Cy- bellum inferant, eo amentiae venerint, ul et hoc
rillus , aliique conjunctionem humanæ naturæ cum astruant . Και μεθ' έτερα , et quibusdamn interjeclis :
divina, similitudine hac declaraverunt. Anastasius Την ανθρωπότητα σύνθετον ούσαν εξ ανομοίων
F
Antioclienus in Fragmenlis libri , κατά του δια- πραγμάτων μιάς ουσίας φαμεν , ου προς την διαφο
Bétou , contra Arbitrum , seu Joannem Philoponum , ραν της ψυχής και σώματος , αλλά προς το κοινόν
quæ leguntur in Collectaneis, manu exaratis, con- αφορώντες · ότι κοινώς εν πάσι τοιςυπ' αυτό ανα
ira Severianos, quæ in Collegio societatis Jesui γομένοις θεωρείται . Ούτος γάρ έστι της ουσίας όρος,
Parisiensi asservantur , codem quo Nosler modo ως Βασίλειος επαίδευσε λέγων, ότι “ον έχει λόγον το
disputat . Kάν μιάς είναι ποτε λέγεται φύσεως και κοινόν προς το ίδιον, τούτον έχει η ουσία προς την
άνθρωπος , inquit , ουχ ο καθέκαστον, αλλ' ο καθόλου , υπόστασιν .Κατά τούτον ούν τον της κοινότητος λό
δά το ταυτόν του είδους , και ου την της κατασκευής γον, μιάς ουσίας φαμεν την εν ανθρώποις ανθρωπό
ομοιότητα της φύσεως αντί του κοινού είδους , και τητα : ότι κοινώς εν πάσιν ανθρώπους τους καθ' έκα
του παραπλησίως πεφυκέναι λαμβανομένης. Ειsi στον και εξ ίσου υπάρχει το είναι ζώον λογικόν θνη
homo unius quandoque naturæ dicitur, non tamen τον, νου και επιστήμης δεκτικόν : ούτος γάρ ο όρος
quitis singularis komo , sed homo universim sumptus C της ανθρωπότητος. Επάν δε τα εξ ών εστι λογισώ
propter unam eamdemque speciem , et structura ienus μεθα , και ψυχήν ονομάσωμεν, και σώμα σκοπήσω
convenientiam ; natura utique accepta pro specie, el μεν, το ετεροφυές και τα ίδια των ουσιών και μετά
pro apίum consiuili modo natum esse. Πis concinit ’ την ένωσιν ούκ άρνηθείημεν. Ει γάρ της αυτής ου
Eulogius Alexandr . ibidern : "Ο κοινώς και εν πολ . σίας τοσώμα και ηψυχή , των δε ομοουσίων και αυτός
λοις θεωρείται , ού τινι μέν πλέον, τινι δε έλαττον λόγος, φθαρτον δε το σώμα , ουκούν άρα και η ψυχή
υπάρχον , ουσία ονομάζεται . Επεί ούν το καθέκαστον διαφθείρεται, και το λέγειν αθάνατος είναι την
ανθρώπωεξ ίσου πρόσεστιτο είναι σάρκα έμψυχομένην ψυχήν, ψευδές αναδειχθήσεται διά τάς υμών ανοήτους
ψυχή λογική , ό έστιν ανθρωπότης, κατά τούτο την κενοφωνίας. Humanitaieim, quia et diversis rebus
ανθρωπότητα και δύο ουσιών υπάρχουσαν γνώρισμα , composita est, unius es:entia dicimus , non quidem
μίαν φαμεν ουσίαν , ώς κοινώς εν πάσιν ανθρώπους , habila ratione animæ et corporis, sed magis ejus
και εξ ίσου θεωρουμένην . Επί δε της υποστάσεως quod commune est quippe cum in omnibus quæ
του Εμμανουήλ , ού φαμεν ποιήσαι μίαν ουσίαν την ejusdem speciei sunt;, com
>
muniter considerelur. Nam

ένωσιν τήν θεότητος , και της ανθρωπότητος · έπει essentiæ definitio hæc est , quam Basilius tradidit
ανάγκη και εν πολλοίς θεωρείσθαι, ώς αποδεδεικται . dicendo : Quemadmodum commune se habet ad par
Ειούν μίαν ουσίαν φασί γενέσθαι τα δύο, πάντως που ticulare , sic essentia ad hypostasim . Igitur ratione
της τοιαύτης ουσίας μετειλήφασι και έτεροι , και εξ communitatis humanitatem , quæ in hominibus inspi
ίσου του Εμμανουήλ , όπερ ουκ έστι . Μηδέ τοσούτον cirur, unius esse essentia dicinius : quia communi
παραφρονήσειαν οι νυν συκοφάνται, ει και λίαν θεό . ratione omnibus el unicuique homini ex æquo conve
μαχοι , και sinτης αληθείας έχθus σι • Onine D mit ut sit animal ral:onale, intelligentia et discipline
ροί καθεστήκαtur
qu od veruni rib
ei in plu era
consid , ut nec tatis
capax . Islæc enim humani o definiti est. Ubi vero
pensamus ea ex quibus conslal, alque animam nomi
nom r dem
lu . Q.1.19.doqui lahomini cuilibei peræque
inail namu s , el corpus consideramus, nequaquam inficia
en liu
coinramp
cli curomin
, uls,silalii nimaconven
'aus im,æ ojo
aniat essi ent
ratilaon. al am
inia mur utrumque diversil naluræ esse , el quæ essentia
in hoc ta
cons is ti l humanitas) secundum hunc sensuin rum harum propria sunt , etiam posi unilionem ma
humani tem , qua naturæ duæ repræsentantur, unal nere . Nam siemcorpus et anima sunt ejusdem essentiæ ,
essentiam dicimus , quippe quæ communi ur el tijuuli quandoquid eadem ratio est eorum quæ coessen
ruiione iin omnibus ishominibus consideral
s . Al in iialia sunt (alioqui vero corpus corruptebilælemobnoxium
hypost as Emmanuel unionem divinilali cum hu- est ) omnino sequitur animsam corrupti esse , et
e se
manital essentiam ungin negamus constiluis ; alio- propier insanas nugacilate vestras falsi arguelur id
qui essentiam hujusmodi in multis perspici necessa- quod asseritur, animam esse immortalem .
ιιοne homo es anima et corpore concretus est. Α έκαστα . Μία μέν γάρ φύσις των ανθρώπων σύνθετος
Quanquam enim una hominum natura dicitur : λέγεται, διότι υφ' εν είδος πάσαι αι των ανθρώπων
haud tamen quisque singularis homo unius dici- σύνθετοι υποστάσεις . Μιας δε φύσεως ο καθέκαστα
lur essc naturæ . Nam una quidem hominum na- άνθρωπος ου λέγεται, διότι εκάστη των ανθρώπων
tura composita dicitur, propterea quod omnes υπόστασις εκ δύο συνέστηκε φύσεων · έκ ψυχής λέγω
hominum hypostases ad unam speciem redigun- και σώματος και ασυγχύτους ταύτας εν εαυτή φυ
tur : non tamen singuli homines unius dicuntur .
λάττει και μάρτυς η εκ του θανάτου γινομένη διαι

naturæ , eo quod unaquæque bumana hypostasis ρεσις.
ex duabus naturis constel, anima scilicet et corpore ; easque ambas omnis expertes confusionis
in seipsa servet . Cui rei argumento est ea divisio quæ ex morle oritur.
45 CAP. XLII . ΚΕΦΑΛ . ΜΒ' .
De hypostasi. Περί υποστάσεως .
Duplex nominis hypostasis acceplio. Nomen Το της υποστάσεως όνομα δύο σημαίνει. Ποτέ μεν
hypostasis duplicem habet significationein.. Inter- B την απλώς ύπαρξιν(29) : καθο σημαινόμενον ταυτόν
dum significat exsistentiam simplicem : quo sensu έστιν ουσία και υπόστασις . "Οθεν τινες των αγίων
nihil inter substantiam et hypostasim refert.. Πατέρων είπον , τας φύσεις, ήγουν τάς υποστάσεις.
Unde etiam sanctorum Patrum nonnulli dixerunt, Ποτέ δε την καθ' αυτό και ιδιοσύστατον ύπαρξιν •
naturas sive hypostases. Interdum vero eam quæ καθ' ο σημαινόμενον το άτομον δηλοί , το αριθμό
per se est , ac seorsim subsistit, exstantiam : qua διαφέρον, ήγουν τον Πέτρου και Παύλον, τον τινα
significatione individuum significat ; illud, in ίππον ,
quam , quod numero differt, ut Peirum , el Pau
lum, et certum aliquem equum .
Sola individua per se consistunt . Illud enim Xρή γαρ γινώσκειν , ώς ούτε ουσία ανείδεος
nosse convenit ,, neque substantiam forma ac spe-. υφέστηκε καθ' εαυτήν, ουδε διαφορά ουσιώδης, ούτε
cie expertem per se consistere, neque differentiam είδος , ούτε συμβεβηκός, αλλά μόναι αι υποστάσεις, ήτοι
substantialem , neque speciem, nec accidens ; sed τα άτομα και εν αυτοίς αϊ τε ουσίαι και αι ουσιώδεις
solas liypostases ac individua, in quibus cum sub- διαφοραι , τά τε είδη και τα συμβεβηκότα θεωρούνται.
stantie, tum substantiales differentia, speciesque Και η μεν απλή ουσία εν πάσαις ταϊς υποστάσεσιν
et accidentia considerantur . Ac simplex quidem C ώσαύτως θεωρείται έν τε ταις αψύχους και εμψύ
substantia in omnibus hypostasibus eque perspi- " χοις, λογικαίς τε και αλόγους, θνηταις τε και αθα
citur : lioc est tam in animatis, quam in inani νάτοις . Αι δε ουσιώδεις διαφοραι, άλλαι εν ταις
malis ; tum rationalibus, quam irrationalibus : αψύχοις, και εν ταις εμψύχοις έτεραι • εν ταις λο
tum denique in mortalibus , quam immortalibus. γικαίς άλλαι , και εν ταις αλόγους έτεραι• ομοίως εν
Al substantiales differentiæ , aliæ in viventibus ταις θνηταίς άλλαι , και εν ταις αθανάτοις έτεραι :
sunt, aliæ in animalis ; aliæ in rationalibus, aliæ και απλώς ειπείν , εν ταις εκάστου ειδικωτάτου εί
in brutis , eodemque modo aliae in mortalibus,
1 δους υποστάσεσιν , αι αυται συνάπτουσαι ο μεν αυτάς
VARIÆ LECTIONES.
α
• R. duo, ήγουν τον τινα τον Πέτρον, ή τόνδε τον ίππον . Reg. duo, Colb. et N., συνάπτουσι.
NOTÆ .
(29) Ποτε μεν την απλώς ύπαρξιν . Ιnterdum εστί, και ουδέν άλλο σημαινόμενον έχει η ουσία , ή το
significat simplicem exslantiam. Id est non nudam όν. 5 Ποτέ δε πάλιν ο αυτός Κύριλλος επί του καθ'
speciem , sed ipsammet rei veritatem Ammonius εαυτό ιδιοσυστάτου ύφεστώτος προσώπου τηνυπόστα
plilosophus varias enumerans acceptiones της ου- D σιν λαμβάνων έφασκεν: « Εί τις εν προσώπους δυσιν,
Glas, ea interdum rem omnem quæ exsistat desi- ήγουν υποστάσεσι , τας εν Ευαγγελίοις απονέμει
gnari docet , atque idcirco accidentia etiam ουσίας φωνάς, ανάθεμα έστω : Hypostasis duo significata
appellari, old td útostával, eo quod subsistant. Ai habel. Nam significat, ium illud quod ecsislentia
Damascenus Leontium hic sequitur cujus hoc simpliciter præditum est, quando in primis a pro
fragmentum legitur in Collectaneis mss. contra prielatibus quibus sigillatur, abstractum est, tum et
Severianos, caψ. 27 : "Η υπόστασης κατά δύο ση- personam quæ secundum se subsisiit . Unde sanctus
μαινομένων, φέρεται. Σημαίνει γάρ και το απλώς Cyrillus interdum hypostasis nomen usurpat pro 20
εν υπάρξει ον, ότε μάλιστα των χαρακτηριστικών φuod simpliciter est, cum ait, hypostases absque con
ιδιωμάτων εστέρηται. Σημαίνει και το πρόσωπον fusione mansisse ; essentias utique annuens. Sed el
το καθ ' εαυτό ύφεστώς. "Οθεν ο άγιος Κύριλλος , Athanasius in epistola ad Africanos : 1 Hypostasis,
ποτέ μεν επί του απλώς όντος τώ ονόματι της ιnquit , essentia est , neque ea significatur aliud preter
υποστάσεως χρησάμενος, φησίν ότι δη ασύγχυτου essentiam, sive ens. » Aliquando rursus idem Cyril
μεμένη κασιν αι υποστάσεις περί ουσιών λέγων και lus hypostasim accipiendo pro persona , quru seorsim
πάλιν ότι πραγμάτων, ήγουν υποστάσεων, γέγονε el in seipsa subsistat, dicebat :« Si quis personis dua
σύνοδος . Και εί τις επί του ενός Χριστού διαιρεί τας bus sive hypostasibus Evangelii voces distribuit . )
υποστάσεις και έτερα τοιαύτα, περί των ουσιών Consimilia quædam habentur in Leontii libro de se
λέγων. Αλλά και ο άγιος Αθανάσιος εν τη προςτους clis art. 7. Recolenda hic sunt, quæ diximus adno
"Αφρους επιστολή φησιν: Η δε υπόστασις ουσία lal . & ad cap.30. CC.Cyrill . in schol. De incarnatione
613 DIALECTICA. 614
άλλήλαις τώ λόγω της ουσίας χωρίζουσαι δε αυτάς A alice in immortalibus. Atque , uno verbo , in cu
έκ τών ετεροειδών υποστάσεων . Ομοίως και τα jusque speciei specialissimæ hyposlasibus eadem
συμβεβηκότα εν αυταίς , ήτοι ταϊς υποστόσεσι , θεω- differentiæ sunt ; ipsas quidem ratione substantiæ
ρούνται , χωρίζοντα εκάστην υπόστασιν εκ των ομο- inter se copulantes, easdemque rursum ab alle
ειδών υποστάσεων . Διό και το άτομον κυρίως το της rius speciei hypostasibus sejungentes. Ad eum
υποστάσεως εκληρώσατο όνομα: εν αυτή γάρ ή ουσία dem quoque modum accidentia in ipsis , sive in
ενεργεία υφίσταται , προσλαβούσα τα συμβεβη- Iiypostasibus, considerantur; quibus ypostasis
χότα . ab ejusdem speciei hypostasibus disjungatur. Eo
que nomine individuum proprie hypostasis no
men consecutum est ; in qua nimirum substantia
cum accidentibus reapse consislat.
ΚΕΦΑΛ . ΜΓ' . CAP. XLIII .
Περί προσώπου . De persona.
Πρόσωπόν έστιν (50 ) όπερ δια των οικείων ενερ- Persona est , quæ per suas operationes et pro
ημάτων τε και ιδιωμάτων αρίδηλον , και περι- Β prietales ,, perspicuam ,, et ab iis,, que ejusdem
ορισμένην των ομοφυών αυτού παρέχεται ημίν την cum ipsa naturæ sunt, discretam nobis 46 ex
εμφάνειαν· οίον , ο Γαβριήλ τη αγία Θεοτόκω διαλε- pressionem exhibet : v. gr. Gabriel cum sancta
γόμενος, είς των αγγέλων υπάρχων, μόνος εκείσε Deipara disserens , cum unus angelorum esset,
παρών διελέγετο, κεχωρισμένος των ομοουσίων αγ- solus illic presens loquebatur, et a reliquis ejusdem
γέλων, διά της εν τω τόπω παρουσίας και διαλέξεως . naturæ angelis, locali illa præsentia , ac sermone
Και ο Παύλος επί των αναβαθμών δημηγορών, εις quem miscebat, discretus 12. Paulus quoque , cun
των ανθρώπων ών, διά των ιδιωμάτων και ενεργη- in gradibus concionem haberet, unusque homi
μάτων αυτού , των λοιπών ανθρώπων διεστέλλετο . num essel, per suas proprietates et actiones ab
hominibus re is secernebatur 13.
Xρή δε γινώσκειν, ώς οι άγιοι Πατέρες υπόστασιν , Sciendum autem sanctos Patres, hypostasin , et
και πρόσωπον, και άτομον το αυτο εκάλεσαν το individuum, et personam pro eodem usurpasse ;
καθ' εαυτόιδιοσυστάτως εξ ουσίας και συμβεβηκότων nempe pro eo quod per se atque in propria sub
υφιστάμενον, και αριθμό διαφέρον , και τον τινα sistentia , ex substantia et accidentibus constal et
δηλούν, οίον Πέτρον, και Παύλον, τόνδε τον ίππον . subsistit, numeroque differt, ac certum aliquem
Είρηται δε υπόστασις παρά το ύφεστάναι. C significat, ut Pelrum , Paulum , aliquem equuni.
Hypostasis porro , παρά το ύφεστάναι, hoc est a
subsislepdo dicta est.
15 Luc . 1, 28 . 18 Act . XXI , 40.
NOTÆ .
(50 ) Πρόσωπόν έστι . Persona est qua per opera- Epist. ad Hebr. dixisse duas esse in Christo perso
liones, etc. Personæ nomen cum Latinis lum Græ- nas , il duas naturas designaret, βάλλει.... τους
cis ambiguuin est. Sæpe enim sumitur pro sola Ιουδαίους δύο πρόσωπα δεικνύς, και Θεόν και άν
alterius repræsentatione, uli legatus personam prin- Opw tov . Judæos feril duas personas ostendens , nec
cipis gerii, vel pro specie externa, quales in ihea- non Deum , et hominem . Nam genuinus ejus sensus
tris exhibentur. Theologis vero hypostasim signi- bic est, Apostolum , hoc versiculo psalmi xliv :
ficat, qua per suas operationes innotescil. Cyrillus Propterea unxit le Deus Deus tuus , elc. Judæos
anathemat. 4, contra . Nestorium , quo vocis hujus prolligare, demonstrando plures esse personas
amphilobogiam vitaret , bis verbis usus est : E ? divinas , quin el Messiam seu Christuin , Deum si
.
τις εν προσώπους δυσίν, ήγουν υποστάσεσι Si quis mul et hominem esse. Quocirca paucis post lineis
personisduabus, sive hyposiasibus, Evangelicas voces subjungit Apostolum contra Marcellum et alios
distribuit . Athanasius libro De salutari adventu D qui , perinde atque Judæi, Trinitatem in unain per
Christi poswTOV personam videtur accipere pro sonam coarctabant, evincere Patrem et Filiuni re .
Dalura, ubi ait personas in Christo non dividi , oux vera omninoque distinclas esse personas , oti dúo
εν διαιρέσει προσώπων. Allerum neminent reperi, εστί ταύτα πρόσωπα, διηρημένα κατά την υπόστα
qui vocem hanc ad significandam naturam vel es- σιν. Unde plane πρόσωπον accipit non pro natura
sentiam adbibuerit . Magnus quidem Basilius, lib . v vel essentia, sed pro persona quæ per se subsislat.
cont . Eunom ., p. 152, fatetur scriptores sacros, Quis enimvero concedat, seu Basilium , seu Chryso
unilalem deitatis scientes, in una persona tria præ- stomum Melelii Antiocheni ſervidos defensores , 01.0
dicare εν ενί προσώπω τρία κηρύσσοντες: sed eo στάσεως et προσώπου νοcibus indiscriminatim abu
loci non ait, unam divinitatis personam esse, įv sos esse, ut essentiam substantiamve, el naturam
após Trov. Hoc enim duntaxat asserit, quæcun- exprimerent, quando Meleliani omnes tanquam
que Scripturæ , præsertim Veteris, loca unam divinæ Sabellianos habebant eos, qui ουσίαν pro natura et
naturæ personam , ulputa Patrem , exprimunt, alias essentia, υπόστασιν et πρόσωπον pro persona sub
itidem personas indicare. Tantum vero abest ut sistente et individuo, non accipereni. Sed et su
isthic RepówTov ad signilicandam substantiam vel perius dictum est epistolam Basilii ad Gregorium
naturam usurparit, ut polius paucis ante lineis Nyssenum, de ουσία et υποστάσει,receptamab Orien
dixerit Apostolum non permittere, ut εν πρόσ- lalibus ſuisse, uti certam indetrectabilemque regu
W TOV, personam unam esse deitalem vel suspicemur. lam , qua vocum istarum sensus definirelúr.
Nec quisquam objiciat Chrysostomum hom . 3 in
016
CAP . XLIV . A ΚΕΦΑΛ . ΜΔ' .
De enhypostalo. Περί ενυπoστατου .
Quin enlypostaton quoque nonnunquam sim- Και το ενυπόστατον δε (31 ) ποτέ μεν την απλώς
plicem exsistentiam signilical, quo sensi, non ύπαρξιν σημαίνεικαι καθ' ο σημαινόμενον , ου μόνον
modo substantiam absolute enhypostaton dici- την απλώς ουσίαν ενυπόστατον λέγομεν, αλλά και το
mus , verum etiaill accidens : lanielsi illud non συμβεβηκός : όπερ κυρίως ουκ ενυπόστατόν έστι,
sit proprie enbypostaton , sed heterohypostaton αλλ' έτερουπόστατον · ποτέ δε και την καθ' εαυτό
( hoc est, in alio exsistentiam habens ), nonnunquam υπόστασιν , ήγουν το άτομον δηλοί • όπερ κυρίως ουκ
vero sepaialam hypostasim , sive individuum , ενυπόστατον , αλλ' υπόστασίς εστί τε και λέγεται .
significat. Tanetsi nec illud proprie enhyposta- Κυρίως δε ενυπόστατόν έστιν, ή το καθ' εαυτό μεν
lon , sed laypostasis sit ac dicatur. Proprie autem μη υφιστάμενον, αλλ' εν ταις υποστάσεσι θεωρούμε
enhypostaton est, aut quod non per se et seorsim νον · ώσπερ το είδος, ήγουν ή φύσις των ανθρώπων,
.
subsistit, sed consideratur in lypostasibus (v. gr. εν ιδία υποστάσει ου θεωρείται, αλλ' εν Πέτρω , και
species, sive hominuin natura non consideratur
in typostasi propria , sell in Petro , Paulo ) ac re- B Παύλο , καιάλλη
ή το συν λοιπαίςτω
ταίς διαφόρω ν ανθρώπ
ν κατά υτποστάσ
τηνωνουσίαν ειςεσιν
όλου·
liquis singulorum hominum hypostasibus, aut τινός γένεσιν συντιθέμενον , και μίαν αποτελούν
quod cum alio, substantia diverso , ad lolius cu- υπόστασιν σύνθετον : οιονεί ο άνθρωπος έκ ψυχής
jusdanı generationem componitur, unamque hypo- εστι και σώματος συντεθειμένος , και ούτε η ψυχή
slasim composilam elicit : ut pula , bomo ex μόνη λέγεται υπόστασις , ούτε το σώμα , αλλ' ενυπό
anima et corpore constitulus est , nec vero anina στατα , Το δε εξ αμφοτέρων αποτελούμενον , υπόστα
sola dicitur bypostasis , nec item corpus , sed di- σις αμφοτέρων e. Yπόστασις γάρ κυρίως το
cuntur ambo enhypostala : id autem quod ex καθ' εαυτό ιδιοσυστάτως υφιστάμενον έστι τε και
utrisque exsurgit, utrorumque hypostasis dicitur . λέγεται .
Etenim hypostasis id proprie est ac dicitur , quod
seorsim atque in propria subsistentia exsistit .
47 Christi caro ut lιumanitας ενυπόστατος.- Λέγεται πάλιν (32 ) ενυπόστατον ή υφ' ετέρας
Pursuis autem enhypostaton dicitur natura ea , υποστάσεως προσληφθείσα φύσις , και εν εαυτή έσχη
quæ ab alia hypostasi assumpla, ut in illa exsistal , κυία την ύπαρξιν. "Οθεν και η σάρξ του Κυρίου μή
consecuta est . Unde etiam Domini caro, cum per c υποστάσα καθ' εαυτήν, μηδε πρός καιρού ροπήν, ουχ
se ac seorsiin ne niomento quidein temporis exsti- υπόστασις , αλλά μάλλον ενυπόστατόν έστιν. Εν γάρ
terit, nec proinde bypostasis est, sed potius en- τη υποστάσει του Θεού Λόγου υπέστη , προσληφθείσα
VARIÆ LECTIONES .
• In cod. Reg. 2925, 2926 , 2929 , hæc in textu leguntur, quæ in Reg. 2930 margini ascripla fuerunt : A:
το μήτε την ψυχήν καθ' εαυτήν υποστήναι , μηδε το σώμα , αλλ' αμφότερα άμα. Que quidem sic etiam verit
velis interpres : Propter neque animam secundum seipsam subsistere, neque corpus , sed utramque simul .
Jlem Basileensis : Proplerea quod nec sola anima ( bruli ) neque corpus solum subsisiere potest, sed utraque
sinul.
NOTÆ .
(51) Και το ενυπόστατον δε. Quinimo enhypo- significatum individua proprie dicuniur ¿ VURÓSTATI .
stalon , etc. Sic Leontius in Collectaneis , cap . 27 : pula Petrus, Joannes, quae tamen proprie non ŠvUTES
Ιστέον , ότι το ενυπόστατον διττόν έστι : σημαίνει στατα, sed magis hypostases sunt , et agnoscuntur .
γάρ το απλώς ον, καθ' ο σημαινόμενον, ου μόνον την Profecto tertio et quarto Seculis ενυπόστατον si
ουσίαν, ήν αυθύπαρκτον και αυθυπόστατον οι περι gnificabat, id quod vere consisteret. Nam synodus
ταύτα δεινοί υπογράφουσιν , ενυπόστατον καλούμεν, p Antiochena secunda adversus Paulum Samosatenum
δι' αυτό τούτο το είναι απλώς και ύφεστάναι , αλλά defi Patr æler
nierat, Fili
em ab genu
no um isse lan
και τα συμβεβηκότα ενυπόστατα λέγομεν, και εν quam viventem efficientiam el évuTóttatov subsisten
ετέρω έχωσι το είναι , τουτέστιν εν τη ουσία και iem , quæ omnia in omnibus operarelur. Hieronymus
είσι , κυριωτέρως ειπείν, ετεροϋπόστατα . Σημαίνει quoque epistola ad Damasum lesialur adacliim se
δε πάλιν και το καθ' εαυτό ον , τουτέστιν ιδιοσυστάτως , fuisse ab Orientalibus, ut tres hypostases, Iria en
καθ' ό σημαίνομεν , και τα άτομα ενυπόστατα λέγονται , hypostala, id est lres subsistentes personas profite
τουτέστι και ο Πέτρος , και ο Ιωάννης, άπερ κυρίως relur, ne Verbum divinum esse putaretur nudus
ουκ ενυπόστατα, αλλ' υποστάσεις μάλλόν εισι , και oris sonus, aut falus dictiove in guras abiens, vel
γνωρίζονται. Νosse oportet ενυπόστατον esse duplex. actio quædam præteriens, accidens aliquod, aut
Nam significat ens simpliciter :: quo sensu nedum merum allributum . Cælerum Kilarius lib. x De
substantiam, quum viri docti sic describunt, ut sil Trin . 6, n . 21 , et Rufinus in espositione Symboli
id quod seipso exsistit subsislilque, Švu Tróstatov appro Græca voce ÈVU TIÓTTATOV , Latinam substantivum
pellamus , utpote quæ simpliciter sit et exsistai. adhibel.
Verum elipsa quoque accidentia ÉVU TUÓSTATA dicimus, (32) Αέγεται πάλιν . Rursus autem enhyposta
lamelsi in alio , hoc est in substantia , esse habeant. lon, elc. In exemplum affert Domini carnem , sive
Αι si proprie Ioqui velimus, ετερουπόστατα , h . e. humanitatem . Ejusmodi ενυπόστατα a Theodoro
eriraneæ subsistentiæ , ea potius nominabimus. Rur- Abucara dial. 2 et 29, consignili vocabulo υποστα
sum vero significat etiam id quod per seipsum est , Tixà , hypostatica, dicuntur, quia pertinent ad by.
hoc est in propria subsisicntia : alque secundum hoc postasim , cujus propria elliciantur .
617 DIALECTICA .
618
υπ ' αυτής, και ταύτην , και έσχε, και έχει υπό- A hypostalon quid. Quippe subsistit in Dei Verbi
στασιν ,
hypostasi, a qua fuil assumpla, eamque pro liyo
poslasi habuit, ac etiamnum habet.
ΚΕΦΑΛ . ΜΕ . CAP. XLV.
Περί ανυποστάτου . De anhypostato.
Και το μεν ανυπόστατον δε δισσώς λέγεται . Ποτέ Sed el anlıypostaton duplici niodo dicitur. In
μεν γάρ το μηδαμή μηδαμώς δν σημαίνει , ήγουν terdum enim id, quod nusquam omnino esl, si
το ανύπαρκτον. Ποτέ δε το μή εν εαυτώ (33) έχον gnificat : interdum vero , id quod in se ipso esse
το είναι, αλλ' εν ετέρω έχουν την ύπαρξιν, ήγουν το non habet, verum in allero exsistit , hoc est acci .
συμβεβηκός . dens.
ΚΕΦΑΛ . ΜΗ'. CAP. XLVI.
Διαίρεσις του όντος Divisio enlis.
Το ον διαιρείται (34) εις ουσίαν και συμβεβηκός : Dividitur ens in substantiam et accidens : non
ουχ ώς γένος είς είδη, αλλ ' ώς ομώνυμος φωνή , ή ως ut genus in species, verum ut vox æquivoca , seu
τα αφ' ενός και προς έν. B ut ea quæ sunt ab uno el ad unum .
ΚΕΦΑΛ . ΜΖ' .
CAP. XLVII .
Διαίρεσις της ουσίας .
48 Divisio substantiæ.
6 Η ουσία γενικώτατον γένος εστίν . Αύτη διαι- Substantia est genis generalissimum . Hæc
ρείται ,
dividitur :
είς σώμα , και ασώματον . in corpus ,
et incorporeum :
VARIÆ LECTIONES .
* In Reg. 2926, ώς το ψεύδο ς, το σκότο
εύδος, ς, και τα τοιαύτα ανυπόστατα · ποτέ δε. 8 Quæ hoc in
σκότος, .
capite 47 traduntur pro varietate codicum varie scripta reperi . Eum ilaque ordinem sequor quem diges
sil Combeli sius, ac compos uit ad accurat iores antiquioresque mss. codices, Quæ ad divisionem substan
liæ ejusque varias differentias attinent, eadem sunt quæ cap. De individuo Basileenses tradiderunt.
NOTÆ .
(53 ) Ποτέ δε το μη εν εαυτώ . Ιnterdum vero ίσου πάρεστιν , και ου θεωρείται εν τοις είδεσε το
id quod id seipso, etc. Alterum hocce genus toū πρώτον και το ύστερον μετά την του γένους μετ
ανυποστάτου agnoscit auctor Epistolae ad Ρaulum οχήν. Ου γαρ μάλλον ο άνθρωπος του ίππου , ζώον
Samosalenum, quo Dionysii Alexandrini nomen C έστι. Και πάλιν αναιρεθέντος ενός είδους, ουκ ανάγκη
prefert , ubi ostendit quam iminane discrimen in- τα λοιπά είδη αναιρεθήναι . ' Αναιρεθέντος γάρ αν
iercedal inler Verbum Dei et verbum hominis, θρώπου ουκ αναιρείται το ζώον, ουδε τα λοιπά είδη ,
ejusve sapientiam , vim el forinam . Hanc vero epi- οίον ίππος, και κύων , και τα λοιπά. Ει ούν ον διαι
siolam ab incorruptiçola quopiam monophysila ρείται εις τας δέκα κατηγορίας , ως γένος είς είδη ,
conscriptam monuiinus. Leonlius Byzantinus à VU TÓ- ουκ έδει είναι εν αυτοίς το πρώτος και δεύτερον,
στατον dici posse concedit , quod , licet secundum ουδέ τό μέν αυτών μάλλον του όντος μετέχειν, το δε
se ad genus substantiæ pertineat, propria tamen ήττον. Νύν δε εστι το πρώτος και το ύστερον . Πρώ
1 subsistentia caret , veluti natura humana in Chri
sth . Atqui hoc modo solvit illam Severianorum τον γάρ λέγομεν
γε αναιρο υμένης ουσίαν και τακαιλοιπά
συναναι, ρείται καθεξήςκότα
τα συμβεβη , ής.
objectionem , naluram nullain avuTóctatov esse, "Οθεν και μάλλον αυτήν του όντος μετέχειν φαμεν ,
seu sine subsistentia vel hypostasi subsistere , είπερ η ουσία τους συμβεβηκόσι το είναι δίδωσιν .
adeoque aut duas hypostases, uti duas naturas fore, 'Εν αυτή γάρ ύφεστήκασι, και αύτη μεν των συμβε
aut si una sit hypostasis, unam subinde naturam βηκότων εις το είναι ού δείται • τα δε συμβεβηκότα
dici debere. Leontio concinit Eulogius Alexandri- ουκ αν είη , μή ούσης αυτής ή συμβέβηκεν . Ουκ άρα
bus in defensionibus quarum segmentum ex Colle- το ον ως γένος είς είδη διαιρείται εις τάς δέκα κατ
clapeis afferam in notis ad librum De fide ortho- propias . Genus quod in species dividitur, in omnibus
dora . Rufinus id quod Græci å vu TTÓSTATOV , insub- istis speciebus ex aquo reperitur ; neque species inler,
stantivum dicere non dubital.
alia prior, ei posterior alia consideratur, quantum
(54) Tº ör Elaipeirai. Ens dividitur in substan- D ad participationem generis allinet. Nam homo non
ljun, elc. Cap. 5 et 10 , aflectionem banc probat hoc est magis animal quam equus . Rursus si species una
argumento . Ens est aut illud quod per se subsistil , demalur, non continuo species aliæ intereant oporlel .
nec alio in quo ersistat indiget, vel quod per se esse Homine quippe sublatu non tollitur animal, nec spe
Ron potest , sed in allero exsistit . Porro substantia cies aliæ, puta equus, canis el'cætera. Quamobrem
integram enlis definitionem non recipi!, nec eliam si ens in decem categorias divideretur, ceu genus in
accidens : sed substantia mediam definitionis parlem species, nullum proculdubio inter illas esset prius aut
obrinel, accidens alteram : cum tamen ita compa- posterius, nec illa de enle magis participaret, et ista
falum sil, ul species, tum nomen , tum definitionem minus. Al vero inter eas posterius inspicitur. Sub
lolam accipient. Veruin definitio illa certam et slantiam dicimus priinum , et alia deinceps : maxime
Σ
expressam on ingenerat notionem enlis, quod cum illa intereunie una pereant el accidentia . Quo
Οιmino, από του είναι, ab esse, dicitur . Melius filut, substantiam de ente magis participare, quam
disputat Ammonius in commentario miss. in Isa- alia , dicamus : quia substantia accidentibus præbet
zogen Porphyrii cap. De specie . Ens , inquit, non ul ersistant . In en siquidem subsistunt, cum ipsa
dividitur in decem categorias, neque ul genus in spe- accidentibus ul sit non egeal : quinimo accidentia
cies , neque ut lolum in partes ; ergo os óuovujos nusquam fuerint non exstante substantia cui acci
φωνή εις διάφορα σημαινόμενα , κι υοα αquivoca duni . Idcirco ens in decem categorias non distribuitur,
nosiri analogiam dixerini) in diversa significata. uli genus in species. De analogis Græci non dispu
Το γένος διαιρούμενον εις είδη πάσι τοις είδεσιν εξ tant, quæ haud satis secernant ab æquivocis.
PATROL , GR . XCIV . 20
Corpus, A Το σώμα ,
in animali , seu vivens , el inanimalum : εις έμψυχον, και άψυχον. Ν
Vivens,
Το έμψυχον,
in sensibile , zoophylum , el insensibile . είς αισθητικών , ζωόφυτος (55)
και αναίσθητον. με
Sensibile , ζώον , Το ζώον , φυτόν.

in rationale, el irrationale : εις λογικόν , και άλογον.
Rationale, Το λογιακών,
in mortale , et immortale : είς θνητόν, και αθάνατον.
Mortale , Το θνητόν ,
in hominem , bovem , equum , et his similia : εις άνθρωπον , βουν , ίππον , κύνα , και τα τοιαύτα.
Homo,
" Ανθρωπος,
in Petrum , Paulum , cæterosque singulos homi- είς Πέτρος , Παύλον, και τους λοιπούς κατά μέρος
nes , qui quidem individua , et hypostases, ac ανθρώπους, οίτινές εισιν άτομα, και υποστάσεις , και
persona sul. πρόσωπα.
Corpus substantiae species est, ac genus ani- " Έστιν ούν ή ουσία γένος γενικώτατον : το σώμα, .
B
mali ; animatum , corporis species, ac genus sen- είδος της ουσίας , και γένος του εμψύχου · το έμψυχον
sibilis ; sensibile, seu animal, species animati, ac είδος του σώματος , και γένος του αισθητικού το
genus rationalis ; rationale, species animalis, ac αισθητικών ζώον, είδος του εμψύχου , και γένος του
mortalis genus; mortale, rationalis species ac ge- λογικού : το λογικόν, είδος του ζώου, και είδος του
mus hominis ; homo denique, specialissima spe- θνητου : το θνητόν, είδος του λογικού , και γένος του
cies ; quippe est species mortalis ; Petrique et ανθρώπου · ο άνθρωπος ειδικώτατον είδος : είδος γάρ
Pavli nihilominus species ; quæ quidem nalura et εστι του θνητού, και είδος Πέτρου , και Παύλου ,
forma ac substantia est , justa quod senserunt όπερ εστί φύσις και μορφή και ουσία κατά τους αγίους
· sancti Patres.
Πατέρας .
Quæ medium obtinent locum inter generalissi- Ταύτα τα μέσα του γενικωτάτου γένους , ήτοι της
mum genus, id est, substantiam ; ac species spe- ουσίας , και των ειδικωτάτων ειδών , ήτοι ανθρώπου,
cialissimas, puta hominis, bovis , etc. , subalterna
βοος, γένη εισι, και είδη υπάλληλα. Ταύτα δε λέ
genera, ac subalternæ species sunt. Dicunlur au γονται ουσιώδεις και φυσικαι διαφοραι , και ποιότη
lem essentiales et naturales differentiæ el qualila συστατικαι των υπο
τες διαιρετικαι των επάνω, ειδικω
Les , que nimirum superiora dividant , ac consti- C κάτω, και ειδοποιοι των και τάτων ειδών , συν
tuant inferiora , formentque species specialissi
ιστώσαι αυτά , και διαιρούσαι φύσιν από φύσεως . Η δε
mas ; ipsas ulique constituendo , et dividendo na
φύσις επί του ειδικωτάτου τάττεται . Τι μέν ούν έστιν
liram a natura . Nalura porro de specialissima ουσία, και φύσις, και μορφή είρηται · και τι υπόστα
specie dicitur : ac quidem quid essentia , el na
lura, el fornia sit , dictum est : quid itein hyposta- σις,
ανυπόστ άτομον,καικαιτιςπρόσωπ
και ατον ενυπόσκαι
ον ,ουσίας
διαφορά τατον τε καιη
συμβεβ
sis, et individuum , el persona : quid etiam enby- κότων h • και ως κυριωτέρα έστινή ουσία των συμβε
.
6ηκότων, ώς εν αυτή εχόντων των συμβεβηκότων την

postalon , et anliypostalon :: quid praeterea inter
substantiam el accideus sit discriminis : quodque ύπαρξιν . Είρηται δε και περί της διαιρέσεως αυτής,
,, quippe και τι διαφέρει ουσία των ουσιωδών
substantia accidentibus priestlantior sit διαφορών » ότι δι'
cum hæc suum esse in illa habeant. Dictum est
insuper de ipsius divisione , quidque inter substan αυτών , η ουσία ειδοποιουμένη τοιόνδε είδος αποτελεί,
liam ac substantiales differentias intersit, ul ni και τοιάδε γίνεται i . Eίρηται δε και τι φύσις, και το
mirum substantia per eas informata certam spe- μορφ τε και
πώς ή, το υπόστ
οί έξω περίασις ων πρόσ
, και
τούτ καιάτομο
ασαν, , και
εδόξωπον πωςνοι
ciem absolvat, ac certam contrahat qualitatem . άγιοι Πατέρες, οι της αληθείας , και της όντως φιλο- :
Dictum quoque est quid sit natura , quid forma, D σοφίας μαθηται και διδάσκαλοι ώρθοτόμησαν . Φέρε
quid hypostasis , quid persona , quid individuum : δή νύν τα ίδια της ουσίας είπωμεν .
ulque cum profani 49 auctores de iis censuerint,
cum sancti Patres veritatis ac veræ philosophiæ discipuli pariter ac doctores recta lenucrint ac docuc
rint. Age igitur nunc quæ sunt substantiæ propria exponamus.
VARIÆ LECTIONES .
• Quidam codd . προς τα συμβεβηκότα, nec male . 1 Μss. plurimi , τοίον είδος αποτελεί , και τοιάδε , και
toia ylvetai . Sic vetus interpres , talem speciem perficit, el talis , el talis fii.
NOTE .
(55) Ζωόφυτον . zoophytum. Ζωόφυτα dicuntur ea spongiæ . Nemesius cap : 1, De nat. hom . ex Aristo
quibus inesse sensum lerunt, quæ , ut Plinius scribit lele lib . viu De hisi. animal ,, cap . 1 , his addi! pino
lib. ix , Nec animalium , nec fruticum , sed tertiam
ex utroque naturam habent, urlicæ puta marina el nas, osireas, lestas.
21 DIALECTIC ... 632
"Ιδιον της ουσίας , το μή εν υποκειμένω είναι. Α Ρroprium substantia est ,, non esse in subjecio,,
Αύτη γάρ μάλλον υπόκειται τους συμβεβηκόσιν εις Nam ipsa potius accidentibus subjicitur, ut exi
το είναι, και ουχί αύτη εν ετέριο έχει την ύπαρξιν . stant ; ac non ipsa in alio esse obtinet . Atque
Τούτο δε ίδιον και των ουσιωδών διαφορών έστι . Το proprium hoc, ad substantiales quoque differen
γάρ εν υποκειμένω , ούτε παρόν σώζει , ούτε απόν
> lias pertinet. Nam quod cst in subjecio, nec cum
φθείρει. Διό ουδε εν τω ορισμό λαμβάνεται • συμβε- adest illud servat , nec interimit cum abesl : unde
βηκός γάρ πάντως εστίν · αι δε ουσιώδεις διαφορα nec assumitur in definitione ( omnino quippe acci
ουκ εισί συμβεβηκότα. Και παρούσαι γάρ σώζουσι , dens est ). At differentiæ substantiales, minime
και απούσαι και φθείρουσι. Διό και εν τω ορισμό gentium accidentia sunt : atque et cum adstunt
λαμβάνονται . conservant subjectum , et cum absunt, perimunt ;
quo etiam nomine assumuntur in definitione.
"Ίδιον δε , και το συνωνύμως κατηγορείσθαι , ήγουν Illud etiam substantiæ proprium est , quod uni
μεταδιδόναι του ονόματος, και του ορισμού, και το voce prædicetur ; hoc est , et nomen , el definitio
μή έχειν τι εναντίον. Τώ γάρ λίθω, ήγουν αυτή ουσία nem impertit . Item,, quod contrarium non habeat ,,
,
του λίθου, ουδέν εναντίον ' και το μη επιδέχεσθαι . Νam lapidi, hoc est,lapidis sulbstantic nihil con
το μάλλον και το ήττον. Τούτο δε και των ουσιωδών Βtrarium est. llud preterea, quod nec magis , nce
διαφορών έστινίδιον.Ουδε γάρ έστιν ο άνθρωπος μάλ- minus recipiat ;; quod etiam differentiarum sub
.
λον του ίππου ουσία , ή ζώον » ουδε ο ίππος μάλλον slantialium proprium est. Nec enim homo magis
του ανθρώπου . Και το τών εναντίων είναι δεκτικόν est substantia, aut animal, quam equus ; nec rur
αναμέρος, ου καθ' αυτήν και , αλλά κατά την έαυτής sum , equus magis quam homo. Illud denique,
μεταβολήν . Έναντίων δε λέγω , συμβεβηκότων , . quod sit capax contrarioruin , idque divisim , non
επεί ουσιωδών 1 , ουδαμώς . Το γάρ λογικών ουκ επι- secundum idem , sed per sui mulationem . Con
δέχεται το άλογον . Το δε σώμα θερμαίνεται, και traria autem dico accidentia : nec enim substan
μεταβαλλόμενον ψύχεται • και ψυχή, ποτέ μεν δέ- tialium capax est. Quod namque rationis particeps
χεται αρετήν , ποτέ δε και κακίαν. est , non admillit illud, quod ratione caret : at
corpus calescit, et per mulationem frigescit ; atque anima honuunquam virtutem , ponnunquam et
vilium suscipit .
ΚΕΦΑΛ . ΜΗ' . CAP . XLVII.
"Ετι περί των ομογενών και ομοειδών, ετερογε- c Ilerum de homogeneis et honoideis , deque hetero
γών τε και ετεροειδών, και όμοϋποστάτων , geneis et heteroideis ; necnon de homohypostatis
και αριθμό διαφερόντων . ac de numero differentibus .
"Ομογενή είσιν, όσα υπό την αυτην κατηγορίας Homogenea sant, que sub eodem pra:dicamento
τάσσονται : οίον, όσα υπό την ουσίαν · ομοίως και collocantur , ut omnia quæ sub substantia conti
επί των άλλων εννέα κατηγοριών. Δεί γάρ η γινώ- nentur : eodemque modo in aliis novem prædica
σκειν , ως δέκα εισιν αι πάσαι κατηγορίαι, ήτοι τα mentis . Sciendum est enini esse omnino decem
γενικώτατα γένη, υφ' ας αναφέρεται πάσα φωνή predicalnenta ; hoc est universalissima genera,
απλώς λεγομένη. Εισί δε αύται • α ', ουσία · οίον, ad quæ vox omnis simplex refertur. Sunt autem
λίθος : β', ποσόν · οίον , δύο, τρία· γ', πρός τι · οίον ,
>
.
hæc : 1. substantia , ut lapis ; 2. quantitas, ut duo,
πατήρ , υιός : δ', ποίον· οίον , λευκών, μέλαν · ε', που: tria ; 3. ad aliquid , ut pater, filius ; 4. qualitas ,
οίον , εν Δαμασκώ η , τούτο δε τόπου έστι δηλωτικόν: ul album , nigrum ; 5. ubi , ut Damasci : hoc au
ς', πότε » χθες, αύριον · τούτο χρόνου έστι δηλωτικόν» tem significat locum ; 6. quando, ut heri, cras ;
ζ, έχειν ' οίον , ιμάτιον φέρειν · η', κείσθαι · οίον
> μοd quidem tempus indicat ;; 7. habere,, ut ve
quod
ίστασθαι , καθέζεσθαι · θ' , ποιείν : οίον , καίειν · ι', siem ferre ; 8. silum esse, ut stare, sedere ; 9 .
πάσχειν οίον , καίεσθαι . D agere , il urere ; 10. pali , ul uri.
Ετερογενή δέ εισιν, όσα υπ' άλλην κατηγορίαν Heterogenea porro sunt, quæ sulj alio el alio
εισί • και ομογενή μέν ο άνθρωπος και ίππος. Υπό prædicamento continentur . Aique homogenea qui
την ουσίαν γάρ εισιν αμφότερα . "Ετερογενή δε ο dem sinnt liomo el equus ; nam ambo sub sulle
άνθρωπος και επιστήμη . Ο μεν γάρ άνθρωπος υπό slantia sunt : heterogenea autem ; ut homo et
την ουσίαν εστίν • η επιστήμη υπό την ποιό- scientia : nam homo sub substantia est ; scientia
τητα . autem sub qualitate ,
"Ομοειδή είσιν , όσα υπό το αυτο είδος τάσσονται 50 Homoidea rursus sunt, quæ sub eadem spe
και κοινωνούσε τα λόγω της ουσίας : οίον, Πέτρος , cie locantur, ac essentiæ ratione inter se conve
και Παύλος • αμφότεροι υφ' ένα είδος εισι , το του άν- piunt, ut Petrus et Paulus. Ambo enim sub ea
θρώπου · ετεροειδή δέ εισιν, όσα το είδει διαφέρου- dem hominis specie sunt. Heleroidea autem 9, quæ
VARIÆ LECTIONES.
| Edit . παρόντα . .. åróvta quibus consentiunt nonnulli codices. & Αlii κατά ταυτόν. Reg. 2995,
κατ' αυτό. 1 Edita ÈTOUS!wôūv, sed falso, elsi faveant codices nonnulli. Cod . S. Kil, aliique habent,
.
επί ουσιωδών, mex Colb
nequaquam . quo. legendum datur, επεί ουσιωδών • unde alii interpretes verleriunt, φuia substantialen
δε δέ . o Coll . audit : év Túpu . Sic vetus interpres , ui in Tyro in Damascu,
623
specie , hoc est essentie ratione, dissident , ut A σιν, ήγουν τώ λόγω της ουσίας · οίον, άνθρωπος ,
homo et equus . At vero sancti Patres , homoge- και ίππος. Οι δε άγιοι Πατέρες ομογενή και όμο
nea et homoidea , pro iis quae ομοούσια , seu coes- ειδή ταυτόν λέγουσι, τα ομοούσια , ήγουν τας υπό
sentialia sunt, hoc esl pro hypostasibus eidem το αυτό είδος υποστάσεις .
specieid subject
Qui homohypo, stat a etnthete
is accipiu . rohypostala . - Jam “Ομοϋπόστατα εισιν, ότε δύο φύσεις εν μιά υποστά
vero homohypostala sunt, cum duæ nature in una σει ενωθώσι , και μίαν σχώσιν υπόστασιν σύνθετον ,
hypostasi copulantur , unamque compositani hiyo και ένα πρόσωπον , ώς ψυχή και σώμα. Έτερουπό
postasim ac personam efficiunt, ut anima et cor- στατα δε και αριθμό διαφέροντα , όσα τη συμπλοκή
pus . Heterolypostata autem ac numero differentia , των συμβεβηκότων την ιδιότητα της οικείας υπο
quæ per accidentiuin complexionem bypostasis στάσεως άφωρίσαντο ο : ήγουν , όσα τους συμβεβη-.
suæ proprietatem distinctam habent ; hoc est, quæ κόσι διαφέρουσιν αλλήλων , και την αναμέρος , και
accidentium ratione inter se discrepant, ac seor- καθ' αυτό έσχηκεν ύπαρξιν · οίον , τα άτομα , Πέτρος
sim et per se exsistunt, velut individua ; puta Pe- και Παύλος. "Αλλος γάρ έστιν ούτος , και άλλος
trus et Paulus. Alius enim hic est , et alius ille . εκείνος.
B ΚΕΦΑΛ . ΜΘ'.
CAP . XLIX .
Περί ποσού και ποσότητος.
De quanto et quantit ate .
Quantitas est unilalum congeries. Nam unila- Ποσότης έστι σωρεία μονάδων . Την γάρ μονάδα
lem nemo dicit esse quantitatem , verum quantita- ου φασι ποσότητα • μονάδος ούν και μονάδος συνεισ
tis principium . Unitate igitur et unitale in unum ερχομένων γίνονται Ρ δύο. "Ώστε ού διαίρεσις έστιν
coeuntibus duo fiunt. Ex quo perspicuum est η ποσότης , αλλά σωρεία και συνάφεια μονάδων .
quantitatem divisionem non esse , sed unitatum Το μεν γάρ τα δύο διελείν εις εν αναμέρος , τούτο
congeriem ac conjunctionem . Etenim duo in unum διαιρεσίς έστι: το δε το έν , και το έν, δύο ειπείν ,
el unum seorsim dividere , hoc proprie divisio est: τούτο μάλλον συνάφειά έστιν .
at unum et unum duo dicere, connexionis potius
rationem babet .
Sciendum est autem quod quantitas est ipsa Ιστέον δε ότι ποσότης μέν έστιν αυτό το μέτρον
mensura et numerus ( mensura ulique nieliens , .
και ο αριθμός • το μετρούν, και ο αριθμών : ποσά
et numerus numerans ) , quanta autem ea quæ δε τα των αριθμώ, και το μέτρο υποκείμενα : ήγουν,
numero ac miensuræ subjiciuntur ; hoc est, quæ in τα μετρούμενα και αριθμούμενα . Τών δε ποσών, τα
numerum et mensuram cadunt. Quantorum porro C μέν εισι διωρισμένα, τα δε συνεχή. Συνεχές μέν ούν
alia discrela sunt , alia continua. Continuum est , έστιν, ότε έν έστι το μετρούμενον · ώσπερ έν ξύλον
.
unum est quod melimur; ν. gr. , occurrit ευρίσκεται δίπηχυ , τρίπηχυ , ή λίθος , ή τι των τοιού
cum
unum aliquod lignum bicubitum vel tricubitum ; των . Και υπάρχων μετρείται , και διά τούτο λέγεται
συνεχές. Διωρισμένα δέ εισι, τα απ' αλλήλων κεχω
sive etiam lapis, aut quid simile :: cumque id sit
unum , metimur ,illud,, et continuum dicitur.. Dis-
ρισμένα · ώς επί δέκα λίθων , ή δέκα φοινίκων:
.
7
crela ,aulem sunt , quæ inter se sejuncia sunt : ταύτα γάρ κεχωρισμένα εισίν απ' αλλήλων. Ταύτα
utin decem saxis aut deceim palmis :: nec ι
hæc quippe oύν αριθμείσθα λέγονται , ει μή διά σμικρότητα και .
ab invicem separata sunt. Talia igitur numerari πλήθος μετρηθώσι μοδίω, ή τινι τοιούτω · ώσπερ
.
dicuntur , nisi ob exiguam singulorum molem , ac σίτος , και τι τοιούτον .
multitudinem modio meliamur, aut re aliqua si
e.
mili,
Continu alia,cumalia
veluta trili quid simil
, autdiscreta
-
. - Continu a porro “Ορίζονται δε τα μεν συνεχή , ών τα μόρια προς
definiunt, ea , quorum partes communi aliquo ter- τινα κοινόν όρον συνάπτουσιν . Ενός γάρ όντος του
Blino copulantur . Νam curn lignum aliquod bicu- p ξύλου του διπήχεος , ήγουν δύο πήχεις έχοντος , το
. , duos cubilus habeat ; unius D
bitum sit ; hoc est τέλος του ενός πήχεος, και η αρχή άλλου πήχεος
cubiti linis, et alterius cubili principium , unum μία εστί . Κεκολλημέναι γάρ εισι και συνημμέναι ,
est. Cohærent enim inter se atque conjuncta sunt; και ουκ εισίν απ' αλλήλων διηρημέναι » τα δε διωρι
non autem sunt ab invicem divisa . At vero dis- σμένα , ών τα μόρια πρός τινα κοινόν όρον ού συν
creta ea sunt, quorum partes non copulantur άπτουσιν , ως επί δέκα λίθων . Εάν γάρ αριθμήσης
communi aliquo lermino, ut in decem saxis. Nam πέντε και πέντε , ουκ έχουσι κοινόν όρον τον συνάπτοντα
si quinque et quinque numeres, communem ter- αυτούς . Ει γάρ δώσεις του μεταξύ των πέντε , και
winum , qui copulet , nullum invenies. Etenim si των πέντε , γίνονται ένδεκα και ου δέκα » και αυτό
aliquid dederis quod inter quinos el quinos me- δε το όνομα δηλοί , τού συνεχούς και του διωρισμένου .
dium interponalur, jam fiunt undecim, et non decem . Quin ipsum quoque nomen continui ac
discreli id ipsum declarat.
VARIÆ LECTIONES .
• ΑΙ. άφωρίσατο . Ρ Ιta mss . omnes . Edit. γίνεται.
625 DIALECTICA . ΓΩΝ
Υπό μέν ούν το διωρισμένον ποσόν ανάγεται ο Α 51 Species "discrete,, numerus ,, oralio ,. - Eryo
Ειμο
αριθμός, και ο λόγος. 'Αριθμόν ενταύθα λέγομεν τα ad quantitatem discretam numerus ac oratio rele .
αριθμούμενα. Τα γάρ αριθμούμενα, πάντως διωρι- runtur. Per numerum porro ea intelligimus , quæ
σμένα εισιν, ώς δέδεικται . Και ο λόγος δε διωρισμέ- in vumerum cadunt . Quæ enim numerantur, plane
νος εστίν . Ο γάρ λόγος αριθμούμενος ταις λέξεσιν , discreta sunt , uti jam fuit ostensum. Ac item ora
ουκ έχει κοινών όρον τον συνάπτοντα τα μόρια αυτού . lio discreta est. Nam cum per diclidnes numeratur,
Εάν γάρ έχη δέκα λέξεις και λόγος, και διέλης αυτάς nullum communem terminum , qui partes inter se
εις πέντε και πέντε , ουκ έχουσι κοινόν όρον τον connectat , habet. Etenim ut oratio decem dictiones
συνάπτοντα αυτάς. Εάν γάρ παρεντεθή τι εν τω complectatur , easque in quinque et quinque dividas,
μέσω, γίνονται ένδεκα , και ου δέκα . Ομοίως και η deest communis lerminus, qui eas invicem conne
λέξις αριθμουμένη τας συλλαβάς , ουκ έχει κοινών clat. Nam si quid medium interponatur, undecim
όρον συνάπτοντα · οίον , Σωκράτης μεταξύ της, fiunt ,et non decem . Εodem modo dictio quoque, cum
Σω, συλλαβής , και της κρά , συλλαβής , ουκ έστι
1 per se syllabas numeratur, communi termino quo
κοινός όρος συνάπτων αυτάς. ipsæ inter se connectantur, carel : ut in hac voce,
Socrates , inter syllabas So cra, nullus est com
B munis terminus, qui eas copulet.
Συνεχή δε ποσά πέντε , σώμα , επιφάνεια, γραμμή, Species continuæ , linea, superficies, corpus, locus
τόπος , χρόνος . Xρή δε γινώσκειν, ότι η στιγμή et tempus.. — At vero continuæ quantitates quin
άποσός εστιν. Ου γαρ μετρείται, ουδε αριθμείται : que sunt : corpus, superficies, linea, locus, tem
επειδή ουκ έχει ουδεμίαν διάστασιν . Η δε γραμμή pus. Scire quoque necessum est punctum quanti
έχει μίαν διάστασιν · έστι γάρ μήκος απλατές . Αύτη latis espers esse. Nam nec in mensuram , nec in
ούν υπό το συνεχές ποσόν ανάγεται. Μία γάρ ούσα numerum cadit : caret siquidem omni dimensione .
μετρείται , και τα μόρια αυτής έχουσι κοινών όρον At linea unam habet dimensionem : est enim lon
συνάπτοντα αυτά, την μεταξύ στιγμήν •επιφάνεια δε gitudo latitudinis expers; quapropter reducitur ,
έστι, το έξω μέρος του σώματος , παρά το φαίνεσθαι . ad continuam quantitatem. Nam cum una sit, in
"Έχει δε δύο διαστάσεις , μήκος και πλάτος . Και wensuram cadit, ejusque partes communem ter
αύτη δε μία ούσα, μετρείται , και τα μόρια αυτής minum habent, quo inter se connectantur ; nempe
έχoυσι κοινόν όρον συνάπτοντα αυτά , την μεταξύ intermedium punctum . Superficies autem est ex
γραμμής . Xρή δε γινώσκειν , ότι η μεν ομαλή και terior corporis pars , que dicitur επιφάνεια , παρά
ίση επιφάνεια επίπεδος λέγεται η δε ανώμαλος και C το φαίνεσθαι;; hoc est,, ab eo quod appareat . Ηabet
σκολιά , απλώς επιφάνεια. Το δε σώμα έχει τρεις porro duas dimensiones , longitudinem et latitudi
διαστάσεις, μήκος, πλάτος , βάθος, ήγουν πάχος : nem . Hæc quoque cum una sit, mensuræ idonea
και εν υπάρχον , μετρείται και τα μόρια αυτού est : ejusque partes habent communem terminum ,
έχoυσι κοινόν όρον συνάπτοντα αυτά, την επιφάνειαν. quo connectantur ; nimirum interjectam lineam .
Και ο τόπος δε επιφάνειά έστι του αέρος. Ο γάρ Sciendum est autem quod æquabilis superficies,
τόπος σου, επιφάνεια, ήγουν το τέλος του περιέχον- planities dicitur : inaequabilis autem et obliqua ,
τός σε αέρος εστί, και ως επιφάνεια , υπό το συνεχές superficies simpliciter . At corpus, triplici dimeri
ποσόν, ανάγεται. Και ο χρόνος δε μετρείται εις τον sione constat, nempe longitudine, latitudine ac
παρεληλυθότα, και εις τον μέλλοντα και έχουσι τα profunditale ; hoc est crassilie : cumque unum ex
μόρια αυτού κοινον όρον συνάπτοντα αυτά, το νύν. sistat, sub mensuram cadit, ac parles ejus commill
Το δε νύν άποσόν εστιν. Ιδού ούν τρία εισίν άποσα: nem habent terminum , quo conjungantur ; nimi.
ή μονάς, και η στιγμή , και το νύν. Και κυρίως μεν rum superficiem . Quin locus etiam, aeris superli
ταύτα πάντα τα επτά λέγονται ποσά: α', αριθμός : cies est. Nam locus tuus superficies est ; hoc est
β', λόγος γ', χρόνος · δ', τόπος · ε',9 γραμμής, επι extremum aeris ambientis se : atque ul superficies
φάνεια • ζ , σώμα. D est, reducitur ad continuam quantitatem . Itemque
lempus metimur, nempe in præteritum et futurum , atque ipsius partes communem terminum quo. con
nectantur habent, nempe nunc temporis . Nunc porro quantitate caret. En igitur tria sunt non
quanta , nimirum , unilas, punctum , et nunc. Ac proprie quidem septem hæc quanta , dicuntur : nu
merus , oratio , tempus, locus, linea, superficies, corpus .
Κατά συμβεβηκός δε λέγομεν ποσά, και τα εν αυ- Quanta per accidens, Ea quoque, quanta per
τοις θεωρούμενα, πράξιν, κίνησιν , χρώμα και τα accidens dicimus, quæ in illis considerantur ; hoc
τοιαύτα · οίον , ει εν πολλώ γίνεται η πράξις και η est, aclionem, molum , colorem , aliaque id genus :
.
κίνησις, φαμεν πολλήν πράξιν, και πολλήν κίνησιν : v. gr., si multo lemporis spatio actio aliqua ac mo
ει δε εν ολίγω, ολίγην. Ομοίως και ει εν πολλώ
3 kus fial, mullam actionem dicimus, ac multum mo
σώματι λευκότης είη , φαμεν, πολύ λευκόν · ει δε εν tum ; contra, si exiguo temporis spalio, exiguam .
ολίγω , ολίγον . Eodem modo, si est candor in multis partibus cor
poris, multum candorem dicimus ; si in paucis,
paucum ,
"Ετι του ποσού , το μέν έστιν ώρισμένον, το δε
> Quantitas finita, et infinita, seu indefinita. -
Praeterea quantitas partim finita est , partim infini- Ααοριστον. "Ωρισμένον μεν ούν εστι το δυνάμενον
la . Finita est , quam metiri possumus ac numerare : μετρείσθαι ή αριθμείσθαι. Το δε αόριστον, το υπερ
infinita , quæ ob exiniam magniludinem 52 men- οχή τινι υπερβάλλον πάν μέτρον, και πάντα άρι
suram omnem ac numerum excedit ; diciturque θμόν. Και λέγεται μέγα και πολύ αορίστως , ως
magna et multa indefimile.
. Sic dicimus, multam λέγομεν πολλήν την ευσπλαγχνίαν του Θεού , μέγα
Dei misericordiam ; magnum Dei Verbi incarna- το μυστήριον της του Θεού Λόγου οικονομίας.
tionis mysterium .
Illud autem scire attinet, Aristotelem magnum et Xρή γινώσκειν , ότι ο Αριστοτέλης το μέγα και
parvum , multum et paucum , majus el minus, am- μικρόν , πολύ τε και ολίγον, το μείζον , και το μι
plius et paucius, duplum ac dimidium, aliaque ejus- κρότερον , και το ολιγώτερον , και πλείον , και διπλά
modi, sub iis collocare quæ sunt ad aliquid . Dicimus σιον, και ήμισυ , και τα τοιαύτα , υπό τα πρός τι
itaque fieri posse ut eadem res, alia alque alia ra . τίθησι. Λέγομεν ούν ότι δυνατόν το αυτο πράγμα
tione, ad aliud atque aliud prædicamentum refera- κατ' άλλον και άλλον σκοπόν υπ' άλλην και άλλης
lur. Etenim ea quæ inodo recensuimus, ut nume- κατηγορίαν ανάγεσθαι. "Ως μέν γάρ αριθμόν και
rum et mensuram indicant, ad quantitatem relerun- μέτρον δηλούντα τα προειρημένα, υπό το ποσόν
tur : ut autem habent inter se relationem, et ut ad Β ανάγονται • ώς δε σχέσιν έχοντα προς άλληλα , και
in vicem dicta , ad aliquid referuntur : siquidem ma- ως προς άλληλα λεγόμενα, υπό και προς τι. Το γάρ
gnum ratione parvi magnum dicitur, et duplum re- μέγα , προς το μικρόν λέγεται μέγα » και το διπλά
spectu dimidii ; et reliqua eodem modo. Porro cor- .
σιον , προς το ήμισυ ' ομοίως και τα λοιπά . Το δε
pus , ut est naturale , ad substantiam spectat. Ut σώμα, καθδ μεν φυσικόν έστι, υπό την ουσίαν αν
autem mathematicum , id est , sub mensuram ca- άγεται. Καθό δε μαθηματικών , ήγουν μετρούμενον,
dens, ad quantitatem reducitur. Ad hæc, quantitas υπό το ποσόν. "Ετι του ποσού , το μεν μέγεθος, το δε
partim magnitudine, partim multitudine constat. πλήθος. Το μεν ουν μέγεθος μετρείται το δε πλή
Ac magnitudinem quidem melimur : numeramus θος αριθμείται . Ακολουθεί δε το πηλίκον τω μεγέ
autem multitudinem . Magnitudinem porro quantum θει » το δε πόσον, τώ πλήθει.
.
sequitur; quorum autem , multitudinem .

Quantitas autem tria sunt propria, quæ quidem "Ίδια δε είσι του ποσού τρία, άτινα λέγονται παρ
consectaria dicuntur. Primum , ut contrarium non ακολουθήματα : πρώτον, το μή έχειν τι εναντίον καθ'
habeat. Nam corpus, nihil ipsum per se contra- αυτό. Το γάρ σώμα αυτό καθ ' αυτό ουκ έχει τι
rium habel . Quatenus autem album forte est , ali εναντίον. Καθο δε εστι τυχόν λευκών, έχει τι εναντίον ,
C
quid babet contrarium , nempe nigrum . το μέλαν .
Illud porro intelligendum , binario nullum alium Xρή δε γινώσκειν , ότι τα δύο αριθμό ουκ έστιν
numerum contrarium esse : nam si sit , necesse εναντίος άλλος αριθμός · ει γάρ έσται , πολλο !
o
est fore multos. Omnes quippe alii numeri contra- έσονται . Πάντες γάρ οι άλλοι αριθμοί εναντίοι έσον 4
rii erunt : injustaque natura reperietur , quæ in ται · και ευρίσκεται φύσις άδικος , εν πολλά εναντία 3
unum contraria nulla instruxerit. Neque enim αντιτάξασα 1. Ου γαρ ενδέχεται ένα πολλά είναι
fieri potest, ut uni multa adversentur . εναντία .
1
Secundum , ut nec magis nec minus recipiat : Δεύτερον, το μή επιδέχεσθαι το μάλλον και το
neque enim due palme magis due sunt, quam duo ήττον. Ου γαρ οι δύο φοίνικές εισι μάλλον δύο, ήπερ
homines. Porro quod contrarium non habet, nec οι δύο άνθρωποι. Το δε μη έχον εναντίον, ουκ επιδέ
magis nec minus recipit. χεται το μέλλον και το ήττον .
Tertium denique, quod soli ac omni quanto Τρίτον δε και μόνο και παντί τω ποσώ , το ίσον
convenit , æquale esse ac inæquale. Linea enim li- και άνισον . Γραμμή γάρ γραμμής ίση έστι και
neæ æqualis ac inæqualis est. άνισος .
CAP. L. ΚΕΦΑΛ . Ν .
D
De iis quæ ad aliquid, sive de relatione. Περί των πρός τι .
Quæ ratio eorum quæ ad aliquid . Ad aliquid Πρός τι ταύτα εισιν, όσα αυτά άπερ έστιν, ετέρω:
ea sunt, quæ id quod sunt, aliorum esse dicuntur, είναι λέγεται και η οπωσούν άλλως προς έτερον. Κο '
vel quoris alio modo ad alterum referuntur . Αιφue ετέρων μεν είναι λέγεται « ως πατήρ υιού. Ο γά:
aliorum esse dicuntur, lit pater filii ( pater enim πατήρ πάντως υιού λέγεται πατήρ. Προς έτερον και
omnino filii pater dicitur ), ad aliud aulem , ut ως μέγας προς μικρόν , και πολύ πρός ολίγον . Οι
magnum ad parvum , ac multum ad paucum : non γάρ λέγεται ολίγου πολύ αλλά πολύ πρός ολί
enim dicitur pauci multum , sed mullum ad pau- γον .
cum .
Scire autem operæ pretium est, cum quidpiam Xρή δε γινώσκειν, ότι όταν τι καθ' εαυτό θεωρή .
secundum se consideratur, non esse ad aliquid ; ται, ουκ έστι πρός τι · ηνίκα δε σχή σχέσιν προς
VARIÆ LECTIONES .
Edit . υπό το τ Ιιa mss . omnes . edit. αντεισάξασα . * Alias, λέγονται. Deest in clidis,
DIALECTICA . 0:20
629
έτερον , τότε λέγεται προς τι . "Ωστε τούτό εστι το A cum autem ad alterum habet habitudinem, tum de
είναι των πρός τι, και αύτη αυτών εστιν ή υπόστα- mum ad aliquid dici . Hoc itaque est ex corum esse
σις , εν τω προς έτερον λέγεσθαι, ήγουν εν τω έχειν numero quæ sunt ad aliquid ; estque hæc ipsorum
σχέσιν προς έτερον. Η γάρ προς άλληλα σχέσις τα essentia, ut ad allerum dicantur ; hoc est , relatio
πρός τι ποιεϊ. nem ad alterum habeant. Mulua siquidem habiludo
et relatio , ea quæ ad aliquid sunt, ellicit.
Των δε πρός τι (36) , τα μεν τω αυτώ ονόματι 53 Porro eorum quæ ad aliquid sunt, quædam
ονομάζονται, ώς φίλος, φίλου φίλος εχθρός, εχθρού eodem nomine efferuntur, ut amicus , amici ami
εχθρός . Τα δε «έτέρω ονόματι , ώς πατήρ, υιού πα- cus ; inimicus , inimici inimicus : quædam alteni
τήρ , διδάσκαλος μαθητου διδάσκαλος . diverso nomine , ut paler , filli paler ; magister,
discipuli magister .
Πάλιν των πρός τι, τα μεν καθ' υπεροχήν , ώς Raliones quatuor relationum , seu fundamenta.
το μείζον , ελάττονος μείζον. Τα δε κατά το κρίνον Rursum, eorum que ad aliquid , alia precellentin
και κρινόμενον , ώς επιστήμη , επιστητού επιστήμη. ratione dicuntur, ut majus , minore majus. Alia ,
“Η γάρ επιστήμη κρίνει το επιστητόν · ήγουν ή γνώ- ratione judicantis et judicati ;; ut scientia est ,, cjus
σις κρίνει το γνωστόν. Και αίσθησις , αισθητού αί- Β quod sciri potest ,> scientia. Εtenim scientia judict
σθησις " και θέσεις , θετού θέσις " και στάσεις, στατου id quod in scientiam cadit ; hoc est ,Σ cognitio ju
στάσεις και ανάκλισις , ανακλιτου ανάκλισις, και τα dical , id quod cognosci comparatum est . Sensus
τοιαύτα . Τα δε κατά δύναμιν και αδυναμίαν . Δύνα- quoque, rei sensibilis sensus est ; positio , rei po
μιν μεν , ώς το θερμαίνον και θερμαινόμενον · αδυ sitæ positio ; statio item , rei stantis stalio ; ac
ναμίαν δε, το κατά στέρησιν της δυνάμεως " ως recubitus, recunibeulis recubitus ; cæleraque ad
λέγομεν αδυναμίαν έχεις την όψιν ορών την άν- eumdem modum . Alia ratione polentiæ et impo
αστρον σφαίραν. Τα δε κατά το αίτιον και αιτιατόν, lentiæ : potentiæ nimirum , ul calelacions, el quod
ώς πατήρ , υιού πατέρ. caleſil ; impotentiæ vero , per potentie privatio
nem ; ut cum dicimus impotentem esse oculum , ut orbem non stellatum contueatur. Alia denique
ratione causæ , et ejus quod est ex causa , ut paler, lilii pater.
"Ιδιον δε των πρός τι, το προς αντιστρέφοντα λέγε- Propria relationum . - lloc autem eorum quæ sunt.
σθαι . Φίλος γάρ, φίλου φίλος, και φίλος, φίλου φίλος 1 :. ad aliquid proprium est ,, quod mutuo convertan-
διδάσκαλος, μαθητου διδάσκαλος μαθητής , διδασκά C lur. Etenim amicus, amici amicus dicitur : magi
λου μαθητής. Και το άμα τη φύσει είναι. Το δε άμα ster, discipulis magister : itemque discipulus , nma
7
τη φύσει έστι, το συνεισφέρειν και συνεισφέρεσθαι , gistri discipulus . Illud item , quod sint simul na
και συναναιρείν και συναναιρείσθαι . Πατρός γάρ tura . Simul porro natura esse, est simul inferre ac
όντος, πάντως και ο υιός έσται , και πατρός μη όντος, simul inferri, simul tollere ac simul colli . Nam
ουδέ υιός έσται · τίνος γάρ έσται υιός μη όντος πα-
.
si pater sit , lilius quoque sit necesse est : ac si est
τρός ; Και υιου μη όντος, ουδέ πατήρ έσται. Ο γάρ filius , necesse est ut sit et pater. Econtra , si pa
μη έχων υιον, ουκ έσται πατήρ ώστε συναναιρεί- ter non est , ne filius quidem erit . Cujus nam enim
ται ο υιός τώ πατρί, και ο πατήρ τώ υιώ. Συναναι- erit filius , si non est paler ? si item filius non est ,
ρείται δε ουχ ή υπόστασις αυτού, αλλ' ή σχέσις. Εί ne pater quidem erit . Nec enim pater est , qui filio
γάρ και μένει ο υιός, αλλ ' ουχ υιός μένει " μή έχων careat . Itaque filius simul cum patre tollitur, et
γάρ πατέρα , πώς έσται υιός; Eί και λέγομεν υιόν pater simul cunı filio. Simul autem tollitur, non
του τετελευτηκότος , ή ου κυρίως λέγομεν, αλλά ejus persona , sed relatio . Nam etsi remanet qui
καταχρηστικώς ή ως μη απολομένου του πατρός, est filius ; altamen non remanet filius. Qui enim
και εις το μή είναι χωρήσαντος, διά το της ψυχής patrein non habet , qui tandem filius esse queat ?
αθάνατον . D Quod si etiam defuncti hominis filium dicimus , id
lamen vel non dicimus proprie , sed abusive ; vel hoc ita intelligimus , quod ob animæ immortalila
tem non perierit paler, et in nibilum abierit.
Xρή δε ειδέναι , ότι εκάστη κατηγορία γενικώτατον Differentiæ substantiales ac hypostases solius sub
γένος έστι , και έχει, και γένη , και είδη υπάλληλα, stantiæ.-Jam vero illud considerandum est ,> quod
και τας διαιρετικάς των γενών , και συστατικάς των vis prædicamentum universalissinium genus esse ;
ειδών διαφοράς, και ειδικώτατα είδη , και άτομα : atque genera ac species subalternas habere , nec
VARIÆ LECTIONES.
i lia cod. S. Hilar. et Regg. tres : in multis vero non reperitur, nec etiam in editis. Io Reg. 2927,
repetitionis loco legitur, εχθρός, εχθρού εχθρός.
NOTE .
( 56 ) Των δε πρός τι. Ρorro eorum que ad ali- ipse philosophus. Unde sub eodem genere relatio
quid sunt . Damascenus aliique Græci, elian recen- nis genere , ut relationem patris ad filium , et filii
tiores, relationes proprie dictas , quas nostri prve- ad patrem , sic ordinem , seu polentiæ, seu scientiæ
dicamentales appellant, a transcendentalibus , sive ad objecta statuunt, imo relationes, quæ sola men
improprie suplis, non satis distinxere ; uti nec lis cogitatione finguntur.
S JOANNIS DAMASCENI 632
631
non differentias , cuno dividentes genus , tum con- Α ουδε αι συστατικαι διαφορα λέγονται ουσιώδεις, οι
stituentes species ; ac denique specialissimas spe- μη μόνης της ουσίας, ουδε τα άτομα λέγονται υπο
cies , individuaque. Nec vero differentia consti- στάσεις , ει μή της ουσίας μόνης.
tuentes , substantiales dicuntur, præterquam solius substantiæ : nec rursus individua appellantur hy
postases , nisi eliam solius subtantiæ .
Ac neque illud ignorandum , ipsam quoque sub-
>
Xρή δε ειδέναι , ότι και αυτή η ουσία, ως γένος
stantiam , ut quæ sit genus , et habitudinem ad και σχέσιν έχουσα 1 προς έτερον, υπό τα πρός τι
alterum habeat , ad ea reſerri quæ sunt ad aliquid . ανάγεται . Το γάρ γένος, ειδών εστι γένος, και τα
Nam genus specierum est genus , et species sunt είδη γένους εισίν είδη , και των πρός τί εισιν.
generi species , exque eorum numero , quæ ad ali .
quid dicuntur .
54 Explicatio alia fundamenti relationum . -- In- " Ετι τα προς τι, και προς αντιστρέφοντα λεγόμενα,
super, ea quæ sunt ad aliquid , el convertuntur, η εν τοις αυθεδράστoις , έχουσι την σχέσιν, ήγουν
aut in iis , quæ per se slant, et consistunt ; hoc ουσίαν · ή ουκ εν τοις αυθεδράστoις, ήγουν συμβεβη
.
est , in substantiis babitudinem habent : aut in iis

Σ
κόσι . Και ει εν τοις αυθεδράστoις, ή φυσική αυτών
que per se firma et stabilia non sunt ; nempe in 8 έστιν η σχέσις, ως πατρός και υιού » ή ου φυσική.
accidentibus. Si in iis quze per se consistunt , aut Ει δε ου φυσική, ή τυχική , ως δούλος και δεσπότης :
corum habitudo naluralis est , ut patris et filii : ή τεχνική, ως μαθητής και διδάσκαλος και προαιρε
aut non naturalis. Si minime naluralis est ; aut τική , ώς φίλος και φίλος, εχθρός και εχθρός. Ει δε
est a fortuna , ut servus el dominus :: aut ab are, ουκ εν τοις αυθεδράστoις, αλλ' εν τοίς συμβεβηκόσιν ,
ut discipulus et magister ; aut ab el actione , ut η φυσική , ώς το διπλάσιον, και το ήμισυ ή ου φυ
amicus et amicus, inimicus el inimicus. Si autem σική [ώς μέγα και μικρόν: τούτο γάρ τύχης μάλλον,
in iis quæ non sunt per se firiea , nempe acciden-
7
ή φύσεως . Τύχη δε και προαίρεσις εν τοις ουκ αυθ.
libus ; all est naluralis , ut duplum et dimidinm : εδράστους χώραν ουκ έχουσιν, ει μή τι που φανείη
aut minime naturalis ( ut magnum el parvum . Hoc προς άλλο την αναφοράν έχον αυθέδραστον, και κατά
enim sortis potius sit , quam naturæ . Cæterum sors συμβεβηκός ίσως λεγόμενον '].
et electio in iis locum non habent, quæ non sunt per se firma ; nisi quandoque aliquid videatur re
ferri ad aliud per se consistens et firmum , ac quod forsan per accidens prædicelur ).
Relationes in aliis categoriis fundantur. — Enim- Xρή δε τα πρός τι και πρότερον ύπ' άλλην κατηγο
vero oportet , ut que ad aliquid dicuntur , ad aliud C ρίαν ανάγεσθαι, ώς καθ' εαυτά θεωρούμενα , και τότε
predicamentum prius reducantur,, tanquam ips2 ώς σχέσιν έχοντα προς έτερον, υπό τα πρός τι · δεί
per se considerata ; ac lum demum , ut habentia γάρ πρότερον είναι τι ασχέτως, και τότε θεωρείσθαι
respe um ad alterum , ad ea quæ ad aliquid sunt , εν αυτώ σχέσιν .
referantur. Quippe prius aliquid necesse est sine habitudine ac relatione esse , ac lum habitudinem
in ipso considerare.
Habitudo autem , seu relatio , alicujus ad alte- Σχέσις δε και λέγεται, ή τινος προς έτερον, ή των
sum affectio dicitur, ac tanquam appropriatio eo- κατ' ουσίαν, ή των περί την ουσίαν κατ' ουσίαν
rum que prædicantur, vel de substantia , vel de κατηγορουμένων διάθεσις, ήγουν οικείωσις . Ταύτα
iis quæ substantiam afficiunt. Haec autem , aut na- δε έστιν , ή φύσει , η τύχη , η τέχνη , ή προαιρέ
lura , aut fortuna , aut arte , aut voluntate consti σει .
luuntur.
CAP. LI . ΚΕΦΑΛ. ΝΑ'.
De quali et qualitate . Περί ποιού και ποιότητος.
Qualitas est , per quam quales quidam nuncu- Ποιότης εστί, καθ' ήν ποιοί τινες ονομάζονται.
pantur . A rursum , qualitas est , per quain hi qui D Και πάλιν , ποιότης εστί, καθ' ήν παρωνύμως τα
>
ea afficiuntur, denominatione dicuntur . Etenim , a μετέχοντα αυτής λέγεται. Εκ γαρ της φρονήσεως
prudentia dicitur prudens ,, qui habet prudentiam ;; φρόνιμος λέγεται, ο έχων την φρόνησιν, και θερμός
el calidus dicitur, qui caloris particeps est. λέγεται , και μετέχων θερμότητος.
Concreta abstraclis lalius paleni . — Sciendum est Xρή δε ειδέναι, ότι το ποιόν καθολικώτερον εστι
VARIÆ LECTIONES.
« Combelisius :
u Multi codices habent čxov, perinde ae edita : sed legendum cum cæteris, éyousa.
« Desunt clausa hæc in Damasceni mss. omnibus,quos viderim , codicibus . Cum tamen deesse aliqua
satis perspicuum sit , postulante ratione methodi , ut hoc quoque divisionis membrum exemplo aliquo
illustraretur . Accepi ergo a Blemmyda apud quem Iota illa doctrina περίαυθεδράστων, και ουκ αυθεδρά
otwv, iisdem pene verbis, atque, utvidetur, ex eodem ipso Damasceno ,exslabat. Poluit ille nancisci
nostris integriorem codicem .,Quidquid sitde hoc supplemento exBleinmyda mutuato ; neino negaverit
bonnihil hic deesse , hiatumque animadvertit Gravius noster in veleri translatione , ae asterisco nolavi!,
nec tainer supplevit. In multis codicibus in singulari legitur, το πρός τι ... ώς καθ' εαυτό θεωρού
μενον , και τότε ως σχέσιν έχον προςέτερον . 9 c edita sola exhibent , nec aliud quam scholium
margini olim apposiluui sapiunt.
της ποιότητος . Το γάρ ποιόν σημαίνει την ποιότητα, Aaulent quale latius palere quam qualitatem. Nam
και το μετέχον αυτής , ήγουν της ποιότητος , ώς και quale et qualitatem significat , el quod ejus parti
Z.
το θερμόν, το έχουν θερμότητα 7 : ποιοί μεν γάρ εισιν οι ceps est , nempe qualitatis : ut calidum calorem ,
έχοντες την ποιότητα · οίον , οι έχοντες την θερμότητα et quod calorem babet . Quales enim sunt , qui
.
θερμοί λέγονται. Και οι μεν θερμοί εισιν · η δε θερ- qualitatem habent:: ut qui habent calorem,, calidi
μότης, ποιότης . Λέγεται δε πολλάκις και αύτη ή dicuntur . Ita calidi , quales sunt : calor autein ,
ποιότης ποιόν ομοίως και επί του ποσού και της qualitas.. Quin persape etiam qualitas ipsa ,, quale
ποσότητος . dicitur : eodemque modo in quanto et quantitale.
Τών δε ποιοτήτων , αι μεν τοίς εμψύχους και λογι- Qualitatis species quatuor. - Porro qualitatum ,
κοις υπάρχουσι σώμασιν, ως επιστημαι και αρεται , aliæ in animalis , ac ratione præditis corporibus
νόσοι τε και υγείαι. Και λέγονται έξεις και διαθέσεις : insunt, ut scientiae et virtules ,9 morbi et sanita
αι δε , και τους εμψύχους και τους αψύχοις , ως θερ-
9 tes ; dicunturque habitus et dispositiones. Alice
μότης και ψύξις. Μορφή και σχήμα, δύναμις και autem , et in animatis , et iis quæ anima carent ,
αδυναμία . Τούτων δε αι μεν εισι δυνάμει , αι δε ut calor, frigus , forma , 55 figura , polentia el
ενεργεία και ει μεν δυνάμει, ποιούσι δύναμιν και impotentia. Atque hæc partim potestate , partim
B
αδυναμίαν . Ει δε ενεργεία, ή διά βάθους κεχωρή- aclu sunt. Si potestate , potentiam el impotentiam
κασιν, ώς η θερμότης δι' όλου του πυρός και η elficiunt. Sin autem aclu , vel ad imum pervadunt,
λευκότης δι' όλου του γάλακτος, και της χιόνος , και ul calor totum pervadit ignem : candor, lac folum
ποιεί πάθος και παθητικής ποιότητα ή επιπολής, et nivem ; lumque passionem el patibilem quali
και ποιούσι σχήμα και μορφήν εισίν ούν της ποιό- talem faciunt : vel in superficie tantum ; ac lur
τητος είδη τέσσαρα, έξις και διάθεσις, δύναμις και figuram et formam eſliciunt . Qualitatis igitur qua
αδυναμία , πάθος και παθητική ποιότης, σχήμα και luor sunt species , habitus et dispositio ; polentia
μορφή . et impotentia ; passio et patibilis qualitas ; figura
et forma .
Διαφέρει δε έξις διαθέσεως, ότι η μέν έξις δυσμε- Porro differt habitus a dispositione , quod ba
τάβλητός εστιν , και χρονιωτέρα · οίον ή φρόνησις : bitus dillicile mulari possit , ac sit diuturnior , u ,
ου ταχύ γάρ μεταβάλλεται τις από φρονήσεως εις prudentia.. Non enim cito quis a prudentia ad im
αφροσύνην. Ομοίως και η επιστήμη, ότε ακριβώς prudentiam mutatur .. Εodem quoque modo in
τις επίσταται, και δυσμετάβλητός εστιν εν αυτώ ή scientia ; ubi quis accurate sciverit. Nam et in eo
γνώσις , έξις εστί · και η ανδρεία, και η σωφροσύνη , C cognitio vix potest mutari . Habitus etiam sunt ,
και η δικαιοσύνη . Διαθέσεις δέ εισι τα ευκίνητα, και fortitudo ,, temperantia ,, justitia.. Similiter quoque
ταχέως μεταβάλλοντα · οίον , θερμότης, ψύξις, νόσος, dispositiones sunt ,, que
quæ facile mobilia sunt ,, ac
υγεία , και τα τοιαύτα: διάκειται μεν γάρ κατά ταύτα citius immut.nitur, ut calor, frigus, morbus, sa
ο άνθρωπος . Ταχέως δε μεταβάλλεται εκ θερμού nitas,, et alia id genus .. Uι enim per ea homo dis
ψυχρός γενόμενος, και εκ νόσου υγιής. Και αυτά δε ponitur ac aficitur, ita cito quoque mutatur : ni
ταύτα, οίον , η νόσος, και η υγεία , και τα τοιαύτα, mirum , ex calido factus frigidus, et ex ægroto
εάν ώσι μόνιμα και δυσμετάβλητα , έξεις εισί καθ- sanus. Quin hæc ipsa quoque, puta morbus, sani
ολικωτέρα δε έστιν η διάθεσις · αμφότεροι μεν γάρ tas, ac similia , si diuturna et ægre mutabilia sunt,
διαθέσεις λέγονται διάκειται γάρ πως κατ' αυτάς in habitum transeunt. Cæterum latius palel dis
ο άνθρωπος · αλλ ' ή μεν δυσμετάβλητος , διάθεσις positio. Elenim ambo quidem dispositiones dicun
μόνον . tur : nam per eas homo certa quadam ratione
disponitur ac amicitur : verum ea dispositio et affectio , quæ mutationem ægre suscipit , habitus
appellatur : quæ autem facile mutatur, dispositio ac affectio tantummodo dicitur.
Δεύτερον είδος ποιότητος , δύναμις και αδυναμία , D Secunda species qualitatis, potentia est, et impo
άτινα ουκ εισίν ενεργεία : έχουσι δε επιτηδειότητα
.
tentia : quæ quidem actu non sunt : verum natura
και δύναμιν φυσικήν, ή άνε πιτηδειότητα · ώς φαμεν, lem aptitudinem ac potentiam, vel ineptiludinem
τον μεν παίδα δυνάμει μουσικόν. Ει γάρ και μή έχει habent. Quemadmodum dicimus puerum quidem
ενεργείατην μουσικήν, αλλ' έχει επιτηδειότητα προς potentia musicum ((quamvis enim musicam actu
το δέξασθαι την μουσικής: το δε άλογον , άμουσον :
.
non habeat, sic lamen natura comparatus est , ut
ως μήτε ενεργεία έχουν την μουσικήν, μήτε δυνάμε musicam suscipere possit) ; brutum vero appella
νον αυτήν δέξασθαι. Και το σκληρόν δε δύναμιν έχει inus immusicum ; quippe quod nec actu babeat
του μη ταχέως διαιρείσθαι . musicam , nec eam possit recipere. Quin et durumi
potentiam habet , ne facile dividatur.
VARIÆ LECTIONES.
* Combefsius : • Μihi indulsi , ut sine codice pro θερμότητος, quod erat in editis et mss. ποιότητος
scriberem . Nec enim Damascenus adeo inaccuratus videri potest, ut loquens de genere, in exemplum
producat speciem. Tum vero sequentia facile restitui, posita voce bepudy suo loco, quam atfert ut quale ;
et in qua ostendit qualis et concretæ vocis amplitudinem supraqualitatem ac vocem concretam : quod
pedumi formam ac qualitatem , ut ista, scd ctsubjcctum significat,ac habens qualitatem. )
2) S. JOANNIS DAMASCENI ( 56
Tertia qualitatis species, est patibilis qualitas A Τρίτον είδος , παθητική ποιότης και πάθος · οίον
et passio , ut calor, frigiditas, albedo, nigredo, et θερμότης , ψύξις, λευκότης , μελανία, και τα τοιαύτα,
similia . Ac passio quidem facile abjici potest, uti Το μεν ούν πάθος ευαπόβλητόν έστιν, ώς ή διάθεσης:
dispositio : 11i cum quispiam , vel præ pudore cru- ώς όταν τις , ή δι' αιδώ ερυθριάση , ή διά φόβον
bescit, ant prie limore pallescit , Patibilis autem ωχριάση · η δε παθητική ποιότης δυσκίνητος και
.
qualitas gre noveri ac mutari potest .. Perro
l'orro p2- δυσμετάβλητος έστι» των δε παθητικών ποιοτήτων,
tibilius qualitatum quædam minime ortum a τινές μέν από πάθους ου γεγένηνται , ήγουν ουκ
passione ducunt ;; hoc est,, non aliuile ,, sed per αλλαχόθεν,, αλλά κατ' ουσίαν υπάρχουσιν · ώς το
essentiam insunl;; velut igni, calor ; ac dulcedo , τυρί ή θερμότης, και το μέλιτι ή γλυκύτης. Ούτε
melli. Neque enim igni adventilius calor est , neque γάρ τώ πυρί επίκτητος ή θερμότης, ουδε το μέλιτι
melli dulcor. Haud enim , cum prins talia non es- η γλυκύτης : ούτε πρότερον μη όντα τοιαύτα, ύστε
sent, postmodum calorem ac dulcedinem ascivere. ρον προσελάβοντο την θερμότητα, και την γλυκύτητα:
Quod tamen ad humanuun sensumi allinet, camdem όμως δε , το αυτο πάθος ποιούσι κατά την ημετέραν
et illa passionem efficiunt. Etenim ignis, cum sit αίσθησιν. Το μεν γάρ πυρ θερμόν ον , θερμαίνει
calidus, nos calore allicit : melque item , cum sit ημάς · και το μέλι γλυκύ ον, γλυκαίνει ημάς τινές
dulce , nois dulcedinem facit : quedam ile al B δε από τινος πάθους, ήγουν κράσεως , γεγόνασι, και
aliqua affectione, id est temperamento fiunt ; ean- ποιούσιν ενίοτε πάθος κατά την ημετέραν αίσθησιν :
que passionem nonnunquam elliciunt, qua sensus αλλ' ου τούτο πάθος, και την αυτήν ποιότητα ήν έχου
immulentur ; quanquam non eam ipsam quam σιν ' οίά εισι τα χρώματα . Το γαρ λευκόν έκ τινος πά
liabent, passionem et qualitatem , ut sunt colores. θους και κράσεως γενόμενον, πάθος μέν ποιεί περί
Etenim albedo , quæ ex affectione quadam ac lemn- την όρασιν, ήγουν την διάκρισιν, και την εξάπλωσιν ,
peramento contingit, 56 passionem quidem circa και φωτισμόν ου λευκαίνει δε ημάς · ή ούν παθητική
visum ellicil ; hoc est , discretionem , et expansio- ποιότης, ή μή ούσα επίκτητος , ή παντί τω είδει
nem, et illuminationen : nec ileo tamen passione ενυπάρχει , ώς η θερμότης όλο το πυρί, ή ού παντί , 2
nos allicit. Patibilis ergo qualitas, quæ adventilia ως μελανία τοίς Αιθίοψιν . Ου γαρ πάντες οι άνθρυ
non est , aut in lola specie inest, quemadmodum ποι μέλανες. Ταύτα δε ου μόνον περί το σώμα θεω
ρείται, αλλά και περί την ψυχήν.
calor in igne ; aut non in tota , ut nigror in Æthio-
pibus. Neque eniin omnes homines sunt nigri. Clerum hæc nedum in corpore considerantur;
verum eiiam in anima.
Quarta denique species qualitatis , est figura et C Τέταρτον είδος ποιότητος, σχήμα και μορφή. Το
forma. Ac figura quidem , lum in animatis, tum in μεν ουν σχήμα επί των έμψυχων και επί των αψύ
inanimalis locum babet : forma autem in animalis χων φέρεται η δε μορφή επί των εμψύχων μόνον.
duplaxat. Quod si de inanimasis etiam forma, aut Ει δε ρηθείη επί των αψύχων μορφή, ή εύμορφοι,
formosum , dicitur ; id non proprie, sed abusive ου κυρίως , αλλά καταχρηστικώς λέγεται καθολι
dicitur. Quapropler latius palet figura. Nam et κώτερον ούν εστι το σχήμα . Και η μορφή γάρ κα
forma figura nuncupatur ; contra autem inanima- λείται σχήμα . Το δε των αψύχων σχήμα ου καλείται
1: rum ligura, forma non dicitur. Porro rectitudo et μορφή : η δε ευθύτης, ήγουν ορθότης , και η καμπυ
"
curvitas ad qualitatem pertinent. λότης, ήγουν στρεβλότης, της ποιότητός εισι.

Jam vero sciendum est , qualia maxima parte a Xρή γινώσκειν, ότι τα ποιά, ως επί το πλείστον
qualitatilus denominative dici, ut a calore,, cali- παρωνύμως από των ποιοτήτων λέγεται ως από
dum : quædam vero, etiam æquivoce, it musica της θερμότητος θερμόν τινά δε και ομωνύμως , ώς
scientia , et musica mulier: quedam denique , μουσική και επιστήμη , και μουσική ή γυνή, ή έχουσα
quanquam id rarius , diverso nomine, ut a virtute , την μουσικών επιστήμην τινά δε , ει και σπανίως,
sludiosus. Nam qui virtute præditus est, etiam έτερωνύμως · ώς από της αρετής, σπουδαίος. Ο
studiosis vocatur. γάρ ενάρετος και σπουδαίος λέγεται.
Passio in facto esse qualitas est. - Ne illud qui. Xρή γινώσκειν, ότι το πάθος διττόν. "Η γάρ εν τω ήδη
dem ignorandum est, passionem duplicem esse . πεπονθέναι λέγεται , και ανάγεται , υπό την ποιότητα
All enim eo quod jam passum quidpiam sil ; lum- ώς το ήδη λελευκασμένον ιμάτιον λέγεται λευκόν ή εν
que reſertur ad qualitatem ; quemadmodum vestis το νυν πάσχειν, καιανάγεται υπό την πάσχειν κατηγο
jam dealbala, alba dicitur : aut eo quod nunc pa- ρίαν · ώς το μή πω λευκανθεν, αλλά νύν λευκαινόμενον.
lialur, et tum ad prædicamentum pali pertinet ; ut quod nondum dealbatum est , sed nunc deal
batur.
Illud item nosse convenit ; qualitates corpora Xρή γινώσκειν, ώς ουκ εισίν αι ποιότητες σύ .
non esse, sed corporis expertes. Nam si corpora ματα, αλλ' ασώματοι . Ει γάρ ήσαν σώματα , υπό
essent, referrentur ad prædicamentum substantiæ . την ουσίαν αν ήσαν και πάντα τα συμβεβηκότα
Quin etiam accideniia omnia corpore carent, nec ασώματά εισι , και καθ' εαυτά ανύπαρκτα, ει μήεν
per se exsistunt, nisi in substantia considerentur. τη ουσία θεωρηθώσι.
Qualitates eadem substantiales ac accidentales. Xρή γινώσκειν, ότι αι ουσιώδεις ποιότητες υπό
Sed ed illud olservandum, substantiales qualitates την ουσίαν ανάγονται. Μέρη γάρ αυτής διαιρούντα
αυτήν, και εις τον ορισμόν των ειδών αυτής λαμβα- Α ad substanti: referri . Nam sunt ejus parles;
νόμενα : υφ' ήν δε κατηγορίαν το όλον, υπό ταύτην quippe que ipsam dividant , atque ad specierum
και τα μέρη αυτής αναχθήσονται . Το βαρύ και το ejus definitionem assunmantur. Cui porro predica
κουφον, ή εν όγκοις θεωρείται , ως επί των σταθμι- mento totum subjicitur, ad illud quoque partes
ζομένων , και ανάγεται υπό το ποσόν ή εν ουσία, ipsius referuntur . Elenim grave et leve , aut in
ως εν τοίς στοιχείοις , ήγουν πυρί, και γή , και αν- mole considerantur, ut in iis quæ appenduntur ;
άγονται υπό την ουσίαν , ώς ουσιώδεις διαφοραί : ac lum ad quantitatem pertinent :autin substantia,
ομοίως και το πυκνόν και το μανόν, ήγουν αραιόν. ut in elementis, puta igni, ac terra ; ac lum ad
" Η γάρ ουσιωδώς (37) εν τοίς στοιχείοις, και αν- substantiam pertinent, ut substantiales differentiæ.
άγονται υπό την ουσίαν · ή επεισάκτως, ώς εν ιμα- Eodemque modo in denso el raro res habet. Aut
τίσις 4, και ανάγονται υπό την κείσθαι κατηγορίαν · enim substantiæ ratione, ut in elementis ; ac lum
θέσεις b γάρ εισι . ad substantiam referuntur, aut adventitie, ul in
vestimentis , ac lum ad prædicamentum situs ; quippe quæ positione exsistant, ac quodam par
lium ordine .
Τρία δέ εισιν ίδια της ποιότητος , ήγουν παρ B 57 Tria autem sunt qualitatis propria seu
ακολουθήματα. Πρώτον, το έναντιότητα επιδέχεσθαι. consectaria. Primum , ut contrarietatem recipiat ;
Το γάρ θερμόν εναντίον τω ψυχρώ , και το λευκών quippe calidum frigido contrarium est , et album
το μέλανι. Δεύτερον , τό μάλλον και ήττον: ένθα nigro. Secundum , ut magis ac minus admillat. Ubi
γάρ έναντιότης εστί , και το μάλλον και το ήττον enim contraria sunt , illic etiam magis ac minus
ευρίσκεται . Το δε μάλλόν έστιν επίτασις , και το reperitur. Magis porro , intentionem ; minus re
ήττον ύφεσις. Ενδέχεται ούν ειπείν , τόδε το είδος missionem significat. Ilaque possumus dicere ,
μάλλον τούδε λευκών , και ήττον ψυχρόν : τρίτον hanc speciem illa candidiorem esse , et minus fri
παρακολούθημα , το και ιδιώτατον του ποιού , το gidam . Tertium qualitatis consectarium , ac maxi
όμοιον και ανόμοιον. Δεί δε γινώσκειν, ότι το σχήμα me proprium , est simile ac dissimile. Sciendum
ουκ έχει εναντίον. est autem figuram non habere contrarium .
[Xρή γινώσκειν , ότι ου πάσαι αι στερήσεις απο- [WVud notandum , non omnes privationes per
φατικώς λέγονται και αλλά και στερήσεις εισί κατα . modum negationis dici ; verum esse nonnullas,
φατικώς λεγόμεναι , ώς τυφλότης και κουφότης. Και quæ affirmatione efferuntur , ut cæcitas et surditas.
πάλιν ου πάν είδος καταφατικώς ονομάζεται , αλλά C Rursum , non omnem specjem allirmandi modo
και αποφατικώς · ώσπερ ή ακολασία είδος ούσα, ου proferri, sed etiam negandi ; ut intemperantia ,
καταφατικώς , αλλ' αποφατικώς ωνομάσθη . Η γάρ que cum species sit , non tamen per affirmationis ,
κατάθεσις κατάφασις λέγεται " οίον , καλός εστιν. sed per inliciationis modum appellata fuit. Nam
Ή δε άρνησις , απόφασις · οίον , ουκ έστι καλός : positio, affirmatio dicitur ; ut , pulcher est. Negatio
ότε δε λέγομεν άνομος , το, α, άρνησιν σημαίνει , ως autem , inficiatio ; ut, non est pulcher. Cum enim
τό, ού . ] dicimus, iniquus, syllaba in negationem signifi
cal , uti vox , non .]
E ! δε λέγεται τόδε το λευκόν ίσον είναι τώδε το Quod si hoc album illi albo æquale, atque hæc
λευκώ , ου καθό ποιότης , λέγεται ίσον είναι , αλλά superficies illi superficiei æqualis esse dicitur ,
VARIÆ LECTIONES.
a Forte ex Ammonio , εν ήμασι. In corrigiis. Que dilatantur et constringuntur . b Sic Colh , et

Reg. 1250. Sic vetus interpres legit; positiones enim. Cod. S. Hil . διαθέσεις, Αlii vero et edit . θέσει.
Quæ uncinis includuntur, etsi in edit. et mss. habentur, ad caput De qualitate, non pertinent : sed vel
ad capul De opposilis , vel ad caput De privatione ; atque a contextu aliena sunt.
NOTAE .
(37) " H råp ovciwdőç. Aut enim substantiva D partium continuitate, nulla earum in minutiores
ratione. Aminonius cap. De qualitate, idem , quod disjunctione distendatur aut constringatur, ac de
Nosler, observal , rara el crassa quoddam quale mum in corpus aliud convertatur : ul plita cum
εignificare : quanquam έoικε αλλότρια ταυτα είναι aqua mo:lica in vastam aeris copiam rarefactione
της περί το ποιόν διαιρέσεως aliena esse a divisione Transformatur, vel densallis aer in aque siillam
qualitalis ridentur. Utroque enim Oécry tovä сüv coarctalur . At Noster, Blemmydas, et alii qui Ari
poplwy, partium posituram aliquam indicari per- stotelem secuti sunt, non de bac raritate in cale
spicuum est. Duplicis deinde generis condensatio- goriis dispitant, sed de illa qua partes sic disten
που el raritatem affert , φυσικήν naturalem, et duntur, int mealiis corporis sublilioris capaces
Teyvezny artificiosam . Priorem ad substantiam a periant, quamque spongiositatem melins ex Dama
Noster reducit,ut et Blemmydas in Dialectica ms. , sceno dixeris, trouv od aparóv . itemque de ejas
posteriorem ad silum , ex Aristotele el Ammonio. modi densitate , qua partes ad se mutuo accedunt
Cæierun Ammonius ex Aristotelis Physica (ėv yu- propius, seque magis tangunt. Porro spongiosita
σική ακροάσει) probat, μάνωσιν και πύκνωσιν, τα- tem hanc, el densitatem ad silus categoriam , nulla
refaclionem et condensationem veras esse quali . injuria revocant.
Llis , ubi totum corpus sic alliciunt, ul salva
639
haud tamen id ratione qualitatis , sed ratione quan- Α καθε ποσότης . Και το είναι την επιφάνειαν ταύτην
titatis : : quemadmodum etiam in quanto , simile et ίσης εκείνη τη επιφανεία : ώς και εν τω τόπω 61το0
dissimile consideratur ; non ul quantum est, sed ut όμοιον και ανόμοιον θεωρείται , ου κατά το ποσόν,
qualitatem participat .
CAP . LII.
αλλά καθο μετέχει ποιότητος.
De agere el pali. ΚΕΦΑΛ. ΝΒ' .
Sciendum est actionem et passionem , id est Xρή γινώσκειν η ποίησις
ποιεϊν
Περί το,υ ότι και πάσκαι
χειν η. πάθησις , Ε
agendi vim et patiendi, sub qualitate contineri : ήγουν και ποιητική δύναμις και η παθητική , υπό την 20
agens vero el paliens substantiam quamdam esse , ποιότητα εισι • το δε ποιούν και το πάσχον , ουσία
certo quodam modo operantem , aut patientem . τις εστι τοιώσδε ενεργούσα : ποιείν ούν εστι το εν
Agere igilur est in seipso actionis causam habere : εαυτό έχειν αιτίαν της ενεργείας " πάσχειν δε , το
.
pati autem , in seipso , et in alio patiendi causam εν εαυτώ , και ένα άλλο έχειν την αιτίαν του πάσχειν , AL
habere ; ut opifex , et illud quod efficitur. Nam ώς και δημιουργός , και το δημιουργούμενον . Ο μεν
opifex in se operis causam babet : opus autem in γάρ δημιουργός , εν εαυτό έχει την αιτίαν της δη
opifice quidem principium babel ; in seipso vero , μιουργίας . Το δε δημιουργούμενον , εν μέν τω
aplitudinem ad patiendum . Per opificeni autem B δημ ιουργώ την αρχήν της δημιουργίας , εν εαυτό
hoc loco artificem intelligimus, puta fabrum : per δε, την επιτηδειότητα της παθήσεως . Δημιουργών
>
opus vero, materiam artifici subjectam , ut lignum . δε ενταύθα , τον τεχνίτην λέγομεν , οίον τέκτονα:
Ligni siquidem niateria fabro subjicitur.
δημιουργούμενον δε, την ύλην την υποκειμένην τω
>
τεχνίτη · οίον την ξυλικήν. Αύτη γάρ υπόκειται το

O
Eorum porro quibus agere et pali convenit ; τέκτ

Τουονε .δε ποιείν και του πάσχειν , τα μεν απλώς
quædam simpliciter facere dicuntur, ut in artibus λέγονται , ως επί των ποιητικών τεχνών · οίον τεκτο
factivis , puta fabrili , αraria , ac similibus, in qui- νικής, χαλκευτικής , και των τοιούτων : εφ' ών και
.
buis opus remanet, etiam postquam opiſex ab opere μετά το παύσασθαι τον ποιούντα , διαμένει το
( essaverit. Etenim postquam architectus finem ποίημα. Του γάρ οικοδόμου παυσαμένου του οικοδο
ædificandi fecit, remanet quod exstructum fuit. μείν , διαμένει το οικοδομηθέν » τα δε λέγεται πράτ
Quædam autem dicuntur agere , in quibus illud τειν , εφ' ών ου διαμένει το πραττόμενον παυσαμένου
quod agitur non remanet, cessante eo qui agit. του πράσσοντος . Παυσαμένου γάρ του αυλη τ
τού , ου
Uli enim tibicen canendi finem fecit , non manet c διαμένει , αλλ' απόλλυται η αύλησεις . Το δε λέγεται
libieæ cantus ,, sed interit .. Qurdam denique dicun- θεωρείν , ώς το αστρονομείν , γεωμετρείν , νοείν, και
ibi
lur contemplari ; uti studere astronomiæ aut geo- τα τοιαύτα . "Ετι δε και τα θεωρούμενα είδη εν τοις
ie , intelligere,, hisque similia.. Sunt alice in-
netriæ
melr αψύχοις , οίον , πυρί , λίθω , ξύλο , και τοις τοιούτοις.
super species , quæ in animalis considerantur ; ut Τα μεν ούν πρώτα επί των λογικών εισι • το δε
in igne, lapide, ligno et similibus. Priora igitur in έσχατον επί των αψύχων και αλόγων . Ου καθδ γον .
this que ratione utuntur, Iocum habent. Posteriora έμψυχον ποιεί , αλλά καθο σώμα πλησιάζον σώ
autem , in illis quæ anima el ratione carent . Non μάτι. 9
enim ca ratione agit , qua est animalum ; sed qua

corpus admotum corpori .
58 Duplex autem calegoriæ hujus proprietas : Δύο δε έχει ίδια : πρώτον , το επιδέχεσθαι την
altera, ut contrarietalem admillat. Nam calefacere,
ένα τα•τερτο γάρ θερ
ac frigefacere inter se pugnant. Altera , ut magis ψύχντι
εινότη
· δεύ
μαί ν εναντίον εστι του
ον , τό μάλλοννεικαι ήττον ενδέχεται
.
el minus suscipiat . Quippe contingit, cu, m magis
calefacere, cum minus frigefacere ; itemque magis γάρ μάλλον θερμαίνειν, και ήττον ψύχειν ' ομοίως
calefieri , et minus frigefieri. και θερμαίνεσθαι , και ψύχεσθαι .
D
Itaque in predicamentis omnibus considerantur
Εν πάσαις ούν ταίς κατηγορίαις θεωρείται το
agere el pati : nimirum in substantia , gignere et ποιείν και πάσχειν . 'Εν μεν τη ουσία , το γεννάν
gigni : in quantitate, numerare et numerari : in iis αριθμείν και άρι
και γεννάσθαι · εν δε τω τοσώ , δια
que ad aliquid , conduplicare et conduplicari : in θμείσθαι : εν δε τοις πρός τι , πλασιάζειν και
qualitate, dealbare et dealbari : in situ collocare et διαπλασιάζεσθαι · εν τη ποιότητι , λευκαίνειν και
collocari : in habere , ſerre ac ferri : in ubi , con λευκαίνεσθαι • εν τω κείσθαι , καθίζειν και καθέζε
linere et contineri : item in quando , continere et
σθαι · εν τω έχειν, φορείς και φορείσθαι • εν τη που ,
contineri ; in præsenti scilicet , et præterito, et fu
curo lempore .
περιέχειν και περιέχεσθαι " εν τη πότε , περιέχειν
και περιέχεσθαι εν τω ενεστώτι , και παρεληλυθότι ο
και μέλλοντα χρόνω.
VARIÆ LECTIONES.
προπέHec habent mss . Regii quatuor : desunt in editis . In Reg . 5562 , reperi : εν τη πότε , πέρυσι και
ρυσι .
01 DIALECTICA . 612
ΚΕΦΑΛ . ΝΓ . A CAP . LIII.
Περί του κείσθαι . De silu .
Κείσθαι εστι , το έχεις θέσιν πως προς έτερον : Situm esse, est quodammodo comparatione al
οίον το σώμα το κείμενόν πως προς την τοιόνδε lerius positionem habere : velut corpus ila silum ,
θέσιν ή πρός ανάκλισιν , ή καθέδραν , ή στάσιν. ac talem habens positionem , ut vel recumbat , vel
Είδη δε του κείσθαι τρία • το ίστασθαι, το καθήσθαι, sedeal, vel slet. Porro situs, tres sunt species ;
το ανακλίνεσθαι: το μεν γάρ ορθόν είναι , το ίστα- nempe stare , sedere et recumbere. Nam rectum
"
cθαι ποιεί . Το δε κατά μέρος μεν κείσθαι , κατά esse, stare facil : deinceps aulem , ex parte jacere,
μέρος δε ίστασθαι , ποιεί το καθήσθαι · το δε παντε- et ex parte stare , sedere ellicit. At omnino jacere ,
λώς κείσθαι , ποιεί το ανακλίνεσθαι. Ου δηλοί δε recubitum facit. Porro silum esse, nec eum qui
το κείσθαι, ουδε το κείμενον , ουδε τον τόπον : situs est , nec locum significat, sed ejus qui situs
αλλ' αυτήν την θέσιν του κειμένου προς τον est , positionem in loco .
τόπου.
Των δε κειμένων, τα μεν κατά φύσιν κείνται, ως Eorum autem quæ sita sunt, alia naturali modo
τα στοιχεία εν τοις οικείους τόπους οίον, γη , ύδωρ, sunt sita , ut elementa in suis locis : v . gr. , terra ,
αήρ, πυρ, και τα τοιαύτα • τα δε κατά θέσιν και Β aqua, aer, ignis et similia : alia per positionem et
τέχνην, ώς ανδριάς, κίων, και τα τοιαύτα. Λοιπόν artem , ul slalua, columna, aliaque id genus. Est et
επιδιαίρεσις ή λέγουσα, ότι των κειμένων , τα μεν alia insuper divisio ; nempe quod eorum quæ sila
στάσιμα , ως γη · τα δε κινούμενα , ώς τα ουράνια sunt, alia firma sint et irnmota , ut terra : alia
σώματα. "Ετι των κειμένων, τα μεν δυνάμει κείται, moveantur, ut cælestia corpora . Ac præterea co
ήγουν τα δυνάμενα μετέρχεσθαι · τα δε ενεργεία, rum quæ sita sunt, quædam potestate sunt sila ;
ώς όπου κείνται . quæ nimirum transmigrare possunt : quædam aclı ,
ul ubicunque sita sint.
ΚΕΦΑΛ . ΝΔ' . CAP. LIV.
Περί του πού . De ubi .
Το πού ,, τόπον σημαίνει. Ερωτώμενοι γάρ, Ubi locum significat. Nam cum quæritur ex
που έστιν ο δείνα, φαμεν , εν τω οίκω , εν τη nobis , ubinam sit talis : dicimus , doini , in urbe :
πόλει • ταύτα δε τόπον σημαίνουσιν. Είδη δε της hæc autem locum significant. Species porro præ
που κατηγορίας , κατά τας διαφοράς των τό- dicamenti ubi lolidem sunt, quol locorum differen
πων , άνω , κάτω, δεξιά , αριστερά , έμπροσθεν, και C lice : nempe , sursum , deorsum , dextrorsum ,
όπισθεν . sinistrorsum , ante , el post .
ΚΕΦΑΛ. ΝΕ' . CAP . LV .
Περί του πότε e . De quando .
Το πότε , χρόνον δηλοί • ερωτώμενοι γάρ πότε Quando lempus designat . Nam cum ex nobis
προπέρυσι
εγένετο τόδε , λέγομεν · πέρυσι , προπέρυ
5 σι • quispiam sciscilatur, quando illud contigerit , di
άτινα χρόνον σημαίνουσιν . Είδη δε της πότε κατ- cimus, anno superiori, duobus abhinc annis ; quæ
ηγορίας εισι τοσαύτα, όσαι αι του χρόνου διαφοραί. quidem tempus significant. Species porro predi
Τρείς δέ εισιν αύται » ενεστώς , παρωχημένος, camenti quando lotidem sunt , quot tempora. Tria
μέλλων . autem hæc sunt : nempe præsens, præteritum ct
futurum .
ΚΕΦΑΛ . ΝΟ'. 59 CAP. LVΙ .
Περί του έχειν. De habitu.
Το έχειν εστίν ουσία περί ουσίαν 1. Δηλοί δε το Quid habilus, ac ejus modi. Habitus est suli
περιέχειν , ή περιέχεσθαι, και μη είναι το μέρος του stantia circumstans substantiam . Significat autem ,
πράγματος. Και περιέχει μεν, χιτών , όπλα , και τα ρ circumdare et circumdari , sive comprehendi, nec
τοιαύτα: περιέχεται δε δακτύλιος , και εί τι έτερον esse rei parlem aliquam . Ac quidem active com
τοιούτον σμικρόν. Δεί δε και το περιέχον , και το plectuntur et ambiunt lunica, arma , et alia id
περιεχόμενος ουσίας είναι. Ει γάρ, το μεν ουσία είη , genus:: passive autem , annulus , ac si quid ejus
το δε συμβεβηκός , ως επιστήμη , και επιστήμων , modi exiguum est . Porro necesse est , ut et quod
ουκέτι υπό το έχεις ανάγεται • διαφοραί δέ τού έχειν complectitur, quodque aliud se compleclens ha
γίνονται κατά την διαφοράν των όντων. "Η γάρ έμψυ- bet, substantiae sint. Si enim alterum quidem
χόν έστιν , ή άψυχον · και έμψυχον μεν έχεις λεγό- substantia sit, alterum autem accidens, uti scien
μεθα , ως παίδα , ίππον, και τα τοιαύτα: άψυχον δε, lia ac sciens , winime ad prædicamentum habere
ως δακτύλιον , υπόδημα , και τα τοιαύτα λέγεται δε referunlur ; habere autem lot differentias habet,
VARIÆ LECTIONES.
e Reg . 5 ,et cod. S. Hil. et N. nepi tñs Tóte, supple xatnyopias. quod quidem expresse additum Ir
Bilier in. Reg . 33791. Edit. ousia' j 'Tepl oủslav, quod etsi maxime absonum , Billius reddidit : est
substantia, vel aliquid adventitium.
S. JOANNIS DAMASCENT
γιοι reruni differentia sunt . Αut enim animala και το έχεις και κατά πολλών ετέρων σημαινομένων€ 48
res est, aut inanimata. Atque rem quidem anima- ομωνύμως , περί ών ύστερον έρούμεν .
tain habere dicimur, ut puerum , equum , el similia : inanimatanı vero , ut annulum , calceamenlum
et alia id genus. Præterea dicitur habere multis gio que aliis modis æquivoce , de quibus postea
fusius disseremus.
CAP . LVII .
ΚΕΦΑΛ . ΝΖ' .
De oppositis.
Περί των αντικειμέναντίκ
Opposilio sermonis est oppusilio contradictionis , Πάν αντικείμενον, ή ως πράγμα ων . ειται , ή ως
Rerum oppositio triplex. Relativa , contraria ,, pri-
Σ
λόγος . Και ει μεν ως λόγος λόγω , ποιεί κατάφασιν
valio . Quidquid opponitur , vel opponitur ut και απόφασιν . Κατάφασις μεν ούν έστι , το ειπείν
9
l'es, vel ut sermo. Si ut sermo sermoni, affirma- τί τιν: υπάρχει· οίον , καλός εστιν. ' Απόφασις δε , το
lionem et negationem efficit. Atque affirmatio qui- ειπείν τι τινι ουχ υπάρχει · οίον , ουκ έστι καλός λέ
7
dem est cum dicimus aliquid inesse alicui, verbi γονται δε αμφότερα απόφανσις. Ει δε ώς πράγμα
gratia , esl pulcher; negatio autem cum quidpiam αντίκειται, ή ώς προς αντιστρέφοντα λέγονται , και
1on inesse dicimus ; puta , non est pulcher . Utruti- Β ποιεί τα πρός τι , άτινα και συνανάγουσιν άλληλα
que porro enuntiatio dicitur . Si aulem , ut res και συναναιρούσιν ή ού προς τα αντιστρέφοντα , και
opponuntur, vel dicuntur ut ad ea in quibus est και ουκ έχουσι σχέσιν. Και ταύτα ή μεταβάλλει και
conversio, elliciuntque ea quæ ad aliquid ; quie εις άλληλα όμως δε άμφω κατά φύσιν εισί, και
quidem mullo se inducuni ac perimunt : vel ul ποιεί τα εναντία , ώς ή θερμότης και η ψύξις · ή το
non ad ea in quibus conversioni locus est , ac μεν μεταβάλλει προς έτερον, το δε έτερον ου μετα
quæ non habent relationem . Atque illat , aut in se βάλλει . Και το μέν αυτών εστι κατά φύσιν · το δε
muluv migrant, atque interiin tamen sunt naturæ παρά φύσιν, και ποιεί τα κατά στέρησιν και έξιν
consentanea ; ei hæc contraria elliciunt, ut calor αντικείμενα , ώς όψις και τυφλότης. "Έξις μεν γάρ
et frigus : a111 alterum quidem in alterum migral, έστιν όψις, ώς εκ του έχειν » στέρησις δε της έξεως,
allerum autem non migral in alterum ; estque al- ήγουν της οράσεως , ή τυφλότης .
lerum quidem illorum naturale, alterum naturæ repugnai, ac tum illa efficiunt quæ invicem opponuntile
ratione privationis ac habitus, ut visus, el cævilas. Visus siquidem babilus est, utpote ab habere ; ca:
cilas atilem , habitus privatio, nempe visus.
Coniraria sine medio et cum medio . Contra- Τών δε εναντίων , τα μέν εισιν άμεσα , τα δε έμ
riorum autem alia sine medio sunt, alia medium C μεσα . "Αμεσα μεν ούν εισιν, ών αναγκαίον το έτερον,
habent. Ila sine medio sunt, quorum alterum , seu ήγουν το έν, υπάρχειν το υποκειμένω αυτοίς, ή τού
unum , in eo quod est ipsorum subjectum , si in iis τους ών κατηγορούνται · οίον , νόσος , και υγεία εν
ile quibus prædicantur, esse necesse est : ut mor- σώματι ζώου τω,υποκειμένω και ανάγ> κη πάντως εν
.
bus et sanitas, in subjecto animalis corpore.

τω σώματι , η νόσον είναι , η υγείαν νόσον δε φαμεν
Quippe omnino necesse est , aut morbum , aul sa- πάσαν την παρατροπής της φύσεως. " Έμμεσα δε , ών
nitatem ejusmodi inesse corpori. Per morbum au- ουκ ανάγκη το έτερον υπάρχειν τώ υποκειμένω , ή
lema intelligimus omnem nature distractionem , τούτοις ών κατηγορούνται, ώς το λευκόν και το μέ
Illa autem medium habent, quorum alterum ne- λαν • εναντία γάρ εισι , και ου πάντως ανάγκη εν
O
cesse non est inesse subjecto , seu jis de quibus αυτών υπάρχειν τω σώματι · ου γάρ ανάγκη πάν
prædicantur , ut albuin el nigrum . Sunt namque σώμα , ή λευκόν είναι , ή μέλαν · εισί γάρ σώματα
contraria , nec tamen propterea horum alterum φαιά και πυρρά · ει μή άρα το έν των αντικειμένων
omnino necesse est corpori inesse . Neque eniin άφωρισμένως φύσει υπάρχει τινί , ώς η θερμότης τα
omne corpus, aut album esse , aut nigrum necessa- πυρί, και η ψύξις τη χιόνι . Των μεν ουν εμμέσων, τα
rium est (sunt enim corpora fusca el ruſa ) : nisi μεν έχουσιν ονόματα · ώς το μέσον του λευκού και του
forte allerum contrarioruin alicui a Nalura deler- D μέλανος λέγεται φαιόν : τα δε ουκ έχουσιν ονόματα •
minale 60 insit ; uti calor igni, ac frigusnivi. Porro ώς το μέσον του δικαίου και του αδίκου , ουκ έχει
contraria quæ medium admittuni, partim nomina όνομα , αλλά τη αποφάσει εκατέρου , το αναμέσον
habent ; v. gr. , quod est medium inter album et γνωρίζεται • οίον ουδε δίκαιον , ουδε άδικον
.
> .
nigrum , fuscum dicitur : partim nominibus carent. Nam quod medium interponitur inter justum et
:
injustum non babet nomen ; sed extremi litriusque negatione medium ejusmodi significatur ; pula ncc
justum , nec injustum .
Contrariorum quadruplex proprietas. — Contraria Ακολουθούσι δε τοις εναντίοις ιδιώματα πρώτον ,
porro quatuor hæ proprietates comitantur . Prima ότι το μεν αγαθώ εξ ανάγκης εναντίον το κακόν » το
est, ut bono quidem , malum contrarium 'sil : malo δε κακώ , ποτέ μεν αγαθών, ποτέ δε άλλο κακόν, Τή
autem , quandoque bonum , quandoque aliud ma- μέν σωφροσύνη [ εναντία εστίν ή ακολασία : ακολα
lum . Etenim temperantiæ intemperantia contraria σία δε, ποτέ μεν σωφροσύνη 8 ,] ποτέ δε ηλιθιότης .
VARIÆ LECTIONES .
8 Edit.. et mss .. quidam, ταύτα, ή ου μεταβάλλει • male .
6. Uncinis inclusa supplevimus . Edit. PATR .
015 DIALECTICA. 06
Ηλιθιότης δε έστι το μή κινείσθαι, μηδε εγείρεσθαι Aest : inlesperantis autein , interdum temperantia ,
τα πάθη. " Η μεν ούν ακολασία, έλλειψίς έστι της σω- interdum stupiditas. Est enim stupiditas, cum non
φροσύνης ή δε ηλιθιότης , υπερβολή . 'Εναντία δε η moventur aut excitantur animæ affectiones. Qua
περβολή, τη ελλείψει. Δεύτερον , ότι αδύνατον άμα propter intemperantia temperantiæ defectus est :
τα εναντία επί των ατόμων είναι κατά το αυτό. Ουκ stupiditas autem excessus. Porro defecius cum
ενδέχεται γάρ άμα Σωκράτην υγιαίνειν και νοσείν . excessu pugnat. Secunda proprielas est , quod fieri
η κατά το αυτό μέλος θερμαίνεσθαι άμα και ψύχε- non possil ut contraria simul sint in individuis
σθαι. Τρίτον, ότι τα εναντία εν τω αυτώ υποκειμένω, secundum idem . Neque enim Socrates simul et
η γένει, ή είδει , ή αριθμώ . Γένει μεν, ώς εν απλό valere el ægrotare potest ; all membro eodem ca
σώματι το λευκόν και το μέλαν' είδει δε , ώς εν σώ- lefieri pariter ac frigefieri. Tertia , ut in eodem
ματι ζώου υγεία και νόσος : αριθμό δε δηλον. Το subjeclo, aut genere, aut specie, aul numero sini.
γάρ αυτο σώμα των εναντίων είναι δεκτικόν ενδέχε Genere quidem , ut in simplici corpore album et
ται , κατά την εαυτού μεταβολήν. Τέταρτον , ότι τα nigrum : specie autem , ut in animantis corpore
εναντία , ή υπό το αυτο γένος, ώς το λευκόν και το sanitas el morbus : nam de numero est perspi
μέλαν υπό το χρώμα ή υπό τα εναντία γένη , ώς cuum . Idem enim corpus per sui mutationem capax
δικαιοσύνη και αδικία υπό το αγαθόν και το κακόν, Best contrariorum . Quarta denique proprietas, quod
άτινα εναντία εισίν· και αυτά τα εναντία γένη είσιν, contraria, vel sub evdem genere sint, ul album et
ώς το αγαθόν και το κακόν εναντία όντα γένη . nigrum sub corpore : vel sub contrariis generibus,
ul justitia et injustitia sub bono el malo ; quæ quidem contraria sunt : aut demum sunt ipsa con
trajia genera, ut bonum et malum ; quæ quidem contraria genera sint.
ΚΕΦΑΛ . ΝΗ ' . CAP . LVIII .
Περί έξεως και στερήσεως. De habilu et privatione.
"Εξις λέγεται η ενέργεια του εχομένου και του Varii modi quibus dicitur habilus . Ilabitus
έχοντος, ώς του όπλου , και του ωπλισμένου , ήγουν, habiti et habentis actis dicitur : pula , armorum et
του ενδύοντος και του ενδυoμένου . Δεύτερον , αι επείσ- ariali ;; sive induentis et induli . Secunilo,, adven
ακτοι ενέργειαι μόνιμοι ούσαι , είτε φυσικα , είτε litii actus exsistentes durabiles, sive illi naturales
ψυχικα!. Και φυσικαι μεν, ώς θερμότης εν τοις θερ- sini, sive ad animum spectent. Naturales nempe ,
μαινομένοις · ψυχικαί δέ , ώς επιστήμη . Τρίτον , όπερ ut calor in iis que calefiuni , animi alilem , 16
ούπω μεν έχει» έχει δε επιτηδειότητα δεξασθαι , όπερ scientia. Tertio, quod nondum quidem babci, sic
εστί πρώτον σημαινόμενος του δυνάμει. Τέταρτον , η C tamen comparatum est ut haliere possit : quod
φυσική ποιότης, ήγουν φυσική έξις: ως η θερμότης quidem est primum significatum , ejus quod est
του πυρός, και του καθεύδοντος ή όψις, όπερ έστι polestate.. Quarto ,, naturalis qualitas,, id est liabi
δεύτερον σημαινόμενος του δυνάμει • δύναται γάρ lus naturalis : ut calor ignis, dormientis visus :
καίειν τη ενεργεία δε ου καίει: πρώτον δε σημαινό- quod quidem secundum significatum est , ejus
μενον του ενεργεία. Πέμπτον , ώς η τελική ενέργεια , quod est polestate (quamvis enim urere possit
ώς η όρασις ή ήδη ορώσα , και η θερμότης ή ήδη ignis ; non tamen actu urit) , primum autem ejus
θερμαίνουσα . quod est actu . Quinlo , ut aculls perſeclus : lili
visus in actu visionis, et calor, qui jam calefacit .
Στέρησις δε ή της έξεως αποβολή . 'Αντίκειται Quibus iiem privatio. Privalio slricie negalio.
ούν τω μεν το πρώτο σημαινομένων της έξεως, ή Privatio autem est habitus abjectio. Itaque opponi
στέρησις του όπλου , ήγουν του ενδύματος : το δε lur primo habitus significato, armorum , sive vesti
δευτέρω, η αποβολή των επεισάκτων έξεων, ότε το tus privalio. Secundo , adventiliorum habituum
θερμανθεν ψυχρανθή. Τα τρίτω, όπερ ουδε όλως abjectio ; Οι cum id quod calefactum est, refrige
πέφυκεν έχειν το γένος · ώς λέγομεν έχειν επι- ratur. Tertio, quod genus rei nullo modo habero
τηδειότητα το βρέφος πρός μουσικήν, την δε συκήν D comparatum est ; ut infanlem natura comparatum
ουδαμώς. ' Έστέρηται ούν ή συκή , επειδή το γένος ad musicalm dicimus ;; ficum autem nequaquam,.
των φυτών ουκ έχει επιτηδειότητα δέξασθαι μουσι- Ficus itaque privata est, quod nimirum stirpium
κήν · και ούπερ , το μεν γένος έχει επιτηδειότητα,
.
genus non sit aplum ul recipial musicam : 61

τι δε των ειδών ουκ έχει . Το γάρ ζώον έχει επιτη- quod iteam Iocum habet , cum genus quidem rei
δειότητα του οράν · ο δε ασπάλαξ, είδος του ζώου , aptitudinein habet ; quaedam autem species non
ουκ έχει επιτηδειότητα του οράν. Το δε τετάρτη , item : v . gr. , animal cernere aplum est ; et tamer
η αποβολή της δυνάμεως της καθ' έξιν το δε talpa , quæ animalis species est, cernendi apli:u
πέμπτω, η αποβολή της τελικής ενεργείας , άπερ dine caret. Quarto, polentiæ quæ secundum hali
ανωτέρω ειρήκαμεν την κατά στέρησιν και έξιν lum est , abjectio. Quinto , finalis aclus ac perſi
των αντικειμένων αντίθεσιν· ήγουν της δυνάμεως , cientis alijectio :: quod quidern superius ,, eam que
quæ
είτε της ποιητικής, είτε της παθητικής • αύτη δε per privationem et habitum fit, contrariuin op
.
χαρακτηρίζεται τοίς τρισέ τούτοις : όπερ πέφυκεν positionem appellavimus ; hoc est , potentia, tanm
έχειν, ουδε όλως έχει , αλλά τελείως εστέρηται · και efficientis ,, quam patientis.. Hec porro tribus hisee
ότε πέφυκεν έχειν , και ένθα πέφυκεν έχειν · οίον, notis insignitur ; ut sit , quod natura comparatum
est habere, nec ullo fanmen pacto habet , verum Α τον λίθον ου λέγομεν είναι τυφλόν (38) · ου πέφυκε
+
prorsus privatum est :: v.v . gr.,, non dicimuslapidem γάρ έχειν έξιν οράσεως. Ουδε τον αρτιγέννητον κύνα
cæcum esse ; neque enim comparatus est ul cer- λέγομεν είναι τυφλόν · ουδε το άρτιγέννη τον βρέφος
nendi habitu polleat . Nec canem recens natum νωδόν · επειδή ου πεφύκασι κατ' εκείνον τον καιρόν
circum appellamus ;; aut nuper editum infantem,, έχειν. Ουδε τον πόδα λέγομεν τυφλόν · ου γαρ πέ
edenlulun : quia eo tempore habere visum aut φυχε το ζώον εν τω ποδι έχειν την έξιν της οράσεως .
dentes minime comparati sunt. Neque item pedem "Οτε ούν και τα τρία ταύτα πέφυκεν έχειν, και μη
cæcum esse dicimus : quandoquidem animal a na- έχει, λέγεται στέρησις.
tura non habet in pede videndi babitum . Cum igitur tribus his modis habere comparatum est, nec
tamen habet , privalio dicitur.
CAP . LIX . ΚΕΦΑΛ , ΝΘ' .
De priori el posteriori. Περί προτέρου και υστέρου .
Modi prioris et posterioris . - Prioris significa- Το δε πρότερον διαιρείται εις τέσσαρα σημαινό
tiones qualuor sunt. Primo enim ac potissimum , μενα και κυριώτατον μέν έστι , το τω χρόνω πρό 2
quod tempore antecedit. Ac proprie quidem in 15 τερον. Λέγεται δε κυρίως , επί μεν εμψύχων , το
animalis, senius dicitur ; in iis autem quæ anima πρεσβύτερον · επι δε των αψύχων , το παλαιότερον : 3
carent, velustius. Improprie tamen alterum pro καταχρηστικώς δε , και αντ' αλλήλων λαμβάνον
altero usurpatur . ται .
Secundo, id significat, quod natura prius est Δεύτερον δε, το φύσει πρότερον όπερ συνεισφέ
quod nimirum simul tollitur ; ut animal prius est ρεται μεν, ου συνεισφέρει δε και συναναιρεί, και
homine . Quippe animali sulato, ne homo quidem συναναιρείται ως το ζώον πρότερον του ανθρώπου
erit (homo enim est animal), contra vero subalo ζώου γάρ όντος, ουδε άνθρωπος έσται· ζώον γάρ και
homine, erit nihilominus animal. Nam et equus , et άνθρωπος. 'Ανθρώπου δε μη όντος , έσται ζώον » και .
Σ
canis animalia sunt. Ac rursuin , si homo sit , ani- ίππος γάρ, και κύων ζώά εισι · και ανθρώπου όντος,
ma! simul erit (homo enim est animal), contra au- πάντως έσται ζώον • ζώον γάρ ο άνθρωπος . Ζώου
cem si animal sit, non propterea hominem esse δε μη όντος , ου πάντως άνθρωπος, αλλ' ίσως ίππος,
necessum est ; sed equum fortasse, et canem >, et κύων, και τα τοιαύτα ταύτα γαρ ζώα είσι [και ταύτα
similia. Et hæc quidem , quod spectat ad secun- μεν περί του δευτέρου1..]
dum illud prioris genus .
Tertioid quod ordine prius est ; ut dicimuslittle- Τρίτον , το κατά τάξιν ώσπερ φαμεν, πρώτον το
.
ram a priorem esse, litteram b posteriorem , ac άλφα δεύτερον το βητα : είτα τα συλλάβια • ελτα
-
deinde syllabas, postea dictiones. αι ψήφοι.
"
Quarto , id quod dignitate antecellit ; ut dicimus, Τέταρτον, το κατ' αξίαν · ώς φαμεν, πρώτον επί
primun episcopus , deinde presbyter . Quanquam σκοπος , είτα πρεσβύτερος · εκβάλλουσι δε τούτον τον
.
nonnulli modum hunc submovent ; eo quod fieri τρόπον τινές. Ενδέχεται γαρ τον πρώτον κατά τά
possit ut qui ordine prior est, dignitate et merilo ξιν, ύστερον είναι κατ' αξίαν.
posterior sit .
Quinlo , uti dicimus causam et causalum ; velut Πέμπτον, ώς φαμεν, το αίτιον και το αιτιατόν :
Socrates imagine sua prior est ; quippe qui imagi- ως ο Σωκράτης πρότερος της ιδίας εικόνος αυτός
nis suæ causa sit. Sed et paler filio prior ac major γάρ έστιν αίτιος της ιδίας εικόνος. Και ο πατήρ
est : pater namque est filii causa : quippe cum filius πρότερος , και μείζων του υιού : ο γάρ πατήρ αίτιος
gignatur ex patre. Eoque etiam beatus Gregorius του υιού. Εκ γάρ του πατρός ο υιός γεννάται
sensu accepit, quod a Domino nostro in sacris διο και ο μακάριος Γρηγόριος (59) κατά τούτο το
Evangeliis dictum est : Pater major me est ' . σημαινόμενον έλαβε το υπό του Κυρίου ημών εν
D τοίς Ευαγγελίοις ρηθέν ο Πατήρ μου μείζων μου
εστιν.
62 Alii autem adjungunt id quod est cogitatione "Αλλοι δε προστιθέασι το κατ' επίνοιαν ώς πρό
et intentione animi prius, ut paries est fundamentis τερον των θεμελίων ο τοίχος . Τούτο δε ανάγεται υπό
prior. Cæterum reducitur illud ad quartum modum , τον τέταρτον τρόπον , τον κατ' αξίαν. Το γαρ τη επι
quo aliquid dignitate prius est. Nam quod inten- νοία πρότερον , τούτο πράγματι ύστερον . "Οσαχώς
1% Joan . Xiv , 29 .
VARIAE LECTIONES .
b llæc supplenda censuit Combefisius ex nostro codice, legunturque in Reg. 2926.
NOTÆ.
(58 ) Τέταρτον το κατ' αξίαν . Quarto id quod ημετέρας προαιρέσεως , και ουκ από της φύσεως των
aniecéllit dignilale . Hic omnium anterioritatis modo .
rum pene alienissimus est , inquit Philosophus, oxe- πραγμάτων,
non υπήρχεν,
ex ipsa rerum natura, ortuminstitutione
et libera habuil. nostra,
δεν αλλοτριώτατος . Νam, ut ait Ammonius, από της
649 DIALECTICA. 650
δε το πρότερον , τοσαυταχώς και το ύστερον. Το δε Α tione prius est , hoc reipsa posterius est . Quot porro
πρότερον και το ύστερον , και το μάλλον και το
1 modis est prius, totidem quoque est posterius.
ήττον , ουκ εισί των ομωνύμων , αλλά τών αφ '
5
Prius aulem et posterius ; majus ilein et minus,
ενός . non inter æquivoca recensentur, sed inter ea que
ab uno sunt .
CAP. LX ,
ΚΕΦΑΛ . Ξ . De simul.
Περί του άμα . Modi quibus aliqua sunt simul. Simul ca pro
" Αμα λέγεται κυρίως μεν , ών η γένεσις εν τω prie dicuntur , quorum ortus est in codem lenmpo
αυτώ χρόνια · οίον , δύο τινές εγεννήθησαν εν τη αυτή re , ut cum duo quidam eodem temporis puncto
ροπή . Ούτος ο τρόπος αντίκειται τα πρώτα των nati sunt. Atque hic primo modo significationuni
σημαινομένων του προτέρου. Δεύτερον σημαινόμε- prioris opponitur. Secundo , ea simul esse dicuntur ,
νον των άμα , τα αλλήλους συνυπάρχοντα , και μη όντα quæ invicem coexsistunt, ita tamen ut neutrum
έτερον ετέρου αίτιον , ή αιτιατόν ώς το διπλάσιον alterius causa sit, aut ab altero esse accipiat ; ut
και το ήμισυ. "Αμα γάρ συνυπάρχουσιν άλληλα, και duplum et dimidium .. Simul enim coexsistunt ,, se
συνεισφέρουσιν. Ούτος δε τρόπος αντίκειται το δευ- Β que mutuo inferunt, atque pariter Iollunt. Ηic
.
τέρω , και το πέμπτο τρόπο του προτέρου • εν μέν porro modus secundo modo ac quinto prioris ad .
γάρ [το] δευτέρω , ου συνεισάγουσιν , ουδε συναναι- versatur . Etenim in secundo, nec se simul infe
ρούσιν άλληλα . Εν δε το πέμπτο το μεν αίτιον 1 , το runt, nec simul tollunt : in quinto aulem , alterum
δε αιτιατόν τρίτον σημαινόμενον τών άμα, τα αντι- causa est ; alterum a camisa proſeclum . Tertio simul
διηρημένα είδη • αντιδιηρημένα είδη λέγεται , τα εκ esse dicuntur species ille, quæ ex adverso genus
της αυτής διαιρέσεως κατενεχθέντα : οίον, το λογι- dividunt ;; hoc est, quae
quæ ex eadem divisione descen
κον, και το άλογον, εκ του ζώου . Ούτος ο τρόπος lunt , velut rationale et irrationale er animali. Tic
αντίκειται το πρώτο , και το δευτέρω, και σχεδόν porro modus primo et secundo, ac fere tribus aliis
τοις άλλοις τρισί. opponitur.
ΚΕΦΑΛ' . ΞΑ ' . CAP. LXI.
Περί κινήσεως . De molu .
Κίνησις έστιν εντελέχεια (39) του δυνάμει καθο Quid molus. In quibus prædicamentis sit. Sex
τοιούτόν έστιν · οίον , ο χαλκός δυνάμει έστιν αν- motus quoad lucum. Motus est actus ejus
-
δριάς . Δύναται γαρ ο χαλκός απολαβείν το είδος του quod est in potentia, quatenus est in potentia,
ανδριάντος. Εντελέχεια ούν εστι του χαλκού , του δυ. C Velut es potentia statua est. Es quippe sta
νάμει όντος ανδριάντος , το διαλύεσθαι, το διαπλάτ- luæ formam polest suscipere. Æris itaque , quod
τεσθαι , το διαξέεσθαι, άπερ εισι κινήσεις. Εν όσαις potentia statua est , in eo actus positus est ,
ούν κατηγορίαις θεωρείται το δυνάμει , εν τοσαύταις
. ut dissolvalur et formetur ac expoliatur : que
θεωρηθήσεται η κίνησις. Έν όσαις δε ου θεωρείται omnia sunt molus. In omnibus ergo prædicamentis ,
το δυνάμει, ουδέ η κίνησης θεωρηθήσεται • θεωρεί- in quibus consideratur id quod est potestate, , in
ται ούν εν τη ουσία , εν τω ποσώ , εν τω ποιώ , εν τη iisdem etjam motus considerabitur. E contra , in
που κατηγορία. Εν μέν τή ουσία , γένεσις και φθορά:
•
quibus non consideretur , id quod est potestate , nec
εν δε το ποσό , αύξησις και μείωσις • εν δε το molus quidem considerabilur . Consideratur itaque
, quantitate, in qualitate,, et in pre
ποιώ , αλλοίωσις· εν τη πού , το κύκλων φερόμενον , in substantia ,in
όπερ καλείται περιφορά • και το επ' ευθείας κινού- dicamento ubi. In substantia nempe, orlus et inle
μενον, όπερ λέγεται επ' ευθείας κίνησις. Της δε επ ' rilus : in quantitate, accretio el decretio : in quali
ευθείας κινήσεως διαφοραί εισιν έξ . Το άνω, το κάτω , tale, alteratio : in prædicamento ubi, hoc quod cst
το έσω , το έξω, το δεξιά, και το αριστερά • διό μετά in orbem agi (quod quidem circumactio dicitur)
της περιφοράς , επτά τοπικαι κινήσεις εισί • πάν D
ilem a recta linea moveri, quod appellatur motus
γάρ μεταβαλλόμενον , ή καθ' αυτό μεταβάλλεται , ή reclus. Porro motus illius qui in rectum est, sex
κατά τι των εν αυτώ , ή κατά τι των περί αυτό και sunt modi, supra, infra , intra, extra , dextrorsum,
ει μεν καθ ' αυτό , ποιεί γένεσιν και φθοράν. Ει δε sinistrorsum . Quare adjunct: circulatione, septem
κατά τι των εν αυτώ, ή κατά το ποσόν , και ποιεί sunt molus locales . Nam quidquid mutatur, aut
VARIÆ LECTIONES .
5 Cod . S. Hil. το μεν είναι αίτιον . Quidaim codices , το μεν ήν αίτιον . Νonnulli alii : το μέν έστιν
αίτιον .
NOTÆ .
(39 ) Κίνησις έστιν εντελέχεια . Quid sίι εντελέ . vocat. Philosophi locum non indicat scholiastes,
Mela exponit scholiastes intra paginam Regii lib. in Physic. c . 1 lit. 5 et 6 quod est évtensyeig
cod. 1986 : ' Εντελέχεια έστι της ειδοποιήσεως ή distinguitnr contra id quod est õuvédel , seu po
τελείωσις. 'Εντελέχεια , τουτέστιν έλασμός. 'Εντελέ- lentia, seu aplitudine. Id quod rursum videre sit
χειαν ο Αριστοτέλης την επιτηδειότητα λέγει · Εν- lily. i De anima, cap. 1 , lit. 10 nisi forte étti
TEMÉXELO est consummalio specificalionis. Idem est τηδειότητα appellet potentiam completam .
alque impulsus . Aristoteles eam quoque aprirudinem
per se mutatur , aut ratione alicujus quod sit in Α αύξησιν και μείωσιν , ή κατά το ποιόν , και ποιεί
ipso ; aut certe ratione alicujus quod sit circa αλλοίωσιν . Ει δε κατά το περί αυτό, ποιεί την κατά
ipsum . Ac si quidem per sc ; 63 ortum cflicil et τόπον μεταβολής : ο γάρ τόπος , ούτε αυτό έστι το
interitum . Sin ratione alicujus corum quæ insuml; κινούμενον, ούτε τι των εν αυτώ αλλά τους κινου -
aut ratione quantitatis, atque accretionem ac de- μένοις παρέπεται , και περί τα κινούμενά εστι.
crelivnem facil: all ratione qualitatis, lumque alterationem ellicit. Sin denique ratione alicujus quod
sil circa ipsum , molum secundum locum facit . Nam locus, nec ipsum est quod novelur, nec eodem
aliquid quæ suint in ipso, scd comitatur ea quæ moventur, el circum ipsa est .
Circa ortum autem et intcrilum hoc interest; Διαφέρει δε γένεσις και φθορά. Γένεσις μεν γάρ
quod orlus sil progressus a non esse ad csse. Nam έστιν ή από του μη όντος εις το είναι πρόοδος "
1
quod prius non eral ,, lioc oritur ;; interitus contra ,, όπερ γάρ ουκ ήν πρότερον,, τούτο γίνεται.. Ή δε
Ι
ab esse ad non esse mutatio esl . Quod vero ad ac- φθορά, το ανάπαλιν, και από του όντος εις το μή είναι
1
crclionem et decretionem special ; accrelio 'est μεταβολή . Αύξησις δε και μείωσις: αύξησις μεν γάρ
motus ad majus; decretio autem , ad minus. In al- έστιν , ή επί το μείζον κίνησις: μείωσις δε , ή επί το
leratione rursiim , sunt opposite affectiones : puta B έλαττον . Εν δε τή αλλοιώσει πάλιν, τα αντικείμενα
opponitur calefactio refrigerationi, et candori ni- πάθη , θερμότης ψύξει, το λευκώτο μέλαν . Αντίκειται
.
grelo . Quocirca opponuntur , interitus quidenι τοίνυν τη μέν γενέσει φθορά, τη δε αυξήσει μείωσις , τη
ortui ; decretio autem accretioni : alterationi vero , δε αλλοιώσει το αντικείμενον και η ηρεμία . Αντικεί
lum id quod peculiariter oppositum est, lum etiam μενον μέν θερμάνσει ψύξις ήρεμία τε . "Όταν γάρ Ε
2
Guies ; 4. gr. , calefacrioni , lum refrigeratio , lum λάθη πέρας το θερμαινόμενον , και έλθη επί την
quies opponitur : nani cum res calefactioni sub- άκραν θερμότητα , ήρεμεί και παύεται του θερμαι
jecia terminum acceperil , atque ad summum calo- νεσθαι ούτω και τη κατά τόπον μεταβολή και η
rem pervenerit , tum quiescil, el calelieri desinil. εναντία κίνησις αντίκειται , και η ηρεμία. Εναντία
Iliilem eliam mutalioni secundum locum , luin con- μεν γάρ, ώς ή άνω κίνησις τη κάτω' ήρεμία δεν
Trarius molus, lum quies opponitur : contrarius εάν γάρ βώλον ρίψη τις επί τα άνω, ου πρότερον επί
nimirum motus , ut motus sursum motui deorsum : τα κάτω κινηθήσεται , πρίν ηρεμία τις γένηται. Τη
7
quics veru ; nam si quis glebam sursuin jacial, non δε ουρανία κινήσει ουκ έστιν εναντία κίνησις. Δοκεί
prius deοrsunt movebitur , quam intercesserit φuies δε η αλλοίωσις παρέπεσθαι ταις λοιπαίς κινήσεσι .
aliqua. Cæterum cælesti molui nullus molus con- Και γάρ, και το γινόμενον , και το φθειρόμενον , και
trarius est.. Videtur autem , alteratio notus reliquos Cc το αυξάνον, και το μειούμενον , και το κινούμενον
conscclari. Nam et quod procrcatur, et quod inle- κατά τόπον, πάντως αλλοιούται . Επί δε των φυσι
rit, el quod augetur , et quod decrescit, quodque κών κινήσεων, ει και ευρίσκομεν παρεπομένην την
loci mutatione movelur, omnino alleratur. In nalu- αλλοίωσιν ταϊς λοιπαις κινήσεσιν, όμως ενδέχεται
ralibus tamen motibus, quanquam alterationem άλλοιούσθαι μεν, μη μέντοι κινείσθαι καθ' ετέραν
reliquos motus comilari reperimus; lieri tamen κίνησιν, ως επί λίθου. Ούτος γάρ θερμαίνεται και
polest ut res aliqua alleratione muletur, ac nihilo- ψύχεται και ούτε αύξει ούτε λήγει και επί των
minus nullo alio molu movealır, uli contingit in λοιπών ομοίως . "Ωστε εί και παρέπεται αλλοίωσις
lapide. Hic eniin calore afficitur el frigore ; nec ta- ταϊς λοιπαις κινήσεσιν , όμως ενδέχεται αυτήν καθ'
men augetur aut desinil, Atque ita demumn in mu- εαυτήν θεωρείσθαι · όθεν ώμολόγηται αυτών το διά
tibus aliis. Quapropler, etsi alteratio reliquos molus φορον.
comitatur, ipsa lamen secundum se considerari
polest : hincque compertum fit illorum diserimen .
Mulalio non molus stricle . - Verum Arisloleles , Κίνησιν δε ου λέγει (10) ο Αριστοτέλης την μετα
haudquaquam mulationem motum appellat. Etenim βολήν. Εν γάρ τώ πέμπτο λόγω της φυσικής ακροά
in quinto Physicorum , probavit ortum et inleri- D σεως , απέδειξεν, ότι γένεσις και φθορά μεταβολαι
ιum nmutationes quidenn esse, non nolus : eo quod μέν εισι · κινήσεις δε ουκ εισί • διότι η κίνησις, σω
molus ita fat, ut res interim salva et incolumis ζομένου του πράγματος , γίνεται . Ει δε της αλλοιώσει,
maneat. Quod si allerationi ac mulationi locali duo και τη κατά τόπον μεταβολή , έφημεν δύο εναντία
contraria esse diximus, nempe contrarium motum, είναι, τήν τε εναντίαν κίνησιν , και την ηρεμίαν ,
et quietem ; utique sciendum omnino est, posse ιστέον ώς ουκ αδύνατον κατ' άλλο και άλλο δύο ένι
alla et alia ratione duo quædam uni contraria esse. είναι εναντία . Ηρεμία μεν γάρ, ώς ή έξις και
NOTÆ .
(40 ) Κίνησιν δε ου λέγει . Verum Aristote.es , dc. ut letabolh, mulalio sit quoddam genus , cujus
Ex Philosopho sex motiis species nurkeraveral, et tres sint species, κίνησις , γένεσις, φθορά , motus ,
inprimis generalionem el corruptionem . Monel la- generalid, corruptio ; adeoque motus omnis mulalio
men , Ammonio auctore, Aristolelem , lib. v Physic. sit quædam ; al non vicissim . Generationen porro
inutationem ideo distinxissc a molu , ut genera- et corruptionem motus proprie non esse, iisdem
lionem et corruptionem esse molus proprie dictos quibus Noster rationibus probat Amnonius.
uegaverit. Philosophi mentem Aminonius explicat,
στέρησις ή & αντικειμένη , κυρίως, ως θερμάνσει A Quies nimirum contraria est, ut habitus, et priva .
ψύξις . tio ; at oppositus motus proprie contrarius est , niti
refrigeratio calefactioni.
ΚΕΦΑΛ . ΞΒ ' , 64 CAP. LXII .
Περί του έχειν . De habere.
Το έχεις κατά οκτώ τρόπους λέγεται. "Η γαρ ώς Habere octo modis dicitur. Aut enim , lit liabilum
έξιν και διάθεσιν, ή άλλην ποιότητα λεγόμεθα γαρ et dispositionem , aut aliam qualitatem ; eicnim
έχειν επιστήμης και αρετήν. " Η ώς ποσόν · λέγεται scientiam ac virtutem haberc dicimur. Aut ut
γάρ τρίπηχυ μέγεθος έχειν το ξύλον . "Η ως ουσίαν quantum : lignum enim tres cubitos magnitudinis
περί ουσίαν, όπερ έστι γενικώτατον γένος. Τούτο δε , habere dicitur. Aut ut substantiam circa sulistan
η περί όλον το σώμα, ώς χιτών : η περί τι μέρος , liam ; quod quidem est universalissimum genus.
ως δακτύλιος εν δακτύλω · ή ως μέρος εν όλω• λε- Hoc porro vel circum universum corpus, ut vestem :
γόμεθα γάρ έχειν χείρα · ή ώς εν αγγείω, ώς λέγο- aut circa aliquam partem , ut annulum in digito.
.
μεν οίνον έχειν το κεράμειον· ή ως κτημα: λεγόμεθα Αut partem in toto ; dicimur enim habere manum .
γάρ οικίαν έχειν, ή αγρόν • λεγόμεθα δε και γυναίκα Aut ul in vase ; uti amphora vinum habere dicitur.
έχειν, και η γυνή άνδρα έχειν λέγεται · έoικε δε ούτος BΒ Αut ut possessionem ; domum enim , aut agrum
ο τρόπος αλλότριος είναι του έχειν, επειδή αντιστρέ- habere dicimur.Quin et uxorem dicimur habere ;
φει. Ουδέν γάρ μάλλον σημαίνει έχειν τον άνδρα et uxor ilem virum habere dicitur. Videtur autem
γυναίκα , ή την γυναίκα , άνδρα. Ουδε γαρ έτερον hic modus ab babere alienus esse , quoniam con
ετέρου επικρατεί, αλλ' ίσως και αδιαφόρως έχουσιν. versionem admittit. Neque enim magis virum
Ει δε και ο κτήτωρ έχει κτήμα, και το κτήμα κτή- habere uxorem significat; quam uxorem virum .
τορα , και αντιστρέφει. 'Αλλ' ουχ ώς ανήρ γυναίκα , Neuter enim alterum exsuperat ; verum æquc ac
και γυνή άνδρα . Ο γάρ κτήτωρ αυτοκρατές και sine discrimine sese invicem habent. Quanquam
κυριώτατόν εστι του κτήματος και διά τούτο μάλ- autem possessor quoque prædium , ac rursus præ
λον, ο μεν κτήτωρ έχειν λέγεται , το δε κτήμα, dium possessorem habere dicatur, atque hæc inter
έχεσθαι . se convertantur ; at non tamen ut vir uxorem , ac
usor virum . Etenim jus Online ac dominjum in prædium possessori competit; caque dc causa , pos
sessor potius habere , prædium aulem baberi dicitur.
Δήλον δε, ότι το έχειν των ομωνύμων εστί. Τινές Illud autem minime dubium, quin habere in
δε τοσαύτας διαφοράς λέγουσι του έχειν, όσας και equivocorunm numero sit censendum .. Nonnulli
του ποιείν, και του πάσχειν. Ως γαρ τα ποιούντα , C porro ejus quod est habere, totidem differentias
και τα πάσχοντα , ή έμψυχά εστιν , ή άψυχα ούτω esse dicunt, quot sunt ejus quod est agere et pali .
και ενταύθα • ή έμψυχόν εστι το έχον, και το εχόμε- Uιi enim ea quae agunt ac patiuntur, vel sunt ani
νον , ή άψυχον. Πώς oύν των διαφόρων γενών αι αυται mata vel inanimala : eodem modo hic quoque,
διαφοραι έσονται ; 'Αλλ ' έστιν ειπείν , ότι το έχειν, aut animatum est id quod habet, el habetur, aut
η περί όλον το σώμα εστιν , ή περί μέρος και πάλιν inanimatum. Qua igitur ratione diversorum ge
τούτο , ή αμυντήριόν έστιν , ή κόσμος . nerum eadem erunt differentiæ ? verum responderi
potest ; id quod est habere, aut circa lolum corpus esse, aut circa partem . Atque hoc rursus, aut ad
propulsandas injurias esse accommodatum , aut ad ornalum .
ΚΕΦΑΛ . ΞΓ ' . CAP. LXIII .
Περί αποφάνσεως, αποφάσεώς τε και καταφά- De enuntiatione, affirmatione et negatione.
σεως .
Xρή γινώσκειν ότι η κατάφασις και η απόφασις, Affirmatio el negario . Contradictoriarum vera
απόφανσις λέγεται. Κατάφασις μεν ούν έστιν η ση- altera. Sciendum est, lam aflirmationem , quam
μαίνουσα τι τινι υπάρχει · τουτέστι , τι υπάρχει τις negationem, enuntiationem esse. Atque affirmatio
οίον , Σωκράτης σοφός έστι : Σωκράτης περιπατεί . quidem est, quæ, quid alicui insit, id est , quid
'Απόφασις δε , η δηλούσα το μή υπάρχον τινι , ήγουν, D aliquis sit, significat ; μι Socrates sapiens est :
τί ουκ έστι τις · οίον , ο δείνα ουκ έστι σοφός · ο δείνα Socrales ambulat. Negatio autem , quæ, quid ali
.
ου περιπατεί . Επειδή δε πάση καταφάσει αντίκει- cui non ipsit, id est , quid aliquis non sil , osten
ται απόφασις , και πάση αποφάσει κατάφασις: η dit : uti, hic non esl sapiens ; illc non ambulat,
απόφασις ή αντικειμένη τη καταφάσει , και η κατά- Quoniam autem omni affirmationi, negatio ; item
φασις ή αντικειμένη τη αποφάσει , αντίφασις λέγε- que omni negationi ,, affirmatio adversatur ;; negatio
ται: ανάγκη δε την μίαν ψεύδεσθαι , και την μίαν ea quæ allirmationi opponitur, el affirmatio ea
.
αληθεύειν . quæ negalioni adversalur, contradictio dicitur .

Porro alteram falsam , alteram veran esse necesse
est .
ΚΕΦΑΛ . ΞΔ'. 65 CAP. LXIV.
Περί όρου , και προτάσεως , και συλλογισμού . De termino, el propositione , et syllogismo.
Xρή γινώσκειν ότι σκοπόν έχει η λογική πρα- Demonstratio logici muneris. Quid terminus.
655 S JOANNIS DAMASCENI 676
Observandum est, loc logici muneris esse, ut do de- Aγματεία περί της αποδείξεως διαλαβείν. Η δε από..
monstratione pertractet. Demonstratio autem syllo- δειξις συλλογισμός εστι · ο δε συλλογισμός σύγκειται
gismus es!. Syllogismus porro ex duabus veris propo- εκ δύο αληθών προτάσεων, και του συμπεράσματος
sitionibus et conclusione conflatur, v.gr. ll animam οίον , θέλων αποδείξει ότι η ψυχή αθάνατός έστι,
immortalem esse lemonstream, ita vrobo : Onid.juid λέγω: Πάν αεικίνητος ( 1 ) αθάνατόν έστιν αύτη
perpetuo motu agitur, nortale est. Bec est proposi- πρότασις έστι. Λέγω δε και δευτέραν πρότασιν · “Η
lio . Deinde alterain propositionem adjungo, et dico : ψυχή αεικίνητός εστιν. Είτα το συμπέρασμα: Η
Anima perpetuo molu agitur. Sequitur conclusio : ψυχή άρα αθάνατός εστιν . Εκάστη γαρ λέξις της
Anima ergo immorialis est . Unaquæque autem pro- προτάσεως όρος λέγεται. "Ορος δε λέγεται , εις όν
positio ex terminis constat. Quælibel enim propo- αναλύεται η πρότασις· οίον η πρότασις λέγει • Πά »
.
sitionis dictio terminus appellatur. Nam terminus αεικίνητον αθάνατόν έστι : το Πάν όρος λέγεται,
est,, in quem propositio resolvitur.. Exempli gratia,, ως μέρος προτάσεως και το αεικίνητον , ομοίως
in hac propositione : Quodquid perpetuo motu agitur, όρος λέγεται και το αθάνατον , όρος λέγεται και
immortale est ; quidquid, terminus est, wlpole pro τό , έστιν , όρος λέγεται (42) .
positionis pars : perpetuo molu agilur, itern terminus dicelur ; immortale, itidem terminis dicitur .
ac demumi, esi, terminus dicitur.
Uι bonus syllogismus .. -- Ilud allel scire con- Β Xρή δε γινώσκειν ότι δεί πάσας τάς προτάσεις
veoil, necessarinm esse, ut propositiones omnes αληθείς είναι, και το συμπέρασμα ακολουθείν ται ;
vere sint,
, ac conclusio propositionibus respon- προτάσεσιν. Ει γάρ ευρεθή , ηή μία των προτάσεων
dest. Νain si vel propositionuin altera, vel conclu- ψευδής, ή το συμπέρασμα, παραλογισμός έστι, και
sio,, falsa inveniatur,, paralogisimus, hoc est captio- ου συλλογισμός. "Ετι δε απλή φωνή, όνομα , βήμα,
sum argumentum , non syllogismus erit. Porro φάσις, όρος• ταύτα τα πέντε , κατά μέν το υποκεί
quinque isla , nempe vox simplex, nomen , verbuni, μενον , ουδέν άλλήλων διαφέρουσι μόνον δε κατά
dictio , Ierniinus, nihil inter se ratione subjecti dif- την σχέσιν έστιν αυτών η διαφορά : οίον, άνθρωπος,
ferunt , sed secundum babitudinem duntaxat : ως μέν απλώς σημαντικόν, λέγεται απλή φωνή :
homo, ut simpliciter aliquid significal ,, sim-
v. gr.. liorno, ώς δε υποκείμενον , λέγεται όνομα : ώς δε τάξιν
plex vox dicitur : ut autem subjectum , nomen επέχον του κατηγορουμένου , λέγεται δήμα" ως δε
vocalur : ut vero rationem prædicati oblinet, ver- μέρος καταφάσεως και αποφάσεως , λέγεται φάσις»
bum : ut rursum pars est aflirmationis et negalio- ώς δε μέρος προτάσεως και συλλογισμού, λέγεται
nis, dictio : ut denique propositionis ac syllogismi poç.
pars, terminus appellatur.
Quid verbum dialecticis. -
Sciendum est autem C Xρή δε γινώσκειν, ότι εν τη προτάσει , ήτοι κατα
in propositione,, hoc est,, in affirmatione et nega- φάσει και αποφάσει , το μεν υποκείμενον , όνομα λέ
tione, subjectum quidem , nomen dici : quod autem γεται το δε κατηγορούμενον λέγεται ρήμα . Οίον,
praedicatur , verbum. Exempli gratia, propositio κατάφασίς έστιν, άνθρωπος περιπατεί το άνθρω
est , homo ambulat : in ea , homo subjectum est, ac πος, υποκείμενόν έστι, και λέγεται όνομα και το περι
nomen dicitur; ambulat aulem , prædicati rationem πατεί, τάξιν έχει κατηγορουμένου , και λέγεται ρημα:
obtinel, el dicitur verbum . Ac rursum in his ver . Σωκράτης καλός έστι : το Σωκράτης , υποκείμενόν
bis , Socrales bonus est ; Socrales subjectum est, ac έστι, και λέγεται όνομα • το καλός έστι, τάξιν έχει
rouen dicitur :: bonus est,, predicati Iocum tenet , κατηγορουμένου, και λέγεται βήμα , ως μέρος κατα
ac verbum nuncupatur, utpote aflirmationis pars : φάσεως· ει και παρά τους γραμματικούς όνομα λέ
lamclsi alioqui apud grammaticos, bonus dicetur γεται το, καλός και απλώς, ότινι ακολουθεί το,
esse nomen . Alque il sumniatim dicam , illud έστι, ρήμα έστινί.
omne quod est comitalur, verbum est .
Illud item sciendum , nihil inter bæc quinque Ιστέον δε ότι τα πέντε ταύτα ουδέν άλλήλων δι
discriminis esse,, leope inter snuntiationem,, pro- ενώνοχεν, απόφανσις , πρότασις , πρόβλημα , ένστασης,
VaRIÆ LECTIONES ,
1 Ηic acidunt tres codd . Logicα fusioris, και εν τη αποφάσει, και εν τη καταφάσει, κάν όνομά εστι,
κάν ρήμα, δημα λέγεται παρ' αυτοίς φιλοσόφους, ώς κατηγορούμενον. Αc in negatione perinde ac in
affirmatione, sive verbum sil, sive nomen , verbum a philosophis dicitur, qua prædicatam est .
NOTÆ .
( 41) Παν αεικίνητο». Οmne quod perpetuo motu (42) Και τό, έστιν, όρος λέγεται. Αc deman , ,.
agitur, etc. Hoc esi argumentuin , quo Plato in- Terminus dicitur. Quo auctore hoc scripseril, ne
nacrtalitatcm animorumprobabal, de quo legendus scio . Nostrales verbunr; est, copulam vocant, non
Marsilius Ficiniis in Phædonem . Illo eliam Patrum terminum : Blemmydas προσκατηγορούμενον, 4. d.
nomolli incaule usi sunt, cui non adverterent, prædicatum adjuncium . al vero ipse quoque ler
co perinde Platonem animæ belluinæ incorruptio- minum opov illa esse ait .
nem intulisse .
συμπέρασμα. " Οταν γάρ απλώς αποφαίνωμαι ότι A positionem, quaestionem , instantiam, ac conclusio
η ψυχή αθάνατός έστιν , απόφανσις λέγεται. "Οτε nem . Nam cum simpliciter pronuntio, 66 anima
δε ως μέρος συλλογισμού ληφθή , τότε πρότασις est immortalis ; enuntiatio dicitur, Cum autem uit
έστιν , ώς το λέγειν · Η ψυχή αθάνατός εστιν . pars syllogismi assumitur, jam propusilio est , quod
Ηνίκα δε τις ενίσταται προς την πρότασιν, λέγων · dice, Anima immortalis est . Rursus cum quispiam
Πόθεν δήλον ότι η ψυχή αθάνατός έστι ; τότε το adversus propositionen banc insistit dicens , Unde
τοιούτον ένστασις προσαγορεύεται . "Ηνίκα δε πάλιν animam immortalem esse cunstal ? tune id instantia
προτείνομεν εις ζήτησιν · 'Αρά γε η ψυχή αθάνα- appellatur. Rursus cum inquirendi causa proponi
τός έστι ; καλείται πρόβλημα . "Οτε δε εκ προτά. mus, numquidnam anima immortalis est ? qu:estio
σεων συναχθή , καλείται συμπέρασμα : οίον: Η vocatur. Denique, cum ex propositionibus aliquid
ψυχή αεικίνητός έστι : το αεικίνητον , αθάνατον : colligitur, conclusio appellatur : v. gr. Anima per
εκ των προτάσεων τούτων συνάγεται : "Αρα η ψυχή peluo movelur : quod perpetuo movelur, est immortale :
αθάνατός εστι · τούτο εστι συμπέρασμα. ex his propositionibus colligitur : Anima ergo im
mortalis est, atque haec est conclusio.
ΚΕΦΑΛ . ΞΕ'.
CAP. LXV .
Ποικίλοι όροι . B
Πρότασις έστι λόγος αποφαντικός τινος από τινος, Definitiones variæ.
Variæ terminorum logicorum definitiones. - Pro
όπερ εστίν απόφασις · οίον , Σωκράτης ου γελά » positio est Oralio enuntians aliquid ab aliquo ;;
ή τινος κατά τινος , όπερ έστι κατάφασις · ώς Σω- quod quidem est negatio, ut, Socrales non ridet :
κράτης γελά. "Ορος έστιν εις ον αναλύεται η προ- aut alicujus de aliquo ; quod allirmationis rationem
τασις. Συλλογισμός έστι λόγος, ενώ τεθέντων τινών, babet , ui, Socrates non ridet . Terminus est , in
ήγουν ομολογηθέντων , έτερον εξ ανάγκης των κει- quem propositio resolvitur. Syllogisuus est oratio,
μένων συμβαίνει διά τα κείμενα · διά γάρ τας κει- in qua positis quibusdam (hoc esl , concessis) aliud
μένας προτάσεις γίνεται το συμπέρασμα , μή δεόμε- necessario ex iis que
quæ sunt posita ,, esse contingit,,
νον έξωθεν ετέρας τινός συστάσεως . Πρόβλημα εστι propler illa quæ posila sunt. Etenim ob positas
θεώρημα συντείνον εις αίρεσιν και φυγήν, ήγουν εις propositiones, fit conclusio , nulla alia externe pe
άρνησιν και συγκατάθεσιν , προς γνώσιν δε και θεω- lita confirmationc opus habens. Quæstio, est propo
ρίαν. Πύσμα έστιν ερώτημα , διεξοδικήν , ήγουν sita intelleclui inquisitio tendens ad electionem vel
πλατείαν απαιτούν απόκρισιν . Διαφέρει γάρ ο έρω- fugam ; hoc est, ad inficiationem , vel consensum .
τηματικός λόγος του πυσματικού , ότι το μεν έρω- Cο Percontatio , estinterrogatio diffusal ac prolix »
τηματικό ταχεία έπεται η απόκρισις , ήγουν δι' ολίγων responsionein poslulans . Hoc enim interrogatoria
τω δε πυσματικά , χρονία, και διά πολλών λόγων. oratio a percontatoria differt, quod interrogatoriamu
Διαλογικός χαρακτήρ λέγεται, και κατά πεύσιν και velox (hoc est, paucis concepta ) responsio segui
απόκρισιν . "Ένστασίς έστιν, ή εκ των προοιμίων tur : percontatoriam autem , prolixa , et mullis
ανατρέπουσα τον λόγον. ' Αντιπαράστασις δε , ή δε- verbis. Character dialogicus dicitur , qui sciscita -
χομένη μεν τον λόγον, ώς αληθή, δεικνύουσα δε , ως lione et responsione consial. Instantia , est qui ab
ουδέν βλάπτει προς το προκείμενον,. Λημμάτιόν ipso initio Orationem evertit .. Αntiparastasis,, id est
έστιν , όπερ είληπται ως ομολογούμενον , προς κατα- depulsio, est quæ id quod ab adversario dicitur, ut9
σκευήν τινος . Αϊρεσίς έστι φρόνησις , ήγουν δόξα , verum quidem admiuit, sed rei propositæ nihil
πλειόνων ανθρώπων , προς αλλήλους μεν συμφω- detrimenti afferre ostendit. Lemoa, id est assurn
νούντων , προς άλλους δε διαφωνούντων . Κοινή δε plum, est quod ut certin el indubilaluin ad alicu
έννοιά εστιν ή παρά πάσιν ομολογουμένη : οίον , ότι jus rei probationem assumilur . Heresis est senten
έστιν ο ήλιος . Θέσις δε εστι παράδοξος υπόλψις tia , seu opinio multorum hominum ipler se quidem
τινος των εν σοφία γνωρίμων , ήγουν ξένη έννοια , consentientium ; ab aliis autem dissentientium .
ως ο Παρμενίδου λόγος, ότι εν έλεγε το όν· και ως D Communis notio, est de qua inter φunes constat :
ο Ηρακλείτου , ότι πάντα κινείται . velut, solens esse. Thesis, est viri alicujus, sapien
tia ac eruditione insignis aliena a communi existimatione opinio ; id est, nova quædam , insolensque.
conceptio : ui illud Parmenidis, qui ens unuin esse dicebat: illud ilem Heracliu , qui omnia juoveri,
asserebat .
Κοινόν έστι , το πολλοίς θεωρούμενον , ή το υπό Commune quatuor modis. Quid sil per se dici . -- -
πολλών κατηγορούμενον. Κοινόν δε τετραχώς λέγε- Coinmune, est quod in multis consideralur ; aul
.
ται · ή το εις τα μέρη διαιρετόν , ώς ή κληρουχου- φuod de multis predicatur.. Commune autem qua.
μένη γή ή το αδιαίρετον έν χρήσει κοινή παραλαμ- luor modis dicitur : nempe, aut quod in parles
8
βανόμενον , ουχ άμα δε ώς εις δούλος , ή εις ίππος dividi potest, ut terra quæ in plures hæredes distri
δύο δεσποτών, ποτέ μεν τούδε, ποτέ δε τούδε την buitur. Aut quod sine divisione in communem
κελευσιν πληρών · ή το εν προκαταλήψει ιδιοποιού- usum adhibetur; non tamen uno eodem que tenr
μενον, εις δε το κοινόν αναπεμπόμενον , ώς και εν pore : ut servus unus, aut unus equus duorum
θεάτρω τόπος , ή εν βαλανείω ' ή το αδιαίρετον εις dominorum , nunc hujus, nunc illinas imperium
659
660
exsequens . Αut quod licet occupatione proprium A κοινήν και την αυτήν έννοιαν προβαλλόμενον , ώς και
lisur pelur , in commiune tamen remillilur, ul 67 φωνή του κήρυκος. Κατά τούτον τον τρόπον χρή
Iocus in ilheatro ,, vel in balneo .. Auf denique ,, quod ληφθήναι επί των ομωνύμων και συνωνύμων , ών
indivise ad communem et eamdem intelligen tiam όνομα κοινόν. Καθ' αυτό έστι, το πρώτως και κατ '
profertur ; ul præconis vox. Alque hoc modo in ουσίαν προσόν τινι, και ου κατά συμβεβηκός , ώς το
equivocis et univocis debet accipi quod dicitur:: λογικόν των ανθρώπω. Καθόλου δε έστι , το πολλά
Quorum nomen est commune. Per se est, quod pri- σημαίνον , ώς άνθρωπος , ζώου , ουσία . Κατά συμβε
num ac per essentiam alicui inest , ac non per 6ηκός εστιν , και δύναται υπάρχειν τινι , και μη υπάρ
accidens, ut esse rationale, honiui. Universale χειν, ώς το ανθρώπω το νοσείν , και το υγιαίνειν .
est, quod mulla significat; ut homo, animal, sub- Ποιείν λέγεται επί των ποιητικών τεχνών , εφ' ών
stantia.. Per accidens ,, est quod polest alicui ines-
διαμένει το γινόμενον · ως επί τεκτονικής, και των
se , vel abesse ; ut homini ægrotare, vel sanum τοιούτων · διαμένει γάρ μετά την ποίησιν ή κλίνη .
o
Πράττειν δε λέγεται , εφ ' ου ου διαμένει το έργον ,

esse . Facere dicitur in artibus effectricibus ,, in
quibus remanet res quæ sit, ut in fabrili, et simi-ήγουν αποτέλεσμα • ως επί της αυλητικής και ορχη1
στικής . Θεωρείν λέγεται το νοείν , το αστρονομεϊν ,
libus.. Absoluta enim effectione ,, reimanel lectus..
Agere autem dicitur in iis in quibus non remanet Β το γεωμετρείν , και τα τοιαύτα . ,
opus,, id est quod fuit effectum ; ut in libiæ ludo,, et saltatione.. Contemplari dicitur , intelligere;
astronomia , geometriæ ac similibus operam dare.
Σ
, :
De subrili consideratione . Duplex ¿ tívola , seu Την επίνοιαν (43 ) και αληθής λόγος διττήν άπο
subiilis ralio, quam ens rationis vulgo dicimus. φαίνεται. Η μεν γάρ, οίον επέννοιά της και επεν
'Επίνοιαν, vel subtilem considerationem , vera θύμησίς έστι, την ολοσχερή των πραγμάτων , και
doctrina duplicem esse pronuntial. Altera enim αδιάρθρωτον εξαπλούσα και διασαφούσα θεωρίαν
est , velut επέννοια quedain , ac επενθύμησις : hoc και γνώσιν · ώς το αισθήσει δόξαν είναι απλούν ,
est, accuratior quædam ac secunda cogitatio, quæ τη πολυπραγμοσύνη πολυμερές τε και ποικίλον ανα .
totam et implicatam rerum speculationem, alque φαίνεται • οίον ο άνθρωπος απλούς φαινόμενος, τη
cognitionem explicat, ac declarat : ut quod sensui επινοία διπλούς κατανοείται , εκ ψυχής τε και σώ
simplex videbatur, per longam el curiosam mentis ματος συγκείμενος . Η δε, ανάπλασμα διανοίας τυγ
indagationem varium et multiplex esse appareat. χάνει , κατά συμπλοκήν αισθήσεώς τε και φαντασίας
V. gr. bomo qui simples esse videtur, subtili cogi- εκ των όντων τα μηδαμώς όντα συντιθείσα και
latione duplex intelligitur ; ex corpore scilicet et δοξάζουσα . Τοιαύτη δε εστιν ή των ιπποκενταύρων ,
anima concretus. Altera autem igmentum est cC και σειρήνων , και τραγελάφων μυθοπλαστία . Τών
cogitationis animi , per conjunctionem sensuum ac όλων γάρ τα μέρη λαμβάνουσα , και εκ των μερών
facultatis imaginantis , ex iis quæ sunt , ea quæ άλλο τι συντιθείσα , κατά πολλήν εξουσίαν τε και
non sunt componens et æstimans ; cujusmodi est ευκολίαν, τα μηδαμώς εν υποστάσει τε και ουσία
hippocentaurorum, et sirenarum, et tragelaplio . θεωρούμενα , εν τη διανοία , και τους λόγοις αν
.
rum fabulosa confictio . Universorum enim partcs έπλασεν: είτα και ταίς ύλαις διαμορφουμένη , ανει
accipiens, atque ex partibus aliud quidpiam com- δωλοποίησεν · αύτη δε λέγεται ψιλή επίνοια.
ponens, arbitratu ac libilu suo, ea quæ nullo modo conspiciuntur in rerum natura, aut exsistere inn
telliguntur, in animi cogitatu ac rationibus finxit, subindeque in materia concinnans , simulacra
idolaqlie formavit . Hæc autem , simplex cogitatio dicitur .
Garrulitas, est, dum quis ea quæ in aliquo con- [' Αδολεσχία εστίν η , ως εάν τις τά έν τινι περι
tinentur , de eo quod continet , enuntiat ac predi- εχόμενα κατηγορήση του περιέχοντος : οίον περι
C:21. . gr. in homine animal et bipes continentur, έχεται εν τώ ανθρώπω, το ζώον και το δίπουν, και
el in Socrate album el musicum . Si quis ergo ea εν τώ Σωκράτει το λευκόν , και το μουσικόν· εάν
D
de homine, aut de Socrate prædicet , hoc modo, ούν τις ταύτα κατηγορήση του ανθρώπου , ή του
homo est animal bipes : Socrates est quiddam mu- Σωκράτους , λέγων · “Ο άνθρωπος ζώον δίπουν » ο
sicum , album , ille nugalur et garril , idem mullo- Σωκράτης μουσικών , λευκόν άδολεσχεϊ , το αυτό
ties repetens . Hec enim nugacitatem et garrulita- λέγων πολλάκις . Ταύτα γάρ έστιν άδολεσχία . Διότι
VARIÆ LECTIONES.
k Duo verba hæc addo ex Colb. Regg. 3 et S. Uil. mss. mulla, v. 2009glą. 1 Edit. od té 95, pro
Té.05, ul in N. el R. 2928. Alii habent, od éprov : priores interpretes, opus ; Quæ lectio verior esi .
m Es Reg. Medicæo singulari, 11. 1604 , Hæc addidit Combelisius, usque ad "Evwois ylvetal. Assula
tamen videntur, aut sallem loco mota. Prius enim agendum eral llɛpi adoleo yias, De nugacilale , qua
oratio vitiosa est, ubi de orationis speciebus variis , quam de unius rei ad aliam habiludinc.
NOTAE .
(43) Την επίνοιαν. Subtiliorem considerationem, Leontio. Utique præiverat Basilius lib. 1 Cont.
clc. Hæc cadem totidem fere verbis reperi cap. 28 Eunomium .
Collectan . wss. coulr . Severianos , tanquain ex
GoT DIALECTICA 662
ταυτά περιέχει ο άνθρωπος , και ο Σωκράτης και ο Alem pronunc : φuoniam Insec complectitur hanno el
τούτους είπών, κακείνα εδήλωσε. Socrates, adeo ut qui ea allirwaveril, et ista simul
declarasse censeatur .
Σχέσις εστίν η εγγύτης , και η αγάπη, ήγουν 9 De habitudine. Ilabitudo est el propinquilas,
φιλία, και η κράτησις, και η μετουσία, και συν- el amor sive amicilia , et possessio , el participatio,
αφεια. Σχέσιν δε λέγομεν την πρός τόδε συνάφειαν, el conjunctio. Iabitudinem vocamus, rei alicujus
και συνήθειαν , και διάθεσιν, και η είς τόπον, και η. cum alia comesionem , et consueludinem , et ade
εκ τόπου , και η εν τόπω: ιστέον δε ότι τεσσάρων ction:;; quie ,, tuna
luni ex loco eodem originem habet,,
ανθρώπων σχέσεις εισίν έξ του πρώτου προς τους Lum per respectum ad locum eumdem ; ac etian ,
τρείς , ως είναι τρείς τέως σχέσεις του δευτέρου eo 68 quod in eodem loco consistant. Scire auleni
προς τους δύο, ώς είναι πέντε του τρίτου προς expedit, quod in quatuor hominibus sex habitudi
τον ένα , και συμβαίνει των τεσσάρων εξ είναι les reperianlur : prioris erga ires alios, atque adeo
σχέσεις των δε πέντε ανθρώπων δέκα είναι τας jam tres habitudines consideranlur : secundi erga
σχέσεις . 1 duos, sicque quinque sunt : Ierlii erga unum ; ex
quo contingit, inter quatuor babitudines sex reperiri : al vero inter quinque homines decem habitu
dines esse .
" Ενωσις γίνεται ο κατά διαφόρους τρόπους , " Η γάρ Β De unione, Unionis varii modi . Unio fit variis
[κατά φυρμός γίνεται, ως επί διαφόρων αλεύρων modis.. Αut enim per conspersionem,, ut
iit in diversis.
αναφερομένων και μιγνυμένων και κατά κόλλησιν, ώς farinis , quae in una massam commiscentur. Aut
επί χαλκού και μολύβδου. " Η κατά αρμονίαν, ώς per agglutinationem , ut in ære et plumbo. Aut per
επί λίθων και ξύλων. " Η κατά σύγχυσιν, ως επί των coagmentationem,, ut in Saxis,, et lignis.. Αut per:
τηκτων μετάλλων Ρ · τηκτών μεν , ώς κηρου και
. confusionem , ut in iis quæ liquescunt, et in me
πίσσης και των τοιούτων μεταλλικών δε , χρυσού, lallis : in illis nimirumi, lil in cera el pice, aliisque
και αργύρου , και των τοιούτων. ] " Η κατά ανάκρα . ejusmodi : in his autem, ut in auro , ct argento
σιν , ως επί των υγρών , οίνου τυχόν, και ύδατος " aliisque id genus . Αιιι permistionem, et temperia-
ή οίνου και μέλιτος. Κατά (44) συναλοιφήν 9 , ώς tionem , ut in liquidis, puta vino et aqua , aut vino.
επί των αποσπωμένων, και αύθις αποκαθισταμένων et melle. [Aut per coalitionem ; nit in iis que
οίον λαμπάδος εκ πυρός προερχομένης , και πάλιν prius avulsa sunt, el postmodum restituuntur,
v . gr. cnm fax ab igne procedens, ilcrum igni red
αποκαθισταμένης.
diluri
Η δε κατά σύνθεσιν (45) ένωσίς έστιν ή εις άλ- Unio per compositionem et hypostalica Al vero
VARIÆ LECTIONES.
P Quæ quidem babiludo, probe explicata, multum juvat ad ea percipienda, quæ de unionis specie
fius subduinlur. Unde vel articulo De unione præmittenda erant, vel subjicienda . o Cod . S. llil . et alii
guidam , λέγεται. Ρ Αliis, μεταλλικών. 4 R. 3562 , και των τοιούτων. in Colb. cod . pervetusto , et in
margine cod. S. llil . adduntur, quæ statim sequuntur.
NOTÆ .
( 44 ) Κατά συναλοιφήν , αut per contractionem. C eiusmodi emanationes et refusiones in Deo non
Ejusmodi unionis sæpe meminere Damascenus et admitterel, ob quas Divinitatis unitas etiam dividi
alji Patres. Vetus interpres, secundum confusionem videreliir, ill non male observabal Arius in epist .
transtulit : Combelisius hic et in editione operum ad Alexandrini Alexandr . ώς Σαβέλλιος , και την >
sancli Maximi, secundum coalitionem : Billius, μονάδα διαιρών .

secundum contractionem , cui favet Isidorus Pelu- (45 ) Η δε κατά σύνθεσιν. Αι vero unio que
siola, qui hanc de qua agitur, Sabelli ouvalochy secundum composilionem . Unionem ejusmodi súy.
consimili voce aliera oustoñs interpretatur lib . i, xpativ , contemperationem a Patribus quibusdain
epist. 247, μήτις σε συστολήν υποστάσεως , ώς ου- nominalam addit, quo intimam divinitatis el huma.
σίας ένωσιν διδάξη : Nemo te hypostasis contractio- nilatis in Christo conjunctionem significarent.
nem , velut essentiæ unionem, doceat. Scilicct Sabel- Enimvero Irenæus ea passim usus est, lilm deinde
lius aiebat Filium et Spiritum quasdamı emana- Nazianzenus in ipsismet lucubrationibus, in qui
liones esse , quæ , Deo ad se retrahente, divinitatis bus inveciam ab Apollinaristis confusionem refel.
pelago , denuo unirenlnr absorberenturque , nec lit. Concinit eidem Nemesius cap. 2 et 3. Cyrillus
ullo pacto in se subsisterent. Sic Nazianzenus, Tamen Alex . in epistola ad Joannem Antioch. pro
orat. 23 , Guvahochv explicat. Quin etiam Sabel litetiir se ab eis abhorrere , qui aflirmariut, őt!
lius, ut hæc in Deo fingerel, similibus Patrum sul xpãous , quod temperatura , vel confusio , vel contur
ævi locutionibus paruin accuratis abusus est. balio Dei Verbi facta sit cum carne. Idem de larat
Justinus quippe Dial. cum Tryph. p . 356 : Quando in Commonil. ad Eulog . -ac recie quidern . Nam
vult Pater , inquit , virtutem Tiporroğv exsilire ex p Polemon Apollinarii discipulus magistro acceplum
ipso dicunt (Scripture ) και όταν βούληται , πάλιν relulisse ferlur cap . 9.Collectan . Cont. Sever. lll
αναστέλλει εις εαυτόν , τursusque quando vult, ad dicendo naluram unam Dei Verbi incarnalam , non
seipsum retrahit. Hilarius in libris De Trinitale, Σύνθετος φύσις , natura composita , sed σύγκρατος
el De synodis , aliique Lalini vocibus unionis ei contemperata. Ταύτην γάρ επ' αναιρέσει της τών
communionis, συναλοιφήν expril : unde Sulpi.. φύσεων δυάδος την φωνήν μόνος ημίν αυτός απ
lills Severus , ubi de Ariminerisi concilio , Pholi- εκύησεν · Ηanc enim vocem ad exterminandum bina
num a Sabellio in unionc dissensisse ail , quod rium naturarum numerum ipse solis (5 pollinarius)
unio que per compositionem Hi, est partiuminter Αληλα των μερών χωρίς αφανισμού περιχώρησις · ώς
se, sine ullius delrimento , commeatio ; ul in anima επί ψυχής και σώματος , ήντινα ένωσίν τινες σύγ
et corpore . Quam quidem urionem quidam Patres κρασιν εκάλεσαν , ήγουν συμφυίαν. Ιστέον δε ότι
temperationem ac commissionem dixerunt ; atque τινές των Πατέρων το της κράσεως όνομα επί του
eliam ourquiav, id est, naturarum velut concretin- κατά Χριστόν μυστηρίου ούκ εδέξαντο , την κατά
Nem quamdain ac connaturalilalem . Sciendum est σύνθεσιν άπαντες · αύτη δε έστιν ή καθ' υπόστασιν
autem , nonnullos Patres commistionis vocabulum ένωσις , ή κατά σύνθεσιν. Καθ' υπόστασιν μεν ούν
islud in Christi mysterio minime admisisse ; at εστι , το εκ διαφόρων φύσεων ύφεστώς πράγμα· και
unionem secundum compositionem , omnes ad πάλιν , καθ' υπόστασίν έστι , το εκ δύο μέν πραγμά
unum recepisse. Unio aulem hypostatica ipsa esi, των, εν ενί δε προσώπω γνωριζόμενον. Και έτι καθ'
quæ ex compositione exsurgit. Est ilaque secundum υπόστασιν ένωσίς έστιν ή ετέρα υποστάσει προστρέ
hypostasim unum quod es diversis naturis conslai. χουσα φύσις .
Rursumque , per hypostasiin unum illud est , quod ex duabus ribus, in una tamen persona
agnoscitur. Ac denique unio per hypostasim , est natura accedens ad aliam hiypostasi.n.
69 Temperatura..--
- Temperatura autem est cor- BB Kράσις δε εστι σωμάτων παράθεσις , ποιοτήτων
porn appositio ac mutua qualitatum permeatio
.. αντέμβασις. Και πάλιν, κρασίς έστι σύζευξις
>
Ac rursus, mistio est corporum qualitates suas in σωμάτων αντικαρνώντων αλλήλοις τας εν αυτοίς
se invicem commiscentium conjunctio. Mistio esi ποιότητας. Κρασίς έστιν ουσιών αλλήλαις ετεροιων
substantiarum natura diversarum concursus, et συνδρομή , και των περί αυτάς ποιοτήτων αντεμ
qualitatum quæ illis insunt, mutua insursio. βολή.
Est etiam unio quæ per juxtapositionem fit ; "Έστιν ένωσις , και ή κατά παράθεσιν · έoικε δε
.
es que similis illius quæ lil per coaptationem . τη κατά αρμονίαν.

Unio personalis, el alive Nestoriance . Rursum Πάλιν ένωσις (46) λέγεται προσωπική 1, όταν τις
personalis unio dicitur, cum quis alterius perso- το έτέρου υποδυόμενος πρόσωπον , αντ ' αυτού τους
pam subiens, ipsius, loco pro ipso verba facit. Ac υπέρ αυτού ποιείται λόγους και ένωσις σχετική,
præterea , unin est affectionis , ut amici ad anii- ως φίλου προς φίλον . Ο δε Νεστόριος άλλας επ
cum . At Nestorius alias uniones commentus est, ενόει ενώσεις, κατά την αξίαν φημι , και ομοτι
pempe secundum dignitatem ac honoris æqualita- μίαν, και ταυτοβουλίαν , και ευδοκίαν , και ομωνυ
lem , et voluntatem eamdem , complacentiamque,et culav.
nudam nominis communilalem .
In unione hypostatica nalla est confusio aut cor- Δεί δε γινώσκειν ότι επί της καθ' υπόστασιν
ruptio. Sciendum est autem, in unione hyposla- ενώσεως , τα νοητά και ενούται τους δυναμένους
.
tica , res spiritales baud secus illis uniri , quæ ipsas αυτά δεξασθαι, ώς τα συνεφθαρμένα και ενούμενα
NOTÆ .
nobis in lucem emisit , inquit anonymus consarci. esse dixit unionem Verbi cum humanitate, qua
nalor. ( halcedonensi definitione xpãous rejicitur, factum sit, uit veluti legalus personam regis subit ,
sed ea cujus comes sit confusio , κράσιν ή συγ- ejusque vices gerit, ita Christus homo ob qualem
χυσιν , temperaturam seu confusionem . Ηinc Euto- cunque unionem islam , divini nominis, honoris,
gius Αlex. apud Ρliot. cod . 230, κράσιν tempeτα- dignitatis, el virtutis particeps fuerit. Hane alio
iuran admisit , eam scilicet , inquit Photius, qure nomine oyetext, vocani, quain Joannes Maxentius
confusionenm non annueret , ούτε της κρίσεως συγ- in Proſess. tid ., anath . 4, et quidam ex Latinis,
χυσιν αυτώ δηλούσης. Quo sensu Leontius, lib. . secundum affectionem interpretantur, alii secundum
Cont. Eutych. unionem κατά σύνθεσιν , secundum habitudinem relationemire. Cæterum Nemesius, cap.
compositionem, perinde esse ait, atque κατά συμ- 3. conjunctionem quamdam èv oyései, in relatione
πλοκήν , ή κράσιν , secundum complicationem vel p silan agnoscit , nec non εν τη πρόστι ροπή και
temperationem . Theodorelus, dial. 2 in Incarnatione &alései , in propensione et affectione, quæ nibilo
κράσιν άκρατος ασύγχυτον , temperationem sine tem- minus vera sit el physica, puia corporis et animx ,
peralione et confusione agnoscil , instar illius qua qua fit ut anima διά την ενέργειαν , operatione sta,
aerem lux pervadit, ignis ferrum . Anastasium An- corpus lolum pervadat : hac vero sincerius ad
tiochenum , et Sinailam , Maxintum , et alios omillo , umbrari Dei Verbi cum nostra nalura conjun
qui vocem canndem adhibuere. Imo xpánews tem . ctionem , quæ tamen allerius longe generis sil
peraturæ nomine libentius usi sunt, quam ulçews ; el præstantior. Atqui hic auctor oxéolv appellat
quia leniperalio Quidorum el subtilium est , quir. internum respectum et ordinem animæ ad corpus,
se mutuo penitius permeant : aridorum vero mi- quod suaple natura el substantiali actione proxime
slio, quoruin perlecia non sit unio . Verum utraque informal , vegetat , sensui idoneum reddit , elc . ,
voce , si simul jungantur , mysterium aplissime quapropler unio hæc OXETLXH habitudinis lolo colo
declaratur; quia humanitatum sic pervadil divi. distat ab ea quam Nestorius imaginalus est . Sunt
nilas, ul ambae nalurie ir mes maneant. qui observani , TIPOSWTLXNv personalem copulam
(46) Πάλιν ένωσις. Και personalis unio reperiri virum inter et uxorem , quæ ju foro per
dicitur. Uti vox πρόσωπον persona , non verani sona una dicuntur ; itemque inter mulierem gra
modo, sed et apparentem ct larvatam significal, vidam ejusque felum . Cum lot sensus hæc unio
sic personali unione non vera semper el proprie suggererel, hanc jure Patres ab incarnationis fide
dieta, sed et impropriel moralis, ut hodie loqui eliminarunt .
amall, innuitur. Nes jus 7.poswatyny personalem
μένει ασύγχυτα, και αδιάφθορα , και αναλλοίωτα, ως Α possunt suscipere , atque ea uniantur que simul
τα παρακείμενα . Τοιαύτην γαρ έχει φύσιν τα corrumpuntur et intereunt : unitas autem , incon
νοητά . ſusas manere, ac expertes corruptionis mbilque
demulalas secundum qualitates, uti ea quæ adjacent. Ejusmodi enim spiritalium rerum natura
exsislil .
ΚΕΦΑΛ . Ξα' . CAP. LXVI .
Έτι περί της καθ ' υπόστασιν ενώσεως . Adhuc de unione secundum hypostasim .
Xρή γινώσκειν (47) , ότι η καθ' υπόστασιν ένωσις Mud scire altinet, unionem secundum hyposta
μίαν υπόστασιν των ηνωμένων αποτελεί σύνθετον sim, unam rerum conjunctaruin compositam by
σώζουσαν και τας συνελθούσας προς ένωσιν φύσεις, postasim eflicere , naturas eas que ad 70 unionem
και την τούτων διαφοράν , και τα τούτων φυσικά convenerunt, earumque distinctionem, ac naturales
ιδιώματα ασύγχυτά τε και αμετάτρεπτα και εν εαυτή . Β proprietates confusionis omnis ac mutationis exper
Αύτη δε προς εαυτήν ουδεμίαν υποστατικήν έχει les in se retinentem ; ipsam autem nullam ad
διαφοράν : αυτής γάρ γίνονται αι εκατέρου των seipsam hypostalicam differentiam habere. Quippe
συνελθόντων προς ένωσιν χαρακτηριστικαι διαφοραι, ipsius fiunt utriusque eorum , que ad unionem
αις εκάτερον εκ των ομοειδών χωρίζεται , ως επί coierunt, characleristica distingrientia , per quæ
ψυχής έχει και σώματος . Μία μεν γαρ εξ αμφοτέ- utrumque ab iis que ejusdem speciei ac nature
Ε ρων αποτελείται, και του Πέτρου τυχόν, ή του Παύ- sunt, secernitur ; ut in anima et corpore. Etenim
λου , υπόστασις σύνθετος σώζει δε εν εαυτη τάς una quidem ex utrisque ; pula Petri , aut Pauli ,
δύο τελείας φύσεις, τήν τε της ψυχής, και του σώ- composita hypostasis elicitur : cæterum in seipsa
ματος , και την τούτων διαφοράν ασύμφυρτον, και , naturas ambas , hoc est anime et corporis , earum
τα τούτων ιδιώματα ασύγχυτα. "Έχει δε εν εαυτή τα . que distinctam cujusque rationem ab omni per
εκατέρας ' χαρακτηριστικά ιδιώματα , τά τε της missione alienam ; atque item proprietales, ab
ψυχής, τα χωρίζοντα αυτήν εκ των λοιπών ψυχών, . omni confusione remolas, salvas retinens, habet
και τα του σώματος , τα χωρίζοντα αυτό εκ των nihilominus in seipsa characteristicas utriusque
λοιπών σωμάτων μηδαμώς χωρίζοντα την ψυχήν proprietales ; puta anime, quae eam a reliquis ani
VARIÆ LECTIONES.
Hoc caput suo loco redditur, ut proxime sequalur diversarum unionis generum explicationes.
*-• * Codd.. plurimi, cu ousa. uu Edil.. el cod. S. Hii. aliique nonnulli,, átpenta.. 1 Cod. S. Hil, aliique
pauci, non εκάτερα . Νonnulli vero, εκατέρου .
NOTÆ ,
(47 ) Xρή γινώσκειν . Πlud scire attinet , etc. culeat , imo unionem καθ ' υπόστασιν secundum
Personali copulæ unionem xab' ÚTOGTAJIV secundum hypostasim . Itaque Leontius bene observat dupli
hypostasim Cyrillus objecit, anath . 2 contra Nestor, citer intelligi unionem καθ' υπόστασιν , ac primo
Theodoretus vero cum Orientalibus, vocem novam Cyrillum ut copulam per relationem vel affectio
esse conclamavit . Nihil ad hæc Cyrillus, nisi, contra nem, σχετικήν , tolleret , dixisse unionem esse
recens inventas ab hæreticis impietates, decere factam καθ' υποστάσιν, τουτέστι καθ ' ύπαρξιν secun
omnino ul vocibus aliis veritas diserlius enun- dum hypostasim , hoc est secundum exsistentiam , xai
lielur ; seque adeo necessitate adactum , ul oxeThe αυτών πραγμάτων rerumque ipsarunt ; id est citra
xnv Évwsiv, relationis aui affectionis conjunclionem , alterutrius substantiæ detrimentum , vel confusio
asserta unione καθ' υπόστασιν , everteret : hanc nem , non nuda specie. Aliero sensu dixisse Cyril
vero vocean nihil aliud significare , πλήν ότι μόνον lum ail naluras duas in hypostasim unam coivisse :
ή του Λόγου φύσις ,ήγουν υπόστασις, ήέστιν ο αυτός Utrumque sensua Nestorio φuidem refragari,, prio
Λόγος , άνθρωπεία φύσει κατ ' αλήθειαν ενωθείς, τem tannen esse teriorem , πλήν αληθινωτέρα ή
τροπής τινος δίχα και συγχύσεως, καθά πλειστάκις η πρώτη. Profecto Philosopίiusipse lib.De mundo,
ειρήκαμεν , εις νοείται και έστι Χριστός , και αυτός cap. 4, formarum alias esse καθ' υπόστασιν , quae
Θεός και άνθρωπος • Nisi Verbi naturam, sive hypo- verae sunt et permanentes , alias κατ' έμφασιν que
slasim , hoc est ipsummet Verbum , humanæ nalure specie lenus duntaxat, nec consistentes, a6d6ala .
secundum veritatem unilum absque conversione al Quocirca Irenæus susceptionem carnis a Filio Dei
confusione , velut sarpe diximus , unum intelligi , el
> ejusmodi fuisse contra Gnosticos affirmal (lib. IV , ·
esse Christum , qui idem ipse Deus et homo sil . c. 1 ) ul non pulalive, sed in substantia reritatis,
Eodem sensu unionem banc quoexty naluralem , el hoc est vere et certissime , facta sit : où vào èv
xata puoly secunduin naturam esse scripsit , na- δοκήσει ταύτα , αλλ' εν υποστάσει αληθείας εγέ
turæ nomine, ut dictum alibi est , sumplo pro ipsa veto . Nazianzenus , oral . 51 , consimili voce unio .
ie re, et non specie solum , seu pro rei verilale, xata nem humanitatis eum divinilale , xat' oủslav nun
ένωσιν την αληθή, τουτέστι την κατά φύσιν. Unione cupal substantino lenus, dimissa ea quæ secundum
rera, hoc est quee sit secundum naturam , inquit in gratiam , operationem , el relationem sit. Nemesiils,
defens. 3 Anath , cont. Orient, el lib. 11 Cont. Nest . cap. 3 ,Eunomianos blasphemiæ reos peragit, quod
p . 33. Perniirum est exinrium doctorein Theodo- Dei Filium negarent naturae nostra κατ' ουσίαν ,
retset Orientalibuis ob ejusmodi voces mussantibus, substantiali modo uniuum esse ; subdilque : Non
auctoritatem oblendisse Athanasii sui lib . i cont. ergo pura benerolentia , ciboxia est hie unionis mo
Apollin. De incarn. Verbi, ένωσιν κατά φύσιν, unio- dus, ut illustribus viribus quibusdam videtur, ail ?
nem illam secundum naturam esse, et cousixiny in- y quors altia, sed naturam causam habet. Qui vero
mathus separent ; itemque corporis, quae ipsum 2 Α έκ τού σώματος, αλλ' ενούντα και συνάπτοντα · άμα .
Cæteris corporibus secernant : nec ullo tamen δε και την εξ αυτών και συντεθειμένην μίαν υπόστασιν
modo anima a corpore sejungant; verum uniant χωρίζοντα των λοιπών ομοειδών υποστάσεων . Έπει
et copulent simulque unam ex ambabus composi- δάν δε άπαξ αι φύσεις την προς άλληλα καθ' υπό
tam hypostasim a reliquis ejusdem speciei hyposta- στασιν δεξωνται ένωσιν, αδιαίρετοι μένουσιν εις το
sibus dirimant. Al posteaquam semel nalure hy- παντελές. Και γάρ, και χωρίζεται η ψυχή του σώ
postaticam unionem susceperint, divisionis prorsus ματος εν τώ θανάτω, αλλ' ή υπόστασις αμφοτέρων Η
expertes manent. Nam etsi anima in morle a cor- μία και η αυτή έστιν. Υπόστασης γάρ έστιν ή εν
pore divellitur, utriusque tamen hypostasis una τη αρχή της εκάστου υπάρξεως καθ' αυτό σύμπηξις .
eademque perseverat. Hypostasis enim est rei cu- Μένει ούν τό τε σώμα και η ψυχή , άει μιαν την
jusque secundum seipsam in primo illius orlu αρχήν της εαυτών έχοντα υπάρξεώς τε και υποστά
constitutio, aut etiam compositio. Quapropter ani- σεως, ει και χωρισθώσιν αλλήλων .
ma et corpus unum idemque exsistentiæ suæ principium retinent, etiam si alterum ab altero disjun
gatur.
Illud autem observandum , naturas quidem se- B Δεί δε γινώσκειν , ότι φύσεις μεν ενωθήναι αλλή.
cundum bypostasim inter se uniri posse, ut in λαις καθ' υπόστασιν ενδέχεται, ως επί ανθρώπου
homine : itemque naturam ab hypostasi assumi, και φύσιν προσληφθήναι υπό της υποστάσεως , και
et in ipsa subsistere posse ; quæ quidein ambo in εν αυτή υποστήναι δυνατόν· άπερ αμφότερα επί
Christo intueri licet.. Νam in eo nature,, divina Χριστού θεωρείται. Και γάρ εν αυτώ , και αι φύσεις,
nimirum, et humana , copulatæ sunt : atque in Dei η θεία τε , και η ανθρωπίνη ηνώθησαν , και εν τη
Verbi hypostasi, quæ prior exsislebat, animata προϋπαρχούση του Θεού Λόγου υποστάσει υπέστη
ipsius caro subsistentiam nacta est, eamque hy- ή έμψυχος αυτού σάρξ, και αυτήν έσχεν υπόστασιν.
poslasim habuit. Al vero, ut ex duabus naturis 'Εκ δύο δε φύσεων μίαν φύσιν αποτελεσθήναι συν
VARIÆ LECTIONES .
* R. unus, εξ απλών,
NOTÆ .
sint illi ένδοξοι άνδρες illustres viri , si conjicere ψυχής και σώματος είναι φαμεν σώμα δε και ψυ
liceat , Diodorum Tarsensem nominavero , ex quo χήν ού κυρίως. Και δήλον εκ του μη δύνασθαι τον
Nestorianum
loquitur virusderivatumsit.
Nyssenus De his contra
epistola ad Theophilum etiam c τηςψυχής όρον επί του συναμφοτέρου αποδιδόναι,
Και τούτου χάριν εκ δύο φύσεων διδόντες : ετεροφυή
A pollinarein , cujus fragmentum citatum est col- γάρ τα συνελθόντα , και αλλήλοις ουχ ομοούσια μίαν 31
lai . 5 quintr. syliodi. Cæterum Theologus el Ne- επί του συνθέτου φύσιν δοξάζομεν . Ουδε γάρ σώμα
mesius imitabantur prisci illius Antiocheni con- ή ψυχήν κυριολεκτούντες αποκαλούμεν τον άνθρω
cilii Patres, in quorum synodicæ fragmentis, apud πον , ει και σύνηθες τη Γραφή πολλάκις τη ελευ
Leontium lib. Cont. Neslorianos , legimus, damna- θερία κεχρημένη του Πνεύματος , εκ του μέρους το
tum fuisse Paulum Samosatenum , quod Verbuni, όλον επονομάζειν, ώς ζυγόν δουλείας ευκ ανεχομέ
æternamve sapientiam Patris , negaret esse unitam νης της διαλεκτικής ματαιότητος. Επί δε Χριστού
nature humane ουσιωδώς , substantialiter ; esse άφραστος μεν , και αλάλητός εστιν η ένωσις , και ο
ουσίαν ουσιωμένην εν σώματι, substantiam substan- ανθρώπινος νους εφικoίτο ουδέ παράδειγμα ευρείν 2
lialam in corpore . Docentque . Deum in Virginis ίσον , κατά γε πάντα λέγω, δυνήσεται. Επειδή αυ
ulero cousubsianiiatum humanitali fuisse , Oeds nu τον ου μόνον εκ θεότητος είναι και ανθρωπότητός
εν γαστρί συνουσιωμένος των ανθρωπίνω. Εx quo φαμεν , αλλά και τους ονόμασιν επ' αυτού κεχρήμεθα
apparel unde Apollinaris ouvousiwOLV consubstan- των απλών. Θεόν γάρ λέγομεν τον Χριστόν , και 3
tiationem acceperit, quam cum oblorto sensu in- άνθρωπον λέγομεν τον αυτόν , όπερεπ' εκείνων λέ
.
telligeret, unicam Christo naturam , humana de- γειν κυρίως ουκ έχομεν · Rursum hominem corpore
curtala, aſfinxit. et anima constare concedimus, nec tamen eum esse
Unionem secundum hypostasim dici , non Ephe- corpus el animum proprie. Id porro perspicuum fil,
sina
bavit,solum s, edet Chalcedonensis
deincepsque synodusomisso,
Cyrilli sensu strictiori appro- D ulroque
eo quod conflatum
anima et corporisdefinitionem , ei quodEaex
est , altribuere non possimus.
nibil aliud ea intellectum est, nisi plurium nali- propter quando ex duabus naluris hominem dicimus
rarum in unain hypostasim personam ve concursus, (nam quæ illic coeunt , diſſerentis nec ejusdem na
vel extraneæ naturæ alteri jam exsistenti hypo- lura sunt) unam composili naturam esse censemus.
stasi adjunctio , ή ετέρα υποστάσει προστρέχουσα Elenim si proprie loquamur , hominem corpus et
qúors, inquit Damasc. Posterior hæc acceplio in- animam haudquaquam appellaverimus : etsi licentia
carnationi Verbi duntaxat et maxime propria est, quam a Spirilu sanclo accepit, familiare est Scri
quatenus , inquit Maxinjus , cilalus in Collect. plura lolum a parle denominare, u quæ a dialecticæ
contr. Severianos , c. 21 : Una et eadem Verbi, rugacitatis jugo exempla sit. Verum in Christo ine
nunc anteaque exsistens hypostasis , absque sui effi- narrabilis et ineffabilis est unio, nec fieri potest ut
ciente causa, simplex, et nulla ex parte composia, humanum ingenium simile aliquod exemplum inve
postremo suscepla carne anima intelligente animala, nial : quandoquidem eum nedum ex divinitate et
cilra sui demutationem vere composita evasit. Hæc humaniiale prædicamus , sed et illorum ex quibus
plane in exemplo unionis
veteribus frequens corporis et animæ,
est, non habent locum quod compositus est, nomina ipsa quoque attribuimus.
: nam Christum enim dicimus Deum , dicimus el illum ipsuir
anima corpore anterior non est. Sed discrimen hominem , quod in aliis affirmandi locus non est , elu.
aliud , et quidem grave, inter illas uniones, Eulo- Libentius, lit apparel, Patres concessuri erant er
gius Alexandr. observavil , cujus verba referam ex anima ct corpore, naturam unam lieri , quam ex
iisdem collect., c . 19 :: Πάλιν τον άνθρωπον εκ divinitale Verbi et humanitale.
DIALECTICA . 670
669
θετον , και εκ δύο υποστάσεων (48 ) μιαν υπόστασιν , A natura una 71 composita , aut ex duabus hyposta
παντελώς αδύνατον · διότι αδύνατον τας εναντίας sibus una hypostasis cfliciatur, omnino fieri nequit :
ουσιώδεις διαφοράς εν μιά φύσει συνυπάρξαι . Τούτων propterea quod contrariæ substantiales differentiæ
γάρ έργον εστίν , αποδιιστάν αλλήλων τας φύσεις, in una eadeinque natura simul esse non possunt.
εν αις υπάρχουσι • και πάλιν , αδύνατον τα άπαξ Siquident earium munus est,, naturas eas , quibus
καθ ' αυτά υποστάντα ετέραν άρχήν υποστάσεως insint, ab invicem diriwerc . Ac rursum fieri non
έχειν. "Η γαρ υπόστασις , ή καθ' εαυτό έστιν potest, ut quæ semel separatim ac per se exstile.
υπαρξις . Ιστέον δε ως επί της αγίας Τριάδος υπό- runt, principium aliud subsistendi et hypostasis
στασίς έστιν ο άναρχος τρόπος της εκάστου αϊδίου habeant. Hæc enim nihil est aliud quam per se ac
seorsim exsistentia. Sciendum porro in sancta Tri
υπάρξεως . nitate, hypostasim modum esse principii expertem
sempiternæ cujusque exsistentiæ .
Xρή δέ ειδέναι ότι , ηνίκα σύνθετος γένηται φύσις , Illud autem scire convenil , cum composita ali
δει ομόχρονα τα μέρη είναι, και εξ ετέρων έτερον qua natura fit, lil, debere partes esse simul tempore,,
αποτελείσθαι , μή φυλάττον , αλλά τρέπον και αλ- atque ex aliis aliud perfici, adeo ut non servet, sed
λοιούν τα εξ ων συνετέθη ως εκ των τεσσάρων B polius immulet, et in aliud convertat ea ex quibus
στοιχείων αποτελουμένου του σώματος , άλλο εξ compositum est.. Uι Ul cum ex quatuor elementis
άλλων γέγονε και ούτε πυρ τέλειον , ούτε τι των corpus efficitur, aliud ex aliis fit : ac neque ignis
άλλων έστιν , και λέγεται και ως εξ ίππου και perfectus , neque ullum aliud elementum est aut
όνου ημίονος. Ούτε γάρ ίππος , ούτε όνος εστίν ή dicitur. Ει sicut ex equo et asina mulus gignitur .
λέγεται · αλλ ' εξ ετέρων έτερον , μηδ' οπότερον Νeque enim mulus, equus aut asinus est vel dici
των εξ ών συνετέθη , φυλάττον ασύγχυτόν τε και tur ; sed aliud ex aliis, neutrum retinens inconfu
sum el invariabile, eorum ex quibus concretus est
άτρεπτον .
et coaluit .
llerum philosophiæ definitiones, quæ ad breviorem logicam pertineant , subjicio , ut jacent, lam in editis
quam in mss . prælerquam in Reg. 2927, in quo logica fusior descripta est.
CAP . LXVII .
ΚΕΦΑΛ . ΞZ .
Ser philosophiæ definitiones.
Ορισμοί της φιλοσοφίας έξ. Philosophia est cognitio eorum quæ sunt secun
Φιλοσοφ ία εστίωςγνώσις των όντων ή όντα εστιν , dum quod sunt, id est naturæ ipsorum . Philosophia
βγουν της φύσε αυτών . Φιλοσοφία εστί γνώσις C
θείων τε και ανθρωπίνων πραγμάτων . Φιλοσοφία est rerum divinarum humanarumque cognitiv.
εστί μελέτη θανάτου , του τε προαιρετικού και φυσι- Philosophia est cura et meditatio mortis ,, tum ejus
κου . Φιλοσοφία εστίν ομοίωσις Θεώ κατά το δυνατόν quæ sub electionem cadit, quam qua naturalis est.
ανθρώπω · ομοιούμεθα δε Θεώ κατά το δίκαιον , και Philosophia est assimilatio cum Deo , secundum
όσιον, και αγαθόν » δίκαιον μεν ούν έστι , το του quod homini possibile est . Deo autem similes eva
του διανεμητικόν • ήτοι μήτε αδικείν , μήτε αδικεί- dimus ratione justitiæ , sanctitatis et bonitatis .
σθαι , μήτε λαμβάνειν πρόσωπον εν κρίσει , αλλά Justitia quidem in æquabili distributione versalur ;
αποδιδόναι εκάστω κατά τα έργα αυτού. "Οσιον δε hoc est , ut nec injuriam inferat quispiam , nec cu
έστι , το υπέρ το δίκαιον , ήτοι το αγαθόν , το άδικού- jusquam personam in judicio suscipiat , sed unicui
μενον ανέχεσθαι και συγχωρείν τοίς αδικούσι , και que prout gessit rependat. Sanctitas autem , quæ
μάλλον ευεργετείς αυτούς . Φιλοσοφία εστί τέχνη cum bonitale incidit, super justitiam assurgit , el
τεχνών , και επιστήμη επιστημών • ή γάρ φιλοσοφία in eo sita est, ut quisquis læsus est, patienter ferat,
αρχή εστι πάσης τέχνης . Δι' αυτής γάρ πάσα τέχνη atque iis, a quibusIesus est, ignoscat ; imo et illos
εύρηται . Φιλοσοφία εστί φιλία σοφίας · σοφία δε D bonis aficiat . Philosophia est ars artium , et scientia
αληθής ο Θεός εστιν . Η ούν αγάπη και προς τον Θεόν, scientiarum . Omnis enim artis principium est phi
losophia ; quippe cum per eam ars oinnis inventa
αυτη
sit. Philo a estς amor
η αληθή
εστίνsophi φιλοσοφία
sapie.ntiæ . Sapientia autem vera Deus est. Quocirca charitas erga Deum , ipsa
vera philo
Διαιρ είται δεa est
sophi η .φιλοσοφία εις θεωρητικών και Dividitur porro philosophia in contemplatricem
τρακτικόν : το θεωρητικών , εις θεολογικών , μαθη- et activam . Contemplatris , in theologiam , mathe- !
ματικών , φυσιολογικόν • το μαθηματικών , εις άρι- 10aticam , et physiologiam : mathematica , in arith
NOTÆ.
(48 ) H εκ δύο υποστάσεων. Sive duarum hypo- constare finxerunt , quod substantiam naluram ve
stasium . Hæc ad Nestorianos sequioris ævi spe- perſectam ab hypostasi , seu persona subsistenie
rtant, qui omissa unione secundum affcctionem , per se, non salis distinguereni . E contra fide ca
bonorein , habitudinem , quain Nestorius primum iholica certum est , Verbum humanam naturam
posuerat, ex duabus naturis perfectis el hyposta- assumpsisse, non personam aut hypostasim .
sibus , boypostasim Christi unam, Christum unum ,
meticam , musicam, geometriam et astronomiam. Aθμητικών , μουσικών, γεωμετρικών , αστρονομικόν :
Activa rursum , in ethicam , acconomicam et poli . το δε πρακτικών, εις ηθικών, οικονομικών , πολιτικών :
ticam . Ad contemplatricem 72 itaque rerum cor- θεωρητικών μεν ούν έστι, το κατανοείν τά τε ασώ
pore et materia vacantium pertinet consideratio, ματα και άλλα, ήγουν περί Θεού , και πρώτως και
Dei videlicet, qui pre ceteris et proprie incorpo- κυρίως εστίν ασώματος και άυλον • έπειτα και περί
reus el jromaterialis est, deinde angelorum , ac αγγέλων , και δαιμόνων , και ψυχών & και αυτά ,
dæmonum , et animarum : quæ etiam ipsa, si cor- όσον προς το σώμα , άϋλα λέγονται • ει δε προς το
poris habeatar ratio, a materia remola dicuntur , κυρίως άϋλον , ήγουν το θείον , υλικά εισι . Τούτο
>
tametsi alioqui, si cum eo quod proprie materia τοίνυν εστί το θεολογικόν . Θεωρείν δε και την των
caret , hoc est cum Deo , conferantur, maleria con- υλικών φύσιν, ήγουν ζώων , και φυτών, και λίθων,
stare censeanlur. Atque de his agit theologia. Al και των τοιούτων, όπερ έστι το φυσιολογικόν. Θεω Ι
vero materiæ copulatarum rerum naturanı specu- ρείν δε και τα μέσα τούτων , άτινα ποτέ μεν εν ύλη
lari, v. gr. naturarm animalium, plantarum ,lapi- θεωρούνται , ποτέ δε εκτός της ύλης, και μέσα εισι
dum , et aliorum id genus, ad physiologiam special. των άλλων και υλικών όπερ έστι το μαθηματικόν .
Ea autem conte lari quæ medium obtinent locuin , “Ο γάρ αριθμός αυλός έστι καθ' εαυτόν θεωρείται
B
quæ nimirum nonnunquam in materia , nonnun . δε και εν ύλη , σίτα τυχόν , ή οίνω· λέγομεν γάρ 1
quam extra materiam considerantur ; mathematicae δέκα μόδιοι σίτου , και δέκα ξέσται οίνου . Ομοίως
proprium est. Numerus enim per se quidem ma- και επί των λοιπών ειδών του μαθηματικού . Το δε Ε
Ieria vacat ; allainen in maleria deprehenditur, πρακτικών ήθος κοσμεί, και το πώς δεί πολιτεύς
puta in frumento , aut vino. Dicimus siquidem , σθαι διδάσκει • και ει μεν ένα άνθρωπον παιδεύει, Σ
Ε
decem modii critici, et decent sextarii vini . Quod λέγεται ηθικόν· ει δέ οίκον όλον, λέγεται οικονομικών
eliain in cæteris mathematicæ speciebus eodem ει δε πόλιν ολόκληρον , λέγεται πολιτικόν .
modo locuin habet. Activa mores colit, et quo pacto vitæ ratio instituenda sit, edocet . Ac si qui
7
dem unum duntaxat hominem erudial , moralis, seu ethica dicitur ; si universam domum, æcono
mica ; si integram civitatem, politica nuncupatur. 14
2
CAP. LXVIII . ΚΕΦΑΛ . ΞΗ' .
De melhodis quatuor dialecticis. Περί των τεσσάρων διαλεκτικών μεθόδων .
Sciendum est qualuor esse dialecticas methodos, Ιστέον , ώς τέσσαρές εισι διαλεκτικαι μέθοδοι,
>
id est Iogicas ; divisionis, quae nimiruni genus in ήγουν λογικαί • διαιρετική, ήτις διαιρεί το γένος εις
species per differentias interjectas et medias divi- είδη διά μέσων των διαφορών • οριστική , ήτις από
dit ; definitionis, quæ ex genere et differentiis, per C του γένους και των διαφορών, ών διείλεν η διαιρε
priorem illam divisis, subjectum definit ; resolu- τική, ορίζει το υποκείμενον · αναλυτική , και το συν
tionis, que compositiora in simpliciora resolvit ; θετικώτερον αναλύουσα εις τα απλούστερα · τουτέστι
hoc est, corpus in humores ; humores in fruclus ; το σώμα εις τους χυμούς τους χυμούς εις τους
fructus in quatuor elementa ; elementa denique καρπούς τους καρπούς εις τα τέσσαρα τα στοι
materiam et formam : demonstrationis , quae per χεία και τα στοιχεία εις ύλην και είδος • αποδεικτική
.
medium aliquid probat subjectum argumentum, ή διά μέσου τινός δεικνύουσα το προκείμενον· οίον ,
v. gr. propositum mihi est demonstrare animam πρόκειται μοι δείξαι ότι η ψυχή αθάνατός έστι :
esse immortalem : sumo aliquod medium, nempe , λαμβάνω τι μέσον, το αεικίνητον , και συλλογίζομαι
agilari perpetuo motu ; alque ad hunc modum ar- ούτως : ' Η ψυχή αεικίνητός έστι : το αεικίνητον ,
Ε
gumentor : Anima perpetuo mou agitatur : φuod αθάνατον • η ψυχή άρα αθάνατος .
aulem agilalur perpetuo motu, immortale esl : ergo
anima est immortalis . +
Triplex resolutio . Sciendum est autem syllo- Ιστέον δε ώς οι συλλογισμοί της αποδεικτικής
gismos, partis demonstrantis esse . Neque illud εισι. Δεί δε γινώσκειν ότι η αναλυτική τρισσή τις
.
ignorandum est, triplicem esse resolutionem. Αlia D εστιν · έστι γαρ φυσική , ως η προλεχθείσα • έστι
enim naturalis est , ut ea de qua loculi sumus ; alia δε και λογική ανάλυσης , όταν τον προτεθέντα συλλο
logica, ut cum syllogismum in figuram suam resol- γισμών αναλύσωμεν εις το οικείον σχήμα • έστι και
vimus ; alia mathematica , cuni id de quo queritur, μαθηματική, όταν λάβωμεν το ζητούμενον , ώς ομο
1anquam certum ac concessumsumimus,, atque ad λογούμενον , και καταντήσωμεν εις τι ομολογού
sit, pervenimus, μενον, όθεν αγρεύεται το προκείμενον · οίον έστα»
aliquid, de quo nulla est dubilatio ,
unde id quod propositum est , colligitur, v. gr. το ζητούμενον , Ει αθάνατος ή ψυχή. Τούτο το
questio haec proponatur, utrum anima immortalis ζητούμενον λαμβάνω, ως ομολογούμενον, και λέγω
sil ? quæsitum illud tanquam certum el indubila- Επειδή αθάνατος η ψυχή εστιν , εισίν αμοιβαι των
lum sumo, ac dico. Quandoquidem immortalis est φαύλων και αγαθών πράξεων. Ει δε εισίν αμοιβαι,
anima, est profecto tam bonis, quam improbis έστι το δικαζόμενον και δικάζον . Ει δε εστι το δικα
actionibus merces constituta . Quod si merces ζόμενον και δικάζον , έστι προνοητής και πρόνοια.
constituta est, sane est qui judicium subeat, el Κατηντήσαμεν τοίνυν εις την πρόνοιαν, ήτις παρά
qui judicis obcat partes : esse quoque qui rebus πάσιν ώμολόγηται. "Ένθεν λοιπόν κατά σύνθεση
λέγω : Επειδή εστι πρόνοια και δικαστής, εισίν A humanis provideat, et providentiam necessum est .
αμοιβαί · και επειδή είσιν αμοιβαι , έστι το κρι- Ad providentiam itaque pervenimus ; quæ quidem
νόμενον. Ει δε έστι το κρινόμενον , αθάνατος άρα apud 73 omnes extra dubitationem est . Αtque
η ψυχή . hinc per compositionem sic dispiilo : quoniain pro .
videntia est, et judex , sunt quoque præmia ct pcenæ . Quia autein sunt præmnia et pænæ, est etiam
de quo judicium feralur. Cum ergo sit de quo judicium feratur, immortalis anima sit necesse est .
Que sequuntur reperi in qualuor codicibus regiis ad calcem Dialeclicæ S. Joannis Damasceni ,
miseratque Leo Allalius Auberlo, cum aliis Damascenis.
ΛΥΣΙΣ ΛΕΞΕΩΝ , DICTIONUM SOLUTIO.
'Ανάγκη εστί βίας αιτία. Necessitas violentiæ causa est .
Στοιχείον έστι , κοινώς μεν εξ ου τι γίνεται πρώ Elementum communiter sumitur pro eo ex quo
του , και εις αυτό επ' εσχάτου αναλύεται • ιδίως δε præstitulo fit aliquid , et in quod resolvitur. Proprie
στοιχείον έστιν, εξ ου γίνεται σώμα , και εις αυτό B
vero elementum dicitur, id ex quo corpus consti
αναλύεται • οίον, πυρ, ύδωρ, αήρ, γή. Πυρέστι σώμα ° εuitur , et in quod resolvitur ; qualia sunt, ignis,
λεπτομερέστατον , και θερμότατον , και ξηρότατον • aqua ,, aer,, terra . Ignis est corpus subtilissimum ,
Yή εστι σώμα ξηρότατον και βαρύτατον• ύδωρ εστί et calidissimum , ac siccissimum. Terra est corpus
σώμα υγρών και ψυχρότατον • αήρ έστι σώμα υγρό- siccissimum et gravissimum. Aqua est corpus hu
τατον και μαλακόν . Γένεσις έστι κίνησις κατ' ουσίαν, midum ac frigidissimum.. Aer est corpus humi
έκ του μη όντος εις το είναι. Αύξησις έστι κίνησις dissimum et molle. Ortus cst motus secundum
το ποσό κατά μέγεθος. Φθίσες εστι κίνησις εν τω substantiano , a non esse ad esse. Interitus et cor .
ποσώ κατά μείωσιν. 'Αλλοίωσις έστι κίνησις εν τω τuptio, motus est ab esse ad non esse. Augmenta
ποιώ κατά μεταβολήν . Φορά έστι κίνησις εκ τόπου lio est motus in re quanta secundum magnitudi
εις τόπον . Περιφορά εστι κίνησις εν τω αυτω τόπω. nem . Decrelio est motus in re quanta secundum
Αυτοκινησία εστίν και της ψυχής και εν τοις ζώοις minorationem , seu diminutionem . Alteratio est
κίνησις. Χρόνος εστί μέτρων κινήσεως, και αριθμός motus in re qualitate affecta, secundum nu
του εν κινήσει προτέρου και υστέρου . Ήμέρα εστιν tationem . Lalio est motus e loco in locum
ηλίου υπέρ γής φορά ή χρόνος εν ώο ήλιος υπέρ Circumactio motus est circa eumdem locum .
.
γης φέρεται. Νυξ εστι σώματος της γης σκιά » ήc Motus spontaneus, est anime motus , qui et in
χρόνος ενώ ο ήλιος υπό γήν φέρεται. Νυχθήμερον animantibus reperitur. Tempus est mensara uolus,
εστι κόσμου περιστροφή. Μήν εστι χρόνος από et numerus prioris el posterioris in molu. Dies est
συνόδου σελήνης προς ήλιον επί την εξής σύνοδον . molus solis circa lerram : aut etiam , est tempus
Ενιαυτός έστι χρόνος , ενώ ο ήλιος τον ζωδιακόν quo sol supra terram movelur. Nox est umbra
διέξεισι κύκλον. Καιρός έστι χρόνος κατορθώματος . corporis terre, seu tempus quo sol sub terra mo
'Ακαιρία εστί λείψις 1 καιρού κατ ' επιτυχίαν προ- vetur. Nuxorijepov, id est dici noctisque spatium,
θυμίας του ζητουμένου . "Ώρα εστί μέρος ενιαυτού est orbis circumvolutio . Mensis est icmpus a con
το τέταρτον, ή της ημέρας το δωδέκατον, ή ακμή junctione lune cum sole, ad aliam proxime sequen
ψυχής, ή σώματος άνθος . Έαρ εστί χρόνος , εν ώ tem conjunctionem. Annus est tempus quo sol 20
το υγρών επικρατεί . Θέρος εστί χρόνος ενώ το θερμόν diacym orbem peragrat. Opportunitas tempus est
επικρατεί . Φθινόπωρόν εστι χρόνος ενώ το ξηρόν rei prospere peragendae. Intempestivitas opportuni
επικρατεί • χειμών εστι χρόνος , ενώ το ψυχρών temporis omissio est, pre vehementieri in re optata
επικρατεί . Πωγωνίας έστιν άστροειδές πυρός άθροι- proseguenda desiderio. "Ωραsummitur, vel pro quarta
σμα, έμπροσθεν έχουν τας ακτίνας . Κομήτης εστί anni parte, vel pro duodecima diei parte, vel pro
πυροειδές άστρων άθροισμα, κόμης κεφαλής δίκην, D animi vigore,,vel pro corporis More .. Ver est tenipus
κυκλόθεν εκπέμπων ακτίνας . Δοκίας έστιν άστροει- in quo dominalur humidilas. Æstas est lempus
δής κόντος , ήγουν δοκός , την πυρώδη επί τα άνω in quo dominatur calor. Autumnus tempus est in
εκπέμπων ακτίνα . Λαμπάς έστιν άναψις και άθροι- quo viget siccitas. Hiems lenpus est in quo frigus
σμα πυρός. "Ιρις εστίν έμφασις ηλίου σεμνοειδής prevalet. Barbata stella estignis in sideris speciem
εν γέφει κοίλια και δροσώδει , εν κύκλου τάξει φαι- congeries, eminus radios vibrans. Cometa est slel
νομένη περιφερής, ώς εν κατόπτρω προς αίσθησιν larum concursus ignis figuram referens ,, com:e
και έμφασιν άστρου , διά πύκνωσιν αέρος γινομένη. capitis instar, circumcirca radios emillens. Trabes
Παρήλιός έστι νέφος περιφερές , πυκνον $, όμοιον est contus, sideris speciem referens, seu fignum
ηλία : η έμφασις ηλίου εν γέφει πυκνό και λείω. igneum , radium sursum emillens. Lampas est
9
Κεραυνός εστιν ελικοειδές πνεύμα κίνησιν ποιούν accensio et congeries ignis. Iris est insignis repræ
διάπυρον , και άνωθεν κάτω διά πυρός φλογώδους sentatio solis in nube concaya et roscida , in orbis
φερόμενος και έμπυρίζον κύκλω. Τυφών εστι ελι- modum rolunda apparens, ad aspectum sideris velut
VARIÆ LECTIONES .
• Reg. duo, λήψις .
in speculo propter aeris condensationem expressa. Ακοειδής κίνησης αέρος ζοφώδους , άνωθενεπίτης γης
Parelius est nubes rolunda, 74 densa, soli non τεταγμένη . Πρηστήρ έστιν ελικοειδής κίνησις διαυ
.
absimilis ; sen est repræsentatio solis in nube γούς αέρος άνωθεν καταφερομένη . Σκηπτός έστι
densa, atque omni ex parte plana. Fulmen est κεραυνός άνευ νεφών. Χάλαζά έστιν ολοπαγές ύδωρ
Πatusin vorticis modum, lammeum imprimens υπέρ της πε πυκνωμένον. Παγετός έστιν ύδωρ συμ
molun , desursum deorsum ab accenso igne de- πεπηγός επί γης. Χιών εστιν ημιπαγές ύδωρ διά
pulsus, cunctaque circumcirca comburens. Typhon νεφών επί γην καταβαίνουσα . Πάχνη εστί όλοπαγές
vorticosus molus est aeris caliginosi , desursum in ύδωρ , δι' άλλης υγράς ύλης επί γης πε πηγυία.
terram emissus . Prester est motus vorticosus "Ομβρος εστίν αθρόον ύδωρ εκ νεφών εκκρινόμενον
splendidi aeris desursum delatus. Σκηπτός, sceptus υετός έστι ψεκάδων άθροισμα. Ψεκάς έστι νοτίς
est fulmen seorsim a nubibus. Grando est aqua αθρόα σταγόνων. “Ομίχλη εστί σύστασης προ νέφους .
penilus congelata, supra lerram addensala. Glacies "Ατμός έστι πλήθος αναθυμιάσεων επί γής. Λίμνη
est aqua congelata in terra. Nix est aqua gelu εστίν ύδωρ πολύ , γλυκύ, και αθρούν, διά κοίλου και
semiconcreta , c nubibus in terram delala . Pruina κατάντους χωρούν έν συστάσει . Θάλασσά εστιν ύδωρ
csl aqua gelu concreta , per materiam humidam αλμυρών και πικρόν, τα κοίλα των κόλπων πληρούν
B
alteram interra addensata . Imber est aqua copiose ° της κατωτάτης γης. Κρήνη έστιν απόρρυτος πηγής
e nubibus decidens . Pluvia est roris congeries. Ros αρχή , ή ύδωρ εκ μεταβολής γής γεννώμενον και
est stillarum multarum humor: Nebula est opacilas έκκλινόμενον. Σεισμός έστι κίνησις πνεύματος αθρόα
nubi prævia. Vapor est exhalationum circa terram υπό την εισδύνουσα, και ταύτην κλονείσθαι αναγ
copia. Lacus est aqua multa dulcis et conferia , κάζουσα. Πυροκρατήρ έστι στόμιον πυρός έγγαίου,
concava deeliviaque Ioca dense invadens. Mare, έξω δέοντος, και αναπνοή . Λύρα εστιν ιστός διά νεύ
est aqua salsa et amara , concavos ac profundiores ρων εσκευασμένη.
terræ sinus implens. Scatebra est emergens fontis principium ; sive etiam aqua ex eversione terræ
quasi procreata ac emergens. Terræ motus, esl vehemens venti molus terram subiens , eamque
conculiens. Pyrocrater est orificium , scu foramen , ac spiraculum per quod subterraneus ignis foras
erumpit. Lyra est instrumentum ſidibus instructum .
Finis , auspice Deo , philosophicorum sanctissimi Ετελειώθησαν συν Θεώ τα Φιλοσοφα του αγιω
Joannis Damasceni. τάτου Ιωάννου του Δαμασκηνού .
IN LIBRUM DE HÆRESIBUS
ADMONITIO .
-
In Regio codice n. 2926, ad calcem Logices Joannis Damasceni, librarius rationem et cau
sam affert , cur post hujus sancti doctoris opus dialecticum, libro ipsius De hæresibus omisso,
statim capita theologica descripserit : Ει και ένα επιστολή ο παρών ουτοσ!" Αγιος είρηκεν, inquit,
ότι μετά το παραθείναι τα παρά τους σοφούς των Ελλήνων εχόμενα, τούτοις εχθήσομαι τα των αιρέσεων,
είτατης αληθείας, αλλ ' ούν γε ημείς εναλλαγμένως πεποιήκαμεν,μετά τα των φιλοσόφων, τα της αληθείας
0
προτιθέντες, είτα τα των αιρέσεων · ουκ εναντιούμενοι τω Αγίω · άπαγε, αλλά μάλλον αιρούμενοι τα της
αληθείας αληθώς και ακριβώς είδέναι, ή περ τα των αιρέσεων. Etsi sanctus hic ( Damascenus)
in epistola sua ( ad Cosmam Majumensem ) pollicitus est, explicatis iis quæ philosophi gen
tiles tradiderunt, statim se enarraturum hæreticorum placita, tum deinde dogmata veritatis
( seu theologiæ Christianæ ) , nihilominus viam alteram inimus, post philosophica veritatis
doctrinam anteponentes illis quæ ad hæreses spectant ; non quidem ui viro sancto adversari
videamur (absit), sed quoniam libet magis.75 quæ ad veritatis agnitionem pertinent, diligenter
addiscere, quam novitates hæreticorum . Id nimirum in causa fuit, ut qui philosophica et
theologica Joannis Damasceni sequioribus sæculis descripserunt, ab ejus tractatu De ha
resibus exarando abstinuerint. Nos vero ordinem , quem auctor ipse instituit, deserere reli
gioni duximus ; eo magis quod , ut ipse monet, detecto errore ei mendacio , veritatis amor
et studium altiores radices agat, ώς αν το ψεύδος επιγινώσκοντες πλέον της αληθείας έχώμεθα . Ejus
dem olim consilii Theodoretus fuerat, cum universam Christianæ fidei theologiam ad certa
quædam capita revocare atque ordinare omnium primus aggressus est : quemadmodum ipse
declarat in præfatione ad Sporacium , et in prologo ad Epitomen divinorum dogmatum . De
cebat itaque ut Theodoreti propositum imitaturus Noster, et eadem, qua ille, serie res divi
nas persecuturus, a præclara, quam summus vir statuerat regula non declinaret , palam
que omnibus fieret, Joannem Damascenum in ipso etiam rerum quas tractavit ordine,
priscorum Patrum vestigiis inhæsisse.
Hujusce catalogi hæresium Damascenum nostrum consarcinatorem fuisse nemo, ut arbi
tror, inficiabitur, alioqui perierit tractatus De hæresibus , quem ipse contesuerat . Imo vero
Lambecius narrat in pervetusto cod . Cæsareo Græco n . 251 , qui Ascetica continet, librum
67 LIBER DE HÆRESIBUS . 678
hunc De hæresibus citari lanquain Joannis Damasceni , fierique in primis mentione :11 bære
sum 88 , 96, 97 , 98 , 100 et 103. Nec dificultatem facessit quod v . gr. hær. 75, quæ est Aerii ,
le hoc heretico dicatur, έτι δεύρο πειρασμός έστι ( vel περίεστι) τω βίω ούτος , hic etiamnum
hodie tentatio est vitæ hominum ; cum Aerics sæculo quarto lahente vixerit. Nam Damasce
nus Epitomen novam De hæresibus non composuit, sed integram Synopsin , seu Anacepha
læosim Epiphanii, ut in libris ejus jacebat , transcripsit, adjecta viginti, seu viginti quatuor
posteriorum sectarum enarratione ; quam non solum ex Thendoreli, Timothei Constanti
nopolitani presbyteri , et Sophroniilibris concinnavit, ut codice altero Cæsariano significari
mouet Lambecius; verum etiam ex Leontii Byzantini , veluti suo loco adnotabitur. Quæ vero
de Mohammedanis habentur, nulli alteri præterquam auctori nostro tribuenda sunt. Multis
in codicibus , atque in Latina translatione veteri , quam editio Coloniensis exhibet, centum
duntasat hæreses recensentur, quarum ultima est Mohammedica ; sed tres alias quatuorve
a Joanne nostro postmodum additas nullus dubito : cujus rei fidem astruit pervetustus ille
codex Asceticorum bibliothecæ Cæsareæ . Sed nec consentaneum erat, ut Iconomachorum
hæresim ex lolo omitteret , quam ipse expugnaverat et ipsius ætate Orientis et Occidentis
Ecclesiæ proscripserant. Atqui Joannem Damascenum libros suos retractavisse multoties
jam animadvertimus.
Præter veterem translationem Latinam , quam Burgundioni civi Pisano concedere nihil
vetat, aliam adornavit Perionius monachus Benedictinus,ad codicem sæpe jani a me laudatum
qui fuit olim Sancti-Hilarii Pictaviensis. Quia vero in hoc codice multa omis sa sunt quæ ad Is
maelitarum sectam pertinent, ea cum Græce, tum Latine Fronto Ducæus supplevit ad cal
cem postremæ editionis Parisiensis, ope codicis Augustani . Hoc idem opusGræce et Latine
prodiit, multipliciter auctum ex Regio cod. olim n . 2339, nunc 2508, t. I Monument . Eccles.
Græc., interprete viro doctissimo Joanne Cotelerio. Tandem ad mss. codd. Regios 3244 et
2930 , cod . s. Hil. et Augustanum , quos Cotelerius non consuluit, castigatum magis , in hacce
nostra editione, præstitutum sibi ab auctore Jocum obtinebit, adjectis adnotationibus , qui
bus de præcipuarum hæresum erroribus certius constabit, sive ex sinceris sectariorum ipso
rum , quæ supersunt, monumentis, sive ex probatis eorum ævi scriptoribus.
ITEPI AIPELEON
ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ
ΟΘΕΝ ΗΡΞΑΝΤΟ ΚΑΙ ΠΟΘΕΝ ΓΕΓΟΝAΣΙΝ.
DE HÆRESIBUS
COMPENDIUM
UNDE ORTÆ SINT ET QUOMODO PRODIERUNT.
αιρέσεων yntepes
Uasūv alpegewy μητέρες και
xal nepotOTU OY δ8. α'.
πρωτότυπον a '. A 76 Hæresum omnium , seu sectarum parentes ac 1
οίον Bapapisuós.. Sβ.'. Σκυθισμός

slov Exulsuós , γ' Ελληνισμός. primigenide quatuor sunt; nempe, 1. Barbarismus,,
r '. 'EXnvouós.
δ. Ιουδαϊσμός . Εξ ών άλλαι πάσαι ανεφύησαν. 2. Scythismus ; 3. llellenismus, 4. Judaismus : ex
quibus originem duxerunt aliæ omnes.
α. Βαρθαρισμός» ήτις και καθ' εαυτήν εστι διαρ- 1. Barbarismus, qui solus a diebus Adami ad
κέσασα από ημερών του 'Αδάμ επί δέκα γενεάς του decimam usque generationem , seu Noe tempora ,
). Βαρβαρισμός δε κέκληται από του,, με τους
Νώε (11). perseveravit .. Qui barbarismus propterea dictus
τότε ανθρώπους αρχηγόν τινα έχειν , ή μίαν συμφω- est, quod bujus ælatis liomines, neque cerlum
VARIÆ LECTIONES.
a Cotel. emend . čws toũ. Favet et Pelav.
NOTÆ
(1 ) Epiphanius in Panario quatuor priores hæreses varias potius conditiones hominum , quam reli
signíficari ait his Apostoli verbis, ad Coloss. IV : In giones innuunt : Ubi non est gentilis, inquit, circum .
Christo Jesu non Barbarus, non Scylha, non Græcus, cisio et præpulium , Barbarus aut Scytha, servus aut
non Judæus :quæ si, ut jacent in textu, expendantur, liber.
679
quemdam ducem haberent , nec inter se conveni- Α νίαν , αλλ ' και τι πάς τις εαυτώ εστοίχει , νόμος εαυτό
rent ; sed unusquisque prout sibi visum esset, κατά την προτίμησιν του ιδίου βουλήματος εγί
vitam instilueret, ac pro lege suum quisque sibi VETO .
nulum et arbitrium proponeret . β. Σκυθισμός • από των ημερών του Νώε , και
2. Scythismus , a Noe lemporibus , deincepsque μετέπειτα άχρι της του πύργου οικοδομής Βαβυλώ
ad usque turris el Babylonis constructionem , ac
t, hoc νος , και μετά τον του πύργου χρόνον επί ολίγοις
paucis
est, adhuc
usque lurre condita
ad a Phalec , quiobtinui
et Ragauannis ad Europæ έτεσι· τουτέστι έως Φαλέκ και Ραγαν· οίτινες επί το
partes declinantes , a Thiras state ( a quo Thraces της Ευρώπης κλίμα ανανενευκότες , το της Σκυθίας
orlum habuerunt ) et ultra , Scythiæ partibus, μέρει, και τους εαυτών έθνεσι και προσεκρίθησαν «,
ejusque gentibus, attributi sunt. από της του Θείρας και ηλικίας, και επέκεινα, εξ ούπερ
οι Θράκες γεγόνασι .
3. Hellenismus, a Serug ætale idolorum cultum γ' . Ελληνισμός (2) • από των χρόνων Σερούν
exorsus est . Cumque tunc temporis falsa quisque έναρξάμενος της ειδωλολατρείας , και ως εστοίχουν
.
superstiti one ducerelur, deinceps civiliorem in έκαστος το τηνικαύτα κατά την δεισιδαιμονίαν , επί
usum, et al certas leges simulacrorumque ritus B το μάλιστα πολιτικώτερον, και επίέθνη και θεσμούς
sese homines transferentes, quos quondam duces ειδώλων μέντο: γε έναρξάμενα τάττεσθαι τά των
et auctores habuerant, deilate donabant. Ac pri- ανθρώπων γένη , oις πότε εστοίχησαν, έθεοποίουν,
wum quidem eos , quos olim honoribus affece- και διά μέν των χρωμάτων διαγράφοντες την αρχήν ,
rant, sive principes et tyrannos , sive præstigia- και απεικάζοντες , τους τότε παρ' αυτούς τετιμημέ
lores , tum eos etiam qui memorabile quidpiam, νους, ή τυράννους , ή γόητας , ή τινάς τι δράσαντας
lum fortitudinis , tum roboris faciniis edidissent, εν βίω μνήμης δοκούν άξιον, δι' αλκήν, ή σωμάτων
piclis coloribus depingere et aduibrare cepe- ευρωστίαν. "Έπειτα δε από των χρόνων του θάρρα
runt. Postea vero , Tharæ palris Abrahami tem- πατρος Αβραάμ της ειδωλολατρείας εισηγησαμέ
pore, simulacris ac slaluis erectis, idololatriam νου , τους εαυτών τετελευτηκότας τεχνησάμενοι ,
invexerunt. Quippe majores suos, atque alios qui ex κεραμικής επιστήμης το πρώτον, έπειτα εκάστη
εκ
.
rivis jani exempti erant, simulacris honestlantes ,, τέχνη μιμησάμενοι , οικοδόμοι μεν λίθον ξέσαντες :
,
as
primum arle ligulina slalu eſlin xerunt
, tum ad αργυροκόποι δε, και χρυσοχόοι , από της ιδίας ύλης
omnem artem imitandi pervenit industria . Nam τεκτηνάμενοι , ούτως τε και τέκτονες, και οι καθ
el architecti sectis lapidibus, el argentarii, 77 εξής. Αιγύπτιοι δε ομού , και οι Βαβυλώνιοι, και
el aurifices ; nec non et fabri sua quίque materia , C Φρύγες και Φοινίκες και , ταύτης της θρησκείας πρώτος
ac reliqui deinceps eligies moliti sunt .. Egyptii εισηγηται γεγόνασιν, άγαλματοποιίαις τε και μυστη
porro , moxque Babylonii, nec non Phryges , ac ρίοις · αφ' ών τα πρώτα εις Ελλήνας μετηνέχθη από
Phænices cullus hujus, simulacrorumque, ac της Κέκροπος ηλικίας , και καθεξής : μετέπειτα δε
mysteriorum auctores primi exstiterunt . A quibus και υστέρω πολύ τους περί Χρόνον και "Αρεα και , Δία
pleraque ad Græcos translata , jam tum ab ælale τε και Απόλλωνα , και τους καθεξής Θεούς αναγο
VARIAE LECTIONES .
• Reg. 3214 Εθεσι, idque Terius videtur. • Αp. Epiph . et R. cod . 2 :508 προσεκλίο. 4 August . c. dd. et
.
Reg. 3344sic habent, noin onpåvel áóóa, ut aliietapud Epiph. Favet el Reg: 2930, in quo Oupas, 7 hraces
ex Thiras oriundos narral Joseph . lib. i Ant. c. 6. e . e Col. S. Hil . cx emendat . διά γραμμάτων εισηγή :
σάμενοι, Epiplh. δι' αγαλμάτων την πλάνην εισηγησαμένου . Τhare vero patrem Alraha idolorum fuisse
auctorem pula ! Epipli. in Panario. fR. 2 deest člov . 8 R. 2508 και "Αραβες καί. h Epiph . ubique,
Ρέαν .
NOTÆ.
(2) Hellenismum vocat Epiphanius simulacrorum , D Ammon , quem Græci sia , Latini Jovem appellarunt,
sive idolorum cultum , cujus auctorem fuisse Nem- qui ideni essel ac universi natura . Quod mysterium
brod Judæi tradunt : quia bujus ælate Nachor et diversis simulacrorum monstris occullarunt, qui
Thare parentes Abrahami diis alienis in Chaldæa bus amplissimi Dei partes colere viderentur. Theo
serviisse legimus Josue xxiv, 2. Priscorum vero logiam islam Orpheus concessit Græcis, variis etiam
Chaldæorum eadem quæ magorum consuetudo fuit, symbolis ohvelaiam , ex quibus numinum multitudo
ut quemadmodum narrat Herodolus lib. 11 : Neque iinniensum crevit, el poetarum mythologia nata est.
slaluas, neque templa diis cxstruerent, Jovi hostias Qua de re legendus Cicero, lib. ii et ini Denal.deor.
mmolarenι, τον κύκλος πάντα του ουρανού omnet Id agnovit libri Sapientiæ scriptor : addit vero,
cæli orbem vocanles Jorem ; itemque soli ei lunce pictores el sculptores idololatriæ occasionem præ
sacra facerent, igni quoque, telluri et venlis . Jis libro buisse , expressis regum ct heroum imaginibus.
Job xxxi , 16, nulla idolorum mentio , sed unius losoper vetus illa traditio, universi partibus intel
nefandi culius sulis, qui lamen jam idololatriam ligenlias præesse , in causa quoque fuit; til gentiles
creverat in Oriente , el consecratis imagunculis , eas , veluli deos inferiores, colerenl .
quas a'din Theraphim Scriplura vocat, Gen , xxx !, Cæterum Græci,non abHeleno, neque and this
19, 34 ; itemque lapidibus acuminatis, qui figuram thalas, ab olea , quam Minerva Aủenis conseverit,
ignis referreni, quosque animatos é puxouš esse " Elinves dicti sunt; sed ab llellene Olio Deucalia
dicerent. Ægyptiis suprenius Deus erat Phia , ignis nis , de quo Herodot. lib. I.
el æller (Græci "Họa !stov dicebant) lum eliam
631 DE HÆRESIBUS LIBER . 692
ρεύσαντες . “Ελληνες δε κέκληνται από του Ελένου A Cecropis et deincips . Postea vero Iongo dental
τινός των εν Ελλάδι κατωκηκότων · ώς δε έτεροι intervallo, Saturnum, Marlem, lovenm, Apolliiem,
φασιν , από της ελαίας της Αθήναις : βλαστησάσης. ae reliquos deος celebrare ceperunt . "Ελληνες , it
"Ιωνες δε τούτων αρχηγοί γεγένηνται, ώςέχει η ακρι- est Græci , nomen ab Heleno quodam sortiti sunt ,
βεία , από του Ιωϋ αν ενός άνδρός των τον πύργον φui in Grecia degens, regioni ili appellationent
οικοδομησάντων , ότε αι γλώσσαι διηρέθησαν των indidit. Sunt qui à Tid tñs caaias , id est ab oliva
πάντων · δι' ήν αιτίαν και μέρωπες πάντες κέ- quæ Athenis exorta est, nuncupatos esse velint.
κληνται διά την μεμερισμένην φωνήν. "Υστερον δε Bujits generis conditores fuerunt Iones,, qui,, οι
ut
Ελληνισμός εις αιρέσεις καθεστη κατωτέρω των ex accuratiore historia constat , a Jouan , seur
χρόνων " φημι δη Πυθαγορείων , και Στωϊκών, και Javan quodam nomen habuerunt, ulo eorum qui
Πλατωνικών, και Επικουρείων και λοιπόν ευσε- lurrim exstruxerunt, quando el universorum lin
βείας χαρακτήρ υπήρχεν άμα, και ο κατά φύσιν guæ divisæ sunt ; quam ob causam Meropes om
νόμος πολιτευόμενος , από τούτων των εθνών εαυτόν nes , a linguarum divisione, dicti sunt. Poslea
αφορίζων , από της του κόσμου καταβολής και δεύρο vero recentiori ævo lellenismus in certas sectas
μέσος * Βαρβαρισμού και Ελληνισμού , έως oύ συν- abiil : ut puta Pythagoreorum , Stoicorum , Plato
ήφθη τη του Αβραάμ θεοσεβεία. B nicorum , Epicureorumque. Cæterum veræ pietatis
ac religionis character una cum lege naturæ vigebat, ab his se nationibus, ab ipsa mundi origine
deincepsque,, segregans, Barbarieam inter Scythicamque et Græcanicam superstitionem per
(5 , mawens, donce cum Abrahami pielate ac religione coaluit.
δ'. Ιουδαϊσμός , από των χρόνων 11 'Αβραάμ τον 4. Tum vero Judaismus an Abrahami tentpori
χαρακτήρα της με περιτομής ειληφώς, και εν Μωσή bus characterem circumcisionis accipiens , et a
εβδόμη από Αβραάμ, διά του δοθέντος νόμου υπό Moyse, qui septimus ab Abrahamo fuit, per legem
του Θεού γραφείς : από δε του Ιούδα τετάρτου υιού a Deo dalam conseriplus ; a Juda quarto Jacobi,
Ιακώβ του επικληθέντος Ισραήλ· διά δε Δαβίδ του φui nominatus est Israel , ilio, per Davident , qui
πρώτου και βασιλεύσαντος από της του αυτου Ιούδα primus e tribu Juda regnum obtinuit, ad extre
5
φυλής, το τέλεον του Ιουδαϊσμού όνομα κεκληρω- mum Judaismi nomen sortitus est . De qualilor
μένος . Σαφώς δε περί τούτων των τεσσάρων ο Από- hisce sectis breviter ac aperte locutus est Aposto
στολος αποτέμνων έρη : 'Εν Χριστώ Ιησού , ου Jus, cum ait : In Christo enim Jesu non est Barbn
βάρβαρος , ου Σκύθης , ουχ " Ε...λην , ουκ Ιου- rus, nec Scytha, nec Græcus, nec Judæus ; sed nora
δαίος , αλλά καινή κτίσις . C creatura .
Ελλήνων και διαφοραί . Græcorum secto variæ .
ε. Πυθαγορείου ( 3) ήτοι Περιπατητικοί • την μο- 5. Pythagorei, qui et Peripatetici. His Pythagoras
νάδα και πρόνοιαν , και το κωλύειν θύεσθαι P, τοίς monadem , el providentiam sanxit, vetuitque sacri
δήθεν θεοίς , Πυθαγόρας έδογμάτισεν: εμψύχων δε ficare (diis scilicet). 78 vesci animatis, ac vino nti,
μεταλαμβάνειν, από του οίνου εγκρατεύεσθαι. Δι- Duas in classes res distribuit : quæ a luna el sur .
VARIÆ LECTIONES.
ΣR. 2508 της Αθήνας. Ο Ιd . πάσας . & R. 3 μεσοτυγχάνων . 1 Cod . S. Hil . in marg . και
μετέπειτα . α Ιbid . διά της. • R. 9 του προφήτου». • Sic per modum tituli R. 2508 una serie apud
Epiph. Ελλήνων δε διαφοραί αίδε . Desunt in aliis. P Cod. S. Hil . in marg. addit , ύστερον δε την τετρα
κούν, ήν δε και όρκον πεποίηται.
NOT AE .
(3 ) Pythagorei hic male confunduntur cum Peri. derivates , quinimo ομοουσίους τω Θεώ, ejusden
pateticis. Pythagoras ab Ægyptiis sacerdotibus di D ac Deus ipse substantiæ esse, cen lotidem ipsilis
dicit, quæ de Deo, de rerum universitate , et de bo- portioncs, el å troogolas effluxiones, perinde atque
mine acceperat, nunieris expromere, ab unitate ad deos inferiores , demonesque, sei genios, vel, uit
denarium numerum procedendo. De denario Py. Tullius loquitur, lares, solėın , el sidera, quae omnia
thagorico singulare opus Joannes Meursius edidit. esse àyévvinta ingenita dicebat. Animam universi
Ut in civilibus Socratem , ita speculabilibus Py- el astra l'aiali serie inferiorim vicissitudines ila
thagoram Plalo secutus est, inquit Laertius lib. in. regere, nit eorum motiones, el rerum exilus a Dei
Tria in primis principia, eaque æterna posuit, providentia pendeant. Singulas tandem animas ad
Deum , materiam , et ideam seu speciem , ad instar animuin mundi remeare, postquam ex alio iu aliud
cnjus mundus compositus a Deo sit ex materia in- corpus, etiam belluarum , si opus sil, purgationis
formi; utesset animal quoddam eximium , el Deus causa transmigrarint. Hoc tamen postremunu
alter . Materiam porro ou revouévnv, non fuclain , sed doctrinæ capuit , quod Plato in Timæo, et in Phæ
υποκειμένην, subjectam, aiebat conditori , qui malum done iradidit, benigniori, quam vera , expositione
ejus gepium in ordinem redegerit, adjecta divinæ lenire lental ficillus in lib . iv Plotini Enn. 3.
substantiæ anima. Malum hunc el tenebricosuin Nihilo feliciis Clemens Alex . lib . iu Sirom . excusat
geniuin, necessitatem adversariam Deo nuncupabat, Platonis effatum , quod lib. jul De rep. legitur, con
el maloruin causam , nec proinde factum esse a ducibilias fore instituendæ reip . lit inulieres nullis
Deo, ίνα μη το Θείον αίτιον κακών νομισθείη , ne peculiaribus viris addicantur. Alia pudenda omitto,
Deus malorum auctor censeretur, ut narrat Plutar- quæ divinus ille philosophus in Symposio, et in
chus lib. De procreal , anim. ac lib. De plac. philos. Clarinide insinuarii.
C. 10. Omnes aulem aninvas ex illa anima inundi
PATROι. GR . XCIV . 22
sun patent , immortales asserens; qua inferio- Α ώριζεν δε, τα από σελήνης και άνω, αθάνατα λέγων·
res exsistunt, mortales. Animas e corporibus in τα δε υποκάτω, θνητά : μεταγγισμούς δε ψυχών από
corpora transfundi voluit , etiam animalium ac be σωμάτων είς σώματα , άχρι ζώων και κνωδάλων .
șliarum . Silentium per annos quinque colere docuit. Σιωπήν δε άμα ασκείν επί χρόνια πέντε ετών και
Tandem interiit, cum Dei nomen sibi arrogaret. εδίδασκεν τελευταίον δε εαυτόν Θεόν ώνόμαζεν 1.
6. Platonici Deum , el materiam , et formam sta- ς' . Ιλατωνικοί Θεόν , και ύλην, και είδος , και
luerunt, mundum ilem ortum quidem habuisse, ac τον κόσμον γενητών και φθαρτον υπάρχειν» την δε
inleritui obnoxium esse : animam ingenitam , et ins ψυχήν , αγέννητον , και αθάνατον, και θείαν. Είναι
mortalem , ac divinam arbitrati sunt. Hujus tres esse δε αυτης τρία μέρη, λογιστικών , θυμικών, επιθυμη
- partes : rationalem scilicet , irascentem , el con- τικόν ' τάς τε γυναίκας κουνάς τοις πάσι γίνεσθαι,
cupiscenten . Communes omnibus uxores esse vo- και μηδένα γαμετών έχειν ιδίαν · αλλά τους θέλοντας
luerunt; ut nemo unam aliquam haberet propriam ; ταϊς βουλομέναις συνείναι. Μεταγγισμόν δε ώσαύτως
sed ut quilibet quarumcunque (dummodo illæ ψυχών είς σώματα άχρι κνωδάλων. Ομoύ δε και
idipsum vellent ) copiam haberet. lidem etiam θεούς πολλούς εκ του ενός έδογμάτισαν και .
animarum in alia ex aliis corpora, etiam bestiarum, transitus allirmabant. Deos denique complures ab
uno esse productos .
7. Stoici , rerum univerzitatem corpus esse defi- B ζ. Στωϊκοί • σώμα το πάν δογματίζοντες, και
- niunt : mundum ipsum aspeclabilem , Deum esse αισθητόν τούτον τον κόσμον Θεόν-νομίζοντες. Τινές
slaluunt. Nonnulli etiam ex igne naturam illius con- δε εκ της του πυρός ουσίας την φύσιν έχειν αυτόν
stare censuerunt. Deum quippe mentem esse asse- απεφήναντο. Και τον μεν Θεόν νούν ορίζουσι, ώς και
runt, ac vastissimæ lolius molis coeli et lerræ velut ψυχήν παντός του όντος κύτους ουρανού και γης :
animam , Cujus corpus, ut dixi , lotum sit hoc uni- σώμα δε αυτού το πάν, ως έφην, και οφθαλμούς τους
versum ; oculi vero sidera . Omnium interire car φωστήρας " την δε σάρκα απόλλυσθαι , και την
nem ; omniusque animaim in alia ex aliis transire ψυχήν πάντων μεταγγίζεσθαι από σωμάτων εις
corpora . σώματα (4).
8. Epicurei, atomos partibusque carentia corpora, η'. 'Επικουρείου • άτομα τε και αμερή σώματα ,
* ejusdent generis , ac infinila , omnium principium ομοιωμερή και άπειρα , την αρχήν είναι υπεστήσαντο,
esse docuerunt. Vitæ beatæ finem in voluptate po- και τέλος είναι ευδαιμονίας την ηδονήν εδογμάτισαν ,
suerunt : a Deo et providentia res administrari ne- και μήτε Θεόν , μήτε πρόνοιαν τα πράγματα διοι
gabant. κείν .
9. Samaritismus , et qui ab eo Samaritæ. Hujus θ'. Σαμαρειτισμός (3) , και οι από τούτου Σαμα
a Iudaeis origo deducitur, seelarum apud Grecoς C ρείται. Ούτός έστιν από Ιουδαίων, προ μεν κατα
divortiis, earumque dogmatibus antiquior : cum στηναι αιρέσεις εις "Ελληνας , και προ του συστήναι
tamen gentilium superstitio sit, atque inter eam ac αυτών τα δόγματα και μετά δε του είναι Ελλήνων την
Judaismum medium quid exsistens ; hac occasione θρησκείαν, και μέσον του Ιουδαϊσμού , πρόφασιν εί
exorsus est a Nabuchodonosoris lempore, ac Judaica ληφώς από 1 των χρόνων Ναβουχοδονόσορ, και της
VARIÆ LECTIONES.
και R. 2508 επ πέντε έτη. r Sic R. 2508 et S. Hil . alii ονομάζων. Vet. tr . nominans . Epiph. ώνόμασε.
Γ
• Alii , ¿ãoyuátitev, velus interpres, dogmatizavit. 1 Sic ubique. Quid vero si legatur topb, ul quæ
sequuntur innuunt ?
NOTE .
(4) Athenagoras eodem modo Stoicorum theolo- quo persuauerent jussisse Deum in monte Garizim
giam explicat, ac Cicero lib . 1 De nat. deor, quem altare ædificari. Nosler addit eos cum Judæis con
exscripsisse videtur ; nec ab utroque differt Epi- venirc, excepto quod genles abominentur, et quem.
phanius. Ex corum principiis inferi Athenagoras, quam ex alienigenis tangant. flieronymus vero in
consequi unum esse Deum , qui quidem ea parle qua cap. Lxv Isaiæ, superbiam illorum , qui vel con
ſerver, Jupiler appelletur, in aere Juno, etc, Quibus tactum aliorum fugerent, exagitans, subjungit:
plura addit Tullius, qui insuper narrai, juxta opi- D quemadmodum Samarilani et Judæi nobis faciuni.
wionem Stoicorum fore aliquando ul omnis mundus Resurrectionem fore negant; at animos inmortales
ardore deflagret. Petavius negal Stoicos Metempsy- esse concedunt : unde ei pro defunctis preces fun
cosim admisisse . Profecto Tertullianus, lib. De ai . dunt, ut videre est ad calcem translationis Ara
c . 51, asserit eus animas sapientum , ab excessu e bicæ librorum Mosis, quam Abusaidus Samarila
corporibus usque ad couflagrationem universitatis, adornavil, quæque exslal in Regia bibliotheca, ubi et
in supernis mansionibus collocasse. angelos fatentur exsistere , non item dæmones.
(5) Quæ de Samaritanis scribit Epipbanius accu- Quocirca Abusaidus Saadiam Gaonem Judæum in
rata non sunt. Nomen sacerdotis, qui ad erudien- jus vocat, quod Deul. XXXI , 17 , Arabice translule
dos Samarie colonos missus est , Scriptura si- ril, immolabanı dæmoniis. Nam si dæmones exsta
luil, III Reg . xii . Non erat ille de stirpe Aaron, rent, inquit eorum mentio fieret in lectionibus cred
sed Hieroboamica institutionis. In Bethel mansit, lionis .
non Sichimis . Templum Garizilanum exstructum Gorthenorum , ul el Dositheanorum , lib: w llist.
non est anle lempora Darii postremi Persarum re- c. 21 Eusebius meminit ex legesippo. De Sebuæis
gis. Tunc Mosaicam legem amplexi sunt , omissis legesis Annot. Scalig. in Euseb. lib. 1. Dicti sunt
aliis Scripturæ libris, quos schismati suo advere, quod aliunde initium caperent Pentecostes ae cix
sari intelligerent. Duobus præsertim in locis Pen- ieri De Gorthevis et Essenis Samaritanis nibil certi
Laleuchum adulterarunl, Exod. xxi et Deut . XXVII, allirnari polest .
DE H.ERESIBUS LIBER . 68
685
των Ιουδαίων αιχμαλωσίας μέτοικοι δε όντες από A
.
capivitate. Primi nempe 3ecte auctores, enim ex
'Ασσυρίων εις την Ιουδαίαν, και λαβόντες την Πεν- Assyriis in Judæam coloni deducti essent, quinqne
τάτευχον Μωϋσέως, του βασιλέως αυτούς αποστεί- duntaxat libros Moysis acceperunt, quos per Es
λαντος από Βαβυλώνος δι' ιερέως "Εσδρα καλουμέ- drain sacerdolein rex adillos Babylone submiserat .
νου , τα πάντα έχοντες ως Ιουδαίοι , πλήν του βδε. Ιtaque celera cum Judæis habent communia, si
λύσσεσθαι τα έθνη, μήτε προσψαύειν τινών , και hoc unum excipias, quod gentes athonminentur , alies
πλήν του αρνείσθαι νεκρών ανάστασιν , και τας άλ , nigenamque contingere refugiant :: quodque mor.
λας προφητείας , τας μετά Μωϋσέα . luorum resurrectionem , et cæteras post Moysen
prophctias rejiciant
Σαμαρειτών έθνη δ'. 79 Samaritarum factiones quatuor.
:. Γορθηνοί α : οι άλλους καιρούς τά ; εορτάς άγον- 10. Gortheni, qui dies ſestos aliis quam Se .
τες παρά τους Σεβoυαίους . huæi diebus agunt.
ια'. Σεξουαίοι οι διά την αιτίαν των εορτών προς 11. Sebuæi , qui ob eamuem festorum dierum
τους Γορθηνίους διαφερόμενοι. occasionem a Gorthenis dissentiunt.
ιβ'. Εσσηνοί • οι μηδoπoτέροις έναντιούμενοι, τοις 12. Esseni , qui neutri parti repugnant, sed
δε παρατυγχάνουσι συνεορτάζοντες αδιαφόρως. B cum iis , in quos inciderint, nullo delectu festa
peragunt.
.
ιγ' . Δοσθηνοί (0) · τοίς αυτοίς έθεσιν, οία δη Σαμα- 13. Doaitheni , qui iisdem , quibus Samaritani,
ρείται έμπολιτευόμενοι , περιτομή τε και άλλους χρώ- institutis vivunt, circumcisionem , Sabhafunt, Cie
μενοι , και τη Πεντατεύχο " περισσότερον δε τών leraque , necnon Pentateuchum adhibent : praci
άλλων φυλάσσοντες απέχεσθαι εμψύχων , ομοίως και pue vero, ac præ aliis sibi ab animalis temperant ,
τοις άλλοις, και εν νηστείαις συνεχέστατα βιούντες . ac perpetuo fere jejunant. Sunique inter illos qui
"Έχουσι και δε και παρθενίαν τινές δε αυτών έγκρα- virginilalem colant ; alii continentiam : non desiunt
:
τεύονται • άλλοι πιστεύουσι τε νεκρών ανάστασιν , tandem qui mortuorum resurrectionem eredant ,
όπερ ξένον εστί Σαμαρείταις . quod a Samaritanorum doctrina abhorrel.
Ιουδαίων αιρέσεις ζ. Judæorum hæreses , seu sectæ , numero seplem.
9
ιδ . Γραμματείς (7) : οι τινες νομικοί ήσαν, και 14. Scribæ , qui jidem ac legisperiti erant et
δευτερωται, των παραδόσεων των παρ' αυτούς πρε- traditionum , quas a majoribus acceperant ĈEUTE
σβυτέρων τή περισσοτέρα εθελοθρησκεία έθη φυλάσ- ρωται ( id est secundre legis are tradite inter
σοντες , και ου διά νόμου με μαθήκασιν · αλλ' εαυτοίς C pretes ). Hi ritus omnes a majoribus institutos SH
.
ετύπωσαν σεβάσματα και δικαιώματα και εκτός της perstitiosius celeris ac diligentius serrabant ; quos
νομοθεσίας . quidem ex lege non didicerant, sed sibimetipsis
cultiis el cæremonias extra legis præscriplum sana
xerant.
ιε' . Φαριζαίοι, ερμηνευόμενοι αφωρισμένοι• οι το 15. Pharisæi , quos segregatos interpretari pos- .
ακρότατον βιούντες, και δηθεν των άλλων δοκιμώτε- sis, qui perfectissimam vitae rationem professi , peo
ροι , παρ' οίς και νεκρών ανάστασις· ό και 2 παρά bilate cæteros antecellere viderentur. Mortuorum
τους γραμματεύσι» και η περί αγγέλων και Πνεύ- resurrectionem allirmabant, quam etiam Scribæ
VARIÆ LECTIONES .
• Als. Γορθηναίοι. Epiph. Γορθηνοί. * Μale R. 2508, el cod . S. Hil. Ιεβουσαίοι. - llic locus sic
legitur ap. Epiph. έχουσι δε και παρθενίαν τινές αυτών, εγκρατεύονται δέ άλλοι, πιστεύουσι τε νεκρών.
y Cod. S. Hil. ex emend. sup. lin . addil, yal : deest in aliis. R. 2 et Epiph. in Synop . δικαιώματος
της νομοθεσίας . Sed in Naeepth . δικαιότητα της νομοθ. Vetus interpres, legit , δικαιώματα , νομοθεσίας ,
justificationes legis positiones.. Sequor cod . Reg.. 2508. 1Cod .. S.' Hil.. in marg.. ex emend. addit,,
ενομίζετο .
NOT E.
( 6) Hieronymus , Dialog. cont. Lucifer. post D Cujus litis dirimendæ judex constitulus cst a Mau
au clorem appendicis ad librum Tertulliani De præ- rilio imperatore Eulogius Alexandr. , ut narrat
scriptionibus scribit , Dositheum Samarilanoruin Photius cod. 230. lden Eulogius contra Dosithea
principem prophetas repudiasse . Verum recte ob- nos de resurrectione scripsit : ex quo apparet
servat Epiphanius hoc solemne fuisse Samaritanis, Dositheu resurrectionem non docuisse . Hoc in
ut mulluin ex prophetis, qui Moysi successerunt, volumine eos eliam exagitabat , quod demones
agnoscerent. Nihilo verins est quod Hieronymus alios non agnoscerent pr:eler quam idola , ol yap
ex codein airctore addit , Sadducæos ex Dosilliei Δοσθηνοί, τα μεν είδωλα δαίμονας έλεγον• άλλο δε
Samaritani radice nalos esse. Nan Dositheus Si . το δαιμόνιον φύλoν ουκ εγίνωσκον. Addit eos
moni Mago equalis fuit, ' lll colligitur ex Origene, gasse orbem interiturum , bene vero aniniam ratio
lib . i el Coni . Cels.; ex Euseb. loc. cit.; Con- nalem . Aliam tamen esse Samarilauo um de ani
slitul, apost. I. II , c . 8 ; Recogn . Clem . 1. 11, et morum perennitale lidem diximus
llom . Clement. 2. Origenes Tractalı 28 in Malik. , (7 ) Scribae , seu doctores legis , Pharisæorum
tract . 14 in Joann . , et tracı. 25 in Lucam , scribit magistri crant : unde Christiis utrosque perinde
Dositheum sese pro Messia vendriasse. Sieculo arguit, cell tovellarum traditionum auctores et
Ecclesiae sexlo labente contendeb.ini Sanrirali patronos. Josephus lib. xlll Ant . c. 19, Pharisão .
contra Judæos, Dositheum esse proplietam illum , rum , Sadducæorum et Essenorum initia statusit
qui post Moysen suscitandus dicitur Delll . XXV . circa leinpora Jonathæ Assamonai. Sic Pharisiei
68 ? S. JOANNIS DAMASCENI 638
profileliantur. Item angelos esse , ac Spiritum San: A ματος αγίου, ότι έστι , συγκατάθεσις πολιτεία και δε
είων
elum nonμυη μegabant :: variis observantiis addiciί διάφορος , και μέχρι χρόνου έκγράτεια και παρθενία:
erant :: continentiam certum ad tempus , virginila- νηστεία δε διά του σαββάτου , ξεστών καθαρισμούς ,
lem quoque deinierunt ; bisin bedomada jejunare,, και πινάκων, και ποτηρίων, ώς και οι Γραμματείς ,
urceos, discos et pocula sæpius abluere, ac mun- αποδεκατώσεις τε, και απαρχαι , και ενδελεχείς εί .
«lare ,, ut et Scribe , soliti .. Ad bæc et χαι , και σχήματα εθελοθρησκευτικά της ενδυσίας,
haec decimas , el
primitias , el preces assiduas audebant; supersti- οιά τε της αμπεχόνης, και των δαλματικών , ήγουν
liosa vestimentorum genera , cujusmodi sunt pallia , κολοβίων, και του πλατυσμού των φυλακτηρίων ,
dalmatice seu colobia , ac latiora quedain phyla- τουτέστι σημάτων της πορφύρας, και κρασπέδων ,
eteria , hoc est segmenta purpurea , fimbriæ , et ma- και ροΐσκων επί τα πτερύγια της αμπεχόνης , ά τινα
Iogramata vestium oris appensa , que temporarie ταύτα ετύγχανε σημεία της παρ' αυτούς, ώς καιρού
illius continentie signa preferebant . Jidern postre. έγκρατείας · οί και παρεισέφερον γένεσιν 5 και εί
mo genituram et latum introducebant, μαρμένην.
80 16. Sadducæi , quibus ab exactissima justitia ις'. Σαδδουκαίοι (8) 7, ερμηνευόμενοι δικαιότατοι οι
nomen erat , e Samaritanorum genere , necnon a εκ γένους μεν ήσαν Σαμαρειτών , ομού και ιερέως
Sacerdote quodam Sadoc nomine exordium summ- Β Σαδούκ ονόματι, νεκρών ανάστασιν αρνούμενοι , και
pserunt. Mortuorum resurrectionem negant. Νeque μη παραδεχόμενοι άγγελον , μήτε πνεύμα τα δε
angelum admittunt , neque Spiritum : in celeris πάντα όντες Ιουδαίοι .
vero Judæis consentiunt.
17. Hemerobaptistæ , per omnia Judæi erant. ιζ. Ημεροοαπτισταί (9) : οι μεν κατά πάντα του
Porro neminem æternæ vitæ com nolem fieri posse δαίοι ήσαν. "Έφασκoν δε μηδένα ζωής αιωνίου τυγ
dicebant , nisi quotidie lavaret. χάνειν, ει μή τις άν καθ' εκάστην ημέραν βαπτί
ζοιτο .
18. Osseni, quorum nomen procacissimos viros ιη '. 'Οσσηνοί (10), οι δή ίταμώτατοι ερμηνεύονται .
significat. lli ex præscripto legis ompia peragebant. *Ησαν δε ούτοι κατά νόμον τα πάντα τελούντες..
Sed et alias lege posteriores scripturas adhibebant : 'Εχρώντο δε γραφαίς ετέραις μετά τον νόμον » τους
plerisque tanien propbetarum rejeetis. δε πλείους των μετέπειτα προφητών απεξάλλοντο .
19. Nassaræi, quos contumaces interpretari pos- εθ '. Νασσαραίοι , ερμηνευόμενοι αφηνίασταί • οι
sis. Non solum omnem esum carnium prohibebant, πάσαν σαρκοφαγίαν απαγορεύουσιν · εμψύχων δε
verum etiam animalis rebus omnino abstinebant. ουδ' όλως μεταλαμβάνουσιν . "Αχρι δέ Μωυσέως και
VARIÆ LECTIONES .
αCod. S. Hin. et emend . πολιτείας δε διαφόρους . ... εγκράτειαν και παρθενίαν ωρίσαντο νηστείαν δέ...
απαρχάς . eủyds, et cælera in accusandi casu, ut cod. R. 2508. b Cod. S. Hil. yévvngiv, Sup. lin.
allera manu, quasi ex emend. if tuxnu.
NOTÆ .
resurrectionem tuebantur, ut Josepho ipso testo, C ipso erant, quæ est hæresis Sadducæorum , proba
sceleratorum animas perpeluo carceri detinendas, runt Jesum esse Christum .
nec surrectura eorum corpora putarent. Legendus ( 9) Horum Eusebius lib . iv Hist., c. 22, meminit
fibellus cui titulus est max 7D, Fides Judæorum . ex Hegesippo. fli puri puti Pharisæi erant, ut colli
Quod Epiphanius ait Pharisæos agnovisse exsisten- gere licet ex Marc . VII, 3 , 4. Justinus martyr, Dialog.
tiam Spiritus sancti, AOA significat eos concessisse cum Tryph . inter seclas Judæorum Pharisæos ba
substantiam Dei spiritualem esse ; sed, ul conjicio, ptistas censet, Φαρισαίων βαπτιστών. Εx hac secta
cos vulgo meminisse Spiritus sancti, qui nihil aliud fuisse Baunum illum Josephi, magistrum 3100
essel, nisi præcipuum proplieliæ donum , quo sensu dubito .
Spiritus sancii nomen frequens est in libris Judæo- (10) Osseni dicti sint oportet a radice syy , quæ
rum . Colobia et dalmaticæ vocantur hic quadrata Arabibus et Syris contumacem esse significat. Ex
pallia , in quorum angulis, neduin fimbriæ , seu fila his quæ narrat Epiphanius, apparet eos diversos
hyacinthina assuta erant , ut et goloxo! , seu co- fuisse ab Essenis, quorum instituta Josephus alii
rymbi , quos nempe ostentationis ergo fimbriis que laudant. Scribit, hæres. 18, 19 el 5), Ossenos
adjicerent. Sic Phariseos lalum docuisse narrat ei Nassaræos ad Elcsæos, seu Sampsæos , migrasse ;
Josephus , lib . XII, c . 9 ; ct XVIII , c. 2. Ut mulla ubi innuit Nassaræos ab Ossenis parum aut nihil
in nostra potestate esse faterentur. Homines quippe discrepasse . Forle illi fuerunt quos Indiculus he
liberi arbitrii esse , deqiie actionibus Deum senten- resum , qui Hieronymi nomen præfert , Meristas
siam ferre . appellat ; qui Scripiuras separarent , non credentes
(8) Rabbi Moses in cap. 1, § 3. Pirke Avolh, D omnibus prophetis, dicentes aliis atque aliis spiriti
2
varrat Sadocum , audilo hoc Antigoni Sochæi præ- bus prophetasse : id quod forsan obtorto sensu
ceploris sui pronuhlialo , serviendum esse Deo sine intellectum fuerit. R. Moses Majemon , in More
spe mercedis, exinde intulisse vilam alteram non Nevochim parl. II , cap. 45 , de vario prophelie
fore , in qua bona opera muneranda sini. Quæ si spirilu luse disputal. Epiphanius scribit ex Naba ."
ila sunt, Sadducæi nequaquam orium traxerint a læa, Ituræa, Moabilide, ei 'Apinaittoos, Arielitide,
Samaritanis :: id quod alioqui perilus nemo defen- quæ luca Irans Jordanem sila sunt, prodiisse. Pela
derit. Sunt qui negent eos alia Scripluræ volumina vius Arielisidem se nescire ait . At semel atque
admisisse præler libros Moysis : quod tamen iterum legimus in Scripturis Banaiain filium Joiada
neque Josephus, neque Thalmudistæ , Pharisæoruih percussisse utrumque Ariel Moab. Ubi procul dubio
nepotes, tradunt. Apostoli Act. iv , 1 ; el v, 17, ex oppida duo Moabitarum significantur.
Psalmis coram principe sacerdotum, el iis qui cam
689* DE HÆRESIBUS LIBER , 694
"Ιησού του Ναυή τοίς εν Πεντατεύχω αγίοις ονόμασι Α Patriarcharum quorum in Pentateuclio ad Moysis
πατριαρχών κεχρημένοι • και πιστεύοντες · φημι et Josue tempora mentio fit , sacra nomina asci
δε Αβραάμ , Ισαάκ, και Ιακώβ, και των ανωτάτω, scunt , ac ijs fiduciam habent : cujusmodi sunt
και αυτου Μωϋσέως, και' Ααρών και Ιησού . Τάς δε Abraham , Isaac et Jacob , iisque superiores, nec
της Πεντατεύχου Γραφάς ούκ είναι Μωϋσέως δογμα- non et Moyses ipse cum Aaron atqueJosue. Cæterum
.
τίζουσιν · άλλας δε παρ' αυτάς διαβεβαιούνται. quinque illa volumina Moysis esse non putant , et
alia ab iis diversa apud se servari jactitant.
κ '. Ηρωδιανοί ( 1 ) , Ιουδαίοι μεν ήσαν τα πάντα , 20. Herodiani , cum Judæos in omnibus sese præ
“Ηρώδης δε Χριστόν προσεδόκων, και αυτό το του starent , Herodem Christum exspectabant ; eique ,
Χριστού γέρας απεδίδουν και όνομα. et Christi dignitatem , et nomen affingebant.
Ιδού αυτός πρώτος τόμος περιέχων κατά πασών Hactenus prior tomus , continens adversus omnes
των είκοσι τούτων αιρέσεων εν αυτώ δε και istas viginti hæreses , in quo etiam de Christi
περί της Χριστού επιδημίας . adventu .
κα' . Σιμωνιανού ( 12) · οί από Σίμωνος του μάγου του 21. Simoniani, dicti a Simone Mago sunt,> qui
επί Πέτρου του Αποστόλου , κώμης Γιττών 4 της Petri apostoli temporibus , Gifthis Samariae vico ,
Σαμαρείας . Ούτος από Σαμαρειτών ώρμάτο , Χρι- Β oriundus, ex Samarila Christianismum 81 nomine
τιανού υποδύς όνομα μόνον. 'Εδίδασκεν δε αισχρο- lenus proſessus est : auctor nefandæ obscenitatis,
ποιόν μίξιν μολυσμού , αδιαφορίαν σωμάτων, 'Απο- et inquinatissimi omnium sine discrimine corpo
βάλλεται δε την ανάστασιν, και τον κόσμον μή είναι rum concubitus . Corporum resurrectionem reji
θεού φάσκει. Εικόνα δε αυτού ως Διός, και της συν ciebat , nec a Deo mundum fabricatum esse ſale
--
αυτή πόρνης όνομα « Ελένης, Αθηνάς τύπον, τοίς balur. Imaginen porro suam , scorlique sui , nos
εαυτού μαθηταίς παρεδίδου είς προσκύνησιν . "Ελε- mine Helenæ , sub Jovis ac Minerva specie disci
γεν δε εαυτόν, Σαμαρείταις μεν τον Πατέρα, Ιου- pulis adorandam obtrusil. Αpud Samaritas pro
ε. δαίοις δε τον Χριστόν ..
Deo Patre se vendilans, Judæis Christum se esse,
prædicabat.
κβ'. Μονανδριανοί • οι από Σίμωνος διά Μενάν- 22. Menandriani , e Simonis primum schola Me
δρου τινός έναρξάμενοι , διαφερόμενοι δε προς Σιμω- nandro quodam duce profecti, certis in rebus a
μιανούς κατά τι · οί υπό αγγέλων έλεγον τον κόσμον . Simonianis discrepabant . i mundum ab angelis
γεγενήσθαι. productum fuisse asserebant.
κγ'. Σατουρνιλιανοί (13 ) : οι κατά την Συρίαν την 23. Salurniljani in Syria Simonianorum obsce
τωνΣιμωνιανών κρατύναντες αισχρουργίαν. " Ετερα Cnitatem anaplexi sunt. Nonnulla vero ad majorem
δε παρά τους Σιμωκανούς εις ένπληξιν περισσοτέ- conciliandum stuporem ad illorum dogmala adje
ραν κηρύσσοντες · από δε του Σατουρνέλου την αρ- cerunt. Horum princeps Saturnilus fuit. fi perinde
χήν εσχηκότες . Και αυτοί κατά τον Μένανδρον υπό . atque Μenander , nundum ab angelis conditum
αγγέλων τον κόσμον γεγενήσθαι φάσκοντες μόνων, fuisse aiunt ; atque id duntaxal molitos seplenos
δε επτά , διά τήν του πατρός γνώμην . ex eis, contra voluntatem ac sententiam supremi
parentis.
κα Βασιλειδιανοί (14) : της αυτής αισχρουργίας 24. Basilidiani , ejusdem foeditatiş, actores ,
VARIAE LECTIONES ...
• Cod . S. Hil, et R. 1 xexpuéval. Vetus interpr. judicatis credentes. d Als. Γηττών. • Als. ονόματι .
NOTAE .
( 11 ) Herodiani sectarii quidam erant , non miliq a Simone : seplem vel ocio duntaxat Theodoreluis.
και
les Herodis , qui tributa exigerent , ul voluerunl D Docuit se Patrem esse et Filium , illisque adeo præ*
Hieronymus et Chrysostomiis in cap . XXII Matth. lusit , qui Trinitatem in unam personam coarcta
Nam Christus cavendum monebat, Marc . vui, 15, runt : dicendus vero non est Patripassianus , qui
a fermento , Pharisæorum , et a fermento Herodis. Christo carnem ademerit, seu quæ a Deo condita
Quod Domini eſlalum cum Matthæus sic relulerit non esset . Resurrectionem carnis subinde in ſicia
cap. xvi, 11 : Cavele a fermento Pharisæorum el batur , quam Menander discipulus ejus per bapti,
Sadducæorum , colligi polest Herodianos a Saddu- smum fieri garriebat, ul reſert Tertullianus l . De
cæis parum discrepasse. Quidni vero Herodem an . C. 50 .
Ascalonitam esse Messiam dixerint, quomodo post- (13) Salurnilus Antiochenus . Menandri discipu
hac Josephus Vespasianum ? lus, nedum orbem a septem angelis eflictum do
(12) Simon, Magus gnosticam impietatem præ- cuit, verum etiam hominem ad imaginem summie
formavit. Hic , ut narrant Justinus martyr, Apol. virtulis ; in quem brc vitæ scintillain indiderit ,
1 ; Irenæus, 1. 1, c . 19 et 20 ; Eusebius, lib , ui De quæ ipsum erigeret. Scintillam hanc in solis fide
theol . c . 9 , sublimissimam virtutem extra mundum libus reperiri aiebat, atque intereunte homine ad
posuit, quam Budy xal olyhy, abyssum et quietem , Deum recurrere. Unde falsus ridelur Epiphanius,
nuncupabat, ex quaprodiisset Syvola , seu prima
9
qui ipsam animam esse hominis putavit in Pana
concepiio, quæ cum exsiliisset a plenitudine divini- rio . Hæc scribit Irenæus , lib . 1 , c . 22.
talis, diuturno errore angelos et potestales fecerit, ( 14 ) Basilides, ut refert Clemens Ales. I. vii, Stro
a quibus orbis hic aspectabilis conditus sil. Na- mat. cum Glaucia interprete Petri, tum Matthia
zianzenus, oral. 44, triginta cones excogitatos ail apostolo magistris gloriabatur. Quocirca Evange
S. JOANNIS DAMASCENI 6:52
l'asilidem magistrum agnoscunt, qui cum Salur- A telestad To Butthelous, toŨ & v.% Latouçvi.w , xal
dni , tum Simonianorum ac Menandrianorum au- Σιμωνιανούς , και Μενανδριανούς μαθητευομένου , και
ditur fuit ; et lametsi eadem ſere sentiat, in qui- τα όμοια μεν φρονούντος , κατά τι δε διαφερομέ
busdam tamen discrepal. Nam cælesles orbes 365 νου. Λέγει γάρ τξε' ουρανούς είναι, και τούτοις
esse docet, quos angelicis nominibus nuncupat ; ονόματα αγγελικά επιτίθησι. Διό και τον ενιαυτόν
alque ideo annum Coliden diebus constare ceu- τοσούτων ημερών είναι και το 'Αβράσαξ όνομα
set ; φuem numerum CCCLXVI nomine 'Αβράσαξ είναι , τξε'· και είναι τούτο φησιν άγιον όνομα.
exprimi; illudoue sanctum esse nomen asse
rii.
25. Nicolaitæ, a Nicolao illo nomer sumpsc κε' . Νικολαΐται ( 15) : από Νικολάου του επι ταις
runt, cui ab apostolis necessarii ministerii cura χρείαις 1 υπό των αποστόλων ταχθέντος, ός διά ζή
commissa ſuerat. Ilic zelotypia ob Ilxorem λον της ιδίας γαμετης την αισχρουργίαν άμα τοις
esluans , cuin aliis impuram quoque libidinem άλλοις επιτελείο τους εαυτού μαθητάς εδίδασκεν,
exercure suos docuit. Sed et Caulacauch , et Pru- και περί του Καυλακαυχ , και Προυνίκου , και άλλων
>
nicum , aliaque nominum portenta in mundur βαρβαρικών ονομάτων εισαγαγών τω κόσμω.

invexit . B
26. Gnostici barum hæresium suņl successores , .
κς . Γνωστικοί ( 16) : οι τας αιρέσεις διαδεξάμε :
VARIÆ LECTIONES .
! Epiph. vh pats , viduis.
NOTÆ
lium scripsit, quod viginti quatuor libris exposuit. Domini , alium item fabricatoris Filium , alterum de
Plures in Deo substantias admisit, quarum aliæ ex superioribus Christum , qui in Jesum fabricatoris
aliis manarent, atque a postrema sizygia angelos filium descenderit, et in pleroma revolarerit. Inie
supremi cæli fabricatores procrealos, qui rursum lium quidem esse monogenem (id est unigenitum )
alios, ediderint, a quibus coelum secundum fac- Logon aulen verum filium Unigeniti, et eam condi
tum sit : ex istis iterum alios donec cælum tre- lionem quæ est secundum nos (seu inferioris mundi
centesiinum sexagesimum quinlum conditum es- res conditas) non a primo Deo faclam , sed ab ali
Eet cuni angelis qui interioren mundum fabri- qua virlule deorsum subjecta et abscissa ab eorum
carint. Supersunt hodieque amuleta Basilidiano- communicalione,quæ sunt invisibilia el innominabi
rum in quibus vox AG páoaſ, et alia Dei angelo- lia . Hoc est ab Ennea, sen Sophia, quam velut
rumque nomina leguntur. Christum voce Hebræa, Simoniani, Barbelo appellabant, cujus blius esset
accepla ex Isaiæ xxvIII , 18 , Caulacau nominabant. с Jaldabaoth. Atqui hæc ipsa summa esl theologiæ
Hunc carnem non suscepisse, sed Simonem Cyre- Gnosticæ , quam varii varie interpretahanlur.
nensem ejus loco sullixum cruci finxerunt, adeoque (16) . Gnostici dicti sunt duo tñs prócens, &
morte:n pro Crucifiso non tolerandam . Quinino cognitione, seu scientia, quam sibi præ cæteris are
uegabant palam quid essent, quidve sentirent : rogarent. Hos Paulus I ad Timoth . indigetat, ubi
quamobreni Pythagoreorum more quinquennii si- eum monet ut devilet profanas vocum novilates
Jentio probabanlar. Basilides , lit lesialur Clemens et oppositiones ψευδωνύμου γνώσεως, falsi nominis
Alex. 1. 11 Stromal., uniuscujusque bominis ani- scientiæ . Irenæus scribii lib. in 6. 4 Gnosticorum
main ex variis concrelam esse substantiis, Pythago- discessionem ab Ecclesia palam factam esse au
rico proinde sensu , docuit, ex quibus affectus variis clore Menandro. Horum spurcitias omitio , propler
cieantur ; ac malis hominibus adullerinam inesse quas Christiani pessime apud gentiles audie.
naluram , pula vel leonis, vel simiæ , etc. proub, in runt .
hoc vel illud vilium proclives essent : quod tamen Æonum syzygias , conjugationesve in Deitale
dogma Isidorus Basilidis filius emendavit in libro finxerunt, quorum alii aliorum soboies essent ,
Περί προσφυούς ψυχής, De cognata anima , ne quorumque postremus mundi aspectabilis opifex
male agendi necessitas oblenderetur. Caeterum gre- luerit. Platonicos nimirum imitabanlur, qui, ul
gales slios , ob insilami a natura bonitalem , a qua- Marsilius Ficinus, observat in lib . ix Ploi. Ene
vis spurcitia nibil labis contrahere uterque jactitabal ; nead.3, c. 1 , tres saltem substantias posuerunt inter
at nihilominus magni faciebant eos qui continen- primum principium , id est ipsum bonum , atque
tie causa seipsos abscinderent. Anjinorum trans- mundum, ul videlicet , quemadmodum Psellus expli
migrationem docuitveluti Pythagoras,ad expianda D catoral. cont. Mich. Cerular. præter Deum sta
scelera. Voluntaria quippe peccata in bacce vita αγέννητον
fuerint, την ύλην εκείνους
και τας παρ'
11011 remiuli. Hieronymus, lib . De script. eccl. c. 32, ιδέας , και τον δημιουργών μετά ταύτας, malerian
Scribit Basilidem Alexandriæ diem obiisse sub ingenitam , celebratissimas ipsorum ideas, quibus
Adriano, qua lempestate Cochibus, seu Barcoche- posterior sit üniversi opiſer. Quod ut facilius ob
bas , dus Judaicæ factionis , Christianos in Syria linerent, supremum numen corporale esse existima
variis suppliciis enećavit. runt. Theodotus Gnosticus inferter his Christi ver
(15) Nicolaitarum meminit Joannes in Apocaly- bis, asserentis angelos faciem Patris videre. Quodri
psi 11, 15 , adeoque Basilidianis antiquiores suit. delur et videl, inquil, doxnuáriotov Elva. où búvara !,
Ab hac hæresi Nicolaum diaconum purgant Cle- Ouós ású latov , nec figura vacare polest, nec corpore.
mens Alex. lib . Il él in Stromal . Eusebius lib . li Igneæ substantiæ Deum esse Simon Magus dixeral,
Hist. , Theodoreliis el alii , qui idcirco Nicolaitas ul referi Theodoretus. Adhæc maleriam, ejusque
ytuowvúuous, falso nomine nuncupalos scribunt. lenebras, perpetuo ſuisse aiebant, ex quibus mala
Cæterum concedunt ex quibusdami gestis dictisye proficiscerentur. Quamobrem alios hominum natura
Nicolai prætextum bæresis cudendae Nicolaitas bonos esse, in quibus Spiritus, seu divina scil
sumpsisse. Promiscuam itaque libidincm á Platone tilla esset, hosque veuuatixous, spirituales, vo•
potius quam à Nicolao , didicerunt. Hos multo prius , cari : alios natura malos, użizous, materiales; et
quam Cerinthianos, docuisse Ireneus ait lit), II , xçixous, lerrenos, qui corpore materialique anima
c. 11 : Alium esse fabricalorem orbis , alium Patrem sine spiritu constarent. Valentinus medium genus
vo: 5, Théoy ôè toutwv Távtwy orv aioxporr,ta Èje- A 82 qui longe omnes turpitudinis el exsecrandæ fædi
μανώς εργαζόμενοι • εν Αιγύπτιο δε Στρατιωτικοί latis vesania ac furore superarunt. Porro Straliolici ,
καλούμενοι, και Φιβιωνίται • εν δε τοις άνω μέρεσι seu Militares, in Ægyplo dicuntur, et Phibionilæ ;
Σωκρατίται, παρ' ετέροις Ζακχαίοι. "Αλλοι δε Κού- iu superioribus vero locis Socralitæ ; in aliis par
διανούς αυτούς λέγουσιν· άλλοι δε Βορβορίτας αυτούς libys Zacchæi. Sunt qui eos Choddianos nominent,'
καλούσιν . Ούτοι την Βαρβέλω και Βερώ αυχούσι. alii demum Borborilas appellant. Hi Barbelo et
Bero jactitant.
κζ'. Καρποκρατιανοί (17): οι από Καρποκράτους 27. Carpocratiani , a Carpocrate quodam Asia
τινός των εν τη Ασία . Ούτος εδίδασκε πάσαν αισ- tico dicti , qui ad omne turpitudinis ac flagitiorum
χρουργίαν εκτελεϊν , και πάν επιτήδευμα αμαρτίας. genus discipulos informabat . Ac nisi quis, aiebat ,
Eί μήτις, φησί , διά πάντων παρέλθη , και το θέλημα omnia percurrerit , omniumque dæmonum et
πάντων των δαιμόνων και αγγέλων εκτελέση,, ου δύ- angelorum voluntati satisfecerit ,, supremum in
ναται υπερβηναι τον ανώτατον ουρανόν, ουδε τάς cælum evebi non potest , neque Principalus ,
'Aρχάς, και τας Έξουσίας παρελθείν. "Έλεγεν δε Potestatesque transcendere . Asserebat idem
τον Ιησούν ψυχήν νοεράν ειληφέναι , ειδότα δε τα άνω B Jesum animam mente præditam assumpsisse ; qui
ενταύθα καταγγέλλειν · και εί τις πράξειεν όμοια το cum coelestia noverit, ea liominibus annuntiaret :
Ιησού , κατ ' αυτόν είναι. Τόν τε νόμον συν τη των ac si quis eadem , quæ Jesus, faciat, illi parem
νεκρών αναστάσει απηγόρευσεν , ώς αι από Σίμωνος , fore. Demum legem una cum mortuorum resur
και αι δεύρο αιρέσεις. Τούτου γέγονεν η εν Ρώμη rectione rejiciebat ,, quemadmodum et Simoniani ,,
Μαρκελλίνα · εικόνας δε ποιήσας και εν κρυφή Ιησού , celerique omnes quos percensui . Ex hujus grege
και Παύλου , και Ομήρου, και Πυθαγόρα , ταύταις Marcellina illa Romæ fuit. Idem quoque Jesu , Pau
έθυμία και προσεκύνει . lique , necnon Homeri , et Pythagoræ imagine's
clanculum fingens, suflitibus eas et adoratione pro
sequebatur.
κη'. Κορινθιανοί ( 18)· οί και Μερινθιανοί • ούτου 28. Cerinthiani, qui et Merinthiani, a Cerintho
από Κηρίνθου , και Μηρίνθου, Ιουδαίοι τινες , την et Merintho , Judaici generis homines circumci
περιτομήν αυχούντες, τον τε κόσμον υπ' αγγέλων sione gloriantur. Mundum ab angelis fabricatum
γεγενήσθαι, Ιησούν δε κατά προκοπήν Χριστόν κε- dicebant ; Jesum vero virtutis progressu ad Christi
κλήσθαι έλεγον ί . c nominis dignitatem evectum .;
VARIÆ LECTIONES ."

* Cod. S. Hil. in marg. ex emend. Tüv Nexolaitāv glad. Favet Epiph. in Panar. 5 R. 2508 8% scolf
casa , favet in Panario . i Desunt hæc in R. 2508. Cod . S. Hil. édioaEsv gébec0a. tautas ; at ex emen.
datione. i Reg. 2508 κατά προκοπήν δε Χριστόν κεκλ. έλεγoν.
NOTÆ .
addidit yuxx@y, animalium , qui propria electione Ægyplios dicebat, Carpocratiani mulli faciebant,
boni evaderent vel mali, Fabricatorem orbis Dei Hæc bæresis sub Anicelo pontifice et Adriano imp.
Bomen sibi arrogasse, Judæis dedisse legem , el Marcellinæ opera Romæ innoluit ; a quo Marcel
2 prophetis aspirasse : Palrem vero, ut ejus impe- liani quoque dicti sunt , ut narrat Origenes loc .
riuin everteret, misisse Jesum , Salvalorem , Chri . cit. Clemens Alex . scribit, lib. in Strom ., Epipba
1
stum , qui lestamentum aliud cum eleclis sancirel. nem Carpocratis filium , cum 17 anno ætatis in
Hunc non accepisse veram carnem , quippe quæ Cephalenia obiissel, divinos ibidem bonores obli
materiæ portio esset , nec ad hominis natural, per- nuisse.
lineret ; ac proinde resurrectionem carnis non ( 18) Epiphanius in Panario, et Philastrius scri
fore. Ordinem ecclesiasticum sic eos perturbasse buni Cerinthum variorum iumultuum , qui in ,
ait Tertullianus lib . Ne præscript , c. 41 , UL alius D Actis apost. logunlur, auctorem fuisse. Quod si
hodie esset apud eos episcopus cras alius : hodie verum est; ad summam ætatem ille vixerit opor
diaconus , qui cras lector : hodie presbyter cras lai- lel. Nam Joanni evangelistæ superstes fuit : quan
cus. Hinc est quod martyr Ignatius observantiam doquidem Dionysius Alexand . apud " Euseb .I. 111
episcopis haberi præsertim inculcat. Baptismi Hisl . c. 28 , testatur eum ex libro Apocalypsis
ritum varie adulteraverant, quod etiam facinus millenarii regni Christi fabulam confirmasse. Ex
Montanistarum plurimi æmulaii sunt. Libros pene Irenæo tamen constat, Nicolailas multo prius illo
infinitos sub ementitis nominibus cuderunt, Evan- emersisse, el eadem ferme sensisse. Aiebat itaque
gelia Evæ , Salomes, Pelri , Jacobi, secundum He- Jesum fabricatoris orbis esse lilium , hoc est , merum
bræos , secundum Ægyptios , conciones Petri ,
> bominem , es Joseplı et Maria genitum , in quem
Pauli : libros item de infantia Salvatoris , Noreæ Christus ab ea principalitale, qure est super omnia,
usoris Noe, Prophetias Parchor seu Barcophı , in columbæ specie descenderit, manseritque usque
Cham , Zoroastris, Hydaspis , Ostranis , Orphæi, ei ad passior.en. Christus enim Gnosticis nihil a Spi
aliorum , de quibus Porphyrius queritur in Vila
9 ritu sancto discrepabal. Evangelium Matthæi ca
17 Plotini. parte mutilaveral, qua Jesus ex Virgine natus di
( 17 ) Asianus Carpocrales non erat, sed Alexan- citur. Legem lametsi latam aa fabricatore, jubebat
drinus , ut leslatur Clemens lib . xxxi Siromal, et observare, lotamque in terreno Christi regno ali .
ex eo 'Theodoretus. Hunc Celsus, leste Origene quando observandam dicebat. Hinc erga Paulum
lib. v contra ipsum , institutum esse aiebat a Sa : apostolum semper inſensus fuil.
lome , cujus scilicet Evangelium , quod secundum
29. Nazareni , Christum Jesum confitentur A κθ'. Ναζωραίοι • ο Χριστόν ομολογούσιν Ιησούν
Dei Filium esse ; al justa lugem in omnibus vi- Υιον Θεού : πάντα δε κατά νόμον πολιτευόμενοι .
Vuint.
83 30. Ebionæi , ad Corinthianos quos modo nomi- λ' . 'Εβιωναίοι και παραπλήσιοι τοίς προειρημένους
navi, ac Nazarenos, proxinie accedunt. Quibuscum
. Κορινθιανούς και Ναζωραίοις · συνήφθη δε κατά το
cliam Sainpsæorum ac Elcesæorum bæresis aliqua ημών Σαμψαίων και Ελκεσαίων αίρεσις , ο Χριστόν
ex parle convenit. Hi Christum in calo creatum φασιν εκτίσθαι εν τω ουρανώ, και το άγιον Πνεύμα
allirmant, sanclumque Spiritum . Christum in Adam ενδημήσαντα δε Χριστόν εν τω 'Αδάμ, και κατά και
primum habitasse, eumque aliquandiu deseruisse, ρόν εκδυόμενον αυτόν τον 'Αδάμ και , και πάλιν ενδυό
ac rursum in ipsumi subiisse, atque idem fecisse μενον , το αυτό φασιν αποτετελεκέναι αυτόν εν τη
in suo secundum carnem adventu . Elsi Judæi sunt, ενσάρκω αυτού παρουσία . Ιουδαίοι δε όντες , Ευαγ
Evangeliis tamen uluntur . Carniuin esum dete- γελίαις κέχρηνται. Σαρκοφαγίαν δε βδελύσσονται . Το
slantur. Aquain pro Deo venerantur. Christum ύδωρ αντί Θεού έχoυσι . Τον δε Χριστόν, άνθρωπον εν
in illo suo in carne adventu , uli diximus, boni. τη ενσάρκω αυτού παρουσία ένδεδύσθαι , ώς έφην.
nem induisse aiunt. Aquis se identidem , tam bie- Συνεχώς βαπτίζονται εν τοίς ύδασι θέρους τε και
ne, quam estate avant , ad purificationcm scilicet, Β χειμώνος , εις άγνισμών δήθεν, ώσπερ οι Σαμαρεί
veluti Samaritæ . Tal.
31. Valentiniani , carnis resurrectionem neganl. λα'. Ουαλεντινιανοί (20) : οι σαρκός μεν απαγο
ARIÆ LECTIONES.
Sic lego ex Epiph . et eum vel. interp. qui posuit, et rursus secundum tempus exuentem ipsum Adam ,
et rursus induentem
NOTÆ
( 19) Prisci de Judæa Christiani Nazareni dicti duabus domibus Israel. Hæc que de supremo 777
sunt ; quia Dominus Jesus Nazarenus erat. Hi cum NINCS , Domino exercituum prænuntiata sunt, de
ante excidium Hierosolymorum , concedentibus Domino Jesu Nazareni interpretabantur . Duas do
apostolis, caremonias legis sectati essent, nepotes mus, inquit, Nazareni, qui Christum ita recipiunt,
ipsorum , qui trans Jordanem habitabant, pristinos ul observationes legis non amillanı ; duus familias
mores, ac præsertim circumcisionem, relinuerant ; interpretantur, Sammai ef Hillel , ex quibus orli
quippe cum essent de semine Abrahæ , el cognati sunl Scribce et Pharisæi.... quorum prior, dissi
Domini secundum carnem . Traditiones vero Scri- palor interpretatur, sequens profanus ; eo quod
barum eos respuisse, et erga Paulum apostolum , per traditiones et & EUTE PÚGels suas legis præcepla
gentiumque aliarum Christianos bene affectos.C dissipaverint el maculaverini : el has esse duas do
fuisse, docet nos Hieronymus in priora verba cap . IX mus, quæ Salvalorem non receperint, qui facius sit
Isaiæ, Nazareni, inquit, hunc locum ita explicare in ruinam et in scandalum . Ex lois evinciiur Theo
conantur. Adveniente Christo, el prædicatione illius doretum errores Nazarenis impulassa F.bionilarum
coruscante , prima terra Zabulon, el terra Nephinlim, proprios. Sic subjungit illos Evangelinm Petri
Scribarum et Phiariscorum est erroribus liberala , et legere : id quod Epiphanius solis Ebionilis allribuit .
grarissimun traditionum Judaicarum jugum excus. Unde necº Justinus, nec Irenæus, nec. Origenes
sil . Poslea aulem per Evangelium apostoli Pauli, qui Nazarenos refutasse censendi sunt , nisi ubi Ebio
novissimus apostolorum oninium fuit, ingravala est, nitas propler ceremonias legis coargucrunt. Naza
td est multiplicata prædicatio, et in terminos gentium reni Evangelium Matthæi Hebraicum tanpéotatov,
el viam universi maris Christi Evangelium splenduil. integerrimum , legebant, inquit Epiphanius, hæer . 29
Deinde omnis urbis, qui ante anıbulabat, vel sedebat et 30, Ebionite mutilum , demplis iis quibus Christi
in terlebris , el idololatriæ , el mortis vinculis tenebatur, proavoruin series, el generalio es Virgine enuntian
clarum Evangeliorum lumen aspexit. Epiphanius iur. Origenes, lib . 11 Cont . Cels., priores Christianos
.
dubitabat, iitrum Christum purum esse hominem , ait vocitalos Ebionæos fuisse propter paupertatis
velui Ebionilä , puţarent; an etiam ex Virgine na- studium ; itemque Ebionæos alios Christum de
ļom : Hieronymus vero nullum alium eis nævum Virgine natum dixisse ; alios, qui ex Joseph et
impingit, nisi quo , cum crederent in Christum , Maria . Mysteria quotannis, in Paschale scilicet,
legis lainen cæremonias lenebant. Usque hodie, in pane azymo, el aqua muda peragebant. Dominicam
quil, per tolas Orientis synagogas hæresis est D vero diem præter Sabbatum colebant .
Minæorum (hæreticos Rabbini vocant odio et a (20) Clemens Alex . tradit lib.vit Strom., Valen
Pharisæis nunc usque damnatur, quos vulgo Naza- tinum prodiisse tempore Adriani et usque ad Anto
ræos appellant . Qui credunt in Christum Filium Dei, nini senioris ætatem perseverasse, el sicut Basilides
nalum de Virgine Maria , et eum dicunt esse , qui Glauciæ interprelis Petri magisterio gloriabalur
sub Pontio Pilato passus est, el resurrexit , in quem ila et Valentinum , Theobadis , qui familiaris Pauli
pt nos credimus. Justa simpliciorem veterum Chri- fuerat. Romam venit sub Hygino , inquit Irenaus
stjanoruin professionem ; quam illi apud se serva- 1. in c . 4 , increvil sub Pio , el prorogavit usque ad
rant, credere in Christum Dei Filium , idem erat, Anicelum . Non ergo postquam Roma digressus in
ac credere Christum esse verum Deum : unde sulle Cyprum insulam appulerat, bæresim prædicare
junxit, in quem el nos credimus. Idque eo maxime, cæpit, ut Epiphanius scripsit. Triginta æones intra
quod ut modo recitabamus, Nazareni fidem gen- divinitatis Tanpwfla, plenitudinem , finxit ; non tamen
lium a quibus Christus seni yerus Deus coleretur, lil totidem substantiæ seu dii essent , ut multi post
Jaudarent. Sed et hoc suadel magis altera eorum Epiphanium dixere. Id observat Tertullianus lib.
interpretatio , quam refert Hieronymus in hæc conira ipsum : Valentinus, inquit , veleris opinionis
13.i.c verba cap. viii , 13 : Dominum exercituum in semen naclus, Colorbaso viam deliniavit. Eam posi
ipsum sanctificale, el erit vobis in sanclificationem ; inodum Prolemæus inscraril, nominibus et numeris
in lapidem autem offensionis , et in pelram scandali ronum distinctis in personales substantias , sed
697 DE HÆRESIBUS LIBER. 698
ρεύουσιν ανάστασιν, Παλαιάν δε αθετούσι Διαθήκην, A Vetus improbant Testamentum ; prophetas tamen
και προφήτας αναγινώσκοντες , και όσα άλλα εις legunt : cæteraque omnia, quæ ad ipsorum hære
ομοίωσιν δύναται τροπολογείσθαι της αυτών αιρέ- sim per figuram et tropum accommodari possunt,
ρεως , δεχόμενοι. Ετέρας τινάς μυθολογίας παρεισ- ea suscipiunt. Quasdam autem alias fabulas addi
φέρoυσι, τριάκοντα αιώνων ονομασίας λέγοντες , derunt , triginta æonum nomina commemorantes,
αρδενοθηλείας τε ομού και εκ πατρός τών όλων γεγε- simulque masculo - ſeminas a Patre universorum
νημένους 1 , ούς και θεούς νομίζουσι , και αιώνας. productos , quos et deos, et mones esse existimant.
Τον δε Χριστόν απ ' ουρανού ενηνοχέναι την σάρκα, Demum Christum e cælo corpus detulisse, ac per
και ως διά σωλήνος της Μαρίας διαπε πε ρακέναι, Mariam velut per tubum transiisse .
.
λβ'. Σεκουνδιανοί (21) : οίς συνάπτεται Επιφα- 84 32. Secundiani , eorumque socii Epiphanes et
Vis xal 'lolôwoos, tais aitais xeXenuévoi dušu Isidorus, easdem æonum syzygias admittentes, cum
•
γιαις, τα όμοια Ουαλεντίνω πεφρονη κότες: έτερα δε. Valentino consentiunt ; in eis tamen exponendis
παρ' αυτών ποσώς διηγούμενοι . Απαγορεύουσι δε el enarrandis obscenitates, varias exercere docue-,
και αυτοί την σάρκα . runt. Carnem etiam et ipsi improbant.
Αγ'. Πτολεμαίου • μαθηται και αυτοι όντες Ουαλεν- B 53. Ptolemaitæ et ipsi discipuli Valentini , quibus
22 VARIÆ LECTIONES.
| Al. yeyevvnuévous. m R. 2508 'Estepávios . * Ib. tais duolais. Cod. S. Hil. secunda manu, ta ouola
Ουαλ. πεφρονηκότες et in fne, την σάρκα μή έχειν ανάστασιν . R. 2930 απαγορεύσαι δε και αυτοί την
σάρκα οίονται .
NOTÆ
extra Deum determinatas , quas Valentinus in ipsa vetrusos fuisse, adjecta corporibus eorum carne,
samma divinitatis , ul sensus et affectus et molus, quam lunicis pelliceis Scriptura significarit. Quam
incluseral. Dedu.rilet Heracleon inde Iramiles quos- obrem resurrectionem carnis non fore, sed corpus
dant, et Secundus, el Marcus. Mox subjungil : duntaxat surrecturum . Duplicem subinde Jesum
Jia nusquam Valentinus, el tamen Valentiniani , qui cum Nicolailis et Cerintho posuit ; alium , qni mis
per Valentinum . Solus ad hodiernum Antiochiæ sus esset ab Æonibus, ut Sapientianı ad pleroma
6 Arionicus memoriam Valentini integra custodia revocaret , quique idem esset , ac conjugalio se
regularum ejus consolatur. Profecto es Epitome cunda , voūs xäl äùñola , intellectus el veritas ,
6 Theologiæ Orientalis , quæ post opera Clementis spiritus item cognitionis et spiritus amoris, qui
Alex. Græce exstat, apparet Valentinum toàn puua, in pleromate povoyevns, unigenitus, appellatur
plenitudinem , sive æonum collectionem tautoon - сC inler res condilas īpwzóroxos, primogenilus ; uli
505 , identilatis, nomine signific:: sse. Quocirca Orige- dentum plenus æonibus prodierit Sophiæ conso
hes, lom . I in Joan . ait, juxta Valentinianos Ver- landæ et reducendæ gratia, llapáxantos, Paracle
bum nihil esse prieler prolationem Patris, quæ nec tuis, consolator, et Ewthp, Salvaior : alium rursum
subsistentiam ,> nec substantiam habeat, ÚTÓJTZOIV Jesum hominem ab opifice procrealum , in quo
auto ou õlaba div,quôè ouslav. Sic Allianas , epist. supernus Jesus requieverit , quique cognominatus
9
ad Epict. , Valentinus de Paire et Filio el Spiriiu sit Christus ab inhabitante in se Christo, hoc est
sancto idem sensit, quod Noeliis el Sabellius. Ille secunda illa conjugatione, quæ 7.6yos xal Çwn , ver
reteris erroris semen naclus, tricesimuni Æonem , bum et vila nuncupatur. Hunc Jesum superiorem a
Sophiam seu Sapientiam , extra pleronia deerrasse Jesu homine secessisse, ut mors ejus corpori domi
fabulabatur, et per évoúunov, conceptionem quam- narelur, quod præsente vila et Salvalore veuliqu : m
dam informem , materiain composuisse, et angelos, fieri polerat. Hæc dixisse Valentinianos tradunt
praesertimque fabricatorein orbis edidisse, qui fue- Theodotus , Ireneus, Tertullianus et alii . Insuper
rit imago toū uovoye vous, unigeniti , imo et Patris . Jesu hominis corpus, cum animalis substantiæ
Hunc ut qui 4uxexos, animalis, solummodo esset, esset , utpote formalum in coelis ab Opifice , per
non spiritualis , cum impervestigabilem Patrem Mariam velut per canalem transiisse ; at nihilomi
non nossel , se pro Deo venditasse, legemque .
nus singulari modo passum esse . Falum adıille
Moysi tradidisse. Hominis vero formationem sic bant, cujus administræ essent virtutes invisibiles,
narrabal : Orbis opiſex, su mplo terræ pulrere, hoc sibi mutuo contrariæ , quibus fabricator astrorum
esl non aridæ quidem , sed multiformis maieriæ p molus commisisset : nulla vero falum virtute valere
:
parle, animam terrestrem , materialem , rationis erin eos, qui baptisma susceperint. Hieronymus in
perlem, ejusdemque ac brutorum subslantia , ipsi cap. iv Epist. ad Ephes. Valentinum duo baptismala
indidit. Ilic porro ipse est homo factus ad ima. contendisse ait, et non explicat.
ginewι : ο δε καθ' ομοίωσιν τού αυτού δημιουργού . (21) Epiphanes Carpocrati, et Isidorus Basilidi,
Qui rero est ad similitudinem ipsius Opificis, ille parentibus suis, non secundo Valentini discipulo,
ess quem ipsi insulfavit et inseruit . .. . qua per adhæsere. Epiphanes plane jam obierat, quando
angelos ei quidpiam substantiæ sua injecil. "Avopw- Secundus Valentini, seu Piolemæi placita novis
πος γούν έστιν εν ανθρώπω , ψυχικός εν χοϊκώ, ου commentis auxit. Tertullianus, lib. Cont . Valentin .
μέρει μέρος, αλλ' όλω όλος συνών • Homo igitur est c . 4, Secundum posl Heracleonem et Ptolemæum
in homine, animalis in homine terreno, non ut pars ponit. Plolemæum autem ait louidem in Deo sull
cum parit , sed ut lotum cum toto . " Eoxe ôè ó slantias, quot Valentinus æones , finxisse. Ai , Ire
'Αδάμ αδήλως αυτό υπό της σοφίας ενσπαρέν το næo leste lib . 1 , c . 6, priino æoni Buoio, abysso,
σπέρμα πνευματικόν εις την ψυχήν. Adamus autem duas veluti conjuges adjunxit, olynv , sive Év
spiriluale semen habuit, quod Sophia clam in ipso vo :qv, perceplionem , etOkanoiv, voluntalem, ut Deus
seminarerat. En Trinitalem illam generum , ut cum primuin æones alios emillere ex se cogitarit lum id
Tertulliano loquar, de quibus dicium est in Gno- poslea voluntate egerit , nec proinde , ut observat
slicis. Porro aiebat parentes primos e quarto in Irenæus,uovoyevns,Unigenitus , coævus Patri lue
quo creati crant, in tertium cælum , hoc est in pa-
ril .
radisuin , deduclos ob peccatum , dehinc in lerram
cuum Flora conjungitur . Hi quoque eadem cum Α τίνου , οίς συνάπτεται η Φλώρα : τα αυτά δε περί
Valentino el Secundianis de syzygiis , seu conjuga- των συζυγιών και ούτοι λέγουσι, καθάπερ Ουαλεντι
lionibus astruunt : in quibusdam ab illis dis- νιανοί και Σεκουνδιανοί • κατά τι δε και ούτοι διαφέ
crepant.
ρονται .
Αιφue hac est tomi secundi libri primi tredecim Aύτη και του δευτέρουτόμου του πρώτου βιβλίου
hæresum recapitulativ . των ιγ' ανακεφαλαίωσις.
Quæ vero sequuntur hæreses 13, in hoc tertio lomo Τα δε ένεστι και εν τω γν τούτω τομα , ενώ εισίν .
Υ εperiuntur. αιρέσεις ιγ' .
31. Marcosæi [ a Marco dicti sint ] . Marcus λδ' . Μαρκωσαίοι (22 ): Μάρκος και τις γεγένηται
cnim quidem Colorbasi condiscipulus fuit, qui et Κολορβάσου συμφοιτητής, δύο αρχάς και ούτος παρ
ipse duo principia invexil. Resurrectionem mortuo
εισάγων. 'Αθετεί δε νεκρών ανάστασιν. Φαντασίας δε
run negavit. Ulebatur ejusmodi præstigiis , ut cerlis
carminibus poculorum liquorem in cæruleum purpu τινας δι' έκπωμάτων εξ επαοιδής εις κυάνεoν χρώμα
και πορφυραίον μεταβάλλων, έμυσταγώγει τάς άπα
reumque coloreum verteret , quibus sacris deceptas τωμένας γυναίκας . Και αυτός δε των είκοσι τεσσά
mulierculas initiabat . Idem ex viginti quatuor ele
mentis,,perinde ac Valentinus,universa
, ponderevol Β Pων στοιχείων βούλεται τα πάντα ηγείσθαι, ομοίως
vull. B το
36. Colorbasæi . Colorbasus iste easdem pene opi- Ουαλεντίνω .
λε' . Κολορβασαίοι Ρ. Και ούτος ο Κολόμβασος
niones amplexus est ; in quibusdam tamen dissidet
ώσαύτως τα αυτά διηγούμενος , κατά τι δε διαφερό
ab aliis hæresibus, Marci videlicet et Valentini.
Siquidem emissiones Qonum et ogdoadas alio μενος προς άλλας αιρέσεις: φημί δή προς τας περί
modo tradidit. Μάρκον και Ουαλεντίνον τας προβολής και όγδοάδας
35. Heracleonitæ . Hi quoque in commentitiis og ετέρως εδίδαξεν.
doadibus explicandis a Marci , Plolomæi , et Valen λς' . Ηρακλεωνΐται (23) • και ούτοι τη των όγδοά
δων φαίνονται μυθολογία στοιχούντες , ετέρως παρά
sini, cælerorumque mente recessisse videntur.
Suos porro sub ipsuin vitæ exilum , eodem quo τον Μάρκον
τους και Πτολεμαίον,
άλλους ,. Αλλά και προς τη
Ουαλεντίνου
καιτελευτή τους ,παρ'
και
Marcus ritu , oleo, opobalsamo, el aqua in caput αυτών τελευτώντας ομοίως το Μάρκο λυτρούνται
infusis, redimunt ; in quo invocationes quasdam δι' ελαίου όποβαλσάμου 4, και ύδατος : επικλήσεις
85 Hebraicis verbis admurmurant super caput τινάς Εβραϊκαϊς λέξεσιν επιλέγοντες τη κεφαλή του
ejus qui redimitur . δήθεν λυτρουμένου .
37. Opbilæ serpentem venerantur , eumque esse λζ . Οφίται (24) οι τον όφιν δοξάζοντες , και τού
Christum putant. Porro naturalem serpentem , seu C τον Χριστόν ηγούμενοι , έχοντες δε φύσει όφιν, το
reptile quod colunt ,, in cista quadam Servant .. ερπετόν, έν κίστη τινέ .
VARIÆ LECTIONES.
• Cod . S. Hil 2 mann , από Μάρκο . Μαρ . P Als. Κολοβαρσαίοι vel Κολοβάρσιοι . 4 Μss. από βαλσάμου :
a Epipb. in Panario scripsit : οι δε μύρον το λεγόμενον όποβάλσαμον, etc.
NOTÆ .
(22 ) Hieronymus epist. 29, tanquam ex Irenæo tantia ex Irenæo et Hieronymo satis coarguitur.
scribit , Marcum quemdam de Basilidis Gnostici Cl . Pagius ex Sulpilii verbis collegit ah alio sal
stirpe descendentem , primum in Gallias venisse , el tem , cui nomen qnoque Marco esset, bæresim
eas partes, per quas Rhodanus et Garumna puunt, Gnosticorum inveciam in Hispanias fuisse. Quidni
doctrina sua maculasse. Inde Pyrena’um cum trans- vero hic auctor rationes lemporum haud satis sit
iissel, Hispanias occupasse . Id repelit ad cap. LXIV asseculus, el pro more suo res longo intervallo
Isaiæ, ubi el Ægypliuin eum fuisse addit. Marcum remotas composuerit ? Epiphanius in Panario Mar
Basili lis placita, eorumque tradendorum methodum , cosæis attribuit diversarum sectarum portenta,
quam ille a Pythagoreis acceperat, pr:estigiasque ,ei D quæ Irenæus lib. I a cap. 15 ad 18, omissis au
perditos mores persecutum tradit Irenæus , nusquam clorum nominibus consarcinavit . Sic quoque Co
vero in Gallias anillispanias migrasse . Ejus solum- Jorbaso alios errores affingit, quos idem Irenæus a
modo discipulos indical (lib. 1, c. 19 ) mulieres mulias diversis itidem hæreticis profectos tradit. Epiphanio
seduxisse in regionibus Rhodanensibus . Pestis hæc concinit Theodoretus , nihil eo accuratior in pri
Hieronymi ætaie , lotas intra Pyrenæum (inquit scis hæresibus explicandis . A Marco Colorbasum
epist. 29 , el Oceanum vastabat provincias , Priscil- non separat Irenæus, at Colorbasum alteri præ
liani nimirum opera , ut colligitur ex ejusdem ivisse innuit , ut et Tertullianus .
epistola ad Ciesiph. nec non ex Severo Sulpitio, (23) Heracleonem auctor Appendicis ad librum .
qui Priscillianisiarum primordia Marcum in Hi- Tertulliani De præscript . Valentino paria sentire
spanias intulisse , scribit, Ægypto profeclum , Mem- scribit , sed novitate pronuntiationis rult videri alia
phi ortuin. Cujus audilores ſuere Agape quædam non sentire. Marci scilicet methodum emulando , ομοίως
ignobilis mulier, et Rhetor Helpidus. Ab his Pri- To Mapxw , ut loquitur Epiphanius in Panario ; ubi
scillianus est institutus, elc. Ex hoc loco , ut ex tamen ex Irenxomulta congerit , quæ vel a Marco,
Epiphanio , qui narrat parum abfuisse , quin, dum vel ab Heracleove tradila esse nequidem insinual
in Ægyplo agerel, muliercularum quarumdam ar- Irenæus .
libus in eambæresim impegeril , Baronius, ad ( 24) De Ophitis varie varii scripserunt propter
ann. 381, intulit Marcum circa tempora Epiphanii varios sensus quibus Gnostici historiain serpentis
in llesperias regiones migrasse ; quæ tamen osci- a quo Adamus deceplus est , exceperunt . ' Puas
702
US
λη". Καϊανοί : άμα ταϊς άλλαις ώσαύDτωEς HταÆϊςREτοSνIΑB 38.LICaBia
ERni. , Idem isti sentiunt ac sectæ quæ legem
α t
νόμον αθετούσαις αιρέσεσιν , και τον λαλήσαντ εν repudian , legisque auctorem abnegant.. Resurre
νό1μω, τα αυτά φρονούσι . Σαρκός μεν ανάστασιν άρ- elionem ca, rnis improbant. Cainum commendant ;
70
s
quem præstantiori cujusdami virtutis fuisse præ
της ισχυροτέρας είναι δυνάμεωςυσ.ιν"Αμα και το ν Ιού- dicant . Sed et Judam divinis honoribus afficiunt,
νού μενοι ιάζοδε
δαν εκ,θετον υσινΚάϊν δοξάζο , λέγοντες αυτόν
ομού και τους περί Κωρέ , και necnon el Core , et Dathan , et Abirom , et Sodo
A
λθ'. Στηθιανοί (23): ούτοι πάλιν τον Σηθ δοξάζουσα 39s. . Seth
mita
iani. Hi rursus Sethum mirifice laudant,
βενιρείώμνα,ι εκ
Δαφάθώσχνον, τεκαις αυ'Ατό ς.
ταός
καιτητοςυςάνΣοωδομημίτρ , μεταμε- ipsum ex supernae parentis penitentia , quod Cai
ληθείσης εφ' οίς τους περί Κάϊν προεβάλετο . Είτα num edidisset , procrealum dicenles . Postea cum
μετά το τον Κάϊν αποβληθήναι , και τον 'Αβελ απο- Cain repudiatus, Abelque occisus fuisset, cum su
κτανθήναι, συνελθούσης τα άνω Πατρί , καθαρόν perno Patre congressam , purum semen Selbum
σπέρμα τον Σηθ ποιήσαι , εξ ούπερ λοιπόν κατήχθη proluxisse , ex quo deinceps universum holu minum
s
gemus pr, opagalum sit . Postremo principa , et
lestat es teraque ut alii, omnia statuunt.
το τάν ανθρώπινου γένος . Και ούτοι δε αρχάς , και po 40. Arch, oncætici . Ad, plures principes universa
εξουπά
το οί γματγείζνόουμεσιναν . εκ τούτων γεας- B revocant ac quæcunque facta sunt ab illis orta
, κααφιέρόσουασιάλ, λακαιδοτα
σίναςαν ν εις πολλούς άρχορόνττητί
αιχολέντγοικυσιν•. ούΑλτοίσι κο
μ'.σθ'Αρ
γενή
λιαι
πάντ δε και επ ' αισχ predicant . Halbent et felissime quoddam ibidinis
em
genus : carnis resurrection negant : Vetus Te
Διαθήκην αποβάλλουσι . Κέ χρ ονται δέ Παλαιά και Νέα stamentum rejiciunt. Utuntur tamen et Veleri el
τασιν αθετουσι , και Παλαιάς
ι . ήκΣαηρκός άσδετηνανάσξι
τιναθ
Δι , εκ λέ ν προς τον εαυτών νούν μεθ- Novo Testamento , verba singula ad suam mentem
μα ' . Κερδωνιανοί (26) : oι από κέρδωνος , του fals41o. trCeahrdenonteias ni
. , a Cerdone qui ab Heracleone ,
“Ηρακλέωνος διαδεξαμένου την μετοχών της πλάνης , quem errorem hauserat, novis inventis auxit . Hic
ς
πρεύοσονθέτεντ.ος
οδ δέ τή απάτη . "Ος από της Συρίας εις την Romam e Syria profectus , Hygini episcopi tempo
ribus sua dogmata disseminavit. Porro duo prin
οινς ύσμετεταροστν άςYγίν υ •ούδύο έθ
πουτ m a um
Ρώόνμη
χρ το ου ισακόεα
επγμ
κήρυ εξδεεταρο χάενς cipia invice contrari assemrit : negat (Christ
onem
esse vere natum . Mortuoru item resurrecti
τόει
ισττ
Χρρύ
κη ν γεούνντοητςόνεν· ανομτίοίαςωςαλτε
λήλακαιςι, τημήν εί
νενακριώντεαντοά-ν ac Velus Testamentum rejicit.
μ3 . Μαρκιωνισταί (27 ) : Μαρκίων από Πόντου 42. Marcionistæ . Marcio oriundus ex Ponto , patre
στασιν άθετεί , και την Παλαιάς Διαθήκην . C
affert Irenæus lib. 1 , c. 34, ut in lib. IV.Reg. c . XXVIINO, T AEut. in lau data appendice ſerlur, quod Jesum Fa
ul vel Nus nescio quis fabricatoris orbis tilius, So- bricatoris filium necandum tradidissel. Ex Terlula
phir , æonun postremi, instinctii , serpentis for- liano , De bapt . c. 1 , ei Hieronymo ep. 83, Caiani
lege
ma mm indvio is , dam
ululan pellex quot ho
, eri i ne
bonmi malm iqu
ad eparsci is su
entent iami bapt (26is
)Gn m sus
muost m era
icalul . atem quarto Ecclesiæ sx
impntiet
Tandem assequerentur ; vel Sophia ipsa serpens culo Eutaclus quidai n in Armeniam invexil, quam
ſacla sit, contrariaque adeo exsliterii factori Adæ , didicerat ab anachoreta Palæstinoum , qui Petrus vo -
at propler indilain bominibus cognitionem , dictum cabalur : hique adeo Archontichor principes ſue
esse serpentem om nibus sapientioren . Auctor runt. Epiphanius in Panario scribit eos bapiismum
denique Appendicis de hæres , alio modo horum et Eucharistiam abominatos esse , ceu in nomine
errorem renuntiat. At neuler indical Ophilas exi- Sabaoth , cælorum tyranni, perlicerentur : itemque
siimasse Christuin serpentem illum fuisse. E contra apocryphos libros complures supposuisse , ut puta
in appendice legitur, eos serpentem pluris, quam Syropίioniam magnam et αναβατικόν Ησαΐου, Α5
Christum , fecisse : Origenesm, lib. vi Conir . Cels . censionem Isa iæ . Hieronymus vero , in cap. LXIV
neminem in eorum sodalitiu admissum esse ait , Isaie subindicat postremum bunc librum , ut al
εάν μή αράς θήται κατά του Ιησού , nisi Jesum ante p Apocalypsilm Elite , a Basilidianis et Marcoseis con
qui alius non videtur fuisse ab Euphrate Peratico, os esse .
(27) Cerdo Saturnini discipulus Romam venit
à quo
exs luratx
ecrarePer . Naa
. Ait horu m iaucquo
sin em, fui
torque ei sse stehra
NeeEup dich:i lict
ni tem sub líy gino pontilice , ubi Marcioni hæresim , quam
sunt a nomine Hebræo wn ) Nahas , serpens, et saepius ejuraveral, infudit. Marcion enim hæresim
a und Nehestan , quo Ezechias serpentem æneum suam ant e non struxit, quam spe recuperandie
unionis sa
comm ntis ertiis
amis , cum duce sest , quit
( 25) Guostici , qui tres hominum naturas ex idcirco Ecs clesiæ intulerat, urin perpetliuuanmusdissidium
Adamo procreatas dixerunt, vaxwv , naterialium , relegalu esset, ut loquit Tertul lib. De
seu αλόγων , τationis expertium , λογικών , rationa- præsc . c . 30. Ulrique hoc caput erroris fuil, unum
appellavit . esse Deum bonum , incognitum , el Patrem Jesu
primi subinde generis fuisse aiebanı Cain , secundi, Christi ; alium item justum el scverum , qui ex
Abumel,, si
li veiian, imSeal
tert thiu m ,i el
, qu teitveuaupleatse
spir ov nspairSa
ixme uali
itpi ti,a
enum maleria jam exslante orbem fecerit, legem Judæis
claui indiium conservasset . Alii , Carpocrate duce , sanserit . Syneros Marcsionis discipulus, ut magi
ut fert Irenæus, Cainúm exlulerant, aliosque ne- stri sensum explicatiu traderel , præler duo hæc
Sandos homines, quia divinam legem præfracle principia efficientia ,'maleriam cum malo nescio quo
violan do Fabricatori orbis adversos se præbuissent. Spirilovu posuitit;umeo scilicetal,emquem Tatitanus tiveup ?
Judam vero alii , Irenæn leste , prædicabant , quod cx
Úl , Spir mate ri vi
, voca ; Plat onici
,
Prodendo Jesum in causa fuerit,t ut virlules mu i lurbulentum materiæ animum . Qua de re pra : cr
an
quæ saluti hominuin obsisteb , vinceren tur nd ; vel , Eu se bi um lege nd us Terl . I. 1 Coni . Marc . Nazi an
.
Τον
86 quidem episcopo natus est ; a quo ob virginis Α ορμώμενος, επισκόπου μέν υιός " φθείρας δε παρθέ
staprum Ecclesia ejectus, Romam aufugit. Ubi cum νον απέδρα διά το εξεώσθαι υπό του ιδίου πατρός
ab iis qui tum Ecclesiæ præerant pænitentiam από της Εκκλησίας. Ούτος ανελθών έν Ρώμη , έπει
frustra postulasset, catholicam fidem oppugnare τα αιτήσας μετάνοιαν τους κατ' εκείνο καιρού ηγου
instiluit. Quamobrem tria esse principia dixit, μένους της Εκκλησίας , και μη τυχών επήρθη κατά
bonum , justum et malum . Novum Teslainenlum a της πίστεως , και εδογμάτισεν τρεις αρχάς , αγαθόν ,
Vetere, ut et ejusdem auctore alienum esse docet. και δίκαιον , και φαύλον , είναι τε την Καινής Διαθή
Carnis resurrectionem ipse cum suis suslulit . Non κην αλλοτρίαν της Παλαιάς , και του εν αυτή λαλή
unum duntaxat baptis na, sed et duo, et tria, σαντος. Ούτός τε και οι απ' αυτού Μαρκιωνισταί
post lapsum indulget. Pro mortuis calechumenis ανάστασιν σαρκός αθετούσι , βάπτισμα δε διδόασιν,
suis baptismum alii suscipiunt. Apud istos mulie- ου μόνον, έν, αλλά και δύο, και τρία, μετά το παρα
ribus libere baptismum conferre permittitur, πεσείν. Υπέρ δέ των τεθνεώτων και κατηχουμένων
άλλοι παρ' αύτοϊς βαπτίζονται . 'Αδεώς δε και παρ'
αυτοίς γυναίκες επιτρέπονται λουτρόν διδόναι.
45. Lucianislæ . Lucianus quidam , non ille qui μγ' . Λουκιανισταί (28) : Λουκιανός τις , ουχ ο νυν
2uper Constantino imperante visit,, sed antiquior B ένα χρόνους Κωνσταντίνου γενόμενος , αλλ'αρχαιότε
illo, in omnibus Marcionis doctrinis adhærescil. ρος , πάντα κατά τον Μαρκίωνα έδογμάτισε . Προς δε
Nonnulla quoque adjecit, quæ Marcion non tra- τούτοις και έτερά τινα παρά τον Μαρκίωνα δηθεν
diderat. δογματίζουσιν .
44. Apelleiani. Apelles hic eadem etiam atque μδ'. 'Απελλιανοί (29) · και ούτος ο 'Απελλής τα
Marcion etel Lucianus predicat.. Quidquid conditum όμοια Μαρκίωνα και Λουκιανό δογματίζει . Κακίζει
est, ipsunique conditorem vituperat. Non tamen την πάσαν κτίσιν και τον πεποιηκότα . Ούχ ομοίως
tria, ut illi, principia , sed unum tantum invexit, δε τούτοις τρείς αρχάς υφηγήσατο, αλλά μίαν μεν
Deumque unim supremum , ac qui noininari ne- αρχήν , και ένα Θεόν , όντα ανώτατον , και ακατ
queat , qui nihilominus Deum alium condiderit. ονόμαστον τούτον δε τον ένα πεποιηκέναι άλλον . Και
Hunc vero sic condiluin , cuin malus evasisset, sua-
> ούτος , φησίν, ο γεγονώς , πονηρός ευρεθείς , τη αυτού
ple improbitate munduin creasse. φαυλότητι τον κόσμον εποίησεν .
45. Severiani , Severus hic Apellis assecla, vi- με '. Σευηριανοί (30 ) : Σευηρός τις πάλιν , το 'Απελ
num penitus dannal , fingiίque ex Salana serpentis λή εποχούμενος , τον οίνον αποβάλλεται , και την άμ
speciem habente, et terra simul coeuntibus vilem c πελον εκ του δρακοντοειδούς Σατάν και γής μυθολο,
VARIAE LECTIONES.
F R. 2508 εν αρχή
NOTÆ,
zenus, orat 23 et 37, Marcionem et Cerdonem iis tro dissensisse, docendo non nubere, ne fabricator
accensel , qui xxx zones invexere : at Tertullianus orbis locupletior fieret, quod tamen etiam fuisse
e contra ail cap . 5 : Marcione liberaliorem Valen- Marcionis et aliorum Gnosticorum dogoia ostendi
tinum ſuisse, qui ausus esl duos concipere, Bythum mus . Auctor Appendicis ait , Lucanum immortali
el Sigen , cum usque ad xxx wonum (etus, lanquam tati animæ detraxisse, quam Marcion fore salvam
Æoniæ scrofæ examen divinitatis effudil. Caterum dixeral. Lucanus scilicel animam údextv, materia .
Οrat . 27 Theologi, ubi legitur , Μαρκίωνος τον εκ lem et terrenam , docuit interituram , qualem omnes
στοιχείων και αριθμών Θεόν: Deum Marcioni sex. ele- alii hæretici hominis corpori assignarant : nec
neniis conftatum, pro Mapxiwvos , scribendum pulo proinde dissensit a Marcione.
Mápxou , Marci, de quo 'supra actum est . Sólam (29) Apelles Marcionis auditor , sed lapsus is
speciem carnis tó boxsiv, Cliristo concessit , ne qui femina, inquit Tertullianus lib . De præsc. c . 30 ,
boni principii essel, a sævo cosmocratore quid- deserlor continentiæ Marcionensis, ab oculis san
quam acceperit. Exinde resurreclionem carnis ctissimi magistri Alexandriam secessit. Inde post
negala! ; quinimo nuplias juxta Saturnini disci D annos regressus non melior , nisi tantum , qua jary
plinaw improbat. Unde Septimius, lib . i contra ipsum non Marcionites, in alteram feminam impegit ; il
el lib. De exhort, castil . , Castratorem carnis eum lam virginem Philumenem , cujus energemate cir .
vocitat, ejusque discipulos alienos spadones . Uno cumvenius, quas ab ea didicit, phaneroseis scripsil.
verbo non novos errores et ritus cudit, sed veteres, Origenes hom. 2 in Gen. paucioribus verbis ail :
refeclis variis ineptiis, confirmavit. Allhæc Evan- Appelles, qui fuit Marcionis discipulus, sed alterius
gelium Lucæ et tredecim Epistolas Pauli multis in hæresis, quam ejus quam a magistro suscepit. Rivo
locis mulilavit el viliavit : nec ullos prælere : li- don velustus auctor, Tatiani quondam auditor,
bros sacros agnovil. Simile facinus a Valentino apud Eusebium_ (lib. v Hist. €.13 ). ea confirmat
admissum lestatur Origenes lib. Cons. Cels. quæ lic lradil Epiphanius. Insuper Apelles de
Tertullianus tandem lib . De præscript. hoc de Mar- cuil corpus Jesu ex siderum substantia et quatuor
cione recitat : Postmodum pænitentiam conſessus clementorum qualitatibus constitisse , quibus lan
est. Cum conditioni sibi dalce non occurril , ila pa- dem in ea unde accepta erant resolutis, spiritum
cem recepturus, și cæteros quoque, quos perditioni ejus redditum celo : atque adeo nullam fore re
erudiissei , Ecclesiæ restitueret , morle præventus surrectionem . Cæterum eos , qui iu Crucifixum
est ! crederent, salvos ſuluros, si bonis operibus in :
( 28) Quein Lucianum Epiphanius, Tertullianus cumbant.
lib. ii De resur.carn . Origenes, lib. Ji Cont. Cels. et (50) Severus Tatianum σμικρώ ύστερον , ηοιι
auctor Append. ad lib. De præscript. Lucanum mullo post secutus , ejus hæresi robur addidit,
siominant. Epiphanius in Panario ait eum a magi- inquit Eusebius, lib . iv, c. 29. Vetus vero Testa
γων πεφυκέναι, συνελθόντων αλλήλοις. Γυναίκα δε A procreatana fuisse . Μuliebrem quoque sexum de
παραιτείται , φάσκων αριστεράς δυνάμεως αυτήν treciat , quam a sinistrie potestatis esse dicat.
υπάρχειν . 'Ονομασίας δέ τινας αρχόντων, και βίβλους Principum nomina quedam, ac Tilbres quosdan
αποκρύφους παράγει. Ομοίως δε τοις άλλοις σαρκός apocryphos adhibet. In mortuorum resurrectione ,
ανάστασιν άθετεί και Παλαιάς Διαθήκην. Veterique Testamento rejiciendis cum hæresibus
aliis convenit ..
μς'. Τατιανοί• Τατιανός ούτος συνήκμασεν Ιου . 46. Tatiani. Tatianus hic cum sancto Justino
στίνω τώ αγιωτάτω μάρτυρι και φιλοσόφω. Μετά δε marlyre ac philosopho floruit. Post cujus obitum
τήν του αγίου Ιουστίνου τελευτην προσεφθάρη τοίς Marcionis dogmalum contagione corruplus, eadem
του Μαρκίωνος δόγμασιν , και ίσα αυτή έδογμάτισεν, ac ille docuit ; aliis lamen præterea adjectis. Ferunt
προσθείς και έτερα παρ' εκείνον. Ελέγετο δε από e Mesopotamia oriundum hunc ſuisse.
Μεσοποταμίας ορμάσθαι.
Αύται αι του πρώτου τόμου , του β' βιβλίου , αιρέ- fæ sunt lomi primi libri secundi hæreses
σεις ιγ ' . tredecim .
Τα δε ένεστιν εν τω τρίτο τόμο, του δευτέρου 87 In vero Iomo tertio libri secundi hareses decem
B el oclo continentur.
βιβλίου ,7 αιρέσεις ιη'.
μζ . Ένκρατιται, ο απόσπασμα τυγχάνοντες Τα- 47. Encralilæ , Taliani quædam derivatio et
τιανού , και τον γάμον αποβάλλονται και του Σατανά appendix, nuptias improbant, quas Satanæ tri
φάσκοντες είναι τούτον : πάσαν δε απαγορεύουσιν και buunt. Ab animalorum esu abstinendum esse
έμψυχοφαγίαν . sentiunt.
μη'. Οι Καταφρυγαστών ( 51 ) , και Μοντανιστών,
9 48. Cataphryges, qui et Montanislæ et Asco
VARIE LECTIONES.
• Sic Epiph . et Reg. 1 ; R. 2930 árayopsvovoiy x4uxov parlav. R. 2570 et S. Hil. åtta yopsúortes.
NOTÆ .
mentum non rejiciebat : sed cum legem , et pro- homo sil. Quamobrem duo hominum genera distin
phetas, atque Evangelia admitteret, Pauli Epistolas, guit. Muyixov, animalium , quos non secernit ab iis
Aelusque apostolorum repudiabat. Tatianus vero , quos ühixous appellat , et spiritualium , Ilveúnate
proprium magisterii characterem instituit, inquil Θεού φρουρουμένων. Ceterum penes utrosque esse
Irenæus, lib. 1 , cap. 31 el æones quosdam similiter C virtutem vel vitium persequi , salvos fieri vel
atque hi qui a Valentino sunt, velut fabulam enar- reprobari : illum qui dæmones vincere voluerit, ma
rans. Qui vero proprium doctrinæ characterem teriæ maledicere debere, hoc est a carnis illecebris
instituit, is nequaquam tolus secundum Valentinum animum abstrahere . Atqui inter carnis illecebras ,
sapnil, uli auctori Appendicis de bæres. placnit. quarumi dæmones esse habiles dixerat, risum et
Quinimo Talianus Salurninum el Marcionem æmu- nuptias ponit : ο γαμών, και παιδοφθορών , και μοι
latus est, cum in damuandis nuptiis, lum in pro- χεύων, γελών τε . Quocirca Græcos sugillat , quod
bibendo vini et carnium usu : unde 'Eyxpatitūv, risui indulgerent, et animalia carnis edendæ gratia
seu Continentium nomen sibi arrogarunt ; nempe maclarent . Hoc in lractalu nihil suggerit, quo
quod Saturninum et Marcionem antea ambiisse Adami saluti detrabat, quam tamen alias infere
prodit Irenæus, lib. I , cap. 30. Post martyrium bat , ex his Apostoli verbis ad Rom . v, 16 , Quo
sancti Justini Tatianus orationem ad Græcos scri- niam omnes in Adam morimur. Alumni Taliani Yopo
psil, in qua Encraticæ hæresis semina liceal ob- Tra paotal, Aquarii, cognoninati sunt, quia aquam
servare. Unum quidem Deum , bonum , qui male- nudam ad Eucharistiam adhiberent, Nedum in fin .
riam ediderit ex nihilo , agnoscil : Verbum autem gendis æonibus Valentinum æmulatus est, sed et
non ab ælerno genitum , sed per ratiocinandi ſa- in allero præler supremum Deum conditore or
cullalem el voluntateni produclum, Dei opus, éprov , bis inducendo , qui legem promulgaverit : xata
esse , prosiliisseque κατά μερισμόν , ου κατά απο- λύων νόμον , ώς άλλου Θεού, inquit Cleniens Αlex .
XOTIV , separatione, non abscissione, veluti faces ab in Ecclog. prophet. Insuper ex quatuor Evangeliis
igne sejunguntur . Maleriam esse inalorum causam , unum coinposuerat, quod old teooápwv appellata.
cujus tenebricosus spiritus, a qua pervaditur , elsi D tur,ex quo lum series avorum Domini, lum cætera ,
unus el idem manet, varius lamen sit ob varieta- quibus eum veram carnem gessisse declaralur,
lem corporum . Quocirca dæmiones non carne qui- ademerat ; juxta nimirum suæ hæresis et Gnostica
dens, sed lenni materia, 6; trupis, us dépos, ignis factionis principia. In commentario Hieronymi in
instar, aut aeris, soloque illo materiæ spiritu con- cap. vi Epist . ad Galat. ubi legimus , Tatianus
stare ; esseque της ύλης, και της πονηρίας απαυ- qui putativam Christi carnem introducens , in Regiis
yásuata, materiæ el nequitiæ radiationes ; quamob . codicibus , el in perantiquo Cluniacensi reperitur
rem pænitentiæ capaces non esse, ex quo Dei spi- Cassianus, qui, etc., quam lectionem esse veram
rilum respuerunt. Hunc maleriæ spiritum animam conjicio . Julius Cassianus siquidem Encralila fuit,
in bomine vocitari , el una cum corpore dissolvi : Valentinianae secte alumnus , et της δοκήσεως εξ
in resurrectione vero, coalescentibus denuo iisdem ápxwv, Docetarum princeps , seu eorum qui pulali
maleriæ partibus , excitandum esse. Et cerle Epi- vam Domino carnem aDingebant, ut leslalur Cle
phanius falelur , bær.47, Encratilas resurrectio- mens Alex. lib. ii Sirom . Qui si pensiculatius le
hem carnis credidisse . Pergil Talianus , Deuni pri- galur, invenietur eumdem Cassiani librum citare,
mis hominibus angelisque spiritum alium adjun- ex quo Hieronymus argumentum accepit quod
xisse, qui jacentem maleriæ spiritum erigerer, in- confutat . Sed et proclive fuit librariis Taliani no
dilaque immorlalitate , sursuni transferret ; cujus, men , ubi de Encratitis agebalur , substituere , quia
quia imago Dei et similitudo est, cæleste diverso- notius erat , quam Julii Cassiani .
riuin sit : sed et hominem ex eo accipere ul vere (31 ) Mulli dixerunt Phryges existimasse Spiri
drugete, utrumque Testamentum suscipiunt : sed Α και 'Ασκoδρoυγητών · οίτινες Παλαιάν και Καινήν
.
novos quosdam prophelas adjiciunt; Montanum Διαθήκην δέχονται • ετέρους δε προφήτας παρεισ
quemdam , ac Priscillam celebrantes. άγονται, Μοντανόν τινα αυχούντες , και Πρισκίλ
λαν .
t
88 49. Pepuziani, qui et Quintilliani dicuntur, μθ'. Πεπουζιανοί , ο και Κυντιλλιανοι , οίς συν
quibus accedunt Artolyritæ ; hæreses duæ . Supe- άπτονται 'Αρτοτυρίται , αιρέσεις δύο . Εξ αυτών μεν
rioribus quidem illis,, hoc est Cataphrygibus ,, εισί! των Καταφρυγαστών:• έτερα δε παρ'' εκείνους
adnumerantur, sed ab eis tamen diversa nonnulla δογματίζουσι , Πέπουζαν πόλιν τινά αναμέσον Γα
*
sentiunt : ae Pepuzam , desertum quoddam oppi- λατίας , και Καππαδοκίας, και Φρυγίας έκθειάζον
10 .
dum , Galatiam inter et Cappadociam , ac Phry- τες, και δη ταύτην Ιερουσαλήμ ηγούμενοι , έστι :
giam silum , divinis honoribus extollunt, camque δε και άλλη Πέπουζα' γυναιξί δε αποδιδόντες το άρ
Hierosolymam esse dicunt. Est autem et alia Pe- χειν και ιερατεύειν. Μυούνται δέ τινα, κατακεντούν
14
puza . Mulieribus magistratus el sacerdotia defe- τες νέον παίδα δαφίσι χαλκαϊς, ώσπερ οι Καταφρυ
runt. Sacra faciunt, puerum quidem acubus æreis yastūv,
γαστών, xal ti aiuati αυτού
autoū άλευρον
bleupoy a coupásavies,,
compungentes, ut solent Cataphryges, ejusque και αρτοποιήσαντες , προσφοράν μεταλαμβάνουσι.
sanguini farina admista, panem conficientes , B Και δη τη Κυϊντίλλη , η Πρισκίλλη Χριστόν εκείσε
oblationis participes fiunt. fingunt Pepuza έν Πεπούζη αποκεκαλύφθαι " εν είδει θηλείας μυ
Christum olim se Quintille,, seu etiam Priscillan ,, θολογούσι.. Κέχρονται δε ωσαύτως Παλαιά και Καινή
VARIÆ LECTIONES. .
* Desunt haec in Reg. 2. ο R. 2308 και αίμα αυτού αλεύρω. νΙbid . αποκαλυφθήναι .
.
NOTÆ .
tom sanctum incarnatum esse in Montano. Verum qui alium a supremo eo conditorem rerum sta .
2
ApollinarisHierapolitanus, Meltiades, elApollonius tuerat. Num isie Gnosticorum impietati Montani
apud Euseb. lib. v Hist. c. 17 et seqq . hoc solum- deliria admiscuerit , incertum est. Montaniste nu
modo nomine Montanum lacessunt, quod incondi- plias solvebant , secundas nempe , et tripliceni
lis vocibus prophetam agendo, sibi, non apostolis, quadragesimam jejunabant. Novatianis præluserant,
eximium Spiritus sancti donum arrogaret. Auctor ul ad omne pene delictum Ecclesiæ fores obsera
Append . de bæres. ait, communem eorum blasphe- rent, inquit Hieron . epist. 54, ubi ei hierarchiam
miam esse , qua in apostolis dicant Spiritum san. ipsorum recitat, in qua primum locum patriarchæ ;
ctum fuisse, Paracletum non fuisse. Quod non sic secundum Cenones ; tertium, id est pene ulimum ,
accipiendum est, ut ad inslar Gnosticorum Spi- episcopi tenerent. Orbis occasum in primis Mon
rilum discreverint a Paracleto. Nam Tertullianus, tanum præcinebat, ac millenarium Christi regnum .
lib . De reland virg. in quo hæresim suam exponit, Hæe canit pseudosibylla octo libris, qui hodieque 18
Paracleti nomine nihil aliud indicat, nisi vicarium supersunt, a Phrygibus subjecti. Phrygia scilicet
Domini Spiritum sanctum . Insuper Montanislarum ſecunda semper valum parens exstitit, el ut gen
sensum sic explicat : Justitia primo fuit in rudi- tiles taceam , non ita pridem ante Montanum pseudo
mentis, natura Deum metuens , deinde per legem et prophetissa , quam Joannes, Apoc. 11, 20, Jezabe
prophelas promovit in infantiam , dehinc per Evange- lem appellat, Thyatirenos eorum vicinos dementa
lium deſerbuil in juventutem : nunc per Paraclelum bat . Ei itaque successerunt Montanus, Theodolus,
componitur in malurilalem . Ita ut, quemadmodum Alcibiades, Priscilla , Maximilla, nec non Quintilla,
Jlieronymus interpretatur epist. 54, ad extremum monstrosissima illa femina , adversus quam Ter
Spiritus sanctus in Montanum, Priscam , el Maximil- tullianus De baptismo scripsit, cui nec integre qui .
lam descenderit, el plenitudinem , quam Paulus non

2
dem docendi jus erat ( ulique quia femina) quæque
liabueril, abscissus semivir habuerii Montanus . Ubi opline norat pisciculos necare, de aqua auferens, ac
nihil aliud significat , nisi insigne prophetiæ munus, si baptismi aqua fuitilis forel, Theodorelis id as
propler quod in epistola ad Hebid . quæst. 9, hos sertum scribit a l'ascodrugis sen Tascodrugetis :
omnes aborlivos prophetas vocat. Nec aliud usquam quo etiam nomine Quintillianos donatos fuisse te.
innuunt Epiphanius el Eusebius. Hieronymus , D staiur bic et in Panario Epiphanius ; voce Phrygia,
rursum epist. 54 , ait Montanistas Trinitaiem in seu potius Galatica, composita ex tásxos, digitus,
unius personæ angustias coarclasse . Nimirum auctor el Spoúyyos, naris ; quia inter orandum pari digi
laudalæ sæpius Appendicis , Cataphrygum , inquit,
5 linn inligebant : ex quo a Græcis rursum Passalo
non una doctrina est. Sunt qui xată (secunduin ryncitæ q. d . Paxillonassones dicti sunt. Hos Theo
Proclum dicuntur , et sunt qui secundum Æschineni. dorelus, el Timotheus CP . el Antiochus Mareosiis
Privalum aulem blasphemiam illi qui sunt secundum jungant, cujus nempe præstigias et placita Quin
Æschinem , hanc habent , qun adjiciant Christum iilla emulata erat. Aliud Antiochum , t lilleraomissa, 230
esse ipsum Patrem et Filiuit. Hoc utriusque seciæ ut bic apud Damascenu !n, 'Arxoo pouyntal dicun
discrimen novit Theodoretus : at lib. 1. Hæret. tur : sic etiain Philastrius et Augustinus Ascodrn
fabul. cap . 2 , non dubito quin pro Tatpóxiou , gilus scripserunt. Ex quibus emendandus venit
scripserit Ilpóxlou. Nam Eusebius quem passimi
sequitur , lib . v. Hisl . , cap. 20, meminit disserta-
Hieronymi locus in Præfatione lib. " Comm .in
Epist. ad Galat. ubi legitur, Aneyræ in Galatia ,
lionis Caii Romani adversus Procluin . Hic forsan Passaloryncitas, Ascodrobos et Ariotyrıtas reperiri,
ille est de quo Tertullianus, lib. i Cont . Valent. et pro Ascodrobos , reponendum Ascodrogos , vel
ait : Proculus noster , virginis senectæ el eloquentiæ Tascodrogos. Quintiliani porro Arlotyriiæ etiam
dignitas, etc. De eodem Proculo loquitur lib. Ad appellati sunt , quia cucharistico pani čascun ad
scapul. cap. 4. Alterius vero Proeli mentionem miscerent.
facit lib . Contra Prax. , a quo Procliani dicti sunt ;
Διαθήκη , κατά τον νούν τον ίδιον μεταποιούμε A videndum . prellisse muliebri specie. Vetus ac
yol , Novum Testamentum adhibent, ila lamen ul om
nia pro animi libidine ad pravos sensus trans
ferant.
ν. Τεσσαρεσκαιδεκατιται (32): ούτοι μίαν ημέραν 50. Tessarescædecalitæ , seu Quartodecimani ,
του ενιαυτού το Πάσχα εκτελούντες, έν οποία αν έμ- φui stato anni die Pascha celebrant; ut quam
πεσoίη της σελήνης τεσσαρεσκαιδεκαταία, ήτοι και εν cunque in diem decima quarta lunæ incurreril ,
Σαββάτω, ή εν Κυριακή, εκείνην τε νηστεύοντες , και sive Sabbatum , sive Dominica fuerit , ea die jeju
άμα αγρυπνούντες εορτάζουσιν . nent, ac festivas celebrent vigilias.
να '. "Αλογοι (53) · ' ημών κληθέντες , οι το Ευ- 51. Alogi , a nobis ita nominati, qui Joannis
αγγέλιον το κατά Ιωάννην αθετούντες,, και την 'Απο- Evangelium,, ejusque Apocalypsini rejiciant :: pro
κάλυψιν αυτού , διά το τον ελθόντα εκ του Πατρός Θεόν pterea quod Verbum Deum , qui ex Patre progre .
Λόγον, όντα αεί, μή δέχεσθαι Υ. diendo semper exsistii , non recipiunt .
νβ'. 'Αδαμιανοί (34) • παρά τινος 'Αδάμ ζώντος και 52. Adamiani. Ab Adamo quodam ea ætale vi
zahoupavo !, yaeuns
καλούμενοι χλεύης võaov,
μάλλον, ή anleias cáyua έχoυσι.
αληθείας δόγμα you sl. vente denominati, ridiculum polius,, quam veri
B
Γίνεται δέ τι τοιούτον γυμνοί συνάγονται , ως εκ
.
lati consentaneum dogma profilentur. Porro rem

μητρός, άνδρες τε και γυναίκες επί το αυτό, και hujusmodi factilant. Nudi, quales ex utero matris
ούτως τάς αναγνώσεις , και τας ευχάς, και παν ότι egressi sunt , viri perinde ac mulieres conveniunt,
ούν εκτελούσι • δήθεν μονάζοντες τε και εγκρα- alque ita lectionibus, orationibus, ac cæleris re
τευόμενοι, και γάμον μή δεχόμενοι , την έαυτών Εκ- ligionis olliciis vacant. Solitariam autem vitam
κλησίαν παράδεισον ηγούνται. agentes, ac continentium institula sectantes, nu
ptias damnant : Ecelesiamque suam paradisum
esse existimant .
γ . Σαμψαίοι (34") , και 'Έλκεσαίοι» έτι δεύρο την 53. Sampsæi, sive Eleesæi, ad hunc usque diem
5 'Αραβίαν κατοικούντες, καθυπερθεν της Νεκράς θα- in Arabia degunt, juxta mare Mortuum , Elxæ cu
λάσσης κειμένην • οίτινες από του Έλξα , τινός ψευδο- jusdam falsi prophele discipuli . Ex cujus stirpe
1
προφήτου , ηπατημένοι , ού έτι και δεύρο εκ της
> Marthus et Marthina feminæ dua alate nostra
Guryevelas Uteñexov Maphos xal Mapbiva yuvaixes, prodierunt ; quas dearum instar hæresis ista co
προσκυνούμεναι υπό της αιρέσεως ως θεαι. Παραπλη- Iuit. Eadein porro cum Ebioneis omnino sentiunt .
σίως των Εβιωναίων τα πάντα έχοντες.
νδ'. Θεοδοτιανοί (53) , οι από Θεοδότου του σκυτέως . 54. Theodotiani, e Theodolo coriaric Bysan
VARIÆ LECTIONES.
1
* Reg. 2508 tv in av . τεσσαρεσκαιδεκάτη , είτε . Υ R. 2950 καταδέχεσθαι. Τοιμοι hoc caput aliter
legitur apud Epipi. z Cod . S. Hil. ex emend . Oőtws.
3 NOTÆ
(32) Asiatici, cum sæculo secundo ipsa die 14 ubi eorum meminit, qui Evangelium et Apocaly
mensis primi,qua Judæi, Pascha agendum conten - C psin Joannis, ceu scripta essent a Cerinibo repu
dissent, ab hoc more brevi postbac desciverunt, diabant. In Appendice ad lib. De præscr . leginius
Nam sæculi quarti initio nonnulli duntaxat Cilices, Theodolianos canonem Scriplurarum mulilasse ,
Syri, et Mesopotamii, ut memorat Athanasius lib. ubi nempe Christi deitas enuntiabatur.
De synudis, pristinam consuetudinem sibi vindica.. (34) Theodoretus ex Clemente Alex . lib. in
bant. Horum partes , Epipbanio leste in bæresi Strom . bujus obscenitatis Prodicum auctorem fuisse
Audianorum , Crescentius nescio cujus civitatis Tradit, et Carpocrati et Epiphani successisse. Hunc
episcopus , acriter defendit adversus Alexandruin quoque Tertullianus in Scorp. cap. 15, Gnosticæ
Alexandr. Unde factum est ut Nicæna synodus de- iinpietatis reum facit. Prodicus ejusque scclalores
creto sanxerit, ut Pascha eadem die ab omnibus, librum apocryphum laudabant, inquii Clemens, in
Dominica scilicet proxima posl 14 diem lune men- quo conjugaliones aliæ el emissiones eorum enar
sis primi, celebraretur. Cæterum in Appendice ad rabantur, quæ tamen ab uno orlæ essent.
lib. De præscr, legimus Blaslum quemdinn aucto- (344) Elcesaitarum Eusebius meminit, lib. v ,
rem fuisse , ul Paschæ festuni haud aliter custodi- cap. 38. Elcesa Arabs, ut scribit Theodoretus, pro
Telur , secundum legem Moysi 14 mensis. Theodo prophela se venditavit, et librum quemdam ad se
relus Marcionitis Blasium accensel. Al Euse- e cielo delapsum finxit , uti postea Mohanimedes
bius, lib, V , cap. 15 el 20, Blaslum ait divers:110 Alcoranum . Ad eos quidem Ebionæi feruntur
hæresiin tenuisse ab ea quam invexil Flori- Transiisse. Placila vero ipsorum ad Gnosticam im
nus, Romanus quondam presbyter, qui Marcionila pietatem proxime accedebant. Hos in cælum unum
ſuit (a ), duorum numinuir, boni el mali asserlor. D ab Aicebiade quodam Apameensi coaclos relert
Unde Trenarus adversus ipsum tepi uova pxias, de Theodorelus. Undenam Sampsei nuncupati sint,
unilate numinis epistolam scripsit : aliam vero ejus. utrum quod solem ritu quodam colereni , assequi 7
dem ad Blastum ttepl oxiquatos, de schismale, cilat non polui .

Eusebius. Blastus itaque schismalis potius reus (35) Ui Theodotiani a Theodolo coriario, sic Mel
ſuerit , quam hæresis, Asianorum celebrandi Pa- chisedeciani a Theodolo trapezila ejus discipulo in
schalis ritum Romæ propugnando. stituti sunt. Id teslatur opusculum de his bæresibus
(33) A logos Philastrius indical part. iii , cap . 13 , quod ms . habco ; ex quo pauca hæc delibare juvat:
( a) Valentinianum potius Floripum fuisse ail in Præfatione (oum. XX) Lequięgus, bunc locum retraclaus,
7:1
tino 89 dicti. Ilic Graecis artibus apprime instis A από Βυζαντίου. Ούτος εν παιδεία Ελληνική άκρος
tuliis, cum aliis quibusdam in ea, que tüm sievie γενόμενος , άμα δε άλλους των εν ημέραις του τότε
Dat persecutione comprehensus,, cum socii ejus διωγμού μόνος εκπεσών , μαρτυρησάντων εκείνων
omnes propter Deum martyrium subiissent, lidem διά Θεόν . Επειδή ούν ούτος φυγών και ανειδίσθη ,
solus ejuravit. Ob idque probris appetilas, id ex- επενόησε ψιλόν άνθρωπον λέγειν τον Χριστόν, διά το
cogitavit, ut Christum nuduin esse hominem as έγκλημα, ότι Θεόν ηρνήσατο.
sereret ; ne crimini sibi verteretur quod Deu in
abnegasset.
55. Melchisedeciani, Melchisedecum ita vene- νε'. Μελχισεδέκιανοί • ούτοι τον Μελχισεδες γε.
rantur, ut virtutem quamdam eum esse jaclent, ραίροντες , τινά δύναμιν αυτόν φάσκοντες , και μη
non purum hominem ; et ad ejus nomen cuncta μόνον άνθρωπον ψιλον, και εις το τούτου όνομα πάντα
referre non dubilent . ανάγειν τετολμηκότες .
56. Bardesianistæ . Bardesianes isle e Mesopola- νς'. Βαρδεσιανισταί (36) • Βαρδεσιανής ούτος εκ
.
mia oriundus sincerata fidem initio aluplexus της Μεσοποταμίας ώρμητο. Τα πρώτα μεν της αλη
est, ac in philosophia excelluit. Sed a veritate θινής πίστεως υπάρχων, και εν φιλοσοφία διαπρέ
B
postea recedens, eadem cum Valentino docuit , πων, εκκλίνας δε της αληθείας, παραπλησίως Ου
præler pauca quædam in quibus ab illo dis- αλεντίνω εδογμάτισε , χωρίς ενίων , ών διαφέρεται
crepat. προς Ουαλεντίνον .
57. Noeliani . Noetus lic Smyrnensis ex Asia νζ'. Νοητιανοί • (37) • Νόητος και ούτος από Σμύρ
fuit. Is cum aliis in currum [furoris) elatus ulo- νης υπήρχεν της Ασίας . Εφ' άρματι δε ενεχθείς συν
nátopa (id est , ut ita loquar, Filio-patrem , aut άλλοις , φησίν υλοπάτορα τον Χριστόν έδειξε τον
.
Palri-lilium ) asserere Christum ausus est, eum- αυτόν είναι Πατέρα , και Υιον , και άγιον Πνεύμα .
7
demque Patrem , ac Filium , et Spiritum sanctum "Εαυτόν δε έλεγεν είναι Μωϋσέα , και τον εαυτού
profileri : se vero , Moysen esse, fratremoue suum , αδελφόν, 'Ααρών .
Aaronem venditare .
VARIAE LECTIONES .
a R. 2508 φυγάς. 5 Cod. S. Hil, από Νοή του τινός: sic apud Augustinum, Noetiani , φuί α Nocto
( uodam . Σ
NOTÆ.
Τούτου του σκυτέως Θεοδότου μαθηται γεγόνασιν C inicialus sit . Infinita tamen scripsit multa arte
'Ασκληπιάδης , και "Ερμόφυλος , και Απολλώνιος,
. adversus omnes sui ævi hæreticos. Bardesanis Glii
και Θεόδοτος ο αργυραμοιβος , ός αρχηγός οικείας que ejus Harmonii errores S. Ephræni Syrus con Τη
αιρέσεως αναρρηθήναι φιλοτιμησάμενος, την αίρεσιν futavit. Diodorus Tarsensis , relatus a ' Pholio .
συνεστήσατο ταύτην. Καθό μεν τούτον έσχον αρχη- cod . 223, Bardesanem cap . 51 , redarguebat, quod
γον, Θεοδοτιανοί καλούνται διότι δύναμίν τινα θείαν cum prophetas admitteret, animasque a genitura
και παμμεγίστην τον Μελχισεδες είναι υπολαμβά- et faló liberas falcrelur, his lamen corpus subji Ε.
νουσιν, Μελχισεδε κιανοί ονομάζονται. Διά δε το μή ceret .

προσψαύειν τινι βούλεσθαι των μή όμοπίστων , μηδε (37 Superest hodie postrema pars libri sancti
παρά τινος προσψαύεσθαι των μή τοιούτων, Αττίγ- Hippolyti episcopi Portus Romani contra hæreses:
γανοι προσαγορεύονται • Coriarii islius Theodoti di eaque incipit ab his verbis quæ ex Latina Gerardi
scipuli fuerunt Asclepiades, Hermophylus, Apollonius, Vossii translatione recitabo, donec Græca repe
et Theodolus trapezila , qui cum specialis sectæ au- riam : Alii quidam aliam doctrinam introducunt,
clor inaugurari gestirel , hæresim isiam sintuminavil. facti discipuli cujusdam Noeti, qui genere quidem
Quatenus Theodolum quidem istum auctorem ha- Smyrnæus fuit, non multo ante. Dixit hic Christum
buerunt, Theodotiani vocantur ; qua vero Melchise- esse eumdem Patrem , ipsumque Patrem natum esse,
dec virtulem quamdam divina inque maximamque esse et passum . Deinde narral quinam Noelus cum suis
imaginantur, Melchesedeciani : ac tandem , appellan- asseclis dogma suum defenderit : Sic aiunt se pro
tur Athingani, quia neminem qui de secta sua non bare unum esse Deum, el respondent , si Christum *
sil, tungere, nec a quoquam alterius religionis tangi D confitemur Deun., igirur ipse esi Pater, si est Deus,
1 *
volunt. Idem auctor dixerat addicios illos fuisse passus vero est Christus Deus : passus igitur est
Thessalicis præsligiis , Sabbatuin Judaico more Paler . Pater enim erat ipse. Eam ob rem Tionáto
colere, posthabita lamen , ut baplismo , ita et cir- pas , et Patripassiani dicti sunt. Epiphanius ait,
cumcisione. Subjungit anathematisinos recitandos Noeluin coram presbyterio Smyrnensi errorem
ab illis , qui ab hac hæresi ad catholicam lidem re- suum prima vice celasse, quia nullus ante eum hor
dierint. De Theodolo utroque , deque Asclepiade rendam hanc el exitiosam amarulentiam evomueral.
sell Asclepiadoto, Apollonio , el Hermophylo, legi Sed Theodorelus docet nos , bujus impietatis au
possunt Euseb. lib. v Hist. cap . 28, Theodoretus... clorem fuisse Epigonum quemdam ; eam a Cleo
quoque, et Appendix ad lib. De præscr. Varias mene corrobaratam , instauratam a Noelo , ac tan
de Melchisedec opiniones excussii Hieronymus , dem a Callisto novis aidditamentis auctam . Eamdem
epist . 195 . hac fere ælale Beryllus Bostrorum episcopus pro
( 36 ) Eusebius, lib. iv, cap. 50 , et Hieronymus, tulit, quen: Origenes in synodo ad sanitatem redu
De script. eccles. testantur Bardesanem ad Valen- xit, utrefert Eusebius, lib . vi, Hist., cap. 33.
linianos non defecisse, sed cum Valentini commen- Noelus Ante centum et triginta annos vivebal, inquit
lis imbutus esset, ad sanam fidem redire propo- Epiphanius : hoc est circa annum 245 , adxoque
1
suisse , vetusti tamen erroris sordes ex lolo non ejus hæresis innoluit prius, quam Sabellius emer
cluisse : qui nimirum nonnullas adhuc repobolas, geret .
emissionesve in Deo finxerit , et resurrectionem
714
DE HÆRESIBUS LIBER .
νη'. Ουαλήσιοι (58)· ούτος , καθώς υπειλήφαμεν , Α 58. Valesii . Ili sunt, quantum suspicor ,, qui
713
εισιν οι την Βάκαθον κατοικούντες , μητροκωμίαν Β :calli , quod Arabia : Philadelphiensis primarium
7
ci's 'Apáfov Pezoehmias, ol tous Too PEVTuYyávov . oppidum est , babitant ; qui accedentes ad se, atque
7
τας, και επιξενουμένους παρ ' αυτούς ευνουχίζοντες : Ιιοspites castrare solent : ac plerique inter ipsos
οι πλείους δε και αυτοίς εύνουχοι υπάρχουσιν , απο- cunuchi sunt et exsccli . Babent et alia quædam
τετμημένοι . Τινά δε έτερα διδάσκουσιν αιρέσεως erroris referta dogmala ; atque in primis legem et
έμπλεα , άφηνιάζοντες του νόμου , και των προφητών, proplietas alnegant , quasdamque obscenitates
καινθ.ετέρας αισχρο υργίας παρεισφέροντες .
αροάς
Καθτιν ί (59) • ούτοι άμα iciunt. i
Ναυάτω συναφθέν- adj58. Cathar . Novatum Romanum seculi , diga
τες των Ρωμαίω , και τους διγάμους παντελώς mos penitus proscribunt, el pænitentiam non
с
suscipiunt .
ξ .άλλο
αποβ νταιικοί
'Αγγελ μετ· άνο
, και(40) ιανπαντ
ούτοι ελώς
ου δέχ ονται . πον , αυ-
εξέλι 60. 90 Angelici . Hi omnino non slipersunt ho
χούντες αγγελικήν έχειν τάξιν, ή διά το 'Αγγέλοις 4 die ; ita vero dicti sunt, vel quod se angelici or
dinis esse jactarent ; vel quod angelos invoca
προσκεκλήσθαι . rent.
ξα'. 'Αποστολικοί, οι και Αποτακτικοί και ούτου B 61. Apostolici , qui el Apolactici (id est renun
περί την Πισιδίαν μόνον ορμώμενοι , μόνον απο- liantes) in Pisidia duntaxal eruperunt. Illos solos
τακτικούς δεχόμενοι. Παραπλησιάζουσι 1 δέ 'Εγκρα- admillunt, qui se bonis abdicaverint . Encratilis
alines sunt, etsi quædam alia a)) illis præterea
>
τίταις · άλλα δε παρ' αυτούς φρονούσι . statuunt .

ξ3. Σαβελλιανοί ( 1) : οι τα όμοια Νοήτου δοξά- 62. Sabeiliani . Cum Noelianis in omnibus prope
ζοντες, παρά το μή τον Πατέρα λέγειν πεπονθέ- modum isti consentiunt, nisi quod Patrem negant
esse passum ; aiuntque Verbum esse ad instar illius
ναι • λέγοντες προφορικών , και πάλιν αναχεόμενον
. 5
quod ore profertur , atque iterum revocatur.
τοννγ'. . ενιανοί (42) οι από τινος Ωριγένους .
Ωριγ
Λόγον 63. Origeniani, a quodam Origene derivati . Tur
VARIAE LECTIONES ,
• Cod . S. Hil. in marg. 2 manu, και Ναυάτοι , και Μοντήσιοι , ώς εν Ρώμη καλούνται . Donalistas
Fero, non Novatiani , Montenses dicti sunt. d Epiph. ayyehou . Augustinus legisse videtur, T.Poszex)
obal , in angelorum cultum inclinati, inquit. Solus R. 2508 , hanc vocem habet. f Cod . S. Hil. in
Γmarg. ex eniend . καθ' εαυτούς ευχόμενοι παραπλ .

NOTÆ.
(58) Nomen Ováns Arabicum est , inquit Epi- C rent. Contractionem illam, ouvazopin , vocabulo
phanius ; Latinum contendit Pctavius. Quidni vero Unionis Latini nostri significarunt, apud quos etiam
derivatum sit a radice Uvala, cujus multiplex est Sabelliani Unionilæ audiebant. Jesum itaque cum
Arabibus significalum ? Valesii e Gnosticis non sola efficientia illa , quæ Verbum extimum dicere
erant ; continentiam vero profitebantur, et resur- tiir, perſusus essel, purum hominem exstilisse cen
suit, 11on Derm incarnatum ; adeoque Paulo Sa
(39) Novatiani , non a Novato , qui presbyter mosateno prælusit. Nec alium fuisse Praxcæ sen
rectionem
Car negabant.
thaginens is erat , sed a Novaliano , Romanæ sum Tertullianus tandem indicat lib. contra ipsum ,
Ecclesiæ diacono , nomen habent. Id Græci auctores cap. 37, lameisi ab eo Patrem crucifixum clama
non intellexerunt , licet accurate salis historia verit . Diserant tandem Praseani , inquil, Filiuvil
schismatis Novatiani narrelur apud Eusebium , carnem esse , id est hominem , id est Jesum , Pa .
>
lib. vi, cap.43, in epistola Cornelii papæ ad Fabium trem autem Spiritum , id est Deum , id est Chri
stum : adeo ut qui unum eumdemque contendant
( ioc
Ant 10 ) hen pha, niu
Epium s fatetur se nescire, qui fuerint Patrem et Filium , jam incipiant dividere illos po
tius quam unare. Si enim alins est Jesus , alius Ciri
tuseli
Ang vercio, ei und. e11 Epi
in cap . adnis
nomi
id st Colhabu sua tæta
oss .erin te odo
. The re
super- sius, alius erit Filius,alius Pater, quia Filius Jesus,
fuisse in Phrygia et Pisidia ait , proſani cullus Pater Christus . Talem monarchiam apud Valen !inum
angelorum reliquias. Sæculo sexto Monoplysila fortasse didicerunt , duos facere Jesum et Christum :
quam Angelici perinde dicti sunt ab Angelio imo apud Cerinthium potius qui Spiritum , quem a
Alexandrie regione, quam incolerent. Istis accen- Chrisio non distinguebat, in Jesum honinem in
Sendos non puto cultores illosidolorum , scu Angellic- D baptismate descendisse docebat. Praxeas itaque
tum dogmatis , quos Gregorius M. lib . III , epist. 3, censuerit oportet Dominum Jesum sola deitatis
elicientia imbulum esse , non autem esse personam
( 41 ) Non
scribit vo idem fuit SabelliniiSicilia
suo exstilisse sensu.s ,
atque Nocti , Palris , quae in deilate et humanilale substilissel ,
cum tamen vterque unicam in Trinitale personam ut Pater proprie passis ct crucifixus dicerelur.
agnosceret. Sabellius sibi finxerat Verbum et Spi- Pbilastrius Praxeanam impietatem in Africanas
ritum sanctum efficiencias quasdam Dei esse mi- regiones ab Hermogene inveciam narrat, qui in
nime subsistentes , sed quas Deus irradiationum insuper maleriam Deo esse coævam aflirmavit. Alqui
slar , quando opus essel , evibrarel , rursumque ad se conjicere libel Sabellium , quem idem Philastrius
coniraheret . Unde Alexander Alexand . in Synodica Noeli fuisse discipulum scribit, in alteram hanc
advers . Arium , apud Theodor. lib. i list. eccles., impegisse blasphemiam ; quippe quam Dionysius
cap . 4, generari a Deo Verbum ait, non per exci- Alexand , dedila opera refellii in fragmentis libri
3 sionem , neque per eſuxionem , uli Sabellio ' videba- contra Sabellium , quæ leguntur apud Eusebiuni,
Tur et Valentino : ül nempe Deus Verbum extra lib. rii Præp . Evang. cap. 18 ct 19.
< emiserit.ad condendum orbem et humanum gentis (42) Origenes Adamantius, cum errores , quorum
reparandum ; et Spiritum , quo res creatæ , per- reus peragitur, in libris passim suis sparserit, lum
licerentur , sanctitatisque homines participes lie- præsertim in jis quos Ambrosii alumni sui hortalu
23
PATROL . GR. XCIV.
pissimi isti sunt, ac nefariam præposteramque li- A aloyporo!oi ot oŭtol cisty, a conto FOLOŪVTES, xal tå
bidinem exercent, suaque corpora corrumpunt. εαυτών σώματα φθορά παραδιδόντες .
64. Origeniani alii , ab Origene Adamanlio scri- ξδ'. ' Ωριγενιανοί άλλοι· 'Ωριγένους του και 'Αδα
ptore. Ili mortuorum resurrectionem negant. Tam μαντίου του συντάκτου, οι τήν των νεκρών ανάστα
Christum , quam Spiritum sanctum rebus crealis σιν αποβαλλόμενοι. Χριστόν δε κτίσμα , και το άγιον
accenseni. Paradisum , ac cælos, cæteraque omnia πνεύμα εισηγούμενοι και παράδεισόν τε , και ουρα
allegorice exponunt. Christi regnum quandoque νους, και τα άλλα πάντα αλληγορούντες. Χριστού
cessare nugantur , itemque desituros angelos :
>
δήποτε πεπαύσθαι την βασιλείαν ληρούντες, και
Christum vero cum diabolo regno Dei subjicien- oμου τους αγγέλους παυθήσεσθαι. Χριστόν δε συν
dum , ac pro dæmonibus Cbristum crucilisuni διαβόλω βασιλευθησόμενον, και δαίμοσι σταυρωθέντα
portenlose confingunt, Χριστόν τερατεύονται .
Hlactenus IV tomi, ac secundi libri hæreses 18. Αύται αι του δ ' τόμου δευτέρου βιβλίου , αι
ρέσεις ιη'.
91 In quinto como secundo vero libri secundi , Τα δε ένεστιν εν τω πέμπτο τόμο του δευτέρου
hæreses quinque sunt. βιβλίου , αιρέσεις ε ' .
65. Paulianislæ , a Paulo Samosateno . Paulus B
1 ξε'. Παυλιανισταν (43), από του Παύλου του Σα -
VARIÆ LECTIONES,
8 Desunt hac in R. 2508 et cod . S. llil . el in vel . Frans.
NOTÆ .
edidit llepl åpxwv , De principiis, omnes congessit. diversarum voluntatum , præ magnitudine negligentiæ
Delatus ad Fabianum papani, depravatas lucubra- jumen!um posse fieri.... ad exiremum ne leneretur
liones suas primum causalus est. : Fabiano ila Pythagorici dogmatis reus, qui asserit jeteuy úYu
scripsil, inquii Hieronymus, ut pænitentiam ageret, Oiv, post lam neſandam disputationem , qua lecloris
cur talia scripserit , et causam temeritatis in Ambro- animum vulneraverat ; hæc , inquit , juxta nostram
sium retulit, quod secrelo edita in publicum relule- sententiam non sint dogmala, sed quæsila lantum ,
ril. Tlieophilus Alex. bom . 11 Pascli . et Justinianus el projecta, nie penitus intraclala viderentur. Nimi
imp. epist. ad Mennain , Origenem in primis accu- rum in prologo præmonueral se diclurum , de quie
sant , quod Verbum creatis rebus annumerarit , bus vel affirmari, vel negari salva fide , quam apo
lilin in libris De principiis, tum in psal . i , in quo stoli tradidere, ad libitum posset. Hoc jure in lib. 11,
Christum yevntóv Dedy, faclum Deum , vocal. Alia mundos asserit innumerabiles , non juzla Epicurum
quidem loca non desunt, in quibus Filium Qyé vn- uno lempore plurimos, inquit Hieron ., sed post al
cov, non factum , sed ex substantia Patris prodiisse C terius mundi finein, alterius esse principium : quod
dixerit : altamen negari vix possit Adamantium plane esl materiam æternam ponere. Ilaque ex præ
censuisse Filium esse dignitatc, polentia el scien- dictis inferebat dæmones el impios meritis Christi
tia inferiorem Patri, et Spiritum sanclum , Filio . ad meliorem frugem redituros, luncque subjectis
Id diserte abstruit libro De oratione, ubi contendit universis Deo, regnum Christi desiturum . Sic dis
Patreni, non Christum aut Filium , orandum esse . pulat lib. iv De prine., et lib . De orat . $ 16, nibil
Nine Eusebius Cæsariensis , qui sludiosissimus desciscens a Platonicis suis. Insuper, posibabilo
Origenis fuil , in libris Conir. Marcell. , tametsi nativo Scriplurip sensi, Gnosticorum more, ac præ
Verbum è oux Övtwv, ex nullis exstantibus, factum sertim Julii Cassiani , libelv, cap . 5 , docuil paradi
negal , et ex Dei substantia genitum aflirmat, lotus sum , in terlio plantatum a Deo fuisse, pro arboribus
est in subjectione Filii ad Patrem propugnanda. angelos, pro fluminibus virtutes intelligens, pro lu
Quocirca Filium esse ÓLOouglov , corsubstantialem nicis pelliceis quibus primi parentes post peccatum
Palri loc sensu duntaxat ſassus est, quo Plalonici induti sunt, carnem quæ morti obnoxia esset : antea
dæmonas el animas divina substantia constare siquidem Adamum sine carne , nervis , el ossibus vi
aiebant. lloc Origenes acceperat ex Platone, qui sisse . Quapropter corporum quidem , non autem
ut mulli, ac præsertim Eusebius, lib. xn Præep. caruis , resurrectionein fore . Primigeniam illam
Evang., cap. 20, observarunt, unum Deum posuit humani corporis conditionem , interiorem hominem
qui supereilluentia quadam de sementem , sive appellitabat, cui soli conveniat esse imaginem Dei.
ideam emiserit, ceu deute pov aitlov, causam alle. Cæterum sedula exercitatione posse hominem eo
ram , lum tertium aliud, puta animam mundi or- D perfectionis pertingere , ut ne leviorem quidem
dine et natura is inferiorem . Rursum juxta Pla- perturbationem persentiscal , ulliusve peccati la
tonicorum doctrinam , angelos, dæmones, et animas Jsem , ac depulsa per a cáoslav caligine, intelligibi.
humanas ejusdem esse essentiæ ducebat, lum sub . Jes substantias intueatur. In hanc opinionem , quæ
inde pro discrimine meritorum diversos stalus Gnosticorum etiam fuerat , posthac Pelagius im
nacios esse , ut alii angeli essent, dæmones alii ; pegit ; quem idcirco Hieronymus, enumeratis re
alii cælestibus corporibus, alii humanis vegetandis neni istius auctoribus, sic alloquebatur : Vis adhuc
destinarentur. Animas quippe corporibus, velut et alium nosse tui erroris principem , hæresis 110
ergastulis alligari, nec tam discere quæ religionis Origenis ramusculus esi .
sunt, quam eorum reminisci. Hec iradit lib . De (43) Idein Pauli Samosateni, qui Sabellii , de
oratione ; quæ quidem aliaque plura llieronymus Triniiale, et de Christi persona sensus fuit ; quem
epist. 59, cap. 1 , cruit ex lib . 1 De princ. Cumque Orientis episcopi eodem , quo Epiphanius , modo
omnia vario sermone traclassel, inquit , asserens enientiant in tertia illa fidei professione qual
diabolum non incapacem esse virlulis , el tamen nec- Athanasius et Ililarius in libris De synodis recitant,
dum velle capere virtulem ; ad extremum sermone necnon Socrates, lib. 11 Hlisi, c. 15. Epiphani's
lutissimo disputavit , angelum , sive animum , aut
> in Panario addit, hoc pacto Artemæ dogma esslin
cerle dæmonem , quos unius asserit esse naturæ , sed cium pridem, προ πολλών ετών εσβεσμένον , oper2
1
717 DE HERESIBUS LIBER . 718
μοσατέως . Ούτος ο Παύλος, ανύπαρκτον Χριστόν A hic omni prope modum exsistentia Christum spo
ολίγου δείν διαβεβαιούται, λόγον προφορικόν αυτόν liat , dum eum in prolatitium seruionem transfor
σχηματίσας , από Μαρίας δε , και δεύρο είναι προ- mal, eumdemque ante Mariam inilium non habuisse
καταγγελτικώς τα περί αυτού εν tais
ταις θείαις Γρα- predicat.. Quamobrem que
quæ in sacris Lifteris de eo
φαίς ειρημένα έχοντος μεν, μη όντος δε · αλλ' από referuntur, prophetico more prænuntiata docet ,
Μαρίας και δεύρο από της ενσάρκου παρουσίας έχειν cum Christus nondum esset , atque a Maria dunta
την ύπαρξιν. xal , ex quo nimirum in carne apparuit , ac dein
ceps , exstiterit .
ξς'. Μανιχαίοι (44) , οι και 'Ακονίται h . ούτου 66. Manichæi , quos et Aconitas vocant , Manis
Μανού του Πέρσου μαθηται ,, Χριστόν μεν σχήματι Persae discipuli ;; Christum specie tenus confiten:
λέγοντες, ήλιον δε σέβοντες, και σελήνην , άστρους, les , solem lunamquc colunt. Astra virtutes , ac
και δυνάμεσι, και δαίμοσιν ευχόμενοι , αρχάς δύο dæmones invocant. Duo principia sempiterna , bo
εισηγούμενοι , πονηράν τε και αγαθήν αεί ούσας : num et malum conslituunt : Christum phantastico
tipico Χριστόν δε δοκήσει πεφηνέναι , και πεπονθέναι : modo apparuisse , ac specie lenus passu esse :
Παλαιάς Διαθήκην βλασφημούντες , και τον εν αυτή Velus Testamentum , et eum qui in eo locutus
half gavta £ Óv xosHoy où tô Trávta, ad uepos BB est , blasphemiis onerant . Mundum , non univer
εκ Θεού γεγενήσθαι ορίζομενοι . sum a Deo , sed ejus parlem fabricatam esse de
finiunt.
ξζ'. Ιερακιται (45) · ούτοι από Ιέρακος του Λεον- 67. Hieracite , ab Hierace quodam interpretc
τοπολίτου της Αιγύπτου εξηγητού τινός : σαρκός μεν et doctore , Leontopoli , quod Ægypli oppiduin
.
ανάστασιν άθετούντες , χρώμενοι δε Παλαιά και est , oriundo nuncupati ; carnis resurrectionem
Καινή Διαθήκη. Απαγορεύοντες γάμον παντελώς , respuunt : Veleri Novoque Testamento utuntur :
μονάζοντας δε ,, και παρθένους,, και εγκρατευομένους ηupiis penitus interdicunt :: monaclios autem ,, et
VARIÆ LECTIONES .
b Epiph. 'Axovavita .. Sic velus interr. Acuanitæ. i In cod . S. Hil . secunda manu additur, td 2.0LTOV
της εναντίας είναι αρχής διαβεβαιούνται
NOTÆ .
Pauli revixisse . Verum Antiocheni Patres in epi- navigiorum quorumdam , adminiculo , regredi fabu
stola adversus Paulum synodica ( apud Euseb. с labantur : eo fere modo, quem finxisse Platonem
lib. vii Hist. c. 22? lunc teinporis Arieinam ipsum Porphyrius refert lib . De antro nymph. Nullam
superstitem in vivís fuisse significare videntur his proinde resurrectionem fore caruis, quam cælum
verbis : τα 'Αρτεμά ούτος επιστελλέτω, και οι διά non admiltat. Quamobrem Christum , cum ex Deo
του 'Αρτεμα τούτω κοινωνείτωσαν , hic (Paulus ) ad decisione generalus esset (velut ex homine homo)
Arlemam scribat , el Arlemæ gregales cum ipso comº solam speciem humanam obtulisse , nec proinde
municent. Quocirca Alexander Alexandrinus in passum , subjecto in sui locum Jesui quodam niali
epist . ad Alexandrum Byzant. circa annum 317, principii filio , quem Judæi occiderint . Utriusque
seribebat , non ita pridem Artemam deitatem Christi mentio lil in Mendailarum libris , quos ex
Christi oppugnare cæpisse . Colbertinis codicibus descriplos vir doctissimus
(44 ) Manes juxta veterem Persarum , necnon D. Ludovicus Picques, doctor Sorbonicus, o poro
Grosiicorum theologiam duo rerum omnium prin- plons bibliothecæ nostræ Pariensi San Honorianæ
cipia coæterna et subsistenlia prestituit, bonum iestamento legavil. Nimirum Mendaitæ , qui et
scilicet, quod Deum et lucem nuncupabat, el ma- Christiani S. Joannis appellantur, puri puti Mani
lum quod tenebras, vel etiam maleriam cum pravo chæi sunt, qui et Sabailarum nomen nuper assim
suo genio, seu diabolo . Mud quidem bonorum esse pserunt. Ab aliis eorum blasphemiis quibus orbis
fontem , a quo res superiores productæ sint , alle- conditorem et legis Mosaicæ datorem , quem esse
rum vero malorum . Ambo quondam fuisse disgre- diabolum putant, onerarunt , necnon ab eorum
gata : at malum , impatiens quietis, contra bonum spurciliis recitandis abstineo ; quæ similes sint
movisse, emissisque virtutibus suis, nequidquali earum quas nequissimos Gnosticurum perseculos
obsistentibus adversariis , Dei ipsius portionem D tradunt.
rapuisse , quam corporibus animanidis illigaril. Deo (45) Hieracitæ , non Manichæorum , uti scripsit
siquidem cum virtutes, tum alāvas, cones suos per- Epiphanius, sed Encratitarum stolones erant . Au
inde ac Gnostici concedebat. Animas itaque homi- clor orationis Contra hæreses quæ exstat inter opera
num ; tam hominum quam jumentorum , avium , pi- Athanasii , docet nos, vetus duntaxat Instrumentum
scium et arborum , uti virtutes celestes, solem , lu- ab Hieracitis explosum : insuper nuptias quidem
nain , et sidera divinæ substantiæ segmenta esse. ante Domini adventum concessas ſuisse, posthac
Deum quippe corpore æthereo constare ; imo defe- aulem vetitas . Arius in cpistola ad Alexandrum
catissimum aerem , seu ætherem esse : quamobrem Alex . causalur Hieracam suum de Verbi genera
nedum animal quodvis necari, aut ex arbore ramus- lione sensum enarrasse exemplo lucernæ, quæ ex
culum carpi , sed neque aerem vel tantillum manu alia lucerna accendatur, et proprium lumen , ah
cieri ferebat : Επειδή ο αήρ ψυχή εστι των ανθρώπων, alterius lumine discretum habeai : 'N; duyvov atd
και των ζώων, και των πετεινών, και των ιχθύων , λύχνου, ή ώς λαμπάδα εις δύο. Quod cum Trilheila
xal tov ÉPTETŪy . Quia aer anima est hominum ei rum hæresi convenil. Idem releri Hilarius, lib . VI
animantiuin volatilium , piscium el reptilium . Porro. De Trinit., necnon vitæ Macarii Ægyptii scriptor.
aniinas, post mullas el corporibus in corpora mi- Addebat Melchisedecum Spiritum sanctum fuisse,
grationes, a servilule tande :0 tenebrarum solvi, et qui humana specie assumpta obviam ierit Abra
ad cælum , Deumque ipsum , duodecim signorum , hamo .
necnon planetarum , et in primis solis el lunæ, ceu
virgines , continentes , ac viduas suscipiunt. Pue . A ceyouevo !, xal xipos : à ÉYOVTEC td MTOTW ċv
ros immalira adhuc ætate defunctos , regni cæle- ηλικία γεγονότα παιδία , μή μετέχειν βασιλείας , δ:
siis participes fieri negant, co quod nondum cer- το μή ήθληκέναι .
taverint.
92 68. Meleliani. Schismatici in Ægypto po- ξη'. Μελετιανοί (46) : οι έν Αίγυπτο σχίσμακαι
lius , quam hæretici habentur. Hi cum illis precum όντες, ουχ αίρεσις, μη συνευχόμενοι τοίς εν τοις
communione adjungi noluerunt , qui in persecu- ..WYPOTS παραπεπτωκόσι
διωγμούς Νυν δε 'Apalavois ouv
TapateT TUXOS:kk . Núvod
tione lapsi essent . lidem lamen sese ad Arianos αφθέντες 1.
nunc aggregarunt . ξ0' . 'Αρειανοί (47 ), οι και 'Αρειομανίται , και
69. Ariani , qui et Ariomanitæ et Diatomitæ di- Διατομίται η . οι τον Υιόν του Θεού κτίσμα λέγον
cli sunt. Hi Dei Filium creaturam , ac Spiritum τες , και το Πνεύμα το άγιον, κτίσμα κτίσματος :
sanctum creaturæ creaturam prædicani. Christum σάρκα μόνον τον Χριστόν από Μαρίας ειληφέναι
carnem solam ex Maria assumpsisse aflirmant >, non διαβεβαιούμενοι , ουχί δε και ψυχήν.
item animam .
lactenus lumi quinti , secundique libri tomi secundi Αύται του πέμπτου τόμου , δευτέρου δε βιβλίου,
hæreses quinque. B αιρέσεις ε' .
Al in priore lomo libri tertii septem hæreses sunt. Τα δε ένεστιν εν τώ πρώτο τόμω βιβλίου τρίτου ,
αιρέσεις ζ .
70. Audianorum proprie schisma ac defectio est , ο'. Αυδιανοί (48) · σχίσμα και αφηνιασμός η , ου
non heresis . Ηorum vivendi instituta ratio proba μέντοι αίρεσις. Ούτοι διαγωγήν μεν και βίον ευτε
atque honesta est : neque quoad fidem attinet , ab ταγμένον κέκτηνται · ίσην δε κατά πάντα πίστιν
Ecclesia catholica quidquam dissident. Jabitant έχοντες, ώς ή καθολική Εκκλησία : έν μοναστηρίοις
majori ex parle in monasteriis , nec omnes ad pre. οι πλείους οικούντες , και ου πάσι συνευχόμενοι .
ces suas admillunt . Magna apud illos est librorum Και μάλιστα τους αποκρύφοις κέχρηνται , κατακό
aprocryphorum copia. Episcopos nostros , qui di- ρως ψέγοντες τους παρ' ημίν επισκόπους πλουσίους ,
viles sunt, aliosque aliis de causis condemnant. και άλλους εις άλλα . Το Πάσχα δε ποιούσιν ιδιά
VARIÆ LECTIONES .
i Reg. 2 σχήμα. * Cod . S. Hil . και μετανοούσι I Cod . S. Hil. bic habet, aipe oLS 'A pelou ouv
εκροτήθη δι'' αυτήν σύνοδος α'a' οικουμενική . αφ' ών Ευνομιανο!.. η Ibid.. τoμίται.. • Regii αφανισμός.. Sic
vclus ini. exterminatio. Epiphi. in Panario Audium ait relegatum , ĝtà ed doguláselvaaovs.
NOTÆ .
(46) Athanasius in Apologia, p . 177 novæ edit . , C drina enuntiasse narrat : őt: ñv , oti oux tv ó 1 :6 ,
confirmat Melelium multiplicis sceleris, et immo- ακολουθεί τε εξ ανάγκης, εξ ουκ όντων έχειν υπό
lationis convictum , a Pelro Alexandr. gradu epi- GTO.TLV, fuisse aliquando cum Filius non erat , et ideo
scopali dejectum esse in synodo, in qua insuper exsisteniiam eum habuisse ex nihilo . Ul scilicet
definitum est (ul Sozomenus, lib. i llisi . c. 14 , praler verbum inlus in men'e divina latens, aliud
asserii) bap :ismum a Melerianis collatum nibili Deus condiderit, quo velut instrumento universum
faciendum . Addit tamen Athanasius admissos Me- hoc fabricaret, quodque xataypnotixūs, abusiviie,
letianos ótiwGÔNTOTE, quomodocunque, fuisse a Ni- non proprie, Verbum , Sapientia et Filius dicatur,
cæno concilio, velul scilicet episcopuis Novaljano- cum capax virtutis el vilii , baud secus ac diabo
rum perinde schismaticus. Nihilominus in epistola lus, fueril, suoque merilo meruerit ul Filius Dei
synodica , quam Theodoretus refert lib. i llist. lieret . Unde non nisi subdole concedebant Ariani
€ 9, jusserunt Patres μυστικωτέρα χειροτονία , Verbum yvñolov viòv , genuinum Dei Filium esse,
sanctiori manuum impositione initiari, quoiquot ab el guvatô.ov, coæternum Patri ; cum intelligerent
cis essent ordinali. Athanasius lestis esi in Apolo Verbum ante factum fuisse , quam ullum tempus
gia ad monach. el epist . ad solii ., Melelianos Chri- Muxisset. Cumque causali essent se Luciani, qui
stianæ doctrinæ rudes, accepta pecunia , ad sacer. sub Maximino passus eral, lidem sequi, ejus lamen
dotium promovisse. Sed in primis graviterlule - D postea formulam rejecerunt in synodo Seleuciensi,
runt Paires Nicæni, quod Melelius Leontopolila iametsi Antiochena promulgaran
eam in t. Ut porro
mus præsul varios in Ægyplo episcopos creassel , Verbum esse crealum el mutationi obnoxium evin .
cum ex prisca consuetudine nullus alter in Ægypto cerent, in ipsammel ejus deilalem refundebant
metropolitæ juribus frueretur, præter Alexandri dolores, quas ut homo pertulisse creditur ; illudque
num . Unde canone 6 , sanxerunt, ut juxta pristinuni animæ loco junclum esse carni : quod etiam caput
moreni solus Alexandrinus episcopus per Ægy erroris a Luciano acceptum scribit Epiphanius.
plum , Libyam, el Pentapolim , metropolita babe Sed el jejunius de Spiritu sancto sentiebant. Apud
retur, eo parili modo quo Romanus per regioncs Hieronymum in cap. vii Osee, ubi castitatis el
suburbicarias, Italiam scilicet omnem ( præter Ci pudicitiæ simulatores sic recensentur, Manichæus
salpinam ), Siciliam , el Corsicam . Meletianos ve el Marcion , Arius et Talianus , etc., legendum puto ,
niam lapsis denegasse apud Epiphanium solum Aerius et Tatianus. De Aerio dicelur infra .
reperi. Theodoretus illis semel, alque ilerum im- (48) Audii, ejusque schismatis meminit præter
pingit, quod purificationes Judæoruin el Samari- Epiphanium , e Græcis, Theodoretus, lib. iv Hær.
ianorum æmularentur, et inter psallendum choreas fab. cap. 13, et Hisi . lib. v cap. 9 , atque hoc
agerent . solum addit, putasse eos tenebras aquam , el ignem
(47) Alekander Alexand . in epistola encyclica a Deo facia non esse ; quod tamen diligentius cæ
apud Socralem lib. i Hist . c . 5 , sic Arium sensum larent.
suum de Verbo , seu Filio Dei , in Ecclesia Alexan
ζαντες μετά Ιουδαίων . "Έχουσι δε και ιδιωτικόν τι A Quin etiam Pascha privatim eodem quo Judai
και φιλόνεικον, το κατ' εικόνα ξηρότατα ερμηνεύ- tempore celebrant. Est et quiddam ipsis peculiare,
Οντες . quod acriter propugnant : nenipe boc quod scri
pluin est , ad imaginem , durissime interpretantur.
οα '. Φωτεινιανοί (49 ). Φωτεινός ούτος από Σιρ- 71. Photiniani a Photino nuncupati sunt . Pha
μίου ορμώμενος , τα όμοια Παύλω τώ Σαμοσατεί tinus iste Sirmio oriundus erat ,, eademque 10 ac
εφρόνησεν · κατά τι δε προς αυτόν διηνέχθη . Και Paulus Samosatenus sensit ; in quibusdam lamen
ούτος δε από Μαρίας και δεύρο τον Χριστόν διαβε- dissentit. A Maria Christumn initium omnino acce
βαιούται. pisse allirmal.
οβ'. Μαρκελλιανοί (50). oι από Μαρκέλλου του 72. Marcelliani. Worum Marcellus Ancyræ 93
από 'Αγκύρας της Γαλατίας . Ούτος εν αρχή παρα- in Galatia episcopus , auctor exstitit. Cum enim
πλησίως Σαβελλίω φρονήσας διεφη μίσθη εις από- prius pro Sabelliano communi fama traduclus
λογίαν δε πολλάκις ελθών, και εγγράφως απολογη- esset , seque elianz scriplo sæpe purgasset , a ple
σάμενος , παρ' άλλων τοίς αυτοίς εμμένειν κατηγο- risque tamen creditum est iisdem ipsum opinioni
ρήθη. "Ισως δε μεταγνούς, τάχα εαυτόν κατωρθώ- bus adhærere. Fieri potest ut vel ipse, mutala
σατο, ή οι αυτού μαθηται. Υπέρ γάρ των αυτού B sententia , meliorem ad mentem sese revocaverit ,
λόγων ορθόδοξοί τινες μέσοι υπεραπελογήσαντο. vel ejus discipuli . Nam pro ejus libris orthodoxi
quidam sese defensores interposuerunt.
ογ'. Ήμιαρείου (51 ) : οι τον Χριστόν μέν κτίσμα 73. Semiariani . Christum quidem creaturam esse
ομολογούντες, ειρωνεία δε κτίσμα αυτόν φάσκοντες, illi confitentur, sed ironice prorsus et cavillando,
ουχ ώς έν των κτισμάτων. Αλλά , φασίν, Υιον αυτόν creaturam eum vocantes , non velut e rebus crea
λέγομεν · διά δε το μη πάθος προσάψαι το Πατρών lis unam . Porro Filium , inquiunt , illum dicimus :
διά το γεγεννηκέναι , κτιστον αυτόν λέγομεν. "Ωσαύ- verum ne Patri , co quod genuerit passionem ali
τως και περί του Πνεύματος του αγίου κτίσμα παν- quam tribuamus , eumdem creálum asserimus.
τελώς ορίζονται παρεκβάλλοντες του Υιού το ομο- lidem et Spiritum sanctum omnino creaturam esse
ούσιον, ομοιούσιον δε θέλουσι λέγειν. "Αλλοι δε εξ αυ- definiunt : cumque ομοούσιον , id est consubstan
των και το ομοιούσιον παρεξέβαλον Ρ. tialis , vocem in Filio repudient , OjOLOúolov eum ,
hoc est substantia similem , admillunt. Quod ipsum
tamen quidam ex illis respuunt.
VARIÆ LECTIONES.
. In codice S. Hil . secund manı emendatoris, qui omnes islas hæreses a Melelianis usque ad Mas
8: lianos restituit, haec adduntur , que in mss . aliis absunt, oι από Φωτεινού, ως και Πετριανοί, από Πέτρου,
από Θεοδώρου, και από Διοδώρου Διοδωριανοί, και από Ευσταθίου Ευσταθιανοί. Ρ Cod . S. Hil . β'. σύνοδος .
NOTAE .
( 49) Photinus a Paulo Samosateno dissensit, qua C carne in Deum refusum iri , nec perenne posthac
forsan nihil curaverit prolatilium Deo Verbum Christi regnum fore. Unde in Secunda synodo hæ
aflingere , sed veluti Noetus Verbi nomine internum voces symbolo insertæ sunt, cujus regni non erit
duntaxat Dei sermonem , in se non consistentem , finis .
intellexerit : adeoque sicut ille Deum Yίοπάτορα , (51 ) Propler hæc verba Prov . vill, 20, ut legii
Filio - Patrem , vocabal , sic Aoyotátope , Verbo- tur apud LXX . Dominus creavit me inilium viarum
Patrem , Photinus Marius Mercator in Anathema- suarum , Ariani intulerunt Verbum esse quid crea
Lismos Nestorii, Photinum itidem taxal, quod Je- lim . Basilius Ancyranus aliique episcopi in Ancy
$ uin ex Joseph et Maria generatiun diccret; id quod rana synodo hanc eos cum Catholicis conciliandi
e velustioribus nemo observaveral. rationein invenerunt, ut profiterentur Verbum in
( hu) Hic non dispulo verene Marcellus fuerit æternitate vere natum ex Patre, similisque prorsus
hæreticus, necne . Alhanasius ea de re royalus ab esse substantiæ el naluræ . Ne vero Pater demiila
Epiplianio, διά προσώπου μειδιάσας , υultu non- tus pularelur, vel, uli Marcellus nuper dixerat, Ver
nihil subridens, respondit, non valde illum ab im . bum nihil esse cárcov, solidum , el subsistens, illud
probitate alienum esse, μοχθηρίας μη μακράν είναι. creatum esse pronuntiarunt, quia Deus nulla sui
Eusebius Caesariensis in quinque libris , quos ad- mutatione re; conderel, et quod ille condiderit,
versus Marcellum edidit, plurima e scriptis ejus boc subsistentia sua potiretur, altamen Verbum
excerpla recital , ex quibus banc ejus sententiam reapse genitum agnoscebant, ob subsequentes has
fuisse colligi polesl, unica Deum hypostasi, seu Scripturae voces :προ πάντων βουνών γεννα με ,
persona, exsistere, quæ modo distendatur, inodo D ante omnes colles gignit me. Hanc professionem
contrahatur : extensionem hanc cllicientia dun- Hilarius approbavit in libro De syn . Athanasius
{ 2 x 11 coustare , ενεργεία μόνη η θεότης πλατύνεσθαι in epistola de synod. Basilium Ancyranum , ejusque
conei : ut ubi primum Deus actionem exeruit suam , socios, qui Semiariani audierunt, tanquam fratres
sive in opificio universi, sive in redemptione, ea ab Ariana labe immunes, laudai, licet suppressa
justar 26you to pocopixoū , verbi ore prolali ſuerit. voce óupousiou , consubstantialis , Filium odol .
Ubi vero ulteriori diffusione sanctiialem indidit, OUDLOV, similis substantiæ , dicendum contenderent.
Spiritus sanctus sit nominata. Verbum proinde Theodorelus Semiarianorum non meminit : libro
genitum proprie non esse, sed ex Deo prodiisse, vero i llist . c . 2 , narrat Constantium , dum Antio
sive ul mundus conderetur, sive ut Christus homo chic azerel, in consecratione Meletii præcepisse
nutu speciali moverclur. Tandem post judicium , episcopis , ut de superills cilido Scripturæ loco
universo in aliam formam mutalo , Verbum relicta pro concione dicerent : Georgius Laodicenum Arii
74. Pneumatomachi, id est Spirilus sancti im- A οδ'. Πνευματομάχοι (52) 4. Ούτοι μεν περί Χρι
pugnatores. De Chrisio quidem haud male admo . στου καλώς r' λέγουσι, παρά τι • το δε Πνεύμα τα
dum Ioquuntur : de Spiritu sancto autem blasplie- άγιον βλασφημούσι, κτιστον αυτο οριζόμενοι, !
και
ma enuntiant, quem et creatum asseverent el a ουκ όν εκ της θεότητος, μάλλον δε καταχρηστικώς
divinitale alienum , imo vero abusione quadam δι' ενέργειαν αυτό εκτίσθαι· άγιαστικήν δύναμιν
vocis creatam dici propter actionem : qui nihil αυτό φάσκοντες είναι μόνον 9.
aliud præter vim sanctiſicandi Spiritum sanctum
esse doceant .
75. Aeriani . Aerius iste e Ponto oriundus , bo- δε'. 'Αεριανοί (53) . Ούτος ο 'Αέριος από Πόντου
dieque magno hominum dispendio in vivis super- ώρμάτο: έτι δε δεύρο πειρασμός έστιν ούτος το
sles est. Fuerat autem Eustathii episcopi presby- βίω. Γέγονε δε πρεσβύτερος του επισκόπου Ευστα
ter, quem Ariani erroris insimulaverunt. 94 Ae- θίου, του εν 'Αρειανοίς διαβληθέντος και επειδή
rius , eo quod episcopus crealus non esset , mulia ούτος 'Αέριος ού κατεστάθη επίσκοπος, πολλά κατά
adversus Ecclesiam dogmata commentus est. Ac της Εκκλησίας εδογμάτισε » τη μεν πίστει ών
quod ad fidem altinet , germanus Arii sectator 'Αρειανός τελεώτατος , περιττότερον δε δογματίζει
est : sed amplius quidlam profitetur : puta obla - Β μη δείν προσφέρειν υπέρ των κεκοιμημένων νη
tiones pro mortuis non esse faciendas jejunia στεύειν τετράδα και προσάββατον και Τεσσαρακο
quartie et sexle feris ,, quadragesime , item et στήν και Πάσχα κωλύει» αποταξίαν κηρύττει 1, 9
Paschatis prohibet : bonorum abdicationem pre- σαρκοφαγίαις παντοίαις κέχρηται , και τροφαίς
dical. Carnium et ciborum genus omne ad vitam αδεώς. Ει δέ τις των αυτού βούλοιτο νηστεύειν , μη
absque timore adhibet. Quod si quis secialorum εν ημέραις τεταγμέναις φησίν , αλλ' ότε βούλει 1.
ejus jejunare velit,7 statutis hoc diebus velat fieri, Ου γαρ εί, φησίν, υπό νόμον. Φάσκει δε μηδέν δια
sed quando libuerit . Non enim , inquit , legi sub- φέρειν πρεσβυτέρους επισκόπου .
jectus es. Episcopum docet nihilo præstantiorem
csse presbytero.
VARIÆ LECTIONES.
4 Cod. S. Hil.. από

ol and Μακεδονίου του Πνευματομάχου
Maxcdovlou tou Ilvesparoudyou.. R. 2508 xaxos.. Vetus int. Isti quidem bene
dicunt de Chrislo juxta alium , Spiritum autem sancium . Legit, to o liveŪua, ul apud Epipli . s In coil .
S. Hil , additur , από τούτου Μοντανισταί • οι από Μοντανού εγράφησαν όπισθεν. Que librariorum oscitan
tiam produnt, cum ad caput de Cataphrygibus, pertineant. + Sie legendum ex Epiphanio passim , non
à noxnputtet ut habent codices. Favet et Augustinus, u Cod. E. Bil. Botastal .
NOTÆ .
opinionem propugnasse; Acacium Cæsarea uéony C genitum , omnino consequi, ut ei qui se genuit ouoou
tivă, mediam quamdam protulisse : tanden) Mele- GIOS consubstantialis sii, Deus de Deo , lumen de lu
lium reclam Theologiam enuntiasse. Meletii ser- mine, και την αυτήν έχει τα γεννήτορι φύσιν , eam
monem Epiphanius, in Panario scriptis consignavit, demque ac genitor naturam habeat . Id quod posthac
nec quidquam in eo reperire sit, quod ab Ancyrana proſessi sunt variis in locis .
definitione discrepel, vel Nicænam fidem diserte ( 52) Ex Semiarianis Ilveupatouaxou, id est , Spi
exprimat. Quam agendi rationem Melelium in sy- ritus sancti impugnatores prodierunt, auctore in
nodo Seleuciensi ienuisse lestis est post Athana- primis Macedonio , qui CP. sedem arripuerat. Hos
sium Socrates. Atque hæc est prælensa illa damnavit Athanasius in synodo Alexandrina ann .
simulatio elelii el ' Eusebii Samosateni, quam 362, itemque Damasus papa in duplici synodo ro
carpit auctor cujusdam lucubrationis, quæ exstat mana , ac tandem colicilium generale 1 , ann .
inter opera Athanasii . Theodorelo igitur Semia- 381 ( a ).
riani alii non fuerunt præter Acacii sectatores, (53) Epiphanius simulatam Aerii continentiam
qui perequelacerent voces ομοουσίου ; et όμοιουσίου pene omisil. Hoc solummodo ait , & TOTAXTIXOV
quia in scriptura non leguntur, alios vero quiduocou- oxhxativ outo! Edy npótov , quod renuntiantium
Olov, adnilierent tanquam Orthodoxos babuit el certe vivendi rationem teneat. Philastrius vero , Aerii,
Pbilostorgius, cum Arianos suos quoscunque lau- ab Aerio quodam sic appellati suni , inquit, qui
dibus oneret, Acaciuin tamen pessime tractat. Ba- abstinentiis vacant, et in provincia Pamphylia quam .
silius Ancyranus in Syrmiensi formula , ut Patrem plurimi commorantur, qui et Encralile dicuntur,
et Filium unum esse Deum concludat, hoc subjun- D id est, abstinentes . Hi non possident aliquid : escas
git : non enim Filium ouvtásoOLev To Iatpl, eodem abominantur, quas Deus cum benedictione humano
ac Patrem locainus gradu, sed subjectum facimus generi Iribuit. Damnant etiam de lege nuptias, non
Patri, cui subministraril , utouPyÝCavta , in uni- à Deo inslitulas asserentes . Locum Pbilasırii inte
versi produccione. Nihilominus Hilarius lib . De grum descripsi , ut planum fiat Hieronymum in
syn . Li , hæc ad Catholicum sensum traduxit . Enim- cap. vii Osee apprime recte Aerium posuisse inter
vero Theodoretus, Hist ., lib. 11, c . 27 , narrat, castilatis el pudicitiæ simulatores : id quod illum
Constantio, soluto Seleuciensi concilio , cum eis ab episcopo, et amico quondanı suo , Eustathio See
imperassel, ul Sucouglov perinde ac Acaciani eju- basteno didicisse colligitur ex Socrate et Sozomeno.
rarent, Sylvanum Tarsensem cælerorum nomine Peregrina amborum dogmala synodus Gangrensis
respondisse , quandoquidem Dei Verbum ex non damnavit, inque Eustathii vafritiem magnus Basi
erslantibus facium non est , neque ex alia substuntia lius animadversil, epist. 74 et 196 .
(a) Vid . Præfalionem , dum. XX ,
725 DE HERESIBUS LIBER. 726
V
ος' . 'Αετιανοί (54) : οι άπό τού 'Αετίου Κίλικος Α 76. Aetiani . Ab Aelio Cilice, qui a Georgio Aria
διακόνου γενομένου υπό Γεωργίου του των 'Αρεια- norum Alexandriæ episcopo diaconus ordinalus
νων επισκόπου της Αλεξανδρείας, οι και 'Ανόμοιοι est.. Anomei quoque vocilantur,, et a quibusdam
καλούμενοι, παρά τισι δε Ευνομιανοί, δι' Ευνομιόν Eunomiani , ab Eunomio Aelii discipulo.. Earum
τινα, μαθητήν 'Αετίου γενόμενον ' οίς συνήν και dem partium erat et Eudoxius ; sed imperatoris
Ευδόξιος, αλλά δηθεν διά τόν προς τον βασιλέα Κων- metu ab illis se segregavit : quo factum est ut
σταντίνος και φόβον αφώρισεν εαυτόν, και μόνον 'Αέτιον solus Aetius relegaretnr. Quanquain in Ariano
εξώρισεν. "Έμεινε μέντοι ο Εύδοξιος 'Αρειανίζων,
' dogmale perseveravit,, sed Aelium minime Secutus
ου μέντοι γε κατά τον 'Αέτιον. Ούτοι οι 'Ανόμοιοι est . Porro Anomoi , sive Aeliani Filium et Spiri
και οι Αετιανοί παντάπασι Χριστόν και το άγιον tum sanctum a Deo Patre penitus alienum esse
Πνεύμα απαλλοτριούσι του Θεού Πατρός, κτιστον predicant,, quos creatos esse,, nec quidquam simi
αυτόν διαβεβαιούμενοι , και ουδε ομοιότητά τινα litudinis habere docent. Quippe syllogismis qui
έχειν λέγουσιν. Εκ συλλογισμών δε 'Αριστοτελικών busdam Aristotelicis et geometricis Dei naturam
και γεωμετρικών τόν Θεόν παριστάν βούλονται , και explicare student , atque adeo Christum ex Deo
Χριστόν δηθεν μη δύνασθαι είναι εκ Θεού διά τοιού- esse non posse. Eunomiani vero ex ipso profecti ,
τον τρόπον. Οι δε απ' αυτών Ευνομιανοί αναβαπτί- B omnes , qui ad parles suas transeunt , ilerato
ζουσι πάντας τους προς αυτούς έρχομένους· ου μό- baptizant , non Catholicos solum , sed et Arianos
νον , αλλά και τους απ' 'Αρειανών,, κατά κεφαλής ipsos;; idque hoc modo , uti percrebuit fama
άνω τους πόδας στρέφοντες των βαπτιζομένων, ως pedibus in ccelum inversis , in caput illos intin
πολύς άδεται λόγος · το δε σφαλήναι έν τινι , πορ- gunt,Σ fornicationem , aut aliud quodvis peccatum ,
νεία, ή ετέρα αμαρτία, ουδέν δεινόν είναι φασιν · nihil esse dictitant : neque enim Deum aliquid .
ουδέν γάρ ζητεί ο Θεός, αλλ' ή το είναι τινα εν quærere , nisi ut in ea sola , quam ipsi prædicant ,
ταύτη τη νομιζομένη αυτών πίστει . fide perseverelur.
Αύται εισιν ομοίως και αι του τρίτου βιβλίου , Hæ quoque sunt hæreses seplem primi tomi libri
του πρώτου τόμου, αιρέσεις . tertii .
'Εν δε τώ δευτέρω, τρίτο δε βιβλίω , αιρέ- In secundo tomo libri terlii , hæreses quatuor sunt.
σεις δ',
οζ'. Διμοιρίται (55) , οι και 'Απολλινάριοι οι μη 77. Dimocritæ , qui et Apollinaristæ ; qui perfe
VARIÆ LECTIONES.
* Cod. S. Hil . Αετιανοί , οι και 'Ανόμοιοι, και Ευνομιανοί, και Ευδοξιανοί. » In cod . S. Hil . deest
imperatoris nomen . Colteler. monet legendum Kwvstávtrov, ut etiam habelur in Synopsi Epipbanii.
NOTE .
(54) Aelius ab Arianis discessit, quia Filium Pa- C circa incarnationem. Cum æstimaret ex duabus
tri similem per omnia dicerent, non crederent. rebus perfectis et integris unum aliquod non com
Quocirca hoc præstituto , quod sibi eadem ac ipsi poni , humanitatem Domini , ut Christus unus
Deo perspicuitate notum assereret, essentiam Dei agnosceretur , ea parte qua rationalis est , mutilavit ,
in hoc sitam esse, quod αγέννητος, ingenilus sit, cujus munia in Verbum propter unionem cumi
inferebat Filium , quia genitum , dissimilis a paterna carne transtulit. Ηinc gregales illius Διμοιρίται
naturæ esse. Hinc 'Avouolol, Anomæi, dicii sunt vocati sunt , q . d . Partitores animæ. Nimirum,
ejus sequaces ; quorum priecipuifueruntEunomius; uti Nemesius observat cap. 1 De nat. hom . Apolli
a quio Eunomiani audierunt, ac Eutychius , qui posl- narius juxta Platonicorum placita arbitrabaturvoūv,
hac alterius secla princeps fuit . Utriusque memi- mentem, seu Πνεύμα, spiritum, esse quamdam sub
nerunt Socrates ,lib. v, c . 24 ; et Sozomenus, lib. vi , slantiam ab anima superabilem , idque in primis
c . 26. Unde Hieronymus in cap. 1 Amos scripsit, sludebat inculcare. Appollinarium Laodicenum , in
Arianæ bæresis vecies el firmissimas seras Eutyc- quit Hieronymus, epist . 65, audivi Antiochiæ (re
tum et Eunomium fuisse. Non eniin contra codd . quenter, el colui , el cum me in sanctis Scripturis
et editorum fidem legi debel, Aelius et Eunomius, erudirel , nunquam illius contentiosum super sensu
nec , ut apparet, ignotus Eutycius Arianus fuit. (seu mente) dogma suscepi. Quod quidam aiunt,
Eudomianos mersione una baptizasse Socrales , eum animam Christo, juxta ac Arianos denegasse,
Sozomenus, Theodoretus, aliique tradunt, imo el. de rationali concedendum est quæ ex ejus doctrina
peregrinas inter baptizandum cæremonias adhi- mente sola constaret . Ex his inferebat , nedum
buisse : in solam vero Christi mortem , omissa D unam esse Christi personam et hypostasim , verum
formula quam Christus instituit, tingere solitos vis et naturam unam . In Collectaneis adν . Sever , ba
concessero . Socrales et Sozomenus Eutychium belur segmentum epistolæ Apollinarii ad Diodorum,
auctorem faciunt suppressæ trinæ mersionis. Ano- in quo μία συγκρατος φύσις , κηα contemperaia
meos reliquiis Martyrum et Virginitati detraxisse Christi natura legitur. Atqui cogitemperationem
ex Basilio et Hieronymo constat. hanc συνουσίωσιν , consubstantiationem, appellabat,
(35) Apollinarius diversos quidem in Trinitate mutuiala voce a synodo Antiochena, quæ Paulum
gradus posuisse fertur, ut Spiritus sanctus magnus, Samosalenuini damnaverat. Unde Apollinarista ouvor
inajor Filius, Pater maximus, dicerentur. Id narrat OUGLASTAL, Synusiastæ quoque audierunt. Quocirca
Nazianzenus epist. 1 ad Cledon. it ejusdem Apol- ſerebatur confusionem admittere nalurarum , aut
linarii taceam epistolam ad Basilium , quæ exstat uvius in aliam conversionem ; idque eo magis ,
lom . JI Monum , Eccl . Græcæ. Basilius vero non quod ex ejus sententia in Deitatem ipsam dolores
uno in loco Sabellii dogma instauratom scribit cl perpessiones refunderentur. Cæterum in epistola
ab Apollinario. Al magis constat de ejus errore ad Serapionem apud Leontium adversus 'fraud .
727
clain Christi incarnationem nmiliate confiteilur : Α τελείαν τήν του Χριστού παρουσίαν , ήγουν έναν
quorum alii consubstantiale divinilati esse corpus θρώπησιν , ομολογούντες · ών τινες ομοούσιον το
dicere ausi sunt : 95 alii vero negaruul animam σώμα τη θεότητι ετόλμησαν ειπείν ποτε · τινές δε .
eum assumpsisse. Quidam his innixi verbis , Ver ποτέ , ότι και ψυχήν ειληφέναι , και τούτο ήρ
bum caro faclum 1 ex creata illuin carne , hoc νούντο · τινές δε διά του ρητού , Ο Λόγος σαρξ εγέ
est ex Maria , carnem accepisse inficiantur ; solum νετο, έπερειδόμενοι , ήρνούντο από κτιστής σαρκός ,
vero Verbum carnem factuin esse pertinaciter as- τουτέστιν από Μαρίας , σάρκα αυτόν ανειληφέναι :
severarunt. Postea vero , quam ob causam nescio , μόνον δε φιλονείκως έλεγον τον Λόγον σάρκα γεγε
νήσθαι . "Υστερον δε , διανοούμενοι τι ουκ οίδα εί.
mentem illum non assumpsisse dixerunt.
πείν, νουν αυτόν φασι μή ειληφέναι .
78. Antidicomarianitæ . Ili beatam Mariam sem- οη' . 'Αντιδικομαριανίται (56): ου την αγίαν Μα
per virginein post edilun Salvatorem cum Jose- ρίαν, την Αειπαρθένον , μετά το τον Σωτήρα γεν
essam e aiunt. νήσαι, το 'Ιωσήφ συνήφθαι λέγοντες .
pho79.congr
Colly ridiafuiss
ni, in ejusdem Mariæ nomine ου . Κολλυριδιανοί • οι εις όνομα της αυτής Μαρίας
stato anni die collyridas quasdam oferunt, quibus εν ημέρα τινί του έτους αποτεταγμένη , κολλυρίδα
consentaneum ex eo ritu nomen indidimus Colly- τινά προσφέροντες ,οίς επεθέμεθα όνομα Κολλυριδια
ridianorun ). voie .
80. Massaliani, quos interpretando Euchetas π '. Μασσαλιανοί ( 57) , οι ερμηνευόμενοι Ευχηται.
1 Joan . 1 , 14 .
VARIÆ LECTIONES ,
y R. 2508 dve : novac. NOTE .
A pollinarist. insaniam condemnal illorum qui car- Christianis erant cum Evangelii dicta insulse inter.
nem consubstantialem dicerent Deo . Unione siquidem pretarentur, facultatibus dimissis, et labore ma
divinam esse factam carnem Verbi , ron natura. Va- muum negleclo , soli orationi vacabant. llinc
lentinus Apollinarista hujus erroris parentes Tacit Massalianorum nomen , a radice Syriaca NS3 , ora
Polemjum , seu Polemonem , el Timotheum , qui vil. Diu me lorsit Hieronymi locus in Prologo ad
magistri dicta non intellexissent : sed neque id Dialog. cont. Pelag. qui in pristinis editionibus sic
inliciatur Theodoretus ; qui tamen admonel Apol- haberet : lotius pene Syriæ hæreticos quos sermone
limarium unius sententiæ lenaceio non fuisse . Sunt gentili, Abin et 'Paanin, id est perversos el Massa
etiam qui arbitrantur Apollinarium Nestorio præ- linnos, Græce Eóxitas , vocant. Non capiebam , abin
lusisse, ut Virginem esse Ocotózov , Deiparam ne- C et Paanin idem esse ac perversos el Massalianos.
garel , conjunctioni substantiali nalurarum , ex In nupera vero editione hanc esse lectionem quam .
quibiis constat Christus, detrahendo ; eo quod plurium 18s.monemur, quos sermone gentili, DEIN
Athanasius et Nazianzenus impietatem hanc con- CIPAMNNI, id est perverse Massaliunos, etc. , ex cu
fodiant cum aliis ejusdem placitis. Verum ab utro- jus lectionis inspectione, llieronymi locus sic
que doctore ucdun errores Apollinarii confutaban- emendari poult: quos sermore gentili AIECTPAM
lur , sed et illi quos hæreticus ex Catholica doctrina MENAC, id est perverse , Massalianos, etc. Plotius
consequi jactitabai. Id quod aperle satis ex An- cod . 52, fuse narral, quæ a variis pontilicibus, el
birrbelico Gregorii Nysseni adversus ipsum colli- synodis contra Massalianos gesia sunt. Cyrillum
gere liceat , nec non ex bis Hieronymi verbis in vero Alexandr.omisil, a quo hæresis hæc perinde
cap. m Epist , au Til. Neque vero alium Jesum Chri- profligata est . Scribil tamen Ephesinan synoduill,
sium , et tur
alium Verb um dicimus , ul nora is cui Cyrillus præfuit, excerpla ex libro Massaliano
calumnia ; sed eumdem el anle sæcula ethæres
post rum ascelico capita damnasse , cum eorum parente
sæcula , etc. Quinino hoc Nyssenus adstruit magis Adelphio. Alqui boc ipsum est quod Jeaunes Jeju
epistrali, ophil tala oria ilioa nator CP. Gregorio Magno scripseral, concilium
gene . ad The
collat . 5.. quæ
Unde reci
ad Nest in tem
est na concpor Ephesinum inter alia pronuntiasse, de Adæ anima,
Tevocandi non sunt omnes libri, quibus de una quia in peccato morina non ſuerit, eo quod diabolus
Christi persona disputalum est. Apollinarislarum in cor hominis non ingrediulur : et si quishoc dixisset ,
aliqui docuerunt Virginem beatani post Christum anathema esset. lloc delinituin ab Ephesinis Patri
palum , liberos alios procreassem. Duobus volumini- D bus negavit Gregorius,lib.vi, epist. 14 ,ell Pelagiago
bus Apollinarius Millenarioru errorem , Judaico nismi ia xavit :sed ex iis que subjungi , colli
sensu , contra Dionysium Alexandr . propugnavit. synodum Massalianorum duntaxat sensum exclu
Nemesius et Hieronymus, in præf. lib . xvili in isa . sisse . Ephesiuam synodum perscrutantes ,inquit, de
in cap. XXXVI Ezech . , el epist . 82 scribunt eum Adelphio , el Saba, et cæteris, quiillic dicuntur dan
existimasse animas hominum es traduce procreari, nati , omnino nihil invenimus . Adelphium vero,leel
ut quomodo corpus ex corpore , sic anima nascalur Sabom artesiguanos fuisse Massalianorum ,
cx anima, el simili cum bruris rulione subsistat . At stantur Theodorelus,quem noster exscripsit ,Nilus,
animam sentientem intelligebat , non rationalem , epist. ad Magnum aliique bene mulli. Quan vis ca
Tholica sententia sii , animam Adæ peccato mortuar
qua n alli
(56) ter esse
Præoris Apolorig ristas
linainis retur .qui perpetuam
lateillos, esse, el diabolum in cor illius qui peccal ingredi;
Mariæ Virginitatem negavere , ejusdem erroris sce . allamen hec blasphema sunt, juxta Massalianorum
tarios in Arabia pullulasse tradit Epiphanius. Hunc sensum . Scilicet duas in quolibet homine animas
Helvidius in Occidente excitavil , quem Bonosus ponebant , communem unam , culestem alterami,
guia per peccatuiexclusa , mortuus homocenserelil,
Sardicensis , negata primuni Christi Deilile , am insuper' diabolum cum homine peccatore ous!!
nos( 57
ple xus est sal
el) Sat
Mes ani anois, voc
. ian s riEpi
ifloita phaniu
, hos
s , oMar
iu Punailari tilia-
lyr
gen es conusvsube sta
alt;eri
aw ntialiter ririle
sacranienti con jungi , gi
abi bec ulaperbapora
, nisi
mi,
tistio
os
polius, quam Christian esse tradil. Qui vero ex 1:0111. llæc Gregoriuin luterant, cum lues ista ad
Συνάπτονται δε τούτοις και των από Ελλήνων επι- A dixeris, id est, orantes . His adjunguntur e gen
τεττδευμένων αιρέσεων ούτοι οι λεγόμενοι Ευφημί- lilium sectis, quos Euphemitas, et Martyrianos,
ται , και Μαρτυριανοί, και Σατανιανοί. el Salanianos nominant.
Αύτη του εβδόμου τόμου ή ανακεφαλαίωσις. Hactenus summa tomi septimi.
Κεφάλαια του των Μασσαλιανών δυσσεβούς δό- Capila impiæ Massalianorum doctrinæ, ex libris
γματος αναληφθέντα εκ βιβλίου αυτών . ipsorum collecta .
α'. " Οτι συνοικεί τα ανθρώπω ενυπoστάτως ο Σα- 1. Habitare cum homine personaliter Satanam ,
τανάς, και κατά πάντα κυριεύει αυτού. eique in omnibus dominari.
β'. "Οτι ο Σατανάς και οι δαίμονες κατέχουσι τον 2. Satanam et dæmones humanam mentem
νούν των ανθρώπων , και η φύσις των ανθρώπων possidere , horninumque naturam communione
κοινωνική εστι των πνευμάτων της πονηρίας. jungi cum spiritibus nequitiæ .
γ'. "Οτι συνοικούσιν ο Σατανάς και το Πνεύμα το 3. Contubernales esse Satanam et Spiritum
άγιον εν τώ ανθρώπω · και ότι ουδέ οι απόστολοι sanctum in homine ; et non fuisse apostolos ab
καθαροί ήσαν της ενεργουμένης ενεργείας. hac operatione qua corripiuntur homines, liberos.
δ' . "Οτι ουδε το βάπτισμα τελειοί τον άνθρωπον , B 4. 96 Baptismate homines non perfici : nec sa
ούτε ή των θείων μυστηρίων μετάληψις καθαρίζει crorum mysteriorum perceptione animum expiari ,
Z
την ψυχήν, αλλά μόνη η παρ' αυτούς σπουδαζομένη και sed solis, in quas se illi impendunt, precibus .
ευχή .
ε'. "Οτι συμπέφυρται κaαι ο άνθρωπος τη αμαρτία, 5. Hominem post etiam baptisma susceptum in
και μετά το βάπτισμα . massa peccali esse.
ς . "Οτι ου διά του βαπτίσματος λαμβάνει το 6. Fidelem per baptismum non accipere in
άφθαρτον και θείον ένδυμα ο πιστός, αλλά δι' ευ- corruptibilem divinamque vestem , sed per ora
X76 . tionem .
ζ. " Οτι δεί και απάθειαν λαβείν, και μετουσίαν 7. Etiam imperlurbationem , animique summani
του αγίου Πνεύματος εν αισθήσει πάση , και πλη- tranquillitatem captandam esse ; debereque Spi .
γοφορία έσεσθαι. ritus sancti participationem ipsomet sensu ac
omni certitudine percipi.

VARIÆ LECTIONES
• R. 2508 vouleSojévn . Valus interpr. exercitata . a Cod . S. Hil. ου συμπεφυρ .
NOTÆ .
occiduas partes non penetrasset. Non ita pridem C et Enthusiastæ quoque appellantur ; in qua approba
vero recruduerat in Oriente sub Anastasio imp. lir libellus synodicus CP. editiis contra ipsos a
auctore Lampelio , a quo Lampeliani, lum deinde Sisinnio, quæque Alexandrize eorum causa gesta
per Marcianum Trapezitam , a quo Marcianistæ essent, injungiturque ValerianoLycaonice
Iconiensi, Am
dicti sunt. Unde sancius Pontiſex tribus epistolis philochio Sidensi, et omnibus el Pam
ignolam sibi esse ait Marcianistarum sectam ( ila philiæ episcopis ut bæc decreta servari curent.
legendum est lib . vi , epist . 15 , 16 , 17, non ut qui- Id quod eo consullius Ephesini Patres sanxere,
dam putant, Marcionilarum ). Gregorius canonem quod ab Orientalibus apud imperatorem etiam
Fphesinum assignare mavult Joanni Antioclieno , Massalianici erroris accus: bantur. Quamobrem
rjusque conciliabulo. Nam permirum est viros conjicio Euchetarum capita, quæ Jejunalor Ephesi
apprime eruditos non animadvertisse, ipsum lib . damnata esse Gregorio scripsit, illa ipsa fuisse,
, indict. 11 , epist. 49, ad Anastasium Antioch . quæ Sisinnius et Cyrillus antehac prohibuerant.
id significare, ubi ait : Quidam illam Ephesinam Ex quo vero auctore Noster acceperit omnes illos
primam synodum in ea urbe existimant quæ ab Massalianorum articulos, quos his retulit, haud
hartericis iraditur esse composita ; episcopis utique satis inibi compertum est : nisi ſorsan eodem quo
qui Nestorio cum Joanne' favorani. Addit : İlla Timotheus presbyter usus est, codice ; impii sci
enim synodus, quæ sub primæ Ephesinæ (legitime) licet illius Marciani, qui sæculo vi prodiit. Alta
imugine facta est , quædam in se oblata capilula men Timotheus mullos recitat, quos Damascenus
asseril approbain , quæ sunt Cælestii et Pelagii pre- non habet, ut vicissim plures Damascenus, quo
dicamen :a. Quibus innuitur conciliabulumi Joan- D rum nulla apud Timotheum mentio . Ex. g . apud
nis Antiocheni approbas e doctrinam Pelagii, Timotheum iion reperias, ignem esse opificem re
adeoque illam , quæ Pelagiana Gregorio videbatur, rum : malorum naturam esse quamdam : duas cui
licel Encheticam tantummodo exploderet. Nec ju- libet homini animas esse, quæ mere Manichaica
vat objicere Joannem ipsum epist. ad Rurum sunt : Adamum ilidem cum Eva congressum nulio
Thessa . Cyrillum accusasse, quod eadem sentien- libidinis astu . Nec vice versa apud Damascenum ,
les cum Cælestio et Pelagio ( Euchete enim sunt el Tres SS . Trinitatis personas unam esse hypostasim :
Enthusiastie) communioni restituisset. Nam ex acus Corpus Christi circumscriptum non esse, el similia,
Eplesine synodi constat Joannem Pelagianos quæ non Timotheuis modo, verum et Nicephorus
extorres (actos lovisse : quin nec dolo carebal ejus CP. ct Euthymius ex Marciani scriptis eruerunt.
criminatio , præsertim quia Euchelæ e regione Pe- Quæ subsequuntur bæreses, ex variis auctoribus
lazianis repugnabant, si áraberav , immunitatem ve collegit Damascenus, quorum libri interiere. At
a perturbationibus demas, quam utrique ostenta- pro chronismo peccal, ubi ait eas a Marciani ct
rel. llæc erant Gregorii nomenta. Cielerum in Lconis temporibus ct deinceps emersisse. Nam Ne
actis ejusdem legitimeSynodi Latine exstat. Defi- storius et Eutyches sub Theodosio Juniore pro
nitio contra impios Massulianilas, qui ei hucherie, dicrant.
8. Animam sic afici oportere sensu participa- Α η' . "Οτι δεί την ψυχήν τοιαύτης αισθέσθαι b της
tionis coelestis sponsi , ul allicitur mulier ex con- κοινωνίας του ουρανίου νυμφίου , οίας αισθάνεται και
gressu viri . γυνή εν τη συνουσία του ανδρός.
9. Spiritales homines intus forisque peccatum θ'. "Οτι οι πνευματικοί ορώσιν έσωθεν και έξωθεν
videre : necnon gratiam quæ infunditur, et quæ την αμαρτίαν, και την χάριν ενεργουμένην , και ενερ
operatur. γούσαν.
10. Revelationem esse quæ fiat in sensu el di- ι'. " Οτι εστίν αποκάλυψις γινομένη εν αισθήσει
vina persona, tanquam doctrina , και υποστάσει θεϊκή , ως δόγματι.
11. Ignem conditorem esse . ια' . "Οτι το πυρ δημιουργόν εστιν .
12. Animam non habentem Christum in sensu ιβ . "Οτι η ψυχή ή μη έχουσα τον Χριστόν εν αι
omnique actione, serpentum esse ac venenala- σθήσει , και πάση ενεργεία, oικητήριόν έστιν ερπε
rum bestiarum , hoc est adversariæ omnis virtutis , των , και ιοβόλων θηρίων, τουτέστι πάσης αντικει
domicilium . μένης δυνάμεως .
13. Mala , nalura constare . ιγ' : “ Ότι φύσει τα κακά .
14. Ante violatum præceptum , Adamum cum B
ιδ' . "Οτι και προ της παραβάσεως απαθώς εκοι
Eva absque ullo libidinis æstu congressum esse. νώνηκεν ο Αδάμ τη Εύα.
15. In Mariam semen et Verbum cecidisse. ιε' . "Οτι σπέρμα και Λόγος έπεσεν εις Μαρίαν.
16. Hominem oportere duplici anima præditum ις' . "Οτι δύο δει κτήσασθαι τον άνθρωπον ψυχάς,
esse ; una quam hominibus communem dicunt , φασί : μίαν την κοινήν ανθρώπους, και μίαν την
aliera , quam coelestem . επουράνιον .
17. Fieri posse , ut homo sensibiliter personam ιζ'. " Οτι δυνατόν φασι δέξασθαι αισθητώς την
Spiritus sancti percipiat cum omni certitudine, υπόστασιν του αγίου Πνεύματος τον άνθρωπον εν
plenitudine et operatione. πάση πληροφορία και πάση ενεργεία .
18. Posse his qui orant apparere Salvatorem ιη'. "Οτι τοίς εύχομένοις δύναται φανερούσθαι και
in luce : ac quodam tempore inventum hominem Σωτήρ • εν φωτί , και κατά τινα καιρόν ευρεθήναι
astantem altari , cui sint oblati tres panes oleo άνθρωπον παρεστώτα το θυσιαστηρίου , και προσ.
perfusi . ηνέχθαι αυτώ τρεις άρτους δι' ελαίου πεφυρμέ -
νους .
97 Adhæc, manuum operas rejiciunt, velut quæ "Ετι δε και αποστρέφονται και την έκ τών χειρών
Christianos dedeceat. Praesertim vero suam in C εργασίαν, ώς oύ πρέπουσαν Χριστιανούς . Κατά μέρος
pauperes inhumanitatem pronunt. Aiunt enim δε και την εις πτωχούς απανθρωπίαν εισάγουσι, φά
neque his qui stipem publice mendicant , aut que σκοντες, ώς ουχί τοίς δημοσία προσαιτούσι, ή ταις
viduæ relicta sunt, iisve qui adversa fortuna καταλελειμμέναις χήραις , ουδε τους περιστάσεσι
ituntur,, vel corpore mutili, vel morbis afflicti , χρησαμένοις d, ή λώβη σωμάτων, η νόσοις , ή πι
vel acerbis creditoribus obnoxii, vel latronum aut κροίς δανεισταις , ή ληστών , η Βαρβάρων επιδρο
barbarorum incursionibus altriti , aliisque calami- μας, ή τισι τοιαύταις συμφοραίς περιπεπτωκόσια
tatibus in vitæ angustias ac egestatem detrusi απαρκείς αρμόττον τοίς αποταττομένοις e, ή το όλως
sunt, eleemosynarum ope baudquaquam subven- αγαθοεργείν αρχομένους, αλλ' αυτούς άπαντα χορη
tum iri oportere per eos qui sese bonis abdicant, γεϊν · εαυτούς γάρ έφασκον είναι τους αληθώς πτω
aut etiam per eos qui beneficentiæ in primis slu- χεύοντας το πνεύματι .
dent : sed sibi potius ipsis subministranda omnia.
Se enim veros esse pauperes spiritu.
llis addiderunt Ecclesiarum ac sacrorum alla- Τούτοις προσετίθεσαν των Εκκλησιών και των θυ
rium contemptum . Non decere Monachos Eccle- D
σιαστηρίων υπεροψίαν, ώς δέον τους ασκητάς, εκκλη
siasticis interesse conventibus : satisque illis σιαστικαίς μέν μή παραμένειν συνάξεσιν, αρκείσθαι
esse quas in suis oratoriis preces ſundunt, tan- δε ταϊς εν τοις ευκτηρίοις αυτών ευχαίς. Τοσαύτην
tam enim precum vim esse dicunt, ut ipsis atque γάρ έλεγον είναι της προσευχής ( την δύναμιν, ώστε
ipsorum discipulis Spiritus sanctus sensibili modo αυτοίς τε και τους παρ' αυτών μαθητευθείσιν, αισθη
visendum se præbeat. Quippe nuganlur eos , qui τως το Πνεύμα το άγιον επιφαίνεσθαι. Τερατεύον
salutem velint consequi, ea perseverantia, nihil ται γάρ, ώς χρή τους σωθήναι βουλομένους επί τοσ
prorsus aliud negotii agentes , orationi vacare de- ούτον προσεύχεσθαι , ουδέν το παράπαν έτερον δια
bere, donec peccalum instar ſumi alicujus, aut πραττομένους, έως αν της μεν αμαρτίας αίσθωνται ,
ignis, aut serpentis, aut cujuspiam ejusmodi bel. καθάπερ καπνού τινος, ή πυρός , η δράκοντος , ή τι
VARI.E LECTIONES.
b R. I el cod . S. Hil. Égeslai, sic velus interpr. fore. • Sic Reg. 2508 alii, σταυρός . d Deest , χρησαμ.
in 8. 2508 .• Sic Fronto Duc . edidit ex cod . August., alii vero τους αποταττομενους , ή τους .... αρχο
μένους. Γ Reg. 2 ευχής.
νος τοιούτου θηρίου , διά της προσευχής εξελαυνομέ- A Iuse, orationis vi expellatur, ac per preces sensi
νης, και αισθητώς διά των προσευχών έξιούσης του bili modo discedat ; ingressum vero Spiritus
Πνεύματος δε του αγίου πάλιν την είσοδον αισθητώς sancti sensu quoque ipso suscipientes , perspi
υποδέξωνται , και φανεράν εν τη ψυχή έχωσιν αίσθη- cuum animo ejusmodi ingressus sensum habeant;
σιν της εισόδου του Πνεύματος. Και ταύτην είναι hancque veram esse Christianorum communio
την αληθινήν των Χριστιανών κοινωνίαν » ουδε γάρ nem . Nec enim per baptismum , nec per manuum
εν τω βαπτίσματα της εκκλησίας, ή ταϊς των κληρι- clericorum impositionem,, ullo modo Spiritus
κών χειροτονίαι, αγίου Πνεύματος πάντως μεταλαμ- sancti participes fieri, qui baplismo tinguntur,
βάνειν τους βαπτιζομένους , ει μή ταϊς αυτών προσ- nisi assiduitate majori orationibus incubuerint.
ευχαις φιλοπονώτερον κοινωνήσοιεν, και λαβείν άν Quin etiam sine baptismo quemlibet Spiritus
τινα και δίχα του βαπτίσματος , του αγίου Πνεύμα- sancti participem fieri posse , modo apud ipsos
τος κοινωνίαν, ει παραμένειν αυτοίς έθελήσειε, και perseverare voluerit, suaque doctrina imbutus
τοις εκείνων μαθητεύεσθαι δόγμασιν · ώς και πρεσ- fùerit : ut cum presbyteri quidam dixissent eis :
βυτέρων ειπόντων αυτοϊς , ότι 'Εν πίστει το Πνεύμα nos Spiritum sanctum per fidem baberi confile
το άγιον ομολογούμεν έχειν, και ουκ αισθήσει, επαγ- mur, non vero per sensum ; ipsi polliceri minime
γείλασθαι και αυτοίς , διά της συν αυτοίς προσευχής B dubitaverint,, illis quoque Spiritus sensum dalum
μεταδοθήσεσθαι της αισθήσεως του Πνεύματος. Τοσ- iri ,, si cum ipsis Orare velint .. Tanta autem eo
ούτος δε έστιν αυτών της αλαζονείας και τύφος, ως rum est arrogantia, ut eos qui apud ipsos sensum
τους μετασχόντας παρ' αυτούς δηθεν της του Πνεύ- illum Spiritus sancti perceperint, beaios prædi
ματος αισθήσεως μακαρίζεσθαι υπ' αυτών, ώς τε- cent, veluti perſeclos, el ab omni culpa liberus,
λείους και πάσης αμαρτίας ελευθέρους, και κρείττο. peccatoque superiores. Tumque adeo omni illos
νας, και περιέπειν, και σέβεσθαι , ώς μη υποκειμέ- studio colunt,, honoribusque prosequuntur ,, ceu
νους έτι κινδύνους αμαρτίας. Αλλά λοιπόν άνεσιν, nulli jam obnoxios peccati periculo, eoque per
και βρωμάτων άδειαν, και πάσαν υπάρχειν αυτοίς fectionis progressos , ut jam omni relaxatione frui,
δορυφορίαν , και τιμήν, και τρυφήν, ών πολλοί και exquisitis vesci cibis,, splendido comitatu tame
μετά την τοιαύτην παρ' αυτούς μαρτυρίαν της τε- scere, deliciisque omnibus tulo plane allici pos
λειότητος εις τους εκτός όντας, και ούτε Χριστιανούς sint. Horum autem multi, lali acceplo apud eos
προσαγορεύεσθαι αξίους και , αισχρουργίαις διαφόρους, perfectionis testimonio , cum extraneis (quos nec
και χρημάτων κλοπαίς , και πορνείαις περιπεσόντες Christianorum nomine dignos censent )) aliquando
ώφθησαν. C degentes, in varia obscena Nagitia, pecuniarum
ſurta, el fornicationes incidere deprehensi sunt.
Πολλά δε και έτερα προς τους ειρημένους τερα- 98 Plura quoque portenla comminiscuntur :
τεύονται , ώς και γάμους ενθέσμους αδιαφορώτατα nam et legitimas nuptias nulla prorsus de causa
διαλύειν αυτούς, και τους των γάμων αφισταμένους, dirimunt ,, et eos qui a conjugio recesserunt ,, ve
ως ασκητάς προσλαμβάνεσθαι και μακαρίζειν, και lut monacbos recipiunt, ac bealos jactitant. Pa
πατέρας και μητέρας τεκνοτροφίας αμελείν πείθου- rentibus auctores sunt, ut alendorum liberorum
σιν, αυτούς δε προσκομίζεις πάντα κατεπάδoυσι. Δού- curam omittant ; eosque ut omnia sua ipsis aſſe
λους δε δεσποτών αποδιδράσκοντας ετοίμως παραδέ- rant , dementare norunt . Servos a dominis profu
χονται, και τους αμαρτάνοντας , και αυτούς προσιόν . gos ultro excipiunt : illos item qui variis crimini.
τας άνευ καρπού τινος μετανοίας, άνευ ιερέως αυ- bus obnoxii ad se conſuziunt, nullo pænitentiæ
θεντείας, άνευ βαθμών των τοίς, κανόσι τοις εκκλη- edilo fructu, nulla sacerdotum auctoritate mu
σιαστικούς διηγορευμένων, τάχιστα καθαίρειν παντός niti, nulla habita ratione graduum , quos eccle
αμαρτήματος επαγγέλλονται, μόνον εί τις την πολυ- siastici canones pænitentibus præscribunt, omni
θρύλλητον αυτών προσευχήν παρ' αυτούς μελετήσας, se statim peccati labe mundaturos pollicentur;
h
μύστης σχέδιος της εκείνων κυβείας και γένοιτο. "Ως D modo quis jactalan toties orationem apud ipsos
τινας των τοιούτων προ της απαλλαγής των αμαρ- exercens, extemporaneus discipulus ipsorum ver
τημάτων άγειν αυτούς εις κληρικών χειροτονίας , δο- suliæ ac fraudis accesserit. Adeo . plane ut et
λερώς πείθοντες τους επισκόπους επιτιθέναι χείρας quosdam ejus generis peccatorum vinculis non
αυτοίς , τη 1 παρά των νομιζομένων παρ' αύτοϊς άσκη- dum exemplos, in clericos ordinandos offerant
των μαρτυρία δελεαζομένους. Τούτο δε σπουδάζου- illorum ; qui monasticae observantie laude apud
«σιν, ουχ ώς τους των κληρικών βαθμούς τιμίους κρί- psos praestant , testimonio deceptis episcopis, ut
νοντες, οι γε και αυτών των επισκόπων καταφρονούν- illis manus imponant. Hoc autem illi satagunt,
τες 1 , όταν έθέλωσι • αλλά δυναστείαν τινά και αυθεν- non quasi clericorum gradus multi faciant; quippe
τείαν εαυτοίς πραγματευόμενοι. "Ένιοι δε αυτών cum ipsos etiam episcopos, quando libuerit, asper
VARIÆ LECTIONES .
Regii et cod. S.
1 Αlii καταφρονούσιν ,
Hil, ούς ούτε Χριστιανούς προσαγορεύειν αξιoύσιν. Ε R. 2508 κακίας. 1 Ιbid. ή.
205 S. JOANNIS DAMASCENI 7:36
neilur" : sed quod polestatem aliquam et auctori- A μήτε κοινωνήσαι αυτούς των μυστηρίων λέγουσιν, ει
lalem aucupentur. Quidam autem eorum mun μή της παρουσίας του Πνεύματος αισθητός και αίσθων
quam sacris mysteriis communicandum volunt , ται , γενομένης κατ' εκείνην την ώραν. Επιτρέπουσι
nisi Spiritus sancti adventus illa hora sensibilis δέ τινες αυτών τοϊς βουλομένους αποτέμνειν τα εαυ
ipsis fuerit. Nonnulli eriam abscindi naluralia των φυσικά μόρια . Καταφρονούσι δε ραδίως και αφ
membra peruittunt, iis qui voluerint. Excommu- ορισμών. "Όμνυσι δε αδεώς και επιορκούσιν · αναθε
nicationes autem facile contemnunt. Jurant etiam , ματίζουσί τε ύπούλως την αίρεσιν αυτών.
ac pejerant absque ullo metu ; et suam ipsorum
hæresim subdole ejurare non dubitant.
Adhuc de dicta Massalianorum hæresi, qui maxime "Έτι περί ειρημένης αιρέσεως των Μασσαλιανών ,
in monasteriis invenientur, ei Theodoreli Hislo- των έν μοναστηρίοις μάλιστα ευρισκομένων,
τία, lib . IV , εαν . 11 . εκ της ιστορίας Θεοδωρήτου 1 .
Valentiniani, et Valentis temporibus orla est Κατά χρόνους Ουαλεντίνου m και Ουάλεντος έβλά .
hæresis Massalianorum , quos Euchclas vocant , στησεν ή των Μασσαλιανών αίρεσις • Ευχητάς αυτούς
qui eorum nomen Græca lingua interpretantur. B
προσαγορεύουσιν οι εις την Ελλάδα τούνομα μετα
Habent et appellationem aliam ex ipsa re imposi- βάλλοντες . " Έχουσι δε και ετέραν προσηγορίαν εκ
Tam. Enillusiaste enim dicuntur, propterea quod του πράγματος γινομένην · ενθουσιαστεί γάρ καλούν
demonis cujusdam vim et operationem recipiant, ται, δαίμονός τινος ενέργειαν εισδεχόμενοι , και
quam Spiritus sancti presentiam esse putant . Πνεύματος αγίου ταύτην υπολαμβάνοντες . Οι δε τε.
Qui extremo eo morbo affecti sunt, laborem ma.. λευταίον και την νόσον είσδεχόμενοι, αποστρέφονται
nuum aversantur ut malum : seque somno deden- μέν τήν τών χειρών εργασίαν, ώς πονηράν : ύπνω δε
les somnioruin imagines divinum amatun vo- σφάς αυτούς εκδιδόντες, ενθουσιασμόν τας των ονεί
cant. læresis autem 99 hujus principes fuerunt ρων φαντασίας αποκαλούσι . Ταύτης εγένοντο αιρέ
Dadoes , et Sabas , et Adelphius, et Hermas, et σεως αρχηγοί , Δαδόης τε , και Σίας, και 'Αδέλφιος,
Symeon , aliique præterea , qui ab ecclesiastica και Ερμάς , και Συμεών , και άλλοι προς τούτοις ,
communione segregati sunt, quod dicerent nec οι της εκκλησιαστικής κοινωνίας απέστησαν , ουδέν
prodesse, nec obesse divinam escam , de qua Do ούτε ονήνασθαι, ούτε λωβάσθαι φάσκοντες την θείαν
minus ait : Qui manducαι meanm carnem et bibit τροφήν , περί ης ο Χριστός φησιν : Ο τρώγων μου
meum sanguinem , vivel in ælernum * . Morbum porro την σάρκα, και πίνων μου το αίμα ζήσεται εις
suum celare studentes, eliam ubi convicti sunt, C τον αιώνα. Κρύπτειν μέντοι την νόσον πειρώμενοι ,
præfracle negant, eosque ejurant, qui eadem sen και μετ' ελέγχους αναιδώς έξαριούνται , και αποκη
liant , quæ ipsi animis aflixa circumferunt. Le- ρύττουσι τους ταύτα φρονούντας , άπερ εν ταις ψυ
loius Melitinensis Ecclesiæ tistes, divino vir χαίς περιφέρoυσι. Λίτοιος μέντοι τις , και την Μελιτι
ardens zelo , cum videret mulla monasteria , vel νων Εκκλησίαν ιθύνων, ζήλο θείο κοσμούμενος ,
speluncas potius latronum , pestem banc hausisse, πολλά της νόσου ταύτης σπάσαντα θεασάμενος μονα
ea incendit, ac lupos a grege abegit. Endem modo στήρια , μάλλον δε σπήλαια ληστρικά, ενέπρησεν
celebratissimus Amphilochius, qui Lycaonum ταύτα, και τους λύκους εκ της ποίμνης εξήλασεν.
metropoli præposilus, gentem universam regebat, 'Αμφιλόχιος δε και πανεύφημος ώσαύτως και Λυκαώ
cum luem hanc illic grassari comperisset, insur- νων μητρόπολιν πε πιστευμένος, και άπαν ιθύνων
rexit ilidem , el greges , quos pascebal , a labe έθνος, επισκήψασαν αυτόθι την λύμην ταύτην κα .
liberavil . θών , εξανέστη 4 πάλιν, και τα υπ' αυτού νεμόμενα
της λώβης εκείνης ελευθέρωσε ποίμνια.
Flavianus quoque celeberrimus Antiochiæ præ- Φλαβιανός δε ο πολυθρύλλητος της Αντιοχέων αρ
sul, cum hos Edessä versari, venenumque suum χιερεύς, εν Εδέσση τούτους διάγειν μαθών, τον οί
viciis instillare didicisset , issa monacliorum D κείoν τους πελάζουσιν εκχεϊν πρoεμένους ιον , συμ
Γ
turba,, Antiocliam illos pertraxit;; morbumque quo μορίαν μοναχών αποστείλας , ήγαγεν εις Αντιοχείας ,
laborahant inlicianles, hoc modo revicit. Calum- και την νόσον εξαρνουμένους τόνδε τον τρόπον διήλεγ
mari nempe accusatores et mentiri lestes dixit , ξεν. Τους μέν γάρ κατηγόρους έφη συκοφαντείν, και
Adelphiumque ætale longa provectum ad se beni- τους μάρτυρας ψεύδεσθαι. Τον δέ 'Αδέλφιον άγαν
gnc vocans, ac prope assidere jubens : « Nos, in- όντα πρεσβύτατον , ηπίως κελεύσας πλησίον καθεσθή
quit,, o senex , qui vitam longius produxinus; ναι : "Ημείς , έφη , ώ πρεσβύτα , τον πλείω βεβιω
humanam naturam accuratius novimus, et adver- κότες βίον, ακριβέστερον και την ανθρωπείαν φύσιν
15 Joan . VI , 19 .
VARIÆ LECTIONES .
E Deest αισθητώς,in R. 2 et v : Transl. R. 2 habet κατ'εκείνην την ώραν. i Deest hic Til .in R. 3244•
m Sic codd. Regii et S. Hil ., at legendum Ounasvreviavou, lil apud Theodor, ct Euthymium
in cod , S. llil .
Zygal) . η ΑΙ . Theod. τελείαν. • Coju. inss. Ypapnv : al v . transl. divinum cibum . P Als , Λέτοιος .
Η Elit. εξανέστησε. Γ Reg. 2508 et cod. S. Bil. ex einend , άγχει, lege αγχι, juxta. Edit. έγχριπτομένους ιόν.
εμάθομεν, και τα των αντιπάλων δαιμόνων έγνωμεν Α sarios denoun conatus perspectos habentes ,
αμαρτήματα : πείρα δε και την της χάριτος εδιδά- ipso gratiæ usu dona edocti sumus : isti vero, ju
χθημεν χορηγίαν. Ούτοι δε νέοι όντες , και τούτων niores cum sint, et nihil horum exacte noscant,
ουδέν ακριβώς επιστάμενοι , πνευματικωτέρων ακού- spiritualiores sermones audire non sustinent. Qua
σαι λόγων ου φέρoυσι. Τοιγάρτοι , ειπέ μοι , πώς φατε propler exponas velim mibi, qua ratione allirmelis,
και το πνεύμα το εναντίον υποχωρείν, και του παν- el contrarium recedere spiritum , et Spiritus
αγίου Πνεύματος την χάριν επιφοιτάν ; » Τούτοις και sancti gratiam advenire . » 100 His verbis delini
πρέσβυς εκείνος καταθελχθείς και εξέμεσε πάντα τον lus senex , latens venenum tolum evomuit, dicens ,
κεκρυμμένον ιον, καί φησι μηδεμίαν μεν εκ του βα- sacrum baptismum nullam iis , qui eum conse
πτίσματος ωφέλειαν τοις άξιουμένοις εγγίνεσθαι, quuntur, utilitatem afferre, sed sola sedula ora
μόνην δε την σπουδαίαν ευχήν τον δαίμονα τον ένοι- tione dæmonem inhabitantem expelli . Omnes enim
κον εξελαύνειν. "Έλκειν γάρ έκαστον τών τικτομένων qui eduntur in lucem, ex primo parente trahere
έλεγεν εκ του προπάτορος, ώσπερ τήν φύσιν , ούτω aiebat, quemadmodum naturam , sic et dæmonum
δη και την των δαιμόνων δουλείαν 1 • τούτων δε υπό servitulem . His autem per sedulam orationem fu
σπουδαίας ευχής έλαυνομένων , επιφοιτάν λοιπόν το galis, advenire deinceps Spiritum sanctum ,,> qui
πανάγιον Πνεύμα, αισθητώς και ορατώς την οικείαν Β presentiam suam sensilius et oculis exhibeat, tum
παρουσίας σημαίνον , και το σώμα της των παθών corpus a perturbationum moribus, lum animam
κινήσεως ελευθερούν , και την ψυχήν της επί τα ab omni ad deteriora propensione liberando ; ila
χείρω ροπής παντελώς απαλλάττον , ώς μηδέ τι δεί- ul nec jejunio jam opus sit quo corpus coercea
σθαι λοιπόν, μήτε νηστείας πιεζούσης το σώμα, μήτε lur, nec doctrina refrenante, et ad rectum ordinem
διδασκαλίας χαλινούσης , και βαίνειν εύτακτα παι- instituente . Neque vero prolervis solunimodo cor
δευούσης. Ου μόνον δε ο τούτου τετυχηκώς, των του poris motibus eximi, qui hunc adeplus sit, scd
σώματος απαλλάττεται σκιρτημάτων υ , αλλά και futura etiam aperte prævidere, et divinam Trini
σαφώς τα μέλλοντα προορά, και την Τριάδα την tatem oculis contueri . Perfosso ad hunc modum
θείαν τοις οφθαλμοίς θεωρεί . Ούτως ο θείος Φλαβια- felido fonte, rivisque hac arte delectis, impium
νός την δυσώδη διαρρήξας πηγήν , και γυμνώσαι πα- senein sic divinus Flavianus alfatus est : Invelerale
ρασκευάσας τα νοήματα, προς τον δυσσεβή πρεσβύ- dierum malorum,, arguit te os tuum, et non ego ::et
.
την έφη : Πεπαλαιωμένε ημερών κακών, ήλεγξέ Παθία tua

labia ( μα contra lete testimonium tulerunt 2.. Itaque
σε το σον στόμα, και ουκ έγω τα δε χείλη σου hoc patefacto morbo, Syria quidem sunt expulsi, in
κατεμαρτύρησάν σου. Δήλης δε ταύτης της νόσου Pamphyliam vero concesserunt, quam hac peste
C
γενομένης , της μεν Συρίας έξηλάσθησαν · είς δε impleverunt.
Παμφυλίαν ανεχώρησαν , και ταυτην της λώβης εν
έπλησαν.
Αύται μεν αιρέσεις έως Μαρκιανού : από δέ Μαρ- Hactenus hæreses quæ ad Marciani tempora exsti
κιανού δερο μικρών και πρός ' και επί Λέον- terunt. A Marciani vero ætale ac deinceps paulo
τος άνεμύησαν αι αιρέσεις αύται. post , sub Leonis imperio , exortæ sunt islæ.
πα'. Νεστοριανοί (58) : οι και ιδίως και κεχωρισμέ- 80. Nestoriani. Ili Deum Verbum secundum se ac
3 Dan . ΧΙΙ , 32 .
VARIÆ LECTIONES.
και ILa Theodor . cod . S. Hilar. el R. 2ελεχθείς. Vetusinterpr. redarguutus. * R. 1 πολιτείαν. u Cod .
S. Hil . in marg . altera manu, παθών αισχίστων . * Deest in R. 2508 ' et 3944 δεύρο μικρών και πρός.
Fronto Ducaus legendum putal : και μικρό πρότερον έπι , vel μικρό πρόσω. * Cod .. ' s.S. Hil. in nlarg ..
από Νεστο ρίου , ο?.
NOTÆ .
(58) Ui Nestorii , sic Nestorianorum quoque se- D cavebal ne duos filios et Deos efferre videretur :
quioris alalis sensum Eutychius Alexandrinus ex- quod quidem ex variis ejus ac fautorum ipsius quæ
ponit, l. II Annalium quos Arabice scripsit. Asse- sipersunt monumentis constat. Eutychius deinde
rebat Nestorius, inquit, Marian Virginem revera .tradit Nestorianos posteriores opinionem diversam
9 0
Deiparam non fuisse, esseque duos Filios , quorum tenuisse, ac si , omnissa unione illa secundum amo
alier sit Deus el ex Patre genitus, alter homo qui ex l'em , affectionem , et honorem , prolilerentur, Chri
Maria natus sit : atque istum hominem , qui se Chri- slum unum duas esse substantias, duasque personas,
slum dixerit , amore uniluin esse cum Filio , Deum- Deum perſectum in persona el substantia sua , alque
que appellari , non revera , sed per concessionem et hominem perſeclum in persona el substantia sua , ac
nominum communionem , nec non honoris causa, et Mariam peperisse Christum ex parte humanitatis,
sicut unus ex prophetis. Ita quidem Nestorius sen- non ex parte divinitatis; ui Paler genuerit Deum , el
sisse legitur in fragmentis homiliarum ejus , quae non hominem ; Maria autem hominem , et non Deum
Cyrillus Alexandrinus refert libro præsertini il pepererit . Ita quidem priscos etiam Nestorianos
contra ipsum : " Ωσπερ λέγομεν Θεόν τον πάντων esse locuitos constat ex variis monumentis quie
δημιουργών , και Θεόν Μωϋσέα, ούτω λέγομεν και exstabant in Tragedia Irenæi , quæque Lupus Au
τον Δεσπότην Χριστόν,και Θεόν, και Υιον, και "Αγιον: gustinianus primum , ac deinde Ci . Baluzius secun
Ε Velut Deum dicimus universi conditorem , ac Deum dun vetustam translalionem Latinam edidere . At
ilem Moysen ; ila el Dominum Christum , el Deum , vero non alio nexu ambəs substantias atque perso
et Filium , el Sanctum . Quanquam diligentissime nas unilas censebant illi , nisi κατ' ευδοκίαν, secun-
searsim exsistere docent, ac secundum se et sear- Α νως τον Θεόν Λόγον υπάρχειν δογματίζοντες , και
sim cjus hominem : atque humiliora quidem eorum ιδίως τον άνθρωπος αυτού και και τα μεν ταπεινότερα
quæ Dominus in carne gessit, soli tribuunt homini των πραχθέντων υπό του Κυρίου εν τη προς ημάς
ipsius ; sublimiora vero, quæque Deum deceant, ¿Tiênulo
επιδημία auto μόνο
Móvo to avopuoty) αυτού προσάπτον
ανθρώπων QÚTOŪ TIPOGÁTTOV
soli Deo Verbo, ac non utraque uni eidemque per- τες , τα δε υψηλότερα και θεοπρεπή μόνω το Θεό
sunæ ascribunt. Λόγω, και μή τα συναμφότερα ένα και το αυτό
προσώπω προσάγοντες .
82. Eutychianistæ , ab Eutyche nomen sectæ mu- πβ'. Ευτυχιανίσται (59), οι από Ευτυχέως τούνομα
tuati sunt. Hi negant Dominum nostrum Jesum της αιρέσεως εσχηκότες: οι μη λέγοντες εκ της
Christum ex sancta Virgine Maria carnem assum . αγίας Παρθένου Μαρίας ειληφέναι την σάρκα τον
psisse, sed diviniori quadam ratione incarnatum Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, αλλά θειότερόν πως
esse affirmant : nec intelligunt Deum Verbum , eum σεσαρκώσθαι αποφαινόμενοι • μή ειληφότες κατά
sibi hominem ex Virgine Maria univisse, qui Ada- νούν, ότι τον τη αμαρτία του προπάτορος αυτών
mi primi parentis peccato erat obnoxius ; quo 'Αδάμ υπεύθυνον τυγχάνοντα τον άνθρωπον, τούτον
factum sit , ut principalus el potestales cum exspo- ήνωσεν εαυτώ ο Θεός Λόγος εκ της Περθένου Μα
liasset, traduxerit confidenter, palam , sicut scriplum B plas, tę oj xal tås åpyàs xal tàç ¿Eovolas Éx.
est *, triumphans in cruce, quas per peccatum εκδυσάμενος Exôvсáueros εδειγμάτισεν taðincia, ως
er παρρησία
Ė eruátic er εν yé
us γέ
primi hominis induerat. γραπται , θριαμβεύσας επί του σταυρού , ας διά της
παραβάσεως του πρωτοπλάστου ήν ενδεδυχώς.
Coloss . 11 , 13.
VARIJE LECTIONES .
* Sic velus interpr. hominem ipsius : deest autoū in R. 2508 ; edil . el cod . S. Hil . aútó.
NOTÆ .
dum complacitum , quemadmodum a Theodoro Mo velul per lobum transiisse : a quibus non dissentit
psuesteno præsertim didicerant. Sic dudum post Noster . Verum Eutyches sen; per proleslatus est se
Nestorium Paulus Pers:1 , Nestorianæ sectæ diaco- credere Christum esse τέλειον Θεόν, και τέλειον
nus (quem illum esse pulaverim , qui a Junilio άνθρωπον, τον γεννηθέντα εκ της Παρθένου , perfe
clum Deum esse , el perfectum hominem , qui de Vir
Africano initio lib . 11 De partibus divinæ legis , com-
mendatur tanquam Nisibensis scholæ magister) ex gine genilus esset. loc ad Flavianuni ejusque syno
duplici natura Christi, personas duas inferebat, quæ Jum retulere, qui missi ad Eulychem fuerant : qui
nisi per complacirum non copularentur. Oůxouv с cum advenissei , palam dixit : Sic credo... Confileor
κατ' ευδοκίαν ή ένωσις, βουλής και γνώμης ταυτό- factam ejus præsentiam secundum carnem ex carne
τητι κρατουμένη : Ergo secundum complacitum unio sanctæ Virginis, el perſecte facium hominem . Sic
conflaia esl unilule voluntatis et consilii roborala . confiteor corum Patre el Filio el Spiritu sancto , el
Vide apud Maximum lib. De duabus voluntatibus. coram vestra sanctitate . Cum Patres iustarent ut
Alioqui vero Anastasius Sinaila 'Odnroù, cap . 4 , Christum , Mauri consubstantialem ſaleretur : Hacle
monet eos , seu quæslus, seu vanæ gloriæ causa , nus non dixi , inquit. Nam quia corpus Dei illud esse
per simulationem sæpe , et Christum appellare confiteor, ideo non dixi ipsum Dei corpus esse cor
Deuns, et sanctam Virginem Dei Genitricem , ac pus hominis, sed polius humanum corpus : el quod
Nestorium , et quisquis duas personas in Christo ex ipsa Virgine incarnatus est Dominus. Verebalur
dixerit, exsecrari. Vix Eutychio concesserim Bar- scilicet, ne dicendo corpus hominis, errori impin
sumam Nisibensem sub Justino I imp. exstinciam gerel Nestorii, qui hominem in se subsistentem
Nestorii bæresim instaurasse . Nam Historiæ eccle- Verbo consociaverat . At dicendo corpus humanum ,
siasticæ alios media alale vixisse tradunt, pula Dominumque ex ipsa Virgine incarnatum , declara
Joannem et Cyrum Ægeolas, Basiliun item Cili bal Christi carnein non cælo delapsamı , sed ex Vir
cem ; necnon suppressæ a Zenone Augusto schole ginis substantia procreatam . Nihilominus negavit
Edessenæ Nisibensem successisse , unde Nestoria- Christi carnem esse consubstantialem lam Mairi,
num virus Orientem pervaserit . Sed et Barsumæ quam nobis. Tandem sic mentem suam enuntiavit :
Nisibensis metropolitæ nomen Nestorianis ipsis Confiteor ex duabus naluris ſuisse Dominum nostrum
invisum fuit, quia Persarum regis favore freius, D ante adunationem : post adunationem vero , plav
institueral, ut nemo, etsi sacerdos essel, wnos cūv qúor naturam unam confiteor. Quæ varie varii in
ispa pxoujévwv tevà, a nupliis abstineret. Cujus terprelati sunt . Miselli senis sensum acu leligit
sanctionis Leontius meminit lib . Contr . Nestor . c . 1 . Combeſisius in Præſal. ad homil. Basilii Seleuc. et
Quamobrem eo defuncio statutum est, ne quis in Adnotationibus non editis ad Expositionem fidei
in posterum ex metropolita Nisibense in Seleucien- xarà pépos , quæ Gregorio Thaumaturgo attribula
sem Catholicum assumerelur. In Scholiis in libros est. ( Ellychianos ajt naturam unam dixisse, non
Dionysii de Eccl. hier ., De divin . nom . Nestoriani ut caro sive humanitas Christo deſuerit , vel per
appellantur Basiliani, Βασιλειανοί , ήτοι Νεστορια- mutationem , vel per absorptionem , aut deperditio
vol, propter Basilium Cilicem , qui, omisso Nesiorii nem : sed ut illa propria natura sit, aut dicatur,
nomine , hæresim illius auctoritale Diodori Tarsen quæ primas partes obtineat, non secundas tantum :
sis el Theodori Mopsuesteni luebatur. Horum scho- illa , inquam , quæ aliam habeat, non quæ habeatur ,
liorum esse auclorem alibi dicemus Joannem Scy- el superioris habentis sil . , Sic plane Eutyches ac
thopolitanum acerrimum Basilii adversarium . cipiebat hoc dictum , unam Dei Verbi naiuram in .
(59) Eulyches ex male intellectis quibusdam Cy- carnatam ; quod Cyrillus ex professione fidei , quam
rilli vocibus unam in Christo naturam intulit, nec Athanasii esse putabat, licet Apollinarii esset, mu
ipsum ejusdem ac nos esse substantiæ secundum lualus erat, Conſer hæc omnia cum act. i Concil,
humanitalem . Hinc multi scripserunt eum existi Chalced . p. 193, 228, 229, 238, 257, etc.
masse lapsam e cælo Domini carnem, per Mariam
πγ. Αιγύπτιοι , οι και Σχηματικοί 1 9, και Μονο- Α 101 83. Ægyptiaci, qui et Schematici et Mo.
.
φυσίται οι προφάσει του εν Χαλκηδόνι συντάγμα- nophysile, pretextu Iomi qui Chalcedone condilus
τος του τόπου αποσχίσαντες της ορθοδόξου Εκκλη- eral , ab Ecclesia orthodoxa defecerunt. Ægyptiaci
σίας. Αίγυπτιακοί δε προσειρηνται, διά το πρώτους autem appellati sunt, quod Ægyptii schematis
Αίγυπτίους κατάρξασθαι τούτου του σχήματος επί hujus auctores exstiterunt, Marciano el Valenti
Μαρκιανού και Ουαλεντινιανού των βασιλέων: τα niano imperatoribus. In reliquis autem omnibus
δε άλλα πάντα ορθόδοξοι υπάρχοντες. Ούτοι δε προσ- orthodoxi sunt. Hi ob sludium suum erga Diosco
VARIÆ LECTIONES .
2
1 R. 2508 σχισματικοί ; infra, τούτου του σχίσματος.
NOTÆ .
(60) Petavius t. IV Theolog.dogm. lib. 1, c. 17 , $ 3, cavillatur, hoc ex adverso se recipere fingens el ſal
arbitralur Ægyptios a Damasceno dictos esse Exei- lens, præsulem Alexandrinum Pelrum , quem Mongum
Matixouç, schematicos, forsitan quod carnem Chri- vocant, quique tempore ipso unionis Alexandrinorum
sli , sola figura, et oxo dati , constantem , nec veram , B sedem subripuerat, in sacris tabulis Theopolitanæ
nec nostræ similem mentili sunt. At vero Nosier Ecclesiæ ponit , derelinquens eos , qui a se decepti
subjungit, eos carleroqui orthodoxos prorsus esse, tà erant , el edocti propter Petrum ( ôi Ilétpov ; sie
δε άλλα πάντα ορθόδοξοι υπάρχοντες· εαcepίο quod cmendo pro ôlà nét pou , per Pelrum ) oportere se
ab Ecclesia se separaverint. Quamobrem vel ex jungi ab Ecclesia Alexandrina. Ex synodica So
cod. Reg. 2508 legendum est oxituatixo !, vel , phronii ad Serg. colligitur Petrum Iberum Gazen
quod eodem recidit , oxhuatos nomine intellexerit
9 sem antistilem , qui Timotheo Æluro manus impo
factionem aut caflum quemdam ; velut Epipha- sueral , auctorem fuisse Severo , qui apud se
pius Audianorum sectam , oxñua, nominarat, et monachum induerat , ut in Ægyplum profectus,
Tárua, dixeratque Collyridianorum placila dæmo- discessionem a Pelro Mongo suaderet. Severus
num esse doctrinam , el oxíuc , instituti genus : porro novis argumentis probare cæpit unam esse
Telut etiam Athanasius in Vita sancli Antonii Me- Christi naturam ex duabus concretam , sine aller
elianos passim Sympatixous nuncupavit. Vel deni- utrius permutatione vel.confusione, velut hominis
qne, quod satis arrivet, Exquatixous, dixit Nosler, ex corpore et anima. Sic nempe mentem illius
ceu simulatores , quos in Parallelis Exnuata-
. edisserit Abulſarajius Jacobila , dyn. 7 , p . 148,
plous appellat.Ægyptiiet quotquot Chalcedonensi quod ut conficeret Severus,in Christo actionem
concilio refragali sunt, otarp.vójevoc perinde, auet voluntatem unam astruebat, divinam scilicet :
dierunt, q . d . hæsitantes, segregatos ; itemque & To- ila tamen ut affectiones humanas vitii expertes,
OX!otal. Ægyptii itaque, qui el Cophiæ dicuntur, et dolores non excluderet . Severi alumnus fuit
ab Ecclesia avulsi sunt, propter Dioscorum Ale с Jacobus monachus, quem Zanzalum , et Baradæum
xandr. quem synodus illa abdicavit. In Dioscori cognoniinarunt, quique Syros plerosque dementa
locum , Povlerió necalo, Timotheum Ælurum ele- vit : unde Monophysilæ deinceps Jacobitæ audie
.
gerunt, qui, elsi synodum delestabatur, anathema runi. Hic nequaquam Armenos corrupit, sed , ut
Eutychi dixit, quia , uti narratur a Leontio De gitur in narratione de reb. Armen. quidam ex
seci. , act. 5 : Corpus Christi ejusdem ac nostrum
: Juliani Halicarnassensis discipulis , quorum præ
substantiæ esse non diceret. Id quod Evagrius, lib. cipuus Echanius et Mandacunes appellatur ab Eu
u Hist. c. 13 , confirmat ex Zacharia rhetore to thynio, a Pholio Petrus , a quo lum virus erroris ,
8axpivouéves, qui scripserat Monachos quibus luin novos ritus acceperunt, quibus una Christi
Eutyches præſuerat , a Timotheo conſutalos esse , natura, ejusque carnis incorruptibilitas significa
quod negarent, Dei Verbum factum esse consube retur. Ex Severi quoque discipulis fuit Joannes
stantialein nobis secundum carnem . Unde Severiani Philoponus, qui cuin in libris Patrum legeret où
in Collatione quam CP. habuerunt sub Justiniano , glav , essentiam et naturam , dici id quo res subsi
ſassi sunt abs' se Eulychen anathemati devoveri : stens cum aliis sue speciei convenial, et hypo
idque in causa luil ui Facundus eos Semi-Euly-' stasibus ac individuis, quæ reçūtalousiai, essenliæ
chianos vocaverit. Scilicet , ut scribit Evagrius, prime, vocantur a Philosop 10, commune sit, tres
cap . 5 , Catholici Christum ex duabus , el in duabus subinde substantias esseniiasve parliarias posuit
naturis esse aiebant : illi ex duabus duntaxat, per- in Trinitale. Quam impietatem Conon et Eugenius
ſectis tamen , et sine confusione vel conversione; Ægyptii novis commentis auxere : sed a Seve
ila vero ut non duæ naluræ dici deberent, ne di D rianis ipsis rejecti sunt. Hos Damianus dum nimio
visio subsequeretur , sed una Dei Verbi natura studio confuial , Sabellianus audit : de quibus
incarnala. Ex quo commune cum Eutychianis Movo- legendi Sophron, et Timotheus CP. Porro Poilo.
QUSITÖvnomen habuerunt. Cum vero Petrus Mongus, ponus ob unam Christi hypostasim , unam quoque
qui Æluro successerat, Zenonis consultum Évwtb- naturam inferebat, multiplici ca villo, quorum spe
xiv, seu unionis, admisisset , quod nihil explicae cimen habemus in fragmentis, quæ in multis Da
contra synodum , et Leonis Magni ad Flavianum masceni codicibus hic inserta reperi . Docuit insiper
CP . epistolam ferebatur, quidam ejus communio- niundum hunc secundum materiam et formam
nem aversati , cum nulli episcopo parerent, 'Axé . corruptum iri , condenda corpora alia experlia
pados, Acephali, dicti sunt. Horum se ducem Seve- corruptionis , et animas hominum cum ejusmodi
rus , qui sedem Antiochenam postmodum invasil, corporibus in resurrectione copulandas. Quapro
præbuisse narrant praler Nicephorum Callist. pler Theodosius, cujus Photius meminil cod . 22,
archimandrilæ in libello quem act. v concilii sub adversus illum de resurrectione scripsit . Vivebat
Menna oblulerunt : Præsidebal suæ Acephulicæ Philoponus sub Justiniano, centum fere annis ante
teclæ, quod évwtixò , Unilivum dicitur, non admil- Mohammedem , nec proinde ad Fslamismum de
lens : sed Novalivum ipsum (interpres legit , xalvw- fecit, ut sibi finxit Abulfarajius. Philoponi librum ,
Tixdy, pro xevwtizov, ul apud Sophron. epist. ad qui õlaltnths inscribebalur, Anastasius iu primis
Serg . ) et divisivum appellans , el in suis propriis Antiochenus confutavit , ut ex multis ipsius quæ
scriplis anulhematizans. Cumque lempus habuil sub- supersunt fragmentis constat.
ripiendi venerabilem sedem Theopolitanam , rursus
7.13 S. JOANNIS DAMASCENI 744
rom Alexandrinum, in concilio Clhalcedonensi, A παθεια τη προς τον εν Αλεξανδρεία Διόσκορον,
quod Eutychis placitorum defensor esset , deposi- τον υπο της εν Χαλκηδόνι συνόδου καθαιρεθέντα,
lum , sese synodo opposuerunt, innumerasqne ad- ώς των Ευτυχούς δογμάτων συνήγορον αντεπάθη
versus illam criminationes continxerunt : quas jam σαν και τη συνόδω , και μυρίας τoγε επ' αυτούς b μέμ
loc in libro albuude refutavimus ,, ubi et ips03
supra Ιιοc ψεις κατ' αυτής ανεπλάσαντο , ας προλαβόντες εν
vanos et dementes esse ostendimus. Horum prin- τη παρούση βίβλω ικανώς διελύσαμεν , σκαιούς
cipes Theodosius Alexandrinus, a quo Theodo- αυτούς και ματαιόφρονας αποδείξαντες ' ών αρχη
siani; el Jacobus Syrus, a quo Jacobitæ sunt γοι Θεοδόσιος ο Αλεξανδρεύς , εξ ου Θεοδοσιανοί ,
nominali. Quorum doctrinx consorles, asserlo- Ιάκωβος ο Σύρος , εξ ου Ιακωβίται . Τούτων οι
resque el patroni fuerunt Severus Antiochenorum συνίστορες, και βεβαιωται, και υπέρμαχοι, ο Σευή
corruplor, el qui vana coromenlus est ac elabora ρος και της Αντιοχέων φθορεύς , και ο τά μάταια
vil , Joannes Tritheita . Ili generis humani salutis πονή σας Ιωάννης ο Τριθείτης , το της κοινής αρνού
mysterium negantes, adversus a Deo aMatæ synodi μενοι σωτηρίας μυστήριον. Πολλά μέν της εν Χαλ
Chalcedonensis sexcentorum triginta Patrum do- κηδόνι θεοπνεύστου των εξακοσίων τριάκοντα Πατέ
clrinam niulta conscripserunt : multaque in suam ρων διδασκαλίας κατέγραψαν : πολλά δέ τοις
ipsi perniciem, illis qui pereunt , juxta iler scandala B απολλυμένους προς τη όλεθρία αυτών αιρέσει, και
posuerunt. Quin et particulares substantias docen- θήρατρα , τα δη λεγόμενα , και εχόμενα τρίβου .
les, universum incarnationis mysterium confun- τεθείκασε σκάνδαλα . Ου μην αλλά και μερικές
lunt :: quorum impietatem compendiose colligere δογματίζοντες ουσίας, το της οικονομίας συγχέουσι
operæ pretium fore putavimus, brevibus inserlis μυστήριον d . "Ων διαλαβείν εν επιτομή την ασέβειαν
scholiis, ad refutationem impiæ ac nefandissimæ ελογισάμεθα δείν , παρενθέντες και μικρά σχόλια
eorum hæresis . Illorum porro propugnatoris ante- προς ελεγμον της αθέου αυτών και παμμιαράς
signani Joannis , quibus vel maxime gloriantur, αιρέσεως. Του προασπιστού δε αυτών Ιωάννου , εν
dogmata, seu polins deliramenta , ob oculos repræ- οίς μάλιστα έναθρύνονται , τα δόγματα , μάλλον δε
sentabo. ληρήματα, παραθήσομαι.
De natura et hypostasi quid senliant Severiani, el Περί φύσεως, και υποστάσεως , όπως οι εκ Σευή
quomodo particulares substantias doceant : Joan- ρου δοξάζουσι, και πως τας μερικές δογματί
nis Grammatici Tritheilæ , qui el Philoponus ζουσιν ουσίας , Ιωάννου Γραμματικού Τρι
dicitur, ex sermone Guarlo operis, cui titulus, θείτου, του λεγομένου Φιλοπόνου, εκ του δ'
( Arbiler. ) λόγου του « Διαι του e. )
Communis enim et universalis naluræ ralio, elsi
C " Ο γάρ κοινός και καθόλου της του ανθρώπου
ipsa per se una est , allamen in multis suljectiς φύσεως λόγος, ει και αυτός καθ' εαυτόν είς έστιν ,
exsistens , fit mulla, ita ut integre in unoquoque et αλλ' ούν εν πολλοίς υποκειμένοις γινόμενος , πολλά7
non ex parte consislat; quemadmodum eliam na- γίνεται , ολοκλήρως εν εκάστω, και ουκ από μέρους
vigii ratio, que in navis falbricatore est , sponte υπάρχων. "Ωσπερ και ο εν τώ ναυπηγώ του πλοίου
multiplicatur , cum exsistal in multis Sfibjeclis . λόγος, είς ών πληθύνεται , εν πολλοίς υποκειμένους
Consimili quoque modo 102 preceptoris consi- γινόμενος. Ούτως δε και το εν τη διδασκάλω θεώ
deratio , cum sit una , suaple ratione propria , ρημα, εν όν τώ ιδίω λόγω , όταν εν τοις διδασκομέ
quando a discipulis percipitur, simul cum illis νοις γίνεται , συμπληθύνεται αυτοίς , όλον εν εκάστο
tola in unoquoque exsistens . Præterea annuli γινόμενον. Προσέτι δε και ο εν τω δακτυλίω τύπος ,
typus , et unus est , et in pluribus expressionibus είς ών , έν πλείοσιν εκμαγείοις όλος εν εκάστω γινό
lolus in unaquaque exsistens, jam multa est , et μενος , πολλά λοιπόν εστι τε και λέγεται . "Ωστε τα
dicitur. Itaque mulla navigia, multi homines, ex- πολλά πλοία , και οι πολλοί άνθρωποι , και τα εκ
pressiones mullæ , et qui multis discipulis commu- μαγεία τα πολλά, και τα εν τοις πλείοσι μαθηταίς
nicantur conceplus, numero quidem in individuis D νοσήματα , τους μεν ατόμοις πλείονα τυγχάνει κατά
plura sunt, alquc divisa , non unita ; specie vero τον αριθμόν , και ταύτα διηρημένα εστι , και ουχ
9
communi, multi homines unuin constituunt, cl ενωμένα . Το κοινό δε είδει οι πολλοί άνθρωποι
mullæ paves, unam ; pariterque conceptiis atque είς τυγχάνουσι , και τα πολλά πλοία έν, και τα νοή .
eliam expressiones identitate imaginis unitatem ματα δε ώσαύτως , και τα εκμαγεία εν τη ταυτότητα ,
habent : adeo ut illa secundum aliud mulla του εκτυπώματος το έν έχουσιν. "Ωστε ταύτα , κατ'
sint et divisa , secundum aliud vero, unila et άλλο μεν πολλά εστι και διηρημένα , κατ' άλλο δε
unum . ήνωμένα και έν.
Adhæc quamvis continuis sæpe nunieruni altri- 'Αλλά καν επί των συνεχών πολλάκις φέρωμεν
VARIÆ LECTIONES.
a Cod . S. Hil . αντεπέλεσαν. b Aug. et R. 2 COTE È T.' autñs. Veius interpr. lunc in ipsis. R. cod. 2508,
quo Colleler, usus est sequor : alii, È TÈ' 6,60 PIU ÉQUTÛV èyoueva tp !cou. d Quæ sequuntur usque ad hæresim
Aphthartodocetarum cod . R. 2508 , exbibel, lil ct Vaticanus 1182, nec non Augustanus, ut narrat Posse
vinus in Apparatu . e Sic emendo ex Possevino, qui posuit , ex sermone quarlo . Profecto nihil in lois
occurrit quod Dialoguin referat : sed interciderunt parva scholia , quæ aucior passim apposueral .
i
746
! DE HÆRESIBUS LIBER .
745
τον αριθμόν , δύο φέρε πήχεων είναι το ξύλον λέγον- A buamus ; ν. gr. Turn licimus , duorum cubitorum
τες, αλλά δυνάμει δύο φαμεν είναι το έν , ουκ ενερ- lignum esse ; allamen quod unuin esi , duo esse
,
γεία: επεί το γε έν έστιν ενεργεία , και ου δύο : το pronuntiamus virtute, non actu : quandoquidem
δε δύνασθαι τομήν υπομένον δύο γενέσθαι , ταύτη unum est aclu , non duo . Quia vero per sectio
nem duo fieri potest , ideo dicimus esse duarum
φαμέν δύο τινών είναι . mensurarun .
CΑΡ . VΙΙ .
ΚΕΦΑΛ . Ζ .
Er arbitro .
Εκ του διαιτητού .
"Έβδομος έστι 1 λόγος, ο , εξ ών οι ταναντία πρε- Septimus sermo erit, quo ex iis quæ supponunt
σβεύοντες υποτίθενται , την ιδίαν επισφραγίζων illi qui contraria sentiunt, veritas muniatur. Cum
αλήθειαν . Δύο γάρ είναι τάς του Χριστού φύσεις enijo duas esse Christi natura's supponant, unam
υποτιθέμενοι , μίαν αυτού και μόνην αξιoύσιν είναι el solam ipsius esse concedunt hypostasim seu per
την υπόστασιν , ήγουν πρόσωπον ομοίως αποσκευα- sonam : consimili ratione , et peræque rejicientes
ζόμενοι τους ή μίαν είναι την του Χριστού φύσιν eos , qui unam Christi naturam post unionem , tum
μετά την ένωσιν, ή δύο τούτου τάς υποστάσεις πρε- etiam illos qui duas in eo bypostases confitentur.
σβεύοντας . Αλλά πριν εις τους ελέγχους ημάς B Verum priusquam hypothesim istam refellamus,
εμβαλείν ταύτης της υποθέσεως , εύλογον οίμαι πρό- opere pretium eristimo prius definire quid Eccle
χάς τερον αφορίσασθαι , τί μέν το της φύσεως ή των siarum doctrina per naturæ nomen , quid per persone
Εκκλησιών διδασκαλία σημαίνειν βούλεται όνομα : et hypostasis indicari velil . Itaque naturam esse
τί δε το του προσώπου και της υποστάσεως. Φύσιν censet, communem rationem qua sunt ea quæ
μεν ούν είναι οίεται, τον κοινόν του είναι λόγον των eamdem participant essentiam ; v. gr . , cujusque
Εάς της αυτής μετεχόντων ουσίας, ως ανθρώπου παντός, hominis natura est , animal rationale , mortale, intel
το ζώον λογικόν , θνητόν, νου και επιστήμης δεκτι- ligentiæ ac disciplinæ capax . In hoc enim nullus
κόν. Τούτω γαρ ουδείς ανθρώπων διενήνoχεν. Ουσίαν hoininum ab alio distinguitur. Essentiam auleni el
δε και φύσιν είς ταυτόν άγει • υπόστασιν δε, ήγουν naluram pro codem sumit : at hypostasim , seu
πρόσωπον , την ιδιοσύστατον της εκάστης φύσεως personam , esse docet naturæ cujusque exsisten
υπαρξιν , και , ίν' ούτως είπω, περιγραφήν , εξ ίδιο- liam singulariter consistentem , alque, ut ita dicam ,
τήτων τινών συγκειμένην, καθ' ας αλλήλων οι της circumscriptionem ex quibusdam proprietatibus
αυτής κεκοινωνηκότες φύσεως διαφέρουσι • και συν- constitutam , secundum quas illi a se invicem dir
τόμως ειπείν , άπερ άτομα προσαγορεύειν τοις εκ ferunt, qui communem oblinent naturam , uno
C
του Περιπάτου φίλον · εν οίς ή των κοινών γενών τε verbo , quæ individua vocare solent Peripatetici ,
in quibus communium generum et specierum de
και ειδών αποτελευτά διαίρεσις,
sinil divisio .
Ταύτα οι της Εκκλησίας διδάσκαλοι υποστάσεις , 103 Hæc Ecclesiæ doelores hypostases, inter
έσθ ' ότε δε και πρόσωπα προσηγόρευσαν . Του γάρ dumque personas vocaverunt . Nani cunι animal
ζώου εις το λογικών διαιρουμένου και το άλογον , και dividatur in rationale et irrationale , et rationale in
του λογικού πάλιν εις άνθρωπον , και άγγελον , και liominem ,, angelum , et demonein,, ea in quae
quæ sin
δαίμονα, τα εις & λοιπόν επιτέμνεται εσχάτων των gulæ ex istis speciebus infimis secanlur, ut homo,
ειδών τούτων έκαστον, οίον άνθρωπος μεν εις Πέτρον in Petrum et Ρaulum , angelus, in Gabrielein et
el
και Παύλον άγγελος δε εις Γαβριήλ, φέρε τε, και Michaelem cæterosque singulos angelos, individua
εις Μιχαήλ , και των λοιπών αγγέλων έκαστον, άτομα appellant ; quoniam fieri non potest ut horum
προσαγορεύουσι , διότι μή οίόν τε τούτων έκαστον quodque jam subdividalur in alia , quæ naturam
υποτέμνεσθαι λοιπόν εις έτερα , την μίαν αυτών μετά suam post divisionem servent. Etenim hominis
την τομήν φύσιν διασώζοντα. Η μεν γάρ εις ψυχήν divisio in corpus et animam totius animalis inte
και σώμα του ανθρώπου διαίρεσις, του παντός ζώου D ritum efficit . Ηinc ea dicere individua placuit illis.
φθοράν εργάζεται . "Ενθεν άτομα ταυτα καλείν εκεί- Hæc autem eadem ab ecclesiastica disciplina nomi
νοις φίλον » υποστάσεις δε τα τοιαύτα ο εκκλησια- pantur hypostases ; qui in ipsis genera et species
.
στικός ώνόμασε λόγος , διότι εν τούτοις τα γένη και exsistentiam habent. Quamvis enim ex. gr. pro
τα είδη λαμβάνει την ύπαρξιν . Ει γάρ και ίδιον priam essentiæ rationem babeant animal et homo,
έχει τον του είναι λόγον , το ζώον , φέρε , και ο άν- quorum illud genus sit , hoc species ; attamen in
θρωπος , ών το μέν έστι γένος, το δε είδος , αλλ ' εν individuis exsistunt, Petro inquam , et Paulo, sine
7
τοις ατόμοις την ύπαρξιν έχουσιν , οίον Πέτρο και quibus non subsistunt. Quid ergo sit bypostasis
Παυλω, χωρίς τούτων ουκ υφιστάμενα . Τι μεν ούν quidve natura ,, juxta Ecclesiae expositionem,, disi
υπόστασίς έστι , και τι φύσις , κατά την εκκλησια - MUS .
στικήν υφήγησιν είπομεν,
VARIÆ LECTIONES .
R. alter έστω .
24
PATROL . GR. XCIV.
S : JOANNIS DAMASCENI 7ί8:
Itaque illa- hominis natura communis , secundum Α . Αύτη δη ούν η κοινή φύσις, ή ανθρώπου , καθ ' ήν .
φuam φuivis. Ιιοιιο ab alio Iomine. non. differt ,, ουδείς άνθρωπος ουδενός διενήνoχεν, εν εκάστω των
Πιοin unoquoque individuorum exsistit, propria . ατόμων γινομένη , ιδία λοιπόν εκείνου, και ουδενός
deinceps ipsi fit, nulique alteri communis ; quem- ετέρου, κοινή γίνεται, καθώς εν τώ τετάρτω κεφα
alsodium. cap. 4 statuimus . Νam quod in me est, λαίω ώρισάμεθα. Το γαρ εν εμοί ζώον λογικών,
animal rationale , mortale , nermini alteri est can-. θνητόν , ουδενός άλλου ζώου κοινόν εστιν. 'Αμέλει
mine. Certeimpossibile non est, ut liomine aliquo ,. παθόντος ανθρώπου τινός, ή βοός, ή ίππου, απαθή
sive Dove, sive equo paliente , nihil paliantur, μένειν τα ομοειδή των ατόμων ουκ αδύνατον. Και
ejusdem speciei . individua,. Siquidem, moriente . γάρ Παύλου τεθνεώτος, μηδένα τεθνάναι των λοιπών .
IPaulo, fieri polest ut celerorum hominum nullus , ανθρώπων ενδέχεται και γενομένου Πέτρου, και εις
morialur ; atque, nascente Petro, clin rerum na : το είναι παραχθέντος , οι μετ' αυτόν άνθρωποι , ούτω ,
turam edilo ,, futuri post illum homines , nondum των όντων εισίν . Ουκούν εκάστη φύσις ου μοναχώς,
exsistunt. 1gitur uniqueque natura non uno dun-- λέγεται τούθ' όπερ έστιν, αλλά διχως. Καθ' ένα μεν.
taxat modo dicitur id quod est, sed, duplici , Alio , τρόπον , όταν τον κοινόν εκάστης φύσεως. λόγον,,
γιidem , si consideremus comunem, cujusque αυτόν έφ' εαυτού θεωρούμενον, οίον της ανθρώπου,
nature. rationem, ipgan in. se spectatam ; , puta 2B. φύσιν , ή την ίππου, εν ουδενί των ατόπων γινομέ- .
naturan Ironinis , aut , equi , in nullo individuo, νην : καθ' έτερον δε , όταν αυτήν δή ταύτην την κοι- .
ensistentenn ; altero autern modo , cum eandent . νήν φύσιν εν τοις ατόμοις γινομένην κατίδωμεν , και
naturain commument in. individthis exsistenlein, μερικωτάτην εν εκάστω αυτών λαμβάνουσαν ύπαρξιν
perspexerimus , et qualenus,in unoquoque eorun. ουδενί άλλο πλήν εκείνη και μόνο λοιπόν εφαρμό- .
particularem sumit ersistentiam, que, nulli'alleri , ζουσαν . Το γαρ εν εμοί ζώον, λογικόν, θνητόν , ου-.
prulerua illi' ac soli, convenient : Quippe quod in, δενί των άλλων ανθρώπων εστι κοινόν : ουδέ ή έν ,
me est animal :rationale , niortale , nulli hominum , τώδε τώ ίππω του ζώου, φύσις , εν άλλα τινί γένοιτ'"
23iorum .coniune est, neque animalis natura que άν, ώς αρτίως δεδείχαμεν . " Οτι δε ταύτας τας εν-.
est.in , isto reduo , in alio quopiani. reperietur , ιι. νοίας περί τε φύσεων έχει και υποστάσεων και της
modo oskendrinus . Porro . 104 quod hunc sensuum: Εκκλησίας διδασκαλία, δήλον εξ ών μίαν μεν φύσιν ,
labeal:Ecclesiae de naturis et hypostasibus doctri . Πατρός τε, και Υιού , και αγίου Πνεύματος ομολο,
και
ά;
Τώ ; ex. eo manifestum fit , quod unam Patris , Filii,. γούμεν, τρείς δε τάς τούτων υποστάσεις, ήγουν τα
el Spiritus. Sancti naturam confiteamur ; tres vero, πρόσωπα , δογματίζομεν , καθ' ας έκαστον ιδιότητες
orum ,, doceanus hypostases, sive personas , juxta Cc τινι εκ των λοιπών διακρίνεται. Τί γάρ αν είη μία :
gias tinumquodque proprietate quadam a reliquis , φύσις θεότητος , ή ο κοινός της θείας φύσεως λόγος,.
discernulur: Qnid enim , essel uga divinitatis nalu : αυτός καθ' εαυτόν θεωρούμενος, και τη επινοία της,
Tay nisi divine. nature Communis ratio in se spe- . εκάστης υποστάσεως-ιδιότητος κεχωρισμένος και . " Οτε:
clala, ac per mentean ab. hypostasis . cujusque pro- . δε και ιδικώτερον πάλιν το της φύσεως γινώσκομεν ,
prietate sejuncta ? quod : etiam specialiis nature. όνομα , τον κοινόν λόγον της φύσεως , εφ' εκάστου .
nomen, intelliganus, dum in singulis. individuis , των ατόμων , ήγουν , των υποστάσεων εκάστης ,.
seu , hypostasibus ,. communem nature rationem ίδιον γενόμενον θεωρούντες, και ουδενί λοιπόν ετέρω .
3
propria ) effectan . contemplamur, ut nulh posthac.. των υπό το κοινόν είδος εφαρμόζειν δυναμένων, δή
alteri eorum quæ .communispeciei subjacent, con- λον πάλιν εξ ών επί Χριστού δύο φύσεων ένωσιν,.
verire: valent ;; ex eo adhuc clarum est; quod in: της θείας φημί και της αθρωπότητος, πρεσβεύομεν .
Aristo dearuun , naturarum, humance ct: divine;, Ου γαρ δή την κοινήν επί της αγίας Τριάδος νοου
Mailionen profitemur:: Nunt enim dicimus commu-- μένης της θεότητος σεσαρκώσθαι φαμεν : ούτως .
22en .diviniliis naturana , qua in : Sancta Trinitate . γάρ αν και του αγίου Πνεύματος κατηγορούμεν την.
intelligitur , fuisse incarnatam : nam sic etiam Spi-, ενανθρώπησιν · αλλ' ουδε τον κοινόν της ανθρωπείας ,
rilas Saneli praedicaremus incarnationem . Sed ne- Dφύσεως λόγον ηνώσθαι τω Θεώ Λόγω πρεσβεύομεν .
que communent. humanæ nature : rationem Ούτω γαρ πάλιν και τους προ της του Λόγου επι- .
Deo ,
Verijos unidam faisse censemus : quia hoc irerum
Σ δημίας γενομένους ανθρώπους , και τους μετ' αυτήν,
patter: hominibus , qui ante Verbi. advenMum vixes . εδομένοις άπασιν, ηνώσθαι αν και του Θεού Λόγος .
runt;, quifite post illum vieluri sunt , unitum om- δικαίως- ελέγετο . Αλλά δήλον ότι φύσιν θεότητος .
nibus. esse- Dei- Verbum merito pronnntiareturs ενταύθα φαμεν , την εν τη υποστάσει του Λόγου της
Vefum ,patet: quod hie naluram divinitatis dicas
7
κοινής θεότητος φύσιν . " Οθεν και μίαν φύσιν του
imus , .bturam . divinitatis communis, quæ est in Θεού Λόγου σεσαρκωμένην ομολογούμεν ' αυτό
hyposlasi. Verbia, Unde-con -unam naturam Dei τοπροσθείναι , του Θεού Λόγου, σαφώς αποκρίνοντες .
Verbis incarnatam conltemir, per hoc quod addi- αυτήν, του τε Πατρός και του αγίου Πνεύματος :
aus, Dei. Verbis,aperte secernimus illam a Patre. "Ωστε κανταύθα τον κοινόν της θείας φύσεως λόγον,
et Spiritu sancio . Ila : ut : hic quoque communen . ίδιον λοιπόν του θείου Λόγου νενοη κότες , σεσαρκώ
divine. nature rationem, modo Verbi Dei propriam. σθαι φαμεν του Θεού Λόγου την φύσιν. Και φύσιν
intelligentes ,, asseramus ,.incarnatam. Γιsse Dei ,. πάλιν , ανθρωπότητος λέγομεν ηνώσθαι το Λόγω ,
erli naturam . Pursus humanitatis naturam Yerbo, την μερικωτάτην εκείνην ύπαρξιν , ην μόνην έκ.
DE HERESIBUS LIBER .
πασών ο Λόγος προσείληφεν. "Ωστε σχεδόν κατά A unilam esse affirmamus , nempe singularissinian
τούτο της φύσεως το σημαινόμενον , ταυτόν αν είη illam exsistentiam , quam solam ex omnibus Vero
φύσης και υπόστασις, πλήν ότι το της υποστάσεως bum assumpsit : Ul juxta hanc naturæ significatio
όνομα συνεπινοουμένας έχει και τας επιγινομένας nem fere idem sint natura et hypostasis, nisi quod
παρά την κοινήν φύσιν εκάστων ιδιότητας, καθ ' ας hypostasis nomen simul comprehensas habet pro- ,
αλλήλων κεχώρισται . "Ένθεν των ημετέρων, πολλούς prietates , quæ singulis præter communcm naturam
διαφόρως 8 ευρείν έστι λέγοντας , φύσεων , ήγουν insitæ sunt, secundum quas a se invicem secernun
υποστάσεων , ένωσιν γεγονέναι. Η γάρ υπόστασις , tur. Quocirca e nostris multos varic invenias.dicon
ως εδείξαμεν , την ιδικήν εκάστου και άτομον σημαί- les, naturarum , sive hypostasium unitionem factam ,
νει ύπαρξιν ,9 εκ παραλλήλου δε πολλάκις τούτοις fuisse. Nam si hypostasis, ul ostensum est, singu .
κέχρηνται τοίς ονόμασι, δηλον ώς και την ίδικωτά- larem et individuam cujusque significat exsisten :
την φύσιν σημαίνειν ημίν διά τούτων εθέλουσιν · tiam , et ex æquo his nominibus sæpe usi sunty,
έπει και εν τή ανά χείρα ομιλία, και εν τη χρήσει liquet eas per hæc velle indicare nobis naturam
των τα τοιαύτα πεφυσιολογηκότων , έθος άπασι και
> maxime singularem ; quandoquidem loquendo de
τον κοινόν της φύσεως λόγον άνθρωπον προσαγο- his. quæ modo versamus, et secundum usum qui
ρεύειν · ώς όταν λέγωσιν είδος είναι του ζώου τον B obtinuit apud illos, qui de iisdem disputarunt ,
άνθρωπον » είπερ μηδέν των ατόμων μήτε εστίν apud omnes consuetudo invaluit , communem na -
είδος το υπό το γένος, μήτε λέγεται και . Αλλά και turæ rationem appellare hominem : ut cum aiunt .
άνθρωπον , ίππου διαφέρειν λέγομεν, αυτάς δηλονότι hominem esse specicm animalis ; qua nempe nul
nec :
τάς καθόλου λέγοντες φύσεις. Και πάλιν Πέτρον Ium ex individuis species est generi subjecta ,
άνθρωπος είναι φαμεν , και Παύλον , και Ιωάννην, dicitur . Adhæc 105 liominem dicimus differre abi
και γεγονέναι άνθρωπος και τεθνάναι , τον καθέκαστα equo ; ipsas videlicet universales intelligendo, na
δηλονότι , και του κοινού λόγου της του ανθρώπου, luras . Ad rursus Petrum homincm esse dicimus ,,
φύσεως ώσαύτως έχοντος. Και τούτο δε πάλιν εύ- ilem Paulum , et Joannem ; necnon natum esse
λογον προδιαστείλασθαι , ώς το του προσώπου και hominem , singulareni utique, et communi naluras
της υποστάσεως όνομα , πολλάκις μεν της αυτής. humans ratione collen modo se habente . Hlad!
εστι παρ' ημίν σημασίας δηλωτικών , ώσει και ξίφος. ctiam premonera opera pretium est, personae eti
τις το αυτό καλεί και μάχαιραν. Ούτως, γούν επί hypostasis nomen sæpe quidem apud nos eamdeny
της αγίας Τριάδος αδιαφόρως πρόσωπά τε τρία, και. habere significationem; velut quis idem appellave
υποστάσεις τρεις προσαγορεύομεν, τω εκ παραλλή- C ril ensem el gladium . Sic ergo in sancta Trinitate:
λου τρόπο δι' εκατέρου ταυτόν σημαίνοντες . Πολ . tres personas el tres hypostases indiscriminatim ,
λάκις δε το πρόσωπον της υποστάσεως διακρίνουσι, pronuntiamus , ex figura paralleli dicta per utrun
πρόσωπον καλούντες την τινων σχέσιν προς άλληλα , que idem declarantes. Siepe tamen personam ab
ουκ αγνοούσης ουδε της συνήθους χρήσεως τούτο του Ι.ypostasi distinguint, personam vocantes, mutuam,
προσώπου το σημαινόμενον. Φαμέν γάρ , το εμόν inter quasdam relationem : quam personæ signifi
ανειληφέναι πρόσωπον τον δεινα, και εις πρόσωπον calionein non ignorat consuelus usus. Dicimus,
τούδε την δίκην εισαγαγείν τον δείνα και τον ύπ enim : Ille meam personam assumpsit ; et : In illius
αρχον δε πρόσωπον έχειν του βασιλέως λέγομεν. persona vadinionium slitit. Item præfectum dicimus,
"Ένθεν και οι των Νεστορίου δογμάτων κατήκοοι , personam gerere imperatoris. Exinde qui Nestorii,
ούτε φύσιν μίαν.επί Χριστού, ούτε υπόστασιν λέγειν placilis adherent, cum unam in Christo naturam,
ανεχόμενοι , έπει μήτε των υποστάσεων καθ' αυτάς unamque hyposlasim admittere refugiant ; quią
πρεσβεύουσιν ένωσιν , άνθρωπον δε είναι τον εκ neque nalurarum , neque hypostasiuin secundum
Μαρίας ψιλόν υποτίθενται, όλην εν εαυτό την θείαν ipsas profitentur unionem , sed Mariæ Filium mp
χωρήσαντα έλλαμψιν . Και ταύτη των άλλων δια rum esse hominem , qui divina luce perfusus ſue
φέροντα, μερικωτέρας εν εκείνων εκάστο της θείας Drit, ideoque reliquis omnibusDeiferis viris antecel
γενομένης ελλάμψεως , όμως θαρρούντες εν είναι το luerit, in quorum unoquoque particularis duntaxa:
πρόσωπος του Χριστού διισχυρίζονται , την σχέσιν fuit illustratio : at nibilominus summa fiducia
του Θεού Λόγου προς τον έκ Μαρίας άνθρωπον πρόσ unam esse Christi personam aflirmare non dubio
lani , babitudinem Dci Verbi versus hominem ex
ωπον εν λέγοντες , έπει πάσαν εκείνος την θείαν
οικονομίαν εις πρόσωπον εποιείτο της του Θεού Maria genitum , unam personam nuncıpanies ;
Λόγου θεότητος · όθεν δικαίως και την εις τον άν quoniam omnem ille divinam æcononiam , dis
pensationemve ,, inpropterea
θρωπον ύβριν , εις Θεόν αναφέρεσθαι , έπει και η operabatur ,, ac persona, contumeliam
divinitatis Deihomini
Verbi
των υπηκόων εις τον ύπαρχον γινομένη τιμή τε illatam in Deum jure referri; quia quæ a subjectis
και ύβρις, εις αυτόν αναφέρεται τον βασιλέα. Ταύ . erga prefectum exhibetur veneralio, aut conlu
της γούν της σχέσεως και την Χριστού προσηγορίαν melia,, in ipsum refertur imperatorem .. Ηanc porro
VARIÆ LECTIONES .
6 Lego αδιαφόρως, μι infra. h Sic R cod. 2951 , Β . 2308 ών τε έστιν. είδος υπό το γένος, μήτg
έστιν >
relationem, Christi denominatione declarari con- Α δηλωτικής είναι φασιν · όθεν και Χριστον ένα καλείν
lendunt : unde et Christum unum vocare non du- αξιούσιν , έπει και η σχέσις, ώς είρηται, μία , κάν
bitant ; quandoquidem , ut diximus, relatio una πλείονα είη τα ταύτης μετέχοντα . Δηλούν ούν οιμαι
est, etsi mulla sunt, quæ illam participent. Clarum τοίς ευσεβούσι περί τήν του Σωτήρος ενανθρώπησιν ,
itaque esse reor iis , qui de incarnatione Salvatoris ως έν είναι του Χριστού το πρόσω: ημείς λέγον
religiose sentiunt, nos, cum unam Christi personam τες, ουχ ώς τοις Νεστορίου φίλοις έδοξεν , επ ' αυτής
profiteiour , non juxta Nestorianorum mentem της ψιλής σχέσεως του Θεού προς τον άνθρωπον , τη
.
personæ nomen ad simplicem Dei erga hominem του προσώπου προσηγορία χρώμεθα• ούτως λέγοντες
affectum , aut liabiludinem referre; sed ad eum- το είναι το Χριστού πρόσωπον , ως ανθρώπου μίαν
dem sensum hypostasis et persone appellationem υπόστασιν, Πέτρου τυχόν, η Παύλου .
usurpare . Quamobrem unam Christi personam esse dicimus , velut unam bominis bypostasim, Petri
puta , vel Pauli .
Jam vero illud quoque cum aliis præmonendum Προδιηγείσθω δε ημίν μετά των άλλων και τούτο
nobis est : humanitatem Christi ne vel quam bre- ώσει και τα μάλιστα μηδε τον τυχόντα χρόνον χωρίς
vissino tempore substitisse non unitam Verbo ; της προς τον Λόγον ενώσεως το ανθρώπινον υπέστη
sed siinul ac in rerum naturam prodire cæpit, una του Χριστού, αλλ' άμα τε την αρχήν της εις το είναι
accepisse unionem cum Verbo . At naturam illam B παρόδου, και την προς τον Λόγον ανείληφεν ένωσιν
omni subsistentia destitutam neutiquam diximus ; αλλ' ουκ ενυπόστατον είναι φαμεν τήν φύσιν εκείνην,
quippe que peculiarem pre celeris hominibus ήπερ ιδιοσύστατον είχεν προς τους λοιπούς ανθρώ.
subsistendi modum habuerit, exsistentiamque suis πους και ιδιοπερίγραφον την ύπαρξιν, ιδιώμασι τισι
circumscriptam terminis , ac proprietatibus qui- παρά την κοινήν φύσιν των λοιπών απάντων διακρι
busdam a communi cæterorum natura discretam . νομένην. Τούτο γάρ σημαίνειν αρτίως το της υποστά
Id quippe significare hypostasis nomen superius σεως εδείξαμεν όνομα. Ουκ ουν ως επί της θεότη
ostendimus. Quapropter , sicut in divinitate τος του Χριστού, και φύσιν αυτής και υπόστασιν
Christi naturaln ct hypostasim confidemur ; 106 ομολογούμεν , ούτως δήπου και επί της ανθρωπό
consimiliter in ejus humanitale ipsius , ul nalu- τητος αυτού, ώσπερ φύσιν, ούτως και την ιδικήν
ram , ita et singularem hanc hypostasim con- ταύτην ομολογείν υπόστασιν ανάγκη , ίνα μή ανυπό
literi necessum est ; ne , ut dixi , naturam illam στατον, ώσπερ είρηκα , την φύσιν εκείνην λέγειν
subsistentiae experiem esse pronuntiare cogamur .. αναγκαζώμεθα. "Εν γάρ δήλον , ότι των υπό την
W enim constat, quod inter individua naturæ κοινήν φύσιν τελούντων ατόμων, το του Σωτήρος
communi subjacentia exstiterit Salvatoris huma υπήρχεν ανθρώπινον.
pilas. C
His ex ordine et clare explicatis , atque ab Τούτων ούτω διευκρινουμένων σαφώς , και υπό
omnibus, ut reor, adinissis , dicant nobis, qui πάντων, oίμαι , συμφωνουμένων, λεγέτωσαν ημίν οι
naluras duas in Christo , ac unam hypostasim δύο είναι τάς του Χριστού φύσεις, μίαν δε υπόστα
statuunt , quando ambo illa quæ unita sunt, na- σιν υποτιθέμενοι, επειδή των ένιωθέντων εκάτερον,
luram simul et hypostasim , necessario habuit, ut φύσιν τε άμα και υπόστασιν εξ ανάγκης είχεν, ώς
demonstratum est, an æqualiter nalurarum et ο λόγος έδειξεν, πότερον ομοτίμως τών τε φύσεων
hypostasium confitcantur factam fuisse unionem ; και υποστάσεων ομολογούσι γεγονέναι την ένωσιν ,
vel existiment magis unilas hypostases fuisse , ή μάλλον ηνώσθαι τάς υποστάσεις οίονται, έπει και
cum ex duabus una substiterit ; minus autem μία εξ αμφοίν υπόστασις γέγονεν ήττον δε τας
naturas ; unde et duæ post unitionem remanse- φύσεις, όθεν και δύο μετά την ένωσιν μεμενή
rint. χασι .
Post alia in quibus exponit qua ratione substan- Και μεθ' έτερα εν οίς γυμνάζει, ότι το μάλλον
lia magis et minus non recipial , subjungit : και ήττον ή ουσία ουκ επιδέχεται , πάλιν 1 φησίν.
Unam quidem naturam esse, quæ multas hypo- Μίαν μεν γάρ φύσιν πλειόνων υποστάσεων ενερ
stases constituat, apud omnes esse compertum D γητικήν εναργές oίμαι τυγχάνειν άπασιν . Ούτω
arbitror . Ila igitur unam esse divinitatis naturam γούν μίαν είναι φύσιν της θεότητος ομολογούντες ,
confitentes , tres ipsius esse bypostases pronun- τρείς είναι τας υποστάσεις αυτής πρεσβεύομεν . Και
liamus. Sed et hominum quoque una est natura ; ανθρώπων δε μία εστίν ή φύσις, των υπ' αυτήν
quæ ipsi subsunt hypostasibus , in infinitam fere υποστάσεων επ' άπειρον σχεδόν εκτεινομένων τω
multiludinem protensis : et sic in aliis . Naturæ πλήθει, και επί των άλλων ώσαύτως · δύο φύσεις
duæ, quæ dualitatem secundum numerum reli- σωζούσας κατ' αριθμόν την δυάδα, μίαν αποτελέσει
neant unam ellicere hypostasiin non possunt : idque υπόστασιν αδύνατον. Και τούτο ου μόνον εκ της
non inductione solum singularium probare licet των κατά μέρος εκάστων επαγωγής έστι πιστώσα
(quo enim pacto una ſorel lapidis, ac ligni, aut σθαι (πώς γαρ αν είη λίθου και ξύλου μία υπόστα
VARIÆ LECTIONES.
1 Ν. 2951 εν τω ζ' κεφαλ .
σις, τουτέστιν άτομον έν, ή βοός, και ίππου ;), αλλά A bovis, et equi ypostasis , hoc est individuum
και εξ αυτής της του λόγου ενεργείας. Ει γάρ εν unum ), veruin etiam ex ipsa rationis vi . Si enim in
ταις υποστάσεσι (ταυτόν δε ειπείν εν τοις ατόμοις), ypostasibus (iderm autem dicere est, atque in in
εκάστη φύσις λαμβάνει ύπαρξιν, ανάγκη πάσα των dividuis) natura queque accipit exsistentiam , ne
δύο φύσεων ουσών, δύο τουλάχιστον και τας υποστά- cesse prorsus est , ubi duæ sunt naturæ , ibi ad
σεις είναι, εν αίς την ύπαρξιν αι φύσεις έλαβον . minimum duas hypostases esse , in quibus exsisten
'Αδύνατον γάρ υποστήναι καθ' αυτήν, μή έν ατόμω Tiam ee eæ nature susceperint .. Non potest quippe
τινί θεωρουμένην. "Ατομον δε ταυτόν είναι και natura secundum se subsistere in nullo individuo
υπόστασιν , αρτίως δεδείχαμεν. "Ωστε όσοι μεν μη spectata . Individuum autem idem esse ac hyposta
μόνον την υπόστασιν μίαν, αλλά και την φύσιν διά sino anteliac demonstravimus . Quocirca qui non
την ένωσιν γεγονέναι φασίν, σύμφωνοι και εαυτοίς, anodo hypostasim unam , sed et naturanm propter
και τη αληθεία φαίνονται. "Οσοι δέ τήν μεν υπόστα- unitionem exstitisse volunt, secum , ac cum veritate
1
σιν μίαν , τάς δε φύσεις δύο φασίν είναι, και εαυτούς consentire reperiuntur. Qui vero hypostasim
και τη αληθεία φαίνονται ασύμφωνοι . ' Αλλ' επειδή μnam , ac naturas duas ponunt , tam a se , quam a2
και το ανθρώπινον Χριστού, φασίν , εν τω λόγω την B
verilale videntur dissentire. Sed aiunt : Eo quod
υπόστασιν είχεν , και οι προϋπέστη της του Λόγου humanitas Christi in Verbo hypostasim habuerit ,
ενώσεως, διά τούτο μίαν φαμέν είναι την του Χρι- nec ante unitionem cum Verbo substiterit ; idcirco
'
στου υπόστασιν . Πότερον ούν φαίημεν και ημείς, εν unam affirmamus esse Christi hypostasia. Quibus
και τουτον ηγείσθε σημαίνειν την φύσιν και την quidem nos quoque dixerimus : Annon igitur
υπόστασιν , ώς ονόματα μόνον είναι διάφορα καθ' ενός unum idemque significari censelis per naturam et
σημαινομένου πίπτοντα , ως μάχαιρα και ξίφος, ή έτε- hypostasim,adeo ut diversa duntaxat sint nomina
ρον και ετέρον ; Ει μεν ούν ταυτόν, μιάς της υποστά- in unum atque idem significalum cadentia, ut
σεως ούσης , μίανείναι και την φύσιν ανάγκη , ώς εί το gladius et ensis, aut aliud et aliud . Si porro idem;
ξίφος εν είη , και την μάχαιραν μίαν είναι ανάγκη . cum una hypostasis sit, unam quoque naturam
"Η ει αι φύσεις δύο, και υποστάσεις εξ ανάγκης δύο esse necessum est ; velut si unus ensis fuerit ,
έσονται · ει δε άλλο μεν σημαίνει το της φύσεως etiam unum gladium fore necesse ; aut si due
όνομα, άλλο δε το της υποστάσεως , αίτιον δε τού naluræ, hyposlases quoque duæ eadem necessitate
μίαν είναι του Χριστού την υπόστασιν ηγούνται , το erunt. Quod si aliud significat natura nomen ,
μη προϋπάρξαι την του ανθρώπου υπόστασιν, ήγουν aliud Iiypostasis ;; causam autem cur una sit
πρόσωπον , της προς τον λόγον ενώσεως. Ουκ ούν Christi hypostasis, eam esse arbitrentur , 107 7
και τις δύο του Χριστού φύσεις είναι, αίτιον αν είη quod hominis hypostasis, seu persona, ante uni
προϋπάρξαι την του ανθρώπου φύσιν της προς τον jionein cum Verbo non exstiterit. Verum si ante
Λόγον1 ενώσεως. 'Αλλ ' εί προϋπέστη ή ενωθείσα substilit unila Verbo particularis natura, necesse
τώ Λόγω μερική φύσις, ανάγκη πάσα, και την ταυ . prorsus est, ut ante substiterit ejusdem quoque
της προϋποστήναι υπόστασιν. Τούτων γάρ ουκ ενδέ- naturæ hypostasis. Horum enim alterutrum esse
χεται θάτερον είναι, του λοιπού μη όντος : την μερι- nequit, quin reliquum etiam exsistat : particula
κήν λέγω φύσιν, άνευ της ιδίας αυτής φύσεως k. rem dico naluram absque propria sua hypostasi .
“Εν γάρ έστιν άμφω το υποκειμένω , ει και εις ταυ- Ambo unum quippe sunt subjecto, etsi eodem sæpe
τον πολλάκις συντρέχουσι παρά τους χρησαμένοις, concurrunt apud eos qui jis vocibus utuntur, sicut
ώς μικρώ πρόσθεν εδείξαμεν. Ει τοίνυν ώσπερ ή paulo ante ostendimus . Ιtaque si quemadmodum
υπόστασις , ούτω και η φύσις ή το Λόγω ενωθείσα hypostasis, ita et nalura Verbo unita, non substi
ου προϋπέστη της προς αυτόν ενώσεως · διόπερ άρα lit ante un ionem cum illo ; eo ipso utique
μίαν τήν του Χριστού αξιoύσιν υπόστασιν, διά τούτο quod unam Cliristi hypostasim concedunt, propter
και φύσιν αυτού μίαν αξιoύτωσαν είναι μη διαφέ- idem continuo unam ejus esse naturam faleantur.
ρουσαν γάρ κατά το ηνώσθαι, ουδε κατά τούτο αν D Elenim quandoquidem non diferunt in unione ,
διαφέρoιεν . nec in hoc etiam differentes fuerint.
πο'. 'Αφθαρτοδοκήται (61 ) , οι άπο Ιουλιανού , 84. Aphthartodocelæ , a Juliano Halicarnasseno
VARIAE LECTIONES .
i Sic codd. 2951 του Λόγου . k Leg. υποστάσεως.
NOTÆ .
(61 ) Julianus Halicarnassensis, el Gaianus Timo- Severi partes Theodosius tuitus est, eum de pa
thiei Alexandr. diaconus a Severo discesserunt, Iriarchalu conlra Gaianum litigaret. Nicephorus
quod hic corruptibile Christi corpus diceret ; ne Callist. lib. XVII, cap. 19, quædam recitat ex illo
jam inter carnem et Verbum discrimen poneretur, ruin disceplationibus, quæ similia sunt eorum quæ
adeoque duænaturæ essent. Hæc porro acceperanı hic habet Damascenus. Nos quidem , aiebant, neces
ab ipsomel Timotheo, qui contra Severum conten- silale naturæ affectiones ejus, pula famem , silimque
deral, unione facta differentias nullas naturarum ſerimus : at Christus , qui sponle passus sit, non
superſuisse ; quod sane in Eutychianorum illorum perinde legibus naturæ serviil. Quos Græci 'Açoap
sensum recidebat, qui negabant ambarum natura- τοδοκήτας , Latini , Incorrupticolas , dixere ; in quo
rum , seu sallera hunianæ , proprielales mansisse. rum etiam errorem Justianus imp. incurril.
ret Gaiano Alexandrino , φui iidem Gaianite vocali Α του Αλικαρνασσέως , και Γαϊανού του Αλεξανδρέως ,
sunt, originem ducunt. Hi, cum in aliis omnibus οι και Γαϊανίται λεγόμενοι , εν τοις άλλοις μεν άπασε
Severianis consentiant, hoc solum ab eis dissident, τοις εκ Σευήρου συμφερόμενοι έν τούτω δε διαφερόμε
quod Severiani in Christi unione distinctionem νοι , εν τώ τους μεν διαφοράν 1 επί της Ενώσεως του
opecie lenus adınillunt, Julianislæ vero et Gaiani- Χριστού δοκείν λέγειν· τούτους δε άφθαρτον εξ αυτής
ta ( non solum duarum in Christo naturarum distin- διαπλάσεως του σώματος του Κυρίου πρεσβεύειν, και
ctionem negant; verum etiam ] Domini corpus jam τα μέν πάθη υπομείναι τον Κύριον ομολογούσ:: πεινάν
inde ab ipsa formatione incorruptibile fuisse do- φημι, και δίψαν , και κόπον · ου τον αυτόν δε τρόπον
tent. Ac quidem falentur sustinuisse Dominum ημίν ταύτα υπομεμενηκέναι φασίν. Ήμάς γαρεξανάγ
passiones, puta ſamen , et sitim, et lassitudinem "; κης φυσικής : τον δε Χριστόν εκουσίως υπομείναι
'sed non eo quo nos sustinemus modo , ipsum liæc λέγουσι , και τοις της φύσεως νόμοις μη δουλεύσαι .
sustinuisse volunt. Nos enim naturali necessitate ; at Christum sponte aiunt hæc passum esse, nec 1
legibus naturæ serviisse.

85. Agnoclæ, qui ct Thenristiani. Hi impie do- πε' . 'Αγνοηται (62) , οί και Θεμιστιανοί • οι αγνοείν
cent Christumn nescire diem judicii; eique timorem B ασεβώς καταγγέλλοντες τον Χριστόν την ημέραν
ascribunt. Sunt porro isti secta quædam Theodo- της κρίσεως, και δειλίαν αυτού καταγράφοντες. Ούτου
sianorum : nam hæresis ipsorum auctor Themi- δε απόσχισμα των Θεοδοσιανών εισιν. Ο γάρ Θεμι AD
stius , unam in Christo naturam composilami στιος, ός εγένετο αυτών αιρεσιάρχης μίαν επί Χριστού
docebat. φύσιν σύνθετον έπρέσβευεν .
86. Barsanuphitæ , qui et Semidalilæ , cum omnia πς'. Βαρσανουφίται (63) , οι και Σεμιδαλίται και
Gaianitarum ac Theodosianorum placita defendant, σύμφρονες μεν των Γαϊανιτών και Θεοδοσιανών»
aliquid insuper invehunt. Similam enim addunt έχoυσι δέ τι και πλέον. Σε μίδαλιν γάρ προστιθέασι
jis, quæ a Dioscoro olim oblata fuerunt, extremoquc τους από Διοσκόρου δήθεν προσκομισθείσι , και τα
digito contingentes, farinam leviter degustant' ; άκρω δακτύλω εφαπτόμενοι γεύονται του αλεύρου ,
-hocque mysterii loco accipiunt , cum nullam ipsi και τούτ' αντί μυστηρίου δέχονται, προσκομιδής
prorsus oblationem faciant : verum , ut dictum est, καθόλου μή ποιούμενοι. Ελάσαντες η γάρ, ώς είρη
108 adhibitis Dioscori symbolis, additaque si- ται, τα Διοσκόρου κοινωνίας, προστιθέασι την σεμί
mila , qua paulatim insunrantur, id illis in commu- δαλιν, καθότε δαπανηθείη κατά η βραχύ και τούτο
Trionis parte cedit . C αυτοίς αντί κοινωνίας λελόγισται.
87. Hicelæ , monachi sunt, celeroqui plane or- πζ' . Ικέται (64) · οΐτινες ασκηται μεν υπάρχουσιν,
thodoxi : id vero proprium factitant, ut una cumi ορθόδοξοι εν τοις άλλοις άπασιν όντες , συναγόμενο:
sanctimonialibus in monasteriis cælus agentes, δε άμα γυναιξίν άσκητρίαις, ύμνους τω Θεώ προσ
VARIAE LECTIONES.
1 Cold . August. et S. Hil. διαφθοράν, adversus auctoris mentem, φui hac desumpsit ex Scholiis
Leontii, ill comperio ex Collect. cont. Sever. cap . 17 , habentur ei apud Euthym . in Panop ., til . 2,
7. 17 . m Alii år.X' ėá savTES, sic vet. interpr. Sed dimillentes . Mendosa lectio est. 1 Reg. 2 Au
gust . et S. Hil. παρά .
NOTÆ .
(62) Theodosio Alexandrino Monophysila Justi- qui a Petro Mongo defecerant, oblationes in Col
niani jussu Constantinopolim deportato, contingit Teclis non fecisse, sed ex symbolis, quæ Dioscorus
lit ipse cum suis disputaret de lis Cbristi verbis olim sacraverat, erasas particulas semel in anno
(Malih . xxiv , 36) , Dedie illo vel hora , neque angeli die Paschalis sumere consnessc . Admistam parli
neque Filius scil. Negante Theodosio Christum , culis istis similam , a qua Semidalitæ audierint,
qua homo eral , ignorasse diem judicii, allirmabant apud unum Damascenum reperi. Seinidalitarum
alii , unde 'Ayvontal , dicti sunt. Horum princeps meminit Anastasius Sinaila in 'Oôngo, cap. 10.
Themistius diaconus fuit, non gentilis ille philoso D Barsanuphiani vero dicti sunt. a Barsanuphio quo
pliers qui s :rcuito y vixerat , uti Nicephorus, lib. dam , quem per sunimum nelas episcopum crearunt;
XVIII , cap . 49, :oscilanter scripsit . Theodosii illius consimili; il reor, ritu , quo Acephalorum alii
patriarchæ , a quo Theodosiani nomen habuere, Isaiam nescio, quem, imposila Epiphanii (vel , ut
Noster meminit in Ægypliacis. Photius cod . 230, aliqui volunt, Eusebii) episcopi cujusdam de Palæ
er Eulogio Alexandr. narrat monachos quosdam slina manu , ceu legilime ordinalum habuerunt : a
Hierosolymilanos quæstionem eamdem agitasse, quo et Isaianitä vocali sunt. Hæc memorat Timo
propler Christi dictum , ad sorores Lazari, ubi po- theus CP . Circa sæculi noni initium Barsanuphiani
suistis eum , engile processisse, ut ipsi ignorantiam ouin duobus episcopis suis Marco Alexandrino
affingerent , ο? άγνοιαν τω Κυρίω ημών Ιησού Χρι- Jacobitarum patriarchæ se dediderunt, qnemadmo
στώ πεσιάπτειν υπήχθησαν. Sed vereστ με νοη Plio- dum refert auctor Chronici patriarcharum Alexan
tills Palæstinos monachos, qui Gregorium Magnum driæ et Elmakinus, lib. 11 llist . Sarac, p. 122. Multi
per Analolium consplnerant, hujus erroris patronos scriptores alii Barsamiphitarum meminere.
censuerit : quando Gregorius ipse contrarium in (64) Hicelas , nisi carteroqui orthodoxi dicerentur,
muat lib. x, epist.55 et 3!) , ad Eulogium . Sed et Massalianos illos esse statuerem , quos Xopeutás,
postreniam hoc Domini verbum , ad Lazari sorores vocitatus refert Timotheus CP . Nomina quippe
Theodosio Themistius objecerat, ul tradit Liberatus Hicetarum et Euchetarum idem Græcis sopani.
cap. 19. Monachi itaque illi Agnoetarum momentu Meletianos etiam in synagibus choreas agere so
ad, papan delulerint potius, quam propugnarint. ditos, ex Theodorcio diximus .
(63) Leontius narrat nonnullos ex Acephalis,
DE HERESIBUS LIBER .
"75
φέρουσι μετά χορείας τινός και ορχήσεως , μιμούμε- A hymnos Deo cum cliorea et tripudiis olerant;
νοι ώσανει τον χορόν εκείνων επί Μωϋσέως συνανα- chorum illum imitantes , qui Moyse dace con
στάντα επί τη απωλεία των Αιγυπτίων , τη εν τη Tlatus est , cum Ægyptii in mari Rúbro " submersi
Ερυθρά θαλάσση α . γνώσει του Χριστια- periere.
πη . Γνωσιμά χοιγεγονυί
• οι πάση 88. Gnosimachi sunt , qui omni Christianæ reli
νισμού αντιπίπτοντες, εν τω λέγειν αυτούς , ότι!"πε- gionis cognitioni ac scientiae ita adversantur , atι
ρισσόν τι ποιούσιν οι γνώσεις τινάς εκζητούντες εν “ supervacaneum eorum låborem esse dicant, qui ex
τοις θείαις Γραφείς. Ουδέν γάρ άλλο ζητεί ο Θεός Scripίuris divinis cognitiones aliquas exquirant;
παρά Χριστιανού , ει μη πράξεις καλάς : αγαθόν ούν nempe eum Deus preter'bona opera a Christianis
εστι μάλλον απλουστέρως τινα πορεύεσθαι , και nihil aliud exigat. Prestare itaque ut quis simpli
μηδέν δόγμα γνωστικής πραγματείας πολυπραγμο- cius incedat, nullumque dogma ad scientiam alti
, nens curiosius scrútêtur.
γεν.
πθ'. 'Ηλιοτροπίται : οι τάς λεγομένας ήλιοτρό- 89. Heliotropitæ sunt, qui iis in 'herbis, quæ
πους βοτάνας ταϊς ακτίσι του ηλίου συμπεριφερομέ- solem ejusque radios sequuntur ,fnesse vim quam
"νας, λέγοντες δύναμίν τινα θείαν έχειν, την τάς dam divinam dicunt, qua ejusmodi conversiones in
τοιαύτας περιφοράς εργαζομένην εν αυταίς • και ως BPillis eficiantur : quamobrem cultum eis adliberi
O
διά τούτο τιμάν αυτούς εθελοντες, μή συνιέντες την volunt ; nec intelligunt mollum φui in his animad
μηνυθείσαν κίνησιν αυτών φυσικήν τινα υπάρχειν. vertitur , naturalem esse.
'. θνητοψυχίται (65) · οι την ανθρωπείαν ψυχήν 90. Thnelopsychitæ , animam 'humanam similem
εισάγοντες όμοίαν της των κτηνών, και τω σώματι anime pecidum . inducunt, eamque aiunt cum cor
λυσθαι -αυτήν.
λέγοντες συναπόλται pore perire .
1α'. 'Aγονυκλί • οι εν παντί καιρώ των προσ- 91. 'Agonyclitæ sunt, qui nullo tempore orantee
ευχών γόνυ μη θέλοντες κλίνειν αλλ' εστώτες αεί genideclere volunt ac provolvi, sed semper orant
προΘεοκαταγνώστ
ταςLβ'. αι οι
σευχές ποιούμεν . και βλάσφημοι • οι εν stantes
, οί
.
92. " Theocátagnostæ , id est Dei reprehensøres.
τισι λόγους και πράγμασι , τών τε ανακειμένων αυτώ qui et blaspliemi; ii sunt qui in verbis quibusdam
αγίων προσώπων , και των θείων Γραφών καταγι- gestisque Domini nostri Pei , ipsique dictarum
νώσκειν πειρώμενοι, τολμηροί τινες και βλάσφημοι personarum sanetarum , necnon Scripturarent
sacrarum audent inferre erimen , temerarii homi
υπάρχοντες . C nes ac maledici.
Αγ. Χριστολύται (66) : οι λέγοντες τον Κύριον ημών 93. Christolylæ , seu 'Christum solventes, suit
8
ν
"Ιησούν Χριστό μετά την εκ νεκρών ανά στα σιν το φui Dominum • nostrum Jesum Christum eiunt ,
ν ένα
έμψυχο σώμα αυτού κάτω λελοιπ , και γυμ ι νή posteaquam surrexit a mortuis , relicio in terra
animato corpore, nuda solaque deitate ad ccelos
τη θεότητι ανεληλυθέναι εις τους ουρανούς :
ascendisse.
"ιδ'. Εθνόφρονες : οι ταις συνηθείαις των εθνών 94. Ethnophrones, qui, cum gentium instituta
επακολουθούντες, Χριστιανοί τάλλα υπάρχοντες : ac mores sequanlur, cæteroqui Christianiexsistunt.
οίτινες παρεισάγουσι γένεσιν , και τύχην, και είμαρ- Hi genesin inducunt , fortunamque et fatum :
μένην, πάσάν τε την αστρονομίας και αστρολογίας omncm astronomiam astrologiamque suscipiunt;
παραδεχόμενοι , και πάσαν μαντείαν, και ορνιθοσκο- omnem etiam divinationem et auguria : -auspiciis :
πίαν· και οιωνισμούς , καιαποτροπιασμούς, και κλη- allendunt, expiamentis, ominibus, portenlis, vene
δονισμούς , και τερατοσκοπίαις, και επαοιδαίς , και ficiis, et similibus aliis impiorum fabulis , ac si
τους ομοίους μύθους ασεβών, τη τε λοιπή συνήθεια quid gentilium moribus inolevit ..Quin et 'Centi
των εθνών προσανέχοντες, και εορτάς τινας Ελληνι- lium festa aliqua veneralioni 109 habent.,
κές τιμώντες , ημέρας τε αύθις, και μήνας , και D diesque rursus et menses observant , et tempora et
καιρούς , και ενιαυτούς παρατηρούμενοι . annos .
με'. Δονατικοί ο (67): oι από Δονάτου τινός εν 95. Donalistæ , a Donato quodam in Africa orluni
VARIÆ ' LECTIONES .
» R. 2308 Δονατιανοί . Theodoretus vero.Δονατισται .
NOTE,
(65 ) De Tonelopsychitis nihil diserle auctores tra- ambo hæc hausisse ex velustiore auctore . Chri
duni. Eusebius 1. vi llist., eap. 38, in Arabia bære- stolyla-fuit Stephanus Gobarus, qui Christum non
licos exstitisse narral , qui assererentanimam una veniurum in carne ut homines judicel, sed nuda
eum corporibus interire , resurrectionis vero tem- divinitale, docuisse fertur apud. Phot. cod . 232.
pore cuin corpore denuo excitandam : quos in fre- Christolyte erant Eutychiani illi , qui apud Tbeo
quenti synodo confulavil.Origenes, el ad sanitalem doretum , dial. 2, Christum , nosila humanitale, in
reduxit. Arabicos illos vocant Augustinus, Præ- eolum abiisse Salerentur.
destinatianus et Isodorus. (67) Donatistæ Nestorio longe velustiores sunt.
(66 ) De Christolytis Noster iisdem verbis scribit, Solemine ipsis non erat ante perceptionem Eucha
quibus Constantinus Copronymus, cujus lenlum pisliæ os martyris cujuspiam osculari. Hoc sela
- Nicephorus CP. recitat Anthirr. 1 , cap . 34. Videntur Lucilla ſemina faclitavit ; quæ cum a Cæciliu dia
habuerunt . Is tradebat illis es quoddam, quod A 'Αφρική έναρξάμενοι , του παραδεδωκότος αυτούς
manu tenentes prius oscularentur, quam sacrorum οστούν τι επί χειρός αυτών κρατούντας , τούτο πρό
mysteriorum et donorum participes essent, quo- τερον ασπάζεσθαι , και τηνικαύτα της προσφοράς
liescunque illa offerenda forent. των αγιασμάτων μετέχειν, ηνίκα μέλλει ταύτα προ
κομίζεσθαι.
} 96. Ethicoproscoptæ sunt , qui circa mores , seu Ας'. ' Ηθικοπροσκόπται· οι εν τη ηθική , ήγουν
rerum agendarum scientiam errant ; ac moralia πρακτική , προσκόπτοντες , και ένια μεν δόγματα
>
quædam laude digna criminantur : quædam vero αυτης επαινετα υπάρχοντα διαβάλλοντες , τινά δε
digna vituperio sectanlur ut bona . ψεκτά όντα ώς χρηστά μετιόντες.
97. Parermeneutæ sunt, qui nonnulla divinarum Εζ'. Παρερμηνευται • οι τινά κεφάλαια των θείων
Scripturarum tam Veleris , quam Novi Testamenti Γραφών, της τε Παλαιάς και Νέας Διαθήκης, παρερ
capita perperam interpretantur, inque suum scopum μηνεύοντες, και προς τον οικείον σκοπόν αυτά μεθ
detorquent ; ita affecti ut plerasque accuratas , ac οδεύοντες · έμφιλονείκως δε παρά τας πολλάς των
quibus nihil insit quod quis jure criminetur, in- ακριβών και ανεπιληπτων ερμηνειών διακείμενοι, ε ;
terpretationes contentionis studio rejiciant, præ ιδιωτείας τινός και αδιακρισίας τούτο πάσχουσιν Ρ,
nimia quadam imperilia ,, juliciique deficientia :: Β βεβαιούν δε εντεύθεν αυτούς και ένια των αιρετικών
quare nec intelligunt hac ratione nonnulla se hae-
hæ δογμάτων μη επιστάμενοι.
reticorum dogmala confirmare.
98. Lampeliani, sic appellati a Lampetio quo- Lη . Λαμπετιανοί • οι από Λαμπετίου τινός ούτω
dam . Hi volentibus in societate et cænobiis vitam προσαγορευόμενοι α (68 ), οίτινες τοίς βουλομένους επι
agere . quod cuique libitum fuerit, probaveritque, το αυτό ζην , και εν κοινοβίοις διάγειν, επιτρέπουσιν
colcre concedunt; quemque arriserit babitum in- εκάστω οίαν αν εθέλη και δοκιμάζη 1 πολιτείαν ταύ
duere. Neque enim deccal, inquiunt, ut Christianus την μετιέναι , και ο προαιρείται σχήμα αμφιέννυ
vi quidquam facere cogatur, quando scriptum est : σθαι. Ουδέν γάρ φησιν, ηναγκασμένως ποιείν τον
Voluntarie sacrificabo libi ". Et rursum , quia ex vo- Χριστιανών • ότι γέγραπται · 'Εκουσίως θύσω σοι .
luntate mea confitebor illi 6. Quinimo nonnulli as- Και πάλιν : 'Εκ θελήματός μου ομολογήσομαι αυ
serunt eos permillere naturalibus affectionibus τω . Επιτρέπουσι δε , ώς φασί τινες , και φυσικούς
indulgeri, nec velle eis repugnari, tanquam natura πάθεσι χώραν διδόναι , και μη ανθίστασθαι αυτούς ,
* Psal . LΙΙι, 8. * Psal. XXVII, 7,
VARIÆ LECTIONES
p Sic ki . 2508, alii Trasyovtes. Omnes habent B =6alo ūv, præter S. Hil. in quo ex emend. legitur
βεβαιούντες Sic vetus interp firmantes autem. « R. 2508 καλουμένου . 1 August. S. Hil . εθέλοι, και
δοκιμάζοι. R. 2 εθέλει, και δοκιμάζει.
NOTÆ .
cono , qui posthac Carthaginensis episcopus fuit, C Hier. Sophronius, epist . al Serg. Lampelium olur
idcirco reprehens2 esset, Donati schisma adversus Μαρκιωνιστών I
(leg
g. Μαρκιανιστών ) έξαρχον, Mar
ipsum lovit. Theodoreils Donatistis omnibus altri- cianistarum anlesignanum facit. Photius itidem cod .
buil, quod soli Circumcelliones, sive Circuitores, 52, ubi alia tradit, qua bic recitare non reſert. Ad
amenti furore patrarent, se nartyrii prælextu prie- dit cum scripsisse librum , enjus lilulus esset A12
cipites dando. Melius Epiphanius , hæres . 59, seri- 01xn , Testamentum , quod Severus presbyter, qui
bii Donalistas, ul el Citharos, ab Ecclesia segre- postea Antiochenam sedlem invasil, confuiarii, at
galos esse , quod lapsos communione ex toto arce- que Alphium Rhinocoruræ episcopum a Timotheo
rent . Theodoretus addil eos Ariano errori consen- Alexandriæ episcopo (Monophysila) depositum esse,
sisse . Verum , licet Hilarius in Fragm . narret, Do- quia defensionem illius susceperal. Lampelius ita
nalistas cum Eusebianis Philippopolim convenisse, que Marcianin , qui sub Justiniano I innoluit, anti
ponnullaque Donatus, Hieronymo leste, scripserit quior est, et quinto sæculo vixil. Noster ait, Lam
in lib . De Spiritu sancio , Arii doctrinæ consenta- pelianos quadam sentire quæ affinia sunt eorum , qui
pea : allamen Augustinus lib. De hæres. ſalelur, Aeriani nominantur . Emendo, των Αεριανών, qui
Donatistarum multitudinem in ejusmodi errorem Aeriani, quorum mores Lampelius amulatus sit.
intentam non esse , nec quemquam ex eis reperiri, Nam Aerius et Eustathius Sebastenus a Massalianis
qui Donalum hoc sensisse noverit. Græci vulgo non valde dissidebant. Quinimo, juxta Philastrium ,
cespitant, ubi res Lalinorum tradunt, ut Latini, Aeriani in Pamplıylia prognati sunt, in qua Massa
cum res Græcorum . Sic Timotheus Pelagianos Ma- liani invaluere. Quocirca ad hoc caput dixi perli .
niclaismi reos facit ; cum , si απάθειαν demas, D nere , que emendator cod . S. Vil. capiti De Mono
quam utrique oslentarent, nibil inter ipsos com- theletis per oscilantiam adjecit de Eustathianis.
mune fuerji. Sed eodem modo Joannes Antioch . Nam quæst. Anaslas. 80, Eustachiani Lampetianis
com suis Cyrillum accusarat, qued faveret Pela- et Massalianis accensentur : Quidam jejunant, in
gianis, 'qui el Euchelæ , el Enthusiastæ nominantur, quit, in Sabbalo el Dominica secundum doctrinam
inquiunt : quam vero Euchelæ a Pelagianis discre- Ευσταθιανών και Μαρκιωνιστών ( emend. ex mss.
parent, exepla rursu & TIQ Oelq , compertum est Μαρκιανιστών), Λαμπετιανών, και Μασσαλιανών,
eruditis. Ad Manichæos propius accessisse Massa- Eustathianorum , Marcianistarum , Lampetianorum et
lianos ostendimus . Massalianorum . Eustathium Aerio recentiorem non
(68 ) Timotheus semel iterumque Lampelianis dum reperi .
jungit, ut ex Maximo in c. 6 Dionys. De eccl.
762
ως της φύσεως ούτως απαιτούσης καDE ερά ESI
ι έτHÆR τινα BUS
, ΙιοcLIBexigERat.. Feruntur quedarm alia sentire, qua:
παρ
761 απλ ησί ως τω ν ον ομ αζ ομ έν ων 'Αρ ει αν ών κ α ι λέ γο ν- aff ini a sint placitis eorum , qui dicuntur Aeriani
ται φρονείν. [ 'Από τούτων Ευστάθιος τις ανεφάνη , [ ex his Eustathius quidam prodiit, a quo Eusia
Αύται μέχρι τών Ηρακλείου χρόνων υ. ten).us hæreses , quce usque ad Heraclii lempora
Hacani
thi
εξ ου Ευσταθιανοί .υ] exstil . erunt
Από δε Ηρακλείο και δεύρο ανεφύησαν αι υπο- 110 db Heraclii alate, et deinceps exortæ sunt,
quæ hic subjiciuntur.
θ'. Μονοθελήται (69) • οι από του Αλεξανδρείας 99. Monothelet , a Cyro Alexandrino originem
ano
. ό δε του Κωνσταντι-
Κύρου την αρχήν ειληκεφόίμτεενς αιαπ duxerunt ; a Sergio autem Constantinopolit
νουπόλεως Σεργίου βεβαιωθέντες . Ούτοι μέν δύο επί robur acc;eperunt . Ili duas naluras ac personam
Χριστού φύσεις πρεσβεύουσι , και μίαν υπόστασιν · unam in Christo agnoscunt ; at unam voluntatem ,
εν δε θέλημα και μίαν ενέργειαν δογματίζουσιν , . unamque operationem in eo ponunt : qua ratione
αναιρούντες διά τούτου των φύσεων την δυάδα , και duplicem naturam 1ollunt,, ac Apollinarii dogmata
υ δό
ίοκό
αροσ
ς ΑπΑυολτοινπρ
τοϊ[ρ'. οι-. Β vali[ de
αιασκαιιν πάισντχυαρώμές νανορτιθόποδοιοξούμιενυπ
πτγμ ntos., cople . Hi per omnia quidem
100.confAuirtomapr
άρχοντες , αδεώς δε της καθολικής Εκκλησίας και oxi . imaque de causa
' ίας σφάς αυτούς προφάσεως ευτελούς ένεκα [ od sunt , sed temere , leviss
orth
st, κοινων ab Ecclesiae catholicæ communione sese abscide
αποκόπτοντες . Κανονικούς δε θεσμούς δήθεν επιζη- runt , canonicarum observationum gratia . Cumque
τούντες , ούτε επίσκοποι , ούθ ' όλως λαού προεστώτες : nec episcopi , nec omnino plebis præsides sint, sed
αλλά τινες αγελαίοι όντες , όμως αυτοί προσκόπτου- gregarii quidam ho t
mines, in ea ipsi impingunt ,,
quæ aliis objectan . Palam, siquidem cum feminis
νως , και παρεισάκτο υς συνάγουσι αγματείαις babitant, introductitias mulieres apud se retinen
σι ν εν οί ς εγ κα
ξί λο
αι ς ύσε . Συνοικούσιιςγάρπργυίβναονιξταί ιπροφτεα
ι
κα πλ εο νε ι
, κα το άλις λο εν τρ βιωτι- les ; mercalibus , lucris , aliisque sæcularibus nego
κοις πράγμασιν αλόγως τε βιωτεύουσιν , εκείνα έργο tiis vacant , et vitam agunt a ratione prorsus lis
καταλύοντες , άπερ λόγω συνιστάν ισχυρίζονται , πα- sentaneam ,, ut ea opere desta ruant, quæ sermoni
ραβάται όντες , κα τολικής απόφασιν . Λόγω bus niluntur astruere ; adeoque prævaricatores
· τά την αποσ
γάρ τιμώ ντ ες , έργα τον Θεόν ατιμάζουσι , μοναχοί fiunt secundum sententiam Apostoli '. Nam , la
και υπό κλήρον ταττόμενοι . "Έπονται δε αυτούς, ώς metsi sunt monachi, el sub clero constituti , voce
τΙ: οι τεθαμβωμένοι , και τη εαυτώναπλότητι πορευόμε . quidem Deunn honorant , opere autem contem
s Emendo Αεριανών. + Hæc habentur o CT

in ÆsolLE
RI d . NES.S . Hil . emendatoris manu adjecta haresi
coIO
m .it1ar
Mo7noRthoel um : sed ad Lamipetianos etVA
, 23. Aerianos pertinent . u Titulum hunc solus habet cod . R. 2508 .
Hanc hæresiın habent codd. Regg . 2508 , el Vatic . 1182 ; in aliis abest .
(69) Monotheletarum parentes fuerunt Eutychia - TÆ
c Ch.risto adimerent, sed humanam , ob penitissimam
ni, aliique Monophysita , qui hac præsertiin NO
de unionem cum divina dicendam proprie voluntateni
causa Leonis M. ad Flavianum epistolam insimu- non esse censerent, quæ divinæ insirumentum lue
Tarent, quod duas in Christo operationes astrueret , rit , ac divina υποστατική , persona noluntas , ei ηγε
his verbis, Agit ulraque forma cum alterius cummu- μονική , principalis , et quemadmodum cause prin
nione, etc. Aiebant enim , admissis utriusque na- cipis el instrumenti una est actio , ita divinitaiis et
luræ operationibus, duas fore personas, propter bumanitatis . Sic plane Sergius ad llondriumi scri
r
pugnam voluntalum , quæ subsequerelu . Sic Timo- bebal : sic Theodorus Pharaniia , el alii quoruni
iheus Ælurus argumentatur, in fragmento Operis
9
dicta recitantur in sexta synodo. Cum Combeiisio
contra ipsum quod alibi dabimus . Sic Severus epist. doctiss. Petavius convenit t. IV Theol . dogm . lib .
a : Oecumen . quæ lecta est act. 10 sexlæ synodi . 1 , C. 20 , . 1 ; et lib . VΙΙ , c . 6 , η . 5. lic error cun
Q110circa Anastasius Jacobitarum Antiochenorum sub Philippico imp. recruduisset iterum , mox exo
patriarcha, pr:rcursor ille, ul Antiochus monachus levil, præterquami apud Jacobilas. Eutychius qui
ait, Antichristi, Heraclio imp . suggessit , facili ne- dem Alexandr. l . ll Ann . pag . 190 , erroris hujus
gotio Jacobitas cum Catholicis uniendos, si , vel auctorem fuisse narrat Maronem quemdam mona
una voluntas et operatio Christo tribuerelur , vel chum , alumnum monasterii urbis Nama, a quo Mo
una duplex ve lacereliir. Suppressa siquidem dupli- nothelelæ deinceps in Oriente appellati sint Maro
eis actionis confessione , naturam utramque sip- nile. Quod nonnihil difficult.ilis habel , quippe cum
primendam noveral . Postremum hoc adnuentibus ex Damasceni epistola de hymno Trisagio cerluni
Sergio CP. et Cyro Alexandrino Ecthesi, seu Expo . O sit, ipsius ælale Maronitas puros putos Monoply.
silione fidei, sancivil imperator ; firmavitque, insti- silas fuisse , imo el Theopaschitas, ut suo loco ail
ganle Pyrrho Sergii successore , Constans Heraclii notabilur. Insuper in opusculo De recip . hæret . ,
a
filius , edita formul idei , quam Τύπον , Typum , vo- s
quod sub Timothei CP. nomine Combefisiu vulga
carant. In hunc etiam scopulum incautus inipegil vit , i. II Auct . , Maronitæ dicuntur quartam , quintam
Honorius papa , repelitis ad Sergium lilleris ; nec et sextam synodos abnegare , cum sextam duntaxal
Sophronii, qui proditam fidem querebatur, legalos Monothelete repudiareni. Cæterum fabulosum non
diinisit, nisi pollicitos unius ac duarum actionum esse Athanasii Jacobilæ cum lleraclio congressum
reticentiam . Nihilominus Sergius , Pyrrhusque, et alibi adversus clariss . Pagium probabimus, addil
alii actionein em
el voluntat nler
unam incuncta «li- clo prolixo fragmento operis Eului Lystrorum
cebant : quorum sensum Combefisius sic edisseruit , episcopi adversus libelum , quem Athanasius isto
ul nec divinam volendi facultatem , nec humanam imperatori porrexeral.
nunt . Porro homines quidam illus sequuntur , Α νοι . Οι δέ γε τρόφιμοι της Εκκλησίας , τους μεν ιε
velut stupore alloniki,, ambulantes in simplicitate ρους σέβουσι κανόνας:. τα δε τούτοις συντείνοντα,
sua. Cæterum genuini Ecclesiæ alumni, sacros επισκόποις και προεστώσι παραχωρούντες , αυτο !
quidem canones colunt, ut tamen quæ ad eos spe- μάλα περιέπουσιν έργω , τούτους δι' ευταξίας υπερ .
clant, episcoporum præpositorumque judicio per- TOPLūvces . ]

millanı; atque ita illos opere observant, quos ordi
nis conservandi gratia impense venerantur.]
101. Sed et hactenus viget populorum seductrix , ρα'. "Έστι δε και η μέχρι του νυν κρατούσα λαο
Ismaelitarum superstitio quæ Antichristi adventum πλάνος σκεία των Ισμαηλιτών (70) , πρόδρομος ούσα
antevertit. Ducere origineni fertur ab Isnaele , quem του Αντιχρίστου . Κατάγεται δε από Ισμαήλ , του
Abraham ex Agar suscepit : quamobrem Isniae- εκ της 'Αγάρ τεχθέντος το 'Αβραάμ • διόπερ 'Αγα
litæ vulgo Agareni 111 cognominantur. Saracenos ρηνοί και Ισμαηλίται προσαγορεύονται . Σαρακηνούς es
autem eos vocitant, quasi tñs Laosas xavoús , id δε αυτούς καλούσιν , ώς εκ της Σάρδας κενούς , δια το
esta Sarra vacuos , propterea quod Agar angelo ειρήσθαι υπό της Αγάρ τώ αγγέλω • Σάρρα κενήν
responderit, Sarra vacuam me dimisit. Ili idolola- με απέλυσεν . Ούτοι μεν ούν ειδωλολατρήσαντες και
triæ addicti cum essent, stellam nalutinam adora-'B προσκυνήσαντες τω εωσφόρο άστρω, και τη 'Αφρο
bant, ac Venerem , quam et Chabar, quod Magnam δίτη , tv
olen, ήν on
δή xal Χαβάρ
Xa6dp κ»αι TP
τη εαυτών επωνόμασαν
sonat, lingua sua appellant. Usque ad Heraclii γλώσση , όπερ σημαίνει μεγάλη έως μεν ούν των
tempora palam est eos idola coluisse : inde aulem “Ηρακλείου χρόνων προφανώς ειδωλολάτρουν. Αφ'
ad nostram usque ætatem falsuş illis exortus est ου χρόνου και δεύρο ψευδοπροφήτης αυτοίς ανεφύη,
11
VARIAE LECTIONES .
** :I !s. Xzoip.
- NOTE .
(70) De Mohammedanis accuratius Noster scri- 'natum , qui miracula a tenera ætale ediderit illa
-psii , quam alii Græci . Altamen concedendum non utique que in libro De infantia Salvaloris leguntur), K
est Papay.nvous ita dictos esse , quasi $x tñs Sarcas quique minime sit passus, sed altero in ejus locum
nevojs, celi Agar Ismaelis parens cum ab Abrahamo subjecio, illæsus ad cælos cvaserit . (Sur. 22.) Fanum
pelleretur, sic locuta fuerit, Sara me vacuam emi- Mecchanun (Caabam dicunt), ad quod Arabes undi
sil. lloc enim Scriplura 'non tradit : Hieronymius quequotannis conveniebant, abexordio rerum ſuisse
Alioque in c . XXV Ezech , el Sozomenus, lib. vi , c. e structum fiuxit , unique Deo O. M. consecratum,
18, illos a Sara nuicipalos dixerunt. Verum Sarace- C instauralum vero ab Abrahamo et Ismaelc posi di
norum nomen Arabicim est , non a voce Arabica Sa- luvium , posthac idolorum superstitione' pollutum :
rac, ſuralus est ; quia Arabes latrociniis vivunt, sed a lapidem illum quadralum , quiem uti numen lacle
Sharac , ortus est , eo quod:Orientis partes in- nus colerant ( id quod nec Clementem Alex. latuit
evlani : quo sensu Hebræis vocabantur op 22, in Prolreptico ), cælo demissum esse ; in altero ta
Orientales. Stephanus De urb ., eos ab urbe Saraca pide, qui in Caabæ atrio jacet, vestigia Abrahami
pominalos ait , cui favet Plolemæus, lib . v , cap . 17. impressa esse divinitus, quando ex Agare Ismaelem
Pocokius , in Specim . hist. Arab. p . 111 et seqq . genuit. Hac in rde in supremi rerum auctoris lio
postquam ostendit contra Grieculos, Veneris siel- norem priscas solemnitates habendas, sacrificium
medanis id perage ndum camelæ feminæ . Se porro Arabibus
faina
est
Molram
magnam , appellent,nonsic coli
conclud it : Chaber,
, quam « Recrius hirc annuntiare, qui ex ipsorum gente electus esset
ergo Joannes Damascenus, qui usque ad Heracliul postremus prophetarum . Fidelibus suis amænissima
loca destinari post communem resurrectionem , in
cultum ab illis Luciſeri , seu Veneris sidus , el Cha quibus omnigenis deliciis corporalibus afluant
bar, id est magnum
ius priores abolilos asserit. et a Moham
dictum ,Venerem mede
Uraniai n , culo
seu ( str. 2 , 44, 56 , 76 , et alibi ) haud secus ac Cerint
thus in millenario Christi regno fore pollicilus erat. *
cælestem , priscorum Arabiuin numen fuisse Tradit Sint qui voluptates islas ad sensun allegoricum
Herodolus lib . i el lli , atque Aliltam , vel Alilat vo trahani. Al prophetæ sui voces nativo sensu acce
cilalum . Hujus cullus meminit Mohammedes sur.
53 : Annon vidistis Alatam , et luzzam , el Me- pere commentatores illius quos Maraccius , in
naam , tria falsa numina. De hac aliisque Arabum D Adu:01. ad sur. 2 et in Prodromis, citat. Omnia que ta
Noster refert de portentosa illa camelo, nun

diis multis
meiles erudite Pocokius agit loc. cit . Moham
in nova religione struenda consorles habuit exstant in Alcorano, sul expositores ejus trailide
ur
rimlil, ut colligit o
ex Maracci in sur. 7, el part.
Judæumscribir,
fuisse , el monachum , quem
Nestorianum Nosters, Arianum
alii , Ricoldu ex Sara . vv , Prodr. p . 93. In illo quoque libro nihil de cir.
cenorum ntique scriniis, Jacobitam . At poliores in
cumcidendis feminis præscribit Moliammedes, sed
priscum hunc Arabumi morem commendavit his
cudend
ter pauca , quæ oexpartes
o Alcoran Judæus
spuriis Gnostic orum. Nam
habuit præ
Evange - verbis, quæ Pocokius recitat, p .319': Circumcisio
liis iransumpta isli-
-suul, lolus hic liber Thalmud miris lege præcipitur, ſeminis est honorabilis. Vini
l'um et Medrashitarum nugis constat. Christia- potu suos interdixit, cadem fere menie alque Gno
slici. Discrimen ciborum mundorum ab immundis,
nos haud secus acisgentiles, Socialores, passim vo sola porcina el morticina carne vetita , sustulit ;
cat,egreg
At ac siiusTrinitat fide am
vates Mari Deo Domi ni es
consort attribu
matre ani. contra ac consuesse olim Arabes leslalur ipse, sur.
m inter
6 ; el Sozomenus , lib . vi, c. 38. Ad inslar Gnosti 'C
personas Trinitatis censeri scribit, sur. 5. Id quod corum paradisun Eden in cælis locavil. Plura non
forsan ex Evangelio secundum Hebræos accep.rat, addo, que passim obvia sint. Obiit anno 1931 , e!
ubi legehalur : Modo arripuit me mater mea Spiri lumi sepultus jacel Yatrebi, seu Medine; nec nisi
1:18 sanclus . Gieteriu , str. 3 et alibi, Jesum huicu Meccana peregrinatione peracta, sepulcrum ejus
pal, Verbum Dei, Spiritum Dei, prophetarum exi Musulmani invisunt.
miuti, ex Maria Virgine, Aaronis Moysisque sorore ,
Μαμέο επονομαζόμενος , oς τη τε Παλαιά και Νέα A vales , Mamed nomine ; qui cum in libros Veteris
Διαθήκη περιτυχών , ομοίως δήθεν 'Αρειανώ προσ- Novique Testamenti incidisset, habitis cum Ariano
ομιλήσας μοναχών, ιδίαν συνεστήσατο αίρεσιν. Και quodam monacho colloquiis, propriam sectam con
προφάσει το δοκείν θεοσεβείας το έθνος είσποιησάμε- didit. Tum conciliato sibi gentis favore per reli
νος , εξ ουρανού γραφήν κατενεχθήναι επ' αυτόν δια gionis et pietatis larvam , scripta sibi delata esse
θρυλλεί. Τινά ούν συντάγματα εν τω παρ' αυτού βι- de c@lo, missaque a Deo praedicavit. Quocirca,
βλίω χαράξας γέλωτος άξια, το σέβας αυτούς παρα- exaratis in libro suo lucubratiunculis quibusdam
δίδωσι . risu dignissimis , hunc illis colendi Dei ritum
tradit ,
λέγει ένα Θεόν είναι ποιητής των όλων, μήτε γεν- Unum Deum ponit universi auctorem , qui nec
νηθέντα, μήτε γεγεννηκότα. Λέγει τον Χριστόν Λόγον genitus sit, nec genuerit (Sur. 2-4) . Christum au
είναι του Θεού, και πνεύμα αυτού, κτιστόν δε και tem Dei Verbum esse dicit, ejusque spiritum , sed
δούλον , και ότι εκ Μαρίας της αδελφής Μωϋσέως creatum et servum , ex Maria sorore Moysis et
και 'Ααρών άνευ σποράς ετέχθη. Ο γάρ Λόγος , Aaron sine semine natum . Verbum quippe Dei,
φησί, του Θεού, και το Πνεύμα εισήλθεν εις την Binquit , cum in Mariam introiisset , Jesum genuit,
Μαρίαν, και εγέννησε τον Ιησούν προφήτην όντα, qui prophela 'et Dei servus fuit. Hunc cum Jud:ei
και δούλον του Θεού. Και ότι οι Ιουδαίοι παρανομή- per summum nefas in crucem agere voluissent,
σαντες εθέλησαν αυτόν σταυρώσαι, και κρατήσαντες apprehendissentque, ipsius quidem umbrarm af
έσταύρωσαν την σκιάν αυτού · αυτός δε ο Χριστός fixerunt cruci (Sur. 3-4): Christus vero nec crucem
ουκ έσταυρώθη , φησίν, ούτε απέθανεν ο γάρ Θεός nec mortem subiit . Eum quippe 'Deus, quia sihi cha
έλαβεν αυτόν προς εαυτόν εις τον ουρανόν διά το φι- rissimus erat , transtulerat in coelum . Illud etiam
λείν αυτόν. Και τούτο λέγει , ότι, του Χριστού ανελ- narrat (Sur. 4 ) , Chrislim , cum in cælum ascen
θόντος εις τους ουρανούς , επηρώτησεν αυτόν ο Θεός disset,interrogatum a Deo fuisse , num se Dei Fi
>
λέγων· Ω Ιησού , συ είπας, ότι ο Υιός είμι του lium esse dixisset : Jesuni vero hoc modo respon
Θεού , και Θεός ; » Και απεκρίθη , φησίν, ο Ιησούς : disse : « Propiiiis mihi sis , Domine. Scis ue nun
« Ιλεώς μοι, Κύριε · συ οίδας ότι ουκ είπον, ουδε quam id locutum esse, neque luam me fastidire
υπερηφανώ είναι δούλός σου : αλλ' άνθρωποι οι πα- servitutem . Verum homines improbi hoc me dixisse
ραβάται έγραψαν , ότι είπον τον λόγον τούτον , και mendaciter scripserunt contra me, magnoque in
έψεύσαντο κατ' εμού , και εισί πεπλανημένοι . 5 Και errore versantur . 1 Tum Deum illi respondisse :
απεκρίθη, καί φησιν αυτώ ο Θεός ·« Οίδα ότι συ ουκ « Novi te sermonem hunc minime protulisse. »
έλεγες τον λόγον τούτον . 5 Και άλλα πολλά τερατο- Alia insuper multa portento similia in hoc libro
λογών εν τη τοιαύτη συγγραφή γέλωτος άξια, ταύτην comminiscitur, ac plane ridicuila . Hoc quidem vo
προς Θεού επ ' αυτόν και κατενεχθήναι φρυάττεται . lumen a Deo sibi demissum gloriatur. Nos vero si
" Ήμών δε λεγόντων : Και τις έστιν ο μαρτυρών, ότι sciscitemur , quo leste librum ille a Deo acceperit,
γραφήν αυτώ δέδωκεν ο Θεόςκαι και τις των προφητών quisve prophetarum ejusinodi prophetam exsurre
προείπεν ότι τοιούτος άνίσταται προφήτηςκαι και δια cluruin prænuntiarit ; hæsiiantibus illis , 112
πoρoύντων αυτών , ώς ο Μωϋσής του Θεού κατά το reponimus, Moysen tunc accepisse legem in monte
Σινά όρος επ' όψεως παντός του λαού, [ b εν νεφέλη, Sina,, cum Deus,, universo populo conspiciente ([in
και πυρί, και γνόφο , και θυέλλη φανέντος εδέξατο nube,, igne, caligine , et procella se manifesttim
τον νόμον . Και ότι πάντες οι προφήται , από Μωϋ præberet , atque omnes prophetas, a Moyse et dein
σέως και καθεξής αρξάμενοι , περί της του Χριστού ceps adventum Christi diu ante prædixisse , itemque
παρουσίας προηγόρευσαν , και ότι Θεός ο Χριστός , Christum Deum , Deique Filium assumpla carne
και Θεού Υιός σαρκούμενος ήξει , και σταυρωθησό . venturum , in crucem actum iri , moriturum esse,
μενος , και θνήσκων •, και αναστησόμενος και ότι el a mortuis resurrecturum , eumdeinque futurum Ι
κριτής ούτος ζώντων και νεκρών και λεγόντων D virorum et mortuorum judicem. Ab his ergo si
ημών, Πώς ουχ ούτως ήλθεν ο προφήτης υμών, άλλων queramus , Cur non hoc modo venerit propheta
μαρτυρούντων περί αυτού , ουδέ παρόντων υμών , και vester, aliis ipsi'testimonium perhibentibus ; quin
Θεός, ώς τώ Μωϋσει βλέποντος του λαού, καπνιζο- nec vobis quidem cernentibus, Deus veluti Moysi ,
μένου όρους δέδωκε τον νόμον, κακείνω την γραφήν , spectante populo el nione fumigante , legem de
ήν φατε , παρέσχεν , ίνα και υμείς το βέβαιον έχητε ; deral, sic illi scripla , quæ commemoratis , iradi
αποκρίνονται , ότι ο Θεός όσα θέλει ποιεί. Τούτο και derit, ut vos rei gestac certiores esselis ? respon
VARIÆ LECTIONES .
1 Cod. R. 2508 ος περιτυχών Εβραίοις, και Χριστιανούς δήθεν, και 'Αρειανοίς, και Νεστοριανούς, παν
ταχόθεν έν άρυσάμενος, εξ Ιουδαίων μέν μοναρχίαν, εξ ' Αρειανών δε Λόγον και Πνεύμα κτιστά από δε
Νεστοριανών άνθρωπολατρείαν, και εαυτώ θρησκείαν περιποιείται . Και προφάσει δήθεν θεοσεβείας το έθνος
εισ ποιησάμενος τη τε παλαιά, que adscilitia esse lector Sagax persentiscel. 2 R. 2508 τον λόγον τούτον,
ότι. Αug . εαυτου . R. 2508 εαυτό. Αlii επ' αυτόν . Sic vetus interpres Ηanc scilicet scripturam, quam
dixie Alcoran, a Deo superτεθνητόμενος
ipsum descendisse jactat. b liec queuncinis clauduntur desunt in 2 Reg.
Cl vet . transl . • R. 2508 τε.
dent Deum facere queipsi allabuerit . Ιd quod nos A ημείς, φαμεν, οίδαμεν · αλλ' όπως η γραφή κατήλθεν
quoque profiteri dicimus : sed qua landem ratione εις τον προφήτην υμών, ερωτώμεν. Και αποκρίνον
:
scriptura ista ad prophetam vestrum demissa sit, ται, ότι εν όσω κοιμάται , κατέβη η γραφή επάνου
hoc rogamus. Respondent eam super illum soni- αυτού . Και το γελοιώδες προς αυτούς λέγομεν ημείς:
no quiescentem delapsam esse . Tum nos jocosum ότι λοιπόν επειδή κοιμώμενος εδέξατο την γραφήν,
hoc eis olijicions : Quandoquidem scripturam ex- και ουκ ήσθετο της ενεργείας, εις αυτόν επληρώθη
cepit dormiens, nec divini illius quidquam allla- το της δημώδους παροιμίας d , ...]]
lus sensit, in ipsuin recte cadit tritum illud ada
..
gium * .]
Rursum dum quærimus, Curnam , cum ipse in Πάλιν ημών ερωτώντων: Πώς αυτού εντειλαμένου
.
scriptura vestra (Sur. 4-3) veluerit , ne quid remotis ημίν εν τη γραφή υμών , μηδέν ποιείν, ή δέχεσθαι
arbitris ageretis aut acciperetis , ab ipso tamen non άνευ μαρτύρων , ουκ ήρωτήσατε αυτόν , ότι Πρώτον
peliistis, ut primum testes produceret, qui ipsum αυτός απόδειξον διά μαρτύρων , ότι προφήτης εί , και
el prophetam esse pronuntiarent, atque a Deo ve- ότι από Θεού εξήλθες , και ποία γραφή μαρτυρεί περί
pisse ; utqne denium doceret, quænam Scriptura de σου ; σιωπώσιν αιδούμενοι . Επειδή γυναίκα γήμαι
se testimonium Tulerit ? ιune pre pudore silent. Β ουκ έξεστιν υμίν άνευ μαρτύρων , ουδε αγοράζειν,
Quibus merito subjungimus : Quoniam nec uxorem ουδέ κτάσθαι, ούτε δε υμείς αυτοί καταδέχεσθε όνον ,
ducere vobis absque leslibus licet, nec emere, nec ή κτήνος αμάρτυρον έχειν · έχετε μεν και γυναίκας,
acquirere, ita ut ne asinum quidem , neque jumen- και κτήματα , και όνους, και τα λοιπά διά μαρτύρων,
μόνην δε πίστιν , και γραφήν αμάρτυρον έχετε και
tum fieri vestruin sine testibus siistineatis : cum-
que uxores, possessiones et reliqua lestibus adhi- γάρ ταύτην υμίν παραδούς ουδαμόθεν έχει το βέβαιον ,
bilis comparetis, solam fidem nihilominus et scri- ουδέ τις προμάρτυρα • εκείνου γνωρίζεται, αλλά και
pturam nullo teste suscipitis ? Nam qui vobis eam κοιμώμενος εδέξατο ταύτην. Καλούσι δε η μάς Εται
tradidit , nulla parte certitudinem habet ,. nec quis- ριαστάς 1, ότι, φησί , εταίρος τω Θεώ παρεισάγο
quam qui ante sit leslilicalus essistit : quinimo cum μεν, λέγοντες είναι τον Χριστόν Υιον Θεού και Θεόν.
ille oppressus somno jaceret, eam accepit . Sed et Προς ούς φαμεν , ότι τούτο οι προφήται και η Γραφή
nos
πος εταιριστές,, idest ,, Sociatores,, appellant,, quia παραδέδωκεν υμείς δε ώς ισχυρίζεσθε τους προφή
socium inquiunt nos Deo adjungere, dicendo Chri- τας δέχεσθε . Ει ούν κακώς λέγομεν τον Χριστόν Θεού
stum esse Dei Filium , ac Deum . Quibus nos respon- Υιον, κακείνοι εδίδαξαν και παρέδωκαν ημίν. Και
, hoca proplietis et sacra Scriptura tradi- ο τινες μέν αυτών φασιν, ότι ηημείς τους προφήτας άλ
lemus,
lum esse. Atqui vos , prophetas recipere assevera- ληγορήσαντες τοιαύτα προστεθείκαμεν . " Αλλοι φασιν
lis. Si itaque Christum Dei Filium perperam con- ότι οι Εβραίοι μισούντες ήμάς έπλάνησαν, ώς από
filemur, id ipsi nos docuerunt, nobisque tradide- των προφητών γράψαντες, ένα ημείς απολώμεθα .
runt. Porro nonnulli quidem ex eis, nos lixc prophetis adjecisse aiunt, eos alio sensu et per alle
gorias exponendo . Alii induclos in errorem dicunt ab Hebræis, quo adversum nos odio perciti sunt :
>
ul hæc prophetarum nomine scripserint, quibus in interilum traheremur.

113 Rursus autem nos eis objicimus :: Cur nos Πάλιν δε φαμεν προς αυτούς: Υμών λεγόντων ,
tanquam Socialores probris inseclamini, vos qui ότι Χριστός Λόγος έστι του Θεού και Πνεύμα , πως
Chrislum Dei Verbum et Spiritum esse dicitis ? λοιδορείτε ημάς ως Εταιριστές ; Ο γάρ λόγος και
Verbum siquidem et Spiritus sejungi nequeunt ab το Πνεύμα αχώριστόν εστι του εν ώ πέφυκεν · ει
eo cui naluraliter insint. Si igitur est in Deo lan- ούν εν Θεώ έστιν ο Λόγος αυτού , δηλον ότι και Θεός
quam Verbu: ipsius , manifestum est et Deum εστιν . Ει δε εκτός έστι του Θεού , άλογός έστι καθ'
esse . Sin vero est extra Deum , ex vestra opinione υμάς ο Θεός, και άπνους. Ουκούν φεύγοντες εταιριά
sequilur Deum sine Verbo et Spiritu esse. Deum ζειν τον Θεόν εκόψατε αυτόν. Κρείσσον γάρ ήν λέγειν
itaque mutilatis, dum ei socium cavelis adhibere. υμάς, ότι εταίρον έχει , ή κόπτειν αυτόν, και ως
D
Nam salius fuissel vobis dicere , eum habere so- λίθον, ή ξύλον , και τι των αναισθήτων παρεισάγειν .
cium , quam ipsum mutilare , et lapidem esse , "Ωστε υμείς ήμάς ψευδηγορούντες , Έταιριαστάς
lignumve, aut rem quamlibet sensus experlem καλείτε • ημείς δε Κόπτας υμάς προσαγορεύομεν του
astruere. Νon ergo citra mendaciunm nος εταιριστές , Θεού .
id est, Socialores vocitalis : nos vero vicissim Dei
mutilatores vos appellamus.
Insuper nos tanquam idololatras criminantur, Διαβάλλουσι δε ημάς ως ειδωλολάτρας προσκυνούν
quia crucem adoramus, quam et ipsi abominantur. τας τον σταυρόν, όν και βδελύσσονται και φαμεν
VARIÆ LECTIONES .
d Deest illud proverbium in omnibus cod . quod aliud esse non videlur nisi islud Platonis, 'Ovsipati
μου λέγεις. Vel, ονειροπολεί καθεύδων. In cod. S. Hil. Ιιοc solummodo additur , σχόλιον αποκείμενου.
P
Regii codd. uäcouve: vel. transl. prætestificans. 1 Sic R. 2508 a verbo εταιριάζειν, quod infra usurpat
auctor . Αlii ετεριστάς • leg . εταιριστές αι pro ε. Vetus interpres Heterastas posuit .
Η
προς αυτούς: Πώς oύν υμείς λίθω προστρίβεσθε A Ad quos dicimus , Qui it igitur ut lapidi , vui in
κατά την Χαβαθάς 8 υμών, και φιλείτε τον λίθον Chabatha vestra est, vos adfricelis, eumque com
ασπαζόμενοι ; Και τινες αυτών φασιν επάνω αυτού plexantes deosculenmini ? Quidam illorum respon
τον Αβραάμ συνουσιάσαι τη 'Aγάρ · άλλοι δε ότι dent super illo Abraliamum cum Agare coivisse :
επ' αυτόν προσέδησε την κάμηλον, μέλλων θύειν τον alii camelum illic alligasse cum Isaac immolaturus
Ισαάκ . Και προς αυτούς αποκρινόμεθα: Της Γρα- esset . Ad quæ nos reponimus : Cum dicat Scriptura,
φής λεγούσης , ότι όρος ήν αλσώδες, και ξύλα, αφ' ών montem fuisse nemorosum et ligna habuisse , ex
και εις την ολοκάρπωσιν σχίσας ο Αβραάμ επέθηκε quibus segmentorum fascem Abrahamus Isaaco all
Ε. το Ισαάκ• και ότι μετά των παίδων τάς όνους κατ- holocaustum imposuerit , illumque asinas cum
.
έλιπεν · πόθεν ούν υμίν το ληρείν ; ου γάρ εκείσε pueris reliquisse , unde vobis tot inepliæ ? Haud
ξύλα δρυμώδη κείται , ούτε όνοι διοδεύουσιν. Αιδούν- quaquam enim illic dumosa ligna sunt, quin nec
ται μέν . "Ομως φασίν είναι τον λίθον του Αβραάμ . illac transitus asinis patet . Hinc illi quidem rubore
Είτα φαμεν: "Έστω του 'Αβραάμ, ώς ύμείς λορείτε suffunduntur : nihilominus Abrahami lapidem esse
τούτον ούν ασπαζόμενοι , ότι μόνον ο 'Αβραάμ επ ' asserunt. Nos vero : Sit sane Abrahami, aimus, uti
αυτόν συνουσίασε γυναικί , ή ότι κάμηλον προσέδη- vos nugamini : non vos pudet eum idcirco duntaxat
B
σεν, ουκ αιδείσθε, αλλ' ημάς ευθύνετε ότι πρός σταυ- osculari , quia super eum Abraham sit cum mu
ρόν του Χριστού προσκυνούμεν, δι' ού δαιμόνων liere congressus, aut quia eidem camelum alligarit ;
ισχύς , και διαβόλου καταλέλυται πλάνη ; Ούτος δε, cum nos interim emendatione dignos habeatis, quod
όν φασιλίθον, κεφαλή της Αφροδίτης εστίν ήν προσ- Christi crucem adoremus, per quam potestates die
είς εχύνουν , ήν Χαβέρ hκαι προσηγόρευον , εφ' όν και μέχρι monum , et diaboli fraudes profligalæ sunt ? Cælerum
Α: νύν εγγλυφίδος i αποσκίασμα τους ακριβώς καταν lapis ille quem aiunt , caput est Veneris quam
νοούσι φαίνεται . adorabant , quamque Chaber nuncupabant , in quo
etiam lodieque sculpti capitis elligies diligenter
inspicientibus apparet .
Ούτος ο Μάμεδ πολλάς , ώς είρηται, ληρωδίας Mamed ille cum multa deliramenta, ut dictum
συντάξας , εκάστη τούτων προσηγορίαν επέθηκεν : est, conscripserit, eorun singulis nomina indidit.
οίον ή γραφή της γυναικός, και εν αυτή τέσσαρας Cujusmodi est scriptura (Sur. 4 ) , seu caput mulieris,
γυναίκας προφανώς λαμβάνειν νομοθετεί, και παλ- in qua propalam lege sancit qualernas uxores
λακάς, εάν δύνηται , χιλίας, όσας ή χείρ αυτού κατά- accipere, et concubinas, si fieri possit, mille,
σχη υποκειμένας εκ των τεσσάρων γυναικών : ήν CC quotque manus ejus subditas contineat, preter
δ' αν βουληθή απολύειν, ή θελήσειε , και κομίζεσθαι quatuor illas uxores : quam item voluerit, dimittere,
άλλην, εκ 3 τοιαύτης αιτίας νομοθετήσας: Συμπονον aliamque, si allubescal, ducere, ob ejusmodi call
έσχεν ο Μάμεδ Ζείδπροσαγορευόμενον. Ούτος γυναίκα sam statuit. Socium habebat Mamed, Zeidum no
έσχεν ώραίαν , ής ηράσθη ο Μάμεδ. Καθημένων αυτών, mine (Sur. 33), cui formosa uxor eral, quam Mamed
φησίν ο Μάμεδ :: Ο δείνα, ο Θεός ενετείλατό μου deperiret . Cum itaque una sederent, ait Mamed :
την γυναίκα σου λαβείν. ν Ο δε απεκρίθη : .
'Από- « Heus tu , præceplum mihi a Deo est, ut uxorem
στολος εί · ποίησον ώς σοι ο Θεός είπε « λάβε την luam accipiam . , Cui ille respondet : « Apostolus
γυναίκα μου. Μάλλον δε, ένα άνωθεν είπωμεν , έφη es, fac sicut dixittibi Deus : uxorem meam accipe.)
προς αυτόν: « Ο Θεός ενετείλατό μου, ένα απολύσης Imo , ut rem a capite repetamus , ait illi : « Mandavit
την γυναίκα σου . • Ο δε απέλυσε . Και μεθ' ημέρας mihi Deus ut uxorem tuam dimitlas . Elapsisque
πολλάς . « 'Αλλά , φησίν , ίνα καγώ αυτήν λάβω diebus aliquot , dixit : « Præcepit Deus ul eam quo
ενετείλατο ο Θεός. » Είτα λαβών , και μοιχεύσας. que mihi sumerem . » Deinde cum acceptam illam
αυτήν τοιούτον έθηκε νόμον: « Ο βουλόμενος απο- 114 adulterio sluprasset , legem hanc tulit : « L'xo
λυέτω την γυναίκα αυτού . Εάν δε μετά το απολύσαι rem suam , qui voluerit dimittat : quod si postquam
επ' αυτήν αναστρέφη , γαμείτω αυτήν άλλος . Ου γαρ D dimiserit , ad eam revertatur , ducat illam alter.
έξεστι λαβείν, ει μη γαμηθή υφ' ετέρου . Εάν δε Non enim licet eam accipere, nisi ante ductam ab
και αδελφός απολύση , γαμείτω αυτήν αδελφός αυτού alio : ita ut si frater etiam illam dimiserit, ducalur
βουλόμενος . 'Εν αυτή τη γραφή τοιαύτα παραγγέλλει : a fralre ejus, si libuerit. , Porro in scriptura sua
• Εργασαι την γην, ήν ο Θεός έδωκέ σοι, και φιλο- ejusmodi quedam pronuntial : « Operare terram
κάλησον αυτήν · και τόδε ποίησον , και τοιώσδε και quam tibi dedit Deus , et studiose illam cole : atque
ίνα μή πάντα λέγω, ώς εκείνος, αισχρά . hoc facito , el ad hunc modum ; » ne omnia ut ille
obscena proferam .
Πάλιν γραφή της καμήλου του Θεού, περί ης Rursum scripluram edidit Cameli Dei , de qua
λέγει , ότι ήν κάμηλος εκ του Θεού , έπινεν όλον τον narral (Sur. 7, 11 , el alibi) : camelum ex Deo pro
ποταμών, και ου διήρχετο μεταξύ δύο ορέων δια το diisse , quæ totum fluvium ebiberet , neque inter
VARIÆ LECTIONES.
8 R. 2508 , Βαχθάν " alii 2, Χαβοθάν : cst, caaba , seu fanum Meccanum Η Als . Χαβέρ. Η R. 2:508
εκ γλυφίδος. Vetus interpr. insulptionis. R. 2508 ην εθέλοι, εκ .
duos montes transiret , quia ipsi satis spalii non A μή χωρείσθαι. Λαός ούν, φησίν, ήν εν τω τόπω, και
esset. Populus igitur,, inquit ,, illius loci,, uno die την μεν μίαν ημέραν αυτός, έπινε το ύδωρ, η δε κά
Numinis aquam potabat, altero camelus. Quæ cum μηλος τη εξής . Πίνουσα δε το ύδωρ έτρεφεν αυτούς
aquam eliberet, ipsa pulabat illos, aquæ loco lac το γάλα παρεχομένη αντί του ύδατος. 'Ανέστησαν
subministrans. Improbi vero cum essent illi homi- ούν οι άνδρες εκείνοι πονηροί όντες , φησί, και
nes , impelu facto camelum occiderunt. Hæc par- απέκτειναν την κάμηλον της δε γέννημα υπήρχεν
vm camelum genuerat, que interfecta : matre cla- μικρά κάμηλος , ήτις , φησί , της μητρός αναιρεθεί
mavit ad Deum , qui eam ad se assumpsit . Quocirca σης ανεβόησε προς τον Θεόν, και έλαβεν αυτήν προς
nos quærimus ab eis : Undenam erat camelus illa ? εαυτόν. Πρός ούς φαμεν : Πόθεν η κάμηλος εκείνη ;
Ex Deo, inquiunt. Cum nos rursus : Goivit cum ea Και λέγουσιν, ότι εκ Θεού . Και φαμεν » Συνεβιβά
camelus altera ? hoc ipsi negant. Quonam pacto σθη ταύτη κάμηλος άλλη ; Και λέγουσιν · Ούχι . - O
igitur genuit ? Nam camelum vestram videmus sine Πόθεν ούν, φαμεν , εγέννησεν; "Όρώμεν γαρ την
patre, sine matre, sine genealogia. Quaeque ipsam κάμηλον υμών απάτορα και αμήτορα και αγενεαλό
genuit, male periit . Quin nec apparet quis admis- γητον· γεννήσασα δε , κακόν έπαθεν . Αλλ' ουδε ο
sarius ejus fuerit. Insper et parva camelus asa βιβάσας φαίνεται, και η μικρά κάμηλος άνελήφθη .
B
sumpla est . Cur vero prophela vester , quocum , " Ο ούν. προφήτης υμών , και καθώς λέγετε , ελάλησεν
ut ferlis , locutus est Deus, de camelo non didicit , ο Θεός, διά τί περί της καμήλου ουκ έμαθε , πού
ubi pascatur , et a quibus mulgentur ? An forte ips2 βόσκεται , και τίνες γαλεύονται , ταύτην αμέλγοντες;
quoque malis oppressa , perinde ac mater interiit ? "Η και αυτή μη ποτε κακούς , ώς ή μήτηρ, περιτυ
An precursoris instar paradisum ante vos petit, χούσα ανηρέθη, ή εν τω παραδείσω πρόδρομος υμών
ex qua luvius ille lactis, de quo nugamini , vobis εισήλθεν, αφ' ής ο ποταμός υμίν έσται, δν ληρείτε ,
manaturus sil ? Tres . quippe ſuvios vobis in para- του γάλακτος ; Τρείς γάρ φατε ποταμούς υμίν εν τη
diso manare narratis , aquæ, vini , et lactis. Si vestra παραδείσω ρέειν, ύδατος, οίνου , και γάλακτος . Εάν
camelus, quæ vos anteverterit, extra paradisum εκτός έστιν ή πρόδρομος υμών κάμηλος του παρα
degit, eain plane fame et siti exaruisse liquet; aut δείσου , δηλον ότι απεξηράνθη πείνη και δίψη , ή άλ .
alii lacte ejus fruuntur : adeoque propheta vester λοι του γάλακτος αυτής απολαύσουσι και μάτην και
.
frustra se cam Deo collocutum gloriatur, cui myste- προφήτης υμών φρυάττεται, ώς όμιλήσας Θεώ : ου
rium cameli revelatum non fuerit. Sin autem est in γάρ το μυστήριον αυτώ απεκαλύφθη της καμήλου,
paradiso, aquam rursum ebibit , subindeque in Ει δε εν τω παραδείσω έστι , πάλιν πίνει το ύδωρ .
medio paradisi deliciarum ob aquae penuriam C και ανυδρία ξηραίνεσθε εν μέσω της τρυφής του
arescetis , ita ut vinum desiderelis aqua non sup- παραδείσου. Κάν & οίνον εκ του παροδεύοντος επιθυ
petente, quam totam camelus epolarit. Tum meri μήσητε ποταμού, μή παρόντος ύδατος(απέπιε γάρ
polu exardescetis , pre ebrielate cespitabilis , όλον ή κάμηλος) άκρατον πίνοντες εκκαίεσθε, και
dormietisque :: gravedine vero capitis per somnum μέθη παραπταίετε, και καθεύδετε : καραβαρούντες
etiam laborantes.eu vini crapula ,, voluptatum qui- δε και μεθ' ύπνον, και κεκραιπαληκότες εξ οίνου ,
bus paradisus aMuit obliviscemini . Gurnam igitur των ηδέων επιλανθάνεσθε του παραδείσου . Πώς oύν
hæc in mentem prophelæ. vestri non venerunt, ne ο προφήτης υμών ουκ ενενοήθη ταύτα , μήποτε
forte vobis in horto deliciarum acciderent ? cur συμβή υμίν εν τω παραδείσω της τρυφής ; Θυδέποτε
sollicitus de camelo non fuit , ubi nunc degat ? - περί της καμήλου πεφρόντικες, όπου νύν διάγει .
neque vos ex illo sciscilali estis , uti neque de 'Αλλ' ουδε υμείς ερωτήσατε αυτόν, ως υμίν περί 1
fluviis illis tribus, quos venditator ille somniorum των τριών διηγόρευσεν ονειροπολούμενος ποταμών .
edisseruit ? Nos autem palam denuntiamus vobis, 'Αλλ ' ημείς σαφώς την θαυμαστήν υμών κάμηλον
prodigiosam illam camelum vestram vos precessisse εις ψυχάς όνων , όπου και υμείς μέλλετε διάγειν, ώς.
ΠΩ
in animas asinorum in quibus et vos, ceu jumentis κτηνώδεις, πρoδραμούσαν υμίν η επαγγελλόμεθα .
nihil absimiles , versaturi estis. lie porro exle- D Εκείσε δε σκότος εστί το εξώτερον, και κόλασις ατς
riores tenebre sunt , et pena immortalis , ignis λεύτητος • πυρ ηχούν, σκώληξ ακοίμητος, και ταρτά
personans, vermis pervigil, et tartarei dæmones . ριοι δαίμονες .
115 Rursus Mamed in scriptura Mensa ait Πάλιν φησίν ο Μάμεδ · η γραφή της τραπέζης :
(Sur. 4) : Christum a Deo mensatm peliisse , λέγει δε ότι ο Χριστός ήτήσατο παρά του Θεού τρά .
quæ concessa ipsi fuerit. Deus enim , inquit , illi πεζαν, και εδόθη αυτώ. Ο γάρ Θεός , φησίν, είπεν
dixit : Dedi bi , tuisque mensam nulli corru- αυτώ, ότι « Δέδωκά σου και τοίς σοις τράπεζας
plele obnoxiam . ) άφθαρτον.
Præterea scripturam Vaccæ, aliaque delira- η Πάλιν γραφήν Βοϊδίου 9 , και άλλα τινά ληρή .
.
inenta risu digna condidit ( Sur. 2 ) , quæ propter ματα λέγει γέλωτος άξια, και διά το πλήθος παραδρα
VARIÆ LECTIONES.
* Sic Reg. 2508. Sic et velus interpres elsi vinum : alii xai. ? R . 2508 ôiá. m Sic R. 2508. Sic
velus interpres vobis : alii, ouwv. Hucusque codd. Regii 2930 et 3241, ac velus, interpr. " Cod. Aug.
xuviciou. Nullum ejusmodi titulo caput inscriplum exstal in Alcorano : sed secundum est capul vaccă
DE HÆRESIBUS LIBER.. 774
773
μείν οίμαι δείν .. Τούτους περιτέμνεσθαι συν γυναιξί A multitudinem pretermittendi. censeo. Suos cum
νομοθετήσας , και μήτε σαββατίζειν, μήτε βαπτίζεσθαι mulieribus circumcidi præcipit ; utque Sabbatum
προστάξας , τα μεν των εν τω νόμο απαγορευμένων non observarent , neque baptizarentur injunxit.
εσθίειν, των δε απέχεσθαι παραδούς : οινοποσίαν δε Ex cibis in lege prohibitis quosdam sumere, et ab
aliquibus abstinere tradidit : at vini polu illos in
παντελώς απαγόρευσεν Ρ..
lolum interdixil ..
ρβ'. Χριστιανοκατήγοροι (71 ) , και εισί και λέγονται, [102. Christianocathegori, suntet dicuntur 116
ότι των Χριστιανών λατρευόντων εν Θεώ ζωντι , και qui Christianos uni, vivo , et vero Deo servientes
αληθινό εν Τριάδι ανυμνουμένω κατηγόρησαν , ότι criminantur , ac si venerandas Domini. Jesu Chri
ταϊς σεπταϊς εικόσι του Κυρίου ημών Ιησού Χρι- sli , et immaculatæ domina nostræ sanctæ Dei
στού , της τε αχράντου. δεσποίνης ημών και αγίας Genitricis , Sanctorumquo angelorunt , nec non
Θεοτόκου , των αγίων αγγέλων, και αγίων αυτού beatorum imagines, veluti deos more gentilium
ελάτρευσαν, ως θεούς, καθάπερ "Έλληνες. Εικονο- colant. Iconoclastæ vero vocantur, quod conille
κλάσται δε, ότι τας αυτάς αγίας και σεπτάς εικόνας, meliozam prorsus mentem preferentes , sacras et
πάσιν άτιμον προαίρεσιν ένδειξάμενοι, συντριβή , venerabiles imagines comminuerint, ignique ira .
και πυρί παραδεδώκασιν. Ωσαύτως δε και τας εν Ε iiderint, et eos que depicte in muris erant , qua
τους τοίχους, τάς μεν απέξεσαν , τάς δε ασβέστω και abraserint; qua calce et alramento obliverint:
μέλανι ηχρείωσαν. Θυμολέοντες δε, ότι καιρόν εξουσίας Thymnoleontes denique , quia potestatis qua pollent ,
λαβόντες , την αίρεσιν τώ θυμώ κανοπλίσαντες, τους 23rrepta opportunitale , furore sectam armantes ,
ταύτας αποδεχoμένους αικισμούς και βασάνοις αμέ- illos qui venerantur imagines , verberibus tormen
τρως ετιμωρήσαντο. Πλήν και εκ του αιρεσιάρχου tisque supra modum excruciant . Quin et ab hiere
έλαβον την επωνυμίαν .. sis principe id nominis acceperunt.
VARIÆ LECTIONES .
Σ
P -lucusque codi Aug. Quis vero Iconoclaslarum hæresim ex toto omissam a Damasceno conce .
at ? :
NOTÆ.
(71) Nicepliorus CP. Antirrh. 3, cap. 88 , fra. επιθέμενος λωβήσαιτο την ευσέβειαν. Ευρίσκει τοί
gmentum satis amplom ex libro quodain De hære- νυν του τηνικάδε του φύλου των Σαρακηνών κρα
τούντος την ευχέρειαν. Iέζιδος δε ήν όνομα. Οικειού
sibus refert , ut oslendat . haeresim hanc a Christia -
Ποιμοι hostibus ortum Iraxisse. Initium fragmentic ται αυτό και οία είκός τα της εννοίας επιδεικνύμε
iisdem fere lolidemque verbis constat , quibus νος , των καταθυμίων αυτώ τινα προύμαντεύετο.
nostri auctoris contexlus : juvatque idcirco illud Και άμα υπισχνούμενος , ώς είπερ ταϊς αυτού υποθή
julegrum edere. "Ινα σου το λυσιτελούν και εύ γεγο- καις είξειε , το μακρόβιον έξει εν την αρχή και τον
νέναι υπάρξη , inquit. Nicephorus επ' εξουσίας πρό- τριακοντούτην εν . αυτή διανύσειε χρόνον. Ο δε
κειται , ακούσαι , όθεν τε και όπως τα της αιρέσεως αναπτερωθείς τη κουφότητι , άτε τον ακόλαστον
ταύτης, μάλλον δε αποστασίας, την αρχήν, και την ασπαζόμενος βίον, και επί μήκιστον τα της φιλοσο
πρόοδον είληφεν, ίνα εύγνωστον γένηται, ώς , ου βα- φίας επεκτείνεσθαι αυτών προς ηδονήν αποδεχόμενος ,
σιλικόν , άλλ' Ιουδαϊκών φρόνημα τούτο κατηγόρημα . τω λόγω του δυσσεβούς συνετίθετο. Ο δε ήν κελεύειν
Προς γάρ ταις λοιπαίς απάσαις αιρέσεσιν, αί τή του ότι τάχιστα τοις ανά πάσαν αυτού αρχήν την οπωσουν
Χριστού Εκκλησία , παρά του εχθρού ενσπαρείσαι άνεστηλωμένην εικόνα , και όλως παντός ζώου
κακώς παρεφύησαν, και αύτη ή πικρά δυσσεβώς, ομοίωμα καθαιρείσθαι και αφανίζεσθαι. Διαβολικών
συμπαρεβλάστησεν άκανθα .. Εκείναις γούν συν- δε του θεομάχου το κακούργημα , τον δόλον έγκρύ
τεταγμένη παρέπεται, εκατοστή δευτέραταις προ- ψαντος, ως δή και λανθανόντως , διά του το πάν
κατειλεγμέναις επαριθμουμένη. Έχει δε ώδε: ομοίωμα καθαιρείσθαι συγκαταβληθήναι και της
καθ' ημάς Ιερογραφίας την ευκοσμίαν. Και επεί το
Αίρεσις ΡΒ' » Χριστιανοκατήγοροι , είτουν: Εικο ανόσιον τούτο δόγμα παρήγγελτο, συγκατηρείτο
νοκλάσται. ευθύς τοις άλλοις ομοιώμασι και αγάλμασι, και ο
Χριστιανοκατήγοροι εκλήθησαν , επείπερ των. Χρι-. κατά της Χριστού. Εκκλησίας των ιερών εικονισμα
στιανών λατρευόντων εν Θεώ ζωντι και αληθινό, των διάκοσμος . Τούτων γάρ το μεν απέξεον, το δε
εν Τριάδι προσκυνουμένω , κατηγόρησαν φάσκοντες , D κονίζοντες εξεφάνιζον. "Έστι δε α και συν αυτοίς
ότι ταις σεπταίς εικόσι του Κυρίου ημών Ιησού ιερούς οίκοις τε και σκεύεσι, και έσθήμασι τώ πυρί
Χριστού , της τε αχράντου δεσποίνης ημών και παρεδίδoσαν, και ταύτα χερσί βεβήλοις και ανοσίοις
Παναγίας Θεομήτορος, και των αγίων, ως θεοίς ετολμάτο. Οι γάρ εις τούτο πεμφθέντες Χριστομά
καθάπερ "Έλληνες λελατρεύκασι, και ως ειδώλοις χους Ιουδαίους και Σαρακηνούς τα δεδογμένα πράτ -
δηθεν απεχθανόμενοι , τήν του Χριστού . Εκκλησίαν τειν συνηνάγκαζον. Χριστιανοί δέ καίτοι συνωθού
αισχρώς καθύβρισαν, ταύτας τε καταστρεψάμενοι... μενοι και βιαζόμενοι του τηλικούτου βιάσματος
και τους σέβοντας, κατά το παραδοθέν αρχήθεν Χρι- εφάψασθαι ουκ επείθοντο. Εντεύθεν φυέν και αυξη
στιανοίς έθος, πικρώς αικαζόμενοι . Ιουδαϊκήν δε και θέντη Ρωμαίων αρχή το κακόν επεκώμαζεν. Ού την
θεοστυγες το φρόνημα. Ούτω γάρ φασι των πρε- λώβην ού των τυχόντων τινές , αλλ' αυτοι εδέξαντο
σβυτέρων τινές βλαστήσαι την αίρεσιν. "Ως κατά την . της ιερωσύνης οι έξαρχοι : ποιμένες μέν ονομαζό
Τιβεριάδα των Ιουδαίων της θρησκείας υπήρχε τις μενοι, λύκοι δε τον τρόπον και την προαίρεσιν
γνωριζόμενος , προύχων τε εν τώ κατ' αυτόν έθνει. καθιστάμενοι. "Ων ετύγχανε και ο τηνικαύτα της
*Ω επώνυμον Τεσσαρακοντάπηχος . (Alias Σαραντά- Nακoλείας επίσκοπος. Τα αυτά γάρ τοις θεομάχοις
τηχος.) "Όργανον δε του πονηρού τυγχάνων δαίμο- και φρονήσαντες και διαπραξάμενου , την του Θεού
νος , και όλον αυτόν εισδεδεγμένος , φαρμακείας και καθύβρισαν Εκκλησίαν. οίον δε τέλος και της κακίας
γοητείας οία τέχνην τινά μετήρχετο. Ούτος δυσμενής ταύτης εισηγητής, ο παμμίαρος ούτος Εβραίος
Χριστιανούς καθίστατο, και τη Χριστού Εκκλησία εδέξατο, παραδραμείν ου δίκαιον. Ο γάρ Ιέζιδος
εβάσχαινε , Και δη και επετήρει καιρόν, καθ' όν
.
εκείνος ου πλείονας ή δύο ενιαυτούς πρός μησιν εξ
( Centesina tertia theresis Aposelhist: qui etel AA 4 Τρίτη και εκατοστή αίρεσις, 'Αποσχίσται (72),
,
Doxarji . Hi gloriam suam quærentes legi Dei non οι και Δοξάριοι • oι την ιδίαν δόξαν ζητούντες, τη
suljiciuntur , nec sacerdotibus ejus, heresisque δικαιοσύνη του Θεού ουκ υποτάσσονται, ούτε τους 9
Autoproscopiarum alumni sunt : canonicas san- ιερεύσιν αυτού και την αίρεσιν τών Αυτοπροσκο 1
ctiones requirere gestiunt : cumque nec sint epi- πτών επιστάμενοι , κανονικούς θεσμούς επιζητούσιν
scopi nec plelbis presides , sed homines gregarii, μη όντες μήτε επίσκοποι, μήτε λαού προεστώτες,
ab Ecclesia catholica sejunguntur. Euchitarum αλλ' αγελαίοι τινες , χωρίζονται της καθολικής Εκ
seu Massalianorum more , Ascelas docent eccle . κλησίας. Τους δε Ευχίτας, ήγουν Μασσαλιανούς , ζη .
siasticis synaxibus non interesse , sed precibus λώσαντες , τους ασκηταίς λέγουσι μή παραμένειν
quas in monasteriis fundunt esse contentos. Cum εκκλησιαστικαίς συνάξεσιν, αρκείσθαι δε ταις εν
permistim etel sine ordine mutuo dissideant (( quia ασκητηρίοις αυτών ευχαίς. Φύρδην δε και εις αλλή
VARIÆ LECTIONES,
9 llæc habentur in cod . K. 2508 , Va : ic . 1182, et Cæsar. 44,
NOTÆ .
επιβιους, του ζήν κακώς απορρήγνυται. Ο δε τούτου B set, veneficiis incantationibusque , ceu arti cuipiam,
υιός Ούλιδος την προσηγορίαν την αρχήν τήν του operam navabat. flic infenso erga Christianos animo
πατρός διαδεξάμενος , οία τον τεκόντα εξαπατή- erat , el invidiæ livore in Ecclesiam Christi æstuans.
σαντα , πικροτάτω και εξαιτία θανάτω αναιρεθήναι Quocirca lempus observabat, rem quam animo con
τον γόητα επέτρεψεν, άξια της κακίας τα επίχειρα ceperat aggrediendi, ac pietali religionique labem .
κομισάμενον . Ευθύς δε ή ανά την έω 'Εκκλησία τον inferendi. Quocirca nimiam illius qui Saracenis tunc
εαυτής εστολίζετο κόσμον, και τον καινισμόν των imperitabat facilitatem cum perspectan habuisset
ιερών εικόνων εδέξατο. "Απαξ δε της πικρίας εκείνης (Jesidus ille vocabatur) , conciliata sibi illius fami
η ρίζα τη Ρωμαϊκή εμφυείσα πολιτεία, φθάνει και liarilale, studium erga ipsum , uli par eral , obleno
μέχρι του τότε κρατούντος : Λέων δε ήν, και την dens , quædam ei grala el jucunda valicinabalur.
προσηγορίαν, και την διάθεσιν ' ός τοίς ίσοις το Tumque pollicitus est , si suggestionibus suis morem
Βαρβάρω της ακολασίας και φιλοσαρκίας κέντροις gereret , imperii diuturnitatem , ita ut triginta annos
νυττόμενος, επιμανείς κατά ευσεβείας, των θείων regni integros ageret. Hic pro levitale mentis in spem
ναών την ιερογραφίαν εξορύττειν εσπούδαζεν. Ού και elatus, quippe qui luxuriosce vitre indulgeret, et li
την αξίαν, και την δυσσέβειαν ο υιός Κωνσταντίνος benter amplecieretur quæ ad libidinem prorogandim
διαδεξάμενος, άσπονδον ανερδίπισε κατά των ευσε- conferreni, impiis sermonibus assensum præbuit. Ille
βούντων τον πόλεμον. Συνοδόν τε ιερέων ανοσίων subinde suadere , uli subdilis suis juberet quamcun
συνεκρότησε,
εξέθετο. καιμεντοασεβές
Τέλεον εαυτού εξαφανίζεσθαι,
τάς ιεράς εικόνας αθείαςδόγμα c que
sam erectant imaginem,et
similitudinem dejicerecujusis animalis
ei destruere. επPres
Diabolicum
τους δε προσκυνούντας , ή τον υπέρ αυτών λόγον πρε- hoc Dei hostis consilium erat, qui dolum celaret,
σβεύοντας, βασάνοις πικραίς και αικίαις παραδίδο- quatenus omni eversa effigie, omne perinde picturn
σθαι, έγκλημα τούτοις ειδωλολατρείας επάγων , ότι rum sacrarum ornamentum, nemine animadverlenle,
ως θεοίς ταύταις την προσκύνησιν νέμουσι» το δε pessumdarel. Ubi profanum hocce decretum promul.
ιερόν του μοναστικού βίου σχήμα τέλεoν απελαύνε- gulum fuit, una cum similitudinibus aliis ei statuis
σθαι , και καθυβρίζεσθαι , και η μεταμφιέννυσθαι mox per Ecclesias Christi, sacrarum quoque imagi
την στολήν τους μονάζοντας, και ποικίλαις τιμωρίαις num decor auferebatur, quarum alias eraderent,
καθυποβάλλεσθαι . Οι quod tibi utile sit, et φuo bene alius calce et pulvere oblinendo delerent , quin etiam
habeas , accidal , penes te est audire , undenam et cun ipsis sacratis ædibus, vasibus, et indumentis
quo pacto hæresis hæc, seu potius apostasis et disces- igni traderent : atque hæc profanis ei impuris mani.
sio , originem et progressum acceperit ; quo perspi- bus impune perpetrabantur. Nam qui ad id missi
cuum fiat, accusationein islam , non regiæ , sed Ju- erant, inimicos Christi Judæus, Sarracenosque adjussa
daicæ indolis esse . Nam posl cæleras hæreses omnes, perficienda urgebant : Christiani vero quantum vis
quæ in Ecclesia ab inimico per summam ejus nequi impellerentur,
liam seminalæ pullularunt, istæc quoque acerba
spina simili impielate una prodiit . Quamobrem illa- (72) Iconoclastis Aposchislæ , seu Doxarii subji
rum quæ ante recensilæ erant , adjecta calologo sub- ciuntur in quibusdam codd. quos alio nomine
sequitur, numero centesima secunda, inque hunc mo- auctor non indicat. Paulicianos eum significasse
dum habet : D pene aflirmaverim ; qui ncmpe Damasceni ætat :
Hæresis CII. Christianocategori sive Iconoclase. Manichæoruin hæresim excitarunt, a Paulo quo
: Christianocategori appellati sunt, qui Christianos dam et Joanne Syris hoc nomine donali. De qui
uni Deo el vero , qui in Trinilate adoratur, servientes , bus legendus Euthymius in Panoplia, qui de verbo
calumniati sunt, quasi venerandas Domini nostri ad verbuun exscripsit quæ leguntur initio libri i
Jesu Christi, nec non immaculate Dominæ nostre Photii contra Manichæos, qui cum tribus aliis
sanctissimæque Dei Genitricis el sanctorum imagines, manu " exaratus extat in bibliotheca Colbertina
tanquam deos , gentilium more , servili observantia cum ejusdem auctoris Amphilocbiis.
colant. Cumque eas velut idola abominentur, Eccle- Ut Epiphanius in epilogo Panarii contra hæ
siæ Dei contumeliam irrogarunt, cum illas everlendo, reses, sic Damascenus fidei professionem tracta
ium qui eas juxla traditum a principio Christianis lui de hæresibus ad modum appendicis subjecit.
morem venerarentur, diris suppliciis excruciando. Id Hanc Lambecius Græce edidit in gratiam Cl . Co
quod plane Judaismum ac Dei odium sapil . In hunc lelerii, lom , ult . Biblioth . Cæsar . Ait auctor com
quippe modum e senioribus nonnulli exoriam hære- pendio descriptas a se hæreses numero centum :
sim ferunt. Tiberiade vir quidam haud obscurus Ju- sic quoque centum duntaxat recensentur in indi
dæorum supperstilioni addictus , qui primas apud culis manu exaratis hæresium , de quibus egit
gentiles suus obtineret, cujus cognomen Tessaracon- Damascenus : ut nempe bæreses Auloproscopla
lupechus (Al. Sarantapechus ) cum improbi dæmonis rum , Iconoclastarum , et Aposchistarum , cæteris
instrumentum esset , eumque in ipso lolum excepis- tandem post absolutum opus adjectæ sint.
DE ILERESIBUS LIBER . - 778
λους διαφερόμενοι • πολυσχιδές γάρ το ψεύδος : της Amultifidum mendacium est ) , ecclesiastica coun-
εκκλησιαστικής κοινωνίας αποστάντες την ακρίβειαν nione relicta , exactam disciplinam simulantes ,
υποκρίνονται, άλλος άλλου κρείττων δείκνυσθαι alius alio melior apparere satagit. Quidam eorum
σπεύδων: οι μεν θείον βάπτισμα ου δέχονται , ούτε sacrum baptisma non admillunt, nec divinæ com
της θείας κοινωνίας μετέχουσεν · έτεροι δε ουδέ τύ- munionis participes fiunt. Alii neque figuram pre
πον του τιμίου σταυρού νεωστι κατασκευασθέντα , ή tiosæ 117 crucis recens expressam , aut vene
σεπτην εικόνα ασπάζονται, και υπερανέχειν πάντων randam quamlibet imaginem salutant : et quoil
ανθρώπων οιόμενοι , το έσχατον των κακών, καθόλου extremum malorum est , cum cunctis se puleni
ιερέα ου δέχονται, αλλ' εν υποκρίσει ψευδολόγων, antecellere, sacerdotem nequiden recipiunt , sed
κεκαυτεριασμένην την ιδίαν συνείδησιν έχοντες, λο- mendacium more, per simulatam virtutis speciem
i γομαχούσιν εις ουδέν χρήσιμον , ξύλον , χόρτον, κα- cauterialam conscientiam habentes, ad nihil utile
μ', λάμην, τα του αιωνίου πυρός υπερεκκαύματα εαυ- verbis contendunt; sed lignum , fenum , stipulani,
τους θησαυρίζοντες . Και απέστω εξ ίσου και η των ælerni ignis fomitem sibi thesaurizant. Cæterum
εικονοκλαστών παροινία, και η των 'Aποσχιστων ex æquo absil , cum Iconoclastarum furor, lun
παραφροσύνη , τα εκ διαμέτρου κακά και ομότιμα ,B Apostlistarum anentia ; quo quidem c diametro
την ασέβειαν. opposita swt, at impietale paria .
.
Και αύται μεν αιρέσεις αι προγραφείσαι εγράφη- Epilogus.. –- Atque hæ quas hactenus delineavi
σαν κατ' επιτομήν διά το είναι ταύτας των λοιπών mus hæreses, compendio descriptæ fuerunt, ex
γεννητικάς , έπει πάσαι είσι τον αριθμόν ρ', τούτων quibus relique sunt progenitie. . Sunt porro nu
απάντων, ώσπερ των βόθρων , η αγία και καθολική mero centum , a quibus , veluti foveis et præcipi
Εκκλησία εκφεύγουσα, και υπό της αγίας Τριάδος tiis, Sancta et calliolica , Ecclesia fugiens , julia
σεσορισμένη , εκδιδάσκει ορθώς τε και ευσεβώς , και ac a sanctissima Trinitale erudita est , recte pie
βοά : Πιστεύομεν εις Πατέρα και Υιόν και άγιον que docet ei clamat : Credimus in Patrem , el Fi
Πνεύμα, έν τρισίν υποστάσεσι μίαν Θεότητα, μίαν lium, et Spiritum satictum , unam in tribus ly
θέλησιν, ενέργειαν μίαν, και ομοίως έν τρισι προσ- posiasibus Deitatem , voluntalein unam , actionein
ώποις, ασώματον σοφίαν, άκτιστον , αθάνατον, άκα. unam , unam et in iribus ex æquo personis sa
1.
τάληπτον , άναρχον , ακίνητον, απαθή , άπoσον , pientiam incorporalem,, increatam,, immortales::,
3 άποιον, άρρητον, άτρεπτον, αναλλοίωτον, απερί- incomprehensibilem, sine principio itanobile ,
+ γραπτον, ομόδοξον , ομοδύναμον, ομόθρονον, ισοσθενή, pati nesciam , sine quantitate ,, sine qualitate,, inef
ισοφυή, υπερούσιον, υπεράγαθον, τρισαυγή, τρισή- C fabilem, immutabilem , invariabilen , incircut
λιον, τριλαμπή. Φώς ο Πατήρ, φώς ο Υιός , φώς το scriptam , æqualis gloriæ , polentiæ , majestatis ,
Πνεύμα το άγιον : σοφία και Πατήρ, σοφία ο Υιός, virtutis , naluræ , substantia et bonilale longo.
σοφία το Πνεύμα το άγιον εις Θεός, και ου τρείς majorein , triplici splendore , triplici sole, triplici
θεοί • εις Κύριος ή αγία Τριάς έν τρισίν υποστάσεσ! fulgore radiantcm . Lumen est Paler, lumen fi
NOTA .
impellerentur, cogerenturque, lam violentum facinus pietatis alumnos bellum excitavil. Synodum nefario
aggredi renuebant. Malum istud cum inde nalum rum sacerdotum coegit, et impium irreligiositalis suæ
essel , el increvissel, in Romanum subinde imperiun decretum edixil, ut imagines sacræ ex folo auferren
grassalum est ; cujus labem , non de vulgo quidam , tur, quique eas adorarent, vel pro earun defensione
sed ipsimel sacerdotii principes exceperunt, qui verba facerent, diris cruciatibus et plagis vexaren
paslores quidem audirent, lupi vero cum moribus, Tilr , ac si illis veluti diis adorationem adhibereni.
inm animi inductione essent. É quorum numero Na- Insuper el sacrum monasticæ vitæ instilulum pro
coliæ episcopus exstilit . Nam cum eadem quæ Dei cul abigi , haberique ludibrio , atque monachos, aut
hostes sentirent et agerent, Ecclesiam Dei probris o vestem mutare, aut variis suppliciis addici. »
asperserunt . Quem vero finem Hebræus ille sce!estus flæc prorsus conformia sunt narrationi quam
qui mali auctor fuerul , ' nactus sil, silentio nequa- Joannes Hierosolymitanus monachus, actione 5
quam fas est prælermillere . Enimvero Jezidus ille, synodi septimæ , coram Patribus recilavil, quam
cum ulira biennium et menses sex supersles non que seorsim ediderunt, cum continua loribus list,
(uisset, male periit. Aujus vero filius, cui nomen Bizantinæ post Theophanem . Quia vero Catholici
Ilido eral , in puternum regnum succedens, presti- contenderant minime nefas esse Christi corporis
giatorem tanquam patris seductorem acerbissima et eliigiem , ul el alterius cujuslibet bominis expri
crudelissima morle multari pracepit, quo nequitive mere, Copronymus cum suis Domini corpus in
condigna præmia reportavel. Mox per Orientein Ec circumscriptum exstitisse aflirmavil, adductisque
clesia ornatum resumpsil suum , el sacrarum immagi- in hanc rem Eusebii Czesariensis, Epiphanii, Theo
rum instaurationem accepit. Cum autem hujusce doli Ancyrani, Macarii Magnetis et aliorum pri
amaritudinis radi. in republica Romana jam insita scorum libris, e quibus id eruere conabatur. Ilas
esset, eum subinde occupavit, qui tunc temporis im- auctoritatcs cum profano dogmate septima syn
perium tenebat. Hic eral Leo nomine el moribus , odus nibili habuil ilum deinde variis in Aniirile
qui quoniam consimilibus ac barbarus ille luxuriæ ci licis Nicephorus Cľ . escussil : cujus ezregia opera
libidiris stimulis pungebatur, quo erga Ecclesiam vir percruditus R. P. D. Anselms Bindurius o's
furore percilus erai, divinorum iemplorum destruere dinis Benedictini monachus, mihique conjuncus
picturas studuit. Cujus principatin Constantinus simus. publici juris facturus est .
lilius successionis jure caplans, infestuin adversus 25
71 ) S. JOANNIS DAMASCENI
780
Jus, Iumen Spiritus sanctus. Sapientia est Paler , Αγνωριζομένη : Πατήρ ο Πατήρ και αγέννητος : Υιός 1
sapientia Filius, sapientia Spiritus sanctus : unus ο Υιός , γεννητος και ουκ αγέννητος : έκ Πατρός
Deus, et non tres dii : unus Deus , Trinitas san- γάρ Πνεύμα άγιον ου γεννητών, αλλ' εκπορευτών :
cla quæ in tribus personis exstat . Pater est Pater , εκ του Πατρός γάρ ουδέν κτιστόν , ουδέν πρωτοδεύ
el ingenitus : Filius est Filius, genitus, et non τερον, ουδέν κυριόδουλον · αλλά Mονάς και Τριάς έστι:
ingenitus : est enim ex Patre. Spirilis sanclus και ήν και έστι και έσται εις τους αιώνας • πίστει
genitus non est , sed procedens ; quia est cx Pa. νοουμένη και προσκυνουμένη : πίστει, ου ζητήσει ,
tre. Nihil creatum , nihil primo- secundum ,1 nibil ουδέ εξερανήσει , ου φανερώσει. " Οσω γάρ ερανά .
domino-servum : sed Unitas Trinitasque est ; ται, τοσούτω πλέον αγνοείται, και όσο πολυπραγμο
imo el eral, el est , et eril in sæcula ; intellecta νείται, επιπλέον κρύπτεται . 'Απεριέργω τοίνυν λόγω
per fidem et adorala : per filem , inquam , non προσκυνείσθω Θεός υπό των πιστών . Και ότι μέν
inquisitione, non investigatione, non demonstra- εστι Θεός εν τρισίν υποστάσεσι πίστευε πως δε έστιν,
ljone. Quanto magis enim investigalur, lanto ma- υπέρ το πώς έστι. Ακατάληπτος γάρ ο Θεός. Μη
gis ig ! oralur, et quo curiosius indagalur, eo am . είπης • Πώς η Τριάς υπάρχει Τριάς ; 'Ανεξεράνη
plius absconditur. Incuriosa igitur ratione adorc . τους και γάρ έστιν ή Τριάς. Ει δε Θεόν πολυπραγμονείς ,
S
tur el credator a fidelibus Deus. Ει quidem eum B πρώτον είπέ μοι σαυτόν και τα περί σαυτόν. Πώς
in tribus esse subsistentiis erede. Quinam autem υπάρχει σου η ψυχή ; που κινείται σου ο νους ; πως
ipse sit , non inquiras. Ne intra leipsuin dixeris : γεννάς τον λόγον ; πώς θνητός και αθάνατος υπάρ
Ubinain est Deus ; ubique siquidem Deus est. Ne χεις ; Ει δε ταύτα εντός σεαυτού όντα αγνοείς , πώς
dicas : Quonam modo est ? quoniam excedit omnem τα υπεράνω των ουρανών ού φρίττεις εκζητών ;
nolυκη. Deus enim comprehendi nequit.. Ne dicas ,, Πηγήν ζωής νόησαν τον Πατέρα, ώς ποταμόν γεν
moduxn
Quomodo Trinitas est ? Nam Trinitas pervestiga- νώντα τον Υιόν · θάλασσαν το Πνεύμα το άγιον και
bilis non est . Si vero Deum sludiosiirs scruteris , γάρ ή πηγή και ο ποταμός και η θάλασσα μία φύσις
teipsum mihi primum edisseras velim , et quæ εστί. Ρίζαν νόησαν τον Πατέρα , κλάδον τον Υιόν ,
circa te sunt . Quis anime tue exsistendi modus ? καρπόν το πνεύμα το άγιον. Μία γαρ εν τοις τρισίν ή
quo pacto mens tua movetur ? quinam verbum ουσία . " Ήλιος ο Πατήρ , ακτίνα έχων τον Υιόν , θερμών
generas ? qua ratione morialis simul atque immor- το Πνεύμα το άγιον. Πολύ υπέρ πάσαν εικόνα και
Talis es ? Quod si hæc quæ intra le sunt, ignoras, τύπον η αγία Τριάς · μή τόκον ακούων εκ Πατρός ,
.
γιoιnodo ea quecelis sullimiora sunt anquirens σωματικών τόκον νοήσης : μηδ' ότι Λόγον ακούων,
non horreseis ? Vil: e fontem Patrem cogita , φui , λόγον σωματικών υπολάβης: μηδέ Πνεύμα Θεού
Filium ) ( eu luvium gignal ; et niaris instar , Spi- C" ακούων, άνε μον και αναπνοήν νοήσης • αλλά πιστει
rilum sanctum . Eteniin fons, Duvius, el mare μόνη απεριέργω δόξαζε . Εκ γαρ των κτισμάτων
uma natura sunt. Patrem radicem reputa , ramum αυτού αναλόγως ο δημιουργός νοείται . Την δε ενσαρ
Filium , fruclum 118 Spiriluni sanctum . Nam in κον οικονομίας του Υιού του Θεού εκ Παρθένου αγίας
Tribus istis una substantia est. Sol est Pater, qui ασπόρως , αφράστως γεγενησθαι , τον αυτόν ασυγχύ
radium habet Filium , calorem Spiritum sanctum . τως και ατρέπτως Θεόν και άνθρωπον πιστεύων δό
Imaginem figuramque omnem Trinilas sancia ξαζε, τον διά σε πάντα οικονομήσαντα , και αυτό
longe superat. Cum partum audis ex Palre, cor- προσκύνησιν και λατρείαν δι' έργων αγαθών από
poralem cavesis ne intelligas : Verbum audiens, νεμε . Την υπεραγίας Θεοτόκον και Αειπαρθένον
corporale verbum ne suspiceris :: nec audito Spi- Μαρίαν, ώς αληθή Μητέρα Θεού προσκυνών και σε.
riius Dei vocabulo ventum aut spiramen tibi lin- βόμενος , και πάντας τους αγίους , ώς αυτού θερά .
gas ; sed sola lide nihil curiosus gloriam dicito. ποντας . Ούτως ποιών υπάρχεις ορθότομος λάτρης
Es rebus namque creatis condilor et opiſex intel- της αγίας και ασυγχύτου Τριάδος , Πατρός και Υιού
Jigitur. Credo insuper Dei Filii in carne dispen-και αγίου Πνεύματος , της μιάς Θεότητος , ή η δόξα ,
sationem ex Virgine inenarrabili solo sine se- D και η τιμή, και προσκύνησις εις τους αιώνας των
mine factam esse, ut idem ipse sinc conſusione αιώνων . Αμήν .
it conversione Deus et bomo ſueril. Credendo gloriam ejus celebra , illius , inquam , qui cuncia
propter le certo consilio disponit , eique per bona opera adorationem et cultum qui servum deceal,
impende. Sanctissimam Dei Genitricem semperque Virginem Mariam , tanquam veram Dei Matrem
adora ei venerare ; omnes sancto3 , uli servos illius. llæc si facis, reclus cullor exsistis sanctæ
et inconfusæ Trinitatis , Patris et Filii et Spirilus sancti, unius numinis et Deitatis , cui gloria, ct
bonor, el adoratio in sæcula sæculorum . Amen .
VARIÆ LECTIONES..
η εξερευνήσει ; et pullo post ερευνάται.. * Leg . ανεξερεύνητος.
781 DE FIDE ORTITODOXA , 732
IN LIBRUM DE FIDE ORTHODOXA

PROLOGUS .
Christianæ dialecticæ regulis, recensitisque priscarum hæresum erroribus, succedit tan

dem liber De fide orthodo xa : in quo eumdem quem Theodoretus in divinorum dogmatum
Epitome instituerat, ordinem tenuit Damascenus; at non item methodum . Ille enim ex proprii
ingenii molimine, adductis sacræ paginæ testimoniis, adversus hæreticos varia componens
argumentorum genera, compendiariam theologiæ digessit tractationem : Noster vero non ex
Scriptura solum , verum etiam ex conglobatis sanctorum Patrum sententiis, ea qua par erat
tum perspicuitale , tum brevitate, inexhaustum traditionis promptuarium protulit, in quo
nihil reperire sit quod vel ab oecumenicis synodis sancitum non fuerit, vel a probatis Eccle
siæ magistris acceptum .
In primis vero secutus est Gregorium Nazianzenum , qui ob accuratissimam in rebus di
vinis eruditionem Theologus audire meruit, quique vix ullum Christianæ doctrinæ caput
intactum reliquit in suis quæ supersunt operibus, absque ulla vel levissimi erroris nævo aut
suspicione. Hujus libros ea legerat assiduitate, ut omnes fideli memoria complexus videatur.
Cuocirca in hoc passim opere non tam Joannem Damascenum quam Gregorium Theologum
orthodoxæ fidei mysteria edisserentem audieris. Ad hæc Basilium Magnum ascivit , Gregorium
Nyssenum , atque in primis eorumdem amicissimum Nemesium , Emesæ in Syria episcopum ,
Cyrillum itidem Alexandrinum, Leonem Magnum, Leontium Byzantinum, Maxinum119
martyrem ; Athanasium quoque, Chrysostomum , Epiphanium , atque, ut alios taceam , scri
ptorem illum qui Dionysii Areopagitæ nomen assumpsit . Horum omnium lectis hinc inde
sententiarum floribus, saluberrimæ doctrinæ suavissima mella confecit. Id enim proposuerat
sibi, ut sua nequaquam aut pova cuderet, sed veterum potius placita, variis in voluminibus
sparsa , in unum opus theologicum congereret. Quam quidem diligentissimi præceptoris
methodum , quo facilius percipiat lector, auctorum nomina et libros, ex quibus singulas sen
tentias descripsit, in ora marginali adnotare curabimus.
In laudem igitur cedat Joannis Damasceni , quod ipse catholicorum doctorun primus con
fertissimum sententiarum volumen digesserit. Quamobrem nedum in Oriente, verum etiam
in Occidente et apud Latinos magna semper fuit apud theologos ipsius auctoritas ; ex quo
præsertim Eugenio tertio summo pontifice liber De fide orthodora Latine redditus est a
Burgundione, cive Pisano. Hac porru translatione usi sunt Magister Sententiarum , S. Thomas,
aliique subinde theologi , donec decimo sexto sæculo ineunte, quod vetus illa rudi prorsus
barbaraque dictione conscripta esset, castigatiorem aliam edere conatus est Jacobus Faber,
Stapulensis. Verum cum hæc quoque in multis deficeret, elegantiorem eodem labente sæculo
elaboravit Jacobus Billius, neque ea tamen , qua par erat diligentia et brevitate accuratam .
Nam, ut animadvertit Combefisius, Billius in vertendo Damasceno tirocinium posuit. Billia
nam tamen nihili non fecit Combefisius ipse, qui novam operum Joannis Damasceni molitus
editionem , non novam rursus translationem cudere, sed posteriorem illam emendare satius
duxerat. Etenim probe noverat in multis labi doctissimos quosque prolixorum voluminum
interpretes ,ac longe facilius esse aliorum errata castigare quam vel sua deprehendere. Nostra
itaque translatio Billianam a suis expurgatam nævis, atque ad breviorem orationem revoca
tam exhibebit. Ut autem accuratior cæteris prodiret editio nostra , præter antiquiores trans
lationes, editionesque varias, quas adhibui, ad viginti et amplius codices manu exaratos, nec
non ad illa Græcorum Patrum loca quæ consarcinavit Damascenus, Græcam phrasim dictio
nemve recensui. Quin etiam , prætermissis tum Fabri brevioribus, tum Judoei Clietovei, Neo
portuensis , prolixioribus in singula capita commentariis, qui ad Patrum Græcorum intelli
gentiam percipiendam nihil aut parum conferant, Orientalis theologiæ specimen , tam ex
illis doctoribus quos Damascenus exscribebat, quam ex recentioribus Græcis, quos con
sulere mihi licuit, ob omnium oculos ponere in uberioribus adnotationibus aggressus sum .
Tritam apud Latinos libri De fide orthodoxa in quatuor itidem libros partitionem nullus
Græcus codex exhibet, nec editio Græca Veronensis. Quin nec illa divisio in vetustis prisca
translationis Latinæ manuscriptis occurrit ; nisi forte secunda recentiorique manu et atra
mento in marginalibus quorumdam oris adnotata. Ex quo falsus videtur Marcus Hopperus,
qui in epistola nuncupatoria editionis utriusque Basileensis Græco -Latinæ, distributionem
in libros quatuor tribuit Latino interpreti ; Fabro , ni fallor, cujus edebat translationem .
Hujus tamen vestigia exstant in libris sancti Thomæ Aquinatis. Quamobrem existimo ejus
modi partitionem a Lalinis excogitatam , introductamque fuisse, ad instar quatuor librorum
Sententiarum Petri Lombardi. Solus codex Regius n. 3445 , isque admodum recens, librum
De fide orthodoxa in duas partes scindere videtur, ut nempe prior tspi tñs Deghorias, hoc est
de Deo uno, trino, creatore et provisore disserat ; posterior vero napi tñs nixovoulas, sivc de
Deo carne facto , redemptore ci remuneratore . Verum huicce divisioni obsistit manifesta
connexio capilis 43 , in quo De divina aconomia sive de Incarnatione agitur, cum iis quæ in
tine cap . 42 , cui titulus, De prædestinatione, proxime præcedunt, ut unus sit prorsus capitis
utriusque continuus sermo : quem nærum in quadritaria partitione altera nemo non depre.
hendet . Cæterum ne novitate nimia lectorem distributioni illi assuelum percellerem , Hoppe.
rum secutus, Græca quidem capita iisdem 120 numeris obsignavi , qui in codicibus Græcis
adnotantur ; Latinam vero translationem in libros quatuor partiri non dubitavi.
Translationis Latinæ veteris editionem nullam reperi : Jacobi vero Fabri versionem Pari
siis evulgavit Judocus Clictoveus ex oflicina llenrici Stephani, anno 1512 cum suis commen
tariis. Anno deinde 1535 Henricus Petrus typographus Basileensis, Latine edidit opera quæ
exstabant S. Joannis Damasceni, unaque adeo libros qualuor De fide orthodoxa, Jacobo
Fabro Stapulensi interprete ; sed absque ullis commentariis. Post annos aliquot Henricus
idem in altera editione commentarios Clictoveanis breviores adjecit, et in illa rursum , quæ
anno 1537 prodiit ; in quarum inscriptione hæc cum aliis apposita sunt : Nunc primum ad
notutiones, impedita , difficiliora, sublimioraque omnia explicantes, accesserunt . Enimvero
antiquiorem non novi in qua expositiones ista qualescunque habeantur. llarum porro Ja
cobum Fabrum auctorem fuisse asserit Ilenricus Gravius, ordinis Prædicatorum , in sua
operum sancti Joannis Damasceni editione Latina, quam publici juris fecit Coloniæ ex officina
l'etri Quentel, anno 1546. Ac profecto quidem quibusdam in locis, el in primis, ubi de san
ctissimo Eucharistiæ mysterio sermo est , frigidiora sunt quæ adnotantur, nec satis catholi
cam fidem exprimentia. Quod non sine dolore dictum sit , propter virum qucm alioqui, ceu
gentilem pene meun, venerabundus suspicerem , nisi se religionis avilæ desertorem , aut no
vatorum saltem studiosiorem præbuisset. Ad Gravii nostri editionem quod spectat, ut erat
Latine et Græce doctus, Jacobi Fabri translationem cum textu Græco contulit recensuitque,
et perbrevibus scholiis illustravit, hareticorum cousa , inquit in epistola nuncupatoria ad
Osvaldum comitem Nootensem , potissimum ubi doctrinam Ecclesiæ per Damascenum asser
tam ipsi nequiter convellunt.
Librum De fide orthodo.ca primum Graece solum Veronæ excudendum curavit Donatus
Veronensis, anno 1531 et Clementi septimo obtulit. Tandem anno 1548 Græce et Latine
simul prodiit, atque iterum anno 1575. Anno deinde 1577 translationem suam Jacobus
Billius Parisiis edidit absque Græco contextu : cademque rursum ibidem excusa est annis
1603 el 1617 .
Hic monere supervacancum non erit tom . VI Operum S.Cyrilli Alexandrini magnam par
tem exstare libri primi, ut aiunt, De fide orthodoxa, ejusdem doctoris nomine inscriptam , id
quod Jibrarii cujusdam oscilantia factum non dubito, qui cum Cyrillianis aliisl Damascenica
hæc repererit.
CAPITA DOGMATIC.1 . ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ .

1. Deum comprehendi non posse , nec ea quæ α'."Οτι ακατάληπτον το Θείον, και ότι ου δεί ζη
a SS. prophetis, apostolis , et evangelistis τείν και περιεργάζεσθαι τα μή παραδεδο .
iradila non sunt, curiosius inquirenda esse . μένα ημίν υπό των αγίων προφητών και
αποστόλων και ευαγγελιστών .
2 De his quæ sermone exprimi possunt, vel β' . Περί ρητών , και απορρήτων, και γνωστών,
non possunt, deque his quæ in cognilio και αγνώστων .
nem cadunt, vel quæ cognitionem fugiunt.
3. Demonstratio quod Deus sit . γ. Απόδειξις ότι εστι Θεός.
4. Quidnam sit Deus ; quodque comprehendi 8. Περί του , τι εστι Θεός ; ότι ακατάληπτος.
non possit.
5. Demonstratio quod Deus unus sit , nec ε' . 'Απόδειξις ότι είς έστι Θεός, και ου πολλοί.
mulli,
6. De Verbo Dei et Spirilu . ς'. Περί Λόγου Θεού, και Πνεύματος.
7. De Spirilu sancto. ζ' . Περί αγίου Πνεύματος .
8. De sancta Trinitale . η' . Περί της αγίας Τριάδος .
9. De iis quæ de Deo dicuntur. θ' . Περί τών επί Θεού λεγομένων,
10. De divina unione el distinctione. ι'. Περί θείας ενώσεως και διακρίσεως.
11. De iis quæ de Deo modo corporeo dicun ια'. Περί των σωματικώς επί Θεού λεγομένων.
tur .
121 12. De iisdem rebus. 13 : Περί τών αυτών .
13. De loco Dei , el quod solus Deus incircum γ'. Περί τόπου Θεού, και ότι μόνον το Θείον
scriptus sit . απερίγραπτον .
14. Proprielales divinæ naturæ . ιδ' . Τα ιδιώματα της θείας φύσεως.
15. De sæculo . ιε' . Περί αιώνος.
16. De rerum creatione. ις '. Περί δημιουργίας .
17. De angelis. ιζ' . Περί αγγέλων.
18. De diabolo el dæmonibus. ιη'. Περί διαβόλου και δαιμόνων ,
19. De creatura visibili.) ι0' , ΙΗερί κτίσεως ορατής .
40. De cælo . κ' . Περί ουρανού .
785 DE FIDE ORTIIODOXA . 786
κα'. Περί φωτός , πυρός , φωστήρων, ηλίου το 21. De luce, igne, luminaribus, solo , luna et
και σελήνης, και αστέρων. stellis .
κβ' . Περί αέρος και ανέμων. 22. De acre et ventis.
κγ'. Περί υδάτων . 23. De aq11 .
κδ'. Περί της γης και των εξ αυτής. 24. De terra, et iis quæ de ca producuntur.
κε'. Περί παραδείσου . 25. De paradiso.
κς'. Περί ανθρώπου . 26. De homine.
κζ', Περί ηδονών . 27. De voluptatibus.
κη'. Περί λύπης. 28. De tristitia .
κθ'. Περί φόβου. 29. De timore ,
λ '. Περί Ουμού . 30. De ira .
λα'. Περί του φανταστικού. 31. De phantasia .
λβ'. Περί αισθήσεως . 32. De sensu .
λY, Περί του διανοητικού . 33. De cogitatione.
λδ'. Περί του μνημονευτικού . 34. De memoria.
λε'. Περί του ενδιαθέτου λόγου και προφορικού. 35. De sermone intraneo, el prolatitio,
λς'. Περί πάθους και ενεργείας. 36. De passione et actionc .
λζ'. Περί ενεργείας . 37. De actu .
λη'. Περί εκουσίου και ακουσίου. 38. De voluntario et involuntario.
λθ' Περί του εφ' ημίν, τουτέστι περί του αυτ- 59. De eo quod in nostra voluntate silum , hoc
εξουσίου . est de libero arbitrio .
μ ' . Περί των γινομένων. 40. De illis quæ fiunt.
μα'. Περί του , διά ποίαν αιτίαν αυτεξούσιοι 41. Quam ob causam libero arbitrio prædili
γεγόναμεν. sinius.
μβ'. Περί των ουκ εφ' ημίν. 12. De iis quæ in nostra potestate posita non
sunt .
μγ'. Περί προνοίας.
μό. Περί προγνώσεως και προορισμού . 43. De providentia.
με'. Περί της θείας οικονομίας, και περί της 44. De prescientia et predestinatione.
προς ημάς κηδεμονίας, και της ημών σωτη 48. De Dei erga nos dispensatione et cura, de .
ρίας . que nostra salute .
μς'. Περί του τρόπου της συλλήψεως του Λό- 46. Quomodo conceplum sit Verbum , et de di
γου και της θείας αυτού σαρκώσεως . vina ejus incarnatione.'
μζ' . Περί των δύο φύσεων . 47. De duabus naturis .
μη'. Περί του τρόπου της αντιδόσεως . 48. De modo mutuæ communicationis proprie
tatnm .
μθ'. Περί αριθμού των φύσεων. 49. De numero naturarum .
ν . " Οτι πάσα ή θεία φύσις εν μιά των αυτής 50. Quod lola divina natura in una suaruni
υποστάσεων, ηνώθη πάση ανθρωπίνη φύσει , personarum totibumanæ naturæ unila sit ,
και ου μέρος μέρει. ci non pars parti.
να'. Περί της μιάς του Θεού Λόγου υποστά- 51. De una Dei Verbi persona .
σεως. 52. Ad eos qui sciscitantur, an ad continuam
.
νβ. Προς τους λέγοντας : Υπό συνεχές ποσόν quantitateni, an ad discretam Domini na .
ανάγονται αι του Κυρίου φύσεις, ή υπό το iuræ reducantur.
διωρισμένος ;
νγ'. Προς το, ει ουκ έστι φύσις ανυπόστατος 53. Ad illud quod quæritur, sitne ulla matura
απάντησις . quæ subsistentia careat, responsio.
νδ '. Περί του Τρισαγίου . 54. De hymno Trisagið.
νε'. Περί της εν είδει και εν ατόμω θεωρου μέ- 55. De natura quæ in specie, el qua in indi
νης φύσεως, και διαφοράς ενώσεως και σαρ viduo consideratur, deque differentia uni
κώσεως και πώς εκκληπτέον, την μίαν φύ tionis et incarnationis : et quomodo illud
σιν του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην . accipienduni sit, unam Dei Verbi naturam in
carnalam .
νς . " Οτι Θεοτόκος ή αγία Παρθένος . 122 56. Quod Virgo saicta sit Dei Genitrix .
ν '. Περί των ιδιωμάτων των δύο φύσεων. 57. De proprietatibus duarum naturarum .
νη'. Περί θελημάτων, και αυτεξουσίων του Κυ- 58. De Domini nostri Jesu Christi duplici vo
ρίου ημών Ιησού Χριστού . luntate el arbitrii libertale .
ν '. Περί των ενεργειών των εν Κυρίω ημών 59. De operationibus, quæ in Domino nostro
'Ιησού Χριστού . Jesu Christo sunl.
ξ'. Προς τους λέγοντας : Ει δύο φύσεων και 60. Adversus eos qui dicunt , Si duæ natura ,
ενεργειών και άνθρωπος, ανάγκη επί Χριστού et actiones sunt in homine, necesse est tres
τρείς φύσεις και τοσαύτας λέγειν ενεργείας esse in Christo naturas, ac lotidem dicere
actiones .
ξα' Περί του τεθεώσθαι τήν τε φύσιν της του 61. De eo quod carnis Domini natura et vo
Κυρίου σαρκός, και το θέλημα. luntas. deificata sit .
ξβ'. "Ετι περί θελημάτων και αυτεξουσίων, νοών 62. Ieruin de voluntate duplici, arbitriique
τε , και γνώσεων, και σοφιών .
7
libertate ; itemque de menie duplici , scien
lia, el sapientia.
ξγ'. Περί της θεανδρικής ενεργείας . 63. De lheandrica, seu Deivirili , actione.
ξδ'. Περί των φυσικών και αδιαβλήτων πα . 64. De naturalibus, nec reprehensione dignis
diguis
βών . passionibus.
ξε'. Περί αγνοίας και δουλείας . 65. De ignorantia el servitule.
ξς' . Περί προκοπής. 66. De prolechu.
ξζ' . Περί δειλίας . 67. De timore .
ξη'. Περί της του Κυρίου προσευχής. 68. De Domini oratione.
ξύ'. Περί οικειώσεως. 69. De appropriatione .
σ'. Περί του πάθους του σώματος και της απα- 70. De corporis Domini passione, ipsiusque
θείας της αυτού θεότητος . divinitatis impassibilitate ,
71. Quod Verbi divinilas ab anima ei corpore οα'. Περί του αχώριστον διαμείναι την του -
inseparabilis manserit , etiam in Domini γου θεότητατης ψυχής , και του σώματος και εν
morie : el quod una interim persona persti τω θανάτω του Κυρίου , και μίαν διαμείναι
terit . υπόστασιν ,
72. De corruptione et corruptela. οβ'. Περί της φθοράς και διαφθοράς .
73. De descensu ad inferos . ογ'. Περί της εν τω άδη καθόδου .
74. De iis quæ resurrectionem secuta sunt. οδ'. Περί των μετά την ανάστασιν .
75. De sessione ad dexteram Patris. οε'. Περί της εκ δεξιών του Πατρός καθέδρας.
76. Adversus eos qui ita objiciunt: Si duæna- ος'. Προς τους λέγοντας : Ει δύο φύσεις και Χρι
luræ Christus est, aut creaturam colitis, στος , ή και τη κτίσει λατρεύετε , φύσιν κτι
naturam crealam adorando , aut alteram στην προσκυνούντες , ή μίαν φύσιν προσκυνη
naturam dicitis adorandam , alteram non την λέγετε, ή μίαν απροσκύνητον .
adorandam .
77. Cur Dei Filius, non Pater, aut Spiritus οζ' . Διά τι ο Υιός του Θεού ενηνθρώπησεν , και
sanctus , homo ſaclus sit ; et quid facius ουχ ο Πατήρ, ουδε το Πνεύμα και τι εναν
bomo præstiterit . θρωπήσας καθώρθωσεν.
78. Ad eos qui quærunt, Christi persona silne οη '. Προς τους ερωτώντας , ει υπόστασις του
creata , an increata . Χριστού κτιστή, ή άκτιστος.
79. Quando Christus est appellatus . ου'. Περί του ποτε εκλήθη Χριστός.
80. Ad eos qui sciscilantur, an sancia Dei Ge- π '. Προς τους έρωτώντας , ει δύο φύσεις εγέν
nitrix duas naturas genuerit, et an duæ νησεν ή αγία Θεοτόκος , και εί δύο φύσεις επί
naturæ in Christo pependerint. σταυρού έκρέμαντο.
81. Quomodo primogenitus dicatur unigeni- πα'. Πώς πρωτότοκος λέγεται ο μονογενής Υιός
lus Dei Filius. του Θεού.
82. De fide et baptismo. π3'. Περί πίστεως και βαπτίσματος .
83. ΙDe ide. πγ'. Περί της πίστεως.
84. De cruce : ubi rursum de fide. πο'. Περί σταυρού, ενώ και περί πίστεως.
85. De adoratione ad orientem . πε'. Περί του προσκυνείν κατά ανατολάς.
86. De sacrosanctis et divinis mysteriis . πς'. Περί των αγίων και αχράντων του Κυ
ρίου μυστηρίων .
87. De genere Domini , deque sancla Dei Geni- πζ'. Περί της γενεαλογίας του Κυρίου, και της
trice . αγίας Θεοτόκου .
88. Quis sanctis, ipsorumque reliquiis honos πη'. Περί των αγίων και των λειψάνων αυτών
habendus sit.
τιμής.
89. De sanctis imaginibus. πθ'. Περί εικόνων,
90. De Scriptura. 1'. Περί Γραφής .
91. De his que de Christo dicuntur. α'. Περί των επί Χριστού λεγομένων.
123 92. Deum non esse auctorem malorum . β ' . "Οτι ουκ έστι των κακών αίτιος ο Θεός .
93.Non esse duo principia . Y . "Οτι ου δύο αρχαι .
94. Cur Deus eos condiderit, qui peccaluri δ'. Τίνος ένεκεν πρoγινώσκων ο Θεός του:
essent , nec poenitentiam acturi. αμαρτάνειν και μη μετανοείν μέλλοντας , έχ .
τισεν .
95. De lege Dei, et lege peccati. Ιε'. Περί νόμου Θεού και νόμον αμαρτίας.
96. Adversus Judæos, de Sabbato. Lς ! Κατά Ιουδαίων , περί Σαββάτου .
97. De virginitate. Lζ'. Περί παρθενίας.
98. De circumcisione.
99. De Antichristo .
η '. Περί περιτομής.
θ'. Περί του Αντιχρίστου.
100. De resurrectione. β'. Περί αναστάσεως .
1
789 DE FIDE ORTHODOXA LIB . I. 790
ΕΚΔΟΣΙΣ ΑΚΡΙΒΗΣ
ΤΗΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΘΥ ΠΙΣΤΕΩΣ
EXPOSITIO ACCURATA
FIDEI ORTHODOXÆ .
LIBER PRIMUS .
ΚΕΦΑΛ . Α ' . A CΑΡ . .

" Οτι ακατάληπτον το Θείον , και ότι ου δεί ζητείν Deum comprehendi non posse ; nec eu quæ a sanclis
και περιεργάζεσθαι τα μή παραδεδομένα ημίν prophetis et apostolis el evangelistis minime iram
υπό των αγίων προφητών , και αποστόλων , και dita sunt, curiosius inquirenda esse .
ευαγγελιστών.
Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε (1). Ο μονογενής Deum nemo vidit unquam . Unigenitus Filius, qui
Υιός , ο ών εν τοις κόλπους του Πατρός , αυτός est in sinu Patris, ipse enarravil 1. Deus ergo nec
εξηγήσατο. "Αρόητον ούν το Θείον και ακατάλη- oratione ulla explicari, nec ullo modo compre
ττον. Ουδείς γαρ επιγινώσκει τον Πατέρα , ει μη hendi potest . Nemo enim Patrem novil, nisi Filius ;
ο Υιός , ουδε τον Υιόν , ει μή ο Πατήρ. Και το nec Filium , nisi Pater '. Quin etiam Spiritus san
Πνεύμα δε το άγιον ούτως οίδε τα του Θεού, ώς το ciuis perinde novit ea quæ Dei sunt, atque Spiritus
Πνεύμα του ανθρώπου οιδε τα εν αυτώ. Μετά δε την bominis novil ea quæ in ipso sunt '. At vero, post
πρώτης και μακαρίαν φύσιν, ουδείς έγνω ποτέ τον primam illam beatamque naturam nemo unquam
Θεόν , ει μή ώ αυτός απεκάλυψεν , ουκ ανθρώπων μό . Deum cognovit, nisi cui ipse revelaverit. Neque
νον, αλλ' ουδε των υπερκοσμίων δυνάμεων και αυ. de hominibus tantum mihi sermo est ; sed de Vir
των , φημι , των Χερουβίμ και Σεραφίμ . tulibus etiam illis mundo sublimioribus , de ipsis
.
B
quoque Cherubini ac Seraphim .
Ουκ αφήκε μέντοι ημάς ο Θεός εν παντελεί άγνω- Non nos tamen in omnigena prorsus ignorantia
σία. Πάσι γάρ ή γνώσις του είναι Θεόν υπ' αυτού versari passus est Deus . Nemo quippe mortalium
φυσικώς εγκατέσπαρται . Και αυτή δε ή κτίσις, και est, cui non hoc ab eo naluraliter insilum sit, μι
ή ταύτης συνοχή τε και κυβέρνησης το μεγαλείον Deum esse cognoscat. Quin ipsæ res conditæ , ea
της θείας ανακηρύττει φύσεως . Και διά νόμου δε , ruinque conservatio atque gubernatio , divinæ na
και προφητών πρότερον, έπειτα δε και διά του μο . luræ prælicant majestatem *. Ad hæc lum ante per
νογενούς αυτου Υιού , Κυρίου δε , καί Θεού, και Σω- legem et prophetas : tum postea per Unigenitum
τήρος ημών Ιησού Χριστού , κατά το εφικτόν ημίν
3 Filium suum , Dominum , Deum , et Salvatorem no
1 Joan . 1 , 18 . * Μatth . ΧΙ , 17. 31 Cor . 1 , 11 . 5
Sap. XIII, 5. 8
Greg. Naz , oral . 54 .
VARIÆ LECTIONES ,
a Colb . 4730 et N. εις τον κόλπον . • Colb. 4750. Reg. 2930 μετά ούν : sic Fabet , post dirinain igitur.
:
Gravius edidit . Post divinam itaque .
NOT.E.
( 1 ) Θείν ουδείς εώρακε πώποτε , Deum nemo vi- lurali Jumine nossemus ipsius exsistentiam , polen .
dit unquam . Hic Judocus Clicloveus in prolixissimo tiam , et providentiam qua universum condidit,
commentario perperam pugnat Deum nemini visum conservat, et administral. Summatim enarrat. quæ
in hacce vita mortali . Nihil istac ad Damascenum , a Dionysas !ro, cap. 1 De div. nom . nec non a Grego
qui solum asserit divina mysteria Deo soli, divinis- rio Theologo, oral. 31 De rerum divinarum celsilu
Le SS . Trinitatis personis cognita esse lum jis dine, tractantur, adversus Euronianos utique, qui
leinde quibus Deus pro simma gratia, el quantum divinam esseistiam perfectissime sibi comperlam
revelaverit : Deum lamen nobis concessisse ul na- aiebant.
S. JOINNIS DAMISCENI 792
7. ) ? Jesu Christian , pro capίu de nnolulo 10. Α την εαυτού εφανέρωσε γνώσιν • πάντα τοίνυν τα
Sun .
stro notitiam sui palefecit . Quocirca omnia que παραδεδομένα ημίν διά τε νόμου , και προφητων,,
.
nobis , tam per legem el proplictas, quam per apo- και αποστόλων , και ευαγγελιστών δεχόμεθα , και γι -
stolos el evangelistas tradita sunt , amplectitur νώσκομεν , και σέβομεν , ουδέν περαιτέρω τούτων
agnoscimus, et veneramur 6 ; 124, nec ultra ca επιζητούντες· αγαθός γάρ ών ο Θεός , παντός αγαθού
quidquam inquirimus. Nam cum Deus bonus sit , παρεκτικός έστιν, ου φθόνω , ουδε πάθει τινι υπο
omnis profecto Doni auctor et largilor est , ut qui κείμενος . Μακράν γάρ της θείας φύσεως φθόνος ,
nec invidia , nec ullis passionibus affectibusve της γε απαθεούς και μόνης αγαθής . Ως ούν πάντα
13loret . Invidentia siquidem procul albest a divi- ειδώς , και το συμφέρον εκάστω προμηθούμενος, όπερ
?. ; quippe quæ omnis perturbationis es-
na nalura συνέφερεν ημίν γνώναι απεκάλυψεν • όπερ δε ουν
pers , solaque bona est . Proinde , cum cuncta per- εδυνάμεθα φέρειν άπεσιώπησε . Ταύτα ημείς στέρ
C
specia babeat, el quod cuique conducibile sit ξωμεν , και εν αυτοίς μείνωμεν , μή μεταίροντες
alministract, id quod nostra scire intererat ,, adveruit :: όρια αιώνια, μηδε υπερβαίνοντες την θείαν παρά
,
quodque vires nostras el caplum excederet , lacuit . δοσιν .
llis itaque contenti simus : in his hærcamus, nec terminos antiquos, traditionemquc divinam , trans
grediamur .
B ΚΕΦΑΛ. Β'
CAP . II .
Denis quæ sermone exprimi possunt, vel non possunt; Περί ρητών , και απορρήτων , και γνωστών, και
αγνώστων .
ilem de his quæ in cognilionem cadunt, et quæ co
gnitionem fugiunt. Xρή ούν τον περί Θεού λέγειν ή ακούειν βουλόμε
Quæ damitaqu
de Deo intelllig
e nosca ere sum
neoesseposest
us nonDeo
, qui, de i.
loqulo- νον , σαφώς ειδέναι , ώς ουδε πάντα άρρητα , ουδε
Plane
qui vel audire studel, ea quæ ad doctrinam , lum πάντα ρητά , τά τε της θεολογίας, τά τε της οικονο
ile divinitale, tum de incarnatione spectant, cam μίας : ούτε πάντα άγνωστα , ούτε πάντα γνωστά
rationem habere, ut nec omnia vim omnem ora- έτερον δε εστι το γνωστόν , και έτερον το ρητόν :
ionis superent , nec omnia sermone explicari ώσπερ άλλο το λαλείν, και άλλο το γινώσκειν. Πολλά
queant ; itemque, nec cognitionem nostram penitus τοίνυν των περί Θεού αμυδρώς νοουμένων ου καιρίας
fugiant, nec penitus in ean cadant 2.. Αliud porro έκφρασθήναι δύναται · αλλά τα καθ' ημάς , αναγ. 9
est quod, cognosci potest , aliud quod dici : queul- καζόμεθα επι των υπέρ ημάς λέγειν · ώσπερ έτει
admodum videlicet aliud, est loqui, atque: aliud Θεού λέγομεν ύπνον, και οργήν , και αμέλειαν , χείράς
cognoscerc. Multa igitur ex iis quæ obscure de τε , και πόδας , και τα τοιαύτα .
Deo intelliguntur, non satis commode proprieque efferri possunt ; cogimurque, cum de rebus supra
nos positis sermo nobis est , more humano loqui; ut cum de Deo verba facientes somnum , iram , >
jncurioni, manusque, ac pedes, aliaque id genus vocabula usurpamus.

Quæ et intelligere et loqui possumus. - Et qui- C "Οτι μεν ούν εστι Θεός άναρχος , ατελεύτητος ,
dem quod Deus initio ac linc carcat, quod æter- αιώνιός τε και αΐδιος , άκτιστος , άτρεπτος , αναλ
nus, sempiternusque sit , quod increalus, immu- λοίωτος , απλούς , ασύνθετος , ασώματος , αόρατος ,
tabilis, ab omni alteratione liber, simplex, com- αναφής, απερίγραπτος , άπειρος, απερινόητος , απερί
positionis expers, incorporeus , invisibilis , tangi ληπτος , ακατάληπτος , αγαθός , δίκαιος , πάντων κτι
nescius, incircumseriptus , et infinitus sit ; quod σμάτων δημιουργός , παντοδύναμος , παντοκράτωρ
cognitionem onnem fugiat ; quod cogitatu major, παντεπόπτης , πάντων προνοητής , εξουσιαστής , κρί
incomprehensus, bonus, justus, creatorum om- της, και γινώσκομεν , και ομολογούμεν · και ότι είς
nium opiſex , omnia potens, omnia continens, εστι Θεός , ήγουν μία ουσία και ότι έν τρισίν υπο
omnium inspector , omnium provisor , potestate στάσεσι γνωρίζεται τε και εστιν : Πατρί φημι , και
lecernens , ac denique judex sit ; liac, inquam, Υιώ , και αγίω Πνεύματι » και ότι ο Πατήρ και
omnia et scimus, et confitemur : illudque item , Υιός και το Πνεύμα το άγιον κατά πάντα έν εισι ,
quod unus sit Deus , hoc est una substantia : πλήν της αγεννησίας , και της γεννήσεως , και της
quodque in tribus agnoscatur et ersistat perso- εκπορεύσεως · και ότι ο μονογενής Υιός και Λό
nis, nimirum in Patre et Filio et Spiritu sancto : γος του Θεού και Θεός , διά σπλάγχνα ελέους αυ
tum φuod Pater cl Filius et Spiritus sanctus D του , διά την ημετέραν σωτηρίαν , ευδοκία του Πα
unum omnino sint , excepta ingeniti, generatio- τρός, και συνεργία του παναγίου Πνεύματος , ασπό .
.isquc, el processionis ,
, proprietate ; insuper quod ρως συλληφθείς , άφθόρως εκ της αγίας Παρθένου
>
unigenitus Filius et Verbum Dei , ac Deus, per και Θεοτόκου Μαρίας γεγέννηται διά Πνεύματος
9 Dionys . cap. 1 De div. nom .,
• Dionys . c . 1 De div . 110m . . ? Greg. Naz . orat . 34 . 8 Proν . ΧΧ1 , 28 .
Greg . Naz. orat. 34 et 57 .
VARIÆ LECTIONES .
• Edit . ουκ δυνάμ. Ε . 307 ) , και ο ου δυνάμ.
793 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I.
αγίου , και άνθρωπος τέλειος εξ αυτής γέγονς · A viscera misericordiae sun , ob salutem nostram ,
και ότι και αυτός Θεός τέλειος έστιν ομού και άν- benigna Patris voluntate , ac sanctissimi Spiritus
θρωπος τέλειος, εκ δύο φύσεων, θεότητός τε και αν- cooperatione, absque semine conceptus, citra ul
θρωπότητος , και εν δύο φύσεσι νοεραίς , θελητικαίς lam corruptionem ex sancta Virgine Deique (Ge
τε και ενεργητικαίς , και αυτεξουσίοις , και απλώς nilrice Maria per Spiritum sanctum nalus sit ,
ειπείν , τελείως εχούσαις κατά τον εκάστη πρέποντα atque ex ea homo perfectus exstilerit : quodque
όρον τε και λόγον · θεότητι τε και ανθρωπότητί idem simul et perfectus Deus el perfectus homo
.
φημι· μιά δε συνθέτω υποστάσει · ότι τε επείνησε sit, ex duabus naturis , intelligentia , voluntale ,
και εδίψησε , και εκοπίασε , και εσταυρώθη , και θα- agendi facultate , atque arbitrii potestate præditis;
νάτου και ταφής πείραν εδέξατο τριήμερος , και εις atque, ut verbo dicanm , in quibus secundum defini
ουρανούς ανεφοίτησεν, όθεν και προς ημάς παρα- tionem 125 ac rationem utrique, hoc est divini
γέγονε, και παραγενήσεται πάλιν εις ύστερον » και tali et humanitati , alque uni personæ congruen
η θεία Γραφή μάρτυς , και πάς και των αγίων χο-
> tem , nihil omnino desit ; quod insuper esurierit,
ρός . silierit, fueritque fatigatus et suflixus cruci ,mortis
que ac sepulturæ periculum fecerit , triduoque post resurrexerit, et in coelos, unde ad nos vene
ral, reversus sit, ac denuo tandem venturus sit, lum divina Scriptura testatur , lum universuis
sanctorum chorus .
Τί δε εστι Θεού ουσία , ή πώς έστιν εν πάσιν, η Β Qur nec intelligere possumus nec loqui. — At
πώς εαυτόν κενώσας και μονογενής Υιός και Θεός , άν- vero, quid Dei substantia sit, aut quo pacto on
θρωπος γέγονεν εκ παρθενικών αιμάτων , ετέρω 9 nibus rebus insit, vel quomodo Deus ex Deo ge
παρά την φύσιν θεσμό πλαστουργηθείς , ή πώς αβρό- nitus sit, vel processerit ; aut qua ratione unige
χοις ποσί τοίς ύδασιν επε πορευτο , και αγνοούμεν, nitus Filius ac Deus sese exinaniens ,, ex virgineis
και λέγειν ου δυνάμεθα , Ου δυνατόν ούν τι παρά τα sanguinibus homo factus sit, aliter videlicet quam
θειωδώς υπό των θείων λογίων της τε Παλαιάς και naluræ lex ferat, elficlus ; aut quomodo siccis
Καινής Διαθήκης ημίν εκπεφασμένα, είτου ειρημένα, pedibus super aquas incesserit : htc sane nec
και πεφανερωμένα, είπείν τι περί Θεού, ή όλως εν- scimus , nec dicere possumus 10. Fieri ergo ne
νοήσαι . quit, ut præter illa quæ divinilus nobis a sacro
sanclis Veteris ac Novi Testamenti oraculis enuntiata sunt, aul dicia , aut patefacta , de Deo quid
.
quam loquamur, aut omnino cogitatu assequamur " .

ΚΕΦΑΛ . Γ', CΑΡ. ΙΙΙ .
"Απόδειξις ότι εστι Θεός . Demonstratio quod Deus sit.
"Οτι μεν ούν εστι Θεός, τοις μεν τας αγίας Γρα- Deum esse agnoverunt plerique gentilim .
φές δεχομένοις , τήν τε Παλαιάν και Καινής Διαθή- Quod ergo Deus sit, ab illis qui sacras Lilleras,
κην φημι, ουκ αμφιβάλλεται , ούτε δε τοις τών C Vetus, inquam, ei Novum Testamentum, recipiunt,
Ελλήνων πλείστοις . Ως γάρ έφη μεν (2) , η γνώσις non ambigitur, ut nec a plerisque gentilium . Velut
του είναι Θεόν φυσικώς ήμίν εγκατέσπαρται. Επειδή eniin jain diximus " , insitum nobis a natura esi ,
δε τοσούτον ίσχυσεν και του πονηρού κακία κατά της ut Deum esse noscamus. Quoniam vcro Satanæ
των ανθρώπων φύσεως, ώστε και τινας εις το αλο- , improlitas tantum adversus hominum naturam
γύτατον και πάντων των κακών κάκιστον καταγα- valuit , ut et quosdam in stolidissimam , et quovis
γείν της απωλείας βάραθρον, το λέγειν μή είναι Θεόν : malo pejorem exilii voraginem delruserit, ila lil
ών την άφροσύνην εμφαίνων ο ιεροφάντης έφη Δα- Deum esse negarent ( quorum insipientiam divino
€ίδ • Είπεν άτρων εν τη καρδία αυτού • Ουκ rum verborum interpres David palam faciens ait :
έστι Θεός· οι μεν ούν του Κυρίου μαθηται και από. Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus ' ) , eam ob
στολοι το παναγια σοφισθέντες Πνεύματι , και τη causam discipuli Domini et apostoli , a Spirilıi san
αυτού δυνάμει και χάριτι τάς θεοσημείας εργαζόμε- clo crudili, divinis ejus polentia el graiia editis
νοι , τή των θαυμάτων σαγήνη προς το φώς της θεο- proligiis , miraculorum sagena eos ex ignorantis
γνωσίας εκ του βυθου της άγνωσίας dκαι αυτούς ζω- gurgile extractos, ad agilionis Dei lumen prove
γρoύντες ανήγαγον. Ομοίως και οι τούτων της χάρι- xerunt . Εoden quoque modo illorum tum gratis
10 Dion. cap. 2 De div. nom . 11 Ιbid . cap. 1 . 1: Supr . cap. 1 . 15 Psal . X1 , 1 .
VARIÆ LECTIONES.
d Edit. et multi cod. Regii &yvolas, el slation in editis el nonnullis Regiis codic. årſrov. At.
NOTÆ .
( 2) Ως γάρ Εφημεν . Οι επim diximus . Hoe dixe- vet, cum aspectus ipse, lum lex naturalis docet. Hac
ral cap. 1 , quod in utroque loco non ita fuerit
> enim induciione eorum quce sub aspectum cadunt el
intelligendun, ul congenita nobis sit cognilio Dei : recto ordine disponuntur , auctor colligilur. Porro
sed ul huwana mnens ex universi bujus inspectione prima illa ratiocinatio qua Noster Deum essistere
ad auctoris uoliliam de facili deveniat. Nam quod demonstral, firmissima'ct cxplicatissima cst, quia
Deus sit , ail Thcologiis , oral. 31 , quoique sil Tres priores Angelici doctoris demonstrationes con
causa princips, quae res omnes procrearil el conser- tinentur .
796
tum dignitatis munerisque successores , pastores Α τος και της αξίας διάδοχοι , ποιμένες τε και διδάσκα
nimirum alque doctores, illuminantem Spiritus gra- λου, την φωτιστικών του Πνεύματος χάριν δεξάμενοι ,
tiain consecuti , lum miraculorum virtule, luin ser- τη τε των θαυμάτων δυνάμει , τώ τε λόγω της χάριτος
monibus graliæ obcæcatos illuminabant, errantes- τους εσκοτισμένους έφώτιζον, και τους πεπλανημέ
que in via reducebant. " At nos, qui nec miraculo- νους επέστρεφον . Ημείς δε οι μηδέ τό των θαυμά
rum , nec doctrinæ donum accepimus ( ut qui nimia των, μηδέ τό της διδασκαλίας δεξάμενοι χάρισμα :
erga voluptates propensione, nos eo indignos red- αναξίους γάρ εαυτούς τη προς τας ηδονάς προσ
diderimus), age pauca eorum quæ graliæ inter- παθεία πεποιήκαμεν φέρε ολίγα των παραδεδομέ A
pretes nobis tradiderunt, de boc argumento disse- νων ημίν υπό των υποφητών της χάριτος περί τούτου
ramus ; implorala tamen prius Patris et Filii et διαλεξώμεθα , τον Πατέρα και τον Υιόν και το Πνεύμα
Spiritus sancti ope.
το άγιον επικαλεσάμενοι .
Prima ratio Deum esse, ex rerum mutabilitate. -
Πάντα τα όντα , ή κτιστά εστιν , ή άκτιστα . Εί
126 Omnia quæ sunt, aut creata sunt aut increala . μεν ούν κτιστά , πάντως και τρεπτά ών γάρ το
Si creala, utique et mutabilia sunt. Quorum enim είναι από τροπής ήρξατο, ταύτα τη τροπή υποκείσε
esse a mutatione incepit, ea mutationi quoque sub- ται πάντως , η φθειρόμενα , ή κατά προαίρεσιν ο
sint necesse est , sive intereant, sive per voluntalis B άλλοιούμενα . Ει δε άκτιστα , κατά τον της ακολου
2 ?
actus alia atque alia fiant. Sin aulem increala , se- θίας λόγον, πάντως και άτρεπτα. "Ων γάρ το είναι
quilur profecto ut et mutari omnino nequcant. εναντίον, τούτων και ο του πώς είναι λόγος εναντίος,
Quorum enim esse contrarium est, horum etianı
modus quo sunt , proprietalesve contrariæ sunt. ήγουν
τα ιδιότητε
αι όσα
όντα, . Τιςημετέρα
υπό ςτην συνθήσεν,ταιαλλά
ούν οιν αίσθησι , πάντα
μην
Ecquis ergo hoc nobis non assentiatur, omnia quæ και αγγέλους τρέπεσθαι,και άλλοιούσθαι, και πολυ
sunt mutabilia esse , nec ea tantum quæ sub sensum τρόπως κινείσθαι ; Τα μεν νοητά αγγέλους φημί , και
nostrum cadunt , sed et angelos mutari , alios ex ψυχάς, και δαίμονας κατά προαίρεσιν , τήν τε εν τω
aliis fieri, multiplici modo moveri, ac transmutari : καλώ προκοπήν και εκ του καλού αποφοίτησιν , επι
sic nimirum, ut intelligibilia , angelos dico , animas , τεινομένης τε και υφιεμένην · τα δε λοιπά , κατά
et dæmones , ratione voluntatis , sive progredientis
in bono, sive rursus ab eo recedentis , seque vel τε γένεσιν
την και φθοράν
κατά ποιότητ , αύξησίν
α μεταβολ ήν, τε τηνμείωσιν
και και τοπικήν, και
χι
intendentis , vel remittentis ; reliqua vero secundum
generationem et corruptionem , augmentum et de C νησιν ; Τρεπτά τοίνυν όντα, πάντως και κτιστά . Κτι..
cremcntum , aul secundum qualitatem , et sccundum στά δε όντα, πάντως υπό τινος εδημιουργήθησαν .
molum de loco in locum immulentur ? Cum ergo Δεί δε τον δημιουργόν άκτιστον είναι . Ει γάρ κακεί
mutabilia sint , sane etiam creata esse oportet . Si νος
έλθωμεν είς , τιπάντως
εκτίσθη > άκτιστον. ούν ώνέως
τινος εκτίσθη,
υπό"Ακτιστος αν
και ο δη
>
Vero creata , haud dubiunt quin ab aliquo opifice μιουργός , πάντως και άτρεπτός έστι. Τούτο δε τι αν
sint condita . Alqui creatorem increatum esse ne- άλλο είη , ή Θεός;
cessum est. Nam si ipse quoque creatus est, a quodam profecto creatus eril, sicque donec ad aliquod
increatum venerimus. Increalus igitur cum sit ille conditor, omnino nec mutabilis est. lloc
quid aliud, nisi Deus fuerit ? autem
Secunda ex earum conservatione et gubernatione. Και αυτή δε ή της κτίσεως συνοχή , και συντήρη
Porro ipsa quoque rerum creatarum compages, con
servatio , atque gubernatio , nos docent Deum esse , οσις, κυβέρνησις,
τόδεκαιτο πάν διδάσκει
συστησάμενος , καιημάς
συνέχων και Θεός
ότι ,εστι συν,
qui universuin hoc coagmentarit, sustenlel , el con- τηρών, και αεί προνοούμενος. Πώς γάρ αν αι έναν
servet , eique provideat. " Qui enim fieri potuisset, τίαι φύσεις , πυρός λέγω και ύδατος , αέρος και γης,
ul inter se pugnantes naturæ , ignis , inquam , et εις ενός κόσμου συμπλήρωσιν αλλήλοις συνεληλύθασι ,
aque, aeris et terra, ad unius mundi constitutionem p και αδιάλυτοι μένουσιν , ει μή τις παντοδύναμος δύ
coirenl , lenacique adeo nexu cohærerent, ut nulla ναμις ταύτα και συνεβίβασε , και αεί τηρεί αδιά .
ratione solvi possint ; nisi omnipotens vis aliqua ea λυτα .
compaginassel, ac perpeliio a dissolutione servaret .
Terlia , ex reruni ordinalo silu . Mundus non
casu et sponte coagmentatus, contra Epicureos . δι' Τί το ταξαν
αέρος, τα ουράνια
και όσα και ,επίγεια
καθ' ύδατος μάλλον, δε και
όσατατε προ
Quid est quod ea quæ in cælo , el quæ in terra ex- τούτων, ουρανόν, και γήν , και αέρα, και φύσιν πυ
sistunt , quæque aercm pervagantur , et que in ρός τε και ύδατος ; τι ταύτα έμιξε , και εμέρισε
aquis degunt ; imo etiam quæ bis anteriora sunt , τι το ταύτα κινησαν και άγον την άληκτον φοράν και
Greg. Naz. orat. 34. 13 Allian . Cont , gent .

VARIAE LECTIONES .
• τροπήν. 1 In R. 5579. Schol. hoc legitur, τη προς το κακόν σχέσει και παγιότητα Quod in Reg .
2929) , eadem ciun textu serie descriptum reperi . B In editis quæ sequilur Billius deest , 'öv, reclamantibus
mss . et auctoris sensu . h Elia , τίς.
ακώλυτον ; 'Αρ' ουχ ο τεχνίτης τούτων , και λόγον A celum, terram et aerem, ignis quoque et aque
ένθείς πάσι , καθ ' όν το πάν φέρεται τε , και διεξάγε- naturam certis disposuit locis ? a quonam comni
ται; Τίς δε ο τεχνίτης τούτων ; 'Αρ' ουχ ο πε ποιη- sta hæc sunt et distributa ? quid est quod iolum
κώς αυτά, και εις το είναι παραγαγών ; Ου γαρ τη his impressit, perennique nec ulla re cobibilo cursu
αυτομάτα δώσομεν την τοιαύτην δύναμιν . " Έστω ea versat ? " Annon eorum artifex , qui rebus om
γάρ του γένεσθαι του αυτομάτου· τίνος το τάξαι ; nibus rationem modumque, quo universum hoc
Και τούτο , ει δοκεί , δωμεν. Τίνος το τηρήσαι και agalur et regalur, indiderit ? Al quis horum
φυλάξαι, καθ' ους πρώτον υπέστη λόγους ; ετέρου artifex ?? Anion is qui ea condidit,, inque rerum na
δηλαδή παρά το αυτόματον. Τούτο δε τι άλλο εστι ει luram produxit ? Nec enim tū aŭtouátw , seu casui
μή Θεός ; eam vim facultatemque tribuerimus. Sit enim sane
casus , quod exstiterint : at cujus landem erit ea disposuisse ? verum illud quoque, si libet, conceda
mus : cujus vero erit, eadem juxta illas quibus primum condita sunt leges conservare et custodire ?
Alterius proſeclo quam casus : atque hoc quidnam aliud sit, nisi Deus 17 . .
ΚΕΦΑΛ. Δ' B 127 CAP . IV .

Περί του, τι εστι Θεός και ότι ακατάληπτον . Quidnam Deus sit, quodque comprehendi non possit.
“ Ότι μεν ούν εστι Θεός , δήλον . Τί δέ εστι κατ' Deum incorporeum esse sex rationibus probatur.
ουσίαν και φύσιν, ακατάληπτον τούτο παντελώς και -
Quod itaque sit Deus , liquido constat : quid
άγνωστον . "Οτι μέν γάρ ασώματον ί , δηλον . Πώς γαρ autem secundum essentiam el naturam sil, nullo
σώμα , το άπειρον , και αόριστον , και άσχημάτιστον , prorsus modo comprehendi ,, vel etiam cognosci
και αναφές , και αόρατον , και απλούν , και ασύνθε- potest. Nam quod incorporeus sit, perspicuum
τον ; Πώς γαρ άτρεπτον , ει περίγραπτον και πα- est. Quo enim niodo corpus csse queat, quod in
θητόν ; Και πώς απαθές , το έκ στοιχείων συγκείμε- finitum et interminatumn est , quod figura caret ,
νον, και εις αυτά πάλιν αναλυόμενον ; Σύνθεσις γάρ quodque nec . tangi , nec oculis certi polest ,
αρχή μάχης μάχη δε ,. διαστάσεως • διάστασις δε , quod denique simplex est nec compositum ? quo
λύσεως : λύσις δε αλλότριον Θεού παντελώς . modo quippe immutabile erit, si circumscriptum
ac passioni obnoxium sit ? quinam expers passionis erit , quod ex elementis conflatur, atque in ea
dem rursus dilabilur ? compositio siquidem pugnæ origo est ; pugna , dissidii ; dissidium , solu.
lionis ; solutio autem a Deo prorsus aliena est 18 .
Πώς δε και σωθήσεται και το, διά πάντων ήκειν και C Qua ratione autem et illud stabit certumque
πληρούν τα πάντα Θεόν, ώς φησιν ή Γραφή ; Ουχί erit, quod Deus omnia pervadat et impleat , sicut
τονουρανόν και την γήν εγώ πληρώ , λέγει Κύ- ait Scriplura : Nonne cælum el terram ego impleo,
ριος ; 'Αδύνατον γάρ σώμα διά σωμάτων διήκειν, dicit Dominus '' ? Neque enim fieri possit 20 ul cor
μη τέμνον και τεμνόμενον , και πλεκόμενον και αντι- pus corpora permeet , quin simul et dividat, et
παρατιθέμενον , ώσπερ όσα των υγρών μίγνυται και dividatur, compliceturque, et opponatur per juxta
συγκιρνάται . oppositionem, ut loquuntur ; quemadmodum li
quida omnia cun inter se miscentur ac tem
perantur .
ει δε και τινές (3) φησιν άϋλον σώμα, ως το παρά Corpus & ūlov el quinta substantia Peripaletico
τοίς των Ελλήνων σοφοίς πέμπτον σώμα λεγόμενον , rum. - Quod si quidam contendunt, boc corpus
όπερ αδύνατον κινούμενον έσται πάντως , ώσπερ ο immateriale esse, non secus atque corpus illud,
ουρανός . Τούτο γάρ πέμπτον σωμά φασι. Τίς ούν και quod Græcorum sapientes quintum appellant (quod
τούτο κινούν; Πάν γάρ κινούμενον υφ' ετέρου κινεί- quidem esse nequit) movebitur cerle uli cælum .
ται . Κάκείνο, τις ; Και τούτο εις άπειρον , έως αν lloc enim est, quod quintum corpus vocant " .
18
16 Greg. Νaz. oral . 34. " Athan . De incurn . Verbi, post init. ; ( reg. Naz. orat. 34. Greg .
Νaz. Οrat . 32, 31. 1» Jerem. xxi, 24. 20 Greg. Naz . loc. cit. 31 Jd . ibid.
VARIÆ LECTIONES .
1 Reg. 5579 , το Θείον ασώματόν έστι. i Edita, et omnes fere codices , σεπτόν . Ιta Gregorius Nazianz .
orat . 34, ex qua hæc sumpta sunt. Velus interpr. lenorabile est. Sed viliosum esse Gregorii lestum
aulumat Combelsius, legendumque hoc in capiie apud Damascenum cum Fabro el cod . S. Hil. őtpettov .
Favent Regii tres, Colb. et liber De Trinil. ap . Cyrill. k Edita , συνθήσεται.
NOTÆ .
(3) El 8é tires. Quod si quidam contendunt . Hæc Scholiastes Regii cod. 2929, ait : 'Αριστοτέλης τούτο
Aristotelem feriuni, qui cælum veluti Dei corpus εισάγει εν τη περί κόσμου πραγματεία πέμπτον στο
esse Jocuit ; quod quia incorruplum sit, et a qua- χείον · και έτι παρά τα δ', το στερέωμα τούτο είναι
luor elementis diversum , idcirco quintum corpus αποφαινόμενος, εκ λογισμών είκότων κατασκευάζων
nuncupabat ex Pythagora. Cælerum philosophi de autá . Aristoteles quiillum hoc elementum introducil
incorruptione ccelorum doctrina , seclusis iis quæ in libro De mundo ; el ubi firmamentum illud esse
de primo motore tradidit, jam pridem in Christia- as eril a quatuor elementis diversum , verisimilibus
norum scholis, etiam Græcorum , admissa est. Nam id asiruil argumentis.
Ecquis igitur ei motum affert ? Quidquid enim mo- Α καταντήσωμεν εις τι ακίνητον. Το γάρ πρώτον κι
vetur, ab alio moveri necesse est. A quonam νούν, ακίνητον ,7 όπερ έστι το Θείον. Πώς δε ουκ εν
item illud movetur ? Λιque ita in infinitum pro- τόπο περίγραπτον , το κινούμενον ; Μόνον ούν το
grediar , quousque ad aliquod tandem pervenia- Θείον ακίνητον , '
δι' ακινησίας τα πάντα κινούν.
mis quod omni molu careat. Nain primum mo- 'Ασώματον τοίνυν υποληπτέον το Θείον.
vens aliunde non movelur : et hoc quidem Deus est. Huc accedit, quod loco circumscribi oporlet
illud quod movetur : ac proinde solus Delis molu caret , sua immobilitate omnia movens " . Ex qui
1
bus eficitur, ut Deus incorporeis statuendus sit.
Incorporeum essentia Dei non esi . - Deus aptius " Αλλ' ουδε τούτο της ουσίας αυτού παραστατικών
negatione declaratur quam positione. At ne hoc .
έστιν, ώσπερ ουδε το αγέννητον , και το άναρχον ,
9
quidem essentiam ejus declarat : quemadmodum και το αναλλοίωτον, και το άφθαρτον , και όσα περί 1
nec cum ingenitum , principiique ac nulationis Θεού, ή περί Θεών είναι λέγεται • ταύτα γάρ ου το,
el corruptionis expertem eum dicimus et cælera τι έστι, σημαίνει, αλλά τό, τι ουκ έστι. Xρή δε τον
quæ de Dco, vel circa ipsum esse dicuntur 9313. βουλόμενον την τινος ουσίαν ειπείν, τι έστι, φράσαι ,
lec enim non φuid sit, sed quid non sit indicant . Βού το, τί ουκ έστι • όμως επί Θεού , τι έστιν, ειπείν
Alqui oportet eum , qui rei alicujus naturam ex- αδύνατον κατ' ουσίαν • οικειότερον δε μάλλον εκ
ponere in animo habet, quid ea sit dicere, non της απάντων αφαιρέσεως ποιείσθαι τον λόγον. Ουδέν
φuid non sit. De Deo autem impossibile est, quid- γάρ των όντων εστίν ουχ ώς μή ών, αλλ' ώς υπέρ
nam cssentia sua ac natura sit enuntiarc : ap- πάντα τα όντα, και υπέρ αυτό το είναι ών. Ει γάρ
tiusque est ex omnium remotione et negatione των όντων και γνώσεις, το υπέρ γνώσιν , πάντως
sermonem de eo facere " . Neque enim aliquid και υπέρ ουσίαν έσται και το ανάπαλιν το υπέρ
cst eorum quæ sunt : non ut nullatenus sil 93
95 ; ουσίαν, και γνώσιν έσται. 1
sed quia super omnia quæ sunt, atque 123 eliam supra ipsummet esse ipse sil . Etenina si
cognitioncs circa res quæ sunt versantur ; profecto quod cognitionem superal, supra essentiain
quoque erit : vicissimque quod est supra essentiam , cognitionem superabit.
Afirmalio vim habens præcellentis negationis in "Απειρον ούν το Θείον και ακατάληπτον και .
Deo. -Infinitus igitur est Deus , et incomprclien- τούτο μόνον αυτού κατάληπτον , η απειρία και ακατα
-
sibilis : atque hoc unum est, quod de co percipi ληψία . "Οσα δε λέγομεν επί Θεού καταφατικώς , ού
possit et comprehendi. Quacunque autcm de Deo την φύσιν, αλλά τα περί τήν φύσιν δηλοί . Κάν αγα
per allirmationem dicimus, non Dei naturam , sed C Oόν, κάν δίκαιον , κάν σοφών , κάν και 1τι αν άλλο εί
que circa naturam illius sunt, ostendunt. Ita πης , ου φύσιν λέγεις Θεού, αλλά τα περί τήν φύσιν.
sive bonum , sive justum , sive sapientem , sive Εισί δε και τινα καταφατικώς λεγόμενα επί Θεού,
quodcunque tandem aliud dixeris, non Dei na- δύναμιν υπεροχικής αποφάσεως έχοντα · οίον, σκό
turam , sell que circa naturam sunt , exponis . τος λέγοντες επί Θεού , ου σκότος νοούμεν , αλλ' ότι
Sunt porro nonnulla que lametsi per allirmatio- ουκ έστι φώς , αλλ' υπέρ το φώς · και φώς , ότι ουκ
nem de Deo dicantur, præcellentis lamen negatio . έστι σκότος .
nis vim habent, v. gr. cum de Deo verba facientes, tenebrarum vocem usurpamus, non lenebras
ipsas intelligimus, sed quod lux non sii , verum luce præstantior. Eodem modo, cum lucena
cum diciinus, hoc significamus, quod tenebræ non sil .
CΑΡ . V. ΚΕΦΑΛ . Ε'.
Demonstratio quod unus sit Deus el non plures. 'Απόδειξις ότι είς έστι Θεός και ου πολλοί .
Igitur quod Deus sit , quodque ejus essentia " Οτι μέν έστι Θεός, ικανώς αποδεδεικται , και ότι
comprehendi nequeat, abunde densonstratum est . ακατάληπτος αυτού η ουσία . " Οτι δε είς έστι Θεός τη ,
Quod autem unus sit , et non plures, apud eos και ου πολλοί, τοϊς μεν τη θεία πειθομένοις Γραφή
quidem , qui Scripturae divine fidem adhibent, extra D ουκ αμφιβάλλεται. Φησί γάρ ο Κύριος εν τη της νο
controversiam est. Dominus eniin quam legem μοθεσίας αρχή : Εγώ Κύριος ο Θεός σου , ο εξα
Israeli tulil , verbis iis auspicalur : Ego Dominus γαγών σε εκ γης Αιγύπτου. Ουκ έσονταί σοι
Deus , qui eduxi le de lerra Ægypii. Non erunt tibi dii θεοί έτεροι πλήν εμού. Και πάλιν: "Άκουε ,
alii præter inc 23. Et rursus ait : Audi, Israel : Do- Ισραήλ · Κύριος ο Θεός σου, Κύριος είς έστι,
minus Deus tuus, Deus unus est ? . El per Isaiam Και διά ' Ησαίου του προφήτου : 'Εγώ γάρ , φησι ,
.
pro lan Ego enim , inquit, sum Deus primus, Θεός πρώτος και εγώ μετά ταύτα , και πλην
et ego postlicc ; et praler me non est Deus . Αnte εμού ουκ έστι Θεός · έμπροσθέν μου ουκ εγένετο
me non fuil alius Deus , el post me non eril, el άλλος Θεός, και μετ ' εμέ ούκ έσται , και πλην
præter me non esl 9888. Quin el Dominus in Evange- εμού ουκ έστι. Και ο Κύριος δε εν τοις ιερούς η Εύ
21 Greg. Νaz. oral. 52 , 34 . 23 Ιd . ibid . 26 Ιd . ibid. 2 Dionys. De myst. theolog. 26 Exod. Xx , 21 .
21 Deut .νΙ, 4. 28 Isa. XL1 , 10.
VARIAE LECTIONES .
)
Nonpulli codd . xãy OTIOŪV . m Decsi Osh ; in elit . n In cuilis abest, le pois. In mss. legitur.
} 801 DE FIDE ORTIYODOXA LIB . I. 802
αγγελίοις ούτω φησί προς τον Πατέρα : Αύτη εστίν Αliis in hire verba alloquitur Ρatrem : lac est
η αιώνιος ζωή , ίνα γινώσκουσί σε μόνον αληθι- vila æterna, ut cognoscant le solum vcrum Deum 29.
νόν Θεόν . Τοις δε τη θεία Γραφή μη πειθομένοις Cuum illis attem,, φui nullam Scripture sacre fi
ούτω διαλεξόμεθα . dem arrogant, ad hunc modum disputabimus.
Το Θείον τέλειον (4) εστι και ανελλιπές κατά τε Demonstratio syllogistica , quod unus Deus sit.
αγαθότητα , κατά τε σοφίαν , κατά τε δύναμιν, άναρ- Deus perfectus est, et absque defectu, sive boni
χον , ατελεύτητον , αΐδιον, απερίγραπτον , και απλώς talenm , sive sapientiam, sive potentiam species ;
ειπείν , κατά πάντα τέλειον. Ει ούν πολλούς ερούμεν principii ac finis expers , sempiternuis , incircum
θεούς, ανάγκη διαφοράν εν τοις πολλούς θεωρείσθαι . scriplus, ac denique, ul rem uno verbo comple
Ει γάρ μηδεμία διαφορά εν αυτοίς , εις μάλλον έστι clar, omnibus modis est perfeclus, Quocirca si
και ου πολλο!. Ει δε διαφορά εν αυτοίς, που η τε- plures deos esse asseruerimus, inter plures dis
λειότης; Είτε γάρ κατά αγαθότητα, είτε κατά δύνα- crimen animadvertere necesse erit. Nam si nihil
μιν, είτε κατά σοφίαν, είτε κατά χρόνον, είτε κατά discriniinis inter eos reperiatur, unus potius est,
τόπον υστερήσει του τελείου , ουκ αν είη Θεός. Η
7 quam mulli : si autem discrimen aliquod inter
δε διά πάντων ταυτότης, ένα μάλλον δείκνυσι, και ου B eos exsistil, ubi tandem eril illa perfectio ? Il
πολλούς . enim si , vcl bonitatis , vel potentiæ , vel sapientiæ ,
vel postremo lemporis ratione, aliquid in eo ad perfectionem desideretur, Deus certe non erit .
30
At vero identitas sibi per omnia constans, unum potius, quam multos ostendit :0 .
Πώς δε και πολλοίς ούσι το απερίγραπτον φυλα- Jam vero si multi sul, quomodo salva el in
χθήσεται 3; "Ενθα γάρ είη ο είς , ουκ αν είη ο έτε- columis 129 ipsis manelit incircumscriptio ?
ρος . ubi enim unus fuerit, illinc aller aberil 3 !.
Πώς δε υπό πολλών κυβερνηθήσεται ο κόσμος, Quid ins! per aferri potest , quin si mundus a
και ου διαλυθήσεται, και διαφθαρήσεται και , μάχης ιultis gu!bernetur , non lilalbatur,, corrupalur
Ε εν τοις κυβερνώσι θεωρουμένης; Η γάρ διαφορά que , et interest : quippe cuum inter gubernatores
εναντίωσιν εισάγει. Ει δε είπoι τις , ότι έκαστος pugna vulgo perspiciatur ? discrinen siφuidem po
μέρους άρχει • τί το ταξαν, και την διανομήν αυτοίς gnæ el contentioni aditum facil 32. Sin aulcin quis
ποιησάμενον ; Εκείνο γάρ μάλλον αν είη Θεός . Είς dical singulos parti pr:resse ; queran ex eo quis
τοίνυν εστι Θεός, τέλειος , απερίγραπτος, του παντός hujus ordinis auctor fuerit, imperiumque inter
ποιητής , συνοχεύς τε και κυβερνήτης , υπερτελής ,
> ipsos partilus sit ? Ηic enim potius Deus nis
και προτέλειος . erit. Unus proinde est Deus , perfectus , circuni
scriplionis expers , mundi architectus et condilor, conservator, el gubernator, perfectione omni su
blimior et anterior .
Προς δε ( 5 ) , και φυσική ανάγκη μονάδα είναι C Adhæc a natura quoque necessitale oinni com
δυάδος αρχήν. paralum est , ut unilas binarii origo sil 38.
ΚΕΦΑΛ . 4 . CΑΡ. VΙ .
Περί του Λόγου και Υιού Θεού, συ...λογική από- De Verbo ac Dci Filio , probalio ducla a ratione.
δειξις.
Ούτος τοίνυν και είς (6) και μόνος Θεός ουκ άλογος Verbi divini ab humano discrimen , el anologia . –
έστι . Λόγον δε έχων , ουκ ανυπόστατον έξει , ουκ llic ergo ille unus ac solus Deus , Verlo destilu
29 Joan . ΧVΙΙ , 3. 30
Greg. Nyss. Prol . lib. Calech. 31 inf , lib . IV, c . 21 . 32 Greg . Naz . orat. 35.
*
Dionys. De div. nom . cap. 5, 13.
VARIÆ LECTIONES .
• Μss. φθαρήσεται .
NOTÆ .
(4 ) Το Θείον τέλειόν έστι . Deus perfectus est, etc. corpora constant excedii) , lernario vero definito ob
Primam hanc demonstrationem , qua unitas numi- perfectionem suam . At vero Nazianzenus eo loci
nis evincitur, apud S. Thomam reperias, 1 parl., rationem afort duntaxat, cur non una sit in Tri
quæst. 11 , art. 4. Secunda familiaris est Patribus, nilale persona , sed tres . Ast Damascenus alind
qui adversus Marcionitas et Manichæos disputant, evincere contendit, pula ex pluribus, seu principia
eaque magis explicatur infra lib. iv , cap. 21. Plura dicantur, seu nomina, unum saliem agnoscendum
legesis apud Athenagoram , qui et tertiam fuse quod primas lencal, sitquc adco slipremus cæle
persequitur . rorum Deus.
(5) Moos o é. Adhæc a natura , etc. Quartum hoc (6) Ούτος τοίνυν και είς : Ηic ergo ille unus est,
monumentum ex Theologo stimplum putat Scho- etc. Etsi probalio liæc quadgyestixh , a ratione
liastes Reg. cod . 3109 , Ο δε Θεολόγος Γρηγόριος ducla , ellicax non est in theologicis , nec demon
εν τω δευτέρω λόγω του ειρηνικού , ούτω φησί : strat Dei Verbi exsistentiam , eam tamen declarat
Μονάδος μέν κινηθείσης διά το πλούσιον , δυάδος δε et lide dignam ostendit. Ejusmodi sunt convenien
υπερβαθείσης• υπέρ γαρ την ύλην και το είδος, εξ tiæ illæ præclaræ , quibus sanctus Thomas abundat,
ών τα σώματα : Τριάδος δε ορισθείσης διά το τέ- exque non contemnendæ , nisi ceu demonstrationes
λειον • Gregorius Theologus oratione de Pace sic ait , mysteriorum fidei importunjus oggerantur. In hoc
unitate quidem propter divilias sese cxerente, binario porro capite varii vapulant hæretici; non Arilis
vero exsuperato (materiam enim el formam quibus modo ubi ex Nicæni Symboli appendice de Verbo
1:1s non est. Verbum porro si habeat , non ejus- Α αρξάμενος του είναι, ουδε παυσόμενον. Ου γαρ ήν
modi illud habiturus est , quod non subsistat, aut ότε ουκ ήν ο Θεός Λόγος . 'Αεί δε έχει τον εαυτού
quod esse cæperit, aut sit desiturum . Neque enim Λόγον εξ αυτού γεννώμενον , ου κατά την ημέτερον
>
fait unquam , cum Deus sine Verbo esset. Quin λόγον ανυπόστατον, και εις αέρα χεόμενον, αλλ' εν
polius Verbum suum ex se genitum semper ha- υπόστατον , ζώντα , τέλειον · ουκ έξω αυτού χωρούντα ,
bet , non quod ad instar nostri non subsistat, et αλλ ' εν αυτώ αεί όντα. Πού γάρ έσται , έξω αυτού
in aerem diffluat ; sed in se consistens, vivumque, γινόμενος ; Επειδή γαρ η ημετέρα φύσις επικηρός
et perfectum, atque ejusmodi, ut extra ipsum non εστι , και ευδιάλυτος , διά τούτο και ο λόγος ημών
progrediatur, sed in ipso semper exsistat 3**.. Quo έστιν ανυπόστατος . Ο δε Θεός αεί ών , και τέλειος
enim , quæso , loco esset, si extra ipsuni excedat ? ών, και τέλειον και ενυπόστατον έξει τον εαυτού
Nam quia natura nostra caduca est , et fragilis,
Σ Λόγον, και αεί όντα, και ζώντα , και πάντα έχοντα
ob eam quoque causain sermo noster subsistentia όσα ο γεννήτωρ έχει. "Ωσπερ γάρ ο ημέτερος λόγος
caret. At Deus , cum sempiternus perſectusque εκ του νου προερχόμενος , ούτε δι' όλου και αυτός έστι
sil, perfectum quoque et subsistens , vereque ex- τω νω, ούτε παντάπασιν έτερος «εκ του νου μέν γάρ
sistens Verbum suum habet; et quod semper sit, B ών, άλλος έστι παρ' αυτόν · αυτόν δε τον νούν εις
et vivat , et omnia habcat, quæ Paler habet. Sicut τουμφανές άγων , ουκέτι παντάπασιν έτερός έστι
enim sermo noster ex mente progrediens , nec παρά τον νούν, αλλά κατά την φύσιν εν ών, έτερόν
.
prorsus cum mente idem est, nec rursum om- εστι το υποκειμένω : ούτως και ο του Θεού Λόγος P,
vino ab ca diversus ( quatenus enim ex mente , τω μέν ύφεστάναι καθ' εαυτόν , διήρηται (7) προς
hactenus alius est a mente ; quatenus vero men- εκείνον παρ' ου την υπόστασιν και έχει • Το δε ταύτα
.
tem ipsam palam profert, non jam prorsus a δεικνύειν εν εαυτώ, και περί τον Θεόν καθoράται , και
mente diversus est , verum natura quidem est αυτός έστι κατά την φύσιν εκείνω. "Ωσπερ γάρ το
unum cum ea , subjecio autein ab illa diversum ) : εν άπασι τέλειον επί του Πατρός θεωρείται , ούτω
ad eumdem modum Dei oque Verbum , quale. και επί του εξ αυτού γεγεννημένου Λόγου θεω
nus per se subsistit , ab eo distinguitur, a quo ρείται Γ .
h.bet lit per se subsistat : quatenus 130 autem cadem in ipso ostendit, quæ in Deo conspiciuntur, idem
natura cum ipso est . Quemadmodum enim omnimoda undique perſectio in Palre perspicitur, e
dem cliam in Verbo ex ipso genito specialur.
CΑΡ . VΙΙ . C ΚΕΦΑΛ . Ζ'.
De Spiritu sancto, probatio ducla ex ratione . Περί του Πνεύματος του αγίου, συλλογιστική :
απόδειξις.
Divini Spirilus ab humano discrimen. Suus Δεί δε τον Λόγον και Πνεύμα έχειν (8). Και γάρ ,
quoque Verbo Spiritus sit oportet . Nam ne noster και ο ημέτερος λόγος ουκ άμοιρός έστι του πνεύμα .
quidem sermo spiritus est expers . Hoc autem in- τος · αλλ ' εφ' ημών μεν το πνεύμα αλλότριον εστι
ler utrumque interest , quod in nobis spirilus a της ημετέρας ουσίας. Τού αέρος γάρ έστιν ολκή και
34 Grey. Nys. Catech . c. 1 .
VARIE LECTIONES .
p In R. 2127 additur ÖÇ ÈOTIV O vids. 9 Cod . S. llil . Ű TIQPELV . Sic Reg. duo, et T. exsistentiam .
Edita , την γένεσιν υπόστασιν έχει. Absurde prorsus. r Elita θεωρείται . s Desunt hiec in mss .
NOTAE .
dicitur, 00 yap Flv öts oux Tv Neque enim erat ali- gerit, tum ob hoc Scripturæ effatum , et Spiritu
quando, cum ille non essel ; sed etiam Sabellius , oris ejus omnis virtus eorum , Spiritum sanctum
Samosalenus, et quicunque alii veram consisten- docent a Patre procedere falus inslar quem Deus
tiam eidem Verbo ademerunt. D proferendo Verbum emillal. Ait quippe Nosler, inir.
( 7) Διήρηται . Αb eo distinguitur ; Patre scilicet . c. 15 , Nullum sine Spiritu impulsum esse, oùósula
Nonnullis verbum oemontal displicuit, quia divisio- γάρ ορμή άνευ πνεύματος . Αdeo tamen ut ille
nem annueret. Al Theologus illud frequenter usur- Spiritus Dei non evanescal , sed divina substantia
pal, ad discrimen duulaxat personarum enuntian- sii el ipse Deus. Ita Gregorius Nyssenus disputul;
dum : v . gr. dum ait : "Εν όντα διηρημένως , και ita Nazianzenus , oral. , 3 ; Cyrillus Alex .,Thes.
διαιρούμενα συνημμένως, φuo discretion unum sunt, assert. 34, dial. 2 De Trin. p. 125 ; el 7, p. 634 et
el discreta conjunciim . Et oral.34 : Fulgorem unum, 640. Ila demum , ut alios taceam , Basilius, lib. v
ab una Deitate corscantenι , ενικώς διαιρουμένην , Cont. Eunom . et lib. De Spiritu sancio, cap. 18,
και συναπτομένην αδιαιρέτως , φui conjunctim dis - docel Spiritum esse ex Deo , non quomodo ex eo
crelus sit, ei discretim conjuncius : id quod plane sunt oninia, sed ul ab ipso procedit, non gene
mentis aciem fugit. Sexcenta sunt tam theologi, ratione veluti Filius, αλλ' ως Πνεύμα στόματος
quam reliquorum Patrum loca , quibus ô:acpé- autoū , sed tanquam Spirilus oris ejus. Elsi neque os
dows nomine nonnisi discrimen rei unius ab alia illud membrum est, nec Spirilus est anhelilus, sire
enuntiatur : atque hoc sensu cum contraclioni vapur evanescens, sed os dicitur, quod Deum deceat ;
Sabellianz , im Arianæ divisioni adversatur. Le- el Spiritus est substantia virens , sanclifcalionis
gesis denuo Naz . orat . 29 , p . 489 . domina, ul lum veritas naturæ maniſesta sit, (un : ei
( 8) Δεί τον Λόγον και το Πνεύμα έχειν. Suus exsistendi modus ineffabilis conservetur. Gregorins
quoque Verbo sil Spiritus oporlet. Greci, lum pro- Scholarius, lib. 1 Coni. Lalin . , de process. Spiritus
pler nativam notionem quam Spiritus nomen in- sancii seci. 4, Spiritum sanctum opuriv esse con
805 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I 806
φορά , εισελκομένου, και προχεομένου προς την του A substantia nostra alienus est. Λeris quippe at
σώματος σύστασιν . "Όπερ εν τω καιρώ της έκφωνή- tractio et emissio est,, qui tuendi corporis causa
σεως φωνή λόγου γίνεται και την του λόγου δύναμιν vicissim allrabitur et profunditur ; ac locutionis
έν έαυτή φανερούσα 1. Επί δε της θείας φύσεως tempore serimonis voy efficitur , sermonis vim in
της απλής και ασυνθέτου 9, το μεν είναι Πνεύμα Θεού se ipsa promens 38. At in divina natura , quæ sim
σεβώς ομολογητέον , διά το μή είναι τον Λόγον plex est , nec ullatenus composita , quod quidern
ελλιπέστερον του ημετέρου λόγου. Ουκ έστι δε ευ- Dei Spiritus sit, pie confitendum est ( neque enim
σεβές αλλότριον τι έξωθεν έπεισερχόμενον τώ Θεώ Dei Yerbum minus quid nostro sermone ad per
λογίζεσθαι το Πνεύμα , ώς και εφ' ημών των συν- ſectionem babel ) . Cæterum existimare Spiritum
θέτων. 'Αλλ' ώσπερ Θεού Λόγον ακούσαντες , ουκ alienum quiddam esse, quod Deo extrinsecus ad
ανυπόστατον , ουδέ έκ μαθήσεως προσγινόμενον , ουδε veniat, ut in nobis qui composilæ naturæ sumus ,
διά φωνής προφερόμενον , ουδε εις αέρα χεόμενον, hoc a pielale abhorrel. Quin potius, ut, cum Dei
και λυόμενον , ώήθημεν , αλλ' ουσιωδώς ύφεστώτα, Verbum audimus, non ejusmodi verbum esse
προαιρετικόν τε , και ενεργόν , και παντοδύναμον · arbitramar quod subsistentia carcal, vel doctrina
ούτω και Πνεύμα μεμαθηκότες Θεού , το συμπαρο- comparetur, vel voce proferatur, vel in aerem
μαρτούν τώ Λόγω, και φανερούν αυτού την ενέρ B dilabalur et evanescat ; sed quod substantialiter
γειαν , ου πνοήν ανυπόστατον εννοούμεν. Ούτω γάρ consistat,, sitque libera voluntate preditum, et
αν καθαιρείται προς ταπεινότητα το μεγαλείον της eficay , atque omnipotens :: eodem modo cum Dei
θείας φύσεως, ει καθ' ομοιότητα του ημετέρου πνεύ- Spiritum Dei Verbi comitem , ipsiusque vim decla
ματος , και το εν αυτώ Πνεύμα υπονοοίτο · αλλά rantem docemur, non flatum quemdam subsisten
δύναμιν ουσιώδη , αυτήν εαυτής εν ιδιαζούση υπο- lia destitutum animo concipimus ( sic enim divinæ
στάσει θεωρουμένην, και του Πατρός προερχομένην , nature majestas in humilitatem deprimeretur , si
και εν τω λόγω αναπαυομένην(9),) και αυτού ούσαν Spiritum,, qui in ea est,, spiritus nostri simile »
έκφαντικήν , ούτε χωρισθήναι του Θεού εν ώ έστι, esse conjiceremus ), sed vim substantialem , quæ
και του λόγου , ώ συμπαρομαρτεί , δυναμένην , ούτε que ipsa per se in propria ac distincta persona
προς το ανύπαρκτον αναχεομένην, αλλά καθ' ομοιό- consideretur, atque a Patre procedat , el in Verbo
τητα του λόγου καθ' υπόστασιν ούσαν, ζώσαν, προ- conquiescat, ipsumque declaret et exprimat : quæ
αιρετικήν, αυτοκίνητον, ενεργον, πάντοτε το αγαθόν prælerea, nec a Deo in quo est, nec a Verbo cu
θέλουσαν , και προς πάσαν πρόθεσιν ', σύνδρομον jus comes est, disjungi queat : nec denique ila
έχoυσαν τη βουλήσει την δύναμιν , μήτε αρχήν C dilabatur,, ut omnino esse desinat 86;
26,. verum 131
έχoυσαν, μήτε τέλος. Ου γαρ ένέλειψε ποτε τω Πατρί eque ac Verbum,, per se,, inque persona propria
Λόγος , ούτε το Λόγω Πνεύμα . consistat, vivat , libere velit, suapte vi movealur ,
eſiicas sit , bonum semper velit, atque ad id omne, quod decreveril, concurrentem cum volun
lale potentiam babeat, ejusque naturæ sit, ut nec principium habuerit , nec finem babitura sit. Ne
que enim Patri Verbum unquam deluit, liec Verbo Spiritus.
Ούτως διά μέν της κατά φύσιν ενότητος, ή πολύ- Trinitale Gentilismuset Judaismus explosi. - Al
* Greg.. Nyss. Catech.c.. 22.36 Greg.
. Naz.. oral.. 37 el 44 .
VARIÆ LECTIONES.
* Edit . Regg. , el lib. De Trinit. apud S. Cyrill. φέρουσα. 1 Cod . et Regii 4 ακούοντες. Sic apud Cyrill.
• Onnes pene codd . θέλησιν.
NOTAE .
cedit . Ούτω και το άγιον Πνεύμα , ώσπερ ορμή και in sinu Patris, ita Spiritus in sinu Filii quiescat.
κίνησις , ενδοτέρα της υπερφυούς εκείνης ουσίας Tanquam ejus virtus et operatio naturalis , er
Ε
yiveta! Sic Spirilus sanctus ad instar est impulsus virens, ενέργεια φυσική και ζώσα • το ενεργές του
molionisque intimæ supernaturalis illius substantiæ. Yioū, inquit idem doctor, Dial. 7 ad Hermiaın .
Alqui vel Tullio leste opuen voluntatis motio est, D Neque enim , inquit Theologus, oral. 44 , ila com
quippe quæ appelilionem ut et conalum significat. paratum est, ελλιπείν ποτε, η Υιόν Πατρί, η Πνεύμα
Seciindum Clenieniem Alexandr. lib. vi sirom. Ylvo, ut vel Paler Filio, vel Spiritu sancio Filius
p. 273 , άμφω δυνάμεις ψυχής γνώσις τε και careal. Quin polius Spiritui sancto convenit ul sit
opun, ambæ virtutes animi cognitio et impulsus, μετά της αρχής , una cum principio , id est cum
seu appetitio. Quamobrem non male docuit Augu- Filio, quem alibi vocal αρχήν εξ αρχής, principium
slinus Spirituni sanctum amorem esse Patris et e principio, et αρχήν τών όλων, principίum rerum
Filii . omnium , quia nempe omnia per ipsum facta sunt.
(9) Και εν τω Λόγωέναναπαυόμενον, Ει in Verbo Quod sequitur, και αυτού ούσαν έκφαντικήν, camm
conquiescal , elc. Sic magnus Cyrillus multis in que manifestum faciat , boc Christi dictum signi
locis ait Spiritum sanctum ex Patre procedere et ficat, Ille me clarificabit , quia de meo accipiel, et
in Filio esse , είναι , et μένειν, manere, tum etiam annuntiabit vobis : itemque', Ille testimonium per
esse er Filio , et in ipsu natura hærere , ė & aútoj hibebit de me, sic infra Noster Patrem esse ait , topo
και εμπεφυκός αυτώ. Νec aliud vero sibi voluere , βολέα έκφαντορικού Πνεύματος , ηuanifestantis Spi
sisi Spiritum sanctum ad res conditas amandan- ritus emissorem . Alias nomen izgavo's, ut et
dum non esse , sed cognatione, ut ita dicam , na- έλλαμψις , eternam persons unius ex alia , ceu
luræ filio conjungi, ut quemadmodum Filius est
> luminis de lumine processionem enuntial.
que hac ratione , per nature quidem unitatem, A θεος των Ελλήνων εξαφανίζεται πλάνη · διά δε της
898 !
gentilium mullos deos asscrentium error adimilur ; του Λόγου παραδοχής και του Πνεύματος, των Ιου
rursusque admissis Verbo el Spirilu, Judæorum δαίων καθαιρείται το δόγμα , εκατέρας τε αιρέσεως
dogma evertitur, remanetque quod in utraque secta παραμένει το χρήσιμον · εκ μέν της Ιουδαϊκής υπο
commodi est 37 : ex Judaica nimirum sententia uni- λήψεως , ή της φύσεως ενότης : έκ δε του Ελληνι .
las naluræ ; ex gentilismo aulem personarum sola σμού, ή κατά τας υποστάσεις διάκρισις μόνη .
distinctio 38 .
Quod si contradicat Judæus, ne Verbum admit- Ει δε αντιλέγοι ο Ιουδαίος προς την του Λόγου
lalur cl Spirilus , divinæ Scripluræ lestimonio con- παραδοχήν, και του Πνεύματος, υπό της θείας Γρα
fuletur,, Osque illi obstrualur.. De Verbo enim ait φής έλεγχέσθω τε και επιστομιζέσθω. Περί μέν γάρ
divinus David : In ælernum , Domine, Perbum tuuin του Λόγου φησίν ο θείος ο Δαβίδ : Εις τον αιώνα,
permanel in cælo 39. El rursus : Misie Verbum suum , Κύριε , ο Λόγος σου διαμένει εν τω ουρανό. Και
el sanavit eos 60. Atqui verbum illud quod orc pro- πάλιν : 'Απέστειλε τον Λόγον αυτού , και ιάσατο
ſerlur, nec mittilur, nec in æternum mancl. De αυτούς . Λόγος δε προφορικός ουκ αποστέλλεται, Ο,
Spiritu rursus ail idem David : Emille Spirilum ουδε εις τον αιώνα διαμένει . Περί δε του Πνεύ
tum, el creabuntur 61. Ει alio Ioco : Verbo Domini B ματος oκαι αυτός Δαβίδ : 'Εξαποστελείς το Πνεύμα
cæli firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virius σου, και κτισθήσονται . Και πάλιν : Το Λόγω Κυ
corum "s . Job item : Spiritus Domini qui fecit me, ρίου οι ουρανοί έστερεώθησαν , και τω Πνεύ
est flatus omnipotens, qui me luelur atque conservai* 3 . ματι του στόματος αυτού πάσα ή δύναμις αυ
Spiritus porro qui millilur, facil, firmat, luetur, των. Και ο Ιώβ: Πνεύμα θείον το ποιήσαν με
alque conserval, non evanidiis quidam halitus est , πνοή δε παντοκράτορος ή συνέχoυσά με . Πνεύμα
quemadmodum nec Dei os , membrum corporeum ; δε αποστελλόμενον, και ποιούν , και στερεούν , και
utrumque enim horum consentanea Dei ratione συνέχoν , ουκ άσθμα εστί το λυόμενον , ώσπερ ουδε
intelligi debet * σωματικών μέλος το του Θεού στόμα • αμφότερα γάρ
θεοπρεπώς νοητέον.
CAP . VIII . ΚΕΦΑΛ . Η' .
De sancla Trinilale . Περί της αγίας Τριάδος .
Credimus igitur in unum Deuit , principium Πιστεύομεν τοιγαρούν εις ένα Θεόν , μίαν άρχήν,
unum , principio carentem , increaluin , ingenituin , άναρχον , άκτιστον , αγέννητον , ανόλεθρόν τε και
9 7
interilus ac mortis nescium , æternum , immensum , C αθάνατον, αιώνιον, άπειρον, απερίγραπτον , απερι
incircumscriptum , nullis terminis definitum , infi- όριστον, άπειροδύναμον , απλούν, ασύνθετον, ασώμα .
nite potentiæ , simplex, incompositum , incorpo- τον , άρρευστον , απαθή , άτρεπτον , αναλλοίωτον,
reum , a fluxu , passione, omnique mutatione et άνατον , πηγήν αγαθότητος και δικαιοσύνης , φω; >
alteratione liberium,, invisibilem, omnis bonitatis νοερόν, απρόσιτον • δύναμιν ουδενί μέτρω γνωριζο
ac justiti fontem,, lucem intellectualein et inac- μένην, μόνο των οικείω βουλήματι μετρουμένην "
cessam , potentiam nulla mensura comprehensam , O
πάντα γάρ όσα θέλει , δύναται πάντων κτισμάτων

quamque sola voluntas sua metiatur ( potest enim ορατών τε και αοράτων ποιητικήν, πάντων συν
quidquid vult * ), rerum omnium conditricem , lam εκτικής και συντηρητικήν , πάντων προνοητικήν,
visibilium , quod invisibilium effcctriceml ; omnium πάντων κρατούσαν, και άρχουσαν, και βασιλεύουσαν,
conservatricem , omnibus providentem , omnia con ατελεύτητη και αθανάτω βασιλεία , μηδέν εναντίον
tinentem ac regentem , perpetuumque ac inmnmortale έχουσαν, πάντα πληρούσαν , υπ' ουδενός περιεχομέ
regnum in omnia obtinentem ; nibil contrarium νην ' αυτήν δε μάλλον περιέχουσαν τα σύμπαντα ,
habentem , omnia implenlem , a nulla re compre- και συνέχoυσαν, και προέχουσαν· αχράντως ταίς
tensain,imo vero ipsam universa complectente m ρ όλαις ουσίαις επιβατεύουσαν, και πάντων επέκεινα,
omnes
el continentem ac præhabentem , substantias ουσίας εξηρημένην , ως υπερούσιον, και
και πάσης
sine pollutione penetrantem , ultra res omnes ct υπέρ τα πάντα ούσαν, υπέρθεον, υπεράγαθον, υπερ
essentias 132 longe provectiorem , ut qu :e super- πλήρη : τάς όλας αρχάς και τάξεις αφορίζουσαν,
substantialis est, omnibusque entibus sublimior ; και πάσης αρχής και τάξεως υπεριδρυμένην , υπέρ
divinitate,, bonitale , plenitudine superioren;; prin- ουσίαν, και ζωήν, και λόγον , και έννοιαν · αυτοφως,
cipatus omnes alque ordines slaluentem , super αυτοαγαθότητα, αυτοζωήν , αυτοουσίαν , ώς μή παρ'
omnem principatum alque ordinem positum ; es- ετέρου το είναι έχουσαν, ήτοι των όσα εστίν » αυτήν
se ; .lia, vita, sermone, el cogitatu altiorem ; qu e lux δε πηγήν ούσαν του είναι τοίς ουσι · τοις ζώσι, της
ipsa est , bonitas ipsa, ipsamel vila , ipsamcl essen- ζωής τους λόγου μετέχουσι , του λόγου, τοις πάει
37
Greg. oral. 58 , el alibi. 38 Greg. Nyss. Calech . c . 3. 39 Psal . CΧVΙΙ, 89 . • 0 Psal . Cy !, 20. » Ρ.Ι.
CJ11 , 50 . 42 Psal . XXS11 , 4. 43 J5 ) ΧΑΝΤ1 , 4 . ** Basil. De Spir, sancio , ad Amphil. cap . i8 . 55 Ps .
( .ΧΧΧΙV , 6 .
VARIE LECTIONES ,
x in adil. deest, Ocio ;. και Edit . μένει .
πάντων αγαθών αιτίαν πάντα ειδυίαν πριν γενέ- Alia ; utpole que nec esse suun , nec quidquam e0
σεως αυτών: μίαν ουσίαν, μίαν θεότητα , μίαν δύ- rum quæ est, ab alio habeat ; verum ipsa iis quæ
ναμιν, μίαν θέλησιν, μίαν ενέργειαν, μίαν άρχήν, sunl, essenliæ κ;αι illis quae vivunt , vilæ ; et illis quæ
μίαν εξουσίαν, μίαν κυριότητα , μίαν βασιλείαν, εν ratione uluntur, rationis fons exsistat : bonorum
τρισι τελείαις υποστάσεσι γνωριζομένην τε και προσ- omnium cunctis parentem , inluentem omnia prius
κυνουμένην μια προσκυνήσει , πιστευομένην τε και quam fiant ; unam substantiam , unam divinilalem ,
λατρευομένην υπό πάσης λογικής κτίσεως, ασυγχύ- unam virtutem , unain voluntatem , unam operatio
τως ηνωμέναις και αδιαστάτως διαιρουμέναις · και nem , unum principalum, unam potestatem , unam
και παράδοξον . Εις Πατέρα και Υιόν και άγιον dominationem , unum regnum ; ut tamen in tribus
Πνεύμα, εις α και βεβαπτίσμεθα (10) . Ούτω γαρ perſeclis personis noscalur, et adoratione una ail
ο Κύριος τους αποστόλοις βαπτίζειν ενετείλατο : orelur, credaturque, el colatur ab omni rationali
απτίζοντες αυτούς, φάσκων, εις το όνομα του creatura *6 ; quippe quod illæ citra permislionem el
16
Πατρός , και του Υιού , και του αγίου Πνεύ . confusionem unitæ sint , et sine distantia ( quod
ματος. cogitationem omnem superat ) discretæ : in Pa
lrem et Filium et Spiritum sanctum , in quorum eliam nomine baptizati sumus 57. Sic enim Dominus
In apostolis baptizare jussit : Baptizantes eos, inquit, in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti “ s.
τη!- Εις ένα Πατέρα, την πάντων αρχών και αιτίαν Β Quid de Palre credendum. Quid de Filio. - Ia
•
ουκ έκ τινος γεννηθέντα : αναίτιον δε και αγέννητον unum Patrem (( credimus ) principium omnium et
μόνον υπάρχοντα • πάντων μεν ποιητήν · ενός δε causam , ex nullo genitum, qui solus causæ el ge
.: μόνου Πατέρα φύσει του μονογενούς Υιού αυτού , nerationis expers est : omnium quidem condilo :
Κυρίου δε , και Θεού , και Σωτήρος ημών Ιησού
9 rem ; cæleruin unius duntaxat natura Patreni
Χριστού, και προβολέα ( 11 ) του παναγίου Πνεύμα- unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu Christi, san
1
τος. Και εις ένα Υιον του Θεού, τον μονογενή , τον clissimique Spiritus productorem 49. EI in unum Fi
Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν :· τον εκ του Πατρός lium Dei unigenitum Dominum nostrum, ex Patre
γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων " φώς εκ φωτός, natum ante omnia sæcula ; lumen de lumine, Deum
Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού : γεννηθέντα , ου verum de Deo vero ; genilum , non factum , con
ποιηθέντά, ομοούσιον ( 12) τώ Πατρί, δι' ού τα πάντα substantialem Patri , per quem omnia facta sunt .
εγένετο · όν 1 προ πάντων αιώνων λέγοντες, δείκνυ . Quem cum ante omnia sæcula dicimus, ipsius ge
* Greg . Νaz. Οrat. 13, η . 52. 7 Ιdem . Oral . 12, n, 37 , 40. 58 Μatth . ΧΧV , 19. Greg. Naz . orat 35 .
VARIÆ LECTIONES .
i Deest Oy in cod . S. Hil. et multis Regiis, nec legit Faber.
NOT AE .
(10) Εις α και βεβαπτίσμεθα . Ιn que el bapti- Cer productorem, seu prolalorem ; Spirituno vero προ
sali sumus. Hoc argunienio , ceu omnium validis- βλημα, quod idem est ac προβολή , emissio sive
simo, contra Arianos Macedonianosque el Sabel- prolatio. Vid .orat. 13 et 35.
lianos Palres pugnarunt ; Athanasius, epist. 1 et 2 ( 12) Ομοούσιον , consubstantialent . Dictum alibi
Ad Serap.; Basilius , lib . qui Cont. Eunom . et lib De est quos sensus ingeneraret Vox ομοούσιος , con
Spir. sancio cap . 10 et 12; Nazianzenus, orat. 34:00 substantialis : eamque Palres Antiochenos ad de
φέρω, inquit, αφώτιστος είναι μετά το φώτισμα , clinandos Pauli Samosateni caviilus ad tempus
παραχαράσσων τι των τριών εις & βεβάπτισμαι . diinisisse . Ex iis autem quæ Dionysium inter Ale
Non sustineo post illuminationem expers esse lu- xandrinum , et Dionysium komanum gesta sunt,
cis , si quidpiam trium , in quæ baptizatus sum , occasione Sabellianæ hæresis, perspicua res est
adulteramero ..., ου πείθομαι τώ ομοτίμω σώ- familiare priscis Christianis ſuisse , Filium Patri
Çetba!. Non credo per eum qui æqualis meus sit, consubstantialem profiteri Alexandrinum , siquidem
salutem mihi conciliari . Şi Spirilus sanclus Deus apud Romanum delulerant, ceu consubstantialis
non est, prius evadat Deus, aique ita demum æqua . fidem labefactassel in scriptis suis contra Sabel
lem suum me deum faciat. Jianos. Ipse vero sic se purgat apud Athanas. lib .
(11) Και προβολέα , productorem. Nomen προ . De decrei. syn. Nic. el lib. De sent. Dionys. Alex .
601ń, quod prolationem Latine reddunt Tertullia- In alia epistola scripsi, qua demonstravi, xal 8 προ
nus et Hilarius (emissionem ego dixero ) ubi de φέρουσιν έγκλημα κατ' εμού ψεύδος ον , ώς ου λέ
divinis processionibus agitur , veteres reproba- γοντος τον Χριστόν ομοούσιον είναι τω Θεώ , falsumm
9
runt. Athanasius in Expositione fidei, negat Verbum D esse crimen quod mihi objiciunt , ut dixerim Chri
esse απόρροιαν, εfίuυίum, aut τμησιν, segmen, aut stum non esse cousubstantialem Deo . Subjungit :
Tepuboanv , emissionem prolationemve. Hieronymus, Nam quamvis dixero vocem hanc nusquam inveniri
apol. 2 Adv. Ruf. de Candido Valentiniano ail : in sacris Lilleris ; tamen argumenta mea quæ ipsi
Dicil , Filium de Palris esse substantia , errans, in silentio prælermiserunt, a ré el vocabuli significato
eo quod repoboany asserit : quia scilicet Gnostici non abludunt . Nam humanam procreationem in
emanationes Æonun hac voce corporum more ex- exemplum adduxi, ul congenerem ; eoque solo paren
ponerent. Tertullianus , vero lib . Cont. Valentin . les diversos a liberis esse , quod ipsi sui liberi rion
el adv. Praxeam , cap. 8 , asserit eos vocabulum sini, nec vicissim liberi ipsorum parentes. Hæc aliis .
istud a veritate accepisse, quod ad mendacium suum que plura, quæ Athanasius e Dionysii lucubraliu
struerent. Illo tamen Theologus saniori sensu Spi- nibus recilai , Basilius non legerat, quando eum ,
ritus ex Patre processionem enuntial : ac Palrem epist . 41 , erroris Aria'no similis reum habuit. Hoc
guidem vocat γεννήτορα και προβολέα , genitorcm Dionysii testimonio nihil diserlius afferri potest,
PATROL. GR, XCIV . 26
S. JOANNIS DAMASCENI 8:2
811
nerationem , nec tempus , nec initium pati ostendi- A μεν ότι άχρονος και άναρχος αυτού η γέννησις · ου
mus. Non enim Dei Filius ex nihilo in orlum pro- γάρ εκ του μη όντος εις το είναι παρήχθη ο Υιός
ductus est"o; ille, inquam , gloriæ splendor, paterna του Θεού , το απαύγασμα της δόξης , ο χαρακτήρατης
figura substantiae 81, viva sapientia, et virtus 39 , sub- του Πατρός υποστάσεως , η ζώσα σοφία, και δύνα -
sistens Verbum , substantialis ipsa , perfecta , atque μις, ο Λόγος και ενυπόστατος , ή ουσιώδης και τελεία ,
vivens imago Dei 68 invisibilis, scd semper cum Pa- και ζώσα εικών του αοράτου Θεού · αλλ ' αεί ήν (13)
lre, et in Palre erat, sempiterne et absque ullo initio συν τω Πατρί , και εν αυτώ , αϊδίως και ανάρχως
ex ipso genitus. Neque enim Pater unquam fuit, εξ αυτού γεγεννημένος. Ου γαρ ήν ποτε ο Πατήρ,
quando Filius non esset : verum simul Pater, simul ότε ουκ ήν ο Υιός · αλλ' άμα Πατήρ, άμα Υιος, ο
Filius , qui ex ipso genitus est. Neque enim Paler εξ αυτού γεγεννημένος • Πατήρ γάρ εκτός Υιού ουκ
vocari possit, qui Filio careat. Nam si Filio aliquan- αν κληθείη . Ει δε ήν μή έχων Υιόν, ουκ ήν Πατήρ
do caruit, Paler certe non erat * . Et si poslea Fi- και ει μετά ταύτα έσχεν Υιόν , μετά ταύτα εγένετο
jjum habuit; postea quoque factus est Paler, cum ante Πατήρ , μή ών προ τούτου Πατήρ , και ετράπη εκ
Pater non esset, 133 alque ex eo quod Pater non του μή είναι Πατήρ εις το γενέσθαι Πατήρ όπερ .
πάσης βλασφημίας έστι χαλεπώτερον . 'Αδύνατον

crat, mutatus est, eoque progressus ul Pater esset :
id quod omni blasphemia gravius forer 80. Nefas B γάρ τον Θεόν ειπείν, έρημον της φυσικής γονι
enim est dicere,, Deum fecunditate naturali caruisse.. μότητος. Η δε γονιμότης , το εξ αυτού , ήγουν εκ
Fecunditas porro in hoc posila est, ut quis ex se- της ίδιας ουσίας, όμοιον κατά φύσιν γεννάν .
ipso, id est ex propria substantia , prolem natura
similem sui eda186 .
Generationis divinæ a creatione discrimina . Επί μεν ούν της του Υιού γεννήσεως ασεβές
Proinde cum de Filii generatione agitur, tempus λέγειν χρόνον μεσιτεύσαι, και μετά τον Πατέρα την
intercessisse dicere impium est 87 ; aut Filii exsi- του Υιού γενέσθαι ύπαρξιν. Εξ αυτού γαρ, ήγουν
stentiam Patre posteriorem constituere 88. Εx ipso της του Πατρός φύσεως, φαμεν τήν του Υιού γέν
enim ,, hoc est ex Patris natura ,, esse profilemur νησιν. Και ει μή εξ αρχής δωμεν τον Υιόν συνυπάρ
Filii generationem . Ac nisi Filium a principio si- χειν τω Πατρί εξ αυτού γεγεννημένον , τροπήν της
mul cum Patre a quo genitus est , fuisse conceda- του Πατρός υποστάσεως παρεισάγομεν · ότι μη ων
mus , Paternæ substantiæ mutationem inducemus : Πατήρ ύστερον εγένετο Πατήρ ή γάρ κτίσις , ε!
quoniam , cum Pater non esset , posthac evasit και μετά ταύτα γέγονεν, αλλ' ουκ εκ της του Θεού
Pater. Res enim create , etsi postmodum conditæ ουσίας · εκ δε του μη όντος εις το είναι βουλήσει
C και δυνάμει αυτού παρήχθη , και ουχ άπτεται τροπή
sunt, non tamen ex Dei substantia exstilerunt ;
sed ipsius voluntate et polentia fuerunt productie της του Θεού φύσεως. Γέννησις μεν γάρ έστι το εκ
ut essent. Nec propterea in Dei naluram cadit της ουσίας του γεννώντος προάγεσθαι το γεννώμε.
mulatio : elenim generalio quidem in hoc consi νον όμοιον κατ' ουσίαν. Κτίσις δε και ποίησις το
stit ,, ut ex gignentis substantia proles ejusdem εξωθεν , και ουκ εκ της ουσίας του κτίζοντος και
cum gignente substantiæ producatur : at creatio et ποιούντος, γενέσθαι το κτιζόμενος και ποιούμενον
eflectio hoc tantum requirit , ut extra , et non er ανόμοιον παντελώς 4,
creantis aut efficientis substantia fiat illud quod creatur aut ellicitur, .omninoque quantum ad ese
sentiam dissimile sit .
81 Ηebr . I , 5 . * 83 Cor . 1 , 24 . 83 Colos . 3 , 15.
s 5* Greg . Naz . orat. 35.
50 Greg. Naz . orat. 36 .
88 Cyril. in Thesauro , assert . 4 et 5. B6 Ibid . assert . 6 . 87 Ibid . assert . 4. 68 Greg. Νaz . Οrat. 29.
VARIAE LECTIONES.
• Reg. duo παντελώς κατ' ουσίαν, εic etiam apud Cyrillum .
NOTÆ .
ad eviucendam sinceramtemporum Ante- Nicenorum D τις προθέσεις , την συν , και την έν , αί τό άχρονον
itate
ſiden de Verbi consubstantial . Hic solum ad- του Υιού , και συνηνωμένον τώ Πατρί δηλούσι , καθώς
dain brevissimum Clementis Alexandri locum , έλλαμψις σύνεστι το φωτί, και αχωρίστως πρόεισιν .
quem omisisse videntur illi qui Catholicam causam 'Ενταύθα παροδικώς τον άθεον στηλιτεύων ελέγχει
nuper propugnarunt. Festinemus, inquit in Prolre. "Αρειον . Observα prepositiones istas, cum, et, ι ,
plico , ut multi in dilectionem unam coeamus , xata quibus ostenditur Filium extra lempus esse , ac
τήν της μοναδικής ουσίας ένωσιν , qua referanmus Palri conjungi ; haud secus alque coruscatio lucem
unius illius naturæ unionem . Ubi nempe explicat comitatur , et ex ipsa sine iniercapedine proced.l.
illud dictum , Joan . xviii , 22, UL sint unum sicut Hic autem impium Arium obiter traducendo cvar.
et nos unum sumus .
guit. Cæteruin Basil . cap. 25 De Spiritu sanclo sa
(13) 'AAA' del nr. Sed semper cum Patre , etc. iius esse ail dicere , Spiritum ouveival , una esse
Filium esse in Patre concedebant Ariani, eo modo cum Patre el Filio , quam tveival , inesse . Ipsum
quo res crealæ in Deo sunt : eumdem vero esse quippe proprie simul non esse cum justis, sed in
cum Patre idem est ac cum ipso penitissime con- eis esse , in quibus sanctimoniam operelur. Tria
jungi . Nam justa Basiliam · De Spir. sanclo cap. 25 , subinde momenta ex variis Patribus deprompta ,
et orat. in princ. Evang. Jorn . prærposilio oúv, paucioribus quidem verbis, sed vehementiori siylo
cum , significat ouvávelav , conjunctionem . Unde Noster urget contra Arianos et Anomæos .
scholiastes Reg. cod. 2929 ad hunc locum ait : "0px
Επί μεν ούν του μόνου απαθούς, και αναλλοιώτου , A Qualmorem in Deo , qui solus a perpessione
και άτρέπτου , και αεί ώσαύτως έχοντος Θεού , και omni , alterationc ac inulatione liber est, semper
το γεννάν, και το κτίζειν , απαθές φύσει γάρ ών que eodem modo se habet , lum generatio , lum
απαθής και άρρευστος , ως απλούς και ασύνθετος, creatio , passionis expers est 89. Nam cum nec pa
ου πέφυκεν, υπομένειν πάθος, ή ρεύσιν, ούτε εν τω tibilis , nec fluxe nature sit ; quippe simplex
γενναν, ούτε εν τώ κτίζειν, ουδέ τινος συνεργίας est, nec compositus : certe nec passionem nec
δείται · αλλ ' ή μέν γέννησις άναρχος και αΐδιος, fluxum , vel in generando , vel in creando subire
φύσεως έργον ούσα, και εκ της ουσίας αυτού προ- potest , nec cujusquam opem atque adjumen
άγουσα, ένα τροπήν ο γεννών μη υπομείνη , και ένα tum desiderat. At generatio quidem initium non
με Θεός πρώτος, και Θεός ύστερος είη , και προσθή- habet sempiternaque est , ut quæ naturæ sit
κην δέξηται . Η δε κτίσις επί Θεού (1 %), θελήσεως opus , exque ipsius substantia prodeat ; ne alioqui
2
έργον ούσα , ου συναΐδιός έστι τώ Θεώ. Επειδή ου ille qui gignit , mutationem subeat 7, ac præterea
πέφυκε το εκ του μη όντος εις το είναι παραγόμε- ne Deus prior sit , Deusque posterior, neve acces
νον συναΐδιον είναι το ανάρχω και αεί όντι. "Ωσπερ sionem recipiat : creatio autem in Deo , cum sit
ούν bκαι ουχ ομοίως ποιεί άνθρωπος και Θεός· ό μεν ,B voluntatis opus ,, Deo profecto conterna non est..
γάρ άνθρωπος ουδέν εκ του μη όντος εις [ το] είναι Haud enim natura comparalum est , ut quod ex
παράγει, αλλ ' όπερ ποιεί εκ προϋποκειμένης ύλης nihilo producitur, 134 eandem cum eo quod ini
ποιεί , ου θελήσας μόνον , αλλά και προεπινοήσας,
9 tio caret , et sempiternum est , æternilalem aut
και εν τώ να ανατυπώσας το γενησόμενον , είτα και perpetuitatem habeat. Quemadmodum igitur bo
χερσίν εργασάμενος , και κόπον υπομείνας και κά- minis et Dei non eadem est efliciendi ralio ; quia
ματον, πολλάκις δε και αστοχήσας, μη αποβάντος, homo nihil ex nihilo producit 60
no ; sed quod efficit
καθά βούλεται , του επιτηδεύματος· ο δε Θεός θελή . ex præexsistente el subjecta materia facit 61bf ; nec
σας μόνον, εκ του μη όντος εις το είναι πάντα παρ voluntatem duntasal adhibet , sed prius etiam co
ήγαγεν. Ούτως ουδε ομοίως γεννά Θεός και άνθρω- gital , illudque quod facturus est , animo elingit ,
πος . Ο μεν γάρ Θεός , άχρονος ών , και άναρχος, ac posthac manuum quoque addila opera , laborem
και απαθής , και άρρευστος , και ασώματος , και et molestiam sustinet 68 : nec raro eliam spe sua
μόνος , και ατελεύτητος , άχρόνως , και ανάρχως, και labitur, ut cui propositum ex animi voluntale non
απαθώς , και αρρεύστως γεννα , και εκτός συν succedat : Deus autem sola voluntate omnia ex ni
δυασμού (15) - και ούτε αρχήν έχει και ακατάληπτος hilo ut essent produxit : ila nec eodem modo gi .
αυτού γέννησις , ουδέ τέλος . Και ανάρχως μεν διά c gnunt Deus et homo. Deus enim , ut qui tempori
το άτρεπτον: αρρεύστως δε διά το απαθές και ασώ- non subsit , et principio , passione ac fusione
ματος • εκτός συνδυασμού , διά τε το ασώματoν πά- omni vacet , silque incorporeus , ac solus ab in
λιν , και ένα μόνον είναι Θεόν απροσδεή ετέρου : teritu liber 63
68 ; ita citra tempus quoque , et prin
ατελευτήτως δε, και ακαταπαύστως, διά τε το άναρ- cipium , et passionerm , et luxurn , el sine ullo con
.
χον, και άχρονον , και ατελεύτητον, και αεί ώσαύτως gressu gignit , ac nec initium , nec finem habet
έχειν ' το γάρ άναρχον , ατελεύτητον · το δε χά- incomprehensibilis ipsius generatio. Αtφui citra
ριτι ατελεύτητον , ου πάντως άναρχον, ώσπερ οι tempus quidem idcirco gignit , quia ab omni mu
άγγελοι . tatione alienus est : citra Auxionem autem , quia
impatibilis el incorporeus : citra congressum vero, lum rursus quia incorporeus , lum quia unus lan
tum est Deus , alterius opera minime indigens : cilra finem denique , et ut nunquam a gignendo
quiescal , quod initii , et temporis , el finis expers sit , sem perque eodem modo se habeat. Nam quod
principio caret , nec finem unquam habiturum est. Quod autem Dei munere atque gratia sine fine est
ac iinmortale, hoc prorsus principio non caret. Id quod ex angelis perspici possit ,
Greg . Naz. orat. 29 et 35. 60 1d . Οrat. 29. 61 Cyrill . Thes . assert 7 et 18 . Greg . Naz . oral . 29.
* Cyrill. Thes. assert. 5, 6 el 16 ; Greg. orat. 35. of Infra, lib . II , c. 3.
VARIÆ LECTIONES.
b Cod . S. Hil . τοίνυν .
NOTÆ .
( 14) “Η δε κτίσις επί Θεού. Creatio autem in D ( 15) 'Αρρεύστως γεννα , και εκτός συνδυα
Deu. Athanasius, oral. 2 et 3 Cont . Arian. Basi- cuoã. Cilra fluxionem , etc. Id sæpe repetit, tum
lips, lib. iv Cont. Eunom . Nazianzenus, oral. 29 adversum Gnosticos , qui Verbum ad instar pro
r1 35 ; Cyrillus, Thes. assert. 3, aliique, discrimen fluvii emanasse, alque ex congressu Æonis ma
hoc generationem inter et creationem agnoscunt, sculi cum Æone femina prognalum fingebant :
τιε generalio sit a natura, que, dum ejus fecundi- tum etiam ut Arianos refutet , qui catholicam de
talem nibil moratur , coævum sibi fetum edat, generatione Verbi fidem , ad Valentinianum Gno
haud secus ac sol simul atque factus fuit, lumen sticumque sensum delorquebant. Hoc Arius insu
er se profudit : sin generalio voluntale fieri con- surrat epistola ad Alexandrum Alexandr. quam
cedatur , voluntatem hanc oúvapopuov , comitantem Athanasius recitat lib. De synodis ; Epiphanius,
esse , non anteriorem ; e contra voluntatem creandi hær. 69 ; Hilarius, lib. 111 et v De Trin . Legesis
creationem præcedere. Nazianz . oral. 55 , p. 367.
815 S. JOANNIS DAMASCENÍ 816
Ac proinde sempilernus Deus Verbum suum sine A Γεννά τοίνυν ο αεί ων Θεός τον εαυτού Λόγον,
principio ac fine gignil ; ne alioqui Deus , cujus τέλειον όντα, ανάρχως, και ατελευτήτως, ίνα μή εν
natura ac exsistentia tempus omne superat ,, in χρόνω τίκτη Θεός, ο χρόνου ανωτέραν έχων την τε
empore gignal. At vero perspicuum est hominem φύσιν, και την ύπαρξ:ν. Ο δε άνθρωπος, δηλον ως
dispari modo gignere , ut qui generationi et corru- εναντίως γεννά υπό γενεσιν τελών, και φθοράν, και
ptioni , duxioni item et imultiplicationi subjectus ρεύσιν , και πληθυσμών , και σώμα περικείμενος,
.
sil , ac corpore veslitus 68 ; maremque et feminam και το άρρεν και το θήλυ εν τη φύσει κεκτημένος .
in nalura habeat : mas quippe feminæ open desi- Ενδεες γάρ το άρρεν της του θήλεος βοηθείας .
derat. Verum propitius nobis sit ille qui omnia • 'Αλλ' ίλεως είη ο πάντων επέκεινα και πάσαν νόησιν
excedit , atque omnem mentis aciem et compre- και κατάληψιν υπερκείμενος.
hensionem transcendit.
De Paire et Filio . Sancta igitur et catholica Διδάσκει ούν ή αγία καθολική και αποστολική
el apostolica Ecclesia simul et Patrem , simulque
7
Εκκλησία , άμα Πατέρα , και άμα τον μονογενή
unigenitum ipsius Filium docet , ex eo citra lem-
αυτού Υιόν εξ αυτού γεγεννημένον , άχρόνως , και
pus, luxum , et passionem , incomprehensibili αρδεύστως , και απαθως , και ακαταλήπτως , ώς >
quadam ralione ac soli universorum Deo perspe B

μόνος και των όλων οίδε Θεός · ώσπερ άμα το πυρ, και
genitum
cla , : non secus atque una cum igne lu- άμα το εξ αυτού φως και ο πρώτος το πυρ , και
inen est quod ex eo oritur ; nec prior est ignis , μετά ταύτα το φώς · αλλ' άμα και ώσπερ το φώς
.
posterius lumen , sed utrumque simul : et quem- εκ του πυρός αει γεννώμενον ,> αεί εν αυτώ εστι ,
admodum Iumen quod ex igne seraper gignitur , μηδαμώς αυτού χωριζόμενον · ούτω και ο Υιός εκ
semper in eo est, nec ab eo quoquo modo disjun- του Πατρός γεννάται μηδ' όλως 4 αυτού χωριζόμε
gitur ; ita et Filius gignitur ex Patre , ut nullo νος , αλλ' αεί εν αυτώ ών. Αλλά το μεν φώς εκ του
modo ab illo separetur, sed semper in eo sil 66. πυρός γεννώμενον αχωρίστως , και εν αυτώ αεί
Verum hoc interest , quod lumen quod ex igne μένον , ουκ έχει ιδίαν υπόστασιν παρά το πυρ :
sine separatione gignitur, semperque in eo manet , ποιότης γάρ έστι φυσική του πυρός . Ο δε Υιός
aliam ab igne propriamque subsistentiam 135 non του Θεού και μονογενής, εκ Πατρός γεννηθείς αχωρί
habet (est enim naturalis ignis qualitas ) ; at vero στως, και αδιαστάτως, και εν αυτώ μένων αεί, έχει
unigenitus Dei Filius ex Patre inseparabiliter ac ιδίαν υπόστασιν παρά την του Πατρός.
sine diremptione genitus , semperque in ipso manens , peculiarem algue a Patre distinctam
5 subsi
stentiam habet .
Quare Verbum , splendor, igura , Filius dicitur . C Λόγος μεν ούν, και απαύγασμα λέγεται , διά το
Cur Unigenitus. - Ipse porro et Verbum , et splen.. άνευ συνδυασμού, και απαθώς , και άχρόνως , και
dor idcirco dicitur, quia citra alterius congressum αρρεύστως , και αχωρίστως γεγεννήσθαι εκ του Πα .
el passionem et tempus , el fluxum ullum , ac se- τρός. Υιός δε, και χαρακτήρατης πατρικής υποστά
parationen a Patre genitus est 67. Filius autem , σεως, διά το τέλειον , και ενυπόστατον , και κατά
ac Paternæ substantiæ figura , quia perfectus est πάντα όμοιον τω Πατρί είναι , πλήν της αγεννησίας .
ae subsistens , exceptaque ingeniti pro prietate per Μονογενής δε, ότι μόνος (16) εκ μόνου του Πατρός
omnia patrein refert atque exprimit 68. Unigenitus μόνως εγεννήθη. Ουδε γάρ ομοιούται ετέρα γέννησις
item , quia solus ex solo Patre unice nalus est. τη του Yίου του Θεού γεννήσει . Ουδε γάρ έστιν άλλος
Neque enim alia generatio est , quæ cum Filii Dei Υιός του Θεού. Ει γάρ και το Πνεύμα το άγιον εκ του
generatione conferri possit : quandoquidem nec Πατρός εκπορεύεται, αλλ ' ου γεννητώς , αλλ' εκπο
alius quoque Dei Filius est. Quamvis enim eliam ρευτώς . "Αλλος τρόπος υπάρξεως ούτος , άληπτός τε
Spiritus sanctus ex Patre procedat, non tamen και άγνωστος, ώσπερ και η του Υιού γέννησις . 4ιο
65 Greg. Naz. orat. 45. 66 Id. lib. 1 Cont. Eun. p. 66 ; Cyrill . Thes. assert . 5. 67 Greg . Naz . oral . 36 .
68 3d , oral. 23, 37 el 59.
1
VARIÆ LECTIONES
· Hæc verba alterius capitis principium sunt in Basileensibus editionibus et in translatione je
bri; at nulla in editione Veronensi et in mss. hic capitum distinctio , præterquam in veteris translationis
codicibus . d Multi cod. μηδαμώς , ut supra.
NOTÆ.
( 16) Mororerns dè, őtt jóros. Unigenitus, quia D vos, tum quia solus. Non enim ex conjugio. Kaluó
solus ex solo , etc. Sic Theologus, orat. 36 , qui vou , Tum quia solius : unigenili siquidem . Kal je to
addit, αλλ' ότι και μονοτρόπως . Quin etiam singu- yov, tum quia solum. Non enim ipse prius quart
lari modo , non celui corpora ; ut indicel Verbi gene. Paler evaderét, filius fuit. Quamobrem & 700 ,
rationem ab omnibus esse liberam imperfectioni- Υιόν τον Υιόν, ότι μόνος , και μόνου, και μόνως , και
bus, quæ corporum genituram coinitantur. Quod uovov , Filium vere Filium , quia solusest, soliusque,
orat. 23, eleganter declarat : Palrem vere patrem , el uno solo modo , et solum . Hanc fidem integram
inquit, ei mulio verius, quam qui apud nos id nomi. objicii Eunomio , qui leste Basilio lib. II el Jun
nis obtinenι, ότι μόνως “ Quia uno solo modo. Ιδιο- cont . ipsum , in hoc prærogativam Unigenili posi
τρόπως γάρ και ουχ ώς τα σώματα . Νam proprio et lana aiebat, quod uóvos Tea på jóvou , unus ab uno
singulari modo Paler est , non uli corpura. Kal jó- sil .
819 DE FIDE ORTHODOXA LIB.'I . 818
και πάντα όσα έχει ο Πατήρ, αυτού εισι, πλήν της A generationis modo , sed processionis. Αlius autem
αγεννησίας ( 17) , ήτις ου σημαίνει ουσίας διαφοράν , est hic existentiæ modus perinde incomprehensus
ουδέ αξίωμα ( 18) , αλλά τρόπον υπάρξεως ώσπερ et ignotus , quemadmodum et Filii generalio. Quo
και ο 'Αδάμ αγέννητος ών· πλάσμα γάρ έστι του circa omnia que Paler habet , Filii sunt , hoc uno
7
Θεού · και ο Σηθ γεννητός • υιός γάρ έστιν 'Αδάμ : excepto , quod ingenitus non est : que quidem Vox
και η Εύα εκ της τού 'Αδάμ πλευράς εκπορευθείσα : nec naturæ discrimen , nec dignitatem , sed sub
ου γαρ εγεννήθη αύτη " ου φύσει διαφέρουσιν αλλή- sisiendi modun indicat 68. Haud secus atque
λων · άνθρωποι γάρ εισιν ' αλλά τα της υπάρξεως Adam , qui genitus non est ( figmentum enim Dei
τρόπο. est ) et Seth qui genitus filius enim est Adami) et
Eva quæ ex Adami cosla prodiit (neque enim ipsa genita est), nalura inter se minime differunt ( ho
mines enim sunt), sed exsistendi modo 70,
Xρή γάρ ειδέναι, ότι το αγένητον διά ενός και γρα- Αliud αγέννητον , et aliud αγένητον . - Sciendum
-
φόμενον, το άκτιστον, ήτοι το μη γενόμενον σημαί- enim vocem αγένητον , cum scribitur cum unico ν,
νει · το δε αγέννητον διά των δύο κν γραφόμενον , increatum significare , seu quod minime factum
δηλοί το μή γεννηθέν . Κατά μέν ούν το πρώτον ση- est : αγέννητον autem , cum scribitur cum duplici νν ,
μαινόμενον διαφέρει ουσία ουσίας · άλλη γάρ ουσία
B
id indicare quod non est genitum . Priore ergo
άκτιστος , ήτοι αγένητος δι' ενός η, και άλλη γενητή , 2 significato essentia ab essentia difert . Αlia enim
ήτοι κτιστή . Κατά δε το δεύτερον σημαινόμενον, ου est essentia increata ; quam vox αγένητος , cum
διαφέρει ουσία ουσίας παντός γάρ είδους ζώων ή unico y , sonat ; alia creala , quam vox yeunt, de
πρώτη υπόστασις αγέννητός εστιν , αλλ ' ουκ αγένη- notat. Secundo autem significandi genere nullum
τος. Έκτίσθησαν μεν γαρ υπό του Δημιουργού, το essentia, ab essentia discrimen inducilur . Prinium
λόγω αυτού παραχθέντα εις γένεσιν. Ου μην εγεννή- enim cujusque animantium speciei individuum
θησαν , μή προϋπάρχοντος έτέρου ομοειδούς, εξ ου αγέννητον , seu ingenitum est ; non itein αγένητον ,
γεννηθώσι . hoc est minime conditum et factum . A Conditore
quippe rerum , per ipsius Verbum in ortum producta sunt. At non genila ; cum ante nullum aliud
ejusdem speciei singulare exslaret , ex quo gignerentur.
Κατά μεν ούν το πρώτον σημαινόμενον κοινω- 136 Quantum igitur. ad primam significationem
νούσιν αι τρεις της αγίας θεότητος υπέρθεοι υπο-
.
altinet , singulis tribus sancte Deitatis divinissimis
στάσεις : ομοούσιοι γάρ και άκτιστοι υπάρχουσι. personis vox αγένητος convenil 11. Ejusden exist
Κατά δε το δεύτερον σημαινόμενον, ουδαμώς μόνος substantiae sunt el, increate 72. Quantum autem ad
γάρ ο Πατήρ αγέννητος · ου γάρ εξ ετέρας έστιν C secundam , non item : solus enim Paler ingenitus
αυτό υποστάσεώς το είναι. Και μόνος ο Υιός γεννη- est 78. Nec enim ab alia persona habel ut sit. Solus
τός · έκ τής του Πατρός γαρ ουσίας ανάρχως και etiam Filius genitus est : ex Patris enim substantia
άχρόνως γεγέννηται. Και μόνον το Πνεύμα το άγιον absque initio ullo ac tempore genitus est . Solus de
εκπορευτόν , έκ τής του Πατρός ουσίας, ου γεννώμε- nique Spiritus sanctus ex Patris quidem substantia
By Basil . lib . ii, et iv . 70 Greg . Νaz. orat. 36, 37. " Max . Dialog. coni. Arian . " Cyrill. Thes.
assert 1 , p. 12. 13 Greg. Νaz. Οrat . 35.
NOTÆ.
(17) Dann ons drerrnoias. Uno excepto, quod in secundo Dialogorum adv. Arian qui Athanasio
ingenitus non est. Vox ayéventov, gentilibus philo- assignati sunt. Imo præluserat Theologus, orat. 23,
sophis significabat, tum id quod genitum non est, ubi ait , commune esse Patri ef Filio el Spiritni
lum quod ipfectum , ex quo Eunomiani ob nominis sancto, το μή γεγονέναι, ut facii non sint ; hoc est
hujus ambiguilalem fallere Catholicos conabantur. ut sinι αγέννητοι . Subjungit , αγεννησίαν , innasci
Sibicomperlissimam esse Dei essentiam aiebant, et D bilitatem , et γέννησιν, nativitatem, personarum
>
in hoc sitam esse quod Deus αγέννητος , ingenitus proprietates esse, non discrimina naturarum . Sic
esset : quamobrem Verbum non esse Deum sicut Epiphanius hæresi 64 , diserte observat , omnino
Patrem ; quia genitum , Catholici vero vocabulain , differre yevntóv, et yevintov , ut hoc geniluni, illud
àyévvntos, improbare , quia a Scripturis exsularet; crealum et conditum significet . Enimvero prima vox
ad hæc negationem illo exprimi, nec eo proinde a γίνομαι , fo , derivalur , secunda a γεννάω, gigno.
definiri, quid sit Deus. Sin hoc significelur quod (18) Oudè åĘiwja. Nec dignitatem . Rursum va..
genituin non est , åréventov, ingenitum , seu ul Hila . pulai Eunomius, qui, ut refert Basilius, lib. u cont.
Pilis verlit , innascibile, elyevvntov,genitum , naturas ipsum , á yevunolas, innascibilitatis, vocabulo àşim) -
diversas non annuere, sed personarum duntaxat pa, dignitatem quamdam exprimi aiebat; qu:e non
proprietales . Sic pugnant Athanasius,oral. 2 Coni. essel in Filio. Basilius, lib . 111, permittit, Patrem
Arian .; Basilius, lib. iv Cunt. Eun .; Nazianzenus, Filio dignitate majorem dici , et Filium Spiritu
oral. 35. Sequioris vero Græcie scripiores obser- Sancto, ίν' όλως και συγχωρήσωμεν · discrimera vero
Nant, voce ayévvr,tos , ingenitum innascibilemve , nalurarum exinde consequi negal: Sicut diversi
enuntiari ; àyéventos, vero increalum non factum : sunt ordines angelorum , inquit, omnes tamen ex
Deum suaple natura ayéventov , increatum esse , æquo natura angeli sunt, esique dignitas differens,
bocque tribus personis ex æquo convenire ; soli natura vero communis. Al lib. IV expenilens hoc
vero Patri, ul sil å revyntos, ingenilus, veluiti Filio, Domini dictum . Paler major me est, negal Patrem
Nyeventós, genitus, sit. Quod discriuien repcrics esse Filio majoreo dignitate, αλλ' ουδε αξιώματι.
progreditur, non generatione , sed processione 7%. Α νον , αλλ' εκπορευόμενον ' ούτω μεν ® της θείας διδα.
9
Ita eniin a divina Scriptura edocemur : tametsi σκούσης Γραφής, του δε τρόπου της γεννήσεως και
alioqui generationis ac processionis πιodus nulla της εκπορεύσεως ακαταλή πτου υπάρχοντος.
ingenii si comprehendi possit.
Quin illud quoque nosse interest , paternitatis, fi- Και τούτο δε ιστέον ( 19), ώς ουκ εξ ημών μετ
lielalis , et processionis vocabula non a nobis ad ηνέχθη επί την μακαρίαν θεότητα το της πατρότη
bealam Deilalem esse translata , vcruin contra il- τος, και υιότητος, και εκπορεύσεως όνομα τουναν
linc nobis communicata , quemadmodum Apostolus τίον δε εκείθεν ημίν μεταδέδοται , ώς φησιν ο θείος
ait : Propterea pleclo genua mea ad Patrem , ex quo 'Απόστολος · Διά τούτο κάμπτω τα γόνατά μου Σ
omnis palernitas in cælo et in terra esl 18. προς τον Πατέρα, εξ ού πάσα πατριά εν ουρανό
51
και επί γής.
Quomodo Pater major Filio. Verbum non est in- Ει δε λέγομεν (20) τον Πατέρα αρχήν είναι του
strumentum Patris . — Quod si Patrem Filii prin- Υιού και μείζονα , ού προτερεύειν αυτόν του Υιού
cipium et majorem esse dicimus , haudquaquam bis χρόνο, η φύσει υποφαινομεν · δι' αυτού γάρ τους
verbis eum Filio vel tempore priorem vel natura αιώνας εποίησεν· ουδε καθ' έτερόν τι, ει μή κατά το
praestantiorem esse indicamus ( per ipsum enim B αίτιον : τουτέστιν, ότι ο Υιός εκ του Πατρός εγεν
fecit sæcula "'), nec denique alia re quam sola cau- νήθη , και ουχ ο Πατήρ εκ του Υιού » και ότι ο Πα
. 2 .:
sa ; hoc est quia ex Patre genitus est , non autem τηρ αίτιος εστι του Υιού φυσικώς ώσπερ ουκ εκ
Pater ex Filio ; et quia paler naturaliter filii causa του φωτός το πυρ φαμεν προέρχεσθαι , αλλά το φως
est : quemadmodum nec ignem ex luce prodire di- μάλλον εκ του πυρός . "Οτε ούν ακούσωμεν αρχών και
cimus , verum lucem ex igne. Quocirca cum Patrem μείζονα του Υιού τον Πατέρα , τώ αιτία νοήσωμεν. .
Filii principium ac Filii majorem audierimus , id Και ώσπερ ου λέγομεν ετέρας ουσίας το πυρ, και
cause ratione intelligamus . Εt ignern sicut non al. ετέρας το φώς, ούτως ουχ οίόν τε φάναι ετέρας
terius substantiæ esse dicimus , ac rursus lucem ουσίας τον Πατέρα , και τον Υιόν ετέρας · αλλά μιάς
alterius ; eodem modo nec alterius subsiantiæ Pil- και της αυτής . Και καθάπερ φαμεν διά του εξ αυτού
ter, alterius Filius dici polest; sed unius ejusden- προερχομένου φωτός φαίνειν το πυρ , και ου τιθέμεθα
que '8. Præterea , sicut ignem per lucem ex co όργανον υπουργικών είναι του πυρός το εξ αυτού
progredientem lucere dicimus : nec proinde lamen φώς , δύναμιν δε μάλλον φυσικήν ούτω λέγομεν τον
lucem illani ex eo manantem organum quoddam esse Πατέρα πάντα όσα ποιεί , δια του μονογενούς αυτού
14 Joan . XV, 26. 78 76 Joan , sv ,
09 . Ephes v, 14 ; Cyrill . Thes. assert . 32, Dionys . cap. 1 De div. nom .
71 Ηebr . 1, 26 , T& Greg . Naz , orat. 37 ; Aihan . lib. i Contra Arian .
VARIÆ LECTIONES ,
e Quidam mss. Lèv ovv ,
ΝΟΤΑ .
(19) Και τούτο δε Ιστέον . Quin illud quoque C esse. To όντως όν, ώ και το είναι κυριώτατον όνομα.
nosse interest . Basilius , lib . v Cont. Eunom . negat ( 20) El dè dérouer. Quod si Patrem. Athanasius,
nomina Spiritus , Filii, generalionis proprie conve- lib . I Cont. Arian, observat Christum , Joan.sil ,
ire Divinilati , sed εξ ανθρωπίνης ομοιώσεως , et non dixisse , Pater melior me est κρείσσων μου
humanarum rerum similitudine sunt. Verum Alha- Èsti, ne inferret aliquis eum æqualem Patrimoni
nasius, lib . 11 Cont. Arian . ex iisdem Apostoli ver- esse divina nalura , atque adeo allerius naturæ
9
bis, quir Noster laudat, infert liomines liberorum esse ; sed dixit Major est, inquit, non quadam ma.
suorum Patres dici imitatione divinæ paternitatis. gnitudine αut etate, αλλά δια την εξ αυτού του Πα.
Ei pro suo more conformis est Cyrillus in The- τρός γέννησιν , sed quia ex ipso Patre genitus
sauro, assert. 32. Favel el synodus Ancyrana apud essel . Quinimo dicendo, Major est, essentiæ pro
Epipl . hæres. 73, nec non Dionysiaster, cap. i et prietatem monstravit, έδειξε πάλιν της ουσίας την
2 De div. nom ., quamvis Joannes Scythopolitanus id:6enta . Eodem modo Domini effalum intellexe.
in Commentario , his verbis Trãoa traipia, non pa- runt Basilius, Nazianzenus, Cyrillus aliique Græci,
lernilalem omnem , sed omnem ordinem el socicta- quibus conſorinis est Hilarius , lib . ix el xi De Tri
lem angelorum et hominum intelligal : sed non nitale, ubi Palrem ait dici , Majoren , propter au
solis juxta auctoris sui mentem qui cap . 2, diserle clorilalem . Ubi auctoritatis nomine, non potestatem
accipit tatpráv pro paternitate, ut viointa pro fi- Patris in Filium innuil, sed rationem principii,
liatione , seu flietate , ότι πάσα θεία πατριά και quam Græci dicunt altionta. Quo modo dixerat
υιότης έκ της πάντων έξηρημένης πατριαρχίας και lib. 1 ) , Spirilum sanctum de Paire et Filio aucio .
υιαρχίας δεδώρηται, και η μίν, και ταίς υπερουρά- D ribus confilendum esse . Unde Sæbadius ejus iey
νίαις δυνάμεσιν, εξ ης και θεοί , και θεών πατέρες lis et popularis ait : Merilo major quia solus hic
οι θεοειδείς γίγνονται, και ονομάζονται νόες , κ . τ. ε . sine auciore est . Plura in eumdein sensum Hilarilis
Apprime etiam notanda sunt hæc Athanasii verba, congessil libro De synod . Cæleri vero Latini vulgo
Joco mox citalo. Αλλά μάλλον οι άνθρωποι διά τον docent Patrem Filio majorem esse, non quia l'aler
Θεόν κυρίως και μόνον αληθώς όντα Πατέρα του est, sed quia Filius homo factus est . lloc approbat
εαυτου Υιού , και αυτοί πατέρες ωνομάσθησαν των Alhanasius lib . De lum . carne suscepła : ex quo
ιδίων τέκνων: Sed magis homines filiorum suorum mirari subit, id Nazianzeno non placuisse. Nam
patres nominali sunt, ad imilationem Dei qui pro- Patrem propler humanitatem esse Filio majorem ,
prie et solus vere est sui Filii Paler . Illi enim , ait verum quidem est, inquit oral. 36, sed non perhono -
Cyrillus, assert. 13 , proprie convenit essentia sua rificum . Quid enim mirum Deum homine inajorent
gignere, cujus proprie est, et proprium nomen est esse , etc.
DE FIDE ORTHODOXA LIB . I 822
8.1
Yoυ ποιείν , ουχ ώς δι' οργάνου (21) λειτουργικού , A ipsi inserviens, sed vim quandam nativam statai
αλλά φυσικής και ενυποστάτου δυνάμεως. Και ώσπερ mus : pari modo Patrem omnia quæ facil, per
λέγομεν το πυρ φωτίζειν , και πάλιν φαμεν το φώς Unigenitum suupi facere dicimus , non tanquam
του πυρός φωτίζειν , ούτω πάντα όσα ποιεί ο Πα- per servile quoddam organum , sed ut per vim 137
τήρ , ομοίως και ο Υιός ποιεί. Αλλά το μεν φώς naluralem et subsistenlem 79. Insuper quemad
ουκ ιδίαν υπόστασιν παρά το πυρ κέκτηται · ο δε modum ignem illuminare dicimus , idemque rursu :
Yίος τελεία υπόστασίς έστι, της πατρικής αχώριστος ipsius luci tribuimus ; sic omnia que Paler facil ,
υποστάσεως , ως ανωτέρω παρεστήκαμεν . 'Αδύνατον Filius eiiam similiter facit 80. At vero in hoc dis
γάρ ευρεθήναι εν τη κτίσει εικόνα απαραλλάκτως crimen situm est , quod lux propriam et distinctam
έν εαυτό τον τρόπον της αγίας Τριάδος παραδει- ab igne subsistentiam non habet. Filius aulem per
κνύουσαν . Το γάρ κτιστον και σύνθετον , και δευ- fecta hypostasis est , a palerna hypostasi insepa
στον, και τρεπτόν, και περίγραπτον, και σχήμα rabilis , ut superius a nobis ostensum est. Νeque
έχoν, και φθαρτόν , πώς σαφώς δηλώσει την πάντων enim fieri potest ut in rebus crealis imago ulla aul
τούτων απηλλαγμένην υπερούσιον θείαν ουσίαν ; similitudo reperiatur, quæ sanctæ Trinitatis modum
1iiσα δε η κτίσις , δήλον ως τοις πλείοσι τούτων εν- in seipsa citra ullum dissimilitudinis notam repræ
έχεται, και πάσα κατά την έαυτής φύσιν τη φθορά B sentet . Quod enim creatum , et compositum , et
υπόκειται .
caducum , et mutabile , el circumscriptum , et fi
gura præslilum , el corruptibile est , quo tandem modo superessentialem essentiam divinam , ab bis
omnibus liberam , aperte declarabit ? Perspicuum autem est res omnes crealas plerisque ejusmodi
affectionibus obnoxias esse , sicque a natura comparatas , ut corruptioni subjaceant.
"Ομοίως πιστεύομεν και εις εν Πνεύμα άγιον, το De Spiritu sancto. Ignolum nobis ut distinguantur
Κύριον, και ζωοποιόν • το εκ του Πατρός εκπορευόμε. in Deo generatio el processio.. - Εodem etiam inodo
νον, και εν Υιώ αναπαυόμενον · το τω Πατρί και Υιώ crelimus in Spiritum sanctum, Dominum , et vivi
συμπροσκυνούμενος και συνδοξαζόμενον , ώς ομοού- ficantem , qui ex Patre procedit , et in Filio coa
σιόν τε και συναΐδιον · το εκ Θεού Πνεύμα, το εύθες, quiescil ; qui cum Patre et Filio simul adoratur et
το ηγεμονικόν , την πηγήν της σοφίας , και ζωής, και conglorificatur , utpote consubstantialis et co
του αγιασμού : Θεόν συν Πατρί και Υιώ υπάρχον και æternus 81 ; Dei Spiritum , rectum , principalem ; sa
προσαγορευόμενον · άκτιστον, τ.λήρες , δημιουργών , pientiæ, vilæ et sanctitatis fontem ; Dei cum Patre
παντοκρατορικόν , παντουργών, παντοδύναμον , απει- et Filio cum rem babentem , tum nuncupationem ;
ροδύναμον, δεσπόζον πάσης κτίσεως, ου δεσποζόμενον· C increatum, plenum , conditorem, continentem om
θεούνου θεούμενον · πληρούν, ου πληρούμενον · μετ- nia ac moderantem , omnium electorem , omnipo
εχόμενον , ου μετέχον · αγιάζον , ουχ αγιαζόμενον · πα- lentem , infinitæ potentiæ , creatis omnibus impc 82
ράκλητον, ώς τάς τών όλων παρακλήσεις δεχόμενον : raniem , nulliusque in perio subjacentem ** ; qui
κατά πάντα όμοιον τω Πατρί και Υιώ εκ του Πατρός deos facit , non deus fit; qui implet, nec implelur;
εκπορευόμενον , και δι' Υιού μεταδιδόμενον, και μετα- qui participatur , nec participat ; sanctificat , nec
λαμβανόμενον υπό πάσης κτίσεως , και δι' εαυτού sanctificalur; Paracletum , hoc est, consolatorem ,
χτίζον, και ουσιoύν τα συμπαντα , και αγιάζον , και ul qui universorum admittat obsecrationes : Pairi
συνέχον · ενυπόστατον, εν ιδία υποστάσει υπάρχον , el Filio per omnia similem ; ex Patre procedentemi;
αχώριστον και ανεκφοίτητον Πατρός και Υιού, και qui per Filiuin conceditur , et ab omni crealura
πάντα έχουν όσα έχει ο Πατήρ και ο Υιός, πλήν αγεν- percipitur ; qui per seipsum creal, et rebus om
nibus subsistentiam tribuit el sanctitalem , qui in
νησίας
τιος καικαι τηςοςγεννήσεως.
αγέννητ μεν γάρ
: ου γαρ έκΟ τινος• εξ εαυτού αναί
Πατήργάρ το propria subsistit, sive exsistit , hypostasi ; qui a
είναι έχει και , ουδέ τι των όσαπερ έχει εξ ετέρου έχει Patre el Filio nec separatur nec digredilur ; qui
αυτός δε μάλλον έστιν αρχή και αιτία του πως είναι D
omnia habet quæ Pater el Filius, excepla ingenili et
φυσικώς τοις πάσιν. Ο δε Υιός εκ του Πατρός γεν- genili proprietate . Pater quippe causam non agno
1» Greg . Noz. oral. 13, 31 el 57 80 Joan . V , 19 . 81 Greg. Naz orat . 37 . 82 1d . orat . 49 .

VARI.E LECTIONES .
* Multi Regii et Colb. δημιουργικόν. 6 Reg. 2924 ου γαρ έκ τινος το είναι έχει, ουδέ τι των όσα έχει.
! .
NOTÆ .
(91) Ουχ ώς δι' οργάνου . Νοn tanquam per in- Manich . et alibi , Per manus, inquit Irenæus, lib. v ,
situmentum . Verbum propter res condendas ſa- c . 6 , id est per Filium et Spirilum sanctum fit homo
cium esse aiebant Ariani, quibus opponit Cyrillus, secundum similitudinem Dei. Per has virtules Pater
dial. 2 ad Herm . exemplum artificis, qui opus cum invisibilis sit se aspectabilem præbet. Nam ut
suum haud aliter exsequatur, nisi manu et indu- ail idem doctor lib . iv , cap. 14 : Agnilio Palris est
stria sua . Sic Deus el Paler, inquil, que propo- Filii manifestatio. Per ipsum Verbum visibilem et
suerit vi conditrice facere , hæc á; ócă ouvánews palpabilem factum Pater ostendebalur, etiain si non
omines siiniliter credebant ei : sed omnes viderint in
virtutem του
priamποιείται
ιδίας e Filiu
per Filium
Υιούut, nemp
facil. pros
, sceusiiperviridi Filio Patrem . Invisibile elenim Filii Paler ; visibile
subsistens Palris. veluli ducet Nosler in Dial . coll. aulem Patris Filius .
scit , estque ingenitus. Non enim ex quoquam est Ανητώς : το δε Πνεύμα το άγιον, και αυτό μεν εκ του
(a scipso enim habel ut sil), nec quidquam eorum Πατρός, αλλ' ου γεννητώς, αλλ' εκπορευτως. Και ότι
que habet ,, ab alio liabet;; quin potius ipse prin- μέν έστι διαφορά (22) γεννήσεως και εκπορεύσεως
cipium omnibus est et causa, tum quod sint, lum με μαθήκαμεν τίς δε ο τρόπος της διαφοράς, ούδα
quod naturaliter certo modo sint . Filius autem ex μως. "Αμα δε και η του Υιού εκ του Πατρός γέννη -
Palre est generationis modo. Spiritus vero sanclus σις, και η του αγίου Πνεύματος εκπόρευσις .
ol ipse quoque ex Patre est , non gignendi lamen modo, sed procedendi. Et quidem generationem
inter et processionem discrimen intercedere edocti sumus : cælerum quis sit hujus distinctionis 10
dus , prorsus nescimus . Simul porro et Filij ex Patre generalio, el Spiritus sancti processio est.
138 Personarum proprielates seu notiones.-- Um- Πάντα ούν όσα έχει ο Υιός, και το Πνεύμα , εκ του
nia igitur quæ Filius habel, Spirilus etiam aa Patre Πατρός έχει, και αυτό είναι και ει μή ο Πατήρ
.
habet ; atque adeo hoc ipsum quod cst 83. Quod si έστιν, ουδε ο Υιός έστιν, ουδε το Πνεύμα και ει μη
Paler non esl , sine nec Filius est , nec Spiritus. ο Πατήρ έχει τι, ουδε ο Υιός έχει, ουδε το Πνεύμα
llidem nisi Pater aliquid habet, ne Filius quidem και διά τον Πατέρα (23) , τουτέστι διά το είναι τον
illud Itabeat , nec Spiritus : el propter Patrem , id B Πατέρα και , έστιν ο Υιός και το Πνεύμα και διά
est , quia Paler est, lum Filius, tum Spiritus τον Πατέρα έχει ο Υιός και το Πνεύμα πάντα και έχει,
sanctus est ®6. Rursusque propler Patrem habet τουτέστι , διά το τον Πατέρα έχειν αυτά, πλήν της
Filius quidquid habet,, et Spiritus,, lioc est,, pro. αγεννησίας, και της γεννήσεως, και εκπορεύσεως ..
plerea quod Pater hæc habet ; modo tamen , in - Εν ταύταις γάρ μόναις ταις υποστατικαίς ιδιότησε
geniti , geniti, et processionis proprietales exci- διαφέρουσιν αλλήλων αι αγίαι τρεις υποστάσεις :
pias 85. In his enim duntaxat personalibus proprie- ουκ ουσία, τώ δε χαρακτηριστικό της ιδίας 1 υπο
tatibus tres sanctæ Trinitatis personæ inter se στάσεως αδιαιρέτως διαιρούμεναι .
distinguuntur ; non essentia, sed peculiari cujusque
personæ nola indivisim discrelæ .
Trinitas sine compositione. Porro unumquemque Φαμέν δε έκαστον( 24) των τριών τελείαν έχειν
er bis tribus perfectaiu atque integram subsisten- υπόστασιν, ίνα μή εκ τριών ατελών μίαν σύνθετον
lim habere dicimus, ne alioqui compositam unam φύσιν τελείαν γνωρίσωμεν · αλλ' εν τρισι τελείαις
ex tribus imperfectis naturam perfectam intelliga- υποστάσεσι μίαν απλήν ουσίαν, υπερτελή , και προ
mus; sed unam simplicem substantiam et essen- τέλειον 1. Πάν γάρ εξ ατελών συγκείμενον, σύνθε
33 Cr's. Νaz . Οrat. 25. 86 1d . Οrat . 25. 83 10. Oral . 25 .
VARIÆ LECTIONCS.
h R. 3109. Et apud Cyrillum ib, De Trinitale διά το είναι αυτον Πατέρα. i Mss. ή οικείας. Εdita vero
el apud Cyrillum, της ιδίας . 1 Μss. omnes , excepίο Reg. 2927, προτέλειον.
NOTÆ .
(22 ) Kαι ότι μέν έστι διαφορά. Ει φuidem gene- C enim Dei causa sit : αλλ' ύστερον γέγονε δι' αιτίαν·
rationem inier , etc. Hanc regulam Patres sanxerunt,η δε ήν, το σε σωθήναι τον υβριστής. Ρosthac vero
quam secundo repelit Damascenus, propter hære- fuil propter causam ; ut in contumeliosus salvus
ļicos, quorum alij effusione, aul dilatatione divinæ fieres. Ubi negat Patrem , nec quidquam aliud esse,
substantiæ, prodiisse Filium et Spiritum sanctum , Filii causam finalem ; alias quippe passim agno .
alii voluniate sola, uti cæleras res creatas, editos scil Patrem , tum åpzýv , principium , lum altlar
assererent. Insuper Anomoei Verbi el Spiritus sancti et αίτιον causam sive auctorem ejus esse. Imo αρχή
productionum nodos sibi compertissimos jactita- Υιού Πατήρ, inquit oral. 29, ως αίτιος , principium
bant. De quibus legendi sunt Athanasius, oral . 3 Filii Pater , tanquam auctor. Quæ voces , ubi de
Cont . Arian . Nazianzenus, orat. 35 ; Augustinus, divinis processionibus agitur, Græcis ſmniliares
lib . ui Cont. Maxim . c . 14. Al vetitum non est ejus- sunt. Latini vero de schola theologi causæ vocabul
modi mysterium conjectationibus quibusdam aut lum eliminarunt, propter rationes quas sanctus
exemplis exponere, dummodo nihil catholicæ do- Thomas explicat part. i , quæsl. 33, art. 1 .
ctrinæ detrimenti accedat. Sic Nostrum ex Nys- (24) Φαμέν δε έκαστον . Ρorro unumquemque , etc.
seno illud enarrantem audivimus. Sic Verbum ge- Ne quisquam pulel propler Filii et Spiritus sancti
beratum esse Patres aiunt, quia Verbum intellectu conjunctionelli cum Paire consequi divinam sulo
divino producitur, et quia est imago Dei qui ipsiumi slantiam ex his tribus compositam esse, Noster,
producit. Sic Epiphanius in Anchor. Sic Nyssenus post Nazianzenum , docel tres personas perfectas
rursum , Epist. ad Ablab. , sic Augustinus, lib. xv confitendas esse. Hoc momei.lum persequilur Atha
De Trinilaie Spiritum procedere, non gigni docent, D nusius orat. 5 inira Arianos , ubi Dei Verbum per
quia ex Patre simul ei Filio est ; Filius vero ex solo se substare probat : Si Filius esset duntaxai et
Patre . simpliciter sapientia, el Verbum , ei Filius in Patre,
( 23 ) Και διά τον Πατέρα . Rursumque propter el non potius sapientia substantialis, Verbum sub
Patrem . Alioqui caverel ne' Filius aut Spiritus stantivum et Filius ersistens, είη αν αυτός σύνθετος
sanctus esse propler Deum pularelur, ceu propter εκ σοφίας και λόγου, Deus ipse compositus forel en
causam , quam nostri finalem appellant, ut propter sapientia el ' verbo, lit nempe contingit in nobis. Er
ejus gloriam ambo procreali sint, uli res cæleras quo subinde infert eumdem omnino fore Palreni,
Deus propter semelipsum est operatus. Nam !! ei Verbum sui ipsius Patrem , qui gignerel se
observal Theologus orat. 35, Verbum èv åpzõ tu ipsum , aut inania esse nomina Filii Verbi et sa
avaitlws, ' in principio eral citra causam . " Ecquæ pientiæ. Eadem ralio valet de Spiritu sancio ,
825 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 896
την πάντως εστίν. Εκ δε τελείως υποστάσεων αδύ- A Liam oιnni perfectione superiorem et anteriorem,
νατον σύνθεσιν γενέσθαι . " Οθεν ουδέ λέγομεν το είδος in tribus perfectis personis noscamus 86. Quidquid
εξ υποστάσεων , αλλ ' εν υποστάσεσιν. 'Ατελών δεείπο- enim ex imperfectis conflatur, necessario compo
μεν, των μή σωζόντων το είδος του εξ αυτών απο- situm est. At ex perfectis hypostasibus compositio
τελουμένου πράγματος . Λίθος μέν γάρ , και ξύλον, fieri non polest . Quo fit lit nec speciem ex hypo
και σίδηρος, έκαστον καθ' εαυτό τελειόν εστι κατά stasibus singulis, sed in hypostasibus singulis di
την ιδίαν φύσιν προς δε το εξ αυτών αποτελούμενον camus 87. Imperfecla vero diximus, quæ speciem
οίκημα , ατελές έκαστον υπάρχει ουδε γάρ έστιν non servant ejus rei quæ ex ipsis efficitur. Lapis
έκαστος αυτών καθ' εαυτο οίκος . enim , lignum , ſerrum per se quidem , si peculia
rem cujusque naturam spectes, perfecta sunt : at respeclu domus quæ ex ipsis exstructa est, singulą
imperfecta sunt. Neque enim quidquam horum , si privatim consideretur, domus est.
Τελείας μεν ούν τας υποστάσεις φαμεν, ίνα μη Tres personne , cur Deus unus. Quocirca per:
σύνθεσιν επί της θείας νοήσωμεν φύσεως. Σύνθεσις fectas quidem personas profitemur , ne in divina
γάρ αρχή διαστάσεως . Και πάλιν, εν αλλήλαις (25 ) natura compositionem intelligamus. Compositio
τάς τρείς υποστάσεις λέγομεν, ίνα μη πλήθος και enim dissidi mater est. At rursus tres personasin
δήμον θεών εισαγάγωμεν. Διά μέν των τριών υπο- se invicem esse dicimus , ne deorum copiain et
>
στάσεων το ασύνθετον και ασύγχυτον · διά δε του Β ιurban inducimus 88. Ιta per tres personas hoc
ομοουσίου , και του εν αλλήλαις είναι τας υποστάσεις, intelligimus , quod nullus hic compositioni et con
και της ταυτότητος του θελήματός τε , και της ενερ- fuisioni lociis sit : per id autem quod tres personæ
γείας, και της δυνάμεως , και της εξουσίας, και της ejusdem substantiae sunt , et alie in aliis; quod
καινήσεως , ίνα ούτως είπω , το αδιαίρετον , και το etiam eadem voluntas, eadem operatio , eadem vis
$. Greg. Naz. orat. 13 et 29

40; . Athan . orat coni, Arian . 87 Basil . orat . Coni . Sabell . , Ar. et Eumor .
Gieg. Naz. orat. 29, 34
NOTÆ .
(25) Και πάλιν εν αλλήλαις . Ει rursus tres per- percipiatur et fiat una , quemadmodum docet Theo .
sonas , elc. Primuin aperit , cur uma Dei essentia jogus orat. 37, Apud nos , inquit , una est humani
sil, unusve Deus, cum tres sint persone, idque ιας . 'Αλλ' εκεί μεν η κοινότης το έν έχει μόνονέπι -
pluribus explicat ex Basilio ei Theologo. Nyssenus с volą · Sed ibi nalurce communitas cogitatione solum
vero epist. Quod non sint tres dii , ad Ablab. no- habet unilatem , per intellectum scilicet ob conve
dum bunc solvere lentat, ea ratione quo discipuli nientiam individuorum abstracta el concepla .
Scoti unam naturam universalım , seu communem Eodem modo naturæ crealæ discrimen Noster bic
a parte rei esse pugnant. Pajeev tolvuv tepätov, explicat, ut nemini non perspicuum sit, quin pro
inquit , κατάχρησίν τινα συνηθείας , dicimus itaque cul a Nysseni sententia discesserit. Hanc etiam
abusionem esse consuetudinis , ut eos qui natura olim carpsisse videtur Nazianzenus, orat. 1 , ubi
divisi non sunt , per ipsummei naluræ nomen pluraliter non Ariuin modo, sed el yuosdam e nostris rimium
rominemus, el dicamus quod mulii homines sint. Cui Orthodoros , τινές των παρ' ημίν άγαν ορθοδόξων,
OPLOLÓV ÉGT !, simile fuerit, si quis dicat,mullæ na- Polytheiam struxisse ait. ' Theodorus Abucaras ad
lure humanæ. Post pauca subjungit .: Personarum sensum Theologi el Damasceni revocari debel,
quidem ratio propler proprietales qua in unoquoque cum docel, opusc. 2, naturam humanam reapse
considerantur, divisionem recipit , el secundum com- upam esse, Nihil enim sibi vull aliud, nisi single
positionem in numero conspicitur. 'Hot yuris ula los homines totidem non esse natiiras communes ,
εστί, αυτή προς εαυτήν ηνωμένη , και αδιατμήτως seu species : ut pula Petrus non cst species hue
àxprius jovás. Natura autem una esl , secum ipsa mana, seu natura universalis. Non juala istius
unita et indivisa, el exacte unitas, quæ nec acces- auctoris dialecticam essentia, natura, et forma
sione crescat , nec substractione minunlur. Sed illud idem sunt ac communis species . Ex quo inſert vo
ipsum quod est , cum sit unum , elsi in multitudine cem homo, si pro specie, et essentia seu natura
aidelur, indivulsa, continuala el integra perseveral, D comniuni sumalur, de Petro, Paulo et Joanne non
nec una cum singularibus , qui ejus sunt participes, enuntiari. Ad quem sensum subtiliorem Nysseni
dividitur. Cæterum nullum subesse periculum ait, verba transferri posse non puito : qui hæc forsan
si , antiquala nondum veleri consuetudine, el in- scripserit, quando neglecto parumper theologiae
consono nominum usu , multos homines dicanus; sliidio, rhetorum flosculis legendis polius vacabal.
magnum vero si mullos deos. Idem propugwai Qua de re amice queritur Nazianzenus epistola ad
lib . De commun . nolionibus. In hanc sententiam ipsiun Gregor. Cæterum ex alio capile eadem in
videtur illeclus ex variis Catholicorum lucubra- epistola ad Ablab. perfectam divinie maluræli
tionibus, in quibus Verbum esse consubstantiale tatem perinde pelit ac Theologus et alii Patres, ex
Patri ejusmodi exemplis declarabant, ut sicut eo quod nimirum tres persona , nulla sectione aut
filius in humanis ejusdem essentie est ac suus intercapedine ab invicem disjungantur, sed urna si!
pler, sic in divinis ; ut quia Petrus, Joannes, Phi- earum substantia , unus voluntatis motus pia toő
lippiis cónsubstantiales sunt, quia ejusdem naturæ, αγαθού θελήματος κίνησις, φui quidem, από Πατρός
ita Pater, Filius et Spiritus sanctus : quanquam παρορμάται , και διά του Υιού πρόεισι , και εν τω
ognoscebant similitudines isias non adæquare res Jlveúuate TEZELOūzal , a Patre proficiscitur, perque
quas exponere conabantur. Allamen iis sancti do- Filium progreditur, et in Spiritu completur, id rer
ciores æqualitatem saltem Verbi cum Patre demon- pelil de vi @ eatıxß, spectatrice, unde nomen eos,
Brabant , elsi non item divinæ substantiæ indi- Deus, quæ cum una sit in tribus personis, idcirco
vulsam unitatem , quæ citra inentis operam realis Deus unus est et dicitur.
est, cum in humanis natura quævis intellectu solo,
E27 S. JOANNIS DAMASCENI 838
a potentia , ac denique idem , ut ita loquar , in A είναι ένα Θεόν γνωρίζομεν. Είς γάρ όντως Θεός, ο
illis motus est, hoc agnoscimus ; quod nimirum in Θεός , και ο Λόγος, και το Πνεύμα αυτού .
illis nulla divisio locuin habeat, et quod unus sit Deus. Unus quippe vere Deus est , Deus, Verbum
el Spirilus ejus.
139 De trium personarum distinctione; aeque Marg . ms. Περί της των τριών υποστάσεων:
re , et ratione, et cogitatione , mentis prescissione.- διαιρέσεως και περί του πράγματος και λόγου
Hoc autem rosse interest, quod aliud sit quoad και łnirolas.
xal επινοίας . - Xρή δε ειδέναι, ότι έτερόν εστι το
rem , et aliud ratione ac cogitatione considerari . πράγματι θεωρείσθαι , και άλλο το λόγο και επινοία .
Enimvero in omnibus crealuris discretio quidem 'Επί μεν ούν πάντων των κτισμάτων, η μεν τωνυπο
personaruin quoad rem consideratur. Re quippe στάσεων διαίρεσις, πράγματι θεωρείται. Πράγματι
ipsa Pelrum a Paulo separatiim consideramus ; γάρ ο Πέτρος του Παύλου κεχωρισμένος θεωρείται.
communilas autem et conjunctio alque unilas , "Η δε κοινότης, και η συνάφεια, και το έν, λόγω και
ratione atque cogitatione perspicitur.. Per mentenι επινοία θεωρείται. Νοούμεν γάρ τώ νω, ότι ο Πέτρος
cnim concipimus Petrum et Paulum ejusdem esse και ο Παύλος της αυτής εισι φύσεως , και κοινής
naturæ , naturamque inam cominunem habere 89 . .
B ιίαν έχουσι φύσιν . "Έκαστος γάρ αυτών ζωόν εστι και

Νam ulerue eorum animal rationale et mortale λογικόν θνητόν · και έκαστος σάρξ έστιν εμψυχω
est : et uterque caro est , anima rationali et intelli- μένη ψυχή λογική τε και νοερά . Αύτη ούν ή κοινή
gente prædita s . Haec itaque communis natura φύσις τώ λόγω εστι θεωρητή. Ουδε γάρ αι υποστά
ratione consideratur. Neque enim hypostases aliæ σεις εν αλλήλαις εισίν. Ιδία δε εκάστη και αναμέ
n aliis sunt, verum quælibet privatim et sigilla- ρος, ήγουν καθ' εαυτήν κεχώρισται, πλείστα τα διαι
tim .,, hoc est sejunctim consistit;; liabetque per . ρούντα αυτήν εκ της ετέρας έχουσα . Και γάρ και
multa quibus ab alia persona dirimatur. Nam et τόπο διεστήκασι, και χρόνο διαφέρουσι , και γνώμη
loco disjungantur, el tempore discrepant , sententia μερίζονται , και ισχύϊ , και μορφή ήγουν η σχήματι ,
quoque dividuntur ,, et forma sive figura,, et habit ,, και εξει , και κράσει, και αξία , και επιτηδεύματι ,
el temperamento, el dignitate, el instiluto vili και πάσι τοις χαρακτηριστικούς ιδιώμασι πλέον δε .
genere , ac denique omnibus aliis proprietatibus , πάντων, τα μη εν αλλήλαις, αλλά κεχωρισμένως

quibus tanquain certis quibusdam notis digno- είναι. "Οθεν και δύο, και τρεις άνθρωποι λέγονται,
scuntur. In primis autem inter se dissident, quod και πολλοί .
non alia in alia , sed quæque separatim exsistunt. Ex quo etiam efficitur, ul duo, el tres , et multi
homines dicantur.
Unde unitas naturæ divinæ . Persona Trinitalis C Τούτο δε επί πάσης έστιν ιδείν της κτίσεως . Επί
indivisæ , Filius et Spiritus sanctus ad unum prin . δε της αγίας και υπερουσίου , και πάντων επέκεινα,
cipium referuntur . — Id quod in omnibus quoque και αλήπτου Τριάδος, το ανάπαλιν . Εκεί γάρ , το
conditis rebus animadvertere liceat . In sacrosan- μεν κοινών και έν, πράγματι θεωρείται, διά το συν
cta vero, el substantiam omnem exsuperante, αίδιον, και το ταυτόν της ουσίας, και της ενεργείας ,
atque ultra res omnes evecta et incomprehensibili και του θελήματος, και την της γνώμης σύμπνοιαν,
Trinitate, contrario modo se res habel. Illic eniin τήν τε της εξουσίας , και της δυνάμεως , και της
communitas quidem et unilas reipsa consideralur , αγαθότητος ταυτότητα . Ουκ είπον ομοιότητα , αλλά
Tum quia personæ coæternæ sunt, tum quia illa- ταυτότητα και το έν έξαλμα της κινήσεως . Μία γάς
rum eadem est essentia , ſacullas, voluntas, sen- ουσία , μια αγαθότης, μία δύναμις , μία θέλησις, μία
lentiæ conspiratio , eadem quoque auctoritas , ενέργεια, μία εξουσία, μία και η αυτή , ου τρεις
potentia , bonitas. Non dixi , similitudinem , sed όμοιαι αλλήλαις· αλλά μια και η αυτή κίνησις των
identitatem, atque unam motionis praesullalio- τριών υποστάσεων . “Εν γάρ έκαστον αυτών έχει
nem " . Una enim est essentia , una bonitas, una προς το έτερον, ουχ ήττον ή προς εαυτόν · τουτέστιν
polestas, una voluntas , una facultas , una auctori- ότι κατά πάντα έν εισιν ο Πατήρ, και ο Υιός, και
1a3 ; una , inquam, et eadem , non tres inter se D το άγιον Πνεύμα, πλήν της αγεννησίας, και της γεν
1
similes, sed una plane eademque trium persona- νήσεως, και της εκπορεύσεως επινοία δε το διηρτ
rum motio . Unaquæque enim ipsarum non minus μένον. "Ένα γάρ Θεόν γινώσκομεν · εν μόναις δε
unitatem habet cum alia, quam ipsa secum . Unum ταις ιδιότηση της τε πατρότητος , και της υιότητος,
quippe idemque omnino sunt Pater et Filius et και της εκπορεύσεως · κατά τε το αίτιον , και το
Spiritus sanctus , nisi quod Pater ingenitus est , αιτιατών, και το τέλειον της υποστάσεως, ήτοι τον
Filius genitus, et Spiritiis sanctus processit . Quod της υπάρξεως τρόπον , την διαφοράν εννοούμεν .
au lem in ea discretum est , cogitatione percipi- Ούτε γάρ τοπικήν διάστασιν , ώς έφ' ημών, δυνά
63 Greg. Νaz. Οrat . 37 . 90 Jd , Οrat . 32 . οι Ιd . orat. 40 .
VARIE LECTIONES .
* Neest Šoti in editis . 1 Multi codices, et apud Cyrillum lib. De Trinit . εψυχωμένη . mn Sic wia
$ . Mil. et alii multi ; nonnulli el apud Cyrillum cirouva
800 DE FIDE ORTHODOXA LIB . I. 8,10
μεθα επι της απεριγράπτου λέγειν θεότητος· εν αλλή- A tur 91. Unum quippe Deum cognoscimus ; in solis
λαις γάρ αι υποστάσεις εισίν ουχ ώστε συγχείσθαι, proprietatilus , 140 nimiruni paternitatis,, ilia
αλλά ώστε έχεσθαι, κατά τον του Κυρίου λόγον, Εγώ lionis , el processionis ; atque quantum ad causam
εν τω Πατρί, και ο Πατήρ εν εμοί , φήσαντος • ούτε et causalum , ac hypostasis perfectionem , hoc est
θελήματος διαφοράν, ηή γνώμης , ή ενεργείας, ή δυνά- exsistendi modum,, distinctionem intelligimus 93..
::εως, ή τινος ετέρου , άτινα την πραγματικήν , και Νeque enim distantiam secundum locum , ut apud
διόλου εν ημίν γεννώσι διαίρεσιν. Διο ουδε τρείς nos, in Deitate quæ circumscriptionem omnem
θεούς λέγομεν , τον Πατέρα, και τον Υιόν,, και το excludit ,, admittere licet (sunt enim persone alie
9
άγιον Πνεύμα · ένα δε μάλλον Θεόν , την αγίαν in aliis ; non ut inter se confundantur, sed ut co
Τριάδα , εις έν αίτιον (26) Υιού και Πνεύματος ανα- hæreant, juxta eam Domini sententiam : Ego in
φερομένων, ου συντιθεμένων , ουδέ συναλειφομένων, Paire et Pater in me est **) nec voluntatis, aut
κατά την Σαβελλίου συναίρεσιν · ενούνται γάρ, ως Sententie ;; aut efficacitatis ,, aut potentiae ;; aut
εφημεν, ουχ ώστε συγχείσθαι, αλλ' ώστε έχεσθαι alterius cujusdam rei,, que realem ac omnimodam
αλλήλων και την εν αλλήλαις περιχώρησιν (97) in nobis distinctionem gignat,, discrimen ullum..
έχoυσι δίχα πάσης συναλοιφής και συμφύρσεως : B Quapropter nec tres deos Patrem et Filium et Spi
ουδέ εξισταμένων, ή κατ' ουσίαν τεμνομένων κατά ritum sanctum dicimus ; quin potius sanctam Tri
την 'Αρείου διαίρεσιν. 'Αμέριστος γάρ έν με με- nitatem unum Deum asserimus : sic videlicet ut
ρισμένους, ει δεί συντόμως ειπείν, η Θεότης, και Filius et Spiritus sanctus ad unum auctorem refe
οίον εν ηλίοις τρισίν εχομένοις αλλήλων, και αδια- rantur, non autem componantur, aut juxta Sa
στάτοις ούσι , μία του φωτός σύγκρασίς τε και συν- bellii contractionem una coalescant ac permi
άφεια. " Οταν μεν ούν προς την θεότητα βλέψωμεν, sceantur (uniuntur enim , ut diximus, non ita ut
και την πρώτην αιτίαν, και την μοναρχίαν , και το confundantur, sed ut cohæreant ; atque sese invi
έν, και ταυτόν της θεότητος , ίν' ούτως είπω, κίνημα cem citra omnem contradictionem ac commistio
τε και βούλημα, και την της ουσίας, και δυνά- nem pervadanl) , nec extra se invicem sistantur,
μεως , και ενεργείας, και κυριότητος ταυτότητα , εν aut quantum ad essentiam juxta Arii divisionen
ημίν το φανταζόμενον . "Οταν δε προς τα εν οίς ή scindantur 98. Indivisa enim in divisis, ut rein
Θεότης, ή , τό γε ακριβέστερον ειπείν, και η Θεότης, breviter enuntiem , Divinitas est ; ac velut in tribus
και τα εκ της πρώτης αιτίας άχρόνως εκείθεν όντα, solibus sibi invicem cohærentibus, nulla loci inter
και όμοδόξως, και αδιαστάτως : τουτέστι τάς υποστά- capedine disjunctis , una eademquelucis tempera
σεις του Υιού και του Πνεύματος, τρία τα προσ- tio atque conjunctio. Quare cum Deitatem , pri
C
κυνούμενα . Εις Πατήρ ο Πατήρ , και άναρχος , τουτ- mamque illam causam , et monarchiam , atque
έστιν, αναίτιος · ου γάρ έκ τινος. Είς Yίος ο Υιός, unam eamdemque divinitatis (ut ita dicam ) mo
και ουκ άναρχος, τουτέστιν ουκ αναίτιος • εκ του tionem , et voluntatem , eamdem essentiam ac po
Πατρός γάρ . Ει δε την από του χρόνου λάβοις άρχήν, Ιentiam , efficacitatemque , et dominationem inlue
και άναρχος ποιητής γάρ χρόνων, ουχ υπό χρόνον. mur , unum duntaxat sensui nostro observatur 96 %6.
"Εν Πνεύμα, άγιον το Πνεύμα , προϊόν μεν εκ του At vero, cum ea , in quibus Deilas est , vel , si ac
Πατρός · ουχυϊκώς δε, αλλ' εκπορευτώς, ούτε του curatius loquendum est, quæ Deitas est, atque ea
Πατρός έκστάντος της αγεννησίας, διότι γεγέννη κεν, quæ ex principe illa causa citra omne temporis
ούτε του Υιού της γεννήσεως, ότι εγεννήθη εξ αγεν- spatium , glorieque discrimen , ac separationen
νήτου : πώς γάρ, ούτε του Πνεύματος, ή εις Πατέρα exsistunt ; hoc est personas, consideramus , tria
μεταπίπτοντος , ή εις Υιον, ότι εκτε πόρευται, και sunt quæ a nobis adoranturº7. Unus paler, Paler ;
ότι Θεός ή γάρ ιδιότης ακίνητος, ή πώς άν ιδιότης idemque principii , hoc est , cause expers (neque
9. Greg. Naz.orat. 37 ; Greg. Nyss .. Epist . ad Ablab. el orat. 32 . 9 Pasil. epist 43. 96 Joan.XV, 11 .
$6 Greg. orat. 29 ; Dionys. c. 2. De div nom . 96
Greg . Naz . oral. 37 . 97 d , orat . 19 el 29 .
NOTÆ .
(26) Eiç êr uitior. Sic videlicel ul Filius, elc. D mini Jesu naturarum conjunctionem eam esse ait ,
Hec altera ralio est, ex variis Theologi locis peut in sese muluo immeent et pervadant, YPVC
liia, propter quam tres personæ unus Deus sunt, μένων των φύσεων, και περιχωρουσών εις άλλήλας
ob unilalem scilicet principii, ex quo Filius et τώ λόγω της συμφυίας, con nistis naturis el arclis
Spiritus sanctus individue procedunt. Nani , ut isle simæ conjunctionis ratione in se invicem commean .
doctor ait , una in tribus natura , Neus : "Evw tibus. Voce περιχωρήσεως , quam Latine nostri
σις δε ο Πατήρ, εξ ου και προς όν ανάγεται τα circumincessionem vertunt, ex eodem doctore Da
57,5 , copulu vero est Paler, ex quo et ad quem re- mascenus mulualus est , qua Trinitatis persona in
liqua , id est Filius et Spirilus sanctus, non ut con . se invicem manere perinde significaret : in cujus
fundantur, sed ul cohæreunt; utpole quos nec tempus circumincessionis exemplum Nazianzenus profert
disjungil, nec voluntas , nec polentia, etc. , plures si- unionem mentis, cogitationis, et animæ, que sine
quidem dii forent , si duplex personarum principium ulla divisione sese mutuo, ut ita dicam , penetrant.
essel : sed ώσπερ μία αρχή ,inquit, κατά τούτο εις Simile aliud adducit Triplicis solis, quorum ra : lii
@cós , eam ob rem unus est Deus. cominiscerentur. Qua de re legendus Dionysiaster.
(27) Και την εν αλλήλαις περιχώρησιν . Αtque cap . 2 De div . nom .
se invicem ,5 etc. Theologus intinai ambarum Do
cim est ex aliquo ); unus glius, Filius; et ipsc non A MÉvol, revoudévn xał jeta TÍTTOUTA " El yup Yideo
.
sine principio, hoc est non sine causa esl (ex Pa- Πατήρ, ου Πατήρ κυρίως · είς γάρ κυρίως Πατήρ. 0
Ire enim est) ; si tamen a tempore principium su- Και εί Πατήρ ο Υιός, ου κυρίως υιός · είς γάρ κυ
mas, principii quoque expers esi (neque enim ρίως Υιος , και εν Πνεύμα άγιον.
tempori subest temporum effector ), unus denique spiritus ; Spiritus sanctus, ex Patre quidem pro
cedens, non tamen filiationis modo, sed processionis ; ut neque Pater ab ingeniti proprietate desci
verit, quia genuit ; neque Filius, a generatione, eo quod er ingeniio natus sit (qui enim hoc fieri
possel) nec postremo Spiritus, aut in Patrem , allt in Filium transieril, co quod processerit , et quia
Deus sit : immobilis siquidem est proprietas. Quonam 141 enim alioqui modo constaret sibi proprietas,
si moverelur alque in aliam transirel ? Nam si Filius Pater est, Paler sane proprie non est (unus enim ,
proprie est Puter) ac si Pater Filius est, proprie Filius non est : unus enim proprie Filius est, et unus
Spiritus sanctus.
lloc porro scire operae pretium est , nos Patrem Xρή δε γινώσκειν, ότι τον Πατέρα ου λέγομεν έκ
ex aliquo esse non dicere ; sed ipsum Filii Patrem τινος λέγομεν δε αυτόν του Υιού Πατέρα . Τον Υιόν
appellamus . Filium item nec causam , nec Patrem B ου λέγομεν αίτιον η ουδέ Πατέρα • λέγομεν δε αυτόν
dicimus ; verum polius eum ex Patre esse, ac και εκ του Πατρός, και Υιόν του Πατρός. Το δε "
Patris Filium esse. Denique Spirilum sanctum , et Πνεύμα το άγιον, και εκ του Πατρός λέγομεν, και
ex Patre esse, et Patris Spiritum nominamus. At Πνευμα Πατρός ονομάζομεν. Εκ του Υιού δε το
vero eum ex Filio esse non dicimus 98, Filii tamen Πνεύμα ου λέγομεν (28) : Πνεύμα δε Υιού , ονομάζο
9* Maxim . Epist. ad Marin.

VARIÆ LECTIONES
Mss. undecim Regii ei Colb. habent ávaltiov. Velus interpres non dicimus sine causa esse ; cui con
cinil Faber.
NOTÆ .
(98) Εκ του Υιού δε το Πνεύμα ου λέγο- nis more. Ac rursum Dialogo cont. Manichæos, de!
per . Al vero Spiritum ex Filio non dicimus . Hoc ήν έχων εξ εαυτού του αυτού Λόγον , και δια Λόγου
membrum nonnulli insitilium pulanl; cum tamen αυτού εξ αυτού το Πνεύμα αυτού εκπορευόμενον
in aliis Damasceni operum locis idem legatur, sic C Semper Deus erat haben's ex seipso Verbum suum
infra post , c. 12, ait : Kal rioù Ilveūua, oux us et Spiritum suum ex seipso per Verbum suum
TE autoü · Et Spirilus Filii, non tanquam ex ipso . procedentem . Alia consimilia loca omillo, ne inſie
Ei in fine epistolæ ad Jordanem de hymno Trisa- nilus liam . Porro ut Damascenus hoc scriberet,
gio, Πνεύμα Yίου , και μη εξ Υιού , Spiritus Filii et non Spirilum vero ex Filio non dicimus , sanctum
ex Filio . Sanctus Thomas, ubi dictum hoc expen- Maximum auctorem habuit, qui in epistola ad Ma
dit, sic respondet : Dicendum , inquit, quod Spiri- rinum Cypri presbyterum Latinos Patres, ubi Spi-•
cum sanctum non procedere a Filio primo fuil a ritum sanctum ex filio procedere asserunt, sic
Nesiorianis introductum , ul palel in quodam sym . scribit interpretandos, ut non Filium esse Spiritus
bolo Nestorianorum damnato ab Ephesina synodo. sancti causam senserml , ουκ αιτίαν τον Υιόν ποιούν
El hunc errorem secutus est Theodorilus Nestoria- taş toù Ilveudatos. Unam enim noverunt, cum
nus el plures post ipsum, inter quos fuil etiam Da- Filii, lum Spiritu sancti causam , Patrem scilicel :
mascenus : unde in hoc hujus senlenlive non est sed ut significent eum &l'autoū otpoiévai, per ipsum
standum . Hæc responsio bilem movit schismaticis prodire, atque hoc pacto substantiæ cognationem el
Græcis, qui subinde doctorem Angelicum sercentis indifferentiam exprimant. Responsionem aliam sub
conviciis inscctati sunt. Sincerus dicam : nequa- jungit S. Thomas : Quamvis a quibusdam dicalur,
quam cum Nestorianis el Theodoreto Dainasce- inquit, quod Damascenus, sicur non confitelur Spi
num hac in parte consensisse. In illo Nestoriano- ritum sanctum esse a Filio, ila eliam non negat et
rum symbolo, quod ab Ephesina synodo damna- vi illorum verborum . Sic plane Hugo Thuscus, sen
tum est,negabatur Spiritus sanctus a, Patre per D Etherianus, lib .!!!, cap. 21, ante centum annos,
Filium exsistentiam habuisse, ούτε δι' Υιού την Damasceni Joannis locum , de quo disputamus, ex.
ŰrtapEiv einfós. ltemque Theodorelus, in conluta- ceperat. Verumta :nen el scriptura sic se hahenie (id
tione Anathematismi Cyrilliani 9 , blaspremiä esi, modo intrger sit auctoris contextus) non dis
Cyrillum accusavit, ac si doceret Spiritum san- cordat hic sanctus a Lalina veritale, hoc ad consue :
clim , seu ex Filio, seu per Filium exstare , & Ę riou , iudinem Ecclesiæ Græcorum referendo, qui non esse
Hol' vloū thv ÚrapEiv Exel . Noster vero, lametsi Spiritum ex Filio confilctur usque in hodiernum .
Spiritum ex Filio non esse dicit , eum tamen ab Sic quoque Joannes Beccus, sic Emmanuel Caleras,
æierno el substantialiter procedere per Filium CON el alii e Græcis qui Latinorum partes defenderunt,
fitclir mullis in locis, puia capite De divinis noni- Damascenum intelligunt. Verum nonnihil negotii
5 nibus Paler dicitur διά λόγου προβολεύς έκφαντο- facessit aller alcloris nostri locus, Homilia de
pixoù Ilveúuatoş : per Filium producens manifestan- Sabbato sancio, in qua sic legimus : Spiritum san
iem Spiritum . Et rursum : Kai rinu of Ilveauc, oux clum colimus, tanquam Dei ei Patris Spiritum , ex
ως εξ αυτού , αλλ' ώς δι' αυτού εκ του Πατρός εκπο . ipso nempe procedentem ; qui lamen etiam filiidi
çevõuevov . Spiritus aulem Filii , non tanquam ex citur, quod per ipsum manifestalus, rebusque con
ipso , sed tanquam per ipsum ex Patre procedens. dilis supertilus, αλλ' ουκ εξ αυτού έχουν την ύπ.
Éi in fine Epistolæ ad Jordanem , æternam personæ apev. Non aulem ex ipso habens ul exsistal. Hung
Spiritus sancti processionem diserle enuviliat his Eiherianus hæc postrema verba spuria esse clami
verbis :: Spiritus sanctus est : ex Patre siquidem per lat. Postquam enim ostendere conatus est Dama
filium procedit : oùx viirūs оé, non tamen filiatio- scenum procul non abfuisse, quin Spiritum sanclum
1.23 DE FIDE ORTHODOXA LIB . İ . 8.54
faziv . El tis råp io lirɛūja Xpio roở oux žyel , A Spiriium 142 vocitamus. Si quis enim Spiritum
φησίν ο θείος Απόστολος, ούτος ουκ έστιν αυτού. Christi non habel , ait divinus Apos:olus " , hic non
Και δι' Υιού πεφανερώσθαι και μεταδίδοσθαι ημίν est ejus. Quin el eum nobis per Filium manifesta
ομολογούμεν: Ενεφύσησε γάρ, φησί, και είπε τοίς lum esse et impertiri profiteniur el agnoscimus :
μαθηταίς αυτού • Λάβετε Πνεύμα άγιον • ώσπερ εκ Insufflavit enim , inquit , et dixit discipulis suis :
του ηλίου μεν, ή τε ακτίς και η έλλαμψις · αυτός γάρ Accipite Spiritum sanctum 1. Perinde ut ex sole
.
TOTIV
έστιν η Tyn
πηγή της
tñs dxtivos
ακτίνος xal της
tos ελλάμψεως
taulew ; · Etc quidem est eum radius, tum splendori (ipse enim
τε της ακτίνος ή έλλαμψις ημίν μεταδίδοται , και fons est et radii et splendoris), per radium autem
αύτη εστίν ή φωτίζουσα ημάς, και μετεχομένη υφ' nobis splendor communicatur, et ipse est qui nos
ημών. Τον δε Υιόν ούτε του Πνεύματος λέγομεν, ούτε collustrat, atque a nobis participatur. Αι Filium de
μήν εκ του Πνεύματος . nique nec Spiriliis esse, nec ex Spiritu dicimus '.
ΚΕΦΑΛ . Θ . CAP . IX .
Περί των επί Θεού λεγομένων . De iis quæ de Deo dicuntur.
Το Θείον απλούν έστι και ασύνθετον. Το δε εκ B Deus simplex est , nec composilus. Quod autem
πολλών και διαφόρων συγκείμενον, σύνθετόν έστιν. ex nullis et diversis conflatur compositum est.
1
99 Rom . vin , 9. ' Joan. xx . 29. ' Greg. Naż , Oral. 37.
NOTÆ .
ex Patre Filioque procedert crederet, sic conclu- vel unigenili. Ex quo fit ut, juxta Basilium , libro
dit. Ex his ergo ratiocinationibus , viri nuper me- De Spirilu sancio cap. 18, Spiritus sanctis per
morali maniſeste, ul superius exposita intentio pan . Filium Patri copuletur εν το Πνεύμα άγιον δι' ενός
dirur, el quod ab eo magni Sabbati edilus sermo vio- Υιού τω Πατρί συναπτόμενον . Cavelant enim no
lentiam corruptionemque per instabilem neſariamque Ariano more Spirilus sancti productio in Filiun
corruptionem paliatur. Quippe ubi principaliter de præsertim refunderetur. Alqui nec ulla ratione co
Trinitate, irium reminiscendo personarum propriela. Pulari Filio Spiritus sanclus possit, ubi nec ab eo
les disseruil , nihil ialium peperil ; verba tantum distingui, nisi per ipsum , ut cum Hilario loquar;
quæ superius leguntur ad posteros transmillendo , egrediendo consistat ; quemadmodum Georgius
non secundum se , sed secundum consueludi- Scholarius, ipse schismaticus, argumentalur. Quo
nem Orientalis Ecclesiæ. Sed nequé orthodoxæ circa Cyrillus Alexandrinus in Thesauro, asserl . 34,
fidei quispiam ante illum simile in chartis inaraverat. Spirituin sanctum ail Spiritum Dei appellari, quia
In præfalo autem sermow , (de Sabbato sancio ) con- conjungitur Filio, qui brachium est Patris ; adeo
Tra las el contra majorum contraditionem , Spiritum que veluti mens per brachium digilim movel, ila
şanclum ex Filio ersistentiam non habere, a qui- C Spiritum a Patre in Filiuni substantialiter el
busdam menducii magis perquirentibus solatium , naturaliter pervailere : ' Ev oè tự Yið , quoexūs
quam semilas investigantibus veritatis insertum esi. και ουσιωδώς διήκον παρά Ιατρός το Πνεύμα. Quo
modo nimirum Basilius, loco mox citato dixeral,
Quod sic esse ipsa verborum series el styli alterilas;
el quæ nihil ad rem pertinet, erronea clausulæ inser- bonitatem , sanctitalem naluralem , Regiam illam di
tio ; magis nulem quod apud sanctorum aliquos gnitatem , qua Dei solius propria esi, a Paire per
nusquam scriplum reperialur, aplissime declural. Filium in Spiritum transire, èx toŨ llatpos Olde TOū
An Etheriani' æqua sanaque critica sit, judicent Movoys voūs įati od liveūua onkel. Doctores itaque
erudili. Damascenum quidem religioni duxisse ali- Græci negant quidem Spiritum sanctim ex Filio
quid elutire quod a probatis doctoribus pronun . procedere vel exsistere, lie speciali quadam actione
liatim non essel , contestala res est. Alqui Epi- quæ a palerna distincta sit, putetur a Filio produci :
planius, el processionem Spirilus ex Patre et docent vero per Filium progredi, ut illius actionis
Filio, Cyrillusque Alexandr. plus una vice scripse- naturalis qua Paler profundit Spiritum , nella
rant . Ilic igitur tantum monuero nihil eo loci co- quam exsors sit filius; quamlibet Paler soluis,
dices manuscriplos quos legi ab erilis discrepare ; fons, oculus, scatebra, principium et auctor Spi
cum tamen Colbertinus ælalein Hugonis Thusei rilus habealur : quinimo divina natura, ut intelli
sliperet. In antiquiorem alium non incidi, ex quo gitur a Patre communicari prius, secundum ordi
ſalsationem quam isle auctor subodoralus est, de- nem originis, Filio quam Spirilui sancto, suam
prehendere licuerit. Quo porro sensu Damascenus illam server in Filio quoque fecunditalem quæ in
aliique media ælalis doctores Græci , cum ex Filio D cepil in Palre. Id quod eleganter mihi videtur siuni
Spiritum negarent exsistere, solumque Patrem di- licari hoc, Gregorii Theologi effalo : Movà ; à T '
cerent esse Spiritus causam , auctoremve et prin- αρχής εις δυάδα κινηθείσα μέχρι Τριάδος έστη. Uni
cipium , aflirmarint nihilominus Spiritum sanctum las a principio in dyada , seu binarium , progressa ,
in æternitate ex Patre per Filium procedere , e re in iriade, sive Trinitale , conslilil : itemque illo
nostra est enarrare . Vox illa, per, quando de per- Nysseni , una Deiiatis substantia, unus voluntatis
sonis divinis agitur , cum omnein instrumenti oplise motus , από Πατρός παρορμάται, και διά
ideam vel speciem eliminel, rationem quamdam του Υιού πρόεισι , και εν τω ΙΠνεύματι τελειού
innuil mediani, ut Filius gigni prius censealur, Tab . a Patre proficiscitur, perque Filium progredi
quam Spiritus procedere. Sic Gregorius Nyssenus lur, et in Spiriiu compleiur. Imo id Damascenos
Épistola ad Abiab. personam Filii a persona Spiri- ipse in expositione fidei, quam ex Arabica transla
lus sancli differre ait, qua Filius proxime et sine cione Latinam dabimus, sic rursus Spiritum esse
medio est a Patre, Spiritus vero, per illum est qui negal ex Filio, lit tamen ipsum a Patre per eum,
protinue est a Patre , το δε διά του προσεχώς , ut et et ex eo emanare subjungat : ότι προχείται δ ' αυτού
unigeniti proprietas sine ambiguitale maneat in Filio, xal Ę aytou, 16 apud Cyrilluni legitur. Hier si
et er Paire Spirilum esse minime dubium sil , ons recte intelligantur band ægre conciliabunlur Græ
του Υιού μεσιτείας και αυτό το μονογενές φυλατ- corum doctorum et Latinorum de Spiritus sancti
POÚOT5, euin Filii interposilio proprietaiem ipsi ser- processione sententiæ , atque in unam fidem con
sentire reperieulur.
856
Quocirca si increalun ac principii experiem esse, A Eί ούν το άκτιστον 29) , και άναρχον , και ασώματος,
si incorporeum , immortale, æternum , bonum , re- και αθάνατον , και αιώνιον , και αγαθόν , και δημιουρ
rum omnium opificem , cæleraque id genus, suh- γικών , και τα τοιαύτα , ουσιώδεις διαφοράς είποιμεν
stantiales Dei dillerentias dixerimus ; proſecto επί Θεού , εκ τοσούτων συγκείμενον , ουχ απλούν
quod ex tam multis conflabilur , non simplex , sed έσται, αλλά σύνθετον : όπερ εσχάτης ασεβείας εστίν .
compositum erit ;; quod extreme impietatis fuerit Xρή τοίνυν έκαστον των επί Θεού λεγομένων, ου τι
asserere. Sic itaque existimandum est ea omnia κατ' ουσίαν έστι σημαίνειν οίεσθαι , αλλ ' ή τί ουκ
quæ de Deo dicunlur, non quid ratione substantie έστι δηλούν, η σχέσιν τινά πρός τι των αντιδιαστελ
sit, significare , sed, aut quid non sit explicare λομένων , ή τι των παρεπομένων τη φύσει, ή εν
aut relationem quamdam ad aliquid eorum , quæ ab éprelav .
ipso distinguuntur, aut quidpiam eorum quae na
luram aut operationem scquuntur.
QUI Est , Dei nomen marime proprium . Ex Δοκεί μέν ούν (50) κυριώτερον πάντων των επί
omnibus porro nominibus quæ Deo tribuuntur , Θεού λεγομένων ονομάτων είναι ο ών, καθώς αυτός
nullum que proprium videtur , atque ο ών ( id χρηματίζων τώ Μωϋσεϊ επί του όρους φησίν : Είπον
est, Qui est : quemadmodum ipsemet cum Moysi B τοίς υιούς Ισραήλ : Ο ων απεσταλκέ με . "Ολον
.
in monte responderet , ail : Dic Filiis 1srael : Quί γάρ εν εαυτο συλλαβών έχει το είναι, οίόν τι πέλα
est , misit me 3. Nam totum esse , velut immensum γος ουσίας άπειρου και αόριστον . "Ως δε ο ο άγιες
quoddam ac nullis terminis definitum essentiæ Διονύσιος φησιν, ο αγαθός. Ου γάρ έστιν επί Θεού
pelagus complexu suo ipse continel " : ut autem ειπείν, πρώτον το είναι, και τότε το αγαθόν.
Dionysio placet ', primarium ipsius nomen est ; bonus : neque enim de Deo dicere licet ipsum
prius esse , tum bonum esse .
143 Secundum nomen est , Θεός 6 ( id est
> Δεύτερον δε (31 ) ο Θεός όνομα , και λέγεται εκ του
3 Εxod . V, 34. * Greg. Naz. oral. 36. S Dionys cap. 2, 7 et 4. De div. nom . 6 Το Θεός nomen elip
$ uan Gregorio relativum , ut et Cyrillo , Thes. assert. 5.
VARIÆ LECTIONES.
o llæcusqne ad Ocutepov oß , desunt in R. 2930 , 5109, et in N. ac subobscurjus enuntiata videntur,
qual consuescat Damasceni dictio .
NOTÆ .
(29) Ei oỦr to årtiotor . Quocirca si increalum C doctor tradit Opusculo de qualitate et differentia.
esse, etc. Hic recitare uval scholium Reg . cod. (30) Δεκεί μέν ούν. Εx omnibus porro nomini
29 :9 , 1aineisi utilun. Σημείωσαν επί Θεού ου τολ . bus . Noysi (Exod . il , 14) Deum roganti quod
2
μητέον ειπείν είναι, ή έννοήσαι διαφοράν , ή ουσιώδεις nomen ejus essel, hoc responsum accepit : 77
διαφοράς, αλλ' εκ των περί αυτού θεωρουμένων : ποπΝ Ν. Quod LΧΧ reddiderunt : Εγώ είμι
Observa cavendum esse, ne dicatur in Deo esse vel o óv. Hieronymus : Ego sum qui sum . Mosque ad
intelligi differentiam , differentiasve essentiales : sed ditum est , Ξυν πια ο ών απεσταλκέ μοι, φui est
hiec concipiuntur ex his quæ circa ipsum conside- inisit me, Prisci vero philosophi Deum neutro no
rantur. Ubi declaralur Damascenum nullam com- mine õv nuncupabant, quæ vox ad ipsum ens in
positionem in Deo posuisse, ne quidem , ex genere communi significandum atheo sensu delorqneri
et differentiis. Sic leste Socrate Evagrius mona- possel. At nasculinum 6v solum Deum verum es
chus, in libro qui Monachius inscribebalur , divinum primit, cujus essentia sit ipsummet esse purissimum
olumen prohibuit definire ; definitiones quippe esse ac substantivum , conditis rebus neutiquam co:
rerum compositarunt : Πάσα πρότασις φησίν, ή γένος cretuin , autex ipsis intelleclus opera absiraclum to
έχει κατηγορούμενον , ή είδος, η διαφοράν, ή ίδιον, ών , inquit Nazianzenus , ίδιον όντως του Θεού , και
ή συμβεβηκός, ή το εκ τούτων συγκείμενον · Omnis öhov • Qui est , Proprium prorsus est Dei nomen el
propositio , inquit, aut genus habel, quod pradica
Tur, aut speciem , unl diſerertiam , aul proprium , ut totum , nec priore aliquo, nec posteriore (nulia
aut accidens, aul quod compositum est ex islis : ve- quippe.
cisum res eral aul eril) terminaium aut circulii
rum in sancia Trinitale nihil horum accipiendum D (31 ) Δεύτερον δέ. Secundum nomen est Θεός, id
est. Quia vero hic auctor tanquam Origenista no- est, Deus. Plalo in Cratylo, quem Eusebius citat
talus fuit in quinta synodo, Maximum juval citare, lib. 1 Præp. evang. noninis Beds, deducit originem
ex quo scholiastes videtur accepisse , quæ ante re- a Verbo Otw curro. Nam veteres Græci , el barbari
Culinus . 'Επί μεν Θεού το ών, inquit sanctus con- plerique alia numina colebant præler solem , lunam,
fessor , και το αγαθός, και το Θεός, και το δη- ierran , astra, cælumque , quæ perpetuo moru (eran
μιουργός, και το αθάνατος, και τα τοιαύτα ου λέγο- tur, άτε αει ιόντα δρόμο και θέοντα. 1d quoque Cle
μεν ουσιώδεις διαφοράς, ένα μεν σύνθετον αυτόν εκ mens Alex. agnoscil in Prolreplico. Sidera , inquit,
τούτων δογματίσωμεν , αλλά προσηγορίας , τινών θεούς εκ του θέειν, deos a currendo nominarunt.
μεν εμφατικάς των θεωρουμένων περί αυτόν » ουδε . Quod rursum tradii . iv Strom . Sin hoc
etiamhujus
νός δε των κατ' ουσίαν αυτού και φύσιν δηλωτικάς : nomen derivatum est, lib
a verbo arosiv, ardere,
In Deo , qui esi , el bonus, el Deus, el condilor, el originis ralio alia non fuerit , præter eumdem cceli
immortalis, et similia, non dicimus e:se differentias
essentiales, ne eum ex iis concretum definiamus ; astror
igne umque e cultum
constar existim quæ . vetere
, abant s ca
Quocir purissimo
es cælum et
seul appellationes quasdam, quibus aliqua eorum quæ Aione, Ælher , synonyma sunt. Damascenos vero
circa ipsum spectantur , innolescani , cum tamen
1
ex Nazianzeno etymon utrumque ad Christianum
nulla ex ipsis declarentur illa quæ ad ejus essentiam
el naluram pertinent . Hiec Maximus apud Euthy- sensum
petitum traduxi t. Tertium
magis probaru a verbo
nt Theolo gusDecoga
, Nyssev rideo.el
i, us,
miuni, quæ totidem verbis non habentur in editione alii doctores.
Combcfisii. Proxime lainen accedunt que idem
837 DE FIDE ORTHODOXA LIB . I. 8.98
Ι
δέειν και περιέπειν τα σύμπαντα: ή εκ του αίθειν, A Deus ) que vox ves a verbo θέειν dacta est , qua
5 εστι καίειν. Ο γάρ Θεός πυρ καταναλίσκoν πάσαν currat, et omnia circumobeal : vel ab arow , id
O
κακίαν εστίν » και από του θεάσθαι τα πάντα . 'Αλάθη- est irrere : Deus enim ignis consumens est ? : vel
τος γάρ έστι , και πάντων επόπτης . Γ Εθεάσατο γάρ denique από τού θεάσθαι , hoc est , quia omnia
τα πάντα πριν γενέσεως αυτών, άχρόνως εννοήσας, conspiciat 8. Nihil enin oculos ejus fallere po
και έκαστον κατά την θελητικήν (52) αυτού άχρονον omnium inspector est. Omnia
lesl , ac rerum
έννοιαν, ήτις εστί προορισμός , και εικών, και πα-
. enim priusquam fierent contuilus est ' , ante
ράδειγμα, εν τω προορισθέντι καιρό γίνεται. omne lempus ea cogitatu complectens ; resque
omnes præfinito tempore elliciuntur, pro illius, quæ tempori non subesi , cogitatione cum volun
tale conjuncta, quæ quidem præfinitio et imago et exemplar est .
Το μεν ούν πρότερον, αυτού του είναι παραστατι- Ac prius quide!n vocabulum , hoc demum nobis
κόν έστι, και του τι είναι το δε δεύτερον, ενεργείας: declaral , quod sil ; al non item quid sil, alteruin
το δε άναρχον, και άφθαρτον, και αγένητον, ήτοι autem operationem indicat, öva pxov porro, hoc est
άκτιστον , και ασώματος , και αόρατον, και τα τοιαύ- principii expers , incorruptibile, et increatum , et
τα, τι ουκ έστι δηλοί· τουτέστιν, ότι ουκ ήρξατο του incorporeum , el invisibile , aliaque ejusmodi, quid
είναι, ουδε φθείρεται, ουδέ έκτισται, ουδέ εστι σώμα , Enon sit ostendunt ; nempe quod non ceperit esse,,
ουδέ οράται. Το δε αγαθόν, και δίκαιον, και όσιον, non intereat, non sit creatus, nec sit corpus, nec
και τα τοιαύτα , παρέπονται τη φύσει , ουκ αυτήν δε videri oculis possit 10. Jam vero bonum , et ju
την ουσίαν δηλοί • το δε Κύριος, βασιλεύς τε , και τα slum , et sanctum , aliaque ejusmodi, naluram
τοιαύτα σχέσιν προς τα αντιδιαστελλόμενα δηλοί. quidem comitantur;; caeterum essentiam non de
Των δε κυριευομένων λέγεται Κύριος, και των βασι- clarant. Denique Dominus, rex , et similia , rela
λευομένων βασιλεύς, και των δημιουργουμένων δη- lionem ad ea quæ ex adverso distinguuntur, li
μιουργός , και των που μαινομένων ποιμήν. quido esplicant. Nam el eoruin quibus dominatur,
Dominus dicitur ; eorumque in quos regiam oblinel polestatem , rex nuncupatur ; eorum item que
facit, opifex audit et conditor ; eorum denique quos pascit, pastor.
ΚΕΦΑΛ. Ι . CΑΡ . Χ .
Περί θείας ενώσεως και διακρίσεως. De divina unione el distinclione.
Πάντα μεν ούν ταύτα κοινώς επί πάσης θεότητος Haec igitur omnia communiter in lola divinitate
εκληπτέον , και ταυτός,, και απλώς , και αμερώς, accipienzla sunt , atque eodem mollo , et simplici
και ηνωμένως · διακεκριμένως δε , το ΙΙατήρ , και το C
ler, el individue, omninoque conjunctim : distin -
Υιός, και Πνεύμα, και το αναίτιον , και το αιτιατών ,
> ctim autem Pater et Filius et Spiritus sanctus ;
και το αγέννητον, και το γεννητών και εκπορευτόν : item quod causa caret , el quod a causa est , ac
άτινα ουκ ουσίας εισί δηλωτικά , αλλά της προς άλ- postremo ingenitum , genitum , el procedens ; quie
ληλα σχέσεως (33), και του της υπάρξεως τρόπου. quidein non ejusmodi sunt ul naturam denoteni,
sed muluam inter se personarum relationem ac
exsistendi modum 11 .
1 Deut , v , 21 . 8 11 Mach . 8 , 3 . 9 Dan . ΧΙΙ , 42 . 10 Dionys. cap . 5 De div nom .; maxim . in hunc
locum . " Dionys. cap. 2. De div. nom . Greg. Naz. orat. 37 et 45 ; Nyss. Epist ad 'Ablab .
VARIÆ LECTIONES .
r Desunt hæc usque ad co jeev ojv tepbt. in tribus cod. Reg. et in N. in quo ad calcem capitis
subjiciuntur cum præfixa hac nola Gyó ceu lota hæc trepizoan, merum scholium esset
NOTAE .
(52) Κατά την θελητικήν . Ρro illius quo tempori invicem propter relationes concors est Latinorum
non subest cogitatione cum voluntale conjuncla. Hoc D Græcorumque P : trum doctrina. Quærenti Allonaco
est pro illius imperio el decreto. Nam imperare, quid Spiritui desit ad hoc ut sit Filius ; nisi enim
inquit sanctus Thomas 1-2, quæsl . 17 , art . 1 , est
> deessei aliquid utique Filius forel : Theologus nihil
acius ralionis, præsupposito tamen actu voluntaris. deesse ait ; quippe Deo nihil quidquam defuerit :
Damascenus pro eodem habet imperiom seu prirli- Το δε της εκφάνσεως , ίν ' ούτως είπω , ή της προς
niliones , ac imagines el cxemplaria reruni elli-
7 άλληλα σχέσεως διάφορον, διάφορον αυτών και την
ciendarum , Dionysiasi ro dicente lib. De div. nom . κλήσιν πεποίηκε: Verum radiationis, ut ita loquar ,
c. 3, παραδείγματα φαμεν, eremplaria appellamus, sive mulum ipsorum relationis diversilas, diversain
substantiarum effectrices singularesque rationes exsi- quoque ipsorum fecit appellationem . Idem legas ,
slenies in Deo, quas theologia præfinitiqnes, et divi- oral. 45, seu Episi. ad Evagriui . Quod si persona
πας bonasque voluntales vocal , ούς ή θεολογία προ- divinie relationibus solum discrepant, non aliunde
ορισμούς καλεί,, και θεία και αγαθά θελήματα. Qui- Italent,, ut perfecte hypostases sint.. Unde in L : - ,
bus reprobatur illa de divinis ideis opinio , quam tina Translatione confessionis Acacii Berrlicensis
mulli Platoni altribuerunt, puta Deum eas extra ( pag. 456 Collect. P. Lupi in concil. Ephes.) legi
se produxisse, ad quas respiciat, cum aliquid agen : mus, modus subsistentia, seu nomen , est habilus ;
dum proponit. las etiam rejicii Thcologus in line non aulem substantie simpliciler significatio. Ubi
oralionis 33, ut et Cyrillus Alexandrinus, lib. ii et procul dubio pro habitu vetus ille interpres oystiv
ni Conl. Julian. jegebat, quam nos habiludinem , relationem , respe.
(33 ) Αλλά της προς άλληλα σχέσεως. Sed mu- cluni, dicimus. Ad hæc Nyssenus docet nos, Episl.
luam relationem . Personas divinas discrepare ab ad Ablab. , quae sit islæc relatio, quodve illius fun.
839 S. JOANNIS DAMASCENİ 8!
144 Dei operatio una simplex . - Luc igitur cilin A Ταύτα ούν ειδότες, και εκ τούτων επί την θείον
perspecta habemus, atque ex his ad divinam ουσίαν χειραγωγούμενοι , ουκ αυτήν την ουσίαν κατα..
essentiam veluti porrecta manu ducimur , non λαμβάνομεν, αλλά τα περί την ουσίαν ώσπερ ουδε
essentiam ipsam , sed quæ sunt circa essen- εάν γνώμεν, ότι η ψυχή ασώματός έστι, και άποσος ,
tiam , percipimus : quemadmodum nec si nobis και άσχημάτιστος , ήδη και την ουσίαν αυτής κατει
exploratum sit animam incorpoream esse, at- λήφαμεν ουδε του σώματος, είπερ γνώμεν ότι λευ
que quantitate ac figura vacare , protinus ipsius κον ή μέλαν έστιν , αλλά τα περί την ουσίαν. “Ο δο
quoque essentiam cognitam ac comprehensam αληθής λόγος (34) διδάσκει απλούν είναι το Θείον,
habuerimus : consimiliter, nec quamvis corpus και μίαν απλήν έχειν ενέργειαν, αγαθήν, και πάση
aliquod , vel candidum , vel atrum esse nobis τα πάντα ενεργούσαν , κατά την του ηλίου ακτίνα,
constet , proinde quoque ipsius essentia comperta ήτις πάντα θάλπει, και εν εκάστω κατά την φυσικήν
nobis est: Porro vera doctrina Deum simplicem επιτηδειότητα , και δεκτικήν δυναμιν ενεργεί, εκ
esse tradit, atque unam simplicem operationem ônuloupyńcavtos coũ thv tolaú er verousa čvép
habere, eamque bonam , et omnia in omnibus ope- γειαν .
rantem ; instar solaris radii , qui omnia fovet, atque in singulis, prout quodque nalurali aplitudine
præditum est, el ila comparatum , ut ipsum excipere possit, vim suam exerit , ab opifice videlicet
Deo vim hujusmodi consecutus ,
VARIÆ LECTIONES.
9 Melius legeris, elànguia , ut in nonnullis codd . Regiis .

.NOTE .
damentum : Quod si quis nostram doctrinam calum- B Dei poliori jure quam essentiæ convenire, ni bo
nielur, inquit, ac si eo quod nullum discrimen se- ons Deitas nuncupplur. Novellum dogma hoc jit
cundum naturam admillat, permislionem el confu- primis Damasceni effalo communiebant, quod infra
sione in hypostasium introducal : hoc contra crimi. habetiir, lib. 11, cap. 13 ; et lib. siis, c. 15 : Aliud
nadores respondebimus, nos sic naturam diversilalis esse operundi vim, aliud operari, aliud operateri,
experiem confileri, ul non negemus differentiam , tiiv el aliud id quod operatione perficitur. Dionysiastri
κατά το αιτίαν και αιτιατόν , quα unus causa est , alius etiam auctoritate admodum gloriabantur, qui lamen
a causa ; quippe qua solummodo alterum ab altero cap . 5 De div . nom. ipsoruin errorem præfocavit ,
di ferre concipimus. Το το μέν αίτιον πιστεύειν ubi docet non modo vilam , potentiam , sapientiam,
είναι , το δε εκ του αιτίου , και του εξ αιτίας όντος el alia , quibus actio Dei significalur, creatis rebus
πάλιν άλλην διαφοράν εννοούμεν. Cum υidelicet alie- communicari , verum et ipsum esse Dei : 'O ÜV
rum esse causam principiumve credimus, alterum όλου του είναι κατά δύναμιν υπερούσιος έστινυποστά
l'eru ex principio, ac tandem discrimen aliud intelli- της και δημιουργός όντος , υπάρξεως, ουσίας, φύσεως.
gimus, puta ejus qui est a principio . Ad hunc, ut Quin nec in Deo aliud esse to dyalov, bonum , * I!
reor, locum Damasceniis alludebat, quando hic et άλλο το ον , και άλλο την ζωήν , ή την σοφίαν, et aliud
cap . 12, de personarum discrimine scripsit. Sic ens , el aliud vilam , aut sapientiam : neque rursi
Dionys. cap. 2 De div . nom . : Tas ô :27015515, in- Toda à altid Elva !, plures esse causas, pluresve 0£6
quit, τάς αγαθοπρεπείς της θεαρχίας προόδους και tntas, deitales . Quo nihil expressius contra Pala
Èx påvoets . Distinctiones vocani, primas divini print- milas, qui cum operationem unain profiterentur,
cipalus processiones el radiaciones. Hinc apparet C mente plures tenebant, ut ostendit Calecas. Sic
quam recte doceant theologi relationes personarum quamlibel negarent Deum essentia el operatione
divinarum ſundari in origine unius ab alia , qua compositum iri ; ου νοείται σύνθεσις επί Θεού διά
negala nullum inter eas discrimen occurrat. Porro Thy ons belas ousias xal ėvepye las ola qopáv, inquit
divina persona non sic relatione constituitur, it Palamas in excerplis quæ apud me mss. baheu :
ipsa nibil sil aliud nisi relatio subsistens, sed est illud tamen ex ipsorum principiis deducebatur, qui
divina substantia, ut lali respetu veluti sigillatur. hoc statuerent, essentia habel, operalio habetur ;
Nam , ut ait Basilius, epist . 43 ad Gregor. fralr. hy- unde consequitur Dei essentiain subjectum opera
postasis est natura lil per certam norain delermi- tionis ſore . Enimvero paralogismus erat quo nild
nalur. Cæleruin bæc relatio non est ulla perfectio, bautur, scilicet neminem dicturum , hominem esse
qua persona una præ allera ornelur. Ojos ydp to compositum , qua naluram et efficientiam habel , aut
Υιώ λείπει τι προς το είναι Πατέρα, inquit Theolo- qua naturam habel, el grammaricam , rel agrorum
glis , orat. 34, non eniin Filio deest aliquid , quo colendorum arlem . Quasi vero compositio non fiat
fiat Paler. Siquidem filielas deſectusnon est, adeo- ex substantia el accidentibus. Verum Damascerus
que processio defectum non indicat, sed meriin non solum prohibuit, ne qualitas Deo aliribueretur,
respectuin. Ex quibus omnibus elucescil magis sed nec compositionem es genere el dicerentiis ad
hujus adagii veritas, quo post Anselmum aiuni : misil. Deum quippe simplicissimam et absolutissi
Omnia in divinis sunt idem ubi non occurrit relalio- mam esse unitatem noverat , in qua unum sint quæ
nis oppositio. in inferioribus rebus dispersa percipiuntur, ut Dio
辦期間
(37088idnons lógos. Porro vera doctrina,elc. nysius explicat. Quamobrem Nicephorus CP. Joanni
Hæc Palamitarum errorem expugnant, qui Deilu. D nostro fereæqualisin Antirrhelico 1,nondumedito
men operationemque ab ejus substantia discreve- contra Iconomachos , sincera religione lenendum
runt; hoc præsertim innixi argumento , quod Joan- docel , Dei alernam actionem , imio consistentem
nes Cyparissiota, el Einmanuel Calecas reſerunt, aclionem , nullo pacto secerni ab ejus substartia ; sed
1:110 Symeon Thessalonicensis, ipse Palamita, opere éjusdem rationis esse propler simplicis illius et incor.
Contra hæresés : « Sacris eloquiis edocemur, divi- pornlis nutur e proprielaiem : 0űtw yap av EurE6W ;
næ nos eflici consorles naturæ : sed fieri nequit ut νοηθείη . Η μεν θεία ενέργεια αΐδιος , μάλλον δε αυτ.
naluta divina crealæ rei coinmunicelur ; quin nec ενέργεια, το μή διωρίσθαι της ουσίας την ενέργειας,
hypostases divinæ creaturis communicantur. Sola αλλά τον αυτον λόγον επιδέχεσθαι , διά τήν της απλής
igiiur operatio communicalur, puta vita , amor , sa- και ασωμάτου φύσεως ιδιότητα. Quocirca Caleras
pientia , polentia , , etc. , unde inferebant actioni expendens illum Damasceni locum quo ail, aliud
DE FIDE ORTHODOXA LIB . I. 812
dll
Διακέκριται δε όσα της θείας και φιλανθρώπου A Que
Quæ ad Incarnationem pertinent discreta sunt,,
του θείου Λόγου σαρκώσεως . Εν τούτοις γαρ ούτε ac solius Filii . - Distincta autem sunt atque dis
ο Πατήρ, ούτε το Πνεύμα, κατ' ουδένα λόγον κεκοι- crela ea omnia quæ ad divinam benignissimam
νώνηκεν, ει μή κατ' ευδοκίαν, και κατά την άρρητον que erga homines Dei Verbi incarnationem per
θαυματουργίαν, ήν και καθ ' ημάς άνθρωπος ο Θεός tinent. In his enim nullæ omnino Patris et Spiri
Λόγος γενόμενος ειργάζετο , ώς αναλλοίωτος Θεός lus sancti parles exstiterunt, nisi quoad bene
και Θεού Υιός. placitum allinet, atque ad ea omni sermone su
periora miracula , quæ Deus Verbum nobis similis homo factus, ut incomiautabilis Deus, Deique
Filius edebat 11 .
CΑΡ . ΧΙ .
ΚΕΦΑΛ . ΙΑ' .
Περί των σωματικώς επί Θεού λεγομένων . De his quæ modo corporeo de Deo dicuntur .
Επει δε πλείστα περί Θεού σωματικώτερον εν τη Quoniam autem plurima de Deo,, corporibus
θεία Γραφή συμβολικώς ειρημένα ευρίσκομεν , ειδέ- alfini quadam ratione in sacris Litteris symbolice
ναι χρή, ως ανθρώπους όντας ημάς, και το παχύ ac per figuram dicta reperimus; illud noscamus
τούτο σαρκίον περικειμένους, τας θείας, και υψηλάς, Β oportet , ieri non posse , ut nos qui homines S1 -
και άλλους της Θεότητος ενεργείας νοείν ή λέγειν mus, crassaque carne involvimur , divinas illas ,
αδύνατον, ει μή είκοσι και τύπους και συμβόλους τους el excelsas; immaterialesque Divinitatis actiones
καθ' ημάς χρησαίμεθα 9. "Οσα τοίνυν περί Θεού σω- intelligamus ac sermone compleelamur, nisi ligue
ματικώτερον είρηται, συμβολικώς έστι λελεγμένα : ris et imaginibus, signisque naturæ nostræ con
έχει δε υψηλοτέραν διάνοιαν· απλούν γάρ το Θείον sentaneis utamur 13. Quocirca ea omnia quæ cor
και άσχημάτιστον . Οφθαλμούς μεν ούν Θεού , και porea vel paululum ratione de Deo enuntiata
βλέφαρα , και όρασιν , και την απάντων εποπτικήν sunt , figurate dicta sunt, allioremque sensum in
αυτού δύναμιν, και το αλάθητον της αυτού γνώσεως cludunt:: quippe curn Deus simplex omnisque
εννοήσωμεν, από του παρ' ημίν δια ταύτης της αι. figure expers exsistal ., Igitur per oculos , et pal
σθήσεως εντελεστέραν γνωσίν τε και πληροφορίαν pebras, visumque Dei, vim ipsius rerum omnium
εγγίνεσθαι . " Ωτα δε και ακοήν, το εξιλεωτικόν αυ- inspectricem , alque ejusmodi cognitionem intelli
του, και της ημετέρας δεκτικόν δεήσεως . Και γάρ gamus, quam res nulla fugiat : ut nimirum sensus
εμείς τους τας ικεσίας ποιουμένοις , διά ταύτης της ministerio perfectior nobis alque certior cognitio
*
αισθήσεως ευμενείς γινόμεθα , γνησιώτερον αυτοίς accedat . Per aures et auditum ipsius ad ignoscen
το ους επικλίνοντες. Στόμα δε και λαλιάν, το ενδει- C dum propensionem 145 atque in excipiendis
κτικών της βουλήσεως αυτού, εκ του παρ ' ημίν διά precibus nostris benignitatem . Solemus enim per
στόματος και λαλιάς σημαίνεσθαι τα εγκάρδια νοή- hunc sensum iis qui nobis supplices sunt , mites
ματα. Βρώσιν δε και πόσιν , την ημετέραν προς το nos facilesque præbere ; benignius videlicet au
αυτού θέλημα συνδρομήν . Και γάρ ημείς , διά της rem ipsis admoventes . Per os ac locutionem , vo
γευστικής αισθήσεως,την της φύσεως αναπληρούμεν luntatis ipsius declarationem accipimus . Quippe
αναγκαίαν όρεξιν. "Οσφρησιν δε, το αποδεικτικών της nos quoque abdita cordis sensa per os e sermo
προς αυτόν εννοίας, και εννοίας , εκ του παρ' ημίν nem promimus. Per cibum el potum , promplum
δια ταύτης της αισθήσεως ,τήν της ευωδίας αποδοχήν nostrum ad voluntatem accessiim , Etenim nos
εγγίνεσθαι . Πρόσωπον δε , την δι' έργων αυτού ένδει- quoque necessarium naluræ appelilum explemus
ξίν τε και εμφάνειαν,εκ του την ημετέραν εμφά- per gustus sensum . Per olſaclum , vim eam, qua
νειαν διά προσώπου γίνεσθαι . Χείρας δε, το ανυστι-
>
cogitationem ac benevolentiam gratam acce
Dionys. c . 1 De div. nom . el cap. 15. De cæl , hier.

Greg .Nəz.orat. 21 ; Dionys. C. 2 De dio. nom . 13
VARIÆ LECTIONES .
Quidam codices non tabent avopumos, nec legitur apud Dionys. lib. De div. nom . , ex quo liec
desuιρια . Multi cod. R. χρησώμεθα .
NOTÆ .
esse operationem , aliud id quod operatur , el aliud D corpus urnabalur. Sic divina charismata , quorum
quod ellicitur, observat to évépenjua, sive effectum , Spiritus sanctus auctor est , Spiritus sanclus nun
quod actione divina producitur , necnon relationem cupantur. Palamiticus error, cujus auctor olim
qua id refertur ad Deum , rebus creatis accenseri, fuerat Simeon ille, quem Juniorem theologum voci
quia sunt extra Deum : at virtutem ipsam qua tarunt, proscriplus primum fuit multis in synodis :
Deus agit el ejus actionem idem esse prorsus, nec posthac vero approbatus est, præsertim in synodo
ab ejus essentia dirimi, licet in nobis discrepent. quam octavam generalem nuncupant, propter qua
Nec quisquam objiciat Damascenum in sermone De luor patriarchas, qui adfuerunt. In concilio Floren
Transfiguratione , lumen quo Domini corpus resplene lino Latini de essentia et operatione disputare vo
Juerunt cum Græcis , qui id facere detrectarunt, TÒ
aliu lumen enon
duil,d appellar pūçsign ificatv præt
ăxtisto , lumen
er increat
ipsumineumt. Nam
Ver- δε περί ουσίας και ενεργείας ουδ ' όλως απολογού
Dum , quod est luz vera illuminans omnem hominem , μεθα .
propter cujus præsenliani, ingenti lumine Christi 27
planque habet. Si quidem et nos odorum fragran- Α κόν της ενεργείας αυτού . Και γάρ ήμείς τα χρειώδης
liam per hunc sensum excipimus . Per faciem , και μάλιστα τιμιώτερα διά των οικείων κατορθού
ipsius per opera demonstrationem ac ostensionem . μεν χειρών. Δεξιάν δε , την επί τοις αισίοις αυτού
Quando quidem nos quoque ex vullu oreque pa- βοήθειαν, εκ του και ημάς μάλλον επί των εύσχημο.
Ian dignoscimur .. Per manus,, actionem illam , τέρων, και τιμιωτέρων, και πλείστης ισχύος δεομέ
qua opera sua absolvit. Nam nos etiam utilissima νων τη δεξιά κεχρήσθαι. Ψηλάφησιν δε, την ακριβε.
quæque el præstantissima opera nostris manibus στέραν αυτού , και την λίαν λεπτών τε, και κρυπτών
eſlicimus. Per dexteram , ipsius in rebus secundis διάγνωσίν τε, και είσπραξιν , εκ του παρ' ημίν μη
opem et auxilium ; ex eo nempe quod nos in re- δύνασθαι τους ψηλαφωμένους εν εαυτοίς τι κρύπτειν,
bus insignioribus,, quaeque plurimum roboris Πόδας δε και βάδισιν, την προς επικουρίαν των δεο
requirunt, dextra potius utimur manu . Per ta- μένων, ή εχθρών άμυναν, ή άλλην τινά πράξιν,
cluni, certissimam ipsius minutissimarum ac oc- έλευσίν τε , και παρουσίαν , έκ τού παρ' ημίν διά της
cultissimarum rerum explorationem et exactio- των ποδών χρήσεως αποτελείσθαι την άφιξιν. "Ορκον
nem : ob id scilicet, quod illi quoque, quos δε, το αμετάθετον της βουλής αυτού , εκ του παρ'
contreclamus ,, nihil in se occuliare queant .. Per , ημίν δι' όρκου τας προς αλλήλους βεβαιούσθαι συν
pedes et incessionem,, adventum ipsius el presen- BΒ θήκας.. Οργήν δε και θυμόν, την προς την κακίαν
tiam,, vel ad openm egentibus ferendam, vel ad απέχθειάν τε και αποστροφήν. Και γάρ ήμείς τα !
liosles ulciscendos, vel ad rem aliam gerendam : εναντία της γνώμης μισούντες οργιζόμεθα. Λήθης
quod nimirum nobis quoque hoc pedes præstent, δε, και ύπνον, και νυσταγμόν, την υπέρθεσιν της
ut ad Iocum aliquem perveniamus.. Per jusjuran- των εχθρών αμύνης , και την της συνήθους προς
dum,, consilii ejus ironutabilitatem :: quod apud τους οικείους βοηθείας αναβολήν » και απλώςειπείν
nos interposito jurejurando mutua pacia firmen- πάντα τα σωματικώς ειρημένα επί Θεού, κεκρυμμέ
lur. Per iram et furorem, inſensam ejus erga νην έχει τινά έννοιαν, εκ των καθ' ημάς τα υπέρ
inaliliam voluntatem ac odium , Nam et nos ea ημάς εκδιδάσκουσαν , ει μή τι περί της σωματικής
quæ cum voluntate et sententia nostra pugnant του Θεού Λόγου επιδημίας είρηται . Αυτός γάρ πάντα 1
odio habentes , in iram prorumpimus " . Per obli- τον άνθρωπος και διά την ημετέραν σωτηρίαν ανεδέ
vionem , somnum et dormitationem , animadver- ξατο, ψυχήν νοεράν, και σώμα , και τα της ανθρω
sionis in bostes dilationem , temporisque moras in πίνης φύσεως ιδιώματα, τά τε φυσικά, και αδιάβλη
auxilio consuelo ſerendo iis, quos charos ac ne τα πάθη.
cessarios habet. Denique, ut uno verbo dicam , in iis omnibus quæ de Deo corporeo modo enuntian
lur, abstrusus quidam sensus inesi , quo per illa quæ nobis congruunt, ea quæ supra nos sunt
edocemur : nisi forle quidpiam de corporeo Dei adventu dictum est. Nam ipse lolum hominem
salutis nostræ causa suscepit ; hoc est animam intelligentem , et corpus, atque humanæ naluræ
proprietates, necnon naturales , nullique reprehensioni obnoxias passiones .
CΑΡ. ΧΙΙ. C ΚΕΦΑΛ . ΙΒ ' .
146 De iisdem rebus. Περί των αυτών .
Dei nomina ex creatis . Enimvero hæc ex sa- Ταύτα μεν ούν εκ των ιερών με μυήμεθα λογίων,
cris, ut divinus ait Dionysius Areopagita 13
18, do- ως θείος έφη Διονύσιος ο 'Αρεοπαγίτης : ότι ο Θεός
.
cemur oraculis ; quod nempe Deus omnium causa .
πάντων έστιν αιτία και αρχή των όντων ουσία των

ac origo sit ; eorum quae sunt, essentia ; viventium ζώντων ζωή των λογικώς όντως λόγος των νοερώς
vila ; rationalium ratio ; intelligentium , intelle- όντων νούς και των μεν αποπιπτόντων αυτής, ανά
clus ; ac eorum quidem qui ab eo labuntur, re- κλησίς τε και ανάστασις τών τε καταφθειρόντων το
vocatio et erectio ; eorum autem qui id quod na- κατά φύσιν, ανακαινισμός και μεταμόρφωσης των
luræ consentaneum est , corrumpunt et vitiant , δε κινουμένων κατά τινα ανίερον σάλον, ίδρυσις τερά:
renovatio et instauratio ; eorum qui profanis qui- και των εστηκότων ασφάλεια και των επ' αυτήν
busdam fluctibus jactantur, sacra stabilitas ; stan- αναγομένων οδος , και ανατατική χειραγωγία. Προσ
Πα
tium tutum presidium ; assurgentium ad ipsum θήσω δε ότι και των υπ' αυτού πεποιημένων ,
via et manuductio , qua in allum subvehuntur. ν
τήρ. Κυριώτερο γάρ ο Θεός ημών εστι Πατήρ , ο εκ
Addam etiam , eorum qui ab ipso facti sunt, Pa. μη όντων εις το είναι παραγαγών , ή οι γεννήσαντες ,
ter. Εtenim , si proprie Ioquamur , Deus Pater no- D οι εξ αυτού , και το είναι , και το γεννάν ειληφότες "
sler verius est, qui ex nihilo nos produxerit , των επομένων, και υπ' αυτού ποιμαινομένων ποιμήν
quam qui nos geduerunt ; utpote qui lum ut sint, των φωτιζομένων , ελλαμψις » των τελουμένων τελετ
18
Greg. Naz. orat. 37. Dionys. cap. 1 De div. nom,
1
VARIAE LECTIONES .
universum
•* Regii quatuor άπαντα τον άνθρωπον . Sic legisse videtur vetusinterpres qui,
hominem, posuit. In cod . S. Hil. supravocem πάντα scriptum estή όλον ; φuod vocis πάντα, Interpretatio
est. Non enim omnem hominem , sed totum, hoc esi naturam perfeciam , assumpsil Chrisius, ac
lolus loti upilus est, ul ail Theol .
αρχία των θεουμένων θεαρχία των διεστώτων A Cum ut signeret, ipsius munere sunt consecuti 18.
ειρήνη και των απλουμένων απλότης και των ενι- Est insuper el eorum qui ipsum sequuntur, et eo
ζομένων ενότης αρχής απάσης υπερούσιος , ως υπ- pastore reguntur , pastor ; eorum qui illuminan
>
άρχιος αρχή και του κρυφίου , ήτοι της αυτού γνώ- lur, coruscatio : corum qui sacris mysteriis im
σεως κατά το θεμιτόν και εφικτόν εκάστω, αγαθή buuntur, initiationis auspex ; eorum qui deitete
μετάδοσις . dunantur, deitatis largilor ; dissidentium , pax ;
simplicitati studentium , simplicitas ; colentium unitatem , unilas ; principii omnis, principium ,
essentia omni principio sublimius : ac denique occulti sui , id est suæ cognitionis, quantum fas
est, ac pro cujusque captu, benigna communicatio .
Doc caput quod proxime sequitur, adjectilium est, nec reperitur in codicibus vetustioribus, sed in paucis
quibusdam recentissimae nolæ . In Regio 3109 habelur posi cap . 9 lib . w , et in Regio altero n . 3451, post
capul. 2 lib . II . Lambecius monel adjunctum illud fuisse in cod . Cæsariano n . 200 ad calcem libri De
lide orthodoxa. Illud vero Joanni Damasceno tribuendum esse, Joannes Beccus, patriarcha quondam Con
stantinopolitanus, ejusque socii evicerunt in solemni conventu episcoporum , cujus acta Georgius Pachyme
res in Andronico, lib . vil reſert. Quinimo Georgius Scholarius in utroque opere quod de Spirilus sancii
processione adrersus Latinos edidit, nostri auctoris fetum esse indubius agnoscil.
"Ετι περί θείων ονομάτων ακριβέστερον . B Adhuc de divinis nominibus accuratius.

Το Θείον ακατάληπτον όν , πάντως και ανώνυμος Dei essentia in se nobis ignola, nec nominabilis.
έσται. Αγνοούντες ούν την ουσίαν αυτού, της ουσίας Dei nomina ex creatis, ipso innominabili, Deus ,
αυτού μή εκζητήσωμεν όνομα • δηλωτικά γάρ των incomprehensibilis cum sit , omnino quoque no
πραγμάτων εστι τα ονόματα · αλλ' αγαθός ών ο Θεός, minari non potest . Cum itaque ipsius essentiam
και επί μεθέξει της αγαθότητος παραγαγών ημάς εκ ignoremus ,, essentiae ipsius nomen ne inquiramus..
του μη όντος εις το είναι, και γνωστικούς ποιήσας Nonina quippe rerum manifestantia sunt 11.. At
Αι .
ημάς , ώσπερ ου της ουσίας αυτού μετέδωκεν ημίν, Deus qui bonus est, nosque idcirco ex 147 ni
ούτως ουδε της γνώσεως της ουσίας αυτού. Αδύνα- hilo produxit, ut ipsius bonitatis participes simus,
τον γάρ φύσιν τελείως γνώναι την υπερκειμένην ηuίque cognoscendi vim nobis indidit, sicut es
φύσιν. Ει δε και των όντων αι γνώσεις , το υπερού- sentiain suam nobis non impertivit , sic ne essen
σιον πώς γνωσθήσεται ; Δι' άφατον ούν αγαθότητα liæ quidem suæ cognitionem tribuit. Neque enim
υδόκησεν εκ των κατ' ημάς ονομάζεσθαι , ένα μη fieri potest ut natura superiorem se naturam
αμέτοχοι παντελώς ώμεν της αυτού επιγνώσεως, plene cognoscat 18. Αι si cognitiones sunt ecarum
αλλ' έχωμεν κάν αμυδράν αυτού έννοιαν. Καθο μεν rerum quæ sunt, quod essentia omni sublimius
ούν ακατάληπτός έστι, και ακατονόμαστος. Ως δε C est , quonam velim modo cognoscatur ? Quare
πάντων αίτιος , και πάντων των όντων τους λόγους inenarrabili ipsius bonitale factum est, ut ex his
και τας αιτίας εν εαυτώ προέχων, εκ πάντων των quæ nobis familiaria sunt, nominari voluerit ;
όντων κατονομάζεται , και εκ των εναντίων · οίον ne alioqui ejus cognitionis prorsus expertes es
φωτός και σκότους, ύδατος και πυρός • ίνα γνώμεν semus, sed notionem ipsius, quamlibet obscuram ,
ότι ου ταύτα κατ' ουσίαν εστίν · αλλ' έστι μεν υπερ- haberemus. El quidem , quatenus omnem animni
ούσιος και ακατονόμαστος · ώς δε πάντων των όντων comprehensionem superat , nullum ei nomen as
αίτιος , εκ πάντων των αιτιατών ονομάζεται. signari potest : quatenus autem omnium auctor
est , rerumque omnium causas et rationes in se continet, ex omnibus rebus, etiam inter se con
trariis , nominatur, velut a luce tenebris, ab igne et aqua ; ut intelligamus ,, hæc illum secundum
essentiam non esse, sed potius supra essentiam esse , nec ullo nomine appellari quidem posse,
cælerum ut omnium causam , a cunctis effectis nominari .
Διό των θείων ονομάτων, τα μεν αποφατικώς λέ- Dei nomina negantia, affirmantia . Quæ aplius
γεται, δηλούντα το υπερούσιον · οίον ανούσιος, άχρο- de Deo dicantur nomina . Malum , nihil ; bonum , ex
νος, άναρχος, αόρατος : ουχ ότι τινός ήττων εστίν, και D sistentia, ac res . Mista Dei nomina. Aſhrmalio pre
τινος εστέρηται · αυτού γάρ έστι τα πάντα , και εξ cellentis negationis vim habens . — Quocirca ex divi.
.
αυτού κα ) δι' αυτού γέγονε, και εν αυτό συνέστηκεν nis nominibus quædam per negationem dicuntur ,
αλλ' ότι πάντων υπεροχικώς των όντων εξήρηται. Ουδέν quibus essentiam omnem eum superare declaratur ;
γάρ των όντων, αλλ' υπέρ πάντα εστί. Τα δε καταφατι- velut cum essentiæ expers , sine teinpore , sinc
κώς λεγόμενα , ως αιτίου των πάντων κατηγορείται . principio , invisibilis dicitur :: nón quod re ulla in .
17
" Atban. oral. 2 Cont . Arian .; Cyril . Thes . assert. 13. Greg. Naz. orat . 36. 18 Dionys . cap . 1 De
div . uom .
VARIÆ LECTIONES.
' . 3109 αι φύσεις άγνωστοι , αυτό υπερούσιον πώς γνωσθήσεται .
ferior sit, all illi quidquam desit ( ipsius enim A Ως γάρ αίτιος πάντων των όντων και πάσης ουσίας,
sunt omnia , atque ex ipso, et per ipsum sunt, et και "Ων λέγεται , και ουσία και ως αίτιος λόγου
in ipso constant 's ) , sed quia eminenti modo rebus παντός και σοφίας, λογικού τε και σοφού , λέγεται
omnibus excelsior est . Non enim quidquam esl eo- λόγος, και λογικός , και σοφία και σοφός : ομοίως
rum quæ sunt, sed super omnia . Sunt autem alia νούς και νοερός , ζωή και ζών , δύναμις και δυνατός :
quæ per allirmationem efferuntur κ;αι ea nimirum quæ και επί πάντων των λοιπών ομοίως , μάλλον δε εκ των
de eo dicuntur ,, ut est omnium rerum causa.. Nam τιμιωτέρων και πλησιαζόντων αυτώ οικειοτέρως ονο
velut omnium omnisque essentiz auctor, et Eas μασθήσεται . Τιμιώτερα τα άυλα των υλικών, και τα
dicitur et essentia : lilque omnis rationis et sa- καθαρά των ρυπαρών , και τα άγια των εναγών, και
pientiæ , rationalis et sapientis causa ; el ratio dici- μάλλον αυτώ πλησιάζοντα · έπει και πλέον μετέχου
luir, et rationalis ; sapientia ilem , et sapiens. Eodem
>
σεν αυτού. Οικειότερον ούν μάλλον ονομασθήσεται
anolo , et metus dicitur , clintelligens ; vita el vivens ; ήλιος και φώς, ήπερ σκότος · και ημέρα, ήπερ νυξ :
polentia el potens ; itemque in omnibus aliis rebus. και ζωή , ήπερ θάνατος και πυρ, και πνεύμα , και
Quiniino ex praestantioribus, quaeque propius ad ύδωρ, ώς ζωτικά , ήπερ γη και προ πάντων , και
cum accedunt, aplius nuncupabilur. Præstantiora πλέον αγαθότης , ήπερ κακία • ταυτόν δε ειπείν , όν ,
auteur sunt,, eique propinquiora,, que
quæ maleria ca- Β ήπερ μή όν. Το γαρ αγαθόν, ύπαρξις, και υπάρξεως
rent, quam quæ materialia sunt ; quæ pura, quam αίτιον» το δε κακόν, αγαθού, ήτοι υπάρξεως , στέρης
quæ impura ; et quæ sancta , quam quæ profana ; ut-
2 σις . Και αύται μεν αι αποφάσεις και καταφάσεις :
pote quæ ejus aliquid uberius habeant . Itaque alli- γλυκυτάτη δε και η εξ αμφοίν συνάφεια · οίον, ή
niori longe ratione sol el lumen appellabitur, quam υπερούσιος ουσία , η υπέρθεος θεότης , υπεράρχιος
lenebræ ; el dies, quam nox ; vitaque, quam mors ; αρχή, και τα τοιαύτα. Εισί δέ καί τινα καταφατικώς
itemque ignis, et spiritus, el aqua, ut quae vivifica επί Θεού λεγόμενα, δύναμιν υπεροχικής αποφάσεως
sunt , quam terra ; ac prae his omnibus , bonitas , έχοντα · οίον σκότος · ουχ ότι ο Θεός σκότος εστίν ,
quam malilia : quod perinde est ac si dicerem , res αλλ' ότι ουκ έστι φώς, αλλ' υπέρ το φώς.
potius quam nihil. Bonum enim exsistentia est , et exsistentiæ causa ; malum aulem boni sive essi
sientia privatio est . Atque hæc sunt vocabula allirmantia el negantia . Es utrisque porro suavissima
connexio fit : v. gr. superessentialis essentia, superdivina Deilas , principium omni principio superius ,
aliaque similia. Sunt etiam quædam , quæ tametsi de Deo affirmando dicuntur, præcellentis tamen
negationis vim habent. Quo in genere illud est, cum Deum tenebras appellamus ; non quod Deus
lenebræ sit, scd quod non sit lux , sed omni luce sublimior exsistat .
Nomina communia ;; cuique persona propria.. -C Λέγεται μεν ούν ο Θεός νούς, και λόγος , και πνεύ
Deus itaque, el mens, et ratio, et spiritus , et 148 μα , σοφία τε και δύναμις, ώς τούτων αίτιος, και ως
sapientia , et potentia dicitur, ut lorum auctor, ut αύλος , και ως παντουργός και παντοδύναμος. Και
materie expers , ut omnium artiſex et omnipotens 90 . ταύτα κοινώς επί πάσης λέγεται της Θεότητος , τα τε
Atque hæc lum communiter de lola Deilale die αποφατικώς, και τα καταφατικώς λεγόμενα . Και εφ'
cuntur ( 1am que affirmando , quam que negando εκάστης των της αγίας Τριάδος υποστάσεων,ομοίως,
efferuntur), lum singillatim de qualibet sanctæ Tri
7
και ωσαύτως , και απαραλείπτως α. " Οταν γαρ εν
nitatis persona, æqualiter, codemque modo, et nullo νοήσω μίαν των υποστάσεων , τέλειον αυτήν Θεόν
defectu . Nam , cum exiribus personis unam considero, οίδα, τελείαν ουσίαν · όταν δε συνάψω και συναρι
perfectum illam Deum , perfectamque substantiam θμήσω τα τρία, ένα Θεόν οίδα τέλειον. Ου γάρ σύν
agnosco. Neque enim compositum quoddam est divi θετόν έστιν ή Θεότης, αλλ' εν τρισι τελείoις , εν τέ
vilas; sed in tribus perſectis perfectum unum , indivi λειον άμερες και ασύνθετον. "Οταν
δε την προς
sum ,nec compositum . Cum denique mutuum respe- άλληλα σχέσιν των υποστάσεων εννοήσω , οίδα ότι
clum personarum animo verso, illud compertum ha- εστίν ο Πατήρ υπερούσιος ήλιος , πηγή αγαθότητος ,
lico, Patrem superessentialem solem esse, bonilalis άβυσσος ουσίας , λόγου , σοφίας, δυνάμεως , φωτός ,
fonlem , essenliæ, rationis, sapientiæ, polentiæ , lumi- D θεότητος : πηγή γεννητική και προβλητική του εν
nis,, livinilalis abyssum ;;occulti in se boni genitricem αυτή κρυφίου αγαθού . Αυτός μεν ούν εστι νούς, λό
productricemque scaturiginem . Ipse quippe mens γου άβυσσος, Λόγου γεννήτωρ, και διά λόγου προβο
est, rationis abyssus, Verbi genitor, ac per Verbum λεύς (53) έκφαντορικού Πνεύματος και ένα με πολλά
19 Coloss . 1, 17. 20
Dionys. De div. nom . cap. 5.
VARIÆ LECTIONES .
1 Sic edit. et mss. Billius legit απαραλλάκτως ; φuia adverbio απαραλλάκτως, uίuntur Graeci , ubi de
personarum divinarum æqualitate sermo est.
NOTÆ .
(35) Διά Λόγου προβολεύς. Per Verbum produ- patriarcharum Constantinopolitani et Alexandrini,,
clor , etc. Græci, auctore Pholio ,dicta Patrum qui- aliorumque episcoporum consessu, Joannes Beccus
bus Spiritus sanctus ex Filio , aut per Filium pro- ex hoc Damasceni loco demonstravit æternam Spi
cedere enuntiatur, de donorum largitione olim in- situs per Filium processionem . Sed de his alibi
Terpretabantur. Tandem sub Andronico Seniore, in fusius .
S9 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 820)
λέγω, ουκ έστι τω Πατρί λόγος ( 36), σοφία , δύναμις, A manifestantis Spiritus productor. Ac, ne multa
θέλησις (57), ει μή ο Υιός, ός έστιν η μόνη δύναμις dicam,, non est alia Patri ratio ,, sapientia,, potentia ,,
του Πατρός , η προκαταρκτική (38) της των πάντων voluntas, præler Filium , qui sola est Patris polen
ποιήσεως . Ούτως ώς τελεία υπόστασις εκ τελείας tia, reruin omnium creationis primordialis virtuς ;
υποστάσεως γεννωμένη , ως οίδεν αυτός , ός Υιός έστι velut perfecla persona ex perfecta persona genila ,
τε και λέγεται . Το δε Πνεύμα το άγιον , έκφαντορική quo modo ipse novil, qui Filius est , diciturque,
του κρυφίου της θεότητος δύναμις του Πατρός · εκ Ac postremo Spiritus sanctus Patris potentia est,
Πατρός μέν δι' Υιού εκπορευομένη , ως οίδεν αυτός, divinitalis recondila declarans , ex Patre per Fi
ου γεννητώς. Διό και το Πνεύμα το άγιον , τελεσιουρ- lium procedens, qua ipse novit ratione ; non tamen
γον της των απάντων ποιήσεως. "Οσα ούν αρμόζει generationis : quo fit etiam τι Spiritus sanctus
αιτίω Πατρί , πηγή , γεννήτορι , το Πατρί μόνο προσ. omnium creationis consummator exsistat . Quo
αρμοστέον. "Οσα δε αιτιατώ , γεννητώ Υιο, Λόγο , circa omnia quæ causa , Patri , fonti, genitori con
δυνάμει προκαταρκτική, θελήσει , σοφία, το Υιω. veniunt , ea Patri soli ascribi debent : que autem
"Όσα δε αιτιατώ, εκπορευτώ, έκφαντορική, τελε- producio,,genito,, Filio,, Verbo,, primordiali potentiae ,,
σιουργικών δυνάμει, τώ αγίω Πνεύματι. Ο Πατήρ, voluntati , sapientia quadrant, ea Filio tribuenla
πηγή και αιτία Υιού και αγίου Πνεύματος • Πατήρ B sunt : que denique products per processionerm ,
.
δε Υιού μόνου, και προβολείς του αγίου Πνεύματος . manifestanti, ac perficienti potentiæ, hæc Spiritui
Ο Υιός, Υιός, Λόγος , σοφία , δύναμις, εικών, απαύ- sanclo. Paler fons est , et auctor, lum Filii , lum
γασμα, χαρακτήρ του Πατρός, και εκ του Πατρός. Spiritus sancti : solius tamen Filii Paler, ac Spiri
Ούχ Υιός δε του Πατρός, το Πνεύμα το άγιον Πνεύ- lus sancti productor . Filius autem , Filius est, Ver
μα του Πατρός, ώς εκ Πατρός εκπορευόμενον . Ουδε- bum, sapientia, potentia, imago, splendor, Patris
μία γάρ ορμή άνευ Πνεύματος και Υιού δε Πνεύμα , igura , el ex Patre . At Spiritus sanctus non Patris
ουχ ώς εξ αυτού , αλλ' ώς δι' αυτού εκ του Πατρός Filius ; sed Spiritus Patris, ut qui ex Patre pro
εκπορευόμενον . Μόνος γάρ αίτιος και Πατήρ. cedat, Nullus enim impulsus est sine Spiritu . Quin
Filii quoque Spiritus dicitur, non velut ex ipso, sed per ipsum ex Patre procedens. Solus enim Pater
auctor est .
ΚΦΑΛ . ΙΓ'. CAP. XIII,
Περί τόπου Θεού, και ότι μόνον το Θείον απερί- 149 De loco Dei et pl
φuod solus Deus incircumsστο
us sit,
γραπτον .
Τόπος έστι σωματικός ,> πέρας του περιέχοντος , C Locus corporeus. - Locus corporeus est lerminus
καθ' και περιέχεται το περιεχόμενον · οίον ο αήρ περι-
.
continentis, quo continetur id quod continetur 31 :
έχει, το δε σώμα περιέχεται • ουχ όλος δε περιέχων v. gr. aer continet ; corpus continetur. Nec tamen
11 Arist. lib. iv Physic. cap. 4.

VARIÆ LECTIONES ,
* Cod . S. Hil . Colbertini et Regii 8 ο αήρ περιέχει τόδε σώμα, ουχ όλος.
NOTAE .
!
(56 ) Ουκ έστι Πατρί Λόγος. Αlia non est Patri ter cuncta condideril. Cyril . Th. assert. 7, p. 54 et
ratio , etc. Abyos verbum , sermonemve et rationem 57 ; Athan. orat. 4 Coni. Ar.; Greg. Nyss. Orat.
significat . Patres adversus Arium ostendunt τον Λόγον Cont . Eun. , p. 343.
Deo Patri coævum esse, ne Deus aliquando choyos (58) Η προκαταρκτική, primordialis virtus ; non
και άσοφος, rationis et sapientia espers fuerit : non causa , ul transtulit Billius . Nam juxta Basilium
ita quod Pater sapientiam et rationem a Filio aeci- lib. De Spiritu sancto, Pater in opificio universi
piat; sed quia ratio , sapienția, intelligentia actum fuit προκαταρκτική αιτία, primordialis causa.Filium
innuunt, qui terminum producal suum , quem ver- vero Noster haud absurde appellavit primordialem
bum mentis appellamus . Deus itaque Pater ea sa- D virtutem ; eo utique sensu quo Theologus, orat. 32,
pientia et ratione, qua sapiens et rationalis est , Trinitatis sanctissimæ personas indigitat : "Avap
Verbum quo secum eminenti modo ratiocinetur et χον και αρχή, και το μετά της αρχής, Principii et
intelligat, in æternitale concipit el gignit, sine quo pers, principium , et id quod una cum principio est .
nec rationalis nec sapiens foret. Quo sensu Dama- Ubi filium ' nominat doxov, principium , per quem
scenus paulo ante dixerat Deum esse λόγον και λο- scilicet omnia facta sint.Orat. 24, naturam divinam
Yexov, rationem et ralionalem : ac Filius itidem dici in tribus consistere istis docet, αιτίω, δημιουργώ
potest Λόγος εκ λόγου , Verbum de verbo, ut loquitur και τελετοποιώ, αuctore, conditore et perfectore. Con
Ambrosius lib . De Fil. divin . , vel fortasse melius simili modo Basilius loco quem citavi, postquam
Verbum de ralione, propter utrumque sensum vocis Patrem esse dixit προκαταρκτικήν αιτίαν , primor
λόγος . dialem causam, subjungit Filium esse causam ona
(37) Θέλησις . Voluntas. Nostri theologi ex Augu- μιoυρμικήν, conditricem, et Spiritum sanctum τε
stino docent Spiritum sanctum muluum amorem λειωτικήν , perfectricem. Quocirca quando de proces
esse Patris ei Filii , et per æternum divinæ volun- sionibus divinis agitur, aplius Pater dicendus vide
lalis aclum ex utroque procedere. Græci vero do- tur, πηγή , ρίζα , αιτία, αίτιος , αρχή, fons , radio ,
clores Filium appellare non dubitant ; non soluin causa , auctor, principίum, quam προκαταρκτική αι
9
ζωσαν βουλήν, υivum Patris consilium, quo nomine tia , primordialis causa , quam vocem adhibüerit
intellectus aclus simul exprimitur ; sed etiam Otan- solum Basilius, ut explicaret , quid unaquæque per
σιν, θέλημα, βούλησιν, hoc est voluntaten qua Pa . sona in universi opiticiu contulisse censcatur.
851 S. JOANNIS DAMASCENI 22:
15tus aer Iocus est corporis contenti , sell extre- Α αήρ τόπος έστι του περιεχομένου σώματος , αλλά το
mitas duntaxal ambientis ,, que totum corpus altin- τέλος του περιέχοντος αέρος , το εφαπτόμενος του
>
gil. Sic plane, quia id quod continet, non est in eo περιεχομένου σώματος πάντως δε, ότι το περιέχον,
1
quod continetur. ουκ έστιν εν τω περιεχομένω .

Locus spiritualis. Deus in loco non esi . Dei locus " Έστι δε και νοητός τόπος, ένθα νοείται, και έστιν
melaphorice. Est autem etiam spiritualis locus , η νοητή και ασώματος φύσις · ένθαπερ πάρεστι , 9
ubi intelligitur et exsistit intelleclualis natura et και ενεργεί, και ου σωματικώς περιέχεται , αλλά
incorporea ; ubi nimirum prebens est et agit ; nec νοητώς. Ου γαρ έχει σχήμα, ένα σωματικώς περι
Corporeo modo continetur , sed spirituali.. Non σχεθή. Ο μεν ούν Θεός (39), άϋλος ών, καιαπερί
enim ſiguram habet, qua corporum more continea- γραπτυς, εν τόπω ουκ έστιν. Αυτός γάρ εαυτού του
lur. Et quidem Deus, ut qui materiæ expers sit, et πος έστι, τα πάντα πληρών, και υπέρ τα πάντα ών,
incircumscriplus, in loco non est. Ipse enim sui και αυτός συνέχων τα πάντα. Λέγεται δε και εν
ipsius locus est , omnia implems , ac super omnia τόπιω είναι , και λέγεται τόπος Θεού, ένθα έκδηλος και
exsistens,, omniaque ipse complectens 12. Altamen ενεργεία αυτού γίνεται. Αυτός μεν γάρ διά πάντων
inloco esse dicitur,, Deique appellatur locus, ubi , αμιγώς διήκει, και πάσι μεταδίδωσι της εαυτού ενερ
cjus virtus et operatio maniſesta sunt. Ipse enim B γείας, κατά την εκάστου επιτηδειότητα , και δεκτι
citra ullam permissionem omnia permeat,, rebus- κήν δύναμιν φημι δέ τήν τε φυσικής και προαιρε
que omnibus operationem suam impertit, pro unius- τικήν καθαρότητα. Καθαρώτερα γάρ τα άυλα των
cujusque aplitudine ac suscipiendi facultate ; hoc υλικών, και τα ενάρετα, των κακία συνεζευγμένων.
est tum nalurali, tum voluntaria puritate. Puriora Λέγεται τοιγαρούν Θεού τόπος, ο πλέον μετέχων της
siquidem sunt , quae materiaimmersa non sunt , ενεργείας και της χάριτος αυτού. Διά τούτο ο ουρα
quam malerialia ; et proba atque honesta , quam νός αυτού θρόνος. Εν αυτώ γάρ εισιν οι ποιoύντες το
prava et cum malitia conjuncta. Ergo Dei locus is θέλημα αυτού άγγελοι, και αεί δοξάζοντες αυτόν.
dicitur, φui uberioris ipsius operationis et gratie Aύτη γαρ αυτό ανάπαυσις, και η γη υποπόδιον των
particeps est. Idcirco cælum sedes ejus est ( iltic ποδών αυτού . Εν αυτή γάρ διά σαρκός τους ανθρώ.
enim sunt angeli , qui faciunt ipsius voluntatem , πους συνανεστράφη . Πούς δε του Θεού η αγία αυτού
cumque semperlaudibus celebrant22 ); haec quippe σαρξ ωνόμασται . Λέγεται δε και η Εκκλησία τόπος
ipsi est requies : terra autem scabellum pedum Θεού · τούτον γάρ εις δοξολογίαν αυτού , ώσπερ τι
ejus * ; in qua per carnem cum hominibus con- τέμενος άφωρίσαμεν, ενώκαι τας προς αυτόν εν
versalus sit 18. Ρes porro Dei sancta ipsius caro C τεύξεις ποιούμεθα. Ομοίως και οι τόποι, εν οις έχ
variis locis nominala est. Quin Ecclesia quoque δηλος ημίν η αυτού ενέργεια, είτε διά σαρκός , είτε
Dei locus dicitur ; quia eam ad ipsius canendas άνευ σώματος γέγονε , τόποι Θεού λέγονται .
laudes, ceu lemplum quoddam , secrevimus , in quo eum exoremus . Ad eumdem modum loca in qui
bus perspicua fit nobis ipsius operatio, sive per carneni , sive absque corpore, Dei loca dicuntur.
Sciendum aulem est Deum partibus carere ; ut Ιστέον δε ότι το Θείον αμερές εστιν , όλον ολικώς
lotus omnino ubique sit , el non pars in parte, πανταχού όν , και ου μέρος εν μέρει σωματικώς
.
11nore corporum distraliatur, sed lotusin omnibus, διαιρούμενον · αλλ' άλον εν πάσι , και όλον υπέρ το
el lotus supra omnia exsistal . πάν .
De loco angeli, et animæ ; deque rerum circum- Marg. ms. Περί τόπου αγγέλου και της ψυχής,
scriptione . 150 Angelus aulem , etsi non ad και περί του απεριγράπτου . - “Ο δε άγγελος, σω
modum corporis ila in loco continelur, ut formam ματικώς μεν έν τόπο περιέχεται , ώστε τυπούσθαι
11 Greg. Ν.Ζ. Οrat. 54. 18 Isa . VI , 1 seqq. 24 Isa , LXVI , 1 . 15 Barucli Πι , 38.
NOTÆ .
(39) ' O jèr oúr mɛóç. Deus igitur , etc. Ex loci D locis adesse per operationem (alebantur, at non
Jefinitione quam Damascenus iradit ex Aristotele, secundum essentiam , propter locorum præsertim
colligitur nullo loco Deum contineri, quippe qui fæditatem . Hos refellit , luin quia incircumscriptus
nulla corporis illius superficie circumscribi possit. immensusque est , lum etiam quia est inſinile sim
Unde cum Nazianzeno orat. 34, el Nysseno lib. plex, cujus operatio idem sit prorsus ac sua es.
De anim , el resurr. dixerim verius , nusquam esse sentiæ : eam ob remi necessum esse ut Deus illic
Deum , et ubique adesse , atque omnium locum esse. adsit secundum essentiam , ubi intelligitur operari.
Porry S. Thomas i p . 4. 8 , a . 1 , docet Deum esse Enimvero, ut observat Nemesius, cap. 3, res spi
ubique, sicut agens adesi ei in quod agit, ut Deus ritualis nulli loco præsens esse potesi, eique, ut
Jocis omnibus adesse non censealur, nisi per ope- humano more loquar , applicari , nisi circa illum
rationem . Hoc Noster confirmat ubi ait , Deum dici operando. Quocirca Epiphanius , hæres. 77 , ait
in loco esse, et Dei locum id appellari , in quo ejus Deum ubique adesse ouváuel , per virtutem , quo
actio exseritur ; eum quippe omnia pervadere et in significatur, nedum Dei substantia , verum el ope
omnibus ayere , secundum uniuscujusque dispositio- ratio , Deus immensitate sua rerum omnium locus
nem . Hoc argumentum persequitur Anastasius esi ( inquit Maximus in cap. 1 De div. nom .) oŮ Ow
Antiochenus orat. De incircumscriplo, in qua dis- ματικώς , αλλά δημιουργικώς , ηοη αd modum corpo
pulal adversus quosdam qui Deum in omnibus rum , sed in eis tanquam earum opifex agendo .
854
και σχηματίζεσθαι· όμως λέγεταιDEείνα ι DE
FI έν OR
τόπο fiAgura
AetOX
THOD LImB . reI.cipiat ; in loco tamen esse dicitur,
διά το παρεϊναι νοητώς και ενεργείν κατά την αυ- quia spirituali modo adest el agit , prout naturæ suæ
24 853
του φύσιν , και μή είναι αλλαχού , αλλ ' εκείσε νοητώς consentaneum est ; nec alibi est , sed ibi intelligi
.
περιγράφεσθαι , ένθα και ενεργεί . Ου γαρ δύναται bili modo circumscribitur, ubi et operatur . Neque
κατά ταυτόν εν διαφόρους τόπους ενεργείν . Μόνου ,
enim in diversis locis eodem tempore operari potest .
ή, γάρ Θεού εστι το πανταχού κατά ταυτόν ενεργείν . Dei namque solius est ubique simul operari .. Nam
“Ο μεν γαρ άγγελος τάχει φύσεως , και το ετοίμως, angelus quidem ob nature pernicitalem , ac φuia
ήγουν ταχέως , μεταβαίνειν , ενεργεί εν διαφόρους τό- promple ac celeriter pertransit, in diversis locis
πους : το δε Θείον πανταχή ον , και υπέρ το πάντα operatur ; al Deus , ut qui ubivis , ac supra omnia
κατά ταυτόν και διαφόρως ενεργεί μια και απλή ενερ- sit, eodem temporis momento , una el simplici ope
Η δε ψυχή συνδέδεται το σώματι όλη όλω , και Poonrreovaan

rati rieimub uea agi
a ,iqlol lotti. corpori devincta est , et
ου μέρος μέρει • και ου περιέχεται υπ' αυτού, αλλά non pars parti : nec eo continetur, sed ipsuin con
περα.ιέχει αυτό, ώσπερ πυρ σίδηρος , και εν αυτώ ούσα ,
γεί tinel, baud secus ac ignis ferrum ; inque illo ex
sistens suas ipsa functionesplus obit .
Κ! Περιγραπτον μέν έστι , το τόπω, ή χρόνω , η κατα- Solus Deus incircunscri . — Circumscriptum
-
ι εία
λήψεοικ
τάς περι ίας ενον
εργεανόμ
ς ενλαμβ ί . ρίγραπτον δε , το μη-
ενερ·γεαπε B hoc est , quod loco vel lempore vel animi perce
δενί τούτων περιεχόμενον . 'Απερίγραπτον μεν ούν, pione comprehenditur : incircumscriptum autern
μόνον εστί το Θείον , άναρχον ον , και ατελεύτητον , : etur . Quamobrem solus
quod nullo horum contin
και πάντα περιέχον , και μηδεμιά καταλήψει περι- Deus incircumscriptus est , qu.i principio el line
ν
εχόμενον . Μόνον γάρ έστιν ακατ
5 όνάληπτο , και αόρι- careat, atque omnia complectatur, nullatenus ipse
ον νό
στ , υπ' ουδε γίνω ς σκ όμ εν ον , αυτό δε μόνον εαυ- comprehensus "6. Solus enim incomprehensus ipse
υ
το θε ωρ ητ ικ όν λο ς
. Ο δε άγγε , και χρόνο περιγρά- est , nullis definitus lerminis , et a nemine cognitus ,
φεται : ήρξατο γάρ του είναι και τόπω · ει και qui solus ea vi polleat qua se plene contempletur.
νοητώς , ως προείπομεν · και καταλήψει . Και αλ- Ac angelus et tempore circumscribitur ( incepit
λήλων γάρ τήν φύσιν ίσασί πως , και υπό του κτί- enim esse ) et loco ( tametsi spirituali, ut prædi
στου 1 ορίζονται τέλεον · τα δε σώματα , και αρχή , ximus , ratione ) el comprehensione . Νam et alii
και τέλει , και τόπο σωματική , και καταλήψει . aliorum naturam quodam modo exploratam habent,
pror su sq ue ic e
ab opif defi ni un tu r or a
. Corp deni qu e et principio circumscribuntur , et fine, locoque cor
' Marg . ms. Συλλογιμαία περί του Θεού , και ο Collectanea de Deo Patre el Filio et Spirilu sancio ;
τρoός
Παre
po ne.ι του αγίου Πνεύματος . deque Verbo et Spiritu . Solus Filius ut judicaturus ;
, et, καcoιmpτοreυheΥιnsούioκα 5
Και τού Λόγου και Πνεύματος . - "Ατρεπτον ούν æterna cum Palre judex prædestinatione. Deus -
παντελώς το Θείον , και αναλλοίωτον . Πάντα γάρ τη igitur omnino immutabilis et invariabilis est. Om
προγνώσει , τα ουκ εφ ' ημίν προώρισεν , έκαστονnia enim, quæ in arbitrio ac polestale nostra posita
F
non sunt, præsciendo præfinivit ; singula videlicet
κατά τον ίδιον και πρέποντα καιρόν και τοπον . Και
κατά τούτο Ο Πατήρ ουδένα κρίνει , την δε κρί- slio et convenienti tempore et loco fulura . Quocirca
σιν πάσαν δέδωκε τω Υιώ . "Έκρινε γάρ , ο Πατήρ Pater non judicabit quemquam ; sed omne judicium
δηλονότι, και ο Υιός, ως Θεός, και το Πνεύμα το άγιον : dedit Filio 11. Judicavit siguidenu Paler et Filius,
αυτός δε ο Υιός , ως άνθρωπος σωματικώς κατα- ut Deus , necnon Spiritus sanctus ;και at Filius ipse
.
βήσεται , και καθιείται επί θρόνου δόξης σώματος corporaliter ut homo descendet , inque sede maje
γάρ περιγραπτού ή κατάβασις , και η καθέδρα και slalis sedebit ( descensus enim alque sessio corporis
κρινεί πάσαν την οικουμένην , εν δικαιοσύνη . circumscripti sunt ) et universum orbem in justitia
1
Πάντα απέχει Θεού , ου τόπω , αλλά φύσει . Επί nita. a Deo distant ; non loco , sed natura . In
Omlbi
judica
ημών φρόνησις , και σοφία , και βουλή , ως έξις συμ- nobis prudentia , sapientia , consilium , ut habitus ,
βαίνει , και αποχωρεί• ου μήν επί Θεού • επί αυτού accedunt et recedunt : non item in Deo : nam in eo
γάρ ουδεν γίνεται και απογίνεται αναλλοίωτος γάρ nihil accidit aut excidit : quippe cum mulalionis
έστι, και έτρεπτος · και ου χρή συμβεβηκός επί αυ- D et alterationis expers sit, atque in eo accidens
του λέγειν . Το γαρ αγαθόν σύνδρομον έχει τη ου- aliquod admillere neſas sil. Bonum enim , Dei
27 Joan . V, 22 .
36 Greg . Naz . orat . 44. VARIÆ LECTIONES.
* Regii quinque κατά ταυτό. Ηic variant codices . R. 3379 ει και νοητή ως προείπομεν και καταλήψει .
R. 2926 νοητή ώσπερ είπομεν καταλήψει . R. 3451 νοητός ώσπερ είπομεν καταλήψει . Nulla vero
a In b R. 1 Elitz ποσώς ,
haEd
a uma ellectlrcios te
rit Rextgui. to stroRegan
no6é. pomnend
iiteite oclo. , Col 2925
. et Nos terletogitu
åyar lóv ρ usείπο
ώσ.πεVel ν .res bonum Deus. Sic
iniμεerp
infra in novem Regiis , Colb . et S. Hil . εν πάσίν έστι , omissa particula γάρ.
Τ'ssentiamcomitatur. Qui Deum semper desiderat , Ασία. Ο επιθυμών αεί του Θεού , ούτος ορά αυτόν :
hic ipsum videt : in oinnibus enim Deus est. Ab εν πάσι γάρ έστιν ο Θεός του γάρ όντος εξήπται
co siquide:.l qui est, ea quæ sunt dependent : .
τα όντα και ουκ έστιν είναι τι, ει μή εν τω όντι το

.
nec esse aliquid possit, quod esse non habeat in eo είναι έχει · ότι πάσι μεν εγκέκραται ο Θεός , ώς συν
qui est. Rebus quidem omuibus immistus Deus έχων την φύσιν τη δέ αγία αυτού σαρκι ο Θεός Λό
est , ul continens et conservans naturam : at Deus γος καθ' υπόστασιν ηνώθη, και κατεμίχθη ασυγχύ
Verbum sacræ suæ carni personaliter unitus, ac τως προς το ημέτερον,
nostræ naturæ eitra conſusionem admistus est.
151 Nemo videt Patrem , nisi Filius et Spiritus Ουδείς δρα τον Πατέρα , ει μή ο Υιός και το
sancius 28. Πνεύμα .
Patris consilium et voluntas, sapientia et virtus Βούλησις, και σοφία, και δύναμις ο Υιός έστι του
est Filius . Non enim qualitatem Deo fas est ascri- Πατρός. Ου γαρ χρή λέγειν επί Θεού ποιότητα ,
bere ; no alioqui compositum asseramus ex sub ένα μή σύνθετον είπωμεν αυτόν εξ ουσίας και ποιό
stantia el qualitale. τητος .
Filius ex Patre est, et cuncta quæ habet, ab ipso Ο Υιός εκ του Πατρός έστι , και πάντα όσα έχει,
B
babet : nec proinde a se poiest quidquam fa- εξ αυτού έχει διο ουδε δύναται ποιείν αφ' εαυτού
.
cere 19.. Neque enim distinctam aa Patre operatio- ουδέν. Ου γαρ έχει ιδιάζουσαν ενέργειαν παρά τον
nem habet 30 . Πατέρα .
Quod Deus, qui natura invisibilis est, per ope- "Οτι δε φύσει αόρατος ών ο Θεός , ορατός ταίς
rationes tamen visibilis liat , ex niundi nobis sira- ενεργείαις γίνεται, εκ της του κόσμου συστάσεως
clura et gubernatione clarum est ” . και κυβερνήσεως γινώσκομεν,
Imago Patris est Filius, ac Filii , Spirituς 3139 ; Εικών του Πατρός (40) ο Υιός , και του Υιού , το
per quem ille in homine liabitans,, ad imaginem Πνεύμα , δι ' ου ο Χριστός ενοικών ανθρώπω δίδωσιν
Dei esse eidein impertil " . αυτό το κατ' εικόνα.
Deus est Spiritus sanctus, inter ingenitum ct Θεός, το Πνεύμα (41 ) το άγιον , μέσον του αγεν
Σ
genitum medius, et qui per Filium Patri connecti νήτου και του γεννητού , και δι' Υιού τη Πατρί συν
lur. Spiritus Dei dicitur, Spiritus Christi, mens απτόμενον · Πνεύμα Θεου λέγεται, Πνεύμα Χριστού ,
Cliristi , Spiritus Domini,, Dominus ipse,, Spiritus νούς Χριστού, Πνεύμα Κυρίου,, Αυτοκύριος, Πνεύμα
adoptionis, veritatis , libertatis, sapientiæ (borum υιοθεσίας, αληθείας, ελευθερίας , σοφίας (και γάρ
enim omnium efficiens est), omnia essentia re- C ποιητικόν τούτων απάντων) • πάντα τη ουσία πλη
plens, omnia conservans : mundum implens per
ρούν , πάντα συνέχoν, πληρωτικός κόσμου κατά την
essentiam ; cujus tamen potentiam mundus capere ουσίαν, αχώρητον κόσμο κατά την δύναμιν.
non possit.
Deus est ælerna substantia et incommutabilis, Θεός έστιν αΐδιος ουσία και απαράλλακτος , δη 9
rerum creatrix, religiosaque adoranda conscientia μιουργική των όντων , ευσεβεί λογισμό προσκυνου
est . μένη .
Deus et Pater sempiternus est, ingenitus ; ut Θεός και Πατήρ, ο ών αει αγέννητος , ως μή έκ
qui ex nullo genitus sil , Filiumque pariler sempi- τινος γεννηθείς , γεννήσας δε Υιόν συναΐδιον• Θεός
Icrnum genuerit. Deus elian Filius, qui cum Patre εστι και ο Υιός , ο ών αεί συν τω Πατρί , άχρόνως,
semper exsistens sinc tempore , ac sempiterne, και αϊδίως , και αρρεύστως , και απαθως , και αδια
9
absque fusione et passione, et individue ex eo στάτως εξ αυτού γεγεννημένος. Θεός και το Πνεύμα
genitus sit . Deus quoque Spiritus sanctus, vis το άγιόν έστι , δύναμις αγιαστική , ενυπόστατος, εκ
30
28 Joan . YI , 46. 19 Joan . V , 30. Greg. orat . 36. 31 Sap. xii, 5. 31 Basil . lib . v Coni . Eun .
33 Greg. Νaz. orat . 37.
NOTÆ ,
( 10) Eixòr toū Marpós . Imago Patris est Filius, D medius, etc. Noster hic Theologum exscribit, qu'
cl Filii Spiritus sanclus. Idem ait aucior , oral. 3 oral. 33 , Anomæo allirmanii nullum esse: medium
De imaginibus, eique præiverant Athanasius epist. 1 inter ingenitum el genilun , regerit medium locum
ad Serap .; Basilius, lib. v Contra Eunom .;Cyrillus, obiinere tÒ ÈXTOPEUTÓv , procedens : quippe quod
dial. 7 , et in Tiesauro , asseri . 33. Quod si ratio ingenitum non est , sive principii expers, nec;ue
propria imaginis naturalis est , ut derivata sil abar . genitum . Cæterum ratione originis Filius medius
cheiypo, quidni Spiritus processerit ex Filio ? Quo- est inter Patrem et Spiritum . Nam Gracorum Pa .
circa Thaimalurgus in professione fidei, postquam lrum theologia est, Spiritum sanctum Patri copil.
dixit Spiritum sanctum per Filium eſſulgere , 81' lari per Filium , quia procedit a Patre per Filium.
Y'ioù nervós, ipsum subinde imaginem Filii ap- Sub alia rursum consideratione Paler medius est
pellat, perſectam perſecii. Græci quidam post par. inter Filium et Spiritum sanctum , quorum , Nazian .
Ricipiun Tecnvós has voces insernerunt öncón zeno leste , ÉVWOLS , nexus el copula sit . Amlo
τους ανθρώπους , uidelicet hominibus ; φuod_glosseina rum siquidem auctor el principuum est, cui cola
spurium esse alio in loco osundemus, renl.
(41 ) Θείς το Πνεύμα , Βιus ci Spiritus sanctus ,
857 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 858
του Πατρός αδιαστάτως εκπορευμένη , και εν Υιώ A sanctificans , subsistens; qui ex Palre absque se
αναπαυομένη, ομοούσιος Πατρί και Υιώ. junctione procedens, ac in Filio quiescens, ejusdem
et ipse cum Patre et Filio substantiæ sit .
Λόγος εστίν ο ουσιωδώς τη Πατρί αεί συμπαρών . Verbi ac sermonis acceptiones variæ . Verbum
-
Λόγος πάλιν εστι και η φυσική του νου κίνησις, est , quod eum Patre substantialiter semper est.
καθ' ήν κινείται , και νοεί, και λογίζεται, οιονεί φώς Rursus verbum est naturalis mentis agitatio, qua
αυτού ών και απαύγασμα. Λόγος πάλιν εστίν ο έν. movelur, et intelligil , el cogitat ; veluti lux ipsius
διάθετος εν τη καρδία λαλούμενος. Και πάλιν λόγος et splendor exsislens. Est præterea verbum inti
[προφορικός και εστιν άγγελος νοήματος . Ο μεν ούν mum , quod in cordc lantum eloquimur. Est deni
Θεός ( 12) Λόγος ουσιώδης τέ εστι και ενυπόστατος : que verbum intelligentiæ nuntius, quod scilicet ore
οι δε λοιποί τρείς λόγοι, δυνάμεις εισί της ψυχής, rofertur. Deus itaque Verbum substantiνum est
ουκ εν ιδία υποστάσει θεωρούμενοι · ών ο μεν πρώτος el subsistens : Aria vero reliqua animi sunt facul
του νου φυσικόν έστι γέννημα, εξ αυτού αεί φυσικώς tales, nec consideratur in propria subsistentia .
πηγαζόμενον · ο δεύτερος δε λέγεται ενδιάθετος ο Quorum primum , naluralis est mentis felus ,
δε τρίτος, προφορικός . naturaliter ex ipsa semper ut ex fonte manans :
B secundum , internum dicitur : lerlium , prolati
tium .
Το πνεύμα νοείται πολλαχώς . Το άγιον Πνεύμα . 152 Item nominis Spirilus acceptiones variæ . —
Λέγονται δε και αι δυνάμεις του Πνεύματος του Eodem modo spiritus variis modis consideratur.
αγίου πνεύματα. Πνεύμα και ο άγγελος ο αγαθός : Νam hoc nomine appellatur et Spiritus sanctus:
πνεύμα και ο δαίμων : πνεύμα και η ψυχή · έστι δε sed et Spiritus sancti virtutes , dicuntur spiritus.
VARIÆ LECTIONES.
b Vox ista in editis et mss. abest, addita vero fuit secunda manu in cod. S. Bil. c in cod . S. llil . ex
emendatione, Πνεύμα λέγεται το άγιον. Ει in fine capitis post και ο αήρ,idem emendator addidit πνεύμα
και αρετή, και ακάθαρτος πράξεις , και η διδασκαλία πνεύμα και ο θυμός. Que quidem nec edita habent ,
ncc alia mss.
NOTÆ .
(42) 'Ouer our @ eóç. Deus itaque substantivum nislrum, qui assumpta Patris persona in paradisum
est. Explodil errorem Sabellii, necnon Pauli Sa- C venerit , et cum Adamo colloculus sil. 'Ex initio
.
mosateni, quorum una hæc assertio fuil , ab æter- Evangelii secundum Joannem concludit, Verbum ,
nilale Verbum in Deo fuisse è vôiáletov, intestinum , cum sit Deus, orlumque sit ex Deo , quandocunque
in se minime subsistens ; hoc posthac factum esse vult universorum Pater , ab eo milti ad quemvis
apopopixóv, prolatum , quo, velut operatione quadam locum , eoque cum venerit, et audiri, el videri , ele .
transeunte, Deus cuncta condiderii,et quo Christum Ejusmodi profecto locutiones gigni , ortum habere,
instruxerit ad humani generis instaurationem . milli, venire, videri , audiri , in loco reperiri , non
Sæculo Ecclesiæ secundo labente 'Theophilus, ut nudam évéprelav operationem , sed rem in se sub
putatur , Antiochenus , lib. il ad Aulolycum , sic sistentem indicant. Quamobrem si quis error ex
ποyslerium Trinitatis enarrabat : " Έχων ο Θεός τον hoc Theophili loco inferatur, ille sallem nec Sabel
εαυτού Λόγον ενδιάθετονεν τοις ιδίοις σπλάγχνοις, lianicus , nec Arianicus fuerit. Graviorem vero ad
éyévvrasv autóv usta his tautoū copias, éEspeugá- misit Tertullianus, qui cum feracioris esset ingenii
HEVOS Tpò tūv ölwv, Deus, in visceribus suis Verbum in opere dogmatico contra Praxeam , consimilem
intestinum habens, ipsum cum sua sapientia genuil doctrinam novis commentis auxit : quæ Genna
ante hæc universa . floc Verbum Úttouprèv admini- dius in egregio libello De Eccles . dogm . paucis bis
slrum habuit operum suorum . Subdit : Verbum esse verbis contigere non dubitavit : Nihil ex Trinitatis
δια παντός ενδιάθετον perpetuo intestinum in corde essentia ad creaturarum naturam deductum , ut
Dei, quod antequam quidquam facerel, consiliarium Plato et Tertullianus. Philasirius Brixiensis, ca
habuil, εαυτού νούν και φρόνησιν όντα , ut qui mens pite 76 , hæreticos censel, qui dicunt Salvatorem
ipsius prudentiaque sit. Cum autem quæcunque pro- d primum apud Patrem fuisse , lum posthac natum ,
posuerat , condere voluissel, toūTov tov Mórov èyév- esse. Nam esse ante, et postea nasci, inquit, con
vn Je Tipooopixov, hoc ipsummet Verbum genuit pro- trarium est omnibus modis. Quamvis autem Ver
lalum , primogenilum omnis creaturæ , non ut Verbo bum ¿vôzáletov , interius , dici possit, lil est in sinu
ipso expers factus (uerit , sed gignendo Verbum cum Patris, et ttpowoprzóv, prolalitium , prouil polentiam
Verbo perpeluo conversalus est.Hæc plane accurata ostendit, qua omnia per ipsum facia suni, allamen
Non sunt. Al sufficiebant, ut homini gentili rudiori Irenæus, lib. II, cap . 49, venenum sub distinctione
stylo ex Platonicorum placitis mysterium boc de- Verbi interioris et prolati latens agnovit, quippe
linearet , verique similitudinem ei conciliaret. Ve- quæ Gnosticorum inventum erat. In syno lo Antio
rum procul abest, cum ab Arii , tum a Sabellii im- chena priore definitum est, Deum Pairem per Ver
pielale. Non enim duplex Verbum posuit, ut pu- bum Deum cuncla condidisse, oux us oi' oprůvo's,
iavit Pelavius, sed unum idemque, quod intimin ουδ' ως δι' επιστήμης ανυποστάτου, non languαηυ
essel et prolatom , TOŪTOV TOV Aóyov , hoc ipsum met per instrumentum , neque per scientiam per se non
Verbum , inquil , sic prolatitium genuit , ut illud consistentem , sed ipsum esse genitum a Patre F'in
secum perpeiuo conversans habeai. Arius e contra lium , ώς ζώσαν ενέργειαν , και ενυπόστατον , ul
docuit per Verbum interius , sapientiamque Dei, actum viventem el per se exsistentem . Quamobrem
creatum e nibilo esse Verbum aliud , quo velul in- Athanasius in Expositione fidei Verbum negat
strumento universum boc conderetur . Sed et Sit esse toposopixov, prolatilium , et évô :60stov , iniesti
hellium ferit dicendo, Verbuin islud ex Deo esse mum . Ita deinceps Ecclesia catholica,
genitum , primogenitum omnis creatura , Dei admi
859 S. JOANNIS DAMASCENI S60
Spiritus item est angelus bonus ; spiritus demon; Α ότε και νους πνεύμα λέγεται • πνεύμα και οάνεμος
spiritus anima : ac interdum mens quoque spiritus πνεύμα και ο αήρ.
vocatur. Postremo el ventus et aer, spiritus nun
cupantur.
CAP. XIV. ΚΕΦΑΛ .. ΙΔ'.
Proprietates ' seu altributa divinæ naturæ . Τα ιδιώματα θείας φύσεως.

Increatum , et sine principio, immortale, infini- Το άκτιστον, το άναρχον, το αθάνατον, και απέραν.
lum , ælernum , materia vacans, bonum , opiſex, τον , και αιώνιον, το 4 άϋλον , το αγαθόν , το δη
9
justunn , illuminans, immutabile, impatibile, incir- μιουργικών , το δίκαιον, το φωτιστικών , το άτρεπτον,

cumscriptum , incomprehensum , indefinitum , in- το απαθές , το απερίγραπτον, το αχώρητον , το απερι
corporeum , non limitatum , invisibile , cogitatu όριστον , το αόριστον, το αόρατον , το απερινόητον, το
majus,, nullius egens, merum jus sui et liberum ανενδεές, το αυτοκρατές και αυτεξούσιον, το παντο
arbitrium , omnium dominans , vivificans , omni- κρατορικόν , το ζωοδοτικόν , το παντοδύναμον , το
>
potens , inſinilæ potentiæ, sanctificare, ac commu- άπειροδύναμον ,> το αγιαστικών και μεταδοτικών, το
nicatu esse , omnia continere et conservare , B περιέχειν και συνέχειν τα σύμπαντα, και πάντων
9
omnibusque providere. Hec omnia similia suaple προνοείσθαι · πάντα ταύτα , και τα τοιαύτα φύσει
natura habet, non aliunde sumpla ; sed ipsa rebus έχει, ούκ άλλοθεν ειληφυία , αλλ' αυτή μεταδιδούσα
a se conditis pro cujusque capacitate bonum omne παντός αγαθού τους οικείους ποιήμασι , κατά την
impertit. εκάστου δεκτικήν δύναμιν.
Personarum in se invicem mansio et insessio " Η εν αλλήλοις των υποστάσεων μονή τε και
( hæ enim divelli nequeunt, in se invicem circum- ίδρυσις : αδιάστατοι γάρ αύται , και ανεκφοίτητοι
insessionem conſusionis experlem servantes ; non αλλήλων εισιν, ασύγχυτον έχουσαι την εν αλλήλαις
ut contrahantur et permisceantur, sed ut simul περιχώρησιν ουχ ώστε συναλείφεσθαι, ή συγχεί
cohæreant); Filius enim in Patre et Spiritu sancto .
σθαι , αλλ' ώστε έχεσθαι αλλήλων: Υιός γάρ έν Πα

est : Spiritus item in Patre el Filio : ac denique τρί και Πνεύματι» και Πνεύμα εν Πατρί και Υιώ
Pater in Filio el Spiritu sancto : sic tamen ut και Πατήρ εν Υιώ και Πνεύματι, μηδεμιάς γινο
nulla permistio sit, aut confusio * . Unus item et μένης συναλοιφής , ή συμφύρσεως ή συγχύσεως . Και
jdem motus . Una enim et eadem trium personarum το εν και ταυτόν της κινήσεως · εν γάρ έξαλμα,και
prosultatio, unaque motio est : quod quidem in C μία κίνησης των τριών υποστάσεων όπερ επί της
creata nalura perspici nequit. κτιστης φύσεως θεωρηθήναι αδύνατον .
Huc accedit quod divina coruscatio el operatio , Και ότι η θεία ελλαμψις και ενέργεια , μία ούσα
quæ una , siniplex , et indivisa est , cum pro boni και απλή , και αμερής, και αγαθοειδώς εν τοις με
alia aliave ratione in dividuis varia fiat, ac univer- ριστούς ποικιλλομένη και τοις πάσι τα της οικείας
sis ea quæ cujusque propriam naluram consti- φύσεως συστατικά νέμουσα , μένει απλή : πληθυνο
luunt, 153 continentque , distribuat , simplex μένη μεν εν τοις μεριστοίς άμερίστως , και τα με
nihilominus maneat , sicque in rebus divisis mul- ριστά προς την έαυτής απλότητα συνάγουσα και
liplicetur , ut interim ea in quæ divisio cadit , ad επιστρέφουσα . Πάντα γάρ αυτής έφίεται, και εν αυτή
suam simplicitatem colligat et convertat 58. Eam έχει την ύπαρξιν. Και αυτή μεν τοις πάσι του εί
enim omnia appetunt , inque ea exsistunt ; ipsaque ναι , καθώς έχει ® φύσεως μεταδίδωσι • και αυτή εστι
e
.
των όντων το είναι , και των ζώντων ή ζωή, και

omnibus rebus pro cujusque natura esse tribuit.
Hæc esse est eorum quæ sunt, viventium vila, των λογικώς όντων ο λόγος, και των νοερώς όντων
rationalium ratio ,, intelligentium intelligentia ;; η νόησις. Αυτή υπέρ νούν ούσα , και υπέρ λόγον,και
cum tamen ipsa , et supra mentem , et supra ra- υπέρ ζωήν , και υπέρ ουσίαν.
lionem , et supra vilam , et supra essentiam D
essistat .
"Έτι δε και το διά πάντων διήκειν αμιγώς , δι'
Omniae præsentia Deo . Adde quod sine com
t ; cum
mistion ulla omnia pervada contra nihil αυτής δε ουδέν . "Ετι και το απλή γνώσει γινώσκειν
eam possit penetrare : illudque item quod simplici τα πάντα . Και πάντα το θείω , και παντεποπτικό
cognitione omnia cognoscat , ac divino suo , omni- και αθλω αυτής όμματι απλώς καθοράν , τά τε εν
busque modis perspicaci et sine materia oculo, εστώτα , τά τε παρεληλυθότα , και τα μέλλοντα πριν
siinplicissime tam præsentia , quam præterita , et γενέσεως αυτών• το αναμάρτητον , και το αφιέναι
ſulura prius quam fiant, contueatur 36 : tuin etiam αμαρτίας, και σώζειν » και ότι πάντα μεν όσα θέλει
66Dan . ΧΗ , 49 .
* Greg. Νaz. Οrat . 1 , 13 et 40. 35 Dionys . cap . 5 De div . num .
VAIRIE LECTIONES .
• R. 2927 ; in margine is
d In cod . S. Hil. ex emendatione additur, το απλούν, το ασύνθετο ».
έχoυσι .
82
E FIταDιE ORρTHODodOXA LIB . II.
δύναται • ουχ όσα δε δύναται , θέλει .D Δύνα γά A qu null um in eum peccatum cadat , quodque
1 pe cc ala dimittal , et salutem afferat : ac denique
86
illud, quod possit quidquid vult : non tamen velit quidquid potest . Potest enim mundum perdere , et
απολέσαι τον κόσμον · ου θέλει δε.
non vult 37..
37 Greg . orat . 40.
LIBER SECUNDUS .
CΑΡ . Ι.
B De sæculo seu ævo .
Αυτός τους αιώΚΕ Λ .ίησ
ναςΦΑεπο , και υπάρχων προ των
Α'εν[ ΙΕ']. Ipse sæcula fecit, qui ante sæcula erat : quem
αιώνων : προς όν Περ
φησίιν αι οςος. Δαβίδ : 'Απο του
ο ώνθεί divinus David his verbis affatur : A sæculo es
αιώνος , και έως του αιώνος συ ει. Και ο θείος usque in sæculum tu es 38. De quo item divinus
Απόστολος : Δι' ού και τους αιώνας εποίησε. Apostolus , per quem fecit et sæcula 39. .
endum itaque,
τοίννυν
Xρήσημό ώσκειν ότι το τού αιώνος όνομα Quid sæculum , Græcis diár. Scir
έστιγιν
: πλείστα, γάρ
-
πολύ σημαίνει . Αιών γάρ nomen sæculi , seu ævi , multipli cite
accipi : com
λέγεται και η εκάστου των ανθρώπων ζωή. Λέγεται plura enim significat . Νam et hominis cujusvis
πάλιν αιών (43) , και ο χιλίων ετών χρόνος . Πάλιν vita sæculum dicitur. Sæculum item , tempus mille
λέγεται αιών, όλος ο παρών βίος και αιών και μέλ- annorum appellatur 60. Ad hæc sæculum nomina
λων , και μετά την ανάστασιν ατελεύτητος . Λέγεται tur, totum presentis vitae curriculum , et futura
πάλιν αιών , ού χρόνος , ουδε χρόνου τι μέρος , ηλίου illa ac post resurrectionem immortalis vita " .
Quin sæculum quoque dicitur , non teinpus , nec
.όμενον
άμενον
νιστ μετρούμε
νυκτώνκαισυδρό μπ αρ εκ τε
, αλλά το, ήγου δι' ημε και
συ ν ιν , lenmporis pars ulla solis motu ac cursu definita ,
τοίςά αιδ
φορ οίόν τι χρονικνον
ίοις , μο ρών
ών κίνημα , και διάστημα . “ sive ex dierum noctiumque serie connata : sel
"Οπερ γάρ τοις υπό χρόνον ο χρόνος , τούτο τους C ille velut lemporalis motus , ac spatium r, quod una
cum iis quæ æterna sunt prolenditu " . Quod
enim jis quæ tempori subsunt tempus est , hoc
άϊδίοις εσ
νττίαιν αιών . etuis lum . s
Λέγο μεν ούν επτά αιώνες (44) του κόσμου perpSeplem essæt cusælacuvilæ hu ju , et oclavum futuræ . --
ου ν
τούτ , ήγου από της ουρα νο ύ και γης κτίσ , Ja vero sept hujusmodi sæcula dicuntur ; hoc
εω ς m em
μέχρι της κοινής των ανθρώπων συντελείας τε και est , a cæli terræque creatione usque ad communem
39 Ηebr . 1 , 5. 40 Arist . lib. i De cælo , text . 100 . 1 Μatth . ΧΙΙ , 32 ; Luc. ΧΧΙΧ , 34 .
l
38 Psa . LXX 18
, 2. ν
ι πά
(Gr
43) γετα
eg .ΛέΝaz . Ora l . λι αιet
33 , 38 . Quin s @ culum quoque
ών 42. ill.am , quæ fine caritura non est , quæque lota
NOTÆ
dicitur, eic. lla Gregorius Theologus multis in simul exsistit , cujus nihil consumatur , nec præ
ci
locis . Gnosti aióvwv nomine , quod frequens est tereat, neque lulurum sit , non esse ex toto alüva ,
in Scripluris, quodque Latine in sæculum vertitur , sed ejus elleclum : quia Deus ipse alùv est , ipsa
virtutes varias ex Deo emissas significari finxerunt , met eternitas , και αιώνας ποιών elernitatum effe -
atque idcirco Deum dici ante sæcula, exstare , ei D clor ; quia rebus quæ intelligentia percipiuntur
siul
conſ
in ulit
rcav a sæcu eoru
Thlo Hosruinm del
domre. lu a epostdiIr
itom
Epiri rum
noæu
vien conc ediiΛέ, ul
(44) αιt æt
γοντsin μεerν næού.ν επτά αιώνες • am vero
dogmalum . Alùy Græcis idem est , quod ævum et seplem sæcula dicuntur. SS. Patres plerique tra
sæculum Latinis : quo sensu dicitur Deus esse repo dunt universum hoc sex annorum millibus per
αιώνων , et προαιώνιος , ante evum omne et seculum. mansurum , quemadmodum diebus sex conditum
Sin pro ætilerisnilale accipiatur, definitur ex Boelio , fuit : Scriptura dicente psal. LXXXIX : Quoniam
interminab vilæ lota simul et perſecta possessio . mille anni ante oculos tuos sicut dies una . Consimi
Quam definitionem agnovit Philo, lib. De mundo , lem Iraditionem Judæi habent in Thalmuile tract .
ubi ait : Εν αιώνι ούτε παρελήλυθεν ουδέν , ούτε De avoda zara . Basilius , lib . De struct . bom . 2, et
μέλλει , αλλά μόνον υφέστηκεν. In alernitate nihil Nazianzenus, oral . 44 , septiniam creationis diem
iransiit, nec futurum est, sed solummodo consistit . aiunt consummationis hujus sæculi figuram esse .
Joannes Scythop . in cap . 5 De div. nom . proprium Latini , ut Severus Sulpitius , Isidorus , Julianus
9
Dei esse aii, ut sit αιών , quia semper est αεί ών : Toletanus, Romanuusm Martyrologiuenmus, ci alii qui
7
όπερ γαρ μήτε ήν, inquit ,μήτε έσται , αλλ' έστι bus favel Anastasi II , Aviljoch , lib . vii in
μόνον , τούτο εστώς έχον το είναι. Νam quod neque Hexaemeron , tempora mundi in seplem ælates dis
erai , neque eril, sed ianlummodo esi , hoc , cum ha- tribuerunt. Germanus CP. sæculó vil , ex aucto
beat esse consistens , ita ut non mutelur in futurum , ritale Hippolyti , Cyrilli et Chrysostomi, in Expo
aut ab eo quod erat , in id quod est , TOŪTÓ ÉOTIV silione liturgiæ probare nititur Antichristum post
αιών , illud certe est αιών . Εx quo inferi vitam sex millia et quingentos annos appariturum .
9
863 S. JOANNIS DAMASCENI εί
hominum consummationem et resurrectionem. A αναστάσεως . "Έστι μέν γάρ συντέλεια μερική , και
Elenim privata quidem est consummatio , mors εκάστου θάνατος : έστι δε και κοινή , και παντελής
cujusque ; communis autem , et integra , 154 συντέλεια , ότε μέλλει η κοινή γίνεσθαι των ανθρώ
cum communis omnium resurrectio contingel. των ανάστασις. "Όγδοος δε, αιών ο μέλλων. 1
Octavum porro sæculum , ævum futurum est . 1

Cælerum ante munili productionem , cum ne sol Προ δε της του κόσμου συστάσεως , ότε ουδε και
quidem esset , qui diem a nocte distingueret ,, ήλιος ήν διαιρών ημέραν από νυκτός , ουκ ήν αιών
9
ejusmodi sæculum non erat quod mensurari pos- μετρητος, αλλά το συμπαρεκτεινόμενον τοίς αιδίοις,
set *3 ; sed ille veluti temporalis motus quidam , et οίόν το χρονικόν κίνημα και διάστημα και κατά
intervallum , quod una cum æternis rebus exporri- μεν τούτο , είς αιών έστι : καθο και λέγεται ο Θεός
geretur. Atque hac quidem ratione unum est sæ- αιώνιος , αλλά και προαιώνιος και αυτόν γάρ τον
culuin , secundum quam Deus etiam aicvios " , αιώνα έποίησε » μόνος γάρ άναρχος ών ο Θεός, πάν Ι
quasi diceret sæcularis, nuncupatur; imo et sæculo των αυτός έστι ποιητής, των τε αιώνων, και πάντων .
antiquior, utpote qui ipsum sæculum ipse fecerit, των όντων. Θεόν δε είπών , δηλον ότι τον Πατέρα 1
Deus enim , com solus principio careat, universo- λέγω , και τον μονογενή αυτου Υιον , τον Κύριον
9
rum ipse est , tum seculoruin , tum rerum omnium B ημών Ιησούν Χριστόν , και το Πνεύμα αυτού το
parens. Deum porro dicens , procul dubio el Pa- πανάγιον τον ένα Θεόν ημών .
lrem dico, Filiumque ejus unigenitum Dominum nostrum Jesum Christum , el sanctissimum ejus
Spiritum , unum Deum nostrum .
Srcula sæculorun :. Origenis instauralio damnata . Λέγονται δε και αιώνες αιώνων 5, καθότι και οι
-- Quod autem sæculorum sæcula dicuntur, ideo του παρόντος κόσμου επτά αιώνες, πολλούς αιώνας ,
fil quod septem hujus mundi sæcula, multa sæ- ήγουν ζωές ανθρώπων περιέχουσι, και ο αιών και εις,
cula , scu vitas hominum , complectuntur. Atque πάντων των αιώνων έστι περιεκτικός, και αιών
umum illud sieculum sæcula omnia complexu suo αιώνος λέγεται , ο νυν , και ο μέλλων· αιώνιος δε
lenel : sæculumque sæculi dicitur præsens hoc et ζωή, και αιώνιος κόλασις , το ατελεύτητος του μέλ
futurum. Porro αιώνιος , seu secularis , ac perpe- λοντος αιώνος δηλοί 1. Ουδέ γάρ μετά την ανάστασιν
tua vita et pæna, futuri sæculi nullo fine limitata ημέραις και νυξιν ο χρόνος αριθμήσεται. "Έσται δε
spalia declarant. Neque enim posl resurrectionem μάλλον μία ημέρα ανέσπερος του ηλίου της δικαιο
suus tempori dierum noctiumque numerus consta- σύνης τους δικαίοις φαιδρώς επιλάμποντος · τοις δε
C
bit : sed unus potius vesperæ expers dies erit αμαρτωλούς νύξ βαθεία απέραντος. Πώς τοίνυν (45 )
(Sole nempe justiliæ probis hominibus splendide et ο των χιλίων ετών Ωριγενιαστικής αποκαταστάσεως
hilariter illucescente ); peccatorihus contra , nox αριθμηθήσεται χρόνος ; Πάντων ούν των αιώνων εις
densa el sempiterna. Quonam pacto igitur cohære- ποιητής έστιν ο Θεός , ο και τα σύμπαντα δημιουρ
bil illud mille annorum curriculum , quo exacto, ut γήσας, και υπάρχων προ των αιώνων.
Origenes censuit, in integrum omnia restituentur ? Proinde sæculorum omnium unus parens et efíe
clor est Deus, qui ctiam cuncia fabricalus est, ac sæculis antiquior exsistit.
CAP . II , ΚΕΦΑΛ. Β ' [IE'].
De rerum creatione, Περί δημιουργίας .
Dei bonitas ratio creationis. Creatio Dei cogitatio. "Επεί ούν ο αγαθός και υπεράγαθος Θεός ουκ ήρ
- Quoniam igitur bonis, omnique bonitale præ- κέσθη τη εαυτού θεωρία, αλλ' υπερβολή αγαθότητος
siantior Deus, non satis habuit sua ipsius con- ευδόκησε γενέσθαι τινά τα ευεργετηθησόμενα , και
templatione frui; sed pro nimia bonilale sua quæ- μεθέξοντα της αυτού αγαθότητος , εκ του μη όντος
* Greg. Naz . orat. 44. ** aicóveoç nobis ælernus : aliud significante voce sæcularis.
VARIÆ LECTIONES .
( Noster και απέραντον δηλοί. In Regg . 12 abest vox αιώνος.
NOTÆ .
(45) Nüç tolrwy . Quonam igilur pacio cohære- D angelis alios peccando in dæmones mutandos, alios
bit, etc. Origenes quidem ipse instaurationem rerum ad aninianda corpora humana delrudendos : non
el universi , quam Celsiis a Platonicis acceperal, tamen eosdem , aut similes eorum qui anle exsti
hoc convellit argumento , ut , si idem ab integro lerint, evenlus futuros. Hunc errorem proscripse
sæculorum rerumque ordo renascatur, nulla super- ral Justinus Martyr, apolog. 1 , ubi docei, non mille
esset libertas, el res humanæ ineluctabili neces- annos duntaxat, ul voluit Plato, impios ercrucian
sitate obstringerentur. Omnino siquidem fore ut dos, sed in perpeluas æternitales. Platonem legesis
Socrales denuo philosophetur , deferaturque ad in Timæo. Licet Basilius, hom . 3 in Hex , jostau
Areopagum , ut Phalaris tyrannidem iterum exer- rationem hanc Origenis exploserit : cam tamen
ceal, ui Moses Israelitas rursus transferat in Pa- Nyssenus ejus frater asseruisse visiis est Orat.
Bestinam , etc. Wiec persequitur lib . iv Coni. Cels . catechetica , cap. 20 , et homilia De anima et re
Origenes, cujus commentum cjusmodi ad amussim surr , ejusque verba non salis condita ad sanum
non fuit. Putavit mundum hunc sic cxpialum iri, sensum revocare lentarunt Maximus et Germa
ul demones et impii in gratiam rcdcant, et ex mus CP .
SG5 DE FIDE URTIIODOXA LIB . II . 816
εις το είναι παράγει και δημιουργεί τα σύμπαντα, A dain esse voluit, que ipsius aficerentur benefi
αόρατά τε και ορατά και τον εξ ορατού και αορά- ciis, ejusque bonitatis participes forent :: eain ob
του συγκείμενον άνθρωπον. Κτίζει δε εννοών , και causam ex nihilo producit conditque universa ,
το εννόημα έργον υφίσταται, λόγω συμπληρούμενον , tam invisibilia , quam visibilia ; atque euam honi
και Πνεύματι τελειούμενον . nem ex aspectabili el non aspectabili natura con
Natum . Porro cogitando creat ; cogitatioque illa , Verbo complente et Spiritu consummante, con
sistil is.
ΚΕΦΑΛ. Γ' [IG ]. 155 CAP. ΗΙ . 1
Περί αγγέλων . De angelis.
Αυτός των αγγέλων εστι ποιητής και δημιουργός , Angelorum creatio et nalura . Ipse angelorum
έκ του μη όντος εις το είναι παραγαγών αυτούς , opifex et conditor est, ut qui eos ex nihilo pro
κατ' οικείαν εικόνα κτίσας αυτούς , φύσιν ασώματος, duxerit , atque ad imaginem suam creaverit , na
οίόν τι πνεύμα , και πυρ άϋλον , ώς φησιν ο θείος luram incorpoream , velut spiritum quemdam aut
Δαβίδ : “Ο ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύ- ignem materia vacuum , quemadmodum divinus
ματα, και τους λειτουργούς αυτού πυρός φλόγα: B David ait : Qui facil angelos suos spiritus et mini
το κούφον , και διάπυρον , και θερμών , και τομώ- stros suos flammam . ignis *6. quibus eorum levi
τατον , και οξύ , περί την θείαν έφεσίν τε και λει- Lalem , ardorem, fervorem , penetrabilitatem , et
τουργίαν διαγράφων , και το ανωφερές αυτών , και . acrimoniam qua Deum desiderant, eiquc inser
τάσης υλικής έννοίας απηλλαγμένον . viunt, describit, atque indicat eos - ad superna
ſerri, et ab omni materiali cogitatione exemplos
esse 47 .
"Αγγελος τοίνυν (46) εστίν ουσία νοερά , αεικίνη . Angelus incorporeus . -· Angelus itaque est sub
-
τος , αυτεξούσιος , ασώματος , Θεία λειτουργούσα, stantia intelligens, perpeluo molu , necnon arbitrii
κατά χάριν εν τη φύσει το αθάνατον ειληφυία · ης libertate predita ,, corporis expers , Deo serviens ,
ουσίας το είδος , και τον όρον,μόνος ο Κτίστης επί-
9 immortalitalem in natura Dei munere consecula :
" Greg. Theol. oral. 38, 42 ; Dionys. cap. 4 De Eccl. hier. 46 Psal . cill , 4. " Greg . Naz . orat. 38.
>
NOTÆ.
( 46) "Agge.doc tolvur. Angelus itaque, etc. Com - C angelum definit esse incorporeum , ut vel parum
plures e veleribus post Josephum Judæum sic an- absit , ή ότι εγγύτατα . Joanies Scyllhop. in cap . 2
gelis corpora allinxerunt, ut quosdam eorum in De cæl. hierarchia scripsit , angelos a Dionysio
dæmones mulatos esse putarent, quod ante dilu-- deiformes substantias nominari, quia, cum materia
vium sluprum admisissent cum filiabus hominum . vacent, omni quoque compositione carent , άυλου
.
Hunc errorem egregic confutant Chrysostomus et γάρ ούσαι, και ασύνθετοι πάντως εισίν • ut que non
Theodoretus, in cap. vi Gen. Joannes Thessaloni- sint lemperamentum vel compositio elementorum . Ex
censis in sepliina synodo act . 5, auctoritate Basilii , his enim corpora : εκείναι δε ασώματοι , αι ille
Athanasii ei Methodii pronuntiavit angelos corpo- sunt incorporeæ . His addam sincerum mei auctoris
ribus constare, adeoque depingi posse. Ubi Atha- interprelem Nicephorum Constantinopolitanum ,
nasium arbitraliis esi auctorem esse quæstionum qui libro de inculpala Christianorum fide contra
ad Antiochum . Sed neque Basilius loco quem cila- Iconomachos cap. 70 , docet jussisse Deum ut
vit Joannes, allirmando loquitur, sed dubitando, Cherubinorum formæ fingerentur , cum tamen
Substantia eorum , inquit, spiritus aereus forsitare οιnni forma et specie cartant : Δυνάμεις δε όμως
es !, ει τυχόν, ή πυρ άυλον, αιι ιgnis materia espers . εισιν ασώματοι και πανάγιαι περί Θεόν τε ιδρυμέ
His lamen addi possil el Macarius Ægyplius liom. ναι, και τα πρώτα εκ Θεού έκλαμπόμενα , και λει
Nosler quidem ait, angelum , si nobiscum compare- τουργοί της πρώτης λαμπρότητος, νοερά πνεύματα,
lur , incorporeum prorsus haberi , sin autem cum ή πυρ οίον άλλον και ασώματος : Verum incorporea
Deo, densum el materiæ concrelum : at post- quoque Virtutes sunt sanctissimæque, quæ Deo
modum docet eos , quia puru mentes sunt, vóes circumadsistunt, cumque primis a Deo splendoribus
Evres, inlocis quæ intellectu solo percipiantur, D illustrentur, primi illius splendorisministratores
adesse , ου σωματικώς περιγραφόμενοι , non at ad sunt : spiritus intellectuales, el velut ignis nulla
instar corporum circumseribantur , ου γαρ σωματι . materia vel corpore constans. Ait enim , Qui facit
κώς κατά φύσιν σχηματίζονται. Νon enim a natura angelos suos spiritus, et ministros suos ignem uren
comparatum est , ut hguræ alicujus sint capaces : tenm . Ει rursum : Απλοί δε όντες και ανείδεοι,
'
corporum igitur conditionibus vacant. . Νimiruin μορφής και σχήματός εισιν υπερέκεινα , και αμέθ
Dariascenus hoc didicerat a Nazianzeno, qui non εκτοι, οία δή άυλοι και αόρατοι νοούμενοι, το αδιά
solum angelos nudas mentes, vóes , esse dixit, sed , στατον έχουσι, και αναφές , άποσόν τε, και αμέγεθες ,
postquam ostendit Deum eo quoque corporis ge- και απήλικον, και διά ταύτα διαφθοράς εισιν άπηλ
nere non constare quod quintum Peripatetici vo- λαγμένοι, και του ήλλοιώσθαι κατά τι γούν καθα.
cabant , sic argumentando pergit : sin vero Dei .
ρεύοντες : Cum autem simplices sint , nec speciem

corpus angelicum esse effatianι, πόθεν, ότι άγγελοι habeani, a forma et figura procul immunes sunt :
τα σώματα και και τίνα ταύτα ; undemann acceperunt , quatenus immateriales et invinclibiles intelliguntur,
angelos corpora esse ? cujusve generis ea sunt ? dimensione carent, lungi nequeunt, nec quantitatem ,
Quamobrem orat. 38 et 42, angelos esse ait secun- nec molem , nec qualitatem habent , aique idcirco
dos a Deo splendores, vel voe på TVEUMota , spiritus exempli surt a corruptione, ejusque puriialis ut vel
intellectuales , vel πυρ άϋλον και ασώματος , iguem minimam alterationem subeani . Legendus idem
maleriæ el corporis experlem . Quanquam ne alio- Nicephorus disput. cum Leone Armeno.
rum opinionem ex lolo proscribere videalur , sic
cujus formam substantia ac definitionem Creator A σταται. 'Ασώματος δε λέγεται, και ξύλος, όσον προς
solus novit . Quod autem corpore ac materia va • ημάς • πάν γάρ συγκρινόμενος προς Θεόν , τον
care dicitur, hoc nostri ratione intelligendum est μόνον ασύγκριτον, παχύ τε και υλικών ευρίσκεται
Alioqui enim quidquid cum Deo confertur , qui μόνον γάρ όντως άϋλον το θεϊόν εστι και ασώ.
solus nulli comparari potest, crassum et maleriale μάτον.
invenitur. Sola quippe divina natura vere materia
et corpore vacat.
Angelus libertate arbitrii præditus. — Est igitur "Έστι τοίνυν φύσις λογική , νοερά τε , και αυτεξού
angelus natura rationalis, intelligens, libera , ver- σιος, τρεπτή κατά γνώμην, ήτοι εθελότρεπτος . Πάν
.
libilis secundum sententiam , sive voluntate muta- γάρ κτιστόν , και τρεπτόν μόνον δε το άκτιστον,
bilis. Quidquid enim creatum est, mutationi subsit άτρεπτον . Και πάν λογικόν , αυτεξούσιον . Ως μέν
necesse est : solum autem extra mutationis ούν λογική και νοερά , αυτεξούσιος έστιν ώς δε
aleanm illud est, quod increatum est. Rursusque κτιστή , τρεπτή , έχουσα εξουσίαν , και μένειν , και
id omne quod rationale est , arbitrii quoque li- προκόπτειν εν τω αγαθώ , και επί το χείρον τρέ
berlate præditum est . Angelus itaque ut natura πε σθαι .
2
est rationis particeps, et intelligens , liberi est arbitrii ; ut creata , inutabilis est, cui liberum sit
vel manere in bono, et in eo proficere, vel in malum inflecti.
Angelus incapax pænitentiæ . — Pænitentiæ porro B 'Ανεπίδεκτος μετανοίας (47) , ότι και ασώματος.
48
ea ratione minime capax est *8 ; 156 quia incor- “Ο γάρ άνθρωπος διά την του σώματος ασθένειαν
poreus est. Nam quod homo pænitentiam conse- μετανοίας έτυχεν .
culus sit , id corporis imbecillitati fuerit ascri 1
bendum .
Dei munere immortalis est angelus, non natura.- 'Αθάνατος , ού φύσει (48) , αλλά χάριτι 8. Πάν γάρ
Immortalis est, non quidem natura, sed Dei mu- το αρξάμενον , και τελευτά κατά φύσιν. Μόνος δε
nere et gratia. Quidquid enim orlum habuil, finem ο Θεός αεί ών, μάλλον δε και υπέρ το αεί• ουχ υπό
quoque staple natura habiturum est. Solus siqui- χρόνον γάρ , αλλ' υπέρ χρόνον , και των χρόνων ποιη
dem Deus semper est ; imo et sempiterno superior. cńsh .
Non enim sub tempore, sed supra tempus est , qui
fecit tempora .
Secunda lumina . Sccunda lumina spiritualia ,
.
Φώτα δεύτερα νοερά, εκ του πρώτου και ανάρχου
ex primaria illa luce omnisque principii experle, φωτός , τον φωτισμόν έχοντα · ου γλώσσες και 0%
splendorem babentia ; quibus nec lingua opus ακοής δεόμενα , άλλ ' άνευ λόγου προφορικού (49)
48 Nemes . c. 1 .
VARIÆ LECTIONES .
και R. 2950 κατά χάριν. : In eodem και των χρόνων ποιητής, αλλ ' υπέρ χρόνον.
NOTÆ .
( 47) 'Arenidentoç hatarolus. Pænitentiæ minime Cinterilui esse, ad planiorem sensum revocat, T'imai
capax, qua incorporeus. Idem sanctus Thomas do- apud Platonem , ex quo sumplum est, verba hæc
cet aliisque rursum momentis probat. Hinc Nosler aiferendo, quibus supremus Deus inferiores deos
alibi sparsim ait , hoc esse mortem hominibus, alloquitur : Θεοί θεών , ών εγω Πατήρ τε και δη
quod angelis peccatum , quia sicut post mortem μιουργός, αθάνατοι μεν πάμπαν ουκ έστε, επείπερ
nullus liominibus superest pænitentiæ locus , sic εγένεσθε · ούτε μην λυθήσεσθε , της έμής βουλήσεως
neque angelis post peccatum . κρείττονος θανάτου λαχόντες : Di deorum , φuorum
(48) 'Αθάνατος, ού φύσει . Immortalis est , non ei Pater ego sum , el procrealor , immortales quiden
naiura. Solemne est Patribus sic asserere Deo omnino non estis , quia procreati. Haud tamen dis
immortalitatem , ut cælera ex natura sua , subsint solvemini, hoc ex mea voluntate , quæ morte poten
interilui, nisi Dei munere immortalitatis participes lior esl , conseculi. Exinde Gazæus ostendit animam
ellicianlur. Id ut astruant, hoc utuntur adagio , Eæ rationalem (idem de angelis dicendum ) suaple na
quae inilium habuere , necessario finem habitura. luræ morituram non esse . Ille enim , qui ui essent
Hoc docent Irenæus, lib . ill, cap. 651; Epiphanius, largitus est , inquit, animis nostris concessit quoque
hæresi 76, p. 940 ; Cyrillus in Thesauro, assert. ut semper essent . Illudque donum ipsa jam natura
20, aliique complures, ac frequenter Damascenus est . Habent igitur angeli in seipsis, ui et anima
inculcat, ubi de natura angeli , animæ rationalis, rationalis, quo immortales sint, quippe cum ejus.
et coelorum disputat . In Dialogo contra Manichæos modi naturain a rerum auctore sortiti sint. Id
exemplum affert corporis, quod ex se non move- quod paucis verbis enuntia . Nicephorus CP. locu
lur, sed extraneo et orbico impellitur molu . Istud p antehac citalo : To quocl tñ é autor to å vớleOpov
porro corpus moveri tandemdesivit, nisi novus και αθάνατον τη του δημιουργήσαντος κέκτηνται
molus addalur : Eo perinde modo angeli vitali motu xápiti . Ut natura sua nec interitui nec morli subes
instructi, cum ad naluralem exsistentiæ suæ termi- sènt, conditoris rerum gratia nacti sunt . Nataras
rum pertingunt, rursum opificis jussu, vilalem illum voluntale et arbitrio Dei definitas esse , Damasce
molum inchoani, subindeque rádev aoxovtal elval, nus intra, cap. 12 , declarat , ex comminuni Patrum
xal ávaxacvičovtal, iteralo esse incipiunt, el reno- sententia .
vantur . Æneas Gazæus , verilus ne hac doctrina ( 49) ’AAX årev Nórov apoyopixoő. Sed sine ulla
immortalitati animorum nonnihil delraheretur, prolali sermonis ope. Nicephorus Constantinopoli
illud principium , omne quod esse incepit, obnoxium ianus locutiones angelorum sic edisserit cap , mar
869 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II . 870
μεταδιδόντα αλλήλοις τα ίδια νοήματα και βουλεύ- A sit, nec auribus ; sed sine ulla prolati sermonis
ope mutuo sibi sensa sua communicant et con
ματα.
silia “s .
Διά Λόγου τοίνυν εκτίσθησαν πάντες οι άγγελοι , Per Verbum omnes angeli creati sunt, et sancto
και υπό του αγίου Πνεύματος δια του αγιασμού Spiritu sanctificante consummationem acceperunt ,
ετελειώθησαν , κατ ' αναλογίαν της αξίας , και
9 > ul pro sua quisque dignitate et ordine splendoris
της τάξεως, του φωτισμού και της χάριτος μετ- gratiæque participes essent " .
έχοντες .
Περίγραπτοί εισιν · ότε γάρ εισιν εν τω ουρανό , Circumscripti angeli . - Circumscripti sunt ; nec
-
ουκ εισίν εν τη γή και εις την γήν υπό του Θεού enim cum in cælo sunt, in terra versanlur ; nec
αποστελλόμενοι , ουκ εναπομένουσιν εν τώ ουρανώ : cum a Deo in terram mittuntur, remanent in cælo.
ου περιορίζονται δε υπό τειχών , και θυρών , και 9
Cæterum nec mænibus, nec foribus, nec repagulis,
κλείθρων, και σφραγίδων • αόριστοι γάρ εισιν. 'Αορί- nec sigillis cohibentur. Non enim certis ullis ler
στους δε λέγω : ου γάρ καθό εισιν, επιφαίνονται τοίς minis definiti aut coerciti sunt . Nullis terminis
αξίοις , οίς ο Θεός φαίνεσθαι αυτούς θελήσει , αλλ' definilos dico ; eo quod probis et dignis , quibus
B
εν μετασχηματισμό , καθώς δύνανται οι ορώντες, cos Deus visendos exhiberi voluerit , non quales
οράν . Αόριστον γάρ έστι φύσει και κυρίως, μόνον exsistunt appareant, sed in aliam mulati formam ,
το άκτιστον. Πάν γάρ κτίσμα υπό του κτίσαντος prout videntium obtutus ferre queat. Νam alioqui id
αυτό Θεού ορίζεται . solum natura ac proprie nullis definitur lerininis,
quod increalum est. Quidquid enim est creatum ,
intra terminos suos a Deo creatore finitur.
"Εξωθεν της ουσίας τον αγιασμόν εκ του Πνεύ- Porro aliunde quam a natura sua sanctitatem
ματος έχοντες " δια της θείας χάριτος προφη- habent, nimirum a Spiritu sancio . Dei illustrante
τεύοντες · μη γάμου χρήζοντες , επειδήπερ μή εισι gralia, futura predicunt 81. Conjugio minime indi
.
θνητοί. gent, cum immortales sint.

Νόες δε όντες , εν νοητοίς και τόποις (50 ) εισιν , Angeli locus. - Jam vero cum mentes sint, in
ου σωματικώς περιγραφόμενοι · ου γαρ σωματικώς hujusmodi quoque Iocis sunt , que mente intelli
κατά φύσιν σχηματίζονται , ουδε τριχή εισι διαστα- guntur : non quod corporeo modo circumscriban .
τοι, αλλά το νοητώς παρείναι , και ενεργείν , ένθα lur (neque enim more corporum , quoad naturam
αν προσταχθώσι , και μη δύνασθαι κατά ταυτόν ώδε ςC allinet , igurantur , aut trina dimensione distenti
κακείσε είναι, και ενεργεϊν . sunt). sed 157 quod ubi se conferant, illic spirita
9
liter adsint et operantur ; nec eodem tempore hic

atque illic esse et operari possint.
Είτε ίσοι κατ ' ουσίαν, είτε διαφέροντες αλλήλων, Incertum an æquales substantia . Ac quoad
an
ουκ έσμεν. Μόνος δε ο ποιήσας αυτούς Θεός έπίστα- essentiam quidem æqualesne sint inter se,
ται , o και τα πάντα ειδώς. Διαφέροντες δε (31 ) dispares, compertum non est : solus hoc scit
80
59 Greg . Οrat. 38. Greg. orat . 34. 01 Theodoret. Epit. div. decr. cap. 8.
VARIÆ LECTIONES .
1 R. 2930 αγίοις .
NOTÆ
laudato libri de inculpata Christianorum fide : ille locus sit qui mente intelligitur. Est allem
Και μήν και λόγος εν εκείνοις έστιν , επείπερ λογι- mente perceplus,seu spiritualis locus, ubi intelligi
κοί εισιν ουχ οιόσπερ ο ημέτερος, εκ του εν ημίν tur : ei exsistit intellectualis natura et incorporea ;
φυσικού , και ζωτικού πνεύματος διά των φωνητι- ubi nimirum πάρεστι και ενεργεί , praesens adest
9
κών οργάνων προϊών , διαρθρούμενος ,τη πληγή του Del operatur , neque corporum more continetur, sed
αέρος τυπούμενος , και διαβιβαζόμενος προς αντί- spirituum . Pluri de loco angeli ibidem subiicit.
ληψιν της των ακουόντων αισθήσεως · αλλά το αύ- (31) Διαφέροντες δέ . Illustrationis modo ει gradu
λους είναι και ασυνθέτους, απλούς τε και ασωμάτους, diſſerunt. Diversos ordines angelorum Theologus
περιχωρείν εν αλλήλοις, και τας αλλήλων κατ- agnoscit, orat. 34 , cum ait , aliorum alioruinque
οπτεύειν νοήσεις, και κοινωνείν τω λόγω διά σιγής alias atque alias collustrationes, ampliores , aut
εναργέστερον, και εκτυπώτερον , ή ο πάς προϊών nminores, esse, κατά την αναλογίαν της φύσεως και
9
Abyos · Acquidem sernio quoque in illis est, quando- tñs tágews, secundum cujusque naturæ el ordinis
quidem ratione præditi sunt : non tamen esi similis proportionem . Sed et Cyrillus in Thesaur assert .
nostri, qui naturali ritalique spiritu vocalium orga- 31, p. 266, tantum luminis creaturæ rationali im
norum ope progreditur, et ariiculatur, percussione perlitum esse a Deo ait , quantum unaquæque pro
deris formatus, iransiensque ul audientium sensu sui generis discrimine capax foret, adeoque été par
percipiatur : sed quia maieria ac compositione va- είναι εν αγγέλοις , μείζονα δε εν αρχαγγέλοις , και
cani, simplicesque el incorporei sunt , invicem cir- έτι ταύτης υπερέχουσαν εν ταις ανωτέρω δυνάμεσιν ·
cumincedunt , suasque muluo perceptiones specu • Aliam in angelis cognitionem esse , majorem in .
lantur , ul silendo clarius expressiusque sermones archangelis, el rursum excellentiorem in superiori .
misceani, yuam alia quavis prolatioue verborum . bus virtutibus. Ubi plane innuitur angelorum ordi
( 50) 'Εν νοητοίς και τόποις , in ejusmodi quoque nes aut specie aul genereinter se diữerre. Legesis
locis sunt , etc. Lib. I, cap. 17 >, explicavil quişnam Epiphan . hæres. 61 , n . 53. Pergit Nazianzenus ,
creator illorum Deus, qui universa explorate no- Α αλλήλων το φωτισμό και τη στάσει, είτε προς τον
vit.. Splendoris modo el gradu differunt ;; sive pro φωτισμόν την στάσιν έχοντες , ή προς την στάσιν
splendoris proportione gradum sint consecuti; του φωτισμού μετέχοντες, και αλλήλους φωτίζοντες,
sive contra pro sedis discrimine splendorem διά το υπερέχον της τάξεως ή φύσεως. Δήλον δε,
perceperint. Alii alios illustrant, ob ordinis vel ώς οι υπερέχοντες τοίς υποβεβηκόσι μεταδιδόαση
naluræ præstantiam 69. Liquet autem eos qui του τε φωτισμού , και της γνώσεως.
sublimiores sunt, inferioribus lumen ac scientiam
affundere.
Angeli rerum humanarum præsides. - Ad ex- Ισχυροί και έτοιμοι προς την του θείου θελήμα
plendam porro Dei voluntalein fortes et pro mpti της εκπλήρωσιν, και πανταχού ευθέως ευρισκόμενοι,
sunt , eaque celeritate præditi, ut ubi Dei nutus ένθα αν η θεία κελεύση επίγευσις , τάχει φύσεως
jusserit, slatim inveniantur. Certas ctiam quisque και φυλάττοντες τα μέρη της γης και εθνών,
terræ partes custodiunt, nationibus et regionibus και τόπων προϊστάμενοι , καθώς υπό του δημιουρ
president, prout a summo opifice prefecti sunt : γου ετάχθησαν και τα καθ' ημάς οικονομούντες
res nostra gubernant, ac nobis opem ferunt; ea και βοηθούντες ημίν. Πάντως δε ότι κατά το
plane ratione, ut ex divina voluntate et pre- Β θείον θέλημά τε και πρόσταγμα υπέρ ημάς όντες,
scriplo supra nos positi , Deumque semper cir- αεί τε περί Θεόν υπάρχοντες.
cumslent 53.
Ad malum difficile morentur. — Sunt quidem ad Δυσκίνητοι προς το κακόν, και ουκ ακίνητοι·. νυν
malum ægre mobiles, non tamen immobiles pror- δε και ακίνητοι , ου φύσει , αλλά χάριτι, και τη του
sus : nunc vero omnino ad illud moveri non pos- μόνου αγαθού προσεδρεία.
sunt, non suaple natura, sed gratia , eaque con
stantia, qua unico illi bono adhærent **
Angelorum cibus . Deum porro intuentur , ut "Όρώντες Θεόν κατά το έφικτόν αυτοίς , και ταύ
ſert captus ipsorum eoque cibo aluntur. την τροφήν kκαι έχοντες.
Nobis superiores exsistunt, ut incorporei, at- Υπέρ ημάς όντες, ώς ασώματος, και παντός σω
que a corporea passione immunes ; non lanien ab ματικού πάθους απηλλαγμένοι , ου μην απαθείς :
οιnni prorsus passione liberi sunt , quippe quod μόνον γάρ το Θείον απαθές εστι.
uni Dec proprium sit.
Apparitiones angelicæ . ~ Transformantur autem Μετασχηματίζονται δε πρός όπερ άν ο Δεσπό.
C της κελεύση Θεός, και ούτω τους ανθρώπους επι
in quodcunque Dominus Deus præceperit , atque
ita se hominibus conspicuos præbent , eisque di- φαίνονται , και τα θεία αυτοίς αποκαλύπτουσι
vina mysteria aperiunt . μυστήρια.
In cælo degunt, unumque hoc munus habent, 'Εν ουρανώ διατρίβουσι , και έν έργον έχουσιν
ut Deum laudent , divinamque voluntatem ejus υμνεϊν τον Θεόν , και λειτουργείν τω θείω αυτού
>
exsequantur. θελήματι.
Angelorum ordines . Ut autem sanctissimus, Καθώς δε ο άγιώτατος( 52 ), και ιερώτατος ,! και
82
Dionys. De cæl, hier. c. 3 ; Greg. Naz. prat. 34. 83 Dionys. De cæl. hier. c. 9 ; Greg. oral. 34.
bi Greg . orat. 38 .
VARIÆ LECTIONES.
Ο Albest ότι in editis : habent codd . omnes . * Edita et R. 2924 τρυφήν. Verum Nosler
Dionysiastrum exscribit, qui ait, cap. 7 De cαι. Ηierarch. : Και της θείας τροφής αναπληρυμένη
πολλής μεν τη πρωτοδότω χύσει μιάς δε τη αποικίλτω και ένοποιώ της θεάρχικής εστιάσεως
ÉVÓTTTLEt divina 'esca exsaturati, eaque multiplici quidem , ob emissi' luminis afluxionen , unica
vero, propter unilatem illam divini convivii, quæ nedum varietatem admitiit, quinimo "intime conjungil.
1 Deest και ιερώτ. in editis .
NOTÆ .
el cum Dionysiastro docet, sic Scriptura passim narrel:
a suprema pulchri- D esse allirmant, eo quodinsidere.
ludine angelos sublimiores informari alia quo- Deum super Cherubim
, ul Ex quo vero libri
que lumina officiantur , και άλλους φωτίζειν δύνα- Dionysiani admissi sunt ; concors'thcologorumu
σθαι ταις του πρώτου φωτός επιρροαις τε και δια- fuit sententia , novem esse angelorum ordines,
obsesi, aliosque possint illuminare per primi luminis quos cum Damasceno nostro sic recensent, Sera
influxiones et communicationes. phim , Cherubim , Thronos, Dominationes, Virtutes,
(52 ) Καθώς δε ο άγιώτατος . Οι αulem sanctis- Potestates, Printiparus,' Archangelos, Angelos.
simus, etc. Augustinus in Enchiridio, cap. 8, con- Quanquam auctor Quæstionum ad Antiochum
litelur se ignorare, an qui Virtules dicuntur ii Ar. îuronos et Cherubinos ante Seraphim ponit. Nec
changeli sint, el quid distent quatuor illa vocabula, abnuit Dionysiaster, cap. 6 et 7 Cæl. hier. Chry
sive Principatus, sive Potestates. Gregorius Nazian- sostomus etiam Cherubinos superiores esse Sera
zenus, orai. 31, prælerinissis Cherubim et Seraphim , plinis diserat : Cur ergo alis suis se legunt Sera;
alias recensel . Nyssenus , oral. 1 Cont . Eunom . et phim ? inquit , non solum autem illi, áña xal al
Chrysostomus, hom . 3 De incomprehens. et in cap. I τούτων ανώτεραι Δυνάμεις, τα Χερουβίμ : sca
Epist. ad Coloss . , Thronos eosdem ac Cherubim sublimiores ipsis Virtuies , Cherubim ? Nicephorus
1
1
873 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 876
θεολογικώτατος φησι Διονύσιος ο 'Αρεοπαγίτης, Aet in theologia praestantissimus vir Dionysius
πάσα ή θεολογία , ήγουν ή θεία Γραφή, τας ουρα-
>
Areopagita ait 8 , theologia omnis, hoc est Seri
νέους ουσίας εννέα κέκληκε · ταύτας ο θείος ιεροτε- plura sacra, celestes substantias novenm recen
λεστής εις τρείς αφορίζει τριαδικός διακοσμήσεις . suit. Has divinus ille sacrorum magister in tres
Και πρώτην μεν είναι φησι την περί Θεών ούσαν ordines distinxit, quorum primum illum esse di
αεί , και προσεχώς , και αμέσως ηνώσθαι παραδεδο- cit, qui Deuin semper circumstat, guemque pro
μένην , την τών έξαπτερύγων Σεραφίμ , και των
1
xime, nulloque medio ei coherere traditum est :
πολυομμάτων Χερουβίμ , και των αγιωτάτων θρό- nempe senis alis instructorum Seraphim, oculis
νων . Δευτέραν δε , την των Κυριοτήτων , και των plenorum Cherubim,, ac sanctissimorum Throno
>
Δυνάμεων , και των Εξουσιών• τρίτην δε και rum ; secundum , Dominationuin , Virtutum , et
τελευταίαν , την των Αρχών, και Αρχαγγέλων , και Polestalum ; tertium denique ac postremum , Prin..
'Αγγέλων , cipaluum , Archangelorum , ac Angelorum .
Τινές μέν ούν (53 ) φασιν, ότι προ πάσης κτίσεως 158 Angeli quando creati.. -- Et quidem non
.
εγένοντο , ώς ο Θεολόγος λέγει Γρηγόριος : Πρώτον nulli eos ante alias res conditas factos esse di
μεν εννοεί τας αγγελικές δυνάμεις και ουρανίους, cunt; quemadmodum his verbis testatur Grego
και το εννόημα έργον ήν. • "Ετεροι δε , ότι μετά D rius Theologus : « Primum angelicas et celestes vir
το γενέσθαι τον πρώτον ουρανόν . "Οτι δε προ της tutes cogitat, ac cogitatio illa opus exstitit 56. ,
ανθρώπου πλάσεως , πάντες ομολογούσιν . Εγώ Alii post primum cæluin conditum eos crealos
δε τώ Θεολόγω συντίθεμαι. " Έπρεπε γάρ πρώ- malunt. Quod enim ante hominis formationem ,
τον την νοεράν ουσίαν κτισθήναι , και ούτω την apud omnes constat . Ego vero in Gregorii Theo
αισθητήν , και τότε εξ αμφοτέρων τον αυτόν άν- logi sententiam manibus ac pedibus co. Decebat
θρωπον . enim primum creari intelligentem naturam, deinde
senzibilem, alque ita denium hominem ex utra
que constantem ,
“Όσοι δέ φασε τους αγγέλους δημιουργούς της Creatores angeli non sunt, contra Gnosticos .
οιασδήποτε ουσίας , ούτοι στόμα εισί του πατρός Quotquot autem sunt ,, qui substantiam ullam,, qua
αυτών, του διαβόλου. Κτίσματα γάρ όντες, ουκ εισι cunque tandem illa sit, ab angelis creatam esse
δημιουργοί. Πάντων δε ποιητής , και προνοητής , contendunt, horum ore diabolus loquitur. Cuma
και συνοχεύς ο Θεός έστιν , ο μόνος άκτιστος , δεν oniin creaturæ sint , rerum minime conditores
Πατρί , και Υιώ, και αγίω Πνεύματι υμνούμενός τε sunt. Universorum vero opifex, provisorque, ac
και δοξαζόμενος . C conservator Deus est ; qui solus incrcatus exsi
stens, in Patre, ci Filio et Spiritu sanclo laudatur
ac glorificatur.
ΚΕΦΑΑ . Δ ' ΙΗ'). CAP . IV .
Περί διαβόλου και δαιμόνων . De diabolo el dæmonibus.
Εκ τούτων των αγγελικών δυνάμεων πρωτοστά- Dæmones ex ordine angelorum infimo. Malum et
της(35)
34 της περιγείου τάξεως , και της γης, την tenebre privationes,, contra Maniclimos ., -
– Ex his
* 5 Dion. cap. 6 De cæl. hier. 86 Greg. Theol. orat. 2.

NOTÆ .
CP.
( diserte,, de Cherubim,, scribit, à thy Tipwtlotny
πρωτίστην quidam dixerunt, nunquam Scriptura lestaretur in
τε και προσεχή Θεώ , των μακαρίων καιυπερουρα- principio Deum fecisse cælum et terram . Ita quidem
νίων διακόσμων διέλαχε παρά Θεού τάξιν τε , και Epiphanius disputat här. 65, n . 4 et 5, cui Theo
αποκλήρωσιν · Qια omnium primum, Deoque pro- Jorelus astipulatur, quæsl. 3 in Gen. Basilius vero
simum ex beatis cælestibus,de ordinibus gradum et hom . 1 Hlex. et Chrysostomus, hom . 2 in Gen.,
sortem nacta sunt. D lum etiam Joannes Scyth. in cap. 5 De div. non .
(53) Tirés uer our. Et quidem nonnulli eos, etc. pro altera militant, quam propter Nazianzeni sui
Ad hæc verba scholium istud reperi in Reg. cod. auctoritatem Nosler amplexus est. Quanquam
3451 : Ιστέον δε ότι ο άγιος Επιφάνιος εν τω β' Gennadius CP. in catenis mss . in Genesim , hane
βιβλία των Παναρίων ταύτά φησι περί της δημιουρ- ex Platonis commentis derivatam asseril. Πλάτωνος
γίας των αγγέλων , ότι εν τη α' ημέρα , και ούτοι εμοι δοκεί τους μύθους εξακολουθήσαντες , ός πρε
εκτίσθησαν,ότανοουρανός,και γη , καιτο
ηγή, και το φώς.
φώς. σβύτερα των αισθητών είναι φησι τα νοητά και λο.
Ταύτα δε λέγει, φέρων απόδειξιντο παρά Θεού πρός γικά , τοσούτον όσον εστίν αυτώντιμιώτερα, κιυide
τον Ιω6 ειρημένον, "Οτι ότε εποίησας το φώς , πάν- iur fabulas Platonis seculi sunt, qui intelligibilia et
τες οι άγγελοι ήνεσαν με · και ότι εί προ ουρανού rationalia antiquiora sensibilibus esse ail, quanto
και της γης εκτίσθησαν, καθώς τινεςείπον , ουκ αν iisdem præstantiora sunt. Nonnulla subdit auctor
εν αρχή τον ουρανών και την γην ποιήσαι τον Θεόν adversus priscos hæreticos, qui mundum ab ange
διεμαρτύρατο: Ηoc autem nosse oportet, sanctum Jis factuni ſuisse effulierunt,
Epiphanium libro Il Panariorum , hæc de angelo - (54) Πρωτοστάτης . Terrestris ordinis princeps .
rum creatione asserere, ipsos prima die crealos esse, Nyssenum Noster exscribit, in Catechesi docen
cum cælum et terra et lumen conderentur . Islæc vero tem , diabolum cjusque socios ex illis angelis
probat ex his verbis Dei Jobum sic alloquentis : fuisse, quibus inferioris orbis cura mandala eral.
Quando lumen edebam , omnes angeli me lauda. Wæc veterum conjectatio fuit, pula Athenagoræ ,
bani. Si ante cælum terramque facli essent , ut Methodii, quibus Chrysostomus, hom . 4 in Epist.
PATROL . GR. XCIV. 28
angelicis virtutibus , terrestris ordinis princeps, Aφυλακήν εγχειρισθείς παρά Θεού , ου φύσει πονηρός
cui custodiendie terræ cura a Deo coumissa γεγονώς, αλλά αγαθός ών, και επ' αγαθό γενόμενος ,
fuerat, non natura malus condilus, sed cum bo- και μηδόλως εν εαυτώ παρά του Δημιουργού κακίας
nus esset, bonique causa factus esset , alque ejus- ļoxnxùs ixvos, un évéyxaS TÓW TE Qutloudy, thy te
modi, ut ne minimum alitie vestigium ex Crea- τιμήν, ήν αυτώ Δημιουργός εδωρήσατο , αυτεξ
Iore in eo
co exstaret , splendoreno,illum ac honore » ,, ουσία
ouolu προαιρέσει ετράπη εκ του κατά φύσιν εις το
quem Creatoris beneficio consecutus eral , non παρά φύσιν, και επήρθη (53) κατά του πεποιηκότος
ſerens , libera volun lale , cx co quod naturæ con- αυτό Θεού , αντάραι αυτό βουληθείς και πρώτος
sentaneum est , in id quod est contra naturam , αποστάς του αγαθού εν τώ κακό εγένετο . Ουδε γάρ
immutaliis est , atque advcrsus 159 opiſicem Étspóv È STL od xaxdu , ei vein toū dyaboŨ stépnois.
stium Douni rebellationis ergo se extulit , ac pri- ώσπερ και το σκότος φωτός έστι στέρησις · το γάρ
mus a bono discedens, malus evasil 87. Neque αγαθόν φώς έστι νοητόν · ομοίως και το κακόν, σκό
enii quidquam aliud malum est , nisi- boui pri- τος εστι νοητόν. Φώς oύν κτισθείς υπό του Δημιουρ
valio ; haud secus ac lenebræ nihil aliud sunt nisi γού, και αγαθός γεγονώς και γάρ είδεν ο Θεός
luminis absenlia . Bonum quippe, spirituale lu- πάντα όσα εποίησε, και ιδού καλά λίαν · αυτεξ
men est : velut econtra maluni, spirituales tene- B ouviu Osanuari oxótos ¿YÉveto. LuvatteGTÁJON ūd,
bræ . Lux ergo a Creatore condilus, bonusque και ήκολούθησεν αυτώ, και συνέπεσε πλήθος άπει
faclus ( vidil enim Deus cuncta quæ feceral, et ρον των υπ' αυτώ τεταγμένων αγγέλων . Της αυτής
erant valde bona 58), libera voluntate tenebræ fa- τοιγαρούν (56 ) φύσεως τους αγγέλοις υπάρχοντες,
clus est. Una porro cum ipso avulsa est, seque κακοί γεγόνασι την προαίρεσιν εκουσίως εκ του
ruinæ ejus comitem adjun sit, innumerabilis sub- αγαθού προς το κακόν εκκλίναντες .
jecturum ipsi angelorum multitulo . Cum itaque ejusdem ac reliqui angeli naturæ essent, electione
propria inali facti sunt, suapte sponte a bono ad malum inflexi 69.
Greg. Nyss. Oral . catech, cap. 6. 88
Gen. 1 , 31 . 89
Quæst. ad Antioch, quæst . 10.
VARIÆ LECTIONES .
DR.- 1986 txaploato .
NOTÆ .
ad Ephes. assentitur : quinimo addit illum , luerit esse similis Altissimo. Nam in hunc sensum
etiam post rebellionem , un JET O TIETITWxéva : tñs. c cap: xiv Isaiæ allegorice interpretantur. Quocirca
ápurs, principalu eorum quæ sub cælo sunt, non Cyrillus Αlex . : Eφαντάσθη , inquit , δύνασθαι το
eriidisse. Paulum quippe eum vocare Principem ποιηθεν εις την τού Ποιήσαντος αναβηναι φύσιν· In
polestatis aeris hujus. Sic censet Theodorelus in animum induxit rem creatam ad Conditoris naturam
hunc Apostoli locum , et in Epitome divin , dogm .; erehi posse. Speravit (inquit Theologus carm . De
itemque Scythopol. in cap . 2 De cæl. hier . Cyrillus substantia) μεγάλοιo Θεού βασιληίδα τιμήν , magni
Hieros. archangelum euin fuisse putat. Aibana- Dei regios honores ; sed cum Deus fieri vellet,
sills, epist. ad Serap. quern Cyrillus aller secillus totiis est in tenebras conversus , 5200 oxotos av:!
est libe : Glaphyr. es summo Cherubinorum gradu Ocolo. Sic quoque Damascenus Dialogo contra Ma
lapsum asserit , propter Ezechielis prophetiam , nichæos, Libere diabolus immutatus est , inquit,
qua justa omnium fere Patruni consensum , sub 1 quippe qui rem magnam concupivit : al non recte;
nomine regis Tyrii diaboli casus enarratur. Illic μέγα γάρ το είναι Θεόν· και magna res est Deum
siquidem semel ilerunyue appellatur Cherub ex- esse : mala vero illi qui Deus non sil, ingratum esse
lentus. lluc spectasse Nazianzenus videtur in car- Conditori, el ulira nalurce suæ terminos extolli, xa!
minibus, ubi eum vocal repúriotov éwspópoy. Pri- θέλειν είναι και γενέσθαι αδύνατον , telleque id esse,
mum omnium Luciferum in sublime elatum . Ab his quod fieri possibile non sit. Cæterum sanells Tho
non valde discrepat sanctus Thomas , ubi docet inas negal diabolum omnigenam similitudinem Dei
illum apostalam e supremo ordine, Seraphinorum afectasse , quam certo nossel obtineri non posse :
nempe, cecidisse , plures vero ex aliis ordinibus noluit igitur supremo rerum Domino obediendo
seruin traxisse . D subjici.
(55) Kal Ènnpon. Atque adversus opificem suum . Quæ subjungit auctor de dæmonum natura,
Veieres illos omillo qui stupri crimen dæmonibus Manichæos recta feriunt, affirmantes diabolom esse
ipsis impegerunt. Irenæus, lib . iv, cap. 48 , diabo- pessimum maleriæ genium , summum malum , 1 :a.
luun Deo defecisse ait , ex quo zelavit plasma Dei lorum omnium causam , tenebras subsistentes c!
(hominem pita ), et inimicum illum facere aggressus ælernas , qui ex sese dæmones, ceu virtutes pro
est. lloc ipsuin Gregorius Nyssenus approbat in prias, emiserit, quibus Deun, sive summum bo 1
Oratione calechetica . Auctor Quæstionum ad An- num , lacesseret. Hos Dionysiaster egregie couſulat
liochun , quæst. 10, commentum exsullat quorum . сар . 4 Dedivin . nom ., ex quo hæc omnia mulualumu 1
Jam , qui diabolum lapsum e cælis garriebant, quod esse Damascenum arbitror , quibus plura reperies
adorare Adamum noluerat . Alterum scilicet paulo in Dialogo contra Manichæos.
velustiorem exscribebat , qui vulgo Anastasius (56) Της αυτής τοιγαρούν . Cum itaque ejus-
nuncupatur. Quæstione porro 126 editionis Greiser. dem naturæ sini ac arigeli. lloc ex mox dictis
hujus fabulæ auctores fuisse dicuntur cum Græci, cousequitur , asseriturque a probatioribus Ec
lum Arabes. Enimvero Mohammedes , surat. 2, clesiæ magistris. Justinus vero Martyr, Athena.
idem scribit; quod eum a Judæis accepisse Ludo goras , aliique velustiores , ut erant Platonicæ
vicus Maraccius probat in suis ad hunc Alcoram secta placilis iin buti, delinierunt dæmones, nedum
Jocum adnotationibus . Noster docel diabolum in angelos illos esse, quos cum li jabus hominum con
surrexisse contra Deum , quod ex communiori sueludinem stupri babuisse arbitrahantur, sed
Palrum sententia idtelligendum " ycuil, ut ille vo- elian animas gigantumillorun qui es eisprocreasi
877 DE FIDE ORTHODOXA LIB . II . 878
Ουκ έχουσιν τοίνυν εξουσίαν κατά τινος, ουδε Α Nihil dæmones possunt nisi Deo permillente.
ισχύν, ει μή εκ του Θεού οικονομικώς συγχωρού- Quocirca nullam adversus quemquam potestatein
μενοι , ως επί του Ιώβ , και καθάπερ επί των χοίρων , nisi
Irabent ipsis a Deo certis
que causis de
εν τω Ευαγγελία γέγραπται . Παραχωρήσεως δε Θεού concedatur ; quemadmodum acciilit in Job 60, et
γινομένης , και ισχύουσι, και μεταβάλλονται , και porcis illis de quibus in Evangelio lit mentio 61. Po
μετασχηματίζονται , εις οίον θέλουσι σχήμα κατά lestale autem sibi a Deo facta , viribus valent, im.
φαντασίαν . mutanturque, et transformando se quamlibet vo
luerint speciem objiciunt.
Και τα μεν μέλλοντα , ουδέ οι άγγελοι του Θεού, Quo pacto angeli prædicunt futura. — Ac quidem
ουδέ οι δαίμονες οίδασιν · όμως προλέγουσιν · οι μεν futura, nec angeli Dei noverant, nec demones ;
άγγελοι, του Θεού αυτούς αποκαλύπτοντος , και προ- tamen prædicunt : angeli nempe , Deo ipsis dele
λέγειν κελεύοντος · όθεν όσα λέγουσι , γίνονται. Προ- gente ac prienuntiare mandante. Quo it ut que
λέγουσι δε και οι δαίμονες, ποτέ μεν τα μακράν ab ipsis predicuntur, omnia eveniant . Quin et
γινόμενα βλέποντες , ποτέ δε στοχαζόμενοι : όθεν και dæmones quoque prædicunt; interdum scilicet,
τα πολλά ψεύδονται, οίς ου δεί πιστεύειν, κάν αλη- φuia ea que procul geruntur , cernunt ; interdum
βεύωσι πολλάκις, οίω τρόπω ειρήκαμεν. οίδασι δέ Β sola conjectatione: unde el sepe nmentiuntur,
και τας Γραφάς . nec fides illis est adhibenda, etiamsi , eo quo dixi
mus modo, sæpe vera dicant . Quin Scripturas quo
que intelligunt.
Πάσα ούν κακία εξ αυτών επενοήθη , και τα ακά- Homini vim inferre non possunt. — Nulla porro
θαρτα πάθη και προσβάλλειν μεν τώ ανθρώπω συν- malitia , nullus impurus affectus est, qui ab ipsis
εχωρήθησαν , βιάζεσθαι δέ τινα ουκ ισχύουσιν · εν excogitalus non sit. Quamvis autem hominum
ημίν γάρ έστι δέξασθαι την προσβολήν , και μη δέ- suggestionibus pulsare ipsis permissum sit, ne
ξασθαι · διό το διαβόλων, και τους δαίμοσιν αυτού mini tamen vim inferre possunt ( in nobis enim
ήτοίμασται ( 57) το πυρ το άσβεστον , και η κόλασις silum est suggestionem , aut admillere, aut non
αιώνιος , και τοις επομένους αυτού. admittere 63? ), ob idque diabolo et angelis 160 ejus
inexstinguibilis ignis paratus est, ac supplicium æternum 63;. illisque item qui ipsum ducem se
quuntur.
Xρή δε γινώσκειν, ότι όπερ έστι τους ανθρώποις C Quod mors homini, hoc angelo lapsus. — Scien.
ο θάνατος, τούτο τους αγγέλους η έκπτωσις . Μετά dum autem illud hominibus mortem præstare,
γάρ την έκπτωσιν, ουκ έστιν αυτοίς μετάνοια, ώσπερ quod lapsus angelis . Post lapsum enim nulla
ουδέ τούς ανθρώπους μετά τον θάνατον . ipsis pænitentia est , uli nec hominibus post
mortem 65 .
60 Job 1 , 12. σε Μarc, V, 13. 62 Vide Jambi. De myst. sect. 4 , cap. 11 . 63 Matth . XIX, 41 . 66 Ne :
mes . De sial, hom , c . 1 .
NOTÆ .
sunt : utrosque vero sordidis corporibus aereis λειν σώματά τινα, αέριά φαμεν, ή πύρινα, ίν ' επι
vestiti , esseque ad omnigenas sensium voluptales τηδειότεροι ώσιν εις τας βασάνους, αλλ' έχειν αυτά
proclives . Homilias quasdam Chrysostomus babnit μετά την πτώσιν εκείνην, και την εις τον σωματικών
adversus eos, qui , ui anle Tertullianus, ex genti- τούτον κόσμον προσπάθειαν· καθάπερ και ο 'Αδάμ
livm opinione tenebant , animas eorum qui crudeli μετά την παράβασιν τους δερματικούς χιτώνας εν
morte perierant, in dæmones evadere. Sed et Pa- δεδυσθαι λέγεται , την παχυτέραν σάρκα, και θνητήν,
tres aliquando asserunt dæmones nidores victi- και αντίτυπον και τούτό γε ουκ αφ' εαυτών είπομεν,
marum quæ sibi offerebantur ligurire , ac si iis αλλά του μεγάλου Πατρός ημών Βασιλείου λέξεσιν
pascerentur, necnon impuris affectionibus dele- αυταίς ειπόντος εν τοις εις τον Ησαΐαν εξηγητικούς
clari . Sic Theologus, oral . 19 et 38 ; sic Chryso- D
àxouoavtes. Dæmones porro corpora quædam , seu
stonus, oral. 2 in S. Babylam ; sic Basilius in aereu , seu ignea non aimus recepturos, ut cruciaii
cap . 1 Isaia : Δαίμοσι μέν γάρ διά το φιλήδονον και bus tolerandis evadanl aptiores, quin potius, ea ha
έμπαθές , inquit, αι θυσίαι φέρουσί τινα ηδονήν και bere ex quo ceciderunt, alque adeo affectionem im
Zpslav . Dæmonibus enim , quod appelentes sint vo- modicam erga corporalem hunc mundum . Quemad
luplatum , pessimisque langantur affectibus, istius- moduni scilicet Adamus quoque post defectionem
modi victime nonnihil afferunt voluptatis et utili- pellinas tunicas induisse dicitur, crassiorem ulique
lalis , harum dum incenduntur suffilu, necnon exha- carnem , mortalem , et solidam . Alqui hæc a nobis
lalione adusti sanguinis, qui subtili ejusmodi exte. non dicimus, sed cum verbis expressis ea acceperi
nuatione , εις σύστασιν αυτών αναλαμβανομένου , ad mus a magno Patre nostro Basilio in ejus Commen
eurum consistentiam absuitur. " Όλοι γάρ δι' όλων Tariis in Isaiam . Hic quem Marcus citat Basilii
oppovtal tois à trois. Toli enim per lotum vapo- locus, nou occurrit in editis . Quininio in cap. ilt
ribus aluntur. Idem repetit in cap. 10. Quocirca Isaize , licet cos rerum materialium desideriis affiros
Græci recentiores dæmones corporibus, lenuibus el inlabescentes esse pergat dicere , corporibus eos
quidem , sed obscenis sordidisque obsilos propter vacare ibidem liserie asserit , ασώματοι μέν εισιν.
ipsorum peccatum tenent, ut vim ignis æternum (57) 'Ητοίμασται. Inectslinguibilis ignis paratus
experiantur. Hoc Ecclesiic suæ veluii nomine le- est. Quæ fuerit mens Damasceni de bujus ignis
status est Marcus Ephesius in oratione 2, quain nalura dicemus in alio loco . Quidque Patres ea de
Ferrarie ad concilium habuit :: Τους δαίμονας δε re docuerint, excutiemus ad capul postremum
verba sunt Eugenici) ημείς ούκ απολήψεσθαι μέλ. lib. IV.
CΑΡ . V. A ΚΕΦΑΛ . Ε' (ΙΘ ).
De visibili crcatura . Περί κτίσεως ορατής. 1
Ipse Deus noster, qui trinus unusquc celebra- Αυτός ο Θεός ημών, και εν τριάδι και μονάδι δοξο.
lur, culum fecil el terram el omnia quæ in eis λογούμενος, εποίησε τον ουρανόν, και την γήν
sunt cuncia nimirum ex nibilo producens; par και πάντα τα εν αυτοίς , εκ του μη όντος εις το
lim quidem ex non subjecta materia , ut cælum , είναι παραγαγών τα σύμπαντα τα μεν , ουκ εκ
terrani , acrem , ignem , aquam ; partim ex hisce προϋποκειμένης ύλης · οίον ουρανόν , γην, αέρα ,
ab eo creatis elementis , velut animantia , stirpes, τυρ, ύδωρ» τα δε, εκ τούτων των υπ' αυτού γεγονό
semina, Haec enim ex lerra el aqua , acre el igne των ·• οίον , ζώα , φυτά, σπέρματα . Ταύτα γάρ εκ
Crealoris jussu condila sunt. γης, και ύδατος , αέρος τε, και πυρός , τώ του Δη
μιουργού προστάγματι γεγόνασιν.
CΑΡ. VΙ . ΚΕΦΑΛ, G ' [ K ].
De cælo . Περί ουρανού.
Coelum est visibilium invisibiliumque rerum Ουρανός έστι περιοχή ορατών τε και αοράτων κτι Ν
ambilis. Illius eniin amplexu, tum intellectuales σμάτων. Έντος γάρ αυτού αί τε νοεραι των αγγέλων
virtules, tum omnia sensibilia clauduntur et cir- B δυνάμεις, και πάντα τα αισθητά περικλείονται και
cumscribuntur. Solum autem supremum Numen περιορίζονται. Μόνον δε το Θείον απερίγραπτόν έστι ,
circumscriptionis expers est, omnia implens, πάντα πληρούν, και πάντα περιέχον , και πάντα
omnia complectens, omnia circumscribens, ul- περιορίζον, ως υπέρ πάντα όν, και πάντα δημιουρ sation
polc omnia exsuperans, omniumque auctor exsi- γησαν .

slens . Kr
De natura cæli opiniones. - Quoniam igitur ce- Επεί τοίνυν (58) ουρανόν η Γραφή φησι, και ου
lum Scriptura dicit, et cælum cæli 66, et cælos ρανόν του ουρανού , και ουρανούς ουρανών , και έως
celorum , seque Paulus ait esse rapίum usque τρίτου ουρανού και μακάριος Παύλος ήρπάχθαι φησί, E
ad tertium colum 68.69 ; dicimus, nos in universi λέγομεν, ότι έν τή του παντός κοσμογενεία, ουρανού
creatione celum illud fuisse conditum accepisse, ποίησιν παρελάβομεν , όν οι έξω σοφοί άναστρον
quod externi philosophi, Moysis sibi placila vin- σφαίράν φασι, τα Μωϋσέως σφετερισάμενοι δόγμα
dicantes, orbem non stellatum vocant. Praterea τα. "Έτι δε και το στερέωμα εκάλεσεν ο Θεός ουρα
firmamentum Deus cælum appellavit 70, quod in νον, όν εν μέσω του ύδατος γενέσθαι προσέταξεν,
medio aquarum fieri jussit ; alque ita collocavit, C τάξας αυτόν διαχωρίζειν αναμέσον του ύδατος , του
quæ ° επάνω του στερεώματος , και αναμέσον του ύδατος
quæ sunt supra firmamentum,, ab iis que
ut aquas quae
sunt sub firmamento , divideret. Hujus porro ha- του υποκάτω του στερεώματος . Τούτου την φύσιν ο
turam divinus Basilius 71 , instar ſumi tenuem ac θείος Βασίλειος λεπτήν φησιν , ώσει καπνόν, εκ της
sublilem esse ait , ex Scriplura divina edoclus ? . θείας μεμυημένος Γραφής. " Ετεροι δε υδατώδη , ως
Alii autem aqueum , ut, quod in medio aquarum εν μέσω υδάτων γενομένην · άλλοι εκ των τεσσάρων
posita sit : alii es quatuor elementis conflatum στοιχείων · άλλοι πέμπτον σώμα (59) , και έτερον
docent : alii denique quintum quoddam corpus, παρά τα τέσσαρα.
diversum ab his quatuor 78.
Cælum figuræ sphærica. — Porro quidam cælum Τινές μέν ούν εδόξασαν (60) εν κύκλω το πάν περι
6s Psal. CXL , 6. 66 Psal. cxυ, 16. 67 Psal . cxLvIII , 4. 68.69 II Cor. XV , 2. 10 Gen. 1 , 8 . : 1 llom . 1
in Hexaemeron . 15 Isa . XL , 22. 93 Basil , loc . cil .
NOTÆ .
(38 ) Επεί τοίνυν . Quoniam igitur cαlum, etc. volubile quintum illum corpus, quod in orbem circum
Tres tantum colos esse, aerem scilicet, tirinamen - D terram feratur, του Πλάτωνος διαρρήδην φάσχοντος
lum, et sphæram in qua nulla sunt astra , bic in- εκ πυρός και γής αυτόν συνεστάναι , cum Plato di
culcat Damascenus . Nam cavebant Patres ne cælo- cal ex igne el lerra cælum constare . Paucis explicat
rum numerum augendo , quoquo modo Gnosticis Emese episcopus quid philosophum moverit,
faverent, quorum alii septem coelos a totidem vir- quintum hoc corporis genus induceret"; eo quod
tulibus conditos , ahi plures , alii 365 numerabant. nempe clementa sursum deorsumque moveri apli
Quamobrein Chrysostomus hom . 4 in Genesim , nala sint, cælum vero el sidera orbico molu ci eam
unum tantum cælum ponit ; duos Theodoretus, lur. Arisiotelis sententia eatenus Patribus displ
quorum alterum ab inilio cun lerra productum cuit , quatenus quintumn istud elementum loco cor
fuerit, alterum post divisionem aquarum ab aquis, poris esse Deo censeret : verum semolo errore
quod firmamentum appellatur. Basilius vero tres 5. Thomas contendil cælestia corpora alterius esse
esse probat bojo . 3 in Hexaem . ob raptum Pauli in naluræ ab iis quæ ex quatuor elementis concreta
tertium cælum . sunt. Neutri parii favere se lestatur Nyssenus libro
(59) "Αλλοιδε πέμπτον σώμα, Alti denique in Hexaen ., uti nec Damascenus. Υ.
quintum corpus. Hi sunt Peripatetici, qui cælestes (60 ) Τινές μέν ούν εδόξασαν . Ρorro quidam
orbes a corruptione immunes censuerunt, nibilque cælum, etc. Syslema mundi, ut ab Aristolete et
adeo commụne habere cum qualuor elemeniis. Plolemæo traditum fuit, Noster primum explical,
Aristoteles, inquit Nemesius, cap. 5, quintum cor- lum deinde opinionem gravissimorum auctorum
pus inducit, coelesle el volubile, quod cælum e qun- illud explodeniium . In his primas apud Græcos
luor elementis conflatum esse nolit. Appellat autem tenet Chrysostomus, qui mundum hemispherii
έχειν τον ουρανόν, σφαιροειδή τε υπάρχειν, και παν- Annundum universum eingere , 161 rotundaque
ταχόθεν το ανώτατον μέρος αυτών είναι το δε με- figuræ esse, ac supremam undique mundi partem
ταίτατον του περιεχομένου υπ' αυτού τόπου είναι oblinere censuerunt : centrum aulem totius illius
|:ατώτερον μέρος και τα μεν κούφα και ελαφρά των quod complectitur spatii infimam mundi parlem
σωμάτων, την άνω τάξιν λαχείν παρά του Δημιουρ- esse ; ac levia quidem notuique facilia corpora
γου : τα δε βαρέα και κατωφερή , την κατωτέραν sublimem a Creatore sedem accepisse ; gravia au
χώραν, ήτις έστιν ηή μέση. "Έστι μέν ούν κουφότερον 1em ac deοrsum vergentia,, inferiorem regionen,,
και άνωφερέστερον στοιχείον το πυρ, όπερ δη μετά quæ media est. Ignis porro levissimum est elemen
τον ουρανόν ευθέως τετάχθαι φασί • τούτο δε λέγουσι tum, quem proinde post cælum localum esse
τον αιθέρα, μεθ'' ον κατώτερον τον αέρα. Την δε γην aiunt , ellieremque appellant ;; post hunc , in infe ..
και το ύδωρ, ώς βαρύτερα και κατωφερέστερα , εν riori loco aercin . Terram aulem et aquam , ut
το μεσαιτάτα κρεμάσθαι · ώς είναι εξ εναντίας, graviora et depressiora corpora , in meditallia
κάτω μέν, την γήν και το ύδωρ " το δε ύδωρ κουφό- pendere ; ita ut e contra, deοrsum terra sit et
τερον της γης, όθεν ευκινητότερον αυτης υπάρχει aqua ( aqua porro lerram levitate superat, ob
άνωθεν δε πανταχόθεν, ώς περιβόλαιον, κύκλο τον idque facilius quam illa movelur) , sursum autem
αέρα, και περί τον αέρα πανταχόθεν, τον αιθέρα · Β in orbem, velut integumentum quoddam , aer , ac
έξωθεν δε πάντων κύκλω, τον ουρανόν . undecumque circa aerem , æther, lumque extra
hæc omnia, coelum expansum in orbem .
Κυκλικώς δέ φασι κινείσθαι τον ουρανόν, και συ- Cæli molus orbicus. — Orbico autem motu ce
σφίγγειν τα εντός , και ούτω μένειν πάγια και αδιά- lum volvi docent, et ea quæ intra sunt amplecti,
τωτά. ut firma , nec decidua mancant.
"Επτά δε ζώνας φασί του ουρανού , μίαν της ετέρας Planelce seplem , eorumque orbes. Ad hæc 13*
υψηλοτέραν · λέγουσι δε αυτόν λεπτοτάτης φύσεως septem celi orbes esse dicunt , φuorum alius alio
ωσει καπνόν , και καθ' εκάστην ζώνην είναι ένα των sublimior sit. Quin etiam subtilissimæ cujusdam
πλανητών . Επτά γάρ πλανήτας είναι έφησαν 2, substantiæ , fumi instar , illos esse astruunt ; sin
"Ηλιον, Σελήνην , Δία, Ερμήν, "Αρεα, Αφροδίτην , και gulosque in singulis oribus planetas sedeni lia
Κρόνον . 'Αφροδίτην δέ φασι τον ποτέ μεν Εωσφόρον , bere. Septem siquidem planetas esse dixerunt,
ποτέ δε "Έσπερον γινόμενον . Πλανήτας δε τούτους Solem,, Lunam ,, Jovem ,, Mercurium ,, Marlem ,, Ve
5
εκάλεσαν , ότιπερ εναντίως του ουρανού ποιούνται neren , Saturnum . Venerem autem illum , modo
την κίνησιν · του γάρ ουρανού , και των λοιπών C Luciferum , modo Vesperum vocant . Eos vero
αστέρων εξ ανατολών επί δυσμάς κινουμένων , ούτοι “ planetas ob eam causam appellant , quod contra
μόνοι από δυσμών επί ανατολάς την κίνησιν έχoυσι . ac cælum moveantur . Nam , eum coelum et stellæ
Και τούτο γνωσόμεθα εκ της σελήνης, μικρών καθ' reliquæ ab ortu ad occasum motum habeant, bi
εσπέραν αναποδιζούσης . soli ab occasu ad ortum feruntur. Id quod eo fa
cile dignoscitur, quia luna singulo quoque ve
spere aliquantum retrograditur.
" Οσοι τοίνυν έφησαν σφαιροειδή είναι τον ουρανών, Mundi partes superiores el infima . - Omnes ila
ισον λέγουσιν αφίστασθαι αυτόν και απέχειν της γης, que qui rolundum cælum esse censuerunt, æqun
άνωθέν τε, και εκ πλαγίων, και κάτωθεν. Κάτωθεν intervallo ipsum, tam a superioribus, quam ab
δε , και εκ πλαγίων φημί , όσον προς την ημετέραν obliquis et inferioribus partibus terra abesse 20
13. Basil . hom . 3 in Hexaem .
VARIÆ LECTIONES .
• Editio Veron . et 3 cod . έφασαν.
NOTÆ .
figura constare allirmavit, ut cælum orbico molu D alia psalmi svui, subjungit, a summo cælo egres
.
non moveatur, el admodum fornicis terram ope- sio ejus ; quorum similia sunt, quibus Christus ait
rial ; tanquam in inlima parte rerum sita sit , Malth . xxiv : El congregabunt eleclos ejus a summo
veluti fæx aul subsedimenti ! . Atqui hoc infert cælorum usque ad terminos eorum. Unile sic assu
ex illo loco Epistolæ ad Hebræos , cap. VIII, 2. , mil : Eί σφαίρα εστιν, άκρα ουκ έχει. Το γάρ παν .
uli celum vocatur tabernaculum quod fecit Domi . ταχόθεν περιφερές ουκ έχει άκρον : Quod si orbis
nus. Ubi sunt illi qui volvi cælum asserunt ? inquit : esi, extrema non habet. Nam quod undique rolur .
JIού εισιν οι σφαιροειδές είναι αυτόν αποφαινόμε- dum est, id nullum terminum habuerit . His Cosnias
vo! ; ubi illi qui ipsum rolundæ figuræ esse pronun- Indicopleusta siccenturialur , cujus opus nuper
tiant ? utraque ista hic sublata sunt . Hanc senten- cvulg : vil vir eximize eruditionis R. P. Ý , Bernar .
liam Procopius Gazæus iisdem verbis propugnat dus Montefalconjus , cum variis figuris , quibus
in cap. 1 Genes . , seid el imitatus Severianum Gåba- priscum illud universi systema repræsentatur. Hoc
litanum . qui oral . 3 De opif. mundi, ubi Isaiæ ismen deriserai llicronynnus, in cap. xl Isaia. Ba
C. xL verba bæc secundum LX X Interpretes affert: silius quoque, bom . 3 in Hexaem . ultro concedit
“Ο στήσας ουρανόν ώσει καμάραν , και διατείνας terram cælumque rolunda esse , et cælum orbico
αυτόν ως σκηνής : Qui statuit cαlum ut fornicem, molu volvi . Hinc et Maximus in tabulis sequitur ;
el extendit ipsum velul tabernaculum . Quibus hæc quibus Noster disscnsus non est.
distare astruunt. Ab inferioribus autem obli- A αίσθησιν· έπει κατά τον της ακολουθίας λόγον, παν
quisque partibus dico, quantum ad sensus nostri ταχόθεν τον άνω τόπον ο ουρανός επέχει, και η γη
judicium attinet. Nam alioqui , ut ex dictis sequi- τον κάτω. Και φασι τον ουρανόν σφαιροειδώς κυ
tur, cælum undique superiorem locum , terra in- κλούν την γην, και συμπεριφέρειν τη οξυτάτη κι
feriorem obtinet. Aiunt insuper cælum orbicula- νήσει αυτού, ήλιόν τε και σελήνην, και τους αστέ.
iim terram cingere, secumque rapidissimo molu ρας, και υπέρ γήν όντος ηλίου , ημέραν γίνεσθαι
solem , ac tunam , et stellas eircumferre ; cumque ενταύθα • υπό δε την γην , νύκτα. Υπό δε γην
sol supra lerram est , illic diem esse ; cum vero κατιόντος ηλίου , ενταύθα μεν νύκτα, εκεί δε ημέ
sub lerra , noclem . Rursusque , cum subtus terram pavo
sol subierit, hic noctem , illic diem esse .
Cælum quibus probari videntur non esse unde- " Έτεροι δε ημισφαίριον τον ουρανόν εφαντάσθη
quaque rolundum. Alii dimidia tantum parte σαν, εκ του τον θεηγόρον Δαβίδ λέγειν · “ο εκτείνων
sphæricæ figuræ colunt esse sibi finxerunt, his τον ουρανόν ώσει δέρριν , όπερ δηλοί την σκηνής
.
diviniloqui Davidis verbis 162 in eam opinionem και τον μακάριον Ησαΐαν:“ Ο στήσας τον ουρανός
adducti : Ertendens cαlum sicut pellem 78; quo qui- ως καμάραν . Και ότι δύνων, ό τε ήλιος, και η σε
dem vocabulo tentorium significatur ; Deali ilen Β λήνη, και τα άστρα, κυκλοί την γήν από δύσεως
Isaiæ : Qui statuit cælum velut fornicim 75 Tum επί βορράν, και ούτω πάλιν επί την ανατολήν αφ
eliam quia , cum sol et luna et stellæ occidunt, ικνείται. "Ομως, είτε ούτως , είτε εκείνως, άπαντα
terram ab occasu aquilonem versus in urbem per- τη θεία προστάγματι γέγονε τε , και ήδρασται ,
agrant , atque ita rursus ad ortum veniunt 70. και το θείον θέλημά τε και βούλημα θεμέλιον
Cælerum quoquo modo bæc se habeant, omnia ασάλευτον κέκτηται . Αυτός γάρ είπε, και εγενή.
divino jussu facta et stabilita sunt, divinamque θησαν · αυτός ενετείλατο , και εκτίσθησαν .
voluntatem el consilium pro firmissimo funda . " Έστησεν αυτά εις τον αιώνα , και εις τον
mento labent. Nam ipse dixil, et facta sunt : ipse αιώνα του αιώνος · πρόσταγμα έθετο, και ου
mandavit et creata sunt. Statuil ea in æternum el in sæ- παρελεύσεται .
culum sæculi, præceptum posuit, et non præteribil " .
Cæli tres. Itaque cælum cæli , primum illud " Έστι μεν ουν ουρανός του ουρανού , ο πρώτος ου
celum est firmamento superius 78. Ιta duos jan ρανός, επάνω υπάρχων του στερεώματος. Ιδού δύο
cælos habes : nam firmamentum quoque cæli no- ουρανοί• και το στερέωμα γάρ εκάλεσεν ο Θεός
mine. Deus appellavit 19. Deinde faniiliare est c ουρανόν. Σύνηθες δε τη θεία Γραφή, και τον αέρα
Scriptura aerem etiam celum nuncupare ; φuoll ουρανόν καλεϊν , διά το οράσθαι άνω. Εύλογείτε γάρ,
videlicet sursum cernatur. Ait enim , Benedicile , φησί, πάντα τα πετεινά του ουρανού , του αέρος
omnes volucres coli 80 , hoc est aeris. Aer quippe λέγων. Ο αήρ γάρ των πετεινών εστι πορεία, και
avium regio est, non celum. En celos tres, quos ουχ ο ουρανός. Ιδού τρείς ουρανοί , ούς ο θείος έφη
divinus dixit Apostolus 81. Quod si seplem illos 'Απόστολος . Ει δε και τας επτά.ζώνας , επτά ου
orbes seplem esse cælos interpretari libeat, nihil ρανούς έκλαβείν θελήσειας, ουδέν τω λόγω της
hoc veram doctrinam labefactabit . Quin ex usu αληθείας λυμαίνεται. Σύνηθες δε και τη 'Εβραίδι
quoque est Hebraicæ linguæ , cælum plurali nu- φωνή τον ουρανόν πληθυντικώς καλείν ουρανούς.
mero cælos vocare. Ac proinde coelum cæli dicere Ουρανόν ούν ουρανού βουλομένη ειπείν , ουρανούς
volens, calos calorum dixit ;; quo celum c@li si- ουρανών έφησεν Ρ · όπερ δηλοί ουρανόν ουρανού, τον
gnificatur 8 , quod firmamento superius est , aquæ επάνω του στερεώματος, και τα ύδατα δε τα επάνω
item quæ super colos sumt, sive aerem et firma- των ουρανών, ή του αέρος και του στερεώματος ή
mentum ; vel seplem firmamenti orbes, vel deni- των επτά ζωνών του στερεώματος, και του στερεώ
que ipsum firmamentum , quod de more llebraicæ ματος , τη συνηθεία της Εβραϊδος πληθυντικώς ,
lingue colorum nomine plurali voce nuncupatur, D ουρανών, ονομαζομένου .
intelligit.
Cæli nalura corruptibiles . — Jam vero , cum om- Πάντα μεν ούν ( 61) τα κατά γένεσιν υπόκειται
** Psal. cili, 3. ** Isa. xi, 22. * Cbrysost. hom . 14 el 17, ad Hebr. 77 Psal. CΧΕνοι , 5, 6. 58 Greg.
Nyss. De opif. hom . 19 Gen. 1 , 8 . 80 Dan . JI , 89. 81 II Cor. XII, 2. 82 Psal . CXLVII , 14.
VARIE LECTIONES.
• R. 2427 ίδρυται . Ρ R. έφη .
NOTÆ.
(61 ) Πάντα μέν ούν. Jam vero omnia q1ed ortum Hom . in flexaem . eamdem ac Nosler rationem
habuerunt, etc. Cælum corruplioni obnoxium esse addit , cur caeli sint interituri . Tα από χρόνου
negant Aristotelicesecte
. patroni ;; quia qualilates
illas non admittit, quibus cum elementa inter se
αρξάμενα,πάσαανάγκη και ένα χρόνο συντελεσθή
vui, inquit : Quæ a tempore inilium habent, finem
pugnant. Irenæus vero, lib. iv, cap. 6, aliique Pa- quoque habeant prorsus necessum est . Nam si lem
ires cælos esse corrumpendos asserunt, propter porale principium habent, de fine neutiquam dubi
Scripturam dicentem , fore ut, cæli transeant, ut taveris. Quocirca deridet mathematicos, quod post
sicui vestimentum velcrascant , ac pereant. Basilius, assiduas speculationes suas nibil de immulatione
685 DE FIDE ORTHODOXA LIB . JI. και
φθορά , κατά την της φύσεως ακολουθίαν , και οι Αnia que orturm habuerunt , juxta nature serier!
ουρανοί • χάριτι δε Θεού συνέχονται τε και συντη- corruptioni obnoxia sint *), tum ipsi quoque cauli,
ρούνται . Μόνον δε το θείον, άναρχόν τε φύσει, και tametsi divino munere et gratia contineantur el
ατελεύτητον· διό και είρηται· Αυτοί απολούνται , conserventur øl. Solus autem Dcus suaple natura
συ δε διαμένεις · όμως ουκ εις το παντελές αφαν: - principio et ne caret 85 :: quamobrem etiam di
σθήσονται οι ουρανοί • Παλαιωθήσονται μεν γαρ, clum est : Ipsi peribunt , tu aulem permanebis 86.
και ωσεί περιβόλαιον ειλιγήσονται, και αλλαγή- Quanquam non prorsus interibunt cæli . Velera
σονται και έσται ουρανός καινος, και γη καινή . scent enim , et sicut opertorium convolventür, el
mutabuntur : eritque cæluin novum , el terra nova 8' '.
Πολλώ δε το μέτρο ο ουρανός μείζων υπάρχει Cæterum multis partibus cælum terra majus
της γης . Την μέντοι ουσίαν του ουρανού ου δεί ζη- est. Nec vero cæli essentia investiganda est ,
τείν , άγνωστον ημίν ούσαν . quippe quam cognitione assequi nequeamus.
11ηδείς δε έμψυχωμένους (62) τους ουρανούς, ή τους Cæli inanimati. - Nalllis porro calos , aul lumi
φωστήρας υπολαμβανέτω · άψυχοι γάρ εισι, και αναί- naria animala esse arbitretur : 163 anima quippe
σθητοι . " Ωστε ει και φησιν η θείαΓραφή : Ευφραι- ct sensu carent 88. Quare cum ail Scriptura , Læ
νέσθωσαν οι ουρανοί , και αγαλλιάσθω η γη , τους B
ientur celi, et exsullel terra 8988 , his verbis angelos
εν ουρανό αγγέλους , και τους εν γή ανθρώπους προς qui in celo , et hoamines qui in terra sunt, ad le
ευφροσύνην καλεί . Οίδε δε η Γραφή προσωποποιείν , liliam invitat. Quin prosopopæiæ figura uti, et de
και ως επ' εμψύχων περί των αψύχων διαλέγεσθαι » inanimis perinde ac de animatis loqui solet Scri
ως το 4 , Η θάλασσα είδε και έφυγεν ο Ιορδά- plura ; quo in genere illud est : Mare vidie, et
της εστράφη εις τα οπίσω. Και : Τι σοι εστί , fugit : Jordanis conversus est retrorsum " . Et :
θάλασσα, ότι έφυγες , και σοι , Ιορδάνη,, ότι lu Iordanis ,
Quid est tibi,, mare , quod fugisti , et tu,
εστράφης εις τα οπίσω ; Και όρη , και βουνοί έρω . φuia contersus es retrorsum 91%t ? Rursusque monles
τώνται λόγους σκιρτήσεως , ώσπερ και ημίν σύνηθες et colles rogantur, quæ subsultationis causa sit :
λέγειν, Συνήχθη η πόλις, ου τας οικοδομής σημα! - non secus ac nos dicere solemus : Coacla est om
νειν βουλομένους, αλλά τους της πόλεως οικήτορας: Και nis civitas , non ut ædes, sed ut cives siguificemus.
1
οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού ου φωνήν ώσιν Thuc etiam attinct illud, Cæli enarrant glori'm
αισθητοίς ακουομένην αφιέντες , αλλ' εκ του οικείου Dei 9 ; non quod ejusmodi vocem millant , quæ
μεγέθους την του Δημιουργού δύναμιν ημίν παρ . corporeis auribus percipiatur : sed quod amplitu -
ιστάνοντες · ών το κάλλος κατανοούντες , τον Ποιητήν, C
dine sua Opificis potentiam declarent, quorum
ως άριστοτέχνην δοξάζομεν . inspecta pulchritudine, Conditorem , tanquam opti
mum artificem laudibus celebramus 93
ΚΕΦΑΛ . Ζ' [ Κ Α ') . CΑΡ . VΙΙ .
Περί φωτός , πυρός, φωστήρων, η.lίου τε, και De luce , igne, luminaribus, sole, luna et stellis.
σελήνης , και αστέρων .
Το πυρ εν των τεσσάρων στοιχείων εστί , κουφόν Ignis elementum . Lur, ipse ignis , seu ather. Te
τε, και ανωφερέστερον των λοιπών, καυστικόν το
+ nebræ lucis privalio , contra Manichæos . Ignis
άμα, και φωτιστικών, τη πρώτη ημέρα υπό του Δη- unim est ex quatuor elementis, leve et cæteris
μιουργού κτισθέν. Φησί γάρ ή θείαΓραφή : Και είπεν
. altins tendens, urendi simul et illuminaudi vini
Ο Θεός: Γεννηθήτω φως και εγένετο φως. Ούχ Irabens, die primo a Creatore conditun. Ait enini
83 Plato in Tim . AA Basil. hom . I cl 3. in llex . Just . quest . 95 . 16 Psal , cι , 27 . 87 Αpoc .
XXJ , 1. 88 Basil, bom 13 in lex . 8 Psal . XCV , 3 . 90 Psal , CX1!1, 3. 91 Ibid. 5. θi Psal. Σχμι , 1 .
» Basil . hom . I el 3 in llexaem .
VARIÆ LECTIONES .
4 Ν. και το ανάπαλιν.
NOT I.
coeli orbisque perceperint, sed vana lantam tra . D lenuerunt non solum Manichæiex magorum super
diderinι περί παλιγγενεσίας του αιώνος, de aliera stitione, verum et Origenes, inter cujus profana
generatione, seu instauratione, sæculi in slaliin dogmata hoc quoque recensent llieronymus cpist.
prislinum . Chrysostomus vero mutationeni solam ad Avila , el Justinianus Augustus in Anathema
agnoscit , quæ sil penes formam et ligeral , quam- tisniis, quos quinia synodus approbavit. Exhinc
que adeo uetaoxo Mátlolv q. d . transfigurationem , apparel ratio cur Damasccnus hoc destrictim pro
appellat, sumplo vocabulo ex Epistola ad Roma . scripserit. Quod ut prirstaret, nonnulla Scriptura
nos, cujus verba ad hunc modum cital., MetabXn- loca, similia eorum quibus Origenes abusus erat
ματίσει τον κόσμον , transfgurabit, seu reformatin hom . 1.in Ezech . per liguram prosopopceam scripla
hunc mundum . esse admonel; eo prorsus modo quo Augustinus
(62) Μηδείς δε εμψυχωμένους . Nullus porro ips , lib . II Retract . c. 2 eadem interpretatus fue
cælos , elc. Gentilium hic præcipuus error' fail, rad; etsi lib . 11 De gen. ad lit. cap. 17; el in Enchi
cælos el sidera animata esse, quæ idcirco ceu 10- ridio , cap. 58 , pene concesserat solem , lunam . et
tidem numina colebant. Id Plató docuit in Timão, stellas, animis prædila esse, et ad angeloruni st
quem librum Latine Cicero interprctalus csi Ideni. cietalem pertinere.
887 S. JOANNIS DAMASCENI 888 1
divina Scriptara : Ει dicii Deus : Fiat tur ; et faεία Α έτερόν εστι το πύρ, ει μη το φώς , ώς τινές φασιν .
T
εει luz
ιur " . Νeque enim,, ut quidam existimant,,aliud "Ετεροι δε το κοσμικόν πυρ υπέρ ή τον αέρα φασίν,
quidquam est ignis, quam lux . Alii autem elemen- και καλούσιν αιθέρα. Εν αρχή μέν ούν εποίησεν ο
tarem hunc ignem aere superiorem esse aiuut, quem Θεός το φως, ήγουν τη πρώτη ημέρα, καλλωπισμών,
socant æthera. In principio igitur, hoc eat die primo, και κόσμoν πάσης της ορατής κτίσεως . "Αφελε γάρ
creavit Deus lucem , quæ visibilium omnium crea- το φώς, και πάντα εν τω σκότει αδιάγνωστα μένουσι,
lurarum decus et ornamentum est. Elenim si lueem την οικείαν μη δυνάμενα ευπρέπειαν επιδείξασθαι .
sustuleris , omnia in tenebris jacebunt ignota , ut Εκάλεσε δε ο Θεός , το μέν φως, ήμέραν · το δε
quæ pulchritudinem suam conspicuam reddere non σκότος εκάλεσε νύκτα. Σκότος δε έστιν , ουκ ουσία
possint : Vocavit autem Deus lucem diem : tenebras τις, αλλά συμβεβηκός : φωτός γάρ έστι στέρησις.
autem vocavit noclei P8 , Porro lenebræ substantia
1
"Ο γάρ αήρ, ουκ εν τη ουσία αυτού έχει το φως.
ulla non sunt, sed accidens. Neque enim aliud sunt Αυτό ούν το εστερήσθαι τον αέρα φωτός, σκότος
quam lucis absentia. Aer quippe in sua substantia εκάλεσεν ο Θεός και ουχί η ουσία του αέρος εστί
lucem non habel ". Quare ipsum hoc quod aer
96
σκότος , αλλ' ή του φωτός στέρησις , όπερ συμβεβηκός
luce careat, Deus vocavit tenebras. Quin neipsa , μάλλον δηλοί, ήπερ ουσίαν. Ουκ εκλήθη δε πρώτη η
φuidem aeris substantia tenebra sunt, sed lucis Bνυξ, αλλ' η ημέρα • ώστε πρώτη εστίν ημέρα και
privalio : quod accidens potius quam substantiam εσχάτη ή νύξ . Ακολουθεί ούν ή νύξ τη ημέρα και
indicat. Nec vero nox prius vocata est, sed dies : απ' αρχής της ημέρας έως της άλλης ημέρας, εν
ac proinde antiquior dies est, nox posterior. Diem νυχθημερόν έστιν · έφη γάρ ή Γραφή : Και εγένετο
*
ergo nos sequitur ; atque ab unius diei ortu usque εσπέρα , και εγένετο πρωΐ , ημέρα μία .
ad alium diem, dies unus est cum nocte conjunctus. Ait enim Scriptura : Et factum est vespere, et factum 2
est mane dies unus 97.

Primi tres dies, cum sol non essel. Lunæ et stella- "Εν μέν ούν ταίς τρισίν ημέραις αναχεομένου , και
rum munus in nocle . Et quidem tribus primis συστελλομένου του φωτός τη θεία προστάγματι, ή
diebus, luce Dei jussu, tum sese diffundente, lum τε ημέρα , και η νυξ εγένετο . Τη δε τετάρτη εποίησεν
rursus contrahente, dies el nox exstilere 98. At die ο Θεός τον φωστήρα τον μέγαν, ήτοι τον ήλιον, εις
quarta fecit Deus luminare majus, nempe solem, άρχάς και εξουσίας της ημέρας και δι ' αυτού γάρ ή
ut diei præesset ( per ipsum enim dies efficitur ; ημέρα συνίσταται • ημέρα γάρ έστιν , εν τώ τον
dies quippe est cum sol supra terram exstat, diei- ήλιον υπέρ γήν είναι και διάστημα ημέραςεστίν, ι
que spatium , cursus ille quem ab orlu ad occasum και από ανατολής μέχρι δύσεως υπέρ γήν του ηλίου
usque sol supra terram peragit) , 164 atque item C δρόμος και τον φωστήρα τον ελάσσω, ήτοι την σε
luminare minus , hoc estlunam,, et stellas , ut nocti λήνην, και τους αστέρας, εις αρχές και εξουσίαν
præessent , eique lucem ferrent. Nox porro est cum της νυκτός, του φωτίζειν αυτήν. Νυξ δε έστιν , εν τω
sol infra terram est : noctisque spatium est cursus τον ήλιον υπό γήν είναι και διάστημα νυκτός έστιν,
ille,, quem sol ab occasu ad ortum sub terra con- από δυσεως μέχρις ανατολής υπό γήν του ηλίου δρό
ficit. Luna igitur , et stellæ constitutæ sunt, ut μος. Η σελήνη τοίνυν και οι αστέρες ετάχθησαν
noetem illustrarent ; non quod interdiu sub terra την νύκτα φωτίζειν, ουχ ώς τη ημέρα πάντοτε υπό
penitus delifescant (namtunc quoque stelle incolo γην όντες · εισί γάρ και εν ημέρα αστέρες εν τη
super terram sunt) , sed quia sol eas, lunamque ουρανώ υπέρ γήν · αλλ' ο ήλιος τούτους άμα, και
splendoris sui nimia amplitudine operiens, elucere την σελήνην τη φαιδροτέρα αίγλη αποκρύπτων,
non sinit . ουκ έα φαίνεσθαι.
Primigenia lux luminaribus indita. Hisce lu- Τοις φωστήρσι τούτοις το πρωτόκτιστον φώς ο
minaribus primigeniam lucem summus ille rerum Δημιουργός εναπέθετο, ουχ ώς άπoρών άλλου φωτός,
Opifex indidit, non quod alterius luminis penuria αλλ' ίνα μή αργόν εκείνο μείνη το φως. Φωστήρ
laboraret ; sed ne lux illa supervacanea maneret. γάρ έστιν, ουκ αυτό το φώς, αλλά φωτός δοχείον.
D
Luminare siquidem lax ipsa non est , sed lucis
conceptaculum 39
.
Planelæ septem . Inter hæc autem luminaria 'Εκ τούτων των φωστήρων επτά πλανήτας φασί:
planelas septem recensent, quos contrario ac ce- και λέγουσιν αυτούς εναντίον του ουρανού κινείσθαι
lum motu volvi dicunt ; quocirca planetas, erran- κίνησιν · διο πλανήτας αυτούς εκάλεσαν τον μεν
tesve stellas, eos appellarunt. Coelum enim ab orlu γάρ ουρανόν φησιν , εξ ανατολών προς δυσμάς κινεί
ad occasum volvi inquiunt ; planelas autem ab σθαι τους δε πλανήτας εκ δυσμών επί ανατολάς "
99
* Gen. 1, 3. 95 Ιbid. 5. ** Basil . hom . 2 in Hesaem. 91 Gen. 1 , 3. 98 Basil . hom, 2. in Hexaeme
id . hon . 6 in Hexaem .
VARIÆ LECTIONES.
+ Edita et Kegii Uró, contra auctoris veterumque sententiam , qui ignem supra aerem statuerunt
e Cod. S. llil. , Regii ocio, Colb . et N. hic et infra tgouglas.
889 DE FIDE ORTIIODOXA LIB. II. 80
συμπεριφέρειν δε τον ουρανόν τη εαυτού κινήσει ως Α occasu ad ortum : quos etiam celum rapidiori suo
οξυτέρα , τους επτά πλανήτας . Τών δε επτά πλανη- molu secum circumferat. Seplem porro planetarum
των τα ονόματά εισι ταύτα: Σελήνη . Ερμής , Αφρο- hac sunt nomina : Luna , Mercurius, Venus, Sol ,
δίτη , " Ηλιος , "Αρης , Ζεύς , Κρόνος ε. Είναι δε Mars, Jupiter, Saturnus. Tradunt insuper , in uno
καθ ' εκάστην ζώνην του ουρανού , ένα των επτά πλα quoque cæli circulo unum ex scplem planetis .
esse.
νητών.
Εν μέν τη πρώτη, ήτοι τη ανωτέρα , τον Κρόνον . και In primo nempe, id est sublimiori, Saturnum .
Έν δε τη δευτέρα, τον Δία. r In secundo , Jovem .
'Εν δε τη τρίτη , τον "Αρεα. In tertio, Marlem .
Εν δε τη τετάρτη, τον "Ήλιον. In quarto , Solem .
Εν δε τη πέμπτη , την Αφροδίτην . In quinto , Venerem .
Εν δε τη έκτη , τον Ερμήν. In sexto, Mercurium .
Εν δε τη εβδόμη, και κατωτέρα , την Σελήνην. Ο In septimo denique et infimo, Lunam .
Τρέχουσι δε δρόμον άληκτον, όν ο Δημιουργός και Anni quatuor tempora el conversiones. Mundus
εταξεν αυτοίς , και καθώς έθεμελίωσεν αυτά , ως Β verno tempore conditus. Cursum autem eum
φησιν ο θείος Δαβίδ : Σελήνης και αστέρας , ά σύ sine intermissione tenent, quem eis Conditor in
εθεμελίωσας . Διά γάρ του ειπείν , έθεμελίωσας , dixit, et sicut ea fundavit ; juxta illud divini Da -
εσήμανε το πάγιον και αμετάβλητον της υπό Θεού vidis : Lunum et siellas, quæ tu fundasli ' . Nam
δοθείσης αυτοίς τάξεώς τε και ειρμού . "Έταξε γαρ verbo , fundasti , ordinis tenorisque ipsis a Deo
αυτούς εις καιρούς, και εις σημεία , και εις ημέρας, concessi firmilalem et constantiam significavit ;
και εις ενιαυτούς . Διά μέν γάρ του ηλίου αι τέσσα- cum ea staluerit in tempora, et signa , et annos.
ρες τροπαι συνίστανται και πρώτη μεν, ή εαρινή : Per solem enim quatuor tempestates , conversio
εν αυτή γαρ εποίησεν ο Θεός τα σύμπαντα και δη- nesve constituuntur : quarum prima verna csi ;
λοι το και μέχρι του νύν, εν αυτή των ανθέων την qua nimirum Deus condidit universa 1 : idque de
βλάστησιν γίνεσθαι, ήτις και ισημερινή τροπή εστιν clarant eliamnum flores vere pullulantes. llæc
δώδεκα γαρ ωρών τήν τε ήμέραν και την νύκτα autem conversio, æquinoctialis dicitur : quippe
καθίστησιν . Αύτη εκ της μέσης ανατολής του ηλίου cum diem duodecim horarum , totidemque, noctem
συνίσταται , εύκραής ούσα, αίματος αυξητική , θερμή, efficiant. Porro illa ex medio solis ortui constituitur ,
και υγρά υπάρχουσα και δι' εαυτής μεσιτεύουσα
.
optimaque temperie est, sanguinen augens , cali
το χειμώνί τε και τη θέρει • του μεν χειμώνος θερ- C daque et humida atque inter.lhicmem et estatem ;
μοτέρα και ξηροτέρα , του δε θέρους ψυχροτέρα και hiemem calore et siccitate, æslatem frigedine et
υγροτέρα · διατείνει δε αυτή η ώρα, από Μαρτίου και humiditate superansque. llæc pars a vicesimo prino
Ε
μέχρις Ιουνίου κδ'. Είτα ύψουμένης της του ηλίου
.
Martii ad vicesinnum quartum Junii exporrigitur.
.
ανατολής επί τα βορειότερα μέρη, η θερινή τροπή Deinde vero solis ortu ad seplentrionales partes
διαδέχεται , μεσιτεύουσα τω τε εαρι και τη μετο- altius assurgente, solstitium æstivum succedil,
πώρω · έκ μεν του έαρος το θερμόν έχουσα , εκ δε quod inter ver et autumnum locum medium lenel,
του μετοπώρου το ξηρόν θερμή γάρ έστι , και ξηρά , a vere calorem , ab autumno siccitatem balens .
και την ξανθην αύξει χολή . Αύτη δε μεγίστην μέν Calida namque , et sicca est estas , et lave bilis
την ημέραν έχει , ωρών ιε' • την δε νύκτα πάνυ incrementum 165 facit. Hujus porro maximus
σμικροτάτην, ωρών εννέα διάστημα έχουσαν. Και dies quindecim horas complectitur : nox quam
αύτη δε διατείνει από Ιουνίου κδ' μέχρι μηνός brevissima novem horarum spatio definitur . Αtque
Σεπτεμβρίου κε ' . Είτα πάλιν εις την μέσην ανατο- bæc quoque a quarlo et vicesimo Junii die , ad
λήν του ηλίου επανιόντος , η μετοπωρινή τροπή την quintum et vicesimum Septembris pertiner. Postea
έ θερινήν αμείβει, μέσως πως έχουσα ψύξεώς τε, και sole rursus ad medium orlum regrediente, autun
θέρμης, ξηρότητός τε , και υγρότητος , και μεσι- D nalis conversio estivam excipit, media quodammo
τεύουσα τη τε θερινή , και τη χειμερινή τροπή, εκ do inter frigus et calorem , siccitatemque et hu
μεν της θερινής το ξηρόν , εκ δε της χειμερινής το morem, atque inter æstivam et hibernani tempesta
ψυχρόν έχουσα . Ψυχρά γάρ έστι και ξηρά , χολής τε tes interjecta ; ab æstiva videlicet siccitatem , ah
μελαίνης αυξητική πέφυκεν. Αύτη πάλιν ισημερινή hiberna frigedlinem habens . Frigida enini et sicca
τροπή υπάρχει , δώδεκα ώρών τήν τε ήμέραν, και est, atramque bilem augere solet. Atque hæc rur
την νύκτα έχουσαν· διατείνει δε αύτη από Σεπτεμ- sus equinoctialis conversio dicitur ,, ut que duode
βρίου κε', μέχρι Δεκεμβρίου κε' . Του δε ηλίου επί
1 cim horarum , lum diem , tum noctem habeat. Pro
* Psal . viii , 4. " Basil. hom . 6 in llexaem .

VARIÆ LECTIONES .
' Cod Colb. 4780, el S. Hil . planetas codem ac edita ordine recenset, sed singulis metalla singula,
φuae eorumdem influxu generari dicuntur, assignant : ήλιος , χρυσός σελήνη , άργυρος: Ζεύς , σίδηρος :
Ερμής , κασσιτερος: " Αρης, υδράργυρος, Αφροδίτη, χαλκός : Κρόνος, μόλυβδος . u Cod . Colb. 4780 ; Regii.
Eres , et N. δημιουργήσας.
tenditur autem ea a vicesimo quinto Septembris Α την μικροτέραν και χθαμαλωτέραν, ήτοι τηνμεσημ
ad vicesimum quintum Decembris . Tum sole ad' βρινήν ανατολήν κατιόντος , η χειμερινή επιλαμβά
inferiorem demissioremque, hoc est meridionalem νεται τροπή, ψυχρά τε ' και υγρά τυγχάνουσα, και
ortum,, labente,, hiennale solstilium ac tempestas μεσιτεύουσα τη τε μετοπωρινή , και τη εαρινή • έκαι
subit ; quæ frigida et humida esl , media inter μεν της μετοπωρινής το ψυχρών έχουσα , εκ δε της
autumnalem et vernam qualitate.. Hec porro brc- εαρινής το υγρών κεκτημένη . Αύτη δε σμικροτάτην
vissimum diem , novem horarum, longissiman μεν την ημέραν έχει, ωρών εννέα υπάρχουσαν,την
noclem , quindccim habet, ac pituitam angel : atque δε νύκτα μεγίστην, ώρων υπάρχουσαν πεντεκαίδεκα :
a Decembris quinto el vicesimo lie ad primum et φλέγματος δέ αύτη υπάρχει αυξητική · διατείνει δε
vicesimum usque Martii se porrigil. Sapienter enim και αύτη από Δεκεμβρίου κε' μέχρις κα ' Μαρτίου.
a rerum Conditore provisum est : ne alioqui a sun- Σορώς γάρ ο Δημιουργός προενοήσατο, ώς αν μη εξ
mo frigore, aut calore, aut humiditale, aul sicci- άκρας ψυχρότητος, ή θερμότητος , ή υγρότητος, και
late , ad extreme contrariam qualitalein Trans- ξηρότητος , επί την άκραν εναντίαν ερχόμενοι ποιό
eunles , in graves morbos incidamus. Periculosas τητα, χαλεπούς περιπέσωμεν αρρωστήμασι “ σφαλε
cniin esse repentinas mutationes ratione ipsa do- ράς γάρ τας αιφνιδίους μεταβολάς οίδεν ο λόγος.
cemin , B
Ad hunc itaque modum sol . quatuor conversio . Ούτω μεν ούν ο ήλιος τάς τροπάς, και δι' αυτών
nes , perque eas annum ellicit ; dies item el nacies τον ενιαυτόν απεργάζεται, και τας ημέρας δε, και
constituit :: dies, inquam , cum exoritur, el supra τάς νύκτας · τάς μεν ανατέλλων , και υπέρ γην γινό
terram exsistit ; nocles, cum terræ subil el occidit, μενος, τάς δε υπό την δύνων και τοις άλλοις φω
sideribusque aliis , lunæ nimirum el stellis ul illu- στηρσι, σελήνη τε , και αστράσι την φαύσιν παρα
ccant , concedit . χωρών συνίστησι.
Signa duodecim zodiaci.- Aiunt etiam duodecim Φασί δε και δώδεκα ζώδια εξ αστέρων είναι εν
in celo signa ex astris esse, animalium nominibus τω ουρανώ, έναντίαν κίνησιν έχοντα τω τε ηλίω, και
nuncupata, que contra, ac sol, etel luna celerique τη σελήνη , και τοις άλλοις πέντε πλανήταις, και διά
errantes moveantur; per eaque signa seplem pla των δώδεκα ζωδίων παρέρχεσθαι τους επτά. Ο μεν
nelas transire. Alqui sol quidem in unoquoque ούν ήλιος καθ' έκαστον ζώδιον αποτελεί μήνα ένα,
signo menscm unum perficit, duodecim signa toli- και διά των δώδεκα μηνών τα δώδεκα ζώδια διέρχε
dem mensibus peragrat. llorum porro signorum ται « τών δε δώδεκα ζωδίων τα ονόματά εστι ταύτα ,
nomina hæc sunt, hique eoruni menses . και οι τούτων μήνες.
C
Aries , mense Martio, die 21 solem excipil. Κριός, η μηνί Μαρτίω, κα , δέχεται τον ήλιον.
9
Taurus, mense Aprili, die 23 . Ταύρος , 8 μην 'Απριλλίω, κγ' .

Gemini, mense Maio, dic 24 . Δίδυμοι , ΓΙ μηνί Ματω, κδ' .
Cancer, mense Junio, dic 24. Καρκίνος , σO μηνί Ιουνίω, κδ ' :
Leo, mense Julio, dic 25 . Λέων, ο μηνί Ιουλίω, κε' .
Virgo, mense Augusto , die 25. Παρθένος, πχ μηνί Αυγούστο, κε'. 1
Libra , mense Seplembri, die 25. Ζυγός, Λ . μηνί Σεπτεμβρίω, κε'.

Scorpius, mense Octobri , die 25. Σκορπίος, η μηνί Οκτωβρίω , κε'.
Sagitarius, mense Novembri , die 25 . Τοξότης , και μηνί Νοεμβρίω, κε'.
Capricornus, mense Decembri, die 25 . Αιγόκερως, 3 μηνί Δεκεμβρίω, κε'.
Aquarius, mense Januario, die 25. Υδροχόος, ο μηνα Ιανουαρίο, κε' .
Pisces, mense Februario, die 24. Ιχθύες, η μηνί Φευρουαρίο, κδ'.
Lunce cursus brevior. - Al vero luna, ul que " Η δε σελήνη C καθ' έκαστον μήνα τα δώδεκα ζώ
inferiore Ioco sit, celeriusque zodiacum orben. D δια διέρχεται, κατωτέρα ούσα , και ταχύτερον ταύτα
peragret, in singulos, nienses lola duodecim signa διοδεύουσα • ως γάρ έαν ποιήσης πόλον ένδον άλλου
percurrit. 166 Quemadmodum enim, si intra πόλου, ο ένδον πόλος μικρότερος ευρεθήσεται » ούτως
orbem, alium quemdam orbem facias, interior or- και ο δρόμος της σελήνης κατωτέρας ούσης, ολιγώ
bis illo minor invenietur ; eodem modo cum luna τερός έστι , και ανύεται τάχιον.
inferiorem sedem nacta sit, brevius quoque ipsius curriculum sit , citiusque conficialur pecessum
est .
Sidera quorum signa sini . Nihil libertati officiunt, Ο μεν ούν "Έλληνες (63) διά της των άστρωντου
VARIÆ LECTIONES .
R. 3 Colb. unus, cod. S. Hil . ψυχροτέρα τε.
NOTAE .
(63) Οι μεν ούν εθνικοί. Jam vero gentiles, etc. Christianos audierunt astrologi , qui er siilerin
Gentiles qui res humanas ineluctabili falo regi inspectione fulvrorum cognitionem sibi arrogarunt,
putabant, eleganter Nemesius coufulat, cap. 33 ct Origenes, in Philocalia,cap. 22, quod es lomo!
56, quem Noster hic sequitur. Id argumenti frequen- Commentariorum ejus in enesini sinnptum esi,
ler tractarunt doctores alii : unde pessime, apud demonstrat fieri non posse, ul astra rerum et
τιων , ηλίου τε , και σελήνης, ανατολής, και δύσεως, A contra fatum. - Jarm vero gentiles,, per horum si
και συγκρούσεως , φασί πάντα διοικείσθαι τα καθ' derum , solis nimirum el lunæ , orlum et occasum ,
εμάς. Περί ταύτα γάρ ή αστρολογία καταγίνεται : concursumque, res omnes gubernari asserunt ( im
ημείς δε φαμεν , ότι σημεία μεν εξ αυτών γίνονται, his enim astrologia versatur) ; nos contra imbrem
όμβρου και ανομβρίας, ψυξεώς τε και θέρμης, υγρό- quidem ac serenitalem , frigus item el calorem ,
τητός τε και ξηρότητος, και ανέμων , και των τοιού-
> humorem el siccitatem , ventos denique, alique alia
των · των δε ημετέρων πράξεων, ουδαμώς. Ημείς ejusmodi per ea significari non imusin ficias 8 : Πιο
γάρ αυτεξούσιοι υπό του Δημιουργού γενόμενοι, κύ- vero actionibus nostris omen ullum importent, id
ροι των ημετέρων υπάρχομεν πράξεων . Ει γάρ εκ pernegamus . Nam cum liberi arbitrii a Conditore
της των αστέρων φοράς πάντα πράττομεν , κατ ' præditi simus , hinc efficitur ut actiones nostræ
ανάγκην πράττομεν, & πράττομεν • το δε κατ' ανάγ- juris nostri sint. Αlioqui , si ex siderum motu cuicta
την γινόμενον , ούτε αρετή, ούτε κακία εστίν· ει δε μήτε facimus, sequitur ut ea que facimus necessitate
αρετήν μήτε κακίαν κεκτήμεθα, ούτε επαίνων, ούτε faciamus *. Id porro quod nccessitale fit, neque
κολάσεων υπάρχομεν άξιοι· ευρεθήσεται δε και ο Θεός virtus, neque vitium est . Quod si nec virtutem ,
άδικος , τοίς μεν, αγαθά , τοις δε, θλίψεις διδούς . nec vitium habemus, profecto nec laudibus, nec
'Αλλ' ουδε κυβέρνησιν, ουδε των εαυτού κτισμάτων Β supplicio digni sumus : atque ita iniquus Deus
Ο Θεός ποιήσεται πρόνοιαν , εί κατ ' ανάγκην άγονται reperietur ,, dum aliis res secundas,, aliis calamitosas
τα πάντα , και φέρονται . Και το λογικόν δε περιττον tribuit. Imo vero nec gubernabit Deus res conditas,
εν ημίνέσται · μηδεμιάς γάρ όντες πράξεως κύριοι, nec eis providebit , si quidein omnia necessilale
περιττώς βουλευόμεθα το δε λογικόν, πάντως της agantur ac ferantur ; supervacaneaque in nobis
βουλής ημίν ένεκεν δέδοται · όθεν παν λογικόν, και erit pars rationalis. Nam si nulla actio e nostru
αυτεξούσιον . arbitrio pendel , frustra consultamus : vis quippe
ralionis utique consultandi causa nobis concessa est : unde etiam quidquid ratione utitur, arbitrii
quoque liberlale præditum est.
"Ημείς δε φαμεν, ότι ουκ αυτα αίτιά τινός εισι των Sidera prognostica. - Quamobrem hoc dicimus,
-
γινομένων, ούτε γενέσεως των γινομένων, ούτε των sidera nec eorum que contingunt, nec orlus eorum
γινομένων , ούτε των φθειρομένων φθοράς: σημεία
.
quæ nascuntur, nec eorum quæ pereunt, interitus
δε μάλλον όμβρων τε , και της του αέρος μεταβολής. causas
esse : verum signa polius pluviarum ,
"Ισως δ' άν τις είπoι , ότι και πολέμων ουκ αίτια , aerisque mutationis. Quanquam nec defuturus
αλλά σημεία συνίστανται και η ποιότης δε του αέρος C fortasse est , qui bellorum ea quoque signa esse
ποιουμένη ή υπό ηλίου , και σελήνης , και των αστέ- dical, tametsi non causas. Quin aer quoque a sole,
ρων , άλλως και άλλως διαφόρους κράσεις, και έξεις , el luna, et astris alia subinde atque alia qualitate
και διαθέσεις συνίστησιν . Αι δε έξεις των εφ' ημίν : affectus , diversa temperamenta, habitusque , et -
κρατούνται γάρ τώ λόγω , και άγονται πρεπόμεναι. affectiones gignil ". Habitus.porro inter ea quæ in
nostra potestate consistunt, referuntur. li. quippe sub rationis imperio sunt, ab eaque gubernantur;
el immutantur.
Συνίστανται δε πολλάκις και κομήται, σημεία τινα Comelæ . Christo nascente , sidus norum . - Plerum .
θάνατον δηλούντα βασιλέων 1 , άτινα ουκ εισί των εξ que insuper exsurgunt comelæ , regum mortem
αρχής γεγενημένων άστρων, αλλά το θείου προστά- portendentes : φui tamen non ex illis sideribus
* Basil . hom , 6 in Hexacm . & Nemes . De nat. how . c . 34. * Basil . hom . 6.in Hexaem .
VARIÆ LECTIONES.
* Reg. 3 guyzésewş. Sic Faber, commislionis : in cod . S. Hil., sed supra lineam a recognitore ou pro a,
appositum fuit. Colb. unus habet συγκρίσεως: Noster συγκρούσεως, ήτοι συνόδου . y Colb. 1 et Regii
12, el cod. S. Hil. habent ποιουμένου. 1 Cod . S. Hil. Regii 9 θανάτων βασιλέων : sic Faber , signa
quaedam interituum regun. Reg. 2427 θάνατον , η ανάδειξιν σημαίνουσι βασιλέων . !
NOTAE .
eventuum , quæ ex libera hominum voluntate pen- D ejusmodi signorum perceptionem altingere posse,
dent, causæ sint effectrices ; concedit tamen ea nisi ab angelis cælorum incolis edoceatur. Vali
omnia quir, apud nos geruntur, a sideribus signi- dius ergo hoc cominjenlum Basilius Magnus ,
ficari , quia in libro qui Testamentum duodecim pa- homil. 7 in Ilexaem. , et Augustinus lib. v De civ.
triarcharum inscribitur , legerat dixisse Jacob Dei, convellunt exemplo gemellorum , qui, cum
filio suo Joseph ; Legi in tabulis cæli umnia quæ eadem temporis parte concepti sint, proximeque
erenient vobis. Unde contendit cælum instar volue alius post alium in lucem prodierit, nihilominus di
minis esse, in quo exaraverit Deus que apud lio- versæ indolis sunt, et diversas vitæ conditiones
inines gerenda essent : quod rursum tírmare nititur subeunt. Fieri siquidem non posse, ut idem sidus ,
ex Scriplura, ubi dicitur cælum esse convolven- in eadem coli statione posilum , lam contrarios
dun , 2:6)lov, sicut librum. Opinionem hanc ceu eventus portendat. Allamen Basilius concedit va
Christiano indignam Procopius Gazeus idcirco rias anni tempestales, variasque aeris immulatio
respuit, quod a futurorum inquisitione abstinere nes a sole et astris ellici et signilicari ; quod et
debeamus. Cæterum Origenes negat hominem ad elegantcr explical.
Sunt, que in primo rerum ortu procreata fuere : Aγματι κατ' αυτόν καιρόν συνίστανται , και πάλιν δια
verum Dei jussa sub ipsum tempus conflantur, λύονται . Επει και ο κατά την του Κυρίου δι' ημάς
rursusque dissolvuntur 6. Quandoquidem ne sidus κατά σάρκα φιλάνθρωπος και σωτήριον γέννησιν
quidem illud, quod tum , cum Dominus nostri causa οφθεις τους μάγους αστήρ , ου των εν αρχή γενομέ
: 167 pro sua erga liomines clementia , ipsorumque νων άστρων ήν· και δηλον, εκ του ποτέ μεν εξ ανατο
salute in carne natus est Magis apparuit, non ex λής επί δύσιν ποιείσθαι το δρόμον, ποτέ δε εκ βοριά
illis slellis eral , quæ mundi initio conditæ fuerunt. επί νότονο και ποτέ μεν κρύπτεσθαι , ποτέ δε φαίνε.
Quod quidem perspicuum est , eo quod illa , nunc σθαι . Τούτο γάρ ουκ έστιν άστρων τάξεως ή φύσεως.
ab ortu ad occasum , nunc a septentrione ad austrum progrediebatur ; nunc delitescebal , nunc
se rursus prodebat :: quod quideio a siderum ordine et natura dissentaneum est .
Cur Deus lunam a sole mutuari lucem voluerit : Xρή δε γινώσκειν, ως εκ του ηλίου φωτίζεται η
contra Mohammeden . Sciendum autem est lu- σελήνη , ουχ ώς απορήσαντος του Θεού δούναι αυτή
nam a sole lumen suum mutuari : non quod Deus ίδιον φώς , αλλ' ίνα ρυθμός και τάξις εντεθή τη κτί
in ea inopia versaretur, ut proprium ipsi lumen σει , άρχοντος και αρχομένου , και παιδευθώμεν κα!
dare non posset : verum ut concinnitas et ordo B
ημείς κοινωνείν αλλήλοις , και μεταδιδόναι, και υπο
rebus condilis imponerelur , aliis videlicet impcran- τάσσεσθαι : πρώτον μεν τω ποιητή και δημιουργώ
libus , obsequentibus aliis ; hincque nos muluo Θεό και Δεσπότης έπειτα δε και τους υπ' αυτού και .
.
communicare disceremus , ac subesse ; primum ισταμένους άρχουσι • και μη ανακρίνειν , τίνος ένε .
quidem Deo rerum opifici et Domino , deinde prin- κεν ούτος άρχει , εγώ δε ού · δέχεσθαι δε πάντα ταεκ
cipibus ab co constitutis : nec sciscitari, cur bic Θεού ευχαρίστως και ευγνωμόνως .
præsit , ego non ; verum omnia quæ Deo ordinante
contingunt, gralo et æquo animo accipere .
Causa deliquii solis et lune . Quod autem sol 'Εκλείπει δε ο ήλιος και η σελήνη , των τη κτίσει
et luna defectum quandoque patiunur, hinc eorum , προσκυνούντων παρά τον Κτίσαντα την άνοιαν διε .
qui res creatas, neglecto Creatore, adorant ', amen- λέγχοντα, και παιδεύοντα ως τρεπτά είσι και αλ
liam arguunt, seque mutationi ac variationi obnoxia λοιωτά . Πάν δε τρεπτόν, ου Θεός· κατά την ιδίαν
esse docent . Quidquid enim mutabile est, natura γάρ φύσιν , φθαρτον άπαν τρεπτόν.
sua interitui obnoxium est .
Solis magnitudo. Tum autem solis defectus 'Εκλείπει δε ο ήλιος , του σώματος της σελήνης,
accidit, cuan Iune corpus parietis instar cujusdam cC ώσπερ τινός μεσοτοίχου γινομένου , και αποσκιάζον
interpositi, umbram facit, nec lucem diffundi sinit. O
τος, και μη εώντος διαναδοθήναι 2 ημίν το φως :
Ac proinde quanta lunaris corporis, quo sol obdu- όσον ούν ευρεθή το σώμα της σελήνης αποκρύπτον .
citur, inventa magniludo fuerit , tantum quoque τον ήλιον , τοσούτον και η έκλειψις γίνεται • ει δε
leliquium eficitur. Lune autem corpus inferioris μικρότερον εστι τό της σελήνης σώμα, μη θαυμά
magnitudinis esse, minime mirum tibi videatur : σης και ο ήλιος γάρ υπό τινων μεν λέγεται πολυ
0
nam el solem nonnulli multis partibus lerra majo . πλασίων της γης » υπό δε των αγίων και Πατέρων ίσος
rem esse contendunt : sancti Patres vero , terræ τη γη και πολλάκις μικρών νέφος καλύπτει αυτόν,
æqualem . Et tamen sæpenumero accidit, ut nube- ή και μικρός βουνός, ή τοίχος .
cula , vel colle exiguo, aut pariete occulletur.
At vero lunæ defectus ex umbra quam terra Η δε της σελήνης έκλειψις, εκ του αποσκιάσμα
ofundit, efficitur, cum decimam quintam diem alli- τος της γής γίνεται , όταν γένηται πεντεκαιδεκαταία
git cumque ex adverso, in summo utique centro, η σελήνη , και ευρεθή εξ εναντίας κατά το άκρον
sol quidem infra terram , Juna aulem supra terram κέντρον, ο μέν ήλιος υπό γην, ή δε σελήνη υπέργήν.
invenitur. Tunc enim terra umbram obducit, nec 'Αποσκίασμα γάρ ποιεί η γή , και ου φθάνει το ήλια
solis Iumen afferre lunge splendorem potest ; unde D κόν φως φωτίσαι την σελήνην, κακείθεν εκλείπει.
lit ut illa deficiat.
Menses lunares et solares . Luna a Deo creala Xρή δε γινώσκειν, ότι τελεία εκτίσθη η σελήνη
plena. — Illud advertendum , lunam a summo re- υπό του Δημιουργού , ήτοι πεντεκαιδεκαταια · έπρε
rum Auctore plenam fuisse conditam , sive qualis πε γάρ απηρτισμένην γενέσθαι · τη δέ τετάρτη
est decima quinta die. Decehat enim ut perfecta ημέρα, ως έφημεν, έκτισται ο ήλιος προέλαβεν
crearetur 8. Quarta autem die , ut diximus, sol con- ούν τον ήλιον ένδεκα ημέρας . Από γάρ τετάρτης
ditus est ; alque ila luna undeciin diebus solem ημέρας έως ιε' , ένδεκά εισι • διό και κατά χρόνος
6 Basil . in Christi Nativil . i Rom . 1 , 25. 8 Sever . Gabal. orat . 3 De opific , mundi.
VARIAE LECTIONES .
a Reg. 13, Colb.duo et Noster Elg@olivae · sic in cod. S. llil . membrana corrasa. Velus interpr.post:it
pertransiri.Pabertransfundat. R.2930 ocoñva.. b Pecst dziwv, in mss. pluribus,necpriores interpretes
reddidere .
897 DE FIDE ORTHODOXA LIB . II 898
οι δώδεκα μήνες της σελήνης, ένδεκα ημέρας λεί- A precessit. A quarla enim die ad usque deciman
πουσιν εκ των δώδεκα μηνών του ηλίου . Οι μεν γαρ quintan, dies undecim intersunt. Quo etiam fit , ut
του ηλίου τριακοσίας εξήκοντα πέντε , τέταρτον, in singulos annos, duodecim lunæ menses unde
ημέρας έχoυσι. Διό του τετάρτου συντιθεμένου κατά cim diebus minores sint, quam duodecim solis
τέσσαρα έτη, μία αποτελείται ημέρα , ήτις λέγεται menses. Solis quippe menses dies trecentos sesa
βίσεξτος. Και ο ενιαυτός εκείνος τξς' ήμέρας έχει. ginta quinque cum unius quadrante continent , ob
οι δε της σελήνης ενιαυτοί τνδ' εισιν ημερών ή γάρ idque quarto quoque anno , composito hoc qua
σελήνη, αφ' ού γεννηθή , ήγουν ανακαινισθή, αύξει, drante, dies unus conficitur, qui bissextilis nun
έως αν γένηται ημερών δεκατεσσάρων ημίσεος τε- cupatur ; sicque annus ille trecenlos sexaginta sex
τάρτου • και άρχεται λήγειν , έως ημερών κθ' ημί- dics habet : contra lunares anni trecentorumquin
σεος, και τελείως γίνεται αφώτιστος και πάλιν quaginta quatuor dierum spalio finiuntur. Ex quo
συναπτομένη τώ ηλίω, αναγεννάται και ανακαινίζε- enim nata, seu innovala luna est , augescit ad de
ται , υπόμνημα φέρουσα της ημών αναστάσεως. cimam quartam usque diem cum unius semisse et
Καθ' έκαστον ούν ενιαυτόν τάς ένδεκα ημέρας απο- quadrante. Finc minui incipit usque ad nonam et
δίδωσι τώ ηλίω · κατά ούν τρεις χρόνους , ο εμβόλι- vicesimam diem cum unius semisse, quo splendo
μο; μην γίνεται τους Εβραίοις, και ο ενιαυτός εκεί. Β ris 168 omnis expers evadit. Αc tumrursus cum
νος δεκατριών μηνών ευρίσκεται, εκ της προσθήκης sole copulata rena scitur et renovatar ; atque in
των ένδεκα ημερών. hoc, monimentum fert resurrectionis nostra . Quo
circa singulis annis undecim dies soli redelit : unde post tres annos intercalaris mensis ab Hebræis inve
hilur ; qui ob hanc dierum undecim additionem tredecim mensibus constat '.
Δήλον δε ως σύνθετός έστιν, ό τε ήλιος, και η σε- Perspicuum autem est solem , et lunam , omnia
λήνη , και τα άστρα , και φθορά κατά την ιδίαν φύσιν que sidera composila esse, et mulationi obnoxia :
υπόκεινται. Την δε τούτων φύσιν ουκ έσμεν. Τινές quæ tamen eorum natura sit, prorsus ignoramus.
μεν ούν φασε το πύρ , εκτός τινος ύλης αφανές είναι : Ac nonnulli igncm ab omni materia , sive pabulo,
όθεν και σβεννύμενον αφανίζεται. "Ετεροι δε, τούτο semolum penitus desinere asscrunt, idque mani
σβεννύμενον , εις αέρα φασί μεταβάλλεσθαι . ſestum esse , eo quod exstinctus evanescat. Sunt
rursus alii qui exstinctum illum in aerem verii
dicunt '..
ο ζωδιακός κύκλος λοξώς κινείται , διηρημένος Zodiaci motus. Zodiacus orbis obliquo motu
εις τμήματα δώδεκα , άτινα καλείται ζώδια: το δε C volvitur, inque partes duodecim secatur, que si
ζώδιον έχει δεκανούς τρείς , μοίρας τριάκοντα · η δε gna dicuntur; quodlibel vero signum tres decanos
μέρα έχει λεπτά εξήκοντα . "Έχει ούν ο ουρανός μοί- liabet, gradus triginta : φuilibet autem gradus
ρας τριακοσίας εξήκοντα το υπέρ γην ημισφαίριον ,
.
minutis sexaginta constal. lta cælum trecentos
μοίρας ρπ', και υπό γην, ρπ' . sexaginta gradus habet : hemisphærium quod su
per terram est , centuri et octoginla gradus con
tinci, lotidemque illud , quod subtus terram .
Οίκοι πλανητών . Domus planelarum .
.
Κριός και Σκορπίος, "Αρεως • Ταύρος και Ζυγός, Aries et Scorpius, Martis : Taurus cl Libra , Ve
'Αφροδίτης : Δίδυμοι και Παρθένος , Ερμού • Καρκί- neris 11 : (Gemini cu Virgo, Mercurii : Cancer ,
νος, Σελήνης : Λέων, Ηλίου • Τοξότης και Ιχθύες , Lunæ : Leo, Solis : Sagillarius et Pisces, Jovis ::
Διός : Αιγόκερως και Υδροχόος , Κρόνου. Capricornus et Aquarius, Saturni.
Υψώματα. Altitudines .
Κριός, Πλίοι » • Ταύρος, Σελήνης : Καρκίνος, Διός : Aries, Solis ; Taurus , Lunæ ; Cancer, Jovis ;
Παρθένος , "Αρεως : Ζυγός, Κρόνου : Αιγόκερως , Virgo , Martis ; Lilyra , Saturni ; Capricornus ,
"Ερμού : Ιχθύες , Αφροδίτης. Mercurii.
D
Τα σχήματα της σελήνης . Figurationes lunæ .
Σύνοδος , όταν γένηται εν τη μοίρα, εν ή έστιν ο In conjunctione luna esse dicitur, cum eodem
ήλιος γεννά, όταν αποστή του ηλίου μοίρας ιε' • ανα- quo sol est gradu : nascens, cum quindecim a sole
τολή , όταν φανή μηνοειδής δις € , όταν απέχη μοίρας gralibus distat : oriens , dum corniculata apparet ;
ξ' · διχοτόμοι δύο, όταν απέχη μοίρας εννενήκοντα : φuod quidem bis contigit , ac tum sexaginta gradi
αμφίκυρτοι δύο, όταν απέχη μοίρας . ρκ' • πλησισέ- bus a sole dislat : semiplena bis conspicitur, eum
ληνοι , αι και πλησιφαείς, δύο, όταν απέχη μοίρας nonaginta gradibus recessit : Ibis etiam gibbosa ,
ρν' • πανσέληνος , όταν απέχη ρπ'. Δις α δε είπο-
.
cum centum et viginti gradibus :: lucem vero
μεν , μίαν αυξούσης, και μίαν ληγούσης. Διά δύο plenam habens , cum gradibus centum et quinqua
Sever . Gabal. lib. in De opif. mundi. 10 Nemes . cap . 5. 11 Vid . Porpli. De antro Nymph.
VARIÆ LECTIONES .
Reg. 4 Deúte pov. Vetus interpr . secundo, et Faber bis ; unde legendum pulo õis. d Edita et
Colb . δύο ,
900
gianta : plena omnino ac perfecta , cui centum et A ήμισυ ημερών παρέρχεται η σελήνη έκαστον ζώ
octoginta gradibus a sole remola cst. Bis idcirco διον.
dicimus , quia crescente , ac rursus decrescente id accidit . Porro duobus diebus cum dimidio unum
quodque signum luna emetilur.
CAP. VIII.
De aere et venlis.
ΚΕΦΑΛ . Η' (KB .
Περί αέρος και ανέμων .
Aeris descriptio . Aer sublilissimum elemen
Α του τι λεπτό
στοιχείονβαρύτ
lum est, humidumque et calidum ; igne quidem μόν," ρέσ μεν πυρός τατον
ερον , υγρόν
, της δε γης και θερ
τε και των
gravius, terra tamen el aquis levius ; respirationis υδάτων κουφότερον , αναπνοής και εκφωνήσεως αί
et vocis causa , coloris espers, lioc est, nullo a τιον , άχρωμάτιστον , ήτοι εκ φύσεως χρώμα μη κε
nalura colore imbutum ; nitidum ac pellucidum κτημένον, διειδές, διαφανές : φωτός γάρ έστι δεκτι
( lumen enim excipere potest ) tribus sensibus κόν · και ταις τρισιν αισθήσεσιν ημών διακονούν
nosiris inserviens ( ipsius enim beneficio cernimus, δι ' αυτού γάρ ορώμεν , ακούομεν, οσφραινόμεθα :
audinius, odoramur) : caloris item et frigo : is, δεκτικών θάλψεώς τε και ψύξεως, ξηρότητός τε και
siccialis et humiditatis capax. Ilujus locales mo- υγρότητος • ού πάσαι αι κατά τόπον κινήσεις εισιν,
tus hi sunt , sursium , 169 dcorsum , introrsum , Β άνω ; κάτω , έσω , έξω, δεξιά, αριστερά , και η κυ
extrorsum , dextrorsum , sinistrorsum , ac postremo κλοφορική κίνησις .
100lus orbicus .
Aer ex se lumen non habet. Ex se autem lu
men non habet, verum a sole, luna, sideribus, et Οίκοθεν μη κεκτημένος το φως, αλλ ' υπό ηλίου ,
igne collustratur . Atque hoc est quod ait Scriptura: και σελήνης
Και , και καιάστρων,
τούτο εστιν, είπεν ή και
Γραφή , ότιφωτιζόμ
πυρός Σκότοςενος.
ήν
Et tenebræ erant super faciem abyssi's. Ubi indi
care vult aerem minime a se lunien habere, sed επάνω της αβύσσου , θέλουσα δείξαι, ώς ουκ οίκο
diversam esse luminis substantiam . θεν ο αήρ το φως κέκτηται, αλλ ' άλλη τις έστιν ουσία
Quid venlus. - Al ventus est agitatio aeris. Vel, ή του φωτός.
ventus est aeris luxus, pro varia Iocorum ex qui- "Ανεμος
ρεύμα τωνκίνησις
αέροςδετηςεστι τόπων εξαλλαγ άνεμος
αέρος. ής"Η, όθεν δεί, εστι
τας
bus manat ratione, alia atque alia subinde nomina επωνυμίας αμείβων .
accipiens 13.
Aeris locus , ventorum numerus. Quin locus Και ο τόπος δέ τού αέρος εστί. Τόπος γάρ έστιν
quoque aeris est. liud enim cujusvis corporis Io- C εκάστου σώματος ή τούτου περιοχή . Τί δέ περιέχει
cus est, quominumquodque includitur. Quid autem τα σώματα , ει μή αρ; Είσι δε τόποι διάφοροι, όθεν
aliud corpora continet et ambit, nisi aer ? Varie ή του αέρος γίνεται κίνησις, εξ ών και οι άνεμοι τάς
porro multiplicesque regiones sunt , unde aer agi- επωνυμίας έχoυσι. Δώδεκα δε πάντες εισί • φασί δε
lalur ; ex quibus eliaro duodecim venti ( lolidem τον αέρα σβέσιν πυρός, η ατμόν ύδατος θερμανθέν
enim omnes sunl) nomen trahunt. Sunt qui aerem τος . "Έστι γούν ο αήρ , κατά μέν την οικείαν φύσιν,
nilil aliud esse contendant , nisi ignein exstinctum, θερμός: ψύχεται δε τη γειτνιάσει τη προς το ύδωρ
aut caleſaclæ aquze vaporem . Quamobrem natura και την γην, ώς τα μεν κάτω μέρη αυτού ψυχρά
quidem sua calidus est ; verum ex aquæ et lerrae είναι , τα δε άνω , θερμά.
vicinitate frigus contrahit. Ex quo fit ut inferiores ipsius parles frigidæ sint , superiores ca
lidæ " .
Venlorum nomina . Quod autem ad ventris e "Aνεμοι πνέουσιν, από ανατολής θερινής , και
allinel , ab æslivo orlu ſant cæcias , qui el meses . κίας, ο και μέσης. Από ανατολής ισημερινής , απ
Ab orlu equinoctiali , sabsolanus : ab ortu hiberno, ηλιώτης . Από ανατολής χειμερινής, εύρος . Από δύ
eurus. Ab hiberno occasu , africus :ab æquinoctialioc- σεως χειμερινής, λίμ : από δύσεως ισημερινής, ζέ
Casu, favonius : ab estivo occasu, corus, φui et olym- Dφυρος • από δύσεως θερινής, αργέστης, ήτοι ολυμ
pias , et iapyx dicitur . Tum auster el aquilo , qui πίας , ο και ιάπυξ . Είτα νότος και απαρκτίας αντι
oppositis inter sese flatibus spirant. Est autem πνέοντες αλλήλοις. "Έστι δε μέσος άπαρκτίου και
inter aquilonem et ceciam interjectus boreas ; καικίου, βορέας. Εύρου δε και νότου μέσος, φοίνιξ, ο
inter eurum et austrum, pαnix , qui etiani libe- καλούμενος ευρόνοτος. Μέσος νότου και λιβός, λιθόνο
nolus appellatur : inter alistium rursus et afri- τoς, o και λευκόνοτος. Μέσος δε απαρατίου και αργέ
cum , libonotus, qui el leuconolus : demum inter στου, θρασκίας, ήτοι κέρκιος υπό των περιοίκων
aquilonem el corum , thrascias, seu cercius, ab ονομαζόμενος.
his qui versus regionem hanc incolunt, ita nun
cupatus .
12 Gen. 1 , 3. 13 Sever . Gabl. Ιιοπι . 1 in lexacili .

• Nemcs . De nat . lion. 1 , cap. 5 .
VARIÆ LECTIONES ,
e Desunt hæc in edit . Veron .
' "Έθνη δε οικεί τα πέρατα, κατ' απηλιώτην, Βα- Α
. .
[ Genles autem que in orbis finibus sedes ha
κτριανοί • κατ' εύρον, Ινδικοί• κατά Φοίνικα , Ερυ- bent , hæ sunt. Ad subsolanum , Bactriani : ad
θρά θάλασσα και Αιθιοπία : κατά λιβόνατον , οι υπέρ eurum , Indi : ad Phænicem , mare Rubrum et
Σύρτιν Γαράμαντες : κατά λίβα , Αιθίοπες, και οι Æthiopia ; ad libonotum , Garamantes, qui supra
δυσμικοί Υπέρμαυροι• κατά ζέφυρον, Στήλαι, και Syrtim sunt ad Africum , Æthiopes el occiden
αρχαι Λιβύης και Ευρώπης κατά αργέστης, Ιβηρία , tales Mauri : ad favonium , llerculis Columne,
ή νύν Ισπανία • κατά δε θρασκίαν , Κελτοι , και τα et Libyæ ac Europæ initia : ad corum , Iberia ,
όμορα» κατά απαρατίαν, οι υπέρ την Θράκην Σκύθαι: quæ bodie Hispania vocatur : ad thrasciam , Galli
κατά βορράν, Πόντος, Μαιώτις, και Σαρμάται κατά ac finitimæ nationes : ad aquilonem , Scythæ , qui
καικίαν, Κασπία θάλασσα, και Σάκαι.] supra Thraciam sunl : ad boream , Pontus, Moo
lis et Sarmatæ : ad cæciam , mare Caspium et
Sacæ. ]
ΚΕΦΑΛ . Θ' ( ΚΓ']. CAP. IX .
Περί υδάτων. De aquis.
Και το ύδωρ δε εν των στοιχείων των τεσσάρων Aquce descriplio. Aquarum supra firmamentum
έστι , ποίημα Θεού κάλλιστον ύδωρ έστι στοιχείον Β τalio. Aqua eliam unum est, ex quatuor ele
υγρόν τε και ψυχρόν, βαρύ τε και κατωφερές, ευδιά- mentis excellentissimum Dei opus. Est autem
χυτον . Τούτου δε μνημονεύει η θεία Γραφή λέγουσα: aqua elementum humidum et frigidum ; grave ac
Και σκότος ήν επάνω της αβύσσου και Πνεύμα deorsum vergens, quod facile dilluit. Hujus me
Θεού έπεφέρετο επάνω του ύδατος. "Αβυσσος γάρ minit Scriplura divina, cum ait : Et tenebræ erant
ουδέν έτερόν έστιν , ει μή ύδωρ πολύ , ού το τέλος super faciem abyssi : et Spiritus Domini ferebatur
ακατάληπτον ανθρώποις · εν αρχή μέν ούν το ύδωρ super aquas 18. • Abyssus quippe nihil aliud est
επί πάσαν την γήν επεπόλαζε . Και πρώτον , μεν quam ingens quædam aquæ copia, cujus finis ad
εποίησεν ο Θεός το στερέωμα , διαχωρίζον αναμέσον iri nequit.. Ει quidem in mundi primordiis ,, aqua
του ύδατος του επάνω του στερεώματος , και του ύδα- 170 super universam superficiem terræ emine
τος του υποκάτω του στερεώματος . Εν μέσω γάρ bal. Ac primo fecit Deus firmamentum quod aquas,
της αβύσσου των υδάτων στερεώθη το Δεσποτικό quæ sunt supra firmamentum , ab iis quæ sub fir
προστάγματι. "Οθεν και στερέωμα είπεν ο Θεός γε- mamento sunt, medias divideret. Etenim in abyssi
νέσθαι , και εγένετο. Τίνος δε χάριν επάνω του aquarum medio Dei jussu firmamentum slalulum
στερεώματος ύδωρ ο Θεός απέθετο ; Διά την του est. Unde etiam dicente Deo , ut fierel firmamen
C
ηλίου (64) και του αιθέρος θερμοτάτην έκκαυσιν . tum , hoc factum est. Verum quid tandem causa
Ευθέως γάρ μετά το στερέωμα ο αιθήρ υφή πλωται και , fuit, cur Deus aquam supra firmamentum colloca -
και ο ήλιος δε συν τη σελήνη και τους άστροις εν τω rit ? Plane velementissimus solis et alberis ar
στερεώματι είσι • και ει μή επέκειτο ύδωρ, έφλέχθη dor. Proxime enim sub firmamento expansus est
αν υπό της θέρμης το στερέωμα . æther : sol quoque, et luna, et stellä in Grma
miento posita sunt. Quarc nisi aqua superne collocata esset, præ calore utique firmamentum
9
erarsisset 16 .
Είτα προσέταξεν ο Θεός συναχθήναι τα ύδατα εις Mare. -
Tum jussit Deus ut cogerentur aquæ
συναγωγήν μίαν» το δε μίαν συναγωγήν λέγειν, ου in congeriem unam " . Quod autem congeriem
δηλοί το εν εν τόπο συναχθήναι αυτά• ιδού γαρ unam dicit Scriptura, non hoc significat , in unum
μετά ταύτά φησι • Και τα συστήματα των υδάτων evmdemque locum eas confluxisse ; statim enim
εκάλεσε θαλάσσας • αλλά το ομού καθ'εαυτά κεχω- subdit, et collectiones αφυαrum appellavil maria 18 :
ρισμένα της γης γενέσθαι τα ύδατα, ο λόγος εδήλωσε. sed potius aquas simul eodem momento a lerra
Συνήχθησαν τοίνυν τα ύδατα εις τας συναγωγάς αυ- secrelas fuisse, vratio ostendil. Aqux ergo in suas
16 Basil. hom . 2 in ſlexaem ; Sever. Gabal . oral. De opific. mundi 11 Gen. 1 , 9.
+
15 Gen. I , 2.
VARIÆ LECTIONES .
i Reliquia hæc omnia desunt in omnibus ſere codd . & Cod. mulli èonniwtai. Vellis interpr. posuit
expansus esi . Faber vero subducilur ; adeoque cum edilis consensil el aliis mss. ci maxime cod . S. Bil.
in quo legitur: υφή πλωται.
NOTÆ ,
(64) Aià enn toũ 11 llov . Nimirum vehementissi. D scripserat. Nonnullis fortasse mirum videbitiir,
mus , etc. Sancti Patres , cum caelum el sidera le- Gregoriuin Nyssenum , sapientissimo fratre postha
læcalissimo igne constare arbitrarentur, idcirco bilo, Adamantii delirium admisisse in lib. in flex .
squas supra firinamentin positis dixerunt, ul pe- Verum in præfatione Petrum fratrem commonllerat
renni succo nimius ardor iemperaretur. Sic Basi- se mulia hoc in opere dicturum , non aflirman :lo ,
lius, bom . 3 in Hexaem ., ubi quasdam philosopho- sed exercitationis causa . Citerum Basilius supe
rum opiniones, aera coelumque calida csse infician- riores illas aquasnihil aliud esse ait, nisi vapores,
tiuni, esplodit, lum deinde refellit Origenem , qui qui ex mari lluviisque trahuntur, inque pluvias
bis aquis quie super cælos suini, angelicas Viriis- verluntur. Eodem modo Severianus Gabalitanus,
les, ui inferioribus principes tenebrarum signilicari aliique disputant, quos Noster scculus est .
congeries coacle sunt , ct apparuit arida . Αιφιε Α των, και ώφθη ή ξηρά : εντεύθεν (65) αι δύο θάλασ
hinc duo illa maria facta sunt, quibus Ægyptus σαι, αι την Αίγυπτον περιέχουσαι · μέση γάρ αύτη
utrinque alluitur (media eniin hæc inter duo maria των δύο κείται θαλασσών. Συνήχθησαν και διάφορα
sita esi ) quibus multa , et diversa æquora consti- πελάγη , και όρη, και νήσους, και αγκώνας, και λι
tuuntur ,, montesque,, et insulae,, et promontoria,, μένας έχουσαι , και κόλπους διαφόρους περιέχουσαι ,
et porlus, variique sinus, el lillora , et ripæ con- αιγιαλούς τε, και ακτάς • αιγιαλός μεν γάρ ο ψαμ
.
tinentur. Lillus enim dicitur quod arenosum est : μώδης λέγεται » ακτή δε ή πετρώδης και αγχιβαθής ,
ripa, quod saxosum , ac jam inde a continente pro- ευθέως εν τη αρχή βάθος έχουσα. Ομοίως και η
fundum est . Consimilem in modum ad ortum si- κατά την ανατολήν, ήτις λέγεται Ινδική • και η β
tum est illud mare quod Indicum dicitur, necnon ρεινή , ήτις λέγεται Κασπία • και αι λίμναι δε εντεύ.
boreale , quod Caspiuin appellatur. Quin paludes Οεν συνήχθησαν.
quoque hinc collectæ sunt.
Oceanus terram undique cingens. Salsitatis ejus "Έστιν ουν ο μεν ωκεανός , οίόν τις ποταμός κυ
causa . Est aulem oceanus velut amnis quidam κλών πάσαν την γην, περί ου ειρηκέναι μοι δοκεί ή
terram universam cingens ( «le quo mihi Scriptura θεία Γραφή , ότι Ποταμός εκπορεύεται εκ του πα
divina Iocula videtur, cum ait : Fluvius egredie- BΒ ραδείσου, πότιμον ήí και γλυκύ ύδωρ έχων. Ούτος
batur e paradiso19)) dulcem et potabilem aquam χορηγεί το ύδωρ ταϊς θαλάσσαις , όπερ εν ταις θα
habens.. Hic cuique mari aquam subministrat , que
quæ λάσσαις χρονίζον, και εστώς ακίνητον , πικρόν γίνε
quidem diuturniorem in eis moram trahens , in- ται, του ηλίου αεί το λεπτότερον ανιμωμένου, και
molaque consistens , amara ellicitur ; sole nimi- των σιφώνων· όθεν και τα νέφη συνίστανται , και οι
ruin , ac siphonibus id quod in ea subtilissimum όμβροι γίνονται , διά της διηθήσεως γλυκαινομέ
est semper elicientibus : unde eliam conflantur νου του ύδατος .
nubes, et inbres formantur , dulcescente per esco
lationem aqua .
Paradisi quatuor flumina. Fontium aqua e mari. Ούτος και εις τέσσαρας αρχάς, ήτοι εις τέσσαρας
Thermæ.. - Ηic insuper in quatuor principia , sive ποταμούς διαιρείται. "Όνομα το ενι Φεισών (66) ,
quatuor ſumina dividitur, quorum uni nomen est τουτέστι Γάγγης ο Ινδικός· και όνομα το δευτέρω
Phison (hic est Ganges Indiæ fluvius) ; alteri Geon Γεών • ούτός έστιν ο Νείλος, δ'από Αιθιοπίας εις Αί
( Nilus hic est, qui ab Æthiopia in Ægyplum dila- γυπτον κατερχόμενος · και όνομα το τρίτο Τίγρις :
bitur ) ; tertio, Tigris : quarto, Euphrales . Sunt au - C και όνομα τώ τετάρτη Ευφράτης. Εισί δε και έτεροι
lemn el quamplurimi alii fluvii , qui partim in 171 πλείστοι , και μέγιστου ποταμοί , ών οι μεν εις την
mare sese effundunt, partim in terra absumun- θάλασσαν κενούνται,7 οι δε εν τη γή αναλίσκονται .
tur. Quo fit ut lerra undique peruusa el cunicu- "Οθεν πάσα ή γή διάτρητός έστι και υπόνομος , ώσ
losa sit , ac velut venas quasdam habeat, per περ τινάς φλέβας έχουσα , δι' ών εκ της θαλάσσης
quas, exceptis a mari aquis , fonies euiltin. Ita fit δεχομένη τα ύδατα, τας πηγάς ανίησι. Προς ούν την
ut, pro terræ qualitate fontium aqua , alia alque ποιότητα της γης, και το των πηγών ύδωρ γίνεται.
alia exsistat . Per lerram enim aqua marina Trans- Διηθείται μεν γάρ, και διυλίζεται διά της γης το
colalur et deſæcalur, sicque dulcis evadit. Quod θαλάττιον ύδωρ , και ούτω γλυκαίνεται . Ει δε ο τό
si locus unde fons einanat, amarus aut salsus ex- πος, όθεν η πηγή αναδίδοται , τύχοι πικρός ή αλμυ
20 .
stilerit, talis utique et aqua prorumpel *0. Plerum- ρος, προς την γην και το ύδωρ ανάγεται • στενούμε
que autem accidit, ul aqua angustis quibusdam νον δε πολλάκις το ύδωρ, και βία ρηγνύμενον , θερ
locis interclusa atque compressa , vi erumpens in- μαίνεται κάντεύθεν τα αυτοφυή θερμά ανάγονται
calescat ; hincque suapte sponle calentes aqua ύδατα .
emergunt.
Pisces,el aves. Divino itaque jussu excavala B Το ούν θείω προστάγματι κοιλώματα εν τη γή γε
18 Cen . I , 10. 19 Gen. 11 , 10. 20 Basil . hom , 4 in Hexaem .
VARIAE LECTIONES .
h R. 2927 διέστησαν. Sic vetus interpr. sunt divisi. Edit. Veron . Reg. 3562 όθεν συνέστησαν.
• Noster : ποταμός δε ο γλυκύ ύδωρ έχων εστί • nec absolo selist .
Colb. 1 , όθεν συνέστη .
NOTÆ .
(65) Εντεύθεν . Αιφue hinc duo maria . Egyptus rsión , aquas Geon, posuerunt. Terra flevilal, quam
nimirum Merlilerranco mari versus seplentrionem Pbison alluit, regio est Arabia , Gen. xxv, 19, el
pertinet, et Erythræo versus meridiem . Chus, sive Æthiopia, quam Geon circuire dicilur,
(66 ) " Όνομα το ενι Φεισών. Quorum uni nomen Asiatica erat, sinui Persico vicina , cujus pars ho
est Phison . Prison et Geon Gangem csse el Nilum dieque Chusistan appellatur, non Africana, quam
velustus error est , quem transla : jo Græca que pervadit Nilus. Perniirum est Theodorelum , Geo
LXX Interprelum nuncupatur, approbavit Jeremize ris nomine Jerem . 11, idolum quoddam intellexisse .
II , 18, ubi pro aquiis Sihhor, seu aquas Nili, üowo
DE FIDE ORTHODOXA LIB . II . 906
5
γόνασι , και ούτως εις τας συναγωγές αυτών συνήχθη- A terra , in congeries aque collecta sunt ; hincque
σαν τα ύδατα : εντεύθεν και τα όρη γεγόνασι . Πρώ- montes exstiterunt. Primigeniæ itaque aquæ præ
τω τοίνυν τω ύδατι προσέταξεν ο Θεός εξαγαγείν cepit Deus animam viventem educere : φuando
ψυχήν ζώσαν , επειδή ήμελλε δι' ύδατος, και του εν quidem futurum erat ut per aquam et Spiritum
αρχή (67) επιφερομένου τοίς ύδασιν αγίου Πνεύμα- sanctuin , qui in principio ferebalur super aquas
hominem instauraret. Hanc enim causam alert
της , ανακαινίζειν τον άνθρωπον . Τούτο γάρ ο θείος
έφη Βασίλειος . Εξήγαγε δε ζώα , μικρά τε και με- Basilius 21. Eduxit igitur lam parva quam ingentia
γάλα, κήτη , δράκοντας 1 , ιχθύας εν τοις ύδασιν έρ- animantia ; cete et dracones , pisces per undas la
ποντας, και πετεινά πτερωτά. Διά των πετεινών ούν benles, avesque pennalas . Per aves porro, cum
συνάπτεται, τό τε ύδωρ , και η γή , και ο αήρ εξ aqua , tum terra , aerque veluti quodam next co
>
υδάτων μεν γάρ (68) ταύτα γέγονεν εν τη γή δε δια- pulantur. Νam ex aquis ortie ille sunt, et in terra
τρίβει, και εν αέρι ίπταται . Κάλλιστον δε στοιχείον Versantur, et volant in aere. Optimum autem ele
το ύδωρ, και πολύχρηστον , και ρύπου καθάρσιον , ου mentum est aqua et ad mullos usus commodum ;
ul non corporum molo,, sed etel
μόνον μεν σωματικού , και ψυχικού δε , ει προσλάβοι eamque vim liabet , ut
animarum , dunimoilo Spiritus sancli accesseril
χάριν του Πνεύματος . B gratia, spurcitiem eluat " .
De maribus , sive æquoribus.
Περί πε.λαγών k .
'Αναδέχεται το Αιγαίον πέλαγος , Ελλήσποντος , Ægæum mare Bellespontus excipit, ad Abydum
λήγων εις "Αβυδος και Σηστόν · είτα και Προποντίς, et Sestum desinens. Deinde Proponlis , quæ ad
λήγουσα εις Χαλκηδόνα και Βυζάντιον• ένθα τα στε- Chalcedonem et Byzantium terminalur ; ubi an
δα , αφ' ών ο Πόντος άρχεται. Είτα η Μαιώτις λίμνη . gusti transitus seu fauces sunt, a quibus Pontus
Πάλιν δε απ ' αρχής Ευρώπης και Λιβύης, Ιβηρικόν, sumit initium . Mox Mæotis palus . Rursus ab Eu
το από στηλών εις Πυρήνην το όρος : Λιγυστικών δε, ropæ et Libyæ initio, Ibericum mare est, ab ller
το έως τών της Τυρρηνίας περάτων. Σαρδόνιον δε, culeis Columnis ad Pyrenæum montem excurrens.
το υπέρ την Σαρδώ , νεύουν προς την Λιβύην κάτω : Post Ligusticum , quod usque ad Etruriæ fines
Τυρρηνικόν δε , το μέχρι Σικελίας λήγον, αρχόμενον protenditur .. Μox Sardonium,, quod supra Sardi
από των της Λιγυστικής άκρων · είτα Λιβυκόν · είτα niami, ad Libyam Africamve deorsum vergit . Tum
Κρητικών , και Σικελικών, και Ιώνιον , και "Αδριον , Etruscum , quod ab extremis Liguriæ finivus inci
το ανακεχυμένον εκ του Σικελικού πελάγους , όν κα- piens ad Siciliam finem babet. Postea Libycum ,
λούσι Κορινθιακόν κόλπον , ήτοι 'Αλκυονίδα θάλασ- c deinde Creticum , Siculunm , Ionicum, et Adriaticum ,
σαν . Το δε Σουνίο και Σκυλλαίω περιεχόμενον πέλα- quod e Siculo mari elunditur , quem Corinthiacum
γος , Σαρωνικόν . Είτα Μυρτώον, και Ικάριον , ενώ sinum , sive Alcyonium æquor appellant. Quod au
και αι Κυκλάδες : είτα Καρπάθιον , και Παμφύλιον, lem Sunio et 172 Scyllæo mari continetur, Sa
και Αίγυπτον υπέρ δε το Ικάριον εξής αναχείται το ronicum dicitur. Ab eo Myrtoum , et Icarium , in
Αιγαίον . "Έστι δε και ο της Ευρώπης παράπλους από quo et Cyclades sunt. Tum Carpathium , et Pam
Τανάϊδος ποταμού εκβολών, έως Ηρακλέους στηλών, phylium ,, et el Egyptium.. Demum supra Icarium,,
στάδια σθζθ' · της δε Λιβύης από Τίγρεως μέχρι sese AEgeum proxime effundit . Est autem Europe
στόματος Καναβικού , στάδια β,θσνβ' • της δε 'Ασίας trajectus a Tanais fluminis ostiis usque ad ler
από Κανώβου , έως Ταναΐδος ποταμού μετά των κόλ . culis Columnas , sladiorum 609709 ; Africæ , a
33 Sever. Gabal . orat. 4 De opif. mundi ; Basil . hom . 8.

95 Gen. I , 2 . 11 Basil . hom . 2 in Hexaem .
VARIÆ LECTIONES .
i Edit. et Reg . 1 xion xal õpáxovtas. * Hoc caput in Reg. 7, Colb. 1 , el in Nostro deest. Aberat in
cod . R. 2930 ; sed in sejuncta membrana ab altero scriptore adjecium fuit. In cod. $. Mil. reperitur
post caput De creatione. Adjectum ab ipso auctore pulavero, inslar appendicis , vel fragmentum esse
prolixioris cujusdam operis geographici , quod Damascenus ipse, alterve scriptor ediderit. In cod. Colb . 1,
velustissimo iilulus nepl teháywv, margini duntaxat appositus est, absque nota numerali .
NOT AE .
(67) Και του εν αρχή. Ει Spiritum sanctum , etc. D ( 68) 'Εξ υδάτων μέν γκίρ. Νam et αφuis orte
Hanc de Spiritu Dei qui ferebatur super aquas, illæ sunt. Communis hæc est Patrum sententia,
sententiam a majoribus se accepisse Basilius lesta- volucres, uti et pisces, natas esse ex aquis, idque
tur. Alieram ceu probabilem recilal, Spirilus Dei, canit Ecclesia in hymno vesperarum v feriæ. Nec
nomine commotionem aeris, seu ventum validum audiendi sunt qui ex Hebræo inferunt solos pisces
significari ; quam posthac amplexi sunt Severus ex aquis a Deo productos esse , atque ita legunt :
Gabalorum ei Theodoretus. Chrysostomo Scriptura Producant aquæ reptile animæ viventis, et volatile
siguifcare videtur, vitalem quamdam actionem indi- volet , etc. Perperam enim omillunt pronomen
lam aquis fuisse, ut non essel aqua consistens el im- quod , necessario subaudiendum juxta llebræorum
mola, αλλά κινούμενον, και ζωτικήν τινα δύναμιν idioma ; atque sic vertendum erat, et rolatile quod
Exov, sed quæ agitaretur, vitalemque vim quamdam volet.
haberel. 23
Tiage ad Caiobicum ostium, stacliorum 209252; Α πων, ο παράπλους στάδια δρια'. 'Ομού παράλιος συν
Asiæ denique, a Canobo usque ad Tanaiin una κόλπους της καθ' ημάς οικουμένης στάδια ιγ,θοβ'.
cum sinibus, sladioruin 4111. Alque ila habitati orbis nostri mare ad stadia 1309072 , porrigi.
lur 24
CAP. X. ΚΕΦΑΛ . Ι' [ΚΑ ].
Περί γης , και των εξ αυτής.
De terra , el iis quæ ex en producuntur.
"Η γη έν των τεσσάρων στοιχείων εστί, ξηρόν τε
Ignolum terræ fundamentum . — Terra unum est και ψυχρόν, και βαρύ, και ακίνητον, υπό του Θεού
ex qualuor elementis, siccum , frigidum , grave el εκ του μη όντος εις το είναι τη πρώτη ημέρα παρ
immotum : primo die ex nihilo productum . In ηγμένον. 'Εν αρχή γάρ, φησίν, εποίησεν ο Θεός
principio, inquit, creavit Deus cælum et terram 25
τον ουρανών και την γηνής την έδραν και την
Cuinam autem rei insideal, ac quo fundamento βάσιν ουδείς των ανθρώπων ειπείν δεδύνηται. Οι μεν
nilalur, nullus mortalium dicere poluit. Sunt au
γάρ επί υδάτων φασιν ήδράσθαι, και πεπήχθαι αυ
lem qui eam super aquas collocatam , el stabilitam
esse aiunt , his videlicet verbis Davidis adducti : την , ώς φησιν ο θείος Δαβίδ : Τα στερεώσαντι την
Qui firmavit lerram super aquas 36. Alii super ae Β γήν επί υδάτων. Οι δε , επί του αέρος. "Αλλος δε
rem . Aliis autem sic ait : Qui appendit lerram φησιν : Ο έδράσας την γην επ' ουδενός . Και πά
λιν ο θεηγόρος Δαβίδ, ώς εκ προσώπου του Δημιουρ
super nihilum 27. Et rursus diviniloquus David ex
persona Creatoris, Ego , inquit, confirmavi columnas γου, Εγώ, φησίν, έστερέωσα τους στύλους αυ
98 της, την συνεκτικής αυτής δύναμιν στύλους ονομά .
ejus columnarum nomine vim illam signifi σας. Το δε, επι θαλασσών εθεμελίωσεν αυτήν ,
cans , quæ eam continet. Nam quod idem alio
loco ait, super maria ſundavil eam *99 ,> nihil aliud δηλοί το πάντοθεν περικεχυσθαι τη γη τήν του ύδατος
φύσιν. Κάν ούν εφ' εαυτής, κάν επί αέρος, κάν επί
indicat , nisi quod aquie natura terræ undique
affusa sit . Proinde sive eam seipsa , sive aere, υδάτων, κάν επ' ουδενός δωμεν ήδράσθαι αυτήν, χρή
sive aquis, sive denique nihilo fulciri conceda μήαφίστασθαι της ευσεβούςέννοίας, αλλά πάντα όμου
mus, a pia sententia recedere conveniens non συγκρατείσθαι · ομολογείν , και συνέχεσθαι τη δυνά
est : quin potius confitenduin , omnia in univer μει του Κτίσαντος.
sum Conditoris virtute contineri et conservari.
Terræ status cum primum creala . Animantia stir . Εν αρχή μεν ούν, καθώς φησιν ή θεία Γραφή , υπό
pesque hominis causa . Et quidem in principio , C υδάτων εκαλύπτετο, και ακατασκεύαστος , ήτοι ακό .
quemadmodum ait Scriptura divina , terra aquis σμητος ήν. Του δε Θεού προστάξαντος , τα των υδά
obducebatur, atque indigesta , hoc est, ornatus των δοχεία γεγόνασι , και τότε τα όρη υπήρξαν , και
onnis expers erat. Quanprimum autem praecepit τη θεία προστάγματι τον οικείον ανείληφε κόσμον,
Deus , conſestim aquarum conceptacula exslite- παντοδαπαίς χλόαις και φυτούς ωραϊσθείσα• οίς το
runt : ac lum monles esse cæperunt, divinoque θείον ενέθηκε πρόσταγμα , δύναμιν αυξητικήν τε, και!
jussu terra suum ornatum accepit, herbis videli- θρεπτικών , και σπερματικήν , ήτοι ομοίου γεννητι-
cel omnis generis et stirpibus decorata ; quibus κήν. Εξήγαγε δε του Δημιουργού κελεύσαντος , και
divino imperio vis ea insita est, qua augescerent, παντοία γένη ζώων , ερπετών τε, και θηρίων, και
alerenturque , et semen ad sui simile generandum κτηνών . Πάντα μεν προς την του ανθρώπου εύκαι
producere possint. Quin ad Opificis jussum omnis ρος χρήσιν · αλλά τούτων , τα μεν προς βρώσιν , οίον
O
quoque generis animantia , replilia , feras, et pe- ελάφους, πρόβατα, δορκάδας, και τα τοιαύτα : τα δε
cora, jumentaque protulit : Omnia quidem illa ad προς διακονίαν, οίον καμήλους, βόας, ίππους, όνους,
tempestivum hominis usum , cælerum alia ad ci- και τα τοιαύτα • τα δε προς τέρψιν , οίον πιθήκους :
.
bum , ut cervos, pecudes, capreas, et reliqua id και των ορνέων , κίσσας τε, και ψιττακούς , και τα
genus; alia ad ministerium, ut caunelos , Doves, D τοιαύτα και των φυτών δε, και των βοταγών , τα
eruos , asinos, cæteraque ejusmodi ; alia ad oble- μεν κάρπιμα, τα δε εδώδιμα, τα δε ευώδη , κα άνθη
ctationem , ut simias, el ex avibus , psittacos, et ρά προς τέρψιν ημίν δεδωρημένα: οίον το ρόδον ,
similia : stirpes item et herbas, partim fructiferas και τα τοιαύτα • τα δε προς νοσημάτων ίασιν . Ουκ
cl esculentas, partim olfactu suaves et floribus έστι γαρ ουδέν ζώον, ουδε φυτόν, εν ώ ουκ ενέργειάν
decoras , exhilarandi animi causa concessas, velut τινα τη των ανθρώπων χρεία χρησιμεύουσαν ο Δη
rosam , aliasque similes; partim ad morborum μιουργός εναπέθετο. Ο γάρ τα πάντα πριν γενέσεως
medelam . Neque enim aut animal ullum , aut αυτών επιστάμενος , ειδώς ως μέλλει εν αυτεξουσία
planla ulla est, cui non vis aliqua hominibus προβάσει ο άνθρωπος γίνεσθαι, και τη φθορά παρα
utilis , a summo rerum Parente indita sit. Nam cum δίδοσθαι , πάντα προς εύκαιρον χρήσιν αυτού , τα ::
ille, cui omnia anicquam fiant explorala sunt, εν τω στερεώματι, τά τε εν τη γή , και τα εν ύδασ
perspeclum haberel fore ut homo libera volun- έκτισε .
lale a divino manda: o recederet, 173 corruplionique addiceretur, idcirco ad commodum ipsius
usum, cuncta quæ lum in cælo, lum in lerra et in aquis sunt, procreavit.
94 Vid . Sıral) . lib. 11 . 26 Gen. 1 , 1. 16 Psal . CΧΧΧν , 6. 27 Job ΧΧνι , 7. 38 Psal LXXIV, 4.8 Psal .
XXIII 2 . * Gen.) , 2.
DE FIDE ORTIIODOXA LIB . II 910
909
Προ μεν ούν της παραβάσεως , πάντα υποχείρια Α Ilomini quondam parebant omnia . - El «quicem
των ανθρώπω ήν. "Αρχοντα γάρ αυτόν κατέστησεν ο anle prævaricationem , nihil erat quod hominis
Θεός πάντων των εν τη γή και εν τοίς ύδασι • και imperio subditum non csset. Princeps quippe con
ο όφις(69) δε συνήθης των ανθρώπω ήν, μάλλον των stilulus a Deo fuerat, omnium lam quæ in terra ,
άλλων αυτώ προσερχόμενος , και τερπνούς προσομι- quam quæ in aquis degunt. Quin serpens quoque
λων τοίς κινήμασιν. "Οθεν δι ' αυτού την κακίστην ο homini familiaris erat, ut præ cæteris animantibus
αρχέκακος διάβολος υποθήκην τοίς προπάτορσιν εισ- ad eum accederet , blandisque motibus cum illo
ηγήσατο. Και η γη δε αυτομάτη τους καρπούς quasi conversaretur H. Hinc factum est ut mali
έφερε, προς χρείαν των υποχειρίων αυτώ ζώων και auctor diabolus ipsius opera pessimam primigenis
ούτε όμβρος ήν τη γή , ούτε χειμών . Μετά δε την παρά- parentibus struem necleret 1.a Terra insuper fru
βασιν, ηνίκα παρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ctus,, quibus animantia,, que illi parebant ,, aleren
ανοήτοις , και ώμοιώθη αυτοίς , άρχειν εν εαυτώ την tar , sponte proferebat. Neque lum imber , neque
άλογον επιθυμίαν του λογικού νου παρασκευάσας , hiems aut tempestas erat. At post transgressio
παρήκοος της του Δεσπότου εντολής γενόμενος , επ- nem , quando comparatus est jumentis insipientibus,
ανέστη τω υπό του Δημιουργού χειροτονηθέντι άρ . el similis factus est eis 39 ; cum herili violato præ
χοντι , η υποχείριος κτίσις · και ετάγη εν ιδρώτι έρ- Beepίο, ita se comparasset , ut bruta cupiditas ratione
γάζεσθαι την γην, εξ ης ελήφθη. præditæ menti suæ dominaretur, lum subditæ
creaturæ ab ipso defecerunt, qui princep ipsaru creatus a Deo ſuerat; atque eo redactus , ut ter
s m
ram de qua sumptus erat, cum sudoribus colere jussus sit.
' Αλλ' ουδε νύν άχρηστος και των θηρίων χρήσις , Deficiente illo rebellarunt. Feræ quid commodi
εκφοβούσα , και προς επίγνωσιν , και επίκλησιν του afferant.. - Quanquam ,, ne nunc quidem ejusmodi
1
πεποιηκότος φέρουσα Θεού. Και η άκανθα δε μετά ferae sunt , ut nulla ex eis utilitas capi queat :
την παράβασιν εξέφυ της γης κατά την του Κυρίου quippe que terrorem iomini inculiendo, eum ad
απόφανσιν, μεθ' ήν συνεζεύχθη , και την απολαύσει Dei conditoris agnitionem, ejusque opem implo .
του ρόδου ήη άκανθα , εις υπόμνησιν της παραβάσεως randam adducunt.. Insuper post spretum manda
ημάς άγουσα , δι' ήν ακάνθας και τριβόλους η γη lum, spina quoque, juxta Domini sententiam e
ανατέλλειν ημίν κατεδικάσθη . terra prodiens, amenitati rosa conjuncta fuit, quæ
reſpicaret nobis memoriam transgressionis , propter quam terra multala fuit, ut spinas el tribulos
nobis proferret
" Οτι μεν ταύτα ούτως έχει πιστευτέον , εκ του Dei verbo sua cuique rei vis indita . Quod au
μέχρι νύν , την τούτων διαμονήν ενεργείν τον του lem hæc ita se babeant , hinc fides astruitur ,
Κυρίου λόγον, ον έφη: Αυξάνεσθε , και πληθύνε- O quod ea, perseverare priestet Domini serio , quem
σθε , και πληρώσατε την γην . pronuntiavit, Crescile, et multiplicamini, el repleie
terram 88.
Σφαιροειδή δέ τινές φασι την γην, έτεροι δε κω- Terræ figura molesque . Nonnullis porro ler
νοειδή . " Ηττων δε και πάνυ έστι του ουρανού σμι- ram esse rolu nd am placel : aliis cono similem .
κροτέρα , ώσπερ τις στιγμή εν μέσω τούτου κρε- Mullum certe cælo minor est , in ipsius centro
μαμένη . Και αυτή δε παρελεύσεται , και αλλαγή- instar puncti appensa. Cæterum ipsa quoque pric
σεται . Μακάριος δε έστιν και την των πραέων γην teribit , et immutabilur . Beatus autem ille est, qui
κληρονομών . Η γάρ μέλλουσα τους αγίους υπο- possidebit terram , qua milibus promittitur 3616. Que
δέχεσθαι γή, αθάνατός έστι • τις oύν αξίως την enim terra Sanctos suscepίura est, nunquam in
άπειρόν τε και ακατάληπτον του Δημιουργού σοφίαν teribit . Quis ergoinfinitam et incomprehensam Crea
θαυμάσειεν ; " Η τίς της πρεπούσης ευχαριστίας (oris sapientiam digne miretur ? Quis bonorum auctori
εφίκοιτο του δοτήρος των τοσούτων αγαθών . pares ipsius beneficiis grates rependere queat "T !
[ Sunt porro quas novimus , terrarum orbis
( (70 ) Εισι δε αι γνωσθείσαι επαρχίαι της γης , provinciae , sive prefecture , Europe quidem tri .
ήτοι σατραπίαι • Ευρώπης μεν λδ' · 'Ασίας δε ηπεί- D" ginta et quatuor ; Asie continentis armplissima ,
.
ρου μεγάλης επαρχίαι μη · κανόνες ιβ'.] provinciæ quadraginta octo, canones, quos vocani,
duodecim .)
CΑΡ. ΧΙ .
ΚΕΦΑΛ . ΙΑ' (KE).
Περί παραδείσου. De paradiso .
Επειδή δε έμελλεν ο Θεός, εξ ορατής τε και αορά- Paradisus hominis regia. .Quoniam autcm
* Basil hom . de parad. 33 Gen. , 1 . sa Psal . XLVIII, 14 . ** Basil. hom . de parad. $ Gen. 1, 22
et 28. * Μatth . 1, 4, 37 Method . Coni. Orig. apud Epiph. hæres. 64 .
NOTÆ .
(69) Και ο όφις , Quin serpens quoque. Etsi Da- per eum primi parentes deciperentur, supra pedes
mascenus cum hoc caput scriberet , Basilii homi- ambulasse, ipsique propler boc nefas evulsos fue
Tiain De paradiso, præ oculis babuit, eum tamen des fuisse, Basilio Josephus præiverat.
seculus non est , ubi dixcrat, serpentem ,1 antequam (70) Hæc solus habci Reg. 3431 .
Deus ex visibili ci invisibili natura hominem ad Α του κτίσεως πλαστουργείν τον άνθρωπον κατ ' εικόνα
imaginem ac similinudinem suam velul regem ali- τε και ομοίωσιν , ώσπερ τινά βασιλέα και άρχοντα
quen , loliusque lerræ principem , el carum reruin πάσης της γης , και των εν αυτή , προκαθίστησιν
quæ in illa sunt, formaturus eral, regiam ei quam- αυτώ οίόν τι βασίλειον , και ενώ διαιτώμενος μακα
dam prius exstruit , in qua stan seden collocando , ρίαν και πανολβίαν έξει ζωήν. Και ούτος (71 ) και
beala 174 el omni felicitale alluenti vita fruere- θείος παράδεισος , Θεού χερσίν εν Εδέμ πεφυτευμε
Lur 37 *. Alque bic ille est divinus paradisus , qui νος , ευφροσύνης και θυμηδίας απάσης ταμείον .
37* Gregor. Nyss. De opif. hom . cap. 2.
NOTÆ .
(71) Kα! ούτος. Αtque sic ille est divinus para- liber de paradiso complectitur : "Oρα γάρ ότι ουχ
disus. Cum multa variaque de paradiso Eden vele- απλώς παράδεισος λέγεται ούτος και παρά τα προ
res scripserint, paucis auctores eorum perstrin- φήτη , αλλά παράδεισος Θεού. Ο δε Μωσαϊκός παρά
gain ex libro vii Anastasii Jl Antiocheni in Herae- δεισος, ου θεώνυμος, αλλ' απλώς παράδεισος. "Οθεν
ineron, cujus et Græcum conlexlum aleram , quia και ο κατά πάντα θείος Αμβρόσιος , και Ιουστίνος
nondum editus fuit : Οι μεν ούν αρχαιότεροι των ο θεόληπτος μάρτυς , εν τοις εις την Εξαήμερον αυ
'Εκκλησιών · λέγω δη Φίλων ο φιλόσοφος και των Β των υπομνήμασι τα περί παραδείσου διεξιόντες ,
αποστόλων ομόχρονος, και Παπίας ο πολύς, ο Ιωάν- μετά το ειπείν περί των αισθητων δένδρων και υδά
νου του ευαγγελιστου φοιτητής ο Ιεραπολίτης. Εί- των , και γηγενούς παραδείσου παρήγαγον εν μέσω
ρηναϊός τε, ο Λουγδουνεύς , και Ιουστίνος ο μάρτυς τα προκείμενα του θείου Ιεζεκιήλ περί παραδείσου
και φιλόσοφος, Πανταίνετος ( lege Πάνταινος) τε ο ουρανίου ρήματα , και πολλήν εξέτασιν και θεωρίαν
'Αλεξανδρεύς , και Κλήμης ο Στρωματεύς, και οι λεπτήν εν αυτοίς διεξελθόντες , επήγαγον λέγοντες,
αμφ' αυτούς , πνευματικώς τα περί παραδείσου ως αίσχιστόν τε και θεοστυγές το φάσκειν , ή το
εθεωρήθησαν ( forte εθεώρησαν ) εις την Χριστού όλως εις έννοιαν λαβείν την μακαρίαν τε και προσ
Εκκλησίαν αναφερόμενα . Έξ ών εισιν και οι περί κυνητής του Θεού Λόγου' θεότητα συν το δικαίω
πάντα πάνσοφοι δύο Καππαδόκαι Γρηγόριοι. "Απαν- ληστή εις ρευστόν τε και υλικών παράδεισον εισελ .
τες ούτοι εξ ' αιτιών τοιωνδε φάσκοντες είναι και Dëiv • Vide' enim quod non absolule dicitur paradi
πνευματικόν τινα παράδεισον • Veteres ergo Eccle- sus is de quo apud prophetam mentio est, sed para
siarum interpretes , Philo, inquam , philosophus, et disus Dei. Mosaicus autem paradisus, Dei adjecto
lempore æqualis apostolis el celebris Papias tiera- nomine dictus non est , sed absolute paradisus. Unde
politanus, Joannis evangelistæ discipulus , et Irenæus divinus per oninia Ambrosius; el Justinus martyr a
Lugdunensis, et Justinus martyr et philosophus , Deo inspiralus , in suis in Ilexaemeron commenta
Pantænusque Alexandrinus, el Clemens Siromaleus, riis, ea persequentes quæ dicta sunt de paradiso,
ac eorum asseclæ, spirilualiter intellexerunt de Chri- posiquam dixerunt de sensilibus arboribus, et aquis ,
sli Ecclesia ea quæ scripta sunt de paradiso . Ex et fructibus, et paradiso de lerra genito , in medium
quibus sunt duo per omnia doctissimi Cappadoces C adduxerunt proposita divini Ezechielis verba de pa
Gregorii. li omnes quibusdam de causis dicebant radiso cælesti , iisque mullo examine el sublili con.
Esse etiam aliquem paradisum spirilualem . Post- templatione explicatis , subjunxerunt dicentcs , quod
quam nonnullas rationes allulit, propter quas hi sil lurpissimum el Deo invisum , dicere , aut omnino
auctores ad bunc modum interprelali crant quæ cogitare ,. beatam adorandamque Dei Verbi divini
de paradiso scripla sunl, has rursum alias sub- talem cum justo latrone ingredi in fluxum et male
jungit : "Οθεν διά πάντας τας ακαταλήπτους αιτίας rialem paradisum , etc. Addil , Origenem , cum ana
πνευματικώς νοήσαντες πάντα τα περί παραδείσου gogiis ninium indulsisset , omnes creaturas que
1
οι μνημονευθέντες εξηγηται , έφασαν , ότι διάφοροι sex diebus facte sunt , ad fabulosas tragedias tra .
αιρέσεις ετέχθησαν υπό τινων ανθρώπων σαρκικώς ducendo, ut neque celum quod sensu percipitur,
ακουσάντων τα περί Θεού και παραδείσου εν τη Γε. neque terram , neque aquas , neque plantas , nec
νέσει λεγόμενα « οι μεν σωματόμορφον τον Θεόν, aliud quidpiam secunduin lilleram intelligerel,
κατ' εικόνα και ομοίωσιν υλικών του ανθρώπου δο- justo synodi judicio danatum esse , ne credere
γματίσαντες · οι δε μεγίστας ευχαριστίας το όφει lur Dcus visibilis hujusce mundi conditor non esse ,
προσάξαντες , ως διά της αυτού συμβουλής και της et lola historiæ sacræ series pessumdaretur . Quo
παραβάσεως της γενομένης γεννηθέντος όλου του circa οι νεώτεροι των Πατέρων · λέγω δή , οι περί
ανθρώπων γένους, οίτινες και υφίται δικαίως προσ- τον θείον Βασίλειον, και τον Χριστου ποταμον Ιωάν
αγορεύονται, Μανιχαίοι δε, ομού τε και άνδρες , και νην τον Χρυσόστομος, Θεόδωρόν τε τον ελεεινόν όντως
γυναίκες , γυμνοί εν ταις εκκλησίαις συνάγονται 'Αντιοχέα, και Σεβήρον τον Γαβαλευτήν , Ευσέβιόν
κατά μίμησιν του Αδάμ και της Εύας • Unde pro- D τε τον Εμεσηνών, και τον λόγους
pler has causas incumprehensibiles , omnia quæe de μακάριστον 'Επιφάνιον, Κύριλλόν τεκαι έργοις τρισ
τον θεοφάντορα ,
paradiso dicta sunt , ,spiritualiler intelligentes, ,inter- και Θεόφιλον» μάλλον ούτοι πάντες κατά το γράμμα τα
preles quorum meminimus , dixerunt, quod diverse συγγράμματα εαυτών περί της Έξαημέρου εξέθεντο,
natæ suni hæreses, quibusdam hominibus, qui car- τάς αλληγορίας και αναγωγάς αφέμενοι • Recentio
naliter audierunt quæ de Deo et paradiso dicuntur res Patres, divinus, inquan , Basilius, el Christi pu
in Genesi ; aliis quidem staluentibus Deum habere vius Joannes Chrysostomus,et Theodorus vere mise
formam corporis secundum imaginem similitudinem- rabilis Antiochenus , el Severus (sive Severianus)
que materialem hominis ; aliis serpenti magnas oſ- Gabaleoles , et Eusebius Emissenus , necnon verbis et
ferentes gratiarum actiones , utpote quod per ejus faclis beatissinius Epiphanius , Cyrillus quoque, et
cunsilium palralamque prævaricationem ex muliere Theophilus, hi omnes sua scripla de sex dierum ope
sit generalum tolum genus humanum ; qui quidem ribus, missis et allegoriis et anagogiis juzla filleram
merilo eliam appellantur Ophilæ, id est serpentini. exposuerunt . Hic non dispulo , genuinæne ſuerint
Manichæi aulein simul el viri el mulieres nudi conte singulæ illæ veterum Patrum lucubrationes, quas
gregantur in suis ecclesiis ad imitationem Adam et Anastasius antehac laudavit , Papiæ scilicet, Ju
Eve . Quibusdam interjectis, warral ob quemdam stini , Irenæi , Clementis, Panläni. Hoc enim ad .
Ezechielis locum , in quo de diabolo sul figura re- notaliunculæ brevilas, cui studere debeo, non pa
gis Tyri sermo est, priscos interpretes occasionem lilor. Hieronymus lestis est Irenæum De Octava
sumpsisse, per allegorias edisserendi quæ Genesis scripsisse (aj ; Eusebius, Clementem Alexandrinum
4a) Vide Præfationis num . XX, ubi iterum Lequienus de voce Oclava.
913 DE FIDE ORTHODOXA LIB . II.
"Eodu yåp ipuçin (72) epu.niveúcta... 'Ev th &vasoañ A Dei manibus in Eden consitus est , voluptatis omn
μεν πάσης της γης υψηλότερος κείμενος εύκραής nis ac jucunditatis promptuarium ( Eden enim , si
oè, xal dép destotátu , xai xalapwráttu tos pidato interpreteris, delicias sonat 38 ) . In Oriente omni
πόμενος φυτοίς αειθαλέσι κομών, ευωδίας πλήρης, terra sublimior positus fuit, probeque leinperalns,
φωτός έμπλεως, ώρας απάσης αισθητης και κάλ- ac subtilissimo pirissiinoque aere indique collu
λους υπερβαίνων επίνοιαν θείον όντως χωρίον , stratus, plantis nunquam non furidis vernalis,
και άξιον του κατ' εικόνα Θεού ενδιαίτημα • εν ώ ου- suavissimo odore et lumine plenus, elegantia om
δέν των αλόγων ηυλίζετο, μόνος δε ο άνθρωπος, των nis, quæ quidem in sensuin cadat, et pulchritudinis
θείων χειρών το πλαστούργημα .. cogitalum superans, divina plane regio, dignum
que eo , qui ad Dei imaginem conditus erat , domicilium : in quo nullum rationis expers ani
mal versabalur ; sed solus homo, opus manuum Dei .
'Εν μέσω δε (73) τούτου ξύλον ζωής ο Θεός έφύ- Cur, scienlice arbor plantala. In medio - porro
τευσεν , και ξύλον της γνώσεως. Το μεν ξύλον της hujus , tum vitie, tum scientie arbores Deus plan
γνώσεως , απόπειράν τινα,, και δοκιμήν, και γυμνά- Laveral 39 :: scientia quidem,, el eo obedientiae et in
Oloy tñs toũ å vo piórou utaxoñs xal napaxons. A:8 obedientiæ hominis periculum fieret, ct-rutraque
και ξύλον του γινώσκειν καλόν και πονηρόν κέκλη- κBαι explorari et exerceri posset . Unde etiam arbor
ται , ή ότι δύναμιν εδίδου γνωστικών τους μεταλαμ- scientiae lioni el mali nuncupata est ; vel qua is
βάνουσι , της οικείας φύσεως · όπερ καλόν μεν τοίς qui ex illa edebant , hanc vim aferebat , 175 ut
τελείοις, κακόν δε τοις ατελεστέροις , και την έφεσιν naluram suam perspectam haberent . Quod qui
λεχνοτέροις , ώσπερ στερεά τροφή τοίς απαλοίς έτι dem ul adultis el perfectis bonum erat ; ita minus
και δεομένοις γάλακτος . Ούκ έβούλετο γαρ, ο κτίσας perfectis, avidiorique, quam par esset, appetitu
tuās
ημάς Oeds uepeuvậy,
μεριμνών, xal περί tupágechal,
Tod τυρβάζεσθαι,
nepl πολλά præditis, grave incommodum accersebat ; haud
ουδέ φροντιστάς , και προνοητάς της ιδίας ζωής γε- secus ac solidus cibus iis qui adhuc lenera ætalo
νέσθαι :• όπερ δή και. πέπoνθεν οở 'Αδάμ,. Γευσάμε- sunt,, lacteque opus habent ** . Νec enim Deus ge
νος γάρ , έγνω ότι γυμνός ήν , και περίζωμα εαυτό neris nostri auctor, nos sollicilos , el circa mulla
περιεποιείτο φύλλα γάρ συκής λαβών περιεζώσατο. lurbatos, vitæ nostræ ansie prospicere atque con
Προ δε της γεύσεως γυμνοί ήσαν αμφότεροι, ό τε sulere volebat ; id quod tandem Adamo accidit. Is
'Αδάμ και η Εύα, και ουκ ήσχύνοντο. Τοιούτους enim degustalo arboris fruetu , nudum se esse in
δε απαθείς, έβούλετο είναι ημάς ο Θεός • απαθείας tellexit, eaque de causa subligaculum sibi concin
χάρ άκρας τούτο εστιν· έτι δε και άμερίμνους, εν navit. Sumplis enim ficulncæ foliis, corpus suum
88 Basil, bom. de parad. 39 Gen. 11 , 9. Greg. Naz, oral. 38 el 42 ; Method. ap. Epipl . hæres. 64.
VARIAE LECTIONES .
1. Reg . 8, el Colb. duo try arounouy àrxv. Alia . sequor lectionem , quæ orat. 38 et 42 Greg. Niz. ha
betur .
NOTÆ.
promisisse enarrationem in scx dies creationis : C sitione Chrysostomi saus - cohærent. Insuper el
Panlæmum ontnes norunt Scripturas Alexandri:e. ligno scientia congenitam ejusmodi fuisse pro
interpretatum esse. Philonis libri , in quibus de prietatem concedit, ut qui ejiis fructu vescerentur
paradiso sermonem habuit, una cum aliis ejusdem
> perfectam boni malique perfectionem obtinerent :
operibus editi sunt. cam vero Adamo non obvenisse, qui contra præ
(72) 'E & Èu ràp tovon . Edem enim . Sic vulgo ceplum Dei anle slalım tempus cibum hunc co
Græci scribunt 'Eõtjh, non ' EQèv , quod lamen so- mederal. Hanc tamen conjectationem Me!hodius
lum in voluptatem el delicias verlitur Eden regio improbaverat in libris adversus Origenem , nit videre
sita erat laud procul a Mesopotamia et Assyria . est apud Epiphanium , hæres. 64. Chrysostomus
Videsis, IV Reg. xIX; 12 ; Isaiæ XXXVII , 12 ; Eze- itaque, hom . 16 in Gen. ; Theodoreliis, quæst. 27,
chielis xxv11 , 23. el alii vulgo docent hoc nomen inditum esse ar
(73) 'Er jućov . In medio porro ejus . Qui lil- bori, non quod boni el mali scientiam posset inge
Teram Scripluræ sequuntur , agnoscuni ligno vilie nerare, sed quia futurum erat, ut qui fruclu illius
insitum ſuisse vim humores moderandi , et conci- vesceretur, cognosceret landem , quam distaret fe
liandæ immortalitatis. lla Chrysostomus, Severia- lix innocentiæ stallis a miseriis naturæ in pecca
nus, Theodoretus, Procopius et alii , qui addunt lum lapsa . Disputarunt olim cujus generis esset
.
lignum boc concessum bomini fuisse , ut obedien- illa arbor, Theodoretus, Theodorus Antiochenus,
lize illius premium foret. Ex quo confulalur ve- scu Mopsuesleuns, el auctor quxstionum ad An
lislus ancior, qui asseruil primos parentes solis liochuoi, quæst . 49, ficum fuisse deliniunt. Opinio .
auris ante peccatum ,viciilasse: futuros enim fuisse o nem hancsicexplodit Nyssenus in Præfatione i!!
juterilui obnoxios, si sensibilem cibum edissent. Cant. cantic. ut sensum allegoricum obtrudat, ac si
Quncirca Nemesius ex Hebræorum , ut ait , scnten- verisimile non sit hoinineni propler illius esum
tia docet, hominem ita conditum esse a Deo, ul nec fuisse adjudicatum morti , cum Dominus dicat ,
plane mortalis , nec eliam immortalis essel , GŰ= 3 omne quod intrat in os, non coinquinal hominem ,
θνητόν ομολογουμένως , ούτε αθάνατον, sed in utrius atque universa qu :e Deus fecit, fuisse valde bona :
que naluræ confinio, ut si affectionibus corporis et Maximus utrunque lignum figurato sensu intelli.
vilio se dedidissel, corporum mutationes experirelur; gil , propter dillicultates quæ ex Scripturæ lillera
sin aulem animi bona colerel , traduceretur ad im- conscqui videntur . Noster vero , il diversas Patrum
mortalilalem ; per lignum vitæ scilicet , in quo hic sententias concilice , lam paradisum , quam ligna
auctor eximiam ejusmodi virtutem exstitissc agro- paradisi, secundum litteram , el secundum allegue
scil . lec aliaquc affert Nemesius, q6C cum expo- riam iulerpretalur.
9i5
contexit . Νam, illo necdunt degustato , Ambo (Adam A έργον έχοντας , το των αγγέλων, υμνείν αλήκτως και
scilicet et Eva) nudi erant , nec tamen erubesce- αδιαλείπτως τον κτίσαντα , και της αυτού κατατρυ
bant " . Tales autem nos Deus esse volebat, omni- φάν θεωρίας, και αυτό επιρρίπτειν την έαυτών με .
que perturbatione vacare : quippe quod animi ab ριμναν · όπερ και διά προφήτου Δαβίδ προς ημάς
omni libidinis affectu remolissimi argumentum est ; απεφθέγξατο : Επίδριψον επί Κύριον την μέρι
ac praeterea , ut sollicitudine onmni carentes , in aliud μνάς σου, λέγων, και αυτός σε διαθρέψει . Και εν
1
opus non incumberemus, nisi quod angelorum est; τοίς Ευαγγελίοις τους οικείους μαθητές διδάσκων
nempe it creatorem perpeluis laudibus celebrare- φησί • Μή μεριμνήσητε τη ψυχή υμών, τι φάγητε,
mus, inque ejus contemplatione oblectaremur, cura μηδε τω σώματι υμών , τί ενδυσησθε . Και τεάλιν :
omni super eum jactata ; velit per prophetam Αιτείτε την βασιλείαν του Θεού , και την δικαιο
David his verbis declaravit : Jacla super Dominum σύνην αυτού, και ταύτα πάντα προστεθήσεται
curam team , et ipse le enutriel 1. In Evangeliis υμίν , Και προς την Μάρθαν : Μάρθα , Μάρθα, με
quoque discipulos suos docens , ait : Ne solliciti ριμνας , και τυρβάζη περί πολλά ενός δέ εστι
silis anima vestre quid manducatis . neque corpori χρεία . Μαρία γαρ την αγαθήν μερίδα εξελέξατο ,
vestro quid induamini 3. Αc rursus : Querite pri- , ήτις ουκ αφαιρεθήσεται απ' αυτής · το καθήσθαι
.
mum regnum Dei, ei justitiam ejus, el hæc omnia B δηλονότι παρά τους πόδας αυτού , και ακούειν των
adjicientur vobis " . Et ad Martham verba faciens : λόγων αυτού.
Martha , Martha, sollicila es, ei turbaris erga plurima : porro unum est necessarium . Maria oplimain
parlem elegil, qui non auferetur ab ea "" ; hoc est , ut Domini pedibus assideat , ipsiusque sermones
audiat.
Arbor vilæ , unde dicta. Paradisus sensibilis , et Το δε της ζωής ξύλον , ήν ξύλον έχουν ενέργειας
spiritalis. Lignum vitæ ac lignum omne . — At vero
- ζωής παρεκτικήν , ή τοίς της ζωής αξίοις , και το 5
arbor vitæ , aut ejusmodi erat , ut vitam confer- θανάτω ουχ υποκειμένους μόνους εδώδιμον. Τινές μεν
ret , aut qua illi qui digni essent , nec morti ob- ούν αισθητόν τον παράδεισον εφαντάσθησαν, έτεροι
noxii , vesci possent. Nonnulli porro paradisunι δε, νοητόν. Πλήν έμοιγε δοκεί, ότι ώσπερ ο άνθρω
sensibilem fuisse opinali sunt * ; alii contra spiri- πος αισθητός άμα και νοητός δεδημιούργητο , ούτω
Lalem , el qui sola mente perciperetur : mea qui- και το τούτου ιερώτατον τέμενος , αισθητόν άμα και
dem hæc sententia est , quod sicut homo sensibili νοητόν , και διπλήν έχον την έμφασιν αι · τω γάρ
.
et spirituali nalura constans conditus erat , sic et σώματι εν τω θειοτάτη χώρα και υπερκαλλεί, κα
ejus sacralissimum templum sensibile simul et C θώς ιστορήσαμεν, αλιζόμενος τη δε ψυχή εν υπερ
spiritale erat , dupliceingne exhibebat speciem. τέρω και περικαλλεστέρα τόπο διέτριβε , Θεών n
Corpore siquidem in divinissima el pulcherrima έχων οίκον τον ένοικος, και αυτόν έχων ευκλεές περι
regione , uti retulimus , habitabat : animo autem βόλαιον , και την αυτού περιβεβλημένος χάριν , και
in sublimmiori , omnique comparatione priestantiori του μόνου γλυκυτάτου καρπού της αυτού θεωρίας
ac pulchriori loco moraljalur, hospilem suur κατατρυφών, οίά τις άγγελος άλλος , και ταύτη τρε
Deum habens pro domo , imo et pro illustri vesti- φόμενος · όπερ δή και ξύλον ζωής αξίως ωνόμασται.
menlo , cujus gratia circumvestitus esset, et cujus Ζωής γάρ θανάτω μή διακοπτομένης, η γλυκύτης της
conteniplatione, quæ sola dulcissimus fructus est , θείας μεθέξεως τοις μεταλαμβάνουσι μεταδίδωσιν» και
velut alius quispiam angelus, multa euni voluptale δή και πάν ξύλον ο ο Θεός εκάλεσεν , 'Απο παντός
frueretur, eaque pasceretur : id quod quidem li- ξύλου, φήσας, τού εν τω παραδείσω βρώσει φά
gnum vilæ merito appellatum est , Divinæ enim γεσθε . Αυτός γάρ έστι το πάν , ενώ και δι ' ου το
participationis suavilas vitam nulla morte inter. πάν συνέστηκε .
ruptam iis , a quibus percipitur, impertil. Alque 176 illud est quod Deus omne lignum appellavit,
Ex omni , inquiens , ligno , quod est in paradiso , vescentes comedetis * . Ipse enim omne illud est , in
9 .
quo , et per quem omnia constant.

Lignum scientiæ. - Alqui lignum scientiæ boni D Το δε της του καλού τε και κακού γνώσεως ξύλον,
et mali multiplicis est speculationis dignotio , id και της πολυσχιδούς θεωρίας διάγνωσις , αύτη δε έστιν
est proprie nature agnitio : quae , cum Opificis και της οικείας επίγνωσης φύσεως, ήτις καλή μεν τους
magnificentiam ex sese predicet , adultis quidem , τελείοις , και εν τη θεία θεωρία βεβηκόσιν, εξ εαυτής
el in divina contemplatione provectis bona est , την τού Δημιουργού μεγαλουργίαν δημοσιεύουσα ,
quod ipsis verendum non sit , ne in delerius la-
>
τοίς μή δεδιόσι μετάπτωσιν , διά το εκ του χρόνου
0 Gen. 1 , 7. 55 Psil . Είν , 25. 68Matth . VI, 25. * Ιbid . 33 . 68 Luc. 3 , 14 , 15. 46 Nemes, cap. 1
De nal . hom . " Gen. II , 16.
VARIÆ LECTIONES.
η In Colb . 4730, vox έμφασιν exponitur per εννόησιν, quod considerationem significat. • Reg.
8, Colb. unus et Νoster, έν υπερτέρω και ασυγκρίτως περικαλ .ita legerunt velus interpr. et Faber. In
margine cod. Colb .exponitur adverbium ασυγκρίτως, per υπερεχόντως. Quod quidemSliolionoccasio
nem praebuil recognitori cod . S. Hil . ΟιΙegendui pat: rel ασυγκρίτων και υπερεχόντως περικαλλεστέρω.
• Εάξι πάν ξύλον ζωής.
εις έξιν τινά της τοιαύτης εληλακέναι θεωρίας · ου A Dantur * ; quippe cum ex diuturna exercitatione
καλή δε τοις νέοις έτι, και την έφεσιν λιχνοτέροις, ad hujusce contemplationis habitum quemdam per
ούς διά το αβέβαιον της εν τω κρείττονι διαμονής,, venerint :: haudquaquam vero bona est junioribus
και μήπω παγίως ενεδρασθήναι τη του μόνου καλού adhuc , et avidiori ,> quam par sit , appetitu præ
προσεδρία , και του οικείου κηδεμονία σώματος προς dilis ; quos nimirum , quia non firmiter satis
εαυτήν ανθέλκειν, και περισπάν πέφυκεν. rent in eo quod præstantius est , nec constanter,
adhuc in unici boni contemplatione delisi sunt , corporis sui cura ad se retorquere et distrahere
consuevit .
Ούτω διπλούν oίμαι τον θείον παράδεισον , και Omne lignum , Dei ex creatis cognitio. - Ad hunc
αληθώς οι θεοφόροι Πατέρες παρέδωκαν, οί τε ού- mudum , duplicem fuisse paradisum opinor, vere
τως, οι τε εκείνως διδάξαντες . Δυνατόν δε νοήσαι que Patres divinitus allati tradiderunt ; tam qui
πάν ξύλον, την εκ των κτισμάτων της θείας δυνά- hoc, quam qui illo modo docuerunt. Quanquam sio
μεως γινομένην επίγνωσιν, ώς φησιν ο θείος 'Aπό . etiam intelligi polest omne lignum , divinæ utique
στολος : Τα γαρ αόρατα αυτού από κτίσεως κό- potentiæ ex rebus conditis parla cognitio , quem
σμου , τοις ποιήμασι νοούμενα καθοράται. Πασών Β admodum ait Apostolus : Invisibilia enim ejus και
τε δε των εννοιών και των θεωριών τούτων , η καθ' crealura mundi, per ea quæ facla sunt , intelleela
ημάς υψηλοτέρα πέφυκεν , ή της ημετέρας φημί conspiciuntur 9. Omnium porro cogitationum ha
συστάσεως , ώς φησιν ο θείος Δαβίδ : 'Εθαυμα- rum atque contemplationum pra'stantior illa est ,
στώθη η γνώσίς σου εξ εμού , τουτέστιν , Εκ quæ in nostri , sive coil positionis nostræ , consi
ατασκευής. Επισφαλής δε αύτη
της ( 74) έμής κατο deratione versatur, ut divinus David ait: Mirabilis
τα 'Αδάμ υπήρχε νεοπαγεί όντι, δι' ας είπομεν αι- facla est scientia tua ex me so, hoc est , ex mei
τίας . structura. Cæterum ejusmodi cognitio Adamo ,
recens condito ac tenero , ob has quas diximus
rationes , periculo non carebat 61 .
" Η ξύλον μεν ζωής , την εκ πάντων των αισθη- Lignum vitæ iterum , ac sententiæ boni. Sensibilis
9
των εγγινομένην θειοτέραν έννοιαν , και την δι' αυ-

> cibus morti affinis. — Quin per lignum vitæ intelli
των επί των απάντων γενεσιουργόν τε , και δημιουρ- gere etiam licet , diviniorem illarm speculationen ,
γον αίτιον αναγωγήν όπερ και πάν ξύλον ονόμασε , quæ ex rebus sensibilibus nascitur, atque ascen
το πλήρες και αδιαίρετον, μονήν τε του καλού φέρων sum illum , quo per eas ad omnium parentem ,
την μέθεξις, ξύλον δε γνώσεως καλού και πονηρού, C conditorem et auctorem assurgimus : quod qui
την αισθητήν και ενηδονον βρώσιν , την , τω δοκείν
> dem etiam omne lignum nuncupavil, hoc est , ple
μεν γλυκαίνουσαν , τω όντι δε εν μετουσία κακών num ac indivisum , solamque boni participationem
τον μετέχοντα καθιστώσαν . Φησί γάρ ο Θεός : Από ferens. Per lignuin aulem scientiæ boni et inali ,
παντός ξύλου του εν τω παραδείσω βρώσει cibum sensibilem et delectabilem , qui , quamvis
Σ
φαγή: Διά πάντων , οίμαι , των κτισμάτων επ' εμε Suavitatis speciem pro se ferat , revera tamen
τον ποιητήν αναβιβάσθητι , λέγων , και ένα καρπών eum a quo percipitur, in mala conjicit. Dixit
.
εκ πάντων κάρπωσαι , εμε την όντως ζωήν • πάντα 0
namque Deus : Ex omni ligno, quod est in paradiso ,

σοι ζωήν καρποφορείτωσαν , και την εμήν μέθεξις, vescendo comedes 48 : quasi dicat , ni fallor, fac ut
ποιού της οικείας υπάρξεως σύστασιν. Ούτω γαρ per creaturas omnes ad me conditorem assurgas ,
έση αθάνατος. Από δε του ξύλου του γινώσκειν unumque ex omnibus fruelum decerpas , me scilicel,
καλόν και πονηρόν , ου φάγεσθε απ' αυτού . "H qui vera vita sun . Da operam , ut omnia vite tibi
δ ' άν ημέρα φάγητε απ' αυτού , θανάτω αποθα-
> fructum ferant : atque id age , ut mei parlicipa
νείσθε . Φυσικώς γαρ η αισθητή βρώσις του υπ- lione in rerum natura consistas. Hac enim ratione
εκρεύσαντός έστιν αναπλήρωσις, και εις άφεδρώνα D immortalis eris : De ligno autem scientiæ boni el
χωρεί , και φθοράν και αμήχανον άφθαρτον δια- mali ne comedalis ex eo . Quacunque enim die com
μένειν , τον της αισθητής βρώσεως εν μετουσία γι . ederilis ex eo, morle moriemini 58. Ea enim est sen
νόμενον . sibilis cibi natura , ut id quod subeſfusil repleat ,
alque in secessum et corruptionem abeat Nec fieri potest , ut incorruptus maneat, qui sensibili
cibo vescilur .
ΚΕΦΑΛ . ΙΒ ' [KG ] . 177 CAPUT XII.
Περί ανθρωπου . De homine.
Ούτω μεν ούν την νοητήν ουσίαν υπεστήσατο και Hoc pacto itaque Deus intelligentem substan
Θεός • αγγέλους φημι , και πάντα τα κατ ' ουρανών tiam , puta angelos , cælestesque omnes ordines
Greg. Naz . orat. 38 et 42. 69 Rom . 1 , 10. 80 Psal . CΧΧΧVΙΙΙ, 6. 81 Maximi in Script . pag. 10.
14
81 Gen. , 16. 58 Gen. Ir, 17 .
NOTÆ .
( 74) Τουτέστι εκ της. Ηoc est et mea structura . est scientia illa ex me, accipiunt : at potior est sen
Sic Basilius, Theologus, Anastasius II Antioclients, sus ex llebr:ev : Mirabilis facta esl scientia lua pre
el alii verba hæc psalmicxxx9111,6 : Mirabilis facta me : id est, ingenii mei acuien longe excedit.
920
creavit , qui intelligentis procul dubio atque in- Α τάγματα . Ταύτα γάρ άριδόλως νοεράς έστι και ασω
>
corporeæ naturæ sunt ( incorporeæ , inquam , si μάτου φύσεως : ασωμάτου δε, φημί , συγκρινομένης
cum materie crassitie comparentur. Νam alioqui προς την της ύλης παχύτητα : μόνον γάρ όντως το
►
solus Deus revera maleriæ el corporis expers est ). Θείον άλλον και ασώματος · έτι δε και την αισθητήν ,
Hoc item pacto naturam sensibilem condidit , ουρανόν τε, και γήν, και τα τούτων εν μέσω κείμενα :
nempe coelum terramque , et quæ medium obti- και την μεν οικείαν (οιχεία γάρ Θεώ η λογική φύσις ,
neni locum : atque illam quidem , familiarem sibi και νω μόνη ληπτή ), την δε πάντη που πορρωτάτω
( familiaris quippe el afinis Deo est rationalis , κειμένην , ώς υπό την αίσθησιν δηλαδή πίπτουσαν .
intellectualisque natura ), alteram autem longis- « "Έδει δε και εξ αμφοτέρων μίξιν γενέσθαι , σοφίας
simo prorsus intervallo distanleim , ut que sub γνώρισμα μείζονος , και της περί τας φύσεις πολυ
sensum cadal. « Verum quo majoris , ut divinaruin τελείας , ώς φησιν ο θεηγόρος Γρηγόριος , οίόν τινα
rerum interpres Gregorius ait , sapientiæ , muni- σύνδεσμος της ορατής τε και αοράτου φύσεως.
licentiæque circa rerum naturas specimen edere- Το δε , έδει , φημί, τήν του Δημιουργού υπεμφαίνων
>
tur , ex utraque quoddam concretum , quod visi- βούλησιν · αύτη γαρ θεσμός και νόμος έστι πρεπω
o
bilis et invisibilis naluræ lanquam vinculum ali- δέστατος και ουδείς έρεί τα πλαστουργώ : Τι με
quod esset , conflari decebat 86
* . » Hoc porro verbo B εποίησας ούτως ; 'Εξουσίαν γάρ έχει και κεραμεύς εκ
decebat, nihil aliud indicatur , nisi voluntas opi . του ιδίου πηλού διάφορα κατασκευάζειν σκεύη , προς
ficis . Hæc quippe lex et sanctio est : congruentis- ένδειξιν της εαυτού σοφίας .
sima, nec quisquam fictori dicturus est : Cur me fecisti sic ? Polest enim pro suo jure ſigu !us ex
luto suo varii generis vasa conficere 68, quo industriæ suæ argumentum præbeat .
Hæc ergo cum ila se haberent , hominem ex 'Επει δε ταύτα ούτως είχεν , εξ ορατής τε και
visibili et invisibili natura suis Deum manibus ad αοράτου φύσεως δημιουργεί τον άνθρωπον οικείαις
7
imaginem el similitudinem suam condit : sic nem- χερσί , κατ' οικείαν εικόνα τε, και ομοίωσιν · εκ γης
.
pe ,, ut efficio de terra corpore , animam ratione μεν το σώμα διαπλάσας , ψυχήν δε λογικήν (75 ) και
et intelligentia præditam insuMatione sua ei tri- νοεράν διά του οικείου εμφυσήματος δούς αυτώ, όπερ
buerit : id quod divinam imaginem appellamus . δή θείαν εικόνα φαμέν • το μέν γάρ κατ' εικόνα (70) ,
Quod enim dicitur, ad imaginem , hoc vis intelli- το νοερόνδηλοί και αυτεξούσιον · το δε καθ ' ομοίωσιν,
gendi , arbitriique libertas significatur : quod au- τήν της αρετής κατά το δυνατόν ομοίωσιν.
tem ad similitudinem , virtutis , quantum fieri po
lest , expressa similitudo notatur
5$
Greg . orat. 38 et 42. 55 Roν . 18 , 2f .
NOTÆ.
(75 ) Yuynu od dorixvir. Animam autem rulione C rationis prærogativam , sicque præsint, etc. Da
præditam , etc. Chrysostomus inspirationem hanc nascenus lib . De duabus voluntat. scribit angelo
vitæ (wtryny véprelav vocat , vitalem actionem , in æque ac homini convenire ut sit imago Dei, pro
qua consistat substantia anime, και τούτο εγένετο pler rationem , intelligentiam , et liberum arbitrium ;
σύστασις τη ουσία της ψυχής. Νοn ut ipsa sit Dei necnon qua uterque verbum gignil, et spiritum
substantiæ portio quædam , inquit Theodorelus in emillit; denique qua rebus etiam conditis præfecti
Epilome, quemadmodum , Cerde el Marcion ſuri- sunt. Hominem vero singulari modo ad imaginem
bundo animo effutierunt : sed ea inspiratione natu- Jei factum esse, quia ex Adamo, qui genitus non
ram αnime significari dicimus , ότι πνεύμα εστιν ή erat, natus est Ahel , et Eva producta ; ct præterca,
yuxn 20 % ext.Spiritus siquidem est anima rationa- quia anima ejus corpori dominatur, uti Deus
lis. Ideni docueral adversus islos hæreticus quæst. mundo : quo fii ait homo res diversissimas in sese
23, in Genesim . Magnus vero Cyrillus lib . i Gta-
T colligat, naturam seilicet spiritualem et sensibi
phyr, contra eosdem contendit, Deum flatu suo ani- lem . llæc sumpsisse videtur ex Anastasio Il An
mam in hominis corpus inspirasse ; at non hunc liocheno, qui ex alio rursum capite hominem Dei
Dei flatum ipsammel animam esse. Id quod imaginem appellari ait, quia Verbum quod est
ante ipsum Dioclorus Tarsensis ofiservaral, it! imago Patris , factum est hoino . Hæc tradit Anasta
Catene mss . testantur : Ο τοίνυν άνθρωπος , sius homilia 7 in Hexam . et iu duobus aliis opuscu
inquit , εγένετο εις ψυχήν ζώσαν, ου το εμφύσημα. lis , quæ de hoc argumento edidit, quæyne excusa
Δημιουργών άρα ψυχής το εμφύσημα :: Hono itaque sunt post Pbilocaliam Origenis. llorum prins ctiam
factus est in animam viventem , non ille palus. Flu- D habetur inter opera Gregorii Nysseni, tanquam ab
ius ilaque animæ opifex (uit. ipso scriptum , cum veru sil Anastasii Antiocheni il .
(76) Το μεν γάρ κατ' εικόνα. Νam esse adimagi- Græci quoque Patres ex Platonis philosophia
nem , etc. Chrysostomus, ut Anthropomorphitasum vulgo docent, in homine imaginem quidem Dei er
deliria longius propulsaret, nequidem ad hominis primi qua rationalis est ; similitudinem vero eo
substantiain pertinere dixii, ir sit imago Dei, sed quod, cum divina ope, lum suo labore virtutibus
hoc eum obliquisse , quia præfectus fuit cunctis ornalus sit ; ita ul , per peccalum remaneat licel
minantibus : ότι ουκ ουσίας εστίν αξία , αλλ' αρχής imago , similitudo evanescal. Ila Clemens Aler .
gotótns, inquit hom . I in Genesim et alibi. Hanc lib. i Strom ; Basilius hom . 1 De hom , struct.: Nys.
vero auctoritatem exercere homine: Basilius do- senus , De opiſ. hom . cap. 16 ; Isidorus Pelusioia
cueral, propter rationem qua praditus est. Sic et alii, qui voces illas synonymas esse negant
sini Dei vocem interpretatur , δώσωμεν αυτώ Cyrillus vero Alexandrinus in fragmente quod in
λόγου περιουσίαν, και ούτως αρχέτωσαν. Denmus Calcnis reperi, discrimen hoc non probai : Ei pes
921 DE FIDE ORTHODOXA LIB . II. 922
"Αμα δε το σωμα (77), και η ψυχή πέπλασται · Α 178 Error Origenis ex Timæo haustus . - Porro
ου το μεν πρότερον, το δε ύστερον , κατά τα 'Ωριγέ- corpus el anima simul creala sunt ; non autem , uti
νους ληρήματα . deliravit Origenes , hæc prius , illud posterius.
'Εποίησεν ουν ο Θεός τον άνθρωπον άκακον, ευθή , Hominis recens creati dores .-Creavit ilaquc Deus
ενάρετον , άλυπον, αμέριμνον, πάση αρετή κατηγλαϊ- hominem innocentem , rectum , probum , tristidise
7
σμένον , πάσιν αγαθοίς κομώντα , οίόν τινα κόσμον et sollicitudinis expertem , omni virtutum genere
δεύτερον , εν μεγάλο μικρόν Ρ, άγγελον άλλον προσ- decoralum , oninibus lorentem bonis , velut alte
κυνητήν , μικτον, επόπτης της ορατής κτίσεως , μυ- rum quemdam mundum in magno parrum , alium
στην της νοουμένης , βασιλέα των επί γης, βασιλευό- angelum adoratorem , mistum , visibilis creature
9
μενον άνωθεν , επίγειος και ουράνιον, πρόσκαιρον spectatorem , ejus que intelligentia percipitur di
και αθάνατον , ορατών και νοούμενον , μέσον μεγέθους scipulum, regem eorum quae in terra sunt, su
και ταπεινότητος, τον αυτόν πνεύμα και σάρκα : perno regi subjectum ; lerrennm simul et cæle
πνεύμα ,, διά χάριν,, σάρκα, διά την έπαρσιν ·. το μέν stem , temporarium et immortalem , qui visu ct
ίνα μένη
uévn,, και δοξάζη τον Ευεργέτην,, το δε , ίνα
9 iva πάσχη,, mente capi potest , medium inter celsitudinem et
7
xal Tiáoxwv U Trojilevñountai, xal tatoeúntai tū humilitatem ; spiritum et carnem ; qui per gra
μεγέθει φιλοτιμούμενον 9· q • ζώον ενταύθα οικονομού- B tiam spiritus, sit , et propter superbiam Caro ; il
7
VARIÆ LECTIONES.
P Apud Nazianz. hom. 38-el 42; legitur, év fely.pū ubyav. Ita quoque legit Nicetas , qui ait : Parvus
enim est hic mundus, si cum homine, cujus causa omnia facta suni, conferatur. Nibilominus hunc
Theologi locum ex Damasceno emendal Combelisius lou , I ' Bibl, concion. p. 140, et lom . III, p. 28,
homo utique dicitur microcosmos, et non macrocosmos, ipse magni voluti compendium . 9 Edita tô ue -
γέθει φιλοτιμούμενος • το δε ίνα πάσχων υπομιμ. και παιδ. ζώον. Locum lunc restitui ex Nazianzeno
el omnibus joss. quae consulere potui.
NOTÆ.
έτερον και έτερόν φασιν είναι το κατ' εικόνα και autem lubum non fuerit ejusmodi ludis oblectari.
ομοίωσιν, διδασκέτωσαν την διαφοράν,inquit, Si qui- Hoc profecto sibi 'proposuerat Origenes , ul de
dent aliud et aliud esse contendant esse ad imaginem , mysteriis Guci in libris De principiis , ludendo dis
et esse ad simililudinem , doceant nos quorsum ista puitaret; quemadmodum ipse testatur in præfatione.
discrepent. Nos enim asserimus vocem hanc, ad ima- Clarius Origenem Nyssenus indical, cap. 28 De
ginem ,nihil præterea significare, quam quod ad si- opificio hominis, ubi ait : Tois jèv yag repo new
militudinem ; et vicissim quod ad similitudinem , id δοκεί, οίς ΠΕΡΙΑΡΧΩΝέπραγματεύθη λόγος. Non
ipsum quod ad imaginem , elc . Enimvero familiare с nulli eorum qui ante nos fuerunt, in commentariis
est Hebræis voces synonymas simul altexere. Hic quos DE PRINCIPIIS edidere , animas hominum ,
subjungam singularem hac de re priscorum Patrum ceu quemdam populum legibus utentem suis, seor
opinionem, quam Irenæus lib. v, cap . 8, sic edis- sim ante corpora exstilisse dicunt, ita ul , si virluli
serit : Cum spiritus hic commistus animæ unilur pla- sludeant et honcstati, plane corpuribus non copulen .
smati (id est carni) propler effusionem spiritus spiri- lur ; sin aulem boni conjunctione ercidanı , in han
qualis et perfectus home factus est ; et hic esi qui vitam prolabantur , και ούτως εν σώματι γίνε
secundum imaginem el similitudinem (actus est Dei. 00ai, atque ita in corporibus versentur. Mox senten.
Si autem defueril animæ spiritus, animalis vere est Liam subjungit aliorum , qui ex historia creationis
qui est lalis, el carnalis derelictus , imperfeclus eril; Adamianimam corpore posteriorem esse conclude
imaginem quidem habens in plasmale, similitudinem bant. Utramque opinionem reprehensione dignam
vero non assumens per spirilum . Idque lolum colli- censet , εν αμφοτέραις υπολήψεσινυπαίτιος ο λόγος.Pri
gil ex his verbis Apostoli , Deus pacis sanctificel, mam autem ex Pythagoricisſabulis conlatam :quidni
el custodiat vos perfectos, ut integer vesler spiritus cliam Gnosticis ac præsertim Basilidianis ? Iliero
el anima et corpus servelur, elc . , annuitque spiritulin nymus Epist . 82 , stultitiæ nol :it ecclesiaslicorum
illuin tertiam quamdam substantiani esse , qua quorumdam persuasionem , qui animas in thesauro
anime et corpori adjuncta perfectus homo consti- Dei olim conditas esse conliderent. Deinde investi
luatur. Idem legere est in fragmentis Justini Mar- gandum ait, annon quotidie a Deo liant, et millan .
Lyris De resurrectione, apud Ilalloixium . Hac do - tur in corpora sccundum illud Evangelii , Paler
clrina Tatianus Justini discipuliis, aliique Gnostici meus usque modo operatur, ele . An certe ex Lra
multipliciter abusi sunt. D duce, ul Tertullianus, Apollinarius et niaxima pars
( 77 ) " Ada di to owpa. Porro corpus el anima Occidentalium autumani, ut quomodo corpus ex
ficia suni, Origenis. proscribit erroren , allirmantis corpore , sic anima nascalur ex anima, el simili
animas ejusdem ac angelos esse naluræ , quas ab cum brutis conditione subsistat. Ila quidem Ter
initio rerum in cælo condilas, detrudat Deus ad Lullianus sensil ; Apollinarius vero, cum mentem
habitanda corpora . Hunc errorem damnavit mullo- ab anima, sentiente videlicet, secernerel, nemini
lies Ecclesia : anle vero Gregorius ulerque, Na- mirum videri debel, illum eodem modo de animæ
zianzenus et Nyssenus, tametsi in Adaniantium humanæ ac de belluinæ orlu dispılasse. Erroren
propensiores feruntur fuisse, eundem expugnave- hunc omnis deinceps Orientalis Ecclesia semper
rani. Vereor(inquit Theologus, orat. 31) ne absurda exhorruit, a qua ficc Occidentalis dissensit, licet
praposleraque cogitatio cuiquam obrepat, us cñs Augustinus, lib. x De Gen. ad lill. c. 28, scripse
ψυχής αλλαχού πολιτευσαμένης, είτα τω σώματι rit , sententiam earum qui animas de parentibus
TOUTIN Svo Obiors, tanquam anima alibi versala sil, creari putant, de baplismo parvulorum præponderare,
deinde corpori copulata, ac proul illic se gesserit, ulique propter peccati originalis propagationem ,
alii prophetiam (donunve quodlibet aliud) accipiant, quam adversus Pelagianos asserneral ; ac si ca
alii qui improbe vixerint condemnentur. Atqui hoc fieri non possil , nisi aniina ex traduce gencreliir :
ab Ecclesix doctrina alienum declaral, oux exuln. quo de capite in cod . R. 2958 exstat elegrinis oratio
0 !25TLYÓV. Al illi quidem circa talia dogmata lu- Gregorii Scholarii, scu Gennadii CP . ad Thcopha
dant : ημίν δε τα τοιαύτα παίζειν ουκ ασφαλές, καθis nem Media antislilem .
923 S. JOANNIS DAMASCENI. 624
Iud ut permaneat , eumque laulet , cujus Ibenefi A μενον, τουτέστιν εν τω παρόντι βίω, και άλλαχού
ciis ornatus fuit ; hoc , ut paliatur, et patiendo μεθιστάμενον, [τουτέστιν ] εν τω αιώνι το μέλ
admoneatur, cumque magnitudinis causa se extol- λοντι» και πέρας του μυστηρίου, τη προς Θεόν
lit , emendelur :: animal hic , sive in præsenli vila ,
. νεύσει θεούμενον· θεούμενον δε, μετοχή της θείας
certo consilio gubernatum ; atque alio , lioc est , ελλάμψεως, και ουκ εις την θείαν μεθιστάμενον ου
ad futurum ævum migrans ; quodque mysterii σίαν .
finis est , per mentis ad Deum conversionem divinitale dotatum ; non ut in divinam substantiam
Β6
migret, sed ut divinam illustrationem participel
Homo ul creatus ,5 ávajápontos . Arbitrii liberlas, Εποίησε δε αυτόν φύσει αναμάρτητον , και θελή .
- Quin etiam Deus illum natura a peccato immu- σει αυτεξούσιον . 'Αναμάρτητον δέ φημι , ουχ ώς μη
1em creavit , liberaeque volunlalis. Immunem , in- επιδεχόμενον αμαρτίαν μόνον γαρ το Θείον αμαρ
quam , a peccato , non quod peccati minime capax τίας έστιν ανεπίδεκτον · αλλ ' ουχ ώς εν τη ' φύσει
essel i nemo enini præler Deum est , qui non pec-
1 το αμαρτάνειν έχοντα, εν τή προαιρέσει δε μάλλον »
care qural), sed quod peccati perpetrationem , non ήτοι εξουσίαν έχοντα μένειν, και προκόπτειν εν τω
in nalura , sed in voluntatis electione admissurus B
αγαθώ, τη θεία συνεργούμενον χάριτι ώσαύτως και
esset ; id est , cum divinæ gratiæ adjumento per- τρέπεσθαι εκ του καλού , και εν τω κακό γίνεσθαι,
severare et in bono proficere possel , ac rursus per του Θεού παραχωρούντος διά το αυτεξούσιον . Ουκ
arbitrii libertatem a virtute recedere , Deique per-
Σ αρετή χάρ το βία γινόμενον.
missione in vitium labi . Haud enim virtuti depu
87
landum , quod invitis nobis agitur
De anima. - Jam vero anima est vivens , sim- Ψυχή τοίνυν (78) εστιν, ουσία ζώσα, απλή και
plex , el incorporea 179 substantia , corporis ασώματος, σωματικούς οφθαλμοίς κατ ' οικείαν φύ
oculorum suapte natura sensuni fugiens, immor- σιν αόρατος, αθάνατος , λογική τε και νοερά , άσχημα
talis , rationis et intelligentiæ particeps , organis τιστος , οργανικό κεχρημένη σώματι, και τούτω
instructo utens corpore , cui vitam ,, incrementum ,
88
ζωής, αυξήσεώς τε, και αισθήσεως, και γεννήσεως
sensum , el gignendi vim tribuat 18, non aliam a παρεκτική , ουχ έτερον έχουσα (79) παρ' εαυτήν τον
se sejunctam mentem habens ( inens quippe nihil νούν, αλλά μέρος αυτής το καθαρώτατον' ώσπερ
aliud est quain subtilissima ipsius pars :: quod γάρ οφθαλμός εν σώματι, ούτως εν ψυχή νους: αυτό
enim oculis in corpore , boc mens in anima est ) εξούσιος, θελητική τε, και ενεργητική , τρεπτή ,
arbitrii libertate , volendique , et agendi facultate ήτοι εθελότρεπτης, ότι και κτιστή . Πάντα ταύτα
56 Greg. Νaz. oral. 38 et 42. 87 Athan , lib . De inob . contr . Apoll. 88 Maxim . opuis De anima.
VARI.E LECTIONES.
Ila Reg. 3451 , el postulat oratio. 3 Sic Reg. 53692 et 3151. Edit , et alii αλλ' ουκ εν τη .
NOTE .
(78 ). Yuyin tolrvr. Jam vero anima est vivens, C phos alios docuisse, aliud animam esse, el aliud
etc. Palres ægre tulerunt ab Aristotele animam mentem , ut homo corpore, anima ( sentiente scili
definiri εντελέχειαν πρώτην σώματος φυσικού ορ- cet ) el mente, ceu tribus substantiis constaret.
gavexoū, actum primum corporis organis instrucii, Hos secutus esi Apollinarius Laodicenus, inquit,
ac si ex bac definitione subsequatur animam in se και τούτο πηξάμενος το θεμέλιον της οικείας δόξης,
non consistere, sed cum corpore dissolvi et in- hocque opinionis suæ jacto fundamento, reliqua do
terire . Tullius vero, lih . i Tusc . quæsl . , Philoso- gmali suo convenientia astruxit , id est, mentem
pbi mentem sic explicat, ut ea nihil animorum inmanam Christo ademit, cujus vices Verbum sub
immortalitati delrabi videalur : Aristoteles, inquit, iret . Patres vero hoc inculcant, fieri non posse
Jonge omnibus ( Platonem semper excipio ) præstans uit homo menle careal, quippe qua solum habet
et ingenio et diligentia , cum quatuor illa genera uit homo sit. Alioqui species duntaxat humana et
principiorum essei complexus, é quibus omnia ori- larva erit, inquit Theologus, epist. 1 ad Cledon. ,
rentur, quinlam quamdam naluram censel esse, ex anima autem equi, aul bovis, aut cujusvis alterius,
qua sil mens. Cogitare enim , el providere, el discere, quod intelligentia careat. Ad hæc quia Phorius Ma
él docere, el invenire aliquid , eliam multa alia, lichaico necnon Massalianico errore effulierat
meminisse, amare , angi, lælari; hæc el similia eo- duas in homine animas esse, oclava synodus de
rum in horum quatuor generum nullo inesse putal. linivit unicam esse hominis animam , qua nempe
Quintum geuus adhibel vacans nomine, et sic ipsum vigeat, sentiat et intelligat. Nyssenus De opificio
animum Švtedexelav novo appellat nomine, quasi hom . soli humanæ menti concedit ul animasil el
continualam quamdam molionen el perennem . Quod D nominetur, cæteras non proprie dici animas :
si verum esi hoc Platonis pronuntiatum , quod mentem vero ab anima ratione utente non seceroi.
Patres lanti ſecerunt, ut inde animorum immorta- Maximus lib. De anima, mentem cum Damasceno
Bilatem colligerent , omne quod perenni molu agitur, Vocal purissimam αnima partem, μέρος καθαρώτα
interitui non subesse , en , Cicerone leste, Arislole- tov , quæ non extrinsecus animæ adveniat, veluti
les continuatani et perennem motionem animo nempe Aristotelem existimasse Nemesinis tradit ;
tribuit , eo quod sit εντελέχεια, actus . ac si ad essentiam hominis non conferrel , sed
(79). Ουχ έτερον έχουσα. Νοn aliam a se , etc. εις προκοπής της γνώσεως, ad progressum cogni
Nemcsius , cap. i , observat Plotinum et philo » 0- tionis .
925 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II.
926
κατά φύσιν (80 ) εκ της του δημιουργήσαντος χάρι- A predita :: mutabilis , hoc est cjusmodi , que vo
τος ειληφυία , εξ ης, και το είναι, και φύσει ούτως luntatis mutationem subire queat , propterca quod
είναι ειληφεν .
creata sit. Atqui hæc omnia Creatoris beneficio se
cundum naturam conscenta est , a quo nimirum
accepit , el ut esset , el ul hujus naturæ essel.
Marg. "Οσαχώς το ασώματον . - 'Ασώματα δε, Incorporeuni quot modis dicitur. - Incorporea porro
και αόρατα, και άσχημάτιστα , κατά δύο τρόπους el invisibilia, el figure expertia duobus modis in
νοούμεν . Τα μεν, κατ' ουσίαν, τα δε, κατά χάριν • telligimus. Αlia enim stamet essentia ejusmodi
και τα μεν φύσει όντα, τα δε, προς την της ύλης Stunt,, alia gratia .. Itemque alia suaple natura, alia,,
παχύτητα • επί Θεού μεν ούν φύσει• επί δε αγγέλων, » si cum nmalerie crassilie comparentur, Incorporeum
.
και δαιμόνων , και ψυχών, χάριτι , και ως προς την igitur esse, Deo convenit secundum naturam; an
της ύλης παχύτητα , λέγεται ασώματον . gelis autem , el dæmonibus, et animis, secundum
7 gratiam , habitaque ratione ad materiæ crassiliem .
; Σώμα δε έστι , το τριχη διαστατον, ήγουν το έχουν ne corpure. At vero corpus est, id quod iri
-
μήκος , και πλάτος , και βάθος, ήτοι πάχος. Πάν δε plici dimensione constat , hoc est, quod, el longi
σώμα εκ των τεσσάρων στοιχείων συνίσταται • τα δε B tudinem, et latitudinem , et profunditatem, sive cras
των ζώων σώματα, εκ των τεσσάρων χυμών . sitiem habet. Corpus auleni omne ex quatuor
elementis compactum est : animantium vero corpora
ex qualuor humoribus.
Xρή δε ειδέναι ότι τέσσαρά έστι • γή, ξηρά και Humores quatuor elementis affines suis qualitati
.
ψυχρά • ύδωρ, ψυχρόν και υγρόν: αήρ, υγρός και bus. El quidem sciendum est, quatuor elenienta
θερμός• πυρ, θερμόν και ξηρόν . Ομοίως και χυμοί esse ; terram nimirum , quæ sicca et frigida est ;
τέσσαρες , αναλογούντες τους τέσσαρσι στοιχείοις: Anam
: , que frigida et humida ;; aerem,, qui humi
μέλαινα χολή, αναλογούσα τη γη , ξηρά γάρ έστι και dus et calidus ; ignem , qui calidus et siccus. Ad
ψυχρά : φλέγμα, αναλογούν [τω ύδατι , ψυχρών γάρ eumden modum,, quatuor Ihumores exsistere ,, qui
εστι και υγρών • αίμα , αναλογούν] (80 ) το αέρι, elementis quatuor nativa qualitate respondent. Alra
υγρών γάρ έστι και θερμόν · ξανθή χολή, αναλο- quippe bilis, utpole sicca et frigida, terre respon
γούσα το πυρί , θερμή γάρ έστι και ξηρά. Οι μεν det : piluita , aquæ ; est enim frigida et hunida :
ούν καρποί , εκτων στοιχείων συνίστανται , οι δε Sanguis ,, aeri ;; calidus enim et humidus est :: lava
denique bilis, igni, ut que calida sit et sicca. Jam
χυμοί , εκ των καρπών, τα δε των ζώων σώματα , cC fruclus
εκ των χυμών , και εις αυτά αναλύεται. Πάν γάρ element conflan
ex is humore
tur : s, ex fru
συντιθέμενον , εις αυτά αναλύεται . clibus :: animantium vero corpora , ex humoribus :
atque in eadem ipsa relabuntur. Quidquid eniin ex
aliquibus concretum est, hoc in eadeni resolvitur.
Marg . " Οτι ο άνθρωπος κοινωνεί και αψύχοις , Communicare hominem cum rebus inanimis cum
και αλόγους , και λογικοίς . - Xρή γινώσκειν , ότι que brulis animantibus, et cum ratione præditis .
ο άνθρωπος , και τοις αψύχοις κοινωνεί, και της των Illud insuper nosse oporlel hominem , et cum ina
αλόγων μετέχει ζωής, και της τών λογικών μετεί- nimis communicare, el brutoruin animantium vitör
ληφε νοήσεως . Κοινωνεί γάρ, τοις μεν αψύχοις, κατά participem esse,, et cum illis denique,, que ratione
το σώμα και την από των τεσσάρων στοιχείων κρά- predita sunt ,, intelligere.. Νam cum rebus inanimis ,,
σιν τοϊς δε φυτούς κατά τε ταύτα, και την θρεπτι.. tum ratione corporis communical, 180 tum quia
κήν , και αυξητικήν , και σπερματικήν , ήγουν γεννη- ex quatuor elenientis concretus est : cum plantis ,
τικήν δύναμιν τοις δε αλόγους και εν τούτοις μεν, tum propter ista , lum propter eam vim qua alun .
εξ επιμέτρου δε κατά την όρεξιν, ήγουν θυμόν και lur, augescunt, et seminant, sive gignunt : cum
επιθυμίαν, και κατά την αίσθησιν , και κατά την καθ ' D brutis , tum quantum ad huc onmnia , tum praeter
ορμήν κίνησιν . ea quantum ad appetitum , hoc est, iram el cu
piditatem ; ilemque sensu: el molum impulsio
nis .
Αισθήσεις μεν ούν εισι πέντε , όρασις , ακοή, Sensus porro sunt quinque, visus, audilus, ol
όσφρησις , γεύσεις , αφή » της δε καθ' ορμήν κινήσεώς factus , gustus, tactus . Ad motumimpulsionis vis
,
NOTÆ .
(80) Πάντα ταύτα κατά φύσιν . Αtque hac omnia nibus, el animis per gratiam. Quod si angelus ne
Creatoris beneficio. Hic tandem doret omnia qui anima nonnisi à Dei voluntate hoc obtinuiere vil
bus naturæ crealæ constant, Dei dono el gratiæ minime corporei essent, non aliunde proſeclo ime
ascribi debere ; quippe cuin Deus in præfinitioni
bus alernis essentias singulas sapienlia el volun mortalitatem habuerint, quam subinde Dei dono at
gratiæ Patres ascribere non dubitant. Trila ling :
lale sua concinna veril : unde subjungit, Incorporea velerum doctrina Pelagius abiitebatur , li!, pro ea
et invisibilia alia esse xit' ojolav , suaple natura ,
ulia xata zápiv, per gratiam . Incorporeum Deo se qua pollebal astulia , solas naturæ do :es intelligc
rel , quanilo Dei gratiam conlileri jussus est .
cundum naturam convenire ; angelis autem , dæmo. (80 °) Uncinis inclusa supplentur. Evit.
ca Spectat, qua e loco ad locum migranus , Iolumn- A. έστι τό από το που είς τόπον μεταβατικόν, και το
quc corpus movemus, qua item vocem, emillimus, κινητικόν όλου του σώματος , το φωνητικών , και
el qua respirainus. Haec enim , vel facere, vel non αναπνευστικών • ταύτα γαρ εν ημίν εστι ποιείν , και
facere in nobis situm est . μή ποιείν .
Postremo per rationem , incorporeis naturis ct Συνάπτεται διά του λογικού ταϊς ασωμάτους και
rationalibus copulatur , ratiocinando videlicet , atque νοεραϊς φύσεσι , λογιζόμενος , και νοών, και κρίνων
intelligendo ,, deque singulis judicando,, et virtutes ,, έκαστα , και τας αρετάς μεταδιώκων, και των αρετών
adeoque pielatem , quæ omnium virtutum fastigium τον κολοφώνα την ευσέβειαν ασπαζόμενος • διό και
est, consectando : quo fit ut liono mundus ii . μικρός κόσμος εστίν ο άνθρωπος.
nor appelletur.
Corporis animæque propria. - Sciendum quoque Xρή δε ειδέναι , ώς ίδια μεν του σώματος μόνου
est , scctionem , fluxionein et mutationem solius τομή , και γεύσεις, και μεταβολή . Μεταβολή μεν, ή
corporis propria esse : mulationein autem illam κατά ποιότητα, ήγουν θέρμανσιν, και ψύξιν, και τα
intelligo , quæ secundum qualitatem contingi!, τοιαύτα . Ρεύσις δε , η κατά κένωσιν · κενούνται
cujusmodi est calefactio etel frigeraclio,, aliisque id
γάρ και ξηρά, και υγρά, και πνεύμα, ών χρήζει
generis : pari modo fluxionem cain que evacuando B της αναπληρώσεως • ώστε φυσικά εισι πάθη, ή τε
lil 88. Evacuantur enim sicca et humida , ac spiri- πείνα, και η δίψα. Τομή δε, ή των χυμών απ' αλλή
lus, el suppletione opus habcnt : unde fames ci λων διαχώρησις , και ο εις είδος και ύλην μερι
silis naturales affectiones sunt. Sectio est secretio σμός .
humorum ab invicem , el divisio in formam et ma :
teriam *o .
Rursus ad animam proprie spectant pietas et " Ιδια δε της ψυχής η ευσέβεια, και η νόησις:
consideratio. Animæ vero et corpori communes Κοινά δε ψυχής και σώματος αι αρεται , έχουσών
sunt virtules : cum lamen ad animam referantur, και τούτων επί την ψυχήν αναφοράν, οίον ψυχής
ulpole anima corporis operam asciscente . προσχρωμένης σώματι.
Ralio per naturam domina parlis irrationalis. Xρή γινώσκειν, ότι το λογικόν φύσει κατάρχει του
Animαι υires ralioni obsequentes et non obsequentes. αλόγου . Διαιρούνται γάρ αι δυνάμεις της ψυχής εις
Illud praeterea notandum , quod ralio ex staple λογικών και άλογον. Του δε αλόγου μέρη εισί δύο :
nalura irrationabilis partis domina sil. Dividuntur το μεν ανήκοόν έστι λόγω, ήγουν ού πείθεται λόγω
quippe animæ facultates in eam quæ rationis par- C το δε κατήκοον έστι, και επιπειθες λόγω. Ανήκουν
liceps , el eam quæ rationis expers est. Ac rursus μεν ούν, και μη πειθόμενον λόγο, εστί το ζωτικών ,
illa quæ rationis est expers, duas partes habet, και και σφυγμικών καλείται , και το σπερματικών,
quarum altera rationem non audit, id est ei non ήγουν γεννητικών , και το φυτικόν , ό και θρεπτικών
obsequitur ; altera ei parel el obtcmperal. Ratio- καλείται · τούτου δε εστι και το αυξητικών , το και
nis dictamen ct imperium spernit vilalis . facultas διαπλάσσον τα σώματα . Ταύτα γάρ ου λόγω κυβερ
quæ pulsalrix appellatur , itemque seminatrix , νώνται, αλλά τη φύσει » το δε κατήκουν και επιπειθες
sou generans ; vegetans quoque, quæ et vis altrix λόγω, διαιρείται εις θυμον και επιθυμίαν . Καλείται
dicitur,, ad quam augescendifacultas spectat,, que
quæ
9.
δε κοινώς το άλογον μέρος της ψυχής,, παθητικόν,,
el corpora formal, el concinnat. Neque enim be και ορεκτικόν. Xρή δε γινώσκειν , ότι του επιπειθούς
ratione, sed natura reguntur. Pars autem illa quæ λόγω εστί, και η καθ' ορμήν κίνησις.
rationem audit, eique obsequitur, in iram el cupiditatem distribuitur. Communi aulem nomine pars
irrationabilis vocalur illa , in qua passiones et appetitus exsistunt. Scire interest vim impulsivam
ad cam partem que rationi subest perlinere.
At vero facultas altrix, gencrans, arteriæ pul- D 1 Του δε μή πειθομένου λόγω εστί το θρεπτικών ,
Satrix , ad illum altinel que rationis imperium και γεννητικών, και σφυγμικόν · καλείται δε φυτι
respuit.. Vegetans autem facultas ,, dicitur illa qua κον υ] μεν το αυξητικών και το θρεπτικών, και το
.
crescimus, et gignimus : vilalis tandem , ca qua γεννητικών • ζωτικόν δε , το σφυγμικόν .

>
arteri :e moventur.
Porro facultas nutriendi quadripartitas vires Του μεν ούν θρεπτικού δυνάμεις εισι τέσσαρες
babct, nimirum allrahendi , qua cibus allrabitur ; ελκτική , η έλκουσα την τροφήν· καθεκτική, η κατ
perinendi, quia relinetur, nec confestim excerni έχουσα την τροφήν και μη εωσα αυτήν ευθέως εκ.
sinitur ; immutandi, qua alimentum in humori's κριθήναι: αλλοιωτική , ή αλλοιούσα την τροφήν ει
55 xenies . C. 1 De Mal . hom . 60 Nemes. ibid . 61 Nemes. cap. 23.
VARIE LECTIONES .
1 Que sequuntur usque ad Δεί δε γινώσκειν, etc. , in mss. et veteri translatione reperiuntur ad cal: cin
cap. 32 Tepl Oureoü, de ira , scd componi non possunt cum iis quæ de ira præmilluulur. u Vox sup
scuda cx Nemesio cap . 22 .
τους χυμούς : αποκριτική , και το περίττωμα δια του A vertitur : excernendi , qua ciborum superflua per
άφεδρώνος εκκρίνουσα, και εκβάλλουσα . secessum egeruntur el expelluntur.
Xρή ειδέναι, ότι των κατά το ζώον δυνάμεων, αι 181 Facultarum animantium varia genera .-Nec
μεν εισι ψυχικαι , αι δε φυτικαί , αι δε ζωτικα . Και illud quidem prætereundum est 69, vires eas quic
ψυχικαί μεν, αι κατά την προαίρεσιν, ήγουν ή καθ' animanti insunt, partim animales, partim vegelan
ορμήν κίνησις και η αίσθησις. Της δε καθ ' ορμήν les , partim vitales esse . Animales quidem , quæ a
κινήσεώς έστι, τό τε κατά τόπον μεταβατικών , και voluntale proficiscuntur , ut molus impulsionis el
κινητικών όλου του σώματος , και φωνητικών, και sensus. Ad molum vero impulsionis pertinet transilio
αναπνευστικών • εν ημίν γάρ έστι το ποιήσαι, και e loco in locum , et illa molin , qua lolum corpus
το μη ποιήσαι ταύτα. Φυτικαι δε, και ζωτικα , αι movetur, ea ilem qua vocem emilimus , el qua
απροαίρετοι. Και φυσικαι μέν, η θρεπτική, και αυ- respiramus. Ul enim hæc faciamus, aut non fa
ξητική, και σπερματική ζωτική δε, η σφυγμική.
> ciamus, in nostra potestate siluu esi . Vegolantes
Αύται γάρ, και θελόντων ημών , και μη θελόντων, autem el vitales, hæ sunt, quæ a voluntate non
ενεργούσι. pendent. Ac vegetantes quidem sunt , nutriendi,
augescendi, et seminandi facultates : vitalis autem est pulsuum molrix . Hæ namque, velimus nolinnus,
nuunus suum exsequuntur.
Δεί δε γινώσκειν, ότι των πραγμάτων , τα μεν και Bonum el malum quos aclus causant. Postreino
έστιν αγαθά, τα δε φαύλα. Προσδοκώμενον μεν ουν advertendum est , rerum alias bonas esse, alias
αγαθόν , επιθυμίαν συνιστά παρόν δε , ηδονήν malas : ct quidem bonum exspectatum, cupiita
ομοίως δε πάλιν και προσδοκώμενον κακόν, φόβον : lem gignere ; præsens autem , voluplalem : eodem
παρόν δε , λύπην. Δεί δε ειδέναι, ότι αγαθόν ενταύθα rursus modo malum , dum exspectatur , timorcm
ειπόντες, ή το όντως αγαθών , ή το δοκούν αγαθών afferre ; cum adest, mærorem . In quo illud etianı
είπομεν · ομοίως δε και κακόν. sciendum , per bonum , hoc loco lam id quod re
vera bonum est, a nobis intelligi, quam illud quod boni duniaxat specicm babel : perindequc de nalo
censendum est.
ΚΕΦΑΑ . ΙΓ ' [KZ ]. CΑΡ . ΧΙΙΙ .
Περί ηδονών. De roluptatibus.

Των ηδονών, αι μεν εισί ψυχικαι, αι δε σωματι- Volupialum distinctio. Voluptatum , alia
και. Και ψυχικαί μεν,, όσαι μόνης εισί της ψυχής animi ,, alie corporis stunt .. Voluptates animi sunt
αυτής καθ' εαυτήν , ώς αι περί τα μαθήματα, και eæ ownes, quibus animus seorsim a corpore frui
την θεωρίαν. Σωματικαι δε, αι μετά κοινωνίας της tur : quales sunt quæ ex diciplinis el contempla
ψυχής και του σώματος γινόμεναι , και διά τούτο lione sentiuntur. Voluplales corporis sunt illæ,
σώματι και καλούμεναι, όσαι περί τροφάς, και συν- C quarum corpus una cum anima particeps est,, ob
ουσίας, και τα τοιαύτα. Μόνου δε του σώματος ουκ idque corporales dicuntur :: cujusmodi sunt,, que
αν εύροι τις ιδίας και ηδονάς. ex cibis el venereis rebus, aliisque id genus capi
solent. Nam quæ solius corporis sint, nullæ om
nino voluptates reperiri queunt 63
,
Πάλιν των ηδονών , αι μεν εισίν αληθείς , αι δε Voluptatum alia genera. Quas voluptates vir
ψευδείς και αι μεν της διανοίας μόνης, κατ' επι- pits conseclari debeat . Rursus voluptatum
στήμην , και θεωρίαν · αι δε μετά σώματος , κατ' αί- aliæ veræ sunt, aliæ falsæ . Atque eæ quæ animi
σθησιν. Και των μετα σώματος (81 ) ηδονών , αι μεν tantummodo sunt, in rerum cognitione et con
εισι φυσικαι , άμα και αναγκαίαι , ών χωρίς ζην templatione consistunt : quæ autem ex corporis
αδύνατον, ώς αι τρoφαι, αι της ενδείας αναπληρωτι- commercio , bæ sensibus hauriuntur. Jam carum
και , και τα ενδύματα τα αναγκαία: αι δε, φυσικαί μεν, voluptatum,ad
, quas corpus asciscitur,, alie natu.
61 Neines. cap. 23 . 63 Nemes. cap. 18 ; Chrys.hom . 74, in Joan .
VARIÆ LECTIONES.
" Deest táhev in multis rodd . Legitur apud Nemesium in cod. Reg. 2879. * Vocem iõlas , adjecit
Coubelisius pust recognitorem coil . S. Mil. et Nemesium cap . 18.
NOT Æ .
(81 ) και των μετά σώματος . Ει υoluptatem D nei ceu minus accuratam Tullius carpil ; lil». 11 :
quæ, cle. Divisionem hanc voluptatum tradiderat Quomodo autem Philosophus loquitur tria genera
Chrysostomus, hom . 74_in Joan .; atque hujus cupiditalum, inquit, naturales el necessarias; nalu .
primum auctorem fuisse Epicurum Cicero narrat, rales, non necessarias ; nec naturales, nec necessa
lib . 1 De fin . bon. el mal. ubi Torqualus sic lo- rias ? primum divisit ineleganter. Duo enim genera
quens inducitur : Quæ enim ulilior, aut ad bene quæ erant, fecit tria . Hoc est non dividere , seit
rivendum aptior partitio , quam illa qua 34'us est frangere rem. Qui si diceret cupiditatum esse duo ge
Epicurus ? qui unum genus posuit earum cupidita- nera, naturales et inanes : naturalium quoque item
Tum, quæ essent el nalurales et necessariæ ; alterum duo, necessarias el non necessarias, conſecta res
quæ nalurales essent, nec tamen necessariæ ; terlium esset .
quæ non naturales, nec necessariæ . Quam divisio.
rales simul et necessaria sunt , sine quibus vita Α ουκ αναγκαίαι δε, ως αι κατά φύσινη και κατά νόμον
duci non possit ; quo in genere sunt illæ quæ ex μίξεις. Αύται γάρ εις μεν την διαμονής του παντός
cibis quibus quod exhaustum est , replelor, el quæ γένους συντελούσι, δυνατόν δε χωρίς αυτών εν παρ
ex necessariis indumentis percipiuntur. Aliæ item θενία ζήν · αι δε ούτε αναγκαίαι, ούτε φυσικαι , ως
naturales , sed non necessariæ, ut venereorum μέθη , και λαγνεία , και πλησμοναι την χρείαν υπερ
naluralis el legitimus usus. Etsi enim venerea βαίνουσαι. Ούτε γάρ εις σύστασιν της ζωής ημών
voluptates ad generis totius conservationem spe- συντελoύσιν , ούτε εις διαδοχήν του γένους. Τουναν
clant, non tamen ejusmodi sunt, ut iis sub- τίον δε μάλλον και βλάπτουσι ) . Τον τοίνυν κατά
motis in virginitate vita transigi nequeat. Aliæ Θεόν ζώντα δεί μετέρχεσθαι τάς αναγκαίας άμα και
postremo nec necessariæ, nec naturales, ut ebrie- φυσικάς · εν δευτέρα δε τάξει τας φυσικές και ουκ
las , petulantia libidinis, ciborum nimia ingurgi- αναγκαίας τίθεσθαι, μετά του προσήκοντος καιρού ,
tatio. Neque enim ejusmodi voluptales ad vitæ και τρόπου , και μέτρου γινομένας. Τάς δε άλλας χρή
182 nostre conservationem , nec ad generis pro- πάντως παραιτείσθαι .
pagatione :n conducunt; quin officiunt. Quamobrem ille, qui Den acceptam vivendi rationem prve
liletur, eas tantum quæ simul necessariæ sunt et naturales, consectari debet : illas vero quæ nalit
rales , non tamen necessariæ sunt, posteriori loco habere, nec nisi congruenti tempore, loco, et men ,
sutra adbibere . Reliquas demum oportet penitus rejicere.

Quæ honestæ voluplates censeri debeant. Hone- B Καλάς δε ηδονάς χρή ηγείσθαι, τάς μη συμπε
slæ porro volupiales ex prorsus censendæ sunt, πλεγμένας λύπη , μηδέ μεταμέλειαν έμποιούσας ,
que nec cuni tristitia juncle sunt,, nec penitendi μηδέ ετέρας βλάβης γεννητικάς, μηδέ του μετρίου
causam aferunt, nec aliud incommodum pariunt,, πέραν χωρούσας , μήτε των σπουδαίων έργων ημάς
nec modum excedunt, nec denique nos a seriis αφελκούσας επί πολύ , ή καταδoυλoύσας .
negotiis admodum abstrahunt, aut serviluli man
cipant .
CAP. XIV . ΚΕΦΑΛ . ΙΑ' [ΚΗ') .
De cristilia . Περί λύπης .
Trisliliæ qualuor species. Trisliliæ qualuor Της δε λύπης είδη τέσσαρα, άχος , άχθος, φθόνος ,
species : Næror, molestia, invidenlia , misericor- έλεος. "Αχος μεν ούν έστι , λύπη άφωνίανέμποιούσα
dia . Mæror est tristitia vocem adimens :: molestia άχθος δε , λύπη βαρύνουσα • φθόνος δε , λύπη επί
tristitia premens : invidentia, tristirja ob alterius αλλοτρίοις αγαθοίς · έλεος δε, λύπη επί αλλοτρίοις
bona : misericordia denique, tristitia ob res alio- κακοίς.
rum adversas .
CAP. XV . C ΚΕΦΑΛ . ΙΕ' [ΚΘ'].
De timore. Περί φόβου .
Timoris genera . Sed el melus sex sunt genera : Διαιρείται δε και ο φόβος εις εξ • εις οκνον , εις
segnities , pudor, verecundia, stupor, terror, an“ αιδώ, εις αισχύνην , εις κατάπληξιν , εις έκπληξιν , εις
gor. Seguities est melus impendentis actionis. Pudor, αγωνίαν . "Όκνος και μεν ούν εστι φόβος μελλούσης
melus ex vituperationis exspectatione:: optimusque ενεργείας . Αιδώς δε , φόβος επί προσδοκία ψόγου :
est bic allcclus. Verecundia , nieliis ob admissum κάλλιστον δε τούτο το πάθος. Αισχύνη δε , φόβος επ'
lurpe facinus : at ne hic quidem alleclus estra αισχρό πεπραγμένω · ουδε τούτο δε ανέλπιστον εις
spem salutis est .. Stupor ,, metus ex immani aliqua σωτηρίαν . Κατάπληξις δε, φόβος εκ μεγάλης φαν
re, animo objecia. Terror, melus ex instelæ rei τασίας . "Έκπληξις δε , φόβος εξ ασυνήθους φαντα
specie contractus. Angor denique, metus ne vola σίας. Αγωνία δε, φόβος διαπτώσεως , ήγουν απο
nostra infeliciter cedant. Tunc enim angore afli- τυχίας: φοβούμενοι γάρ αποτυχείν της πράξεως ,
cimur, cum meluimus ne quod aggressi sumus, αγωνιώμεν.
bene non succedat.
CΑΡ. ΧVΙ. D ΚΕΦΑΛ. 16" [Λ].
De ira .
Περί θυμού .
Ira est sanguinis qui cordi affusus cst, ebullitio , Θυμός δε εστι ζέσις του περί καρδίαν αίματος εξ
es exhalatione , seu fuligine bilis proveniens : αναθυμιάσεως της χολής, ή αναθολώσεως γινομένη :
unde et χολή Greece appellatur , et χόλος 68. Est διό και χολή λέγεται , και χόλος . "Έστι δε ότε ο θυμός ,
eliain interdum ira, ulciscendi libido. Nam cum και όρεξίς έστιν αντιτιμωρήσεως . 'Αδικούμενοι γάρ,
64 Nemes . De nal. hom, c. 20 . 68 Nemes . c . 21 .
VARIÆ LECTIONES.
Y Codd . mss. el Nemesius αλλά και προσβλάπτουσι . Sie vetus interpres , sed et nocent . Faber , 1
2 Reg. 8, Colb. 1 , cod. S. Hil . et Nemesius παραχωρούσας. Vetus interpr . erceden

sed et officiunt.
tes . a Variaruıın limoris specierum definitiones diverso ordine prosequitur Nemesius, cui consonar :
omnes ferme codd. Regii, Colb. 1 et cod. $. Hil . ac 1 statuunt 8xvov, id est, segnitiem . 2,
κατάπληξιν , stuporem. 3 , έκπληξιν , terrorem. 4, αγωνίαν, αυgorem. 5, αιδώ, pudorem . 6, αισχύνην,
verecundiam . Cum edilis vero aliisque codicibus consentiunt interpreles.
ή νομίζοντες αδικείσθαι , λυπούμεθα και γίνεται Α ob aliquo Ι:ediour, aut leli nos existianus , ira
τότε μικτόν το πάθος εξ επιθυμίας και θυμού. commovement : ac lunc misius lit bic affeclus ex
cupiditate et ira .
Είδη δε του θυμού τρία « οργή, ήτις καλείται χολή , Tres iræ species.- Tres porro iræ sul specics :
και χόλος , και μήνες, και κότος . Θυμός μεν γάρ Excandescentia , quæ et xon, et xolo; dicitur ;
αρχήν και κίνησιν έχων , οργή , και χολή , και χόλος μήνες, item , et κοτος. Nanm cunι ira exoritur, nmoves
λέγεται. Μήνις δε, χολή επιμένουσα, ήγουν μνησι- rique incipit, bilis nuncupatur. uñuis autem est
κακία : είρηται δε παρά το μένειν, και τη μνήμη bilis diuturnior, sive acceptæ injuriæ memoria .
παραδίδοσθαι. Κότος δε, οργή επιτηρούσα καιρόν εις Unde etiam hoc nomen nacta est από του μένειν,
τιμωρίαν είρηται δε ούτος παρά το κείσθαι. id est quod maneat et memoriæ tradatur. Kotos deo
nique est ira ulciscendi occasionem 183 caplans,
unde el nomen traxit από του κείσθαι, id est, eo quod
anima reposila sil .
"Έστι δε ο θυμός το δορυφορικών του λογισμού, Ira, rationis satelles, vindex concupiscentiæ.- Est
έκδικος της επιθυμίας. "Οταν γάρ επιθυμήσωμεν porroira rationis salelles ,, vindex cupiditatis.. Nam
πράγματος, και κωλυθώμεν υπό τινος, θυμούμεθα B cum rei alicujus desiderio tenemur , atque ab ali
κατ' αυτού, ώς άδικηθέντες του λογισμού δηλονότι quo cohibemur, tunc quasi injuria accepla, adver
κρίναντος άξιον αγανακτήσεως το γενόμενον, επί sus illum excandescimus ; ratione videlicet eom
των φυλαττόντων κατά φύσιν την οικείαν τάξιν. rem iracundia dignan judicante, in illis utique qui
ordinem suum luentur , ut naluræ ralio poslulal.
ΚΕΦΑΛ. ΙΖ' [ΛΑ ). CAP. XVII .
Περί φανταστικού. De vi imaginatrice.
Φανταστικόν έστι δύναμις της αλόγου ψυχής, διά Quid sit imaginatio. – Visimaginandi,irrationabilis
των αισθητηρίων ενεργούσα, ήτις λέγεται αίσθησις . animæ partis facultas esl, per sensuun organa ope
Φανταστον δε , και αισθητόν, το τη φαντασία, και τη rans ; quæ et sensus dicitur. PavtaOTÓW aulem , et
αισθήσει υποπίπτον :: ως όρασις μεν, αυτή η οπτική Sensibile illud appellatur ,, quod sub vin illani etel
δύναμις " ορατόν δε , το υποπίπτουν τη δράσει, λίθος sensum cadit , v. gr. visus ipsa vis est cernendi ;
τυχόν , ή τι των τοιούτων . Φαντασία δε εστι πάθος visibile, quod visui subjicitur ; pula, lapis, aut ali
της αλόγου ψυχής , υπό φανταστού τινος γινόμενον. φuid lujusmoli. Imaginatio porro est affectio irra
Φάντασμα ( 82) δε, πάθος διάκενον εν τοις άλόγοις tionabilis animæ ex aliqua re, quæ in imaginandi
C
της ψυχής απ' ουδενός φανταστού γινόμενον . " Όργα vim cadal , exorta . Phantasma denique, seu visuni,
νον δε του φανταστικού, η εμπρόσθιος κοιλία του est inanis affectio in parle animæ irralionabili ,
εγκεφάλου . quam nulla res, quæ imaginationi subjiciatur, elli
ciat, Sedes porro virtutis imaginandi esl anterior
cerebri ventriculus.
ΚΕΦΑΛ . ΙΗ' (AB ) . CAP . XVIII .
Περί αισθήσεως . De sensu .
Αίσθησίς έστι δύναμις της ψυχής αντιληπτική των Sensus est ea animæ vis, quæ res materiales per
υλών , ήγουν διαγνωστική . Αισθητήρια δε , τα όργα- cipit , seu dijudicat . Sensoria autem , organa Sunt,
να , ήγουν τα μέλη δι' ών αισθανόμεθα αισθητά δε, sive neembra quorum beneficio el opera sentimus.
τα τη αισθήσει υποπίπτοντα • αισθητικών δε , το ζώον Sensibilia vero, ea quæ sub sensum cadunt . Sen
το έχουν την αίσθησιν . Είσι δε αισθήσεις πέντε , tiendi capax , denique , animal esl sensu præditum .
ομοίως και αισθητήρια πέντε . Sensus autem quinque sunt, totidemque sensuum
organa .
Πρώτη αίσθησις , όρασις. Αισθητήρια δε , και D Primus sensus est visus . Sensoria ejus, seu or
όργανα της οράσεως , τα εξ εγκεφάλου νεύρα, και gana sentiendi, nervi sunt e cerebro derivati , et
οι οφθαλμοί• αισθάνεται δε η όψις , κατά πρώτον oculi. Ac visus quidem primarie colorem percipit,
μέν λόγον, του χρώματος: συνδιαγινώσκει δε τη el una cum colore corpus coloratum dignoscit
χρώματα , και το κεχρωσμένον σώμα , και το μέγε- ipsiusque magnitudinem,, figuram , Iocum in φuo
66 Nemes . cap. 6
NOTÆ .
(82) Φάντασμα . Phantasma , etc. Accurata non natione percipi possuni, sumi certissimum est :
csi, expositio eaque duntaxat exponit phantasmala , imo absque ejusmodi phantasmatibus nullam feri
quæ anventibus, et melancholicis dormientibusque intellectionem et cogiialionem docet Philosoplaris
contingunt, ul explicat Nemesius. Alia vero plian- lib. i . De anima, cap. 7, th . 30 et seqq. Aliqnod
lasınala dicuntur, que rerum a sensibus perce- igitur phantasma est, quod res ut surt exbibel,
plarum imagines sunt, uti dum quispiam res, neque semper est vacuum quoddam et inane, quod
quas olim vidit quantumcunque dissitas, imagina- objectum aliter ac est repræsentet.
cione versat. llæc autem ab'objectis, quæ injagi
est ,interjectum spalium , et numerum67 , notum Aθος αυτού, και το σχήμα, και τον τόπον ένθα έστι,
quoque et qniclein ; asperumne, an læve ; planum , και διάστημα το μεταξύ , και τον αριθμόν, κίνησιν
an inequale ; aculum , an oblusum ; ac denique τε, και στάσιν, και το τραχύ , και λείον, και ομαλόν, ១
ipsius compagem el consistentiam , num aquca sit , και ανώμαλον , και το οξύ, και το αμβλύ , και την
λ:
an lerrea, hoc est humida, aut sicca . σύστασιν, είτε υδατώδης εστίν, ή γεώδης , ήγουν
υγρά, ή ξηρά.
Solus homo el simią aures non movent. Secun- Δευτέρα αίσθησίς έστιν ακοή . των φωνών, και
dus sensus est auditus, quo voces ac soni perci- των ψόφων ούσα αισθητική. Διαγινώσκει δε αυτών
piuntur. Hic autem sensus dignoscit eorum acumen , την οξύτητα , και την βαρύτητα, λειότητά τε, και 29
el gravitatem,, Invitatem,, et asperilalem, et altitu- μέγεθος . "Όργανα δε αυτης , τα νεύρα του εγκεφάλου
Ι.
dinem . Ipsius organa sunt nervi molles e cerebro τα μαλακά , και των ώτων ή κατασκευή μόνος δε
ducti, alque aurium struclara . Porro ex omnibus άνθρωπος και πίθηκος ου κινούσε τα ώτα .
animantibus, solus homo, el simia aures non mo
vent.
Tertius sensus est olfactus ; qui quidem naribus Τρίτη αίσθησις, όσφρησις : ήτις γίνεται μεν δια
184 vapores ad cerebrum deferentibus efficitur, και των ρινών αναπεμπουσών τους ατμούς επί τον εγκέ
et ad extremas anteriorum cerebri ventriculorum φαλον : περαίνεται δε εις τα πέρατα των έμπροσθίων
melas terminatur. Vapores aulem sentit, et perci- κοιλιών του εγκεφάλου. " Έστι δε αισθητική , αντιλη
O
pit olfactus .. Vaporum porro hoc generalissimum πτική των ατμών• των δε ατμών ή γενικωτάτη δια
discrimen est, ut alios suaves , alios felidos, alios φορά έστιν ευωδία και δυσωδία, και το μέσον τούτων,
denique nec suaves, nec insuaves esse intelligamus. ο μήτε ευωδές εστι, μήτε δυσώδες . Γίνεται δε ευωδία
Fit autem odor suavis, cum lumores qui corporibus των υγρών των εν τοις σώμασιν ακριβώς πεφθέν
insunt, probe fuerint excocti . Quod si mediocriter των. Μέσως δε μέση διάθεσις. Καταδεέστερον δε, ή
duntaxat cocli sint, media quoque erit corum dis- μηδε όλως πεφθέντων, η δυσωδία γίνεται.
positio. Sin autem infra mediocritatem , aut ulla
omnino coclio exslilerit , ſelidus odor amabitur .
Quartus sensus est gustus, quo sapores perci- Τετάρτη αίσθησις, η γεύσις · έστι δε των χυμών
piuntur, sivc sentiuntur. Hujus organa sunt , lin- αντιληπτική , ήγουν αισθητική. "Οργανα δε πτης,
gita , et praesertim extrema ipsius pars sive cuspis, η γλώσσα , και ταυτης πλέον το άκρον , και η
et palatum (quod nonnulli Grece vocant ουρανίσκον , ο υπερώα, ήν καλούσί τινες ουρανίσκον · εν οίς εστι
veluti cæliculum , in quibus nervi illi exporrecti τα εξ εγκεφάλου φερόμενα νεύρα, πεπλατυσμένα,
sunt, qui a cerebro deferuntur, partique illi ani- και απαγγέλλοντα τώ ηγεμονικώ την γενομένην
mæ , quæ principalum lenet, quid perceptum fueril, αντίληψιν, ήγουν αίσθησιν. Αι δε καλούμεναι γευ
quisve sensus exslilerit, referunt 68. Jam vero sa- στικαι ποιότητες των χυμών, εισίν αύται : γλυκύτης,
porum qualitates, que gustabiles appellantur, h:ε δριμύτης, οξύτης, στρυφνότης , αυστηρότης , πικρό
sunt dulcedo, acrimonia, aciditas, acerbiias, alle της, αλμυρότης, λιπαρότης , γλισχρότης . Τούτων γάρ
.
sterilas, amaritudo, salsсdo, pinguedo, viscosilas. έστιν η γεύσις διαγνωστική : το δε ύδωρ άπoιόν εστι
Islæ siquidem qualitates guslu dignoscuntur. Ast κατά ταύτας τάς ποιότητας · ουδεμίαν γάρ αυτών
aqua, quantum ad illas qualitales, saporis omnis es- έχει. Η δε στρυφνότης , επίτασις και πλεονασμός
pers est : nullam enim qualilalum habet. Acerbitas έστι της αυστηρότητος .
autem nihil aliud est, nisi intensior quædam et
redundans acerbilas.
Quinlus sensus luctus est, qui etiain cunctis ani- Πέμπτη αίσθησίς έστιν η αφή, ήτις και κοινή εστι
mantibus communis est 68. Exsistit autem ille, πάντων των ζώων · ήτις γίνεται εκ του εγκεφάλου
opera nervorum e cerebro in universum corpus D πεμπομένων των νεύρων είς όλον το σώμα . Διό
ctfusorum . Ex quo fil ul lotum corpus, atque adeo και όλον το σώμα , αλλά και και τα άλλα αισθη
reliqua sentiendi organa , sensum lacus habeant. τήρια, την της αφής έχουσιν αίσθησιν · υπόκεινται και
Taclui porro subsunt calidum el frigidum , molle δε τη αφή το θερμόν και ψυχρόν· τό τε μαλακών και
ct durum , tenax, rigidum , grave et leve. llæc σκληρόν , και γλισχρόν και κραυρών •, βαρύ τε και
enim solo lactu cognoscuntur. Sunt autem lactui κούφον · διά μόνης γάρ αφής ταύτα γνωρίζεται
el visuicommunia , asperum et læve ; siccum el hu- κοινά δε αφής και όψεως , τό τε τραχύ , και λείον , το
midum ; crassum et lenue, sursum ac deorsum ; τε ξηρών και υγρών, παχύ τε και λεπτόν , άνω τε και Η
locus quoque ac magnitudo ( si quidem tanta sit, κάτω, και ο τόπος, και το μέγεθος, όταν είη τοιού
67 Nemes. cap. 71 . 68 Nemes. cap. 9. 69 Nemes. cap. 8.
VABIÆ LECTIONES .
b Reg 5, Colb . 9 υπόκειται. • Edita και ξηρών και κραϋρον . Ιta Regii multi et Colbert . abest ξηράν,
in cod . s. liil. el Regiis aliis ; itemque apud " Nemesiuin : el recle. Ilic enim sermo est de qualitatibus
is, quæ solo lactu percipiuntur : ail siccum vísu quoque cognoscitur, ut infra notatur.
938
DE FIDE ORTHODOXA LIB . II .
937
τον 4, ως κατά μίαν προσβολής της αφής περιλαμ- Αut uno tactus appulsu conmprehendi possit ) densun
βάνεσθαι » και το πυκνόν τε και το μανόν, ήγουν item , et rarum , seu fungosum , atque rotundum ,
αραιών, και το στρόγγυλον, όταν είη μικρόν, και si modo illud exiguum sit κα;ι aliæque itidem nonnulla.
άλλα τινά σχήματα . Ομοίως δε και του πλησιάζον- igure . Quin memσrie quoque et cogitationis ad
του σώματος αισθάνεται , συν τη μνήμη δε, και τη jumento , corpus propinquum sentit. Sic numerum
διανοία · ωσαύτως δε και αριθμού μέχρι δύο ή τριών, quoque persentiscit, dummodo binarium , aut ler.
και τούτων μικρών, και ραδίως περιλαμβανομένων . narium non excedat, parvusque hujusmodi nume
Τούτων δε μάλλον της αφής ή βρασις αντιλαμβάνε- ros , qui manu facile comprehendi possint. Quan
sa !.
quam hos magis visus apprehendit, quam tactus .
Xρή γινώσκειν , ώς έκαστον των άλλων αισθητη- Gemina sensuum organa cur nobis indita . Illud
ρίων διπλούν και Δημιουργός κατεσκεύασεν , ίνα του sciendum est, Deum idcirco cætera omnia sensuum
ενός βλαπτομένου, το έτερον αναπληροί τήν χρείαν. organa gemina struxisse ,, ut ,, si unum labefactari
Δύο γάρ οφθαλμούς , και δύο ώτα, και δύο πόρους contigerit , alterum ipsius minus expleat . Duplices
της ρινός , και δύο γλώσσας · αλλ ' εν τοις μεν των enim oculos condidit, duplices aures , duplices
ζώων διηρημένας , ώς εν τοις όφεσιν εν τοις δε, narium meatus, et linguas duplices ; quæ in qui
ήνωμένας , ώς εν ανθρώπων και την δε αφήν, εν B busdam animantibus divisæ sunt, ut in anguibus,
όλο το σώματι , πλήν οστέων , και νεύρων, ονύχων in aliis autem conjuncta ,, ut in homine.. Tactum
τε και κεράτων , και τριχών, και συνδέσμων , και autem loto corpore diffudit, exceptis ossibus, nervis ,
άλλων τινών τοιούτων .
unguibus, cornibus, pilis , juncturis et aliis qui
busdam hujusmodi.
Xρή γινώσκειν , ότι η όψις κατ ' ευθείας γραμμές Sensus ut objecta percipiant. — 185 Illud quo
δρά · η δε όσφρησης, και ακοή , ου κατ' ευθείαν μό- que scire alienum non fuerit, visum recta linea
νον , αλλά πανταχόθεν . Η δε αφή , και η γεύσις , ουδε cernere, auditum et olfactum non recla duntaxal,
κατ ' ευθείαν , ουδέ πανταχόθεν γνωρίζουσιν , αλλά sed undecunque objecta sensibilia percipere :
τότε μόνον , όταν αυτοίς πλησιάζωσι τοις ιδίοις αι- lactum vero et guslatum nequaquam recta linea,
nec undecunque sentire, sed tum denique, quando
σθητοίς .
sensilibùs suis proxime admoventur.
CAP . XIX .
ΚΕΦΑΛ , 10 [ΛΓ).
Περί του διανοητικού . De cogitatione.
Του δε διανοητικού εισιν αι τε κρίσεις , και αι συγ- ο Cogitandi vis . Divinatio in somnis. Ad cam
καταθέσεις , και αι ορμαι αι προς την πράξι ν , και αι parl em , in qua cogit atio cst, gener atim perti nent
αφορμαι , και αι αποφυγαι της πράξεως ίδικώς δε, judicia , assensus , impetus ad agendum , et declina
αί τε νοήσεις των νοητών , και αι αρεται , και επιστη- tiones ,, ac fuge ab actione .. Specialino autem con
μαι, και των τεχνών οι λόγοι , και το βουλευτικών, siderationes earum rerum que intelliguntur,, virtut
και ,το προαιρετικόν. Τούτο δε εστι τό και διά των lesque et disciplinæ, artium rationes, deliberatio et
ονείρων θεσπίζον ημίν το μέλλον , ηνπερ μόνην αλη- electio 76. Quin hæc quoque pars dormientibus no
θη μαντείαν οι Πυθαγόρειοι λέγουσιν είναι, τοίς bis eventus futuros vaticinatur ; quam quidem unam
Εβραίους ακολουθήσαντες . "Όργανον δε και τούτου , Pythagorici, in hoc Hebræos seculi, veram divina -
ή μέση κοιλία του εγκεφάλου , και το ψυχικόν πνεύμα tionem esse censent. Hujus porro organtuin est me
dius cerebri ventriculus, spiritusque animalis qui
το εν αυτή .
in e0 est 71 .
CΑΡ . ΧΧ .
ΚΕΦΑΛ. Κ ' (ΛΔ' .
De memoria .
Περί του μνημονευτικού .
Το δε μνημονευτικόν έστι μνήμης και αναμνήσεως Memoria definitio. – Vis illa qua meminimus,
αίτιον • τε και ταμείον . Μνήμη γάρ έστι φαντασία D est memorie et recordationis causa et promptua .
εγκαταλελειμμένη από τινος αισθήσεώς τε και νοή- rium.. Est enim memoria , species et imago ab ali
σεως 1 κατ ' ενέργειαν φαινομένης , η σωτηρία και αι- quo sensu , mentisquie actione, quæ actu apparue
σθήσεώς τε και νοήσεως . Η γάρ ψυχή των μεν αισθη- rit, relicta. Vel, rei sensu et cogitatione perceptic
των διά των αισθητηρίων αντιλαμβάνεται , ήγουν conservatio " . Etenim cum anima sensibilia per
αισθάνεται , και γίνεται δόξα• τών δε νοητών , διά sensuum organa percipit, seu sentit , fit opinio :
** Nemes . cap. 11 . " Vide Greg . Nyss. De Opiſ. hom. c. 13. 11 Nemes . cap. 13.
VARIÆ LECTIONES.
4 Multi cod . είη , τοιούτος. Νoster et apud Nemesium ή τοιούτον. Sic infra in eodem , in cod . S. Hil .
Regiis 8 , necnon apud Nemesium ötav ñ lexpóv. • R. 2930 αγγείον. * Deest και νοήσεως, in 7 keg..
Coib . 2 el S. Hil. nec legit. Velus interpr. Nec est apud Nemesium , qui descriptionem hanc ab Ori
gene mutualus est, ut testatur Reg . cod. 3109 , in quo Nemesii liber habetur. 8 Edita et mulli codi..
ces habent owpela : sic velus interpr. posuit, coacervatio . Faber vero , confirmatio ; quod magis accedit
ad vocem owinpia, conservalio . quam apud Nemesium reperi, in cod . S. llil. et aliis.
30
PATRUL , GB . XCIV .
sin vero, quam in intelligentiam cadunt, mente co- Α του νου, και γίνεται νόησις · όταν ούν τους τύπους
gnoscit, fit intelleclio. Quocirca , cum earum re- ών τε εδόξασεν , ών τε ενόησε , διασώζη , μνημονεύειν
runi , quas vel opinione, vel intellectione complexa dévetai .
est , figuras servat , meminisse dicitur.
Memoria quomodo fial. Illud porro sciendum Δεί δε γινώσκειν , ότι η των νοητών αντίληψις ου
est, ea que sub intelligentiam caduat, non aliter γίνεται, ει μή εκ μαθήσεως, η φυσικής εννοίας. Ού
quam per disciplinam, aut naturalein intelligentis γάρ εξ αισθήσεως • τα μεν γάρ αισθητά , καθ' εαυτά
auimi notionem percipi posse. Non enim ex sen- μνημονεύεται και τα δε νοητά , εί τι μεν εμάθομεν,
.
su : nam sensibilia per sese memoria tenentur : μνημονεύομεν · της δε ουσίας αυτών μνήμην ουκ
quae autem intelliguntur , eorum quidem niemini- έχομεν.
mus , si quid eorum didicimus : cælerum illorum
substantiæ memoriam nullam habemus.
Quid sit reminisci. — At vero reminisci tum 'Ανάμνησις δε λέγεται μνήμης απολομένης υπό
quisplain dicitur, cum memoriam per oblivionerm λήθης ανάκτησις . Λήθη δε εστι μνήμης αποβολή . Το
oblitteratam recuperat. Oblivio enim est memoriæ μεν ούν φανταστικόν, διά των αισθήσεων αντιλαμ
jaclura . Ergo imaginatio materias sensibus perce- Β βανόμενον των υλών, παραδίδωσι τη διανοητική, η
plaz, cogitationi vel rationi Tradit jeadem enim διαλογιστική ταυτόν γάρ αμφότερα και παραλαβών
νίς est )) quas illa acceptas alque και κρίναν, παραπέμπει τα μνημονευτικώ. "Όργα
utriusque vocabuli vis
perpensas ad memoriam transmillil. Memoriæ porro νον δε του μνημονευτικού , ή όπισθεν κοιλία του εγ
erganum et sedes est posterior cerebri ventriculus, κεφάλου , ήν και παρεγκεφαλίδα καλούσι, και το εν
quem etiam occipitium vocant, el spiritus anima- αυτη ψυχικών πνεύμα .
lis, qui in eo includilur.
CΑΡ . ΧΧΙ . ΚΕΦΑΛ ΚΑ ' [ΛΕ'].
De verbo, seu sermone interno el prolalilio . Περί ενδιαθέτου λόγου , και προφορικού .
Ralio et oratio, sive internus animi orisque sermo. Πάλιν δε διαιρείται το λογικόν της ψυχής είς τε
Kursus, animæ pars rationabilis, in internim τον ενδιάθετον λόγον, και εις τον προφορικόν . "Εστι
atque in prolatitium sermonem dividitur. Est 186 δε ενδιάθετος μέν λόγος και , κίνημα της ψυχής εν τω
aulem internus animi molus, qui in parle quæ ra- διαλογιστικό γινόμενον άνευ τινός εκφωνήσεως · όθεν
tiocinatur, absque ulla elocutione efficitur. Ex quo πολλάκις και σιωπώντες, λόγον όλον εν εαυτοίς δι
plerumque fit ut inlegram orationem nobiscum εξερχόμεθα, και εν τοις ονείροις διαλεγόμεθα • κατά
taciti percurramus, necnon in somnis colloqua- C τούτο δε μάλιστα λογικοί πάντες εσμέν. Και γάρ οι
mur. Propter hoc potissimum loyixol, id est ratio-
.
εκ γενετής κωφοί , ή οι διά τι νόσημα , η πάθος , την
nales sumus . Nam qui surdi nati sunt, aut morbo φωνήν αποβαλόντες, ουδέν ήττον λογικοί εισιν. Ο δε
aliquo, aut injuria illata, vocis usum amiserunt, ni- προφορικός λόγος εν τη φωνή και εν ταις διαλέκτους
hilominus ralionis compotes sunt. At sermo prola- την ενέργειαν έχει : ήγουν και διά γλώσσης και στόμα
citius in voce et dicendi modis vim suam prodit ; τος προφερόμενος λόγος • διό και προφορικός λέγεται:
ille, inquam , qui linguæ et oris ope profertur : έστι δε άγγελος νοήματος. Κατά τούτο δε και λαλη
unde prolatitius vocalur, estque cogitationis animi τικοί λεγόμεθα .
nuntius. Per hunc autem laantixol, id est, loquen
di facullate præditi , dicimur.
CAP . XXII . ΚΕΦΑΛ . ΚΒ' (ΛΊ.
De passione , el aclione. Περί πάθους και ενεργείας.
Passio ,, vox æquivoca.. – Passio multiplicis si Το πάθος ομωνύμως λέγεται. Λέγεται γάρ πάθος,
gnificationis vocabulum est. Νam et corporis passio και το σωματικών, ώς τα νοσήματα και τα έλκη » λέ
dicitur ,, ut morbi et vulnera ;; et rursus animi , utpD γεται πάλιν πάθος , και το ψυχικόν,, ή τε επιθυμία ,
cupiditas et ira. Est autem, ut communiter et in και ο θυμός. "Έστι δε κοινώς μεν και γενικώς πάθος
genere dicam, animalis' passio, quam sequitur vo- ζώου, ώ έπεται ηδονή και λύπη . "Έπεται γάρ τώ πά
luptas aut tristitia. Nam passionem dolor sequitur, Οει λύπη και ουκ αυτό το πάθος εστί λύπη : τα γάρ
ηοιι autem ipsa passio dolor est. Ιnsensibilia enim αναίσθητα πάσχοντα, ουκ αλγεί • ουκ άρα το πάθος
paliuntur, nec tamen dolent. Non igitur passio ipsa, εστίν άλγημα, αλλ' ή του πάθους αίσθησις . Δεί δε
sed passionis sensus, est dolor. Hanc porro non τούτο αξιόλογον είναι, ήγουν μέγα, ίνα τη αισθήσει
contemnendam , hoc est magnam esse oportet, quæ υποπέση.
sensum feriat.
Quid animi passio.-Passionum autem enim hæc Τών δε ψυχικών παθών όρος εστίν ούτος : πάθος
definitio est. Passio est sensibilis motus virtutis ap- εστί κίνησις της ορεκτικής δυνάμεως αισθητή, επί
elentis ex boui aut mali cujuspian imaginatione . φαντασία αγαθού ή κακού. Και άλλως · πάθος εστί
VARLE LECTIONES .
Ε Edila, και έστιν ενδιάθετος μέν λόγος.
941 DE FIVE ORTHODOXA LIB . II . 942
κίνησις άλογος της ψυχής , δι' υπόληψιν καλού ή κακού. A Vel alio modo : Passio estirrationabilis uolus ani
“Η μεν ούν υπόληψις του καλού την επιθυμίαν κινεί mæ ob boni vel mali opinionem . Enimvero boni
ή δε του κακού υπόληψις τον θυμόν. Το δε γενικόν, opinio cupiditatem movet ; mali autem opinio, iram .
ήγουν κοινόν πάθος , ούτως ορίζεται και πάθος έστι κι At vero in genere et communiter passio sic defini
νησις εν ετέρω εξ ετέρου . Ενέργεια δε εστι κίνησις tur : Passio est motus ex alio in alio. Actio autem
δραστική . Δραστικόν δε λέγεται το εξ εαυτού κινού- est molus efficax. Ellicax porro dicitur, quod ex se
μενον· ούτως και ο θυμός ενέργεια μέν έστι του ipso movetur . Sic nimirum ira , actio quædam est
θυμοειδούς , πάθος δε, των δύο μερών της ψυχής, και partis irascentis , passio autem est, utriusque ani
προσέτι παντός του σώματος , όταν υπό θυμού βιαίως mæ partis , totiusquc corporis , cum ad agendum
άγηται προς τας πράξεις . Εξ ετέρου γαρ εν ετέρω ab ira per vim trahitur. Tunc enim ex alio in alio
γέγονεν η κίνησις, όπερ λέγεται πάθος . motus fit ; id quod passio nuncupatur .
Και καθ' έτερον δε τρόπον η ενέργεια πάθος λέ- Idem motus ut passio et actio. — Quin alio quo
γεται. Ενέργεια μεν γάρ έστι κατά φύσιν κίνησις, que modo actio dicitur passio. Actio enim molus est
πάθος δε, παρά φύσιν · κατά τούτον μεν ούν τον λό naluræ consentaneus ; passio, motus præter nalu
γον η ενέργεια πάθος λέγεται , όταν μή κατά φύσιν ram . Hæc igitur ratione aclio passionis nomen ob
κινήται , είτε εξ εαυτού, είτε εξ ετέρου. Της ούν καρ- B tinet, cum motu nature repugnantis cietur , sive
δίας ή μέν κατά σφυγμούς κίνησης φυσική ούσα, quis ex seips0 moveatur , sive nnolu impresso ab
ενέργειά έστιν · η δε κατά τους παλμούς , άμετρος alio. Αι proinde cordis motus , quo arterize pulsan
.
ούσα, και ου κατά φύσιν πάθος εστί, και ουκ ενέρ- ιur, naturalis cum sit, actio etian est : qui vero ex
γεια . palpitationibus oritur, quia moduin excedit, nec est
naturæ consentaneus , passio utique est, non
actio .
Ού πάσα δε κίνησις του παθητικού, πάθος καλεί Nec vero motus omnes, qui in patibili animæ parle
ται , αλλ' αι σφοδρότεραι , και εις αίσθησιν προβαί- excitantur , passionesvocantar: verumiiduntaxal,qui
νουσαι · αι γάρ μικραι , και ανεπαίσθητοι , ουδέπω vehementiores sunt, alque ad sensum usque perve
.
πάθη εισί • δεί γάρ έχειν το πάθος , και το μέγεθος niunt. Leves cnim motus, et qui sensu non perci
αξιόλογον · διό πρόσκειται το όρη του πάθους, κίνη- piuntur, passiones non sunt. Alicujus enim momen .
σις αισθητή: αι γαρ μικραι κινήσεις, λανθάνουσαι li magnitudinem habere passio debel. Unde in pas
την αίσθησιν, ου ποιούσι το πάθος . sionis definitione additum est , molus sensibilis :
guia parvi molus nec sensibiles passionem non fa
C
ciunt .
Xρή γινώσκειν , ότι η ημετέρα ψυχή διττας έχει 187 Duplices animæ facultates, cognoscendi et
τάς δυνάμεις , τας μέν γνωστικάς , τας δε ζωτικάς . appetendi. — Illud porro notandum duplices esse
Και γνωστικαί μέν είσι νούς, διάνοια , δόξα, φαντα- animæ nostræ vires , alias in cognilione positas,
σία , αίσθησις · ζωτικαι δε, ήγουν ορεκτικαί , βούλη- alteras vitales. Vires in cognitione posile, sunt
σις και προαίρεσις . "Ινα δε σαφέστερον γένηται το inens, cogitatio , opinio, imaginatio, sensus. Vita
λεγόμενον, λεπτολογήσωμεν τα περί τούτων και les , seu appelenles, voluntas et electio. Ut autem
πρώτον περί των γνωστικών είπωμεν .
dilucidius fiat quod dicimus, age de his facultati
bus accuratius disseramus : ac primo loco de jis
quæ in cognitiore versantur, sermo sit,
9
Περί μεν ουν φαντασίας και αισθήσεως ικανώς Et quidem de imaginatione et sensu satis jam
ήδη εν τοις προλελεγμένους είρηται . Διά της αισθή- superius dictum est. Per sensum itaque in animo
σεως τοίνυν εν τη ψυχή συνίσταται πάθος , και καλείται conflatur ea passio, quæ imaginatio nominatur . Ex
φαντασία · έκ δε φαντασίας γίνεται δόξα. Είτα ή imaginatione oritur opinio : tum cogitatio , opi
διάνοια ανακρίνασα την δόξαν , είτε αληθής εστιν, p nionem expendens , verane sit, an falsa : tum
είτε ψευδής , κρίνει το αληθές · όθεν και διάνοια λέ- demum quod verum est judicat , ob idque etiam
γεται από του διανοείν και διακρίνειν . Το ούν κρι- Grace διάνοια , dicitur , από του διανοείν , id est,
θέν (83), και ορισθέν αληθές , νούς λέγεται . ab eo quod considerat et discernit. Demum quod
decrelum , verumque definilum est, intellectus no
minatur 73.
" Αλλως δε • Xρή γινώσκειν , ότι η μεν πρώτη του Vel alio modo. Sciendum est quod prima men
93 Max . epist. 1 ad Marin.

VARIÆ LECTIONES .
i Deest o£ in editis. Faber verlit : Sed et id nosse oporlet. Sic videtur legisse ut in R. 3451 , alla
χρή .
NOTE .
(83) Το ούν κριθέν . Denique id quod decretum , sint perfecti, év tự xúto voi, in eodein sensu εας
c'c . Allera hæc est vods, mentis, acceptio, qua uli . dem sententia ,
lur Paulus I ad Corin :h . I , ubi eos adhortatur ut
943
tis agitatio, cogitatio simplex dicitur. Que autem Α νου κίνησις , νόησις λέγεται η δε περί τι νόησις 1 ,
rei alicui aſlixa est , Évvoca seu mentis nolio , appel- έννοια καλείται, ήτις επιμείνασα, και τυπώσασα την
Jalur. Hæc porro si diutius persliteril, atque in ψυχήν προς το νοούμενον , ενθύμησις προσαγορεύε
animo, id quod cogitatum est impresserit, conside- ται. Η δε ενθύμησις εν ταυτιά μείνασα, και εαυτήν
ratio nuncupatur. Consideratio in eadem re rursus βασανίσασα , και ανακρίνασα την ψυχήν προς το νοού
lærens, ac sese probans et explorans, prudentia μενον , φρόνησις ονομάζεται . Η δε φρόνησις πλα
nominatur. Haec denique si latius progreditur, ra . τυνθείσα, ποιεί τον διαλογισμόν, ενδιάθετον λόγον
liocinationem facit, quæ internus sermo est , et de- ονομαζόμενον · ον οριζόμενοι φασι κίνημα ψυχής
finitur ,, plenissimus animi molus , qui in rationis πληρέστατον εν τω διαλογιστικό γενόμενον , άνευ
facultate sine ulla vocis emissione gignitur ; ex quo τινός εκφωνήσεως , εξ ου τον προφορικός λόγον φασί
prolatilium aiunt prodire sermonem , qui lingua προέρχεσθαι, τον διά γλώσσης λαλούμενον. Είπόντες
pronuntiatur. Hactenus de animæ viribus quæ in τοίνυν περί των γνωστικών δυνάμεων , είπωμεν και
cognitione site sunt : nunc de vitalibus, sive appe- περί ζωτικών, ήγουν ορεκτικών.
Icntibus dicainus.
De appelendi facultatibus. Definitio voluntatis . Xρή γινώσκειν, ότι τη ψυχή ενέσπαρται φυσικώς
Θέλησις , innaια υis volendi. Sciendum ilaque B δύναμις ορεκτική του κατά φύσιν όντος, και πάντων
est, insilam a natura vim eam esse , qua id quod των ουσιωδώς τη φύσει προσόντων συνεκτική, ήτις
naturæ consentaneum est, appelat, et omnia quæ λέγεται θέλησις. Η μεν γάρ ουσία , του τε είναι,
naluræ essentialiter insunt, tueatur el conservel : και ζην , και κινείσθαι κατά νουν τε και αίσθησιν
quæ quidem voluntas dicitur. Substantia enim, a ορέγεται, της οικείας εφιεμένη φυσικής, και πλήρους
esse, et vivere, et mente pariler, ac sensu moveri οντότητος. Διόπερ και ούτως ορίζονται τούτο το φυ
.
appelit; quod neinpe naluralem entitatem suam σικών θέλημα· θέλημά έστιν όρεξις λογική τε και
plenam et perfectam concupiscat. Unde voluntatem ζωτική , μόνων ήρτημένη των φυσικών . "Ωστε η μεν
Banc naturalem sic definiunt : Voluntas est θέλησίς (84 ) εστιν ή αυτή, η φυσική, ζωτική τε
rationalis et vitalis appetitus, ex iis duntaxat quæ και λογική όρεξις πάντων των της φύσεως συστατι
naturalia sunt, pendens. Quocirca of nois quidem κών, η απλή δύναμις. Η γάρ των αλόγων όρεξις,
nihil aliud est, quam ipsemet naturalis , vitalis, ac μή ούσα λογική, ου λέγεται θέλησις.
rationalis appelitus eorum omnium quibus natura constituitur, el simples facultas. Elenim brulo
runi appetitus, cum irrationabilis sit, voluntas nequit dici .
Βούλησις , Voluntas naturalis rei alicujus . - Αι ο Βούλησις δε εστι ποια φυσική θέλησις, ήγουν φυ
vero βούλησις , est talis quaedam voluntas natura- σική και λογική όρεξίς τινος πράγματος. "Έγκειται
lis ;; hoc est,, naturalis et rationalis cujuspiam μεν γαρ τη ανθρώπων ψυχή δύναμις του λογικώς
rei appetitio. Insila enim est hominis aniliæ ορέγεσθαι. "Οτε ούν φυσικώς κινηθή αύτη η λογική
vis secundum rationem appelendi : proinde cum όρεξις πρός τι πράγμα , λέγεται βούλησις · βούλησις
hæc naturalis appetilio ad rem aliquam excita- γάρ έστιν όρεξις και έφεσίς τινος πράγματος λογική .
Tur, volitio dicitur. Volitio enim , seu voluntatis aclus, est rei cujusdam appetitio rationalis et desi
derium .
188 Dicitur auteum βούλησις, ιum de iis quae in Λέγεται δε βούλησις, και επί των εφ' ημίν, και
nostra polestate sunt, tum de illis quæ in ea non επί των ουκ εφ' ημίν τουτέστι, και επί των δυνατών,
sila sunt : hoc est, de iis quæ fieri possunt, et de και επί των αδυνάτων . Bουλόμεθα γαρ πολλάκις πορ
illis quæ non possunt. Etenim libidini indulgere, νεύσαι, ή σωφρονήσαι , ή υπνώσαι , και τι των τοιού
aut pudicitiam colere, aut dormirc, aut hujusmodi των : ταύτα των εφ' ημίν εισι, και δυνατά. Βου
75 Max . ad Marin, et Ad incerl. p. 98.
VARIÆ LECTIONES.
1 Mulii codd. tepi tivos. Sic Faber de aliquo ; vetus interpr. legit respl tri veruit enim circa aliquid.
.
NOTÆ .
(84 ) "Ωστε η μεν θέλησις. Quocirca θέλησις D naturalis. Quamobrem θέλησις , proprie non est
quidein, elc. Sic Maximus, epist. ad Marin. ait : actus appetitus naluralis, sed facullas, qua unus
Θέλημά φασιν είναι φυσικόν, ήγουν θέλησιν, δύναμιν φuisque Tertur in bonum sibi naturale.. Βούλησις
του κατά φύσιν όντος ορεκτικών, και των ουσιωδώς vero est operatio prima voluntatis hujus qua hoc
τη φύσει προσόντων συνεκτικήν των ιδιωμάτων : vel illud expetitur. Ea vocatur a scholasticis, in
Voluntatem naturalem, seu θέλησιν, αίunt esse [acul- lentio et volitio finis. Nam ut Damascenus ex Maxi
talem , qua id appetitur, quod esi secundum naturam , mo subjungit, έστι δε βούλησης του τέλους, υolitio
quæque proprietates omnes naturæ continet el cono finis solius est, quam sequantur, Bouan Hyou Bou
serval : ila ut videlicet substantia ratione prædila λησις , consilium, seu consultatio, et τροαίρεσις ,
naturali voluntate, esse, vivere, sensu , menteque electio eorum quæ ducunt ad finem. Non ergo the
inoveri appelal, naturalemque suam et integrain lisis , Damasceno nostro est actus voluntatis, ut
entitatem, της οικείας εφιέμενον φυσικής και πλή- naturale bonum substantia rationalis appetit , nec
ρους οντότητος βούλησιν , perinde ac Noster definit, boulisis, merus liberi arbitrii actus, ut quidam in
αι sit ποία φυσική θέλησις , ιalis quedam voluntas lerpretati sunt .
naluralis, seu rei cujusdam particularis appetitio
945 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 9.16
και λόμεθα δε και βασιλεύσαι , και τούτο ουκ έστι των A quidpiam plerumque volumus . Volumus item et
**
εφ' ημίν . Bουλόμεθα δε τυχόν και μηδέποτε αποθα- reges esse ; quod tamen in nobis silum non est .
νείν τούτο των αδυνάτων εστίν,
.
Volumus quoque fortasse nunquam mori, quod qui
dem fieri nequit.
"Έστι δε ή βούλησης του τέλους , ου των προς το τέ- Volendi actus est finis , voluntatis subjectum .
λος . Τέλος μεν ούν εστι το βουλητον , ώς το βασιλεύ- Voluntas 78 , seu volendi ačtus finem speclat , non
σαι, ώς το ύγιάναι : προς το τέλος δε, το βουλευτών , ea quæ sunt ad finem . Ac finis quidem est, id quod
ήγουν ο τρόπος , δι' ου οφείλομεν υγιάναι , η βασιλεύ- actus voluntatis subjectum est, v. gr. regnare , bona
σαι · είτα μετά την βούλησιν , ζήτησις , και σκέψις : valetudine esse : ad finem autem , id de quo con -
και μετά ταύτα , ει των εφ' ημίν έστι , γίνεται βουλή, sultalur , puta modus consequendæ sanitatis, vel
ήγουν βούλευσις . Βουλή δε έστινόρεξις ζητητική, περί regie dignitatis ,76, Voluntatis actum sequitur in -
των εφ' ημίν πρακτών γινομένη • βουλεύεται γάρ, quisitio et consideratio.. Deinde si de rebus que in
ει οφείλει μετελθείν το πράγμα, η ου · είτα κρίνει το potestate nostra sunt, agitur, consilium exsistit,
κρείττον , και λέγεται κρίσις · είτα διατίθεται, και seu deliberatio. Est autem consilium appetitus in
αγαπά το έκ της βουλής κριθεν, και καλείται γνώμη . quirens de rebus agendis, quarum potestas penes
B
Εάν γάρ κρίνη, και μη διατεθή προς το κριθεν, nos est . Deliberat enim quispiam , num rem aliquam
ήγουν αγαπήση αυτό , ου λέγεται γνώμη . Είτα μετά aggredi debeat , neene : tum id quod idoneum ma
την διάθεσιν, γίνεται προαίρεσις , ήγουν επιλογή:: gis sit judicat,, et judicium dicitur.. Postea erga
προαίρεσις γάρ έστι , δύο προκειμένων, το μεν αι- illud allicitur, et amplectitur quod consilium cen
ρεϊσθαι, και εκλέγεσθαι τούτο προ του ετέρου. Είτα suit ; et tunc yvóun, id est, sententia vocatur. Nam
.
ορμά προς την πράξιν, και λέγεται ορμή : είτα κέ- si ita judicet, ut tamen erga illud quod judicatum
χρηται , και λέγεται χρήσις · είτα παύεται της ορέ est, non alliciatur ; hoc est, illud minime ample
ξεως μετά την χρήσιν . ctatur, sententia non dicitur. Jam vero affcctionem
sequitur electio, quippe quæ nihil est aliud nisi e duabus rebus quæ proponuntur, alterius præ altera
susceptio . Dein ad actionem progreditur , et hoc dicitur impulsus. Tum subinde adeplo line utilir,
>
el lunc usus appellatur. Post usum denique appetitus quiescit.

Επί μεν ούν των αλόγων, όρεξις γίνεται τινος , Voluntas in brutis nulla. Porro quidem in
και ευθέως ορμή προς την πράξιν. "Άλογος γάρ brutis, protinus ut rei alicujus appetitus nascitur,
έστιν η όρεξις των αλόγων , και άγονται υπό της φυ- impulsus quoque ad actionem exsislit. Eorum si
σικής ορέξεως• διό ουδέ θέλησις λέγεται η των αλό- quidem appetitus irrationabilis est , soloque natu
γων όρεξις , ουδέ βούλησις . Θέλησις γάρ έστι λογική C rali appetitu aguntur. Quo fit ut brutorum appe
και αυτεξούσιος φυσική όρεξις • επί δε των ανθρώ- litus, nec voluntas ( q. d . volitio) , nec voluntalis
των λογικών όντων , άγεται μάλλον η φυσική όρεξις, aclus dici possit. Nam voluntas est appeliliis na
ήπερ άγει. Αυτεξουσίως γάρ , και μετά λόγου κινεί- luralis , rationabilis et liber. At in hominibus, ut
>
ται, επειδή συνεζευγμέναι εισιν αι γνωστικα και pote ratione præditis, naluralis appetitus, non tam
ζωτικαι δυνάμεις εν αυτώ αυτεξουσίως ούν ορέγεται ducit, quam ducitur ;; quippe qui libere et cum
και αυτεξουσίως βούλεται , και αυτεξουσίως ζητεί, ratione movetur , quia facultates cognoscendi et
και σκέπτεται , και αυτεξουσίως βουλεύεται , και vivendi in homine conjunctæ sunt ; ac proinde
αυτεξουσίως κρίνει, και αυτεξουσίως διατίθεται , και libere appetit, vult, inquirit, considerat , delibe
αυτεξουσίως προαιρείται , και αυτεξουσίως ορμά, rat, judicat, afficitur, eligit, ad agendum prorum
και αυτεξουσίως πράττει επί των κατά φύσιν όντων . pit, agitque in illis rebus quæ naturæ consentanea
sunt.
Xρή δε γινώσκειν (85) , ότι επί Θεού βούλησιν μεν De voluntate Dei. In Deo voluntas , non delibe
λέγομεν , προαίρεσιν δε κυρίως ου λέγομεν . Ου γαρ ralio. Illud vero ignoranduin non est , quod in
βουλεύεται Θεός • αγνοίας γάρ έστι το βουλεύεσθαι. Deo volendi quidem actum dicimus , non autem
Περί γάρ του γινωσκομένου ουδείς βουλεύεται . Ει p electionem 189 proprie sumpiam. Deus quippe
δε βουλή αγνοίας , πάντως και η προαίρεσις . Ο δε non deliberat : quia ignorantis est consilium inire.
Θεός πάντα ειδώς απλώς , ου βουλεύεται και. Nemo enim de eo deliberaverit, quod exploralum
77
habet. Quod si deliberatio non nisi ignorantis est, procul " dubio nec electio. Quare cum Deus
simpliciter omnia norit, in eum non cadil deliberatio.
70 In lentationem vocat S. Thomas . 78 Max. Dial, cum Pyrrh. et epist. 1 , Ad marin. ? Max . epist. 1 ,
Ad Marin .
VARIAE LECTIONES.
* Cod . S. Hil . et ali naulti, ο δε Θεός πάντα ειδώς απλώς βούλεται. Elegans enim sensus ile est : Peus
qui omnia prospicit, simpliciter el absolute vult, id est , sine consultatione.
NOTÆ .
(83 ) Xρή δε γινώσκειν. Nosse oportet in Deo, trium voluntatis suæ omnia suaviler disponendo,
etc. Negat προαίρεσιν , quod electionem dixeris , in unum præ alio amplectitur, sed quæ ex inquisitione
Deo locum habere, non eam qua secunduin arbi-. el deliberatione consequatur, ne Deus in ambiguo
Nec in Chrisli anima, Quin ne in Christi qui- A Ούτε δε επί της του Κυρίου ψυχής φα μεν βουλέν
den aniina deliberationem aut clectionem poni- ή προαίρεσιν· ου γαρ είχεν άγνοιαν. Ει γάρ και της
mus : neque enim ignorantia laborabat. Nain etsi αγνοούσης τα μέλλοντα φυσεως ήν , αλλ ' όμως καθ '
ejusmodi naturam habebat, quam futurorum co- υπόστασιν ενωθείσα Θεώ Λόγω, πάντων την γνώσιν
gilio fugeret : tamen ob personalem cum Deo είχεν , ου χάριτι , αλλ' , ώς είρηται , διά τήν καθ'
Verbo unionem , rerum omnium cognilione polle- υπόστασιν ένωσιν. Ο αυτός γάρ ήν και Θεός και
O .
bal : quod quidem non gratiæ, sed personali , ut άνθρωπος · διό ουδε γνωμικόν είχε θέλημα· θέλησιν
dictum est, unioni tribuendum est 78. Idem enim μεν γάρ είχε την φυσικήν, την απλήν, την εν πά
ipsc, et Deus, el homo erat, ac proinde volunta- σαις ταις υποστάσεσι των ανθρώπων ομοίως θεωρου
1em, quae ex sententia est, non habebat . Naturalis μένην · την δε γνώμην , ήγουν το θελητών, ουκ είχεν
2
quidem et simplex Voluntas , que in omnibus ho- ή αγία αυτού ψυχή , εναντίον του θείου αυτού θελή
minum personis peræque consideratur, ipsi ineral : ματος , ουδε άλλο παρά το θείον αυτού θέλημα. Η
cæterum sententiam , id est, rem quam vellet, di- γαρ γνώμη συνδιαιρείται ταις υποστάσεσι , πλην
vinæ voluntati contrariam , et a divina sua volun- της αγίας , και απλής , και ασυνθέτου , και αδιαιρέ
lile alienam , sancta ipsius anima non admisit. B του θεότητος. Εκεί γάρ των υποστάσεων μη εις
Sententia quippe una cum personis discrepat ,, Β άπαν διαιρουμένων και διισταμένων, ουδε το θελητών
preterquam in sancta et simplici , compositionisque διαιρείται . Κάκεί μεν , επειδή μία φύσις , μια και
ac divisionis experte deitate 79. lilic enim , quia ή φυσική θέλησις. Επειδή δε και αι υποστάσεις
personæ nulla ratione dirimuntur, nec illud quod αδιάστατοί εισιν, εν και το θελητών , και μία ή κί
in voluntatem cadit , distinguilur. Ąlque illic qui- νησις των τριών υποστάσεων . Επί δε των ανθρώ
dem , quoniam una eademque est nalura , una πων , επειδή η μεν φύσις μία , μία και η φυσική
O
quaque est naturalis voluntas . Ac rursus, quia nec θέλησις · επειδή δε αι υποστάσεις κεχωρισμέναι
personæ divelli possunt , unum quoque voluntatis εισι, και διεστήκασιν αλλήλων , κατά τε τόπον , και
subjectum est,, et una eademque trium personarum χρόνον , και την προς τα πράγματα διάθεσιν , και
motio. In hominibus vero, quoniam una natura est, έτερα πλείστα , τούτου ένεκεν διάφορα τα θελήματα ,
una eliam cst voluntas naturalis . Quoniam rursus και αι γνώμαι . Επί δε του Κυρίου ημών Ιησού
disjunctæ personæ sunt, ac loco , el lempore, nec- Χριστού, επειδή μεν διάφοροι αι φύσεις, διάφοροι
non circa res affectione, aliisque pluriinis inter se και αι θελήσεις αι φυσικαι της αυτού θεότητος, και
discrepant,, eam ob causam diverse quoque volun- της αυτού ανθρωπότητος, ήγουν αι θελητικαι δυνά
tales sunt , el sententiæ. Verum in Domino nostro μεις. Επειδή δε μία ή υπόστασις , και είς και θέλων ,
C
Jesu Christo, quoniam diversæ naturæ sunt , di- έν και το θελητών , ήγουν το γνωμικόν θέλημα ,
versæ quoque sunl voluntates naturales divinitatis της ανθρωπίνης αυτού θελήσεως , επομένης δηλαδή
et humanitatis , sive volendi facultates. Sed quia τη θεία αυτού θελήσει , και ταύτα θελούσης , και η
una est persona , unus volens , unum quoque est θεία ήθελε θέλησις θέλειν αυτήν .
voluntatis subjectum , unave sententiæ voluntas et arbitraria ; humana scilicet voluntate divinæ
ipsius voluntati obtemperante, et ea volente, quæ divina ipsius voluntas ipsum volebat velle.
Sciendum autem est, aliud esse θέλησιν , aliud Xρή δε γινώσκειν, ώς έτερον μέν έστιν η θέλησις ,
βούλησιν , aliud το θελητών , aliud το τελητικών, el έτερον δε ή βούλησις · έτερον δε το θελητών , και
aliud τον θέλοντα ; siquidem θέλησις, estipsa sim . έτερον το θελητικών , και έτερον και θέλων. Θέλησις
plex volendi facultas; βούλησις, est defixa alicui μεν γάρ έστιν αυτή η απλή δύναμις του θέλειν .
rei voluntas; θελητών, est voluntatis subjectum , seu Βούλησις δε, ή περί τι θέλησις. Θελητον δε , το υπο
9
illud quod volumus . Εxenipli gr.. movetur appeti- κείμενον τη θελήσει πράγμα, ήγουν και θέλομεν ·· οίον
ļus, ad cibum :: simplex iste naturalis appetituς ,,
Ius, κινείται η όρεξις προς βρώσιν · η μεν απλώς όρεξις,
est θέλησις : cibi autem appetitio , βούλησις : λογική θέλησις έστι. Θελητικόν δε το έχoν την θελη
ipse cibus , το θελητόν · θελητικών vero illud quod τικήν δύναμιν, οίον ο άνθρωπος. Θέλων δε , αυτός ο
facultate volendi preditum est, ut homo : θέλων D κεχρημένος τη θελήσει .
denique, seu volens, is qui voluntale utilur.
Ad Itec observandum est, θελήματος vocabulo, Δεί δε ειδέναι (86), ως το θέλημα , ποτέ μεν την
78 Mas . Dial. cum Pyrrh . 19 Vil. inf . lib. III , cap. 14.
VARIÆ LECTIONES .
1 Edit . θελητικόν : sed ex mss , cum Fabro lego θελητών, quod Maximus ait esse γνωμικόν θέλημα ,
voluntatem ex sententia : est enim id quod volumus ; beantıxdv, est natura qua volumus.
NOTÆ .
versari censealur. Favel sanctus Thomas , 1-2, vertente faclum aiebant . Priori vero , Noster cum
quæsl . 14, aa 1 ad 2, ubi ex Damasceno consilium Maximo negat in humana Christi natura apoalps
zion esse in Deo asserit, quatenus est appeliius in- Giv, electionem , fuisse . Sed de lioc alibi suo loco.
quisitivus ; adesse vero quantum ad certitudinem (86) Δεϊ δέ ειδέναι. Observandum quoque est.
judicii. Nam hoc posteriori sensu veleres philoso- Maximo non placet, déanja , voluntatem , pro eo
phos Hexaenisi, coarguit, qui
Basilius, hom . 11 involuntat antov, id quod voluntatis
dem aliquando accipi ac θελητών,
orbem à nepoa !, pétw ;,. sire electioneprio objectum est , quodque barbara voce nostri volitum
919 DE FIDE ORTHODOXA LIB . JI. 950
θέλησιν δηλοί , ήγουν την θελητικήν δύναμιν , και A 190 quandoque voluntatem, seu volendi facul
Ολέγεται θέλημα φυσικόν ποτέ δε το θελητών , και lalem signilicari , ac lum dici voluntatem natura ·
λέγεται θέλημα γνωμικόν. lenm ; quandoque etiam illud quod volumus, func
que sententiæ , seu arbitrariam voluntalem ap
pellari .
ΚΕΦΑΛ . ΚΓ ' [ΑΖ . CAP. XXIII .
Περί ενεργείας . De aclú .
80
Xρή γινώσκειν ( 87) , ως αι πάσαι δυνάμεις αι Nosse oportet "o, eas omnes facultates de quibus
προειρημέναι , αί τε γνωστικαί, αί τε ζωτικαί, αν loculi sumus, tam illæ quæ in cognitione positie
τε φυσικαι , και αι τεχνικαι , ενέργειαι λέγονται. sunt, quam quæ vitales et naturales , et quæ arti
1
'Ενέργεια γάρ έστιν η φυσική εκάστης ουσίας δύνα- ficiose , ενεργείας , id est, actus , aut operationes
μες τε και κίνησης. Και πάλιν • ενέργειά έστι φυ- appellari . Actus quippe est naturalis cujusque sub
σική, ή πάσης ουσίας έμφυτος κίνησις · όθεν δηλον , stantie vis et motus . El rursum , aclus naturalis
ότι ών η ουσία ή αυτή , τούτων και η ενέργεια ή est innalus uniuscujusque substantiæ motus. Ex
αυτή · ών δε αι φύσεις διάφοροι, τούτων και αι ενέρ-
.
quo palel , quarum rerum eadem natura sit , earum
γειαι διάφοροι• αμήχανον γάρ ουσίαν άμοιρον είναι Bactus quoque eosdem esse : quarum vero natura
φυσικής ενεργείας . diversæ , discrepantes actus esse.
Ενέργεια πάλιν εστί φυσική , η δηλωτική εκά- Fieri quidem non polest, ut substantia ulla actu,
στης ουσίας δύναμις. Και πάλιν ενέργειά έστι
.
seu operatione nalurali careat . Iterumque actus
φυσική, και πρώτη αεικίνητος δύναμις της νοεράς naturalis est illa vis qua cujusque natura declara
ψυχής: τουτέστιν, ο αεικίνητος αυτής λόγος, φυσι- lur. Ac rursus : actus est naturalis, primaque
χώς εξ αυτής αεί πηγαζόμενος . Και πάλιν η • ενέρ- perenni motu predita intelligentis anime facultas :;
γειά έστι φυσική (88), η εκάστης ουσίας δύναμις τε hoc est perennis ipsius ralio, natyraliter ex ipsa
και κίνησις , ής χωρίς μόνον το μη όν. sine intermissione scaturiens. Vel , actus est vis
motioque cujusque substantiæ, qua caret illud so
lum quod non est
F
Λέγονται δε ενέργειαι η και αι πράξεις, ως το Quin actus etiam actiones dicuntur, ut loqui,
λαλείν, το περιπατείν , το εσθίειν , το πίνειν και τα ambulare, comedere , bibere et alia ejusmodi.
" Anast . Sin . in 'Oôny. ex Greg. Nyss. p. 44 ; Clem . Alex , ap. Max . p. 151 .
VARIÆ LECTIONES.
a Deest και πάλιν, in editis ; habent mss . η Ενέργεια, seu actus, Vox anceps.
NOTE .
dicunt. Id agnitum Patribus negat. Quinam enim , C Intelligentia enim est intelligentia , sentientium
inquil, desiderium el res desiderala idem sini : tros sensus, volatilium volalus, etc. Uno verbo , od on .
γάρ ταυτόν έφεσις και εφετόν; Αι Ρaulus , 1 Thess. μαντικών εκάστης φύσεως ενέργειαν λέγομεν φυσι
iv , 3 , ait hæc esl voluntas Dei sanctificatio vestra. κήν, ής μόνον εστέρηται το μη όν . Ρroprietatem
Doctissimi viri, cum ferventius errores convellunt , qua natura quæque designatur , operalionem nalila
quandoque non satis allendunt ad ea quæ alioquin ralem vocamus, cujus id unum careat quod non est .
obvia sunt. Nam id quod est , uti essenliæ , ila ei virlulis est
(87) Xρή γινώσκειν . Nosse oportet omnes eas , particeps qua illa naturaliter declaratur. Vera
etc. Nomen Grecum ενέργεια, cum sit anceps , a quippe ratio πουil όρους των ουσιών , τας φυσικάς
nostris exprimitur vocibus operationis, actionis et αυτών ενεργείας , operationibus naturalibus essentias
actus , ut si motum innual , operatio nominetur, definiri. Hoc argumentam prosequuntur Sophro
aclio autem , quando proficiscitur, aut imperalur nius, epist. ad Sergiuin, Agatho papa epistola
a voluntate. Nam ut ait Nemesius , nepāzis ļotiv ad sextam synodum , et Maximus multis in
ενέργεια λογική. Αctio est operatio rationalis. locis : exempli gratia in colloquio cum Theodoro
Acius denique dicitur quatenus est perfectio po- Cæsariensi hæc laudat Dionysii verba : To unos
tentiae . μίαν δύναμιν έχον , ούτε έστιν, ούτε τί έστιν , ούτε
(88) 'Ενέργειά έστι φυσική. Actus naturalis, etc. εστί τις αυτού παντελώς θέσις : Quod nullam virtu
Qui duas in Christo operationes defenderunt, hoc lem habet ; id neque esi , neque est aliquid , neque
9
in primis præstiluere, nullam esse substantiam , quæ ejus aliqua affirmatio omnino est. Ex quo princi
operationem qualemcunque non exeral suam . Ope- D pium hoc aliud nascitur eorum quæ unius naturo
ratio, ut Nyssenus ducet (inquit Sinaita in 'Oonro , sunt , unam el eamdem esse operationcm . Unde l'a
Ρ. 45) , est , η φυσική εκάστης ουσίας δύναμις τε και tres adversus Arianos concludunt , unam esse
κίνησις, ής μόνον εστέρηται το μη όν. Naturalis naturam Trinitatis, propter trium personarum ope
cujusque subsiantiævis ei molio, qua carel solum id rationem unam : adversus Apollinaristas et Euty
quod non est. Sed Nyssenum , quem Noster exscri- chianos, duabus Christum naluris constare, quia
bil, juvat audire, ut citalur apud Maxinium , t. II, duplicisgeneris operationes geral : demum contra
p. 155 : Operatio, inquit, motio est actuosa. Actuo- Monothelelas, eo quod duæ naturæ sint, duas
sum porro vocatur, quod a seipso movelur; opera. itidem esse operationes. Eo spectat tritum illud
Lionem enim appellamus, την φυσικήν εκάστης ου . adagium : naturam esse propter suam operationem ;
σίας δύναμιν τε και κίνησιν , της χωρίς ούτε έστιν, nec non illa naturæ definitio, esl principum molus et
ούτε γινώσκεται φύσις, naturalem cujusque virtutem quielis ejus in quo est. De quo legendus Damascenus,
el molionem , sine qua natura , nec est , nec nescitur. Dialect. c . 30 .
Afectiones quoque naturales plerumque actus Α τοιαύτα. Και τα πάθη(99) δε τα φυσικά , πολλάκις
nuncupantur , ut fames , sitis, aliaque similia 81 . ενέργειαι λέγονται, οίον πείνα , δίψα , και τα τοιαύτα.
Dicitur insuper aclus, perfectio potentiæ . Λέγεται δε πάλιν ενέργεια και το αποτέλεσμα της
δυνάμεως .
Aclus est potentia varie dicta . Porro duplici Διττώς δε λέγεται, και το δυνάμει , και το ενερ
modo aliquid esse dicitur,, potentia,, et actu .. Nam γεία. Λέγομεν γάρ τον παίδα τον θηλάζοντα , δυνά.
puerum adbuc lactentem potentia granımaticum μει γραμματικόν• έχει γάρ επιτηδειότητα διά
dicimus, quia sic comparatus est, ill addiscendo μαθήσεως γενέσθαι γραμματικός • λέγομεν πάλιν
grammaticæ artis peritus evadat. Rursus, gramma- τον γραμματικών , και δυνάμει γραμματικών , και
icum dicinus esse tam potentia , quam actu gram- ενεργεία » ενεργεία μεν , ότι έχει την γνώσιν της
maticum , Aclu nimirum , quia grammatices artem γραμματικής • δυνάμει δε, ότι δύναται εξηγείσθαι,
çallet : polentia vero, quia cuin . docere eam ουκ ενεργεί δε την εξήγησιν · λέγομεν πάλιν εν
possit , non tamen protetur : tandem actu gram :. εργεία γραμματικόν , ότε ενεργεί , ήγουν έξι
maticum dicimus, cum eam docet et cxponit. ηγείται .
191 Quocirca animadvertendum est, secundum Xρή ούν γινώσκειν , ότι ο δεύτερος τρόπος κοινός
Διunc modum, essetum potentia, tum actui commu- Β εστιτου δυνάμει , και του ενεργεία · δεύτερος μεν ,
nem : ac secundo quidem potentiam ,. priore vero του δυνάμει, πρώτος δε, του ενεργεία.
aclum importari .
Vila prima nature operatio . - Prima, solaque et Ενέργεια φύσεώς (90) εστι πρώτη, και μόνη , και
vera nature operatio,, seu actus,, est vita quam αληθής, η αυθαίρετος, ήτοι λογική , και αυτεξούσιος
sponte volumus,, sive rationalis et libera,, quaque ζωή ., και του καθ' ημάς είδους συστατική »: ής οι
.
species humana constituitur.. Ηanc qui Christo eri- αποστερούντες τον Κύριον, ουκ οίδ' όπως αυτόν Θεόν
piunt, haud assequor quonam pacto illum Deum ενανθρωπήσαντα λέγουσιν.
hominem factum dicant 81,
Actus demum est ellicax naturæ motio. Efficax Ενέργειά έστι φύσεως κίνησις δραστική δρα
porro dicitur illud quod ex seipso moyelur. στικόν δε λέγεται το εξ εαυτού κινούμενον .
CAP. XXIV. ΚΕΦΑΛ . ΚΔ ' [ΛΗ ) .
De voluntario et non voluntario. Περί εκουσίου και ακουσίου.
Quoniam 88 id quod sponte ſit , in aclione qua- Επειδή το εκούσιον έν πράξει τινί έστι , και το
! : I Max. Dial. cum Pyrrh. 89 Greg. Nyss. ap. Max. p. 155. 83 Nemes. c . 29.
NOTÆ .
!
( 89) Και τα πάθη. A fectus quoφue, etc. Ιdem C προαιρέσεώς εστι νόσος , φue φuidem voluntatis
scripserat cap . 9 Institucionis elementaris . Quod morbus esi, particeps non fuit. Nam « peccatum non
lirmatur ex Dialogo Maximi cum Pyrrho. Dicendo fecit, neque dolus inventus est in ore ejus. 1 Nature
enim, inquit, Agit utraque forma cum alterius com- vero proprietatum , quæ ex consuetudine et abusione,
munione, quid aliud egit ( Leo M. ) quam qui ail : ομωνύμως , αφuivoce , πάθη , passiones dicuntur,
9
« Cum jejunasset quadraginta dies, postea esuriil : i harum participem fuisse Dominum falemur, puta
"Έδωκε γαρ τη φύσει , ότε εθέλησε και τα ίδια εν- generationis , nutritus , accrelionis , somni , lassi
egyñoal. Naturæ quippe dedit, quando libuit, ut quæ tudinis, et aliorum , quibus naturaliter anima ob
propria essentageret. Hoc posterius dictum Gre- molestias corporis affici solet, etc. Hæc Nyssenus ;
gorio quoque Nysseno , et Cyrillo Combefisius as- ad quae profecto Noster respiciebat , cum elemen
signal. Verba Cyrilli obvia non sunt. Nysseni in- iarem institutionem scriberet. Modo vero theologi
signis exstat locus, lib. v Cont. Eunom . p. 170, Latini ex Hieronymo ( in cap. xxv Malih. ) docent
quo copiose explicatur, quid πάθος, proprie sit,et affeclus illos, quos Christusadmisit, pula limorem
uid proprie non sit, Ουδέν κατά αλήθειαν πάθος et siniles, propassiones potius esse dicendos, ne
έστιν , ο μή εις αμαρτίαν φέρει. Ουδε κυρίως άν τις passio in eum dominata censeatur.
τον αναγκαίως φύσεως ειρμόν πάθος λέγοι• Revera (90 ) Ενέργεια φύσεως. Ρorro prima et sola, etc.
passio nulla est, quce non feral in peccatum : nec Sic Nyssenus apud Maximum , animæ ralione
proprie quisquam necessariam naturæ seriem tábos, mentis operatio est , inquit , ή κατά φύσιν αυτής
id est , passionem , dixeril , si composilam naturam ( wh, naluralis ejus vita. Quocirca Anastasius An
ordine quodam et consecutione progredientem in- D liochenus, libro contra Monophysitas nondum
spiciat. Nam elementorum diversi generis mutua edito, περί ενεργειών, de operationibus, scripserat ,
conversio, ex qua nostrum corpus construitur, com- άνθρωπείας δεν την ζωήν αυτήν λέγω κατ’ άνθρω
positio quædam est ex pluribus dissimilibus concin- τον, καθ' ήν κινούμεθα πρός όρεξίς τροφής προς
wala. Resoluta autem suo tempore harmonia , qua αύξησιν . 'Ενέργεια γαρ η ζωή , και η πρώτη του
concursus elementorum colligabalur , composilum ζώου ενέργειακαι ει δε μή ενέργεια τυχόν, ώς άν τινες
quoque in ea ,, quibus constabat ,, soluitur.. Αtqui hoc oιήθειέν , πάντως πάθος, όπερ άτοπον. Ουκούν εν
9
pulius fuerit opus, quam passio yalurce : Móvov yap épysia Trávtws. Humanas autem operationes, vitam
εναντίον τη κατ' αρετήν απαθεία νοούμενον, κυρίως illam dico , quæ convenit homini , qua movemur ad
Tipoga yope uouey gábos: Illud enim quod immunitati expelendum alimenlum accretioni ' idoncum . Nam
aſſeclibus adversari intelligitur, passionem proprie
ab affectibus est, quin est prima animalis operatio.
vitæ operatio ,
occamus. Cujus eliam experiem mansisse credimus Sin autem non esi actio , ut quidem fortassis opi
fum , qui salutem gratificatus est nobis, i lentatus per
9 nantur , omnino passio fuerit , quod absurdum est,
omnia secundum similitudinem absque peccato. ? Igitur est operatio.
Quamobrem ejus quod est passio, sive perturbatio, ö
933 DE FIDE ORTHODOXA LIB . II. 954
νομιζόμενον δε ακούσιον, έν πράξει τινί έστι , πολλοί Λ dam positum est , et illud quod voluntarium non
δέ τινες, και το όντως ακούσιον , ου μόνον εν τω esse censeliir, in quadam eliam actione consistit;
πάρχειν , αλλά και εν τω πράττειν τίθενται , δεί multi vero illud quoque quod reapse non est vo
δε ειδέναι , ότι πράξις έστιν ενέργεια λογική . Ταϊς luntarium,, non in patiendo solum , sed etiam in
δε πράξεσιν έπεται έπαινος 9, ή ψόγος · και αι μεν agendo constituunt : omnino scire oportet , actio
.
αυτών μεθ' ηδονής, αι δε μετά λύπης πράττονται : nem esse operationem cum ratione edilam. Actio
και αι μεν ° αυτών εισιν αίρεται το πράττοντι , αι nes porro laus sequitur aut vituperium ; atque
δε φευκταί • των δε αιρετών, αι μεν αεί αίρεται , αι actiones ipsæ, partim cum voluptate, partim cum
δε κατά τινα χρόνον. Ομοίως και των φευκτών. merore fiunt ; partimque item agenti accepta,
Και πάλιν , αι μεν των πράξεων ελεούνται , και partim invise sunt : quinimo ex iis que
quæ accepta
συγγνώμης αξιoύνται , αι δε μισούνται , και κολά- sunt, aliæ semper arrident, alie quandoque dun
ζονται. Το μεν ουν εκουσίω πάντως επακολουθεί taxat *: id quod de illis etiam quæ sunt fugiendæ ,
έπαινος , ή ψόγος , και το μεθ' ηδονής πράττεσθαι , debet intelligi. Rursus actionum aliæ ejusmodi
και το αιρετάς είναι τας πράξεις τοις πράττουσιν , sunt ,, in quibus veniae et misericordiae Iocus sit ;;
ή αει , τότε , ότε πράττονται . Το δε ακουσίω , το aliæ odio sunt, et supplicio vindicantur. Et qui
συγγνώμης , η ελέους άξιούσθαι , και το μετά B dem quod voluntarium est,, omnino vel laude »,,
λύπης πράττεσθαι , και το μή είναι αιρετάς , μηδε vel vituperium meretur, agiturque cum voluptate :
δι' εαυτού τελείν το πραττόμενον , ει και βιά- insuper actiones,, illis qui agunt,, vel semper ac
ζοιτο. ceptæ sunt, vel tum saltem quando fiunt. Contra
id quod voluntarium non est , aut venia, aut miseratione dignum est, nec sine niærore patratur :
E
prælerea agenti accepta non est aclio, utpote quam non a seipso pcrficiat, lametsi per vim ab co ex
torquealur.
Του δε άκουσίου το μέν έστι κατά βίαν, το δε δι' Non voluntarium per vim, per ignorantiam.-Porro
άγνοιαν κατά βίαν μεν , όταν η ποιητική αρχή , non voluntarium , vel per vim fit, vel per ignorantiam .
ήγουν αιτία , εξωθέν έστιν , ήγουν όταν υφ' ετέρου Per vim quidem,, dum principium operans,,extraneum
βιαζώμεθα,, μηδ' όλως πειθόμενοι, μηδε συμβαλλώ . est;; ut cum ab alio,, nihil ejus suasionibus illecti,,
μεθα κατ ' οικείαν ορμήν, μηδε όλως συμπράττωμεν , per vim adigimur : nec nos conatum ullum , aut
ή δι' εαυτών το βιασθεν ποιώμεν · ό και οριζόμενοι
O
φuidpiani adjumenti afferimus,, ut per nosipsos, id

φαμεν • ακούσιον εστιν , ου η αρχή έξωθεν, μηδέν quod vi exprimitur ,, faciamus86. Πoc autem genus
συμβαλλομένου κατ' οικείαν ορμήν του βιασθέντος. sic definimus : non voluntarium illud est, cujus
'Αρχήν δε φαμεν , την ποιητικήν αιτίαν. Το δε δι' principium cxtrinsecus est, nihil suopte motu ad
άγνοιαν ακούσιον εστίν, όταν μή αυτοί παρέχωμεν C actionein conferente illo, 192 cui vis affertur .
αιτίας της αγνοίας, αλλ ' ούτω συμβή . Ει γάρ με- Per principium autem, causam efficientem signi
θύων τις φόνον ποιήσει , αγνοών μεν εφόνευσεν, ου ficamus. At vero non voluntarium fit per ignoran
μην ακουσίως την γαρ αιτίας της αγνοίας , ήγουν tiam,, cum nos ignorantiae causam non prebemus,,
την μέθην , αυτός έπραξεν . Ει δέ τις εν τω συν- sed casu res ita contingit. Etenim si quispiam
ήθει τόπο τοξεύων , τον πατέρα παριόντα απ- ebrius cædem perpetrarit, inscius quidem eam ad
έκτεινε , δι' άγνοιαν λέγεται ακουσίως τούτο πεποιη- nisit , at non prorsus invite 85. Ignorantiae quippe
κέναι . causam , ebrielalem scilicet, ipse accersivit. Sin
quispiam in eum quem consueverat locum sagittas millens, prætereuntem patrem peremerit, ob insci
Liam facinus hoc invite patrasse dicitur.
Του ούν άκουσίου διττού όντος , του μεν κατά Voluntarium.--Non voluntarium igitur duplex cum
βίαν , του δε δι' άγνοιαν , το εκούσιον αμφοτέροις sit, alterum propter vim, alterum propter ignoran
αντίκειται . "Έστι γαρ εκούσιον, το μήτε κατά βίαν , tiam,, utrique voluntarium opponitur.. Illud enim νο
vo
μήτε δι' άγνοιαν γινόμενον . Εκούσιον τοίνυν εστίν, luntarium est, quod nec per vim , nec per ignorantiam
ου ή αρχή , τουτέστιν η αιτία , εν εαυτώ ειδότι τα efficitur 86. Quamobrem voluntarium dicitur, cujus
D
καθ' έκαστα , δι' ών , και εν οίς ή πράξις. Καθ' principium, sive causa, in ipso est qui agit, ut ipse
έκαστα δε έστιν , και καλείται παρά τοίς ρήτορσιν noscat omnia singulatim 7, per quæ actio geritur,
περιστατικά μόρια · οίον , τις , ήγουν και πράξας : et in quibus versatur : quæ quidem singula, rhe
τίνα , ήγουν τον παθόντα : τι, ήγουν αυτό το πραχθέν, Lores circumstantias appellant ; puta , quis, hoc est,
τυχόν εφόνευσε · τίνι , ήγουν οργάνω»· που , ήγουν ille qui fecit :: quem,, seu eum qui perpessus est ;;
9 ?
τόπω : πότε , ήγουν εν ποίο χρόνο πώς , και τρόπος quid,, id est,, hoc quod factum est,, utputa inter
της πράξεως · διά τι, ήγουν διά ποίαν αιτίαν. fecit ; quo, scilicet instrumento ; ubi, sive quo
in loco ; quando, id est quo tempore ; quomodo, quove pacto illud egit ; quare, seu qua illeclus
causa .
84 Nemes. c. 30. 88 Nemes. c. 31 . 86 Nemes . c. 32 .
VARIÆ LECTIONES.
• Edit. yap, in utroque loco. Mss. et Nemes. uév.
Mista voluntario et invito .-Scire allinet quædam A Ιστέον , ώς εισί τινα μέσα εκουσίων και άκουσίων
csse quæ inter voluntaria , et non voluntaria, mc- άτινα αηδη και λυπηρά όντα, διά μείζον κακόν κατα
dium locum obtinent . Que quidem , etsi injucunda : δεχόμεθα · ως διά ναυάγιον αποβάλλομεν τα εν τω
el molesta sunt, vitandi gravioris mali causa sus πλοίω .
cipiinus ; ul cum naufragii melu merces navis in
mare projicimus 87 .
Puerielbruta sponte ayunt ; at non er electione Ιστέον ώς τα παιδία και τα άλογα , εκουσίως μεν
Sed illud quoque notandum est, quod pueri el brula ποιεί, ου μήν δε και προαιρούμενα , και όσα διά
>
animantia sponte quidem faciunt, sed non ex ele- θυμόν πράττομεν , μή προβουλευσάμενοι , εκουσίως
>
ctione. Quin ea quoque que ira commoli absque ποιούμεν , ου μην και κατά προαίρεσιν. Και ο φίλος
previa deliberatione facimus , voluntarie quidem αιφνιδίως επέστη , εκουσίως μεν ημίν , ου μήν και
facimus, cæterum non ex electione 88. El cum ami. προαιρουμένους. Και ο θησαυρό ανελπίστως περι
cus repenle occurrit , libentibus quidem nobis τυχών, εκουσίως περιέτυχεν, ου μήν και προαιρού
adest , non item eligentibus. Ac denique qui μενος . Πάντα ταύτα εκούσια μεν, διά το επ' αυτοίς
preter spem in tliesaurum incidit , sponte quidem ,B ήδεσθαι, ου μήν και κατά προαίρεσιν , διότι ουκ 9
incidit, sed non ex electione. Hec enim omnia , από βουλής. Δεί δε πάντως βουλήν προηγείσθαι της
boc quidem nomine voluntaria sunt, quod ex προαιρέσεως , καθώς είρηται.
iis voluptatem capiamus : at non item secundum electionem , quia non deliberando fiunt.
Deliberatio porro electionem omnino antecedat necessum est, quemadmodum superius dictum
est .
i CΑΡ. ΧΧΥ . ΚΕΦΑΛ . ΚΕ' (ΛΘ ) .
De eo quod in nostra potestale situm est , sive de Περί του εφ' ημίν , τουτέστι, του αυτεξου
libero arbitrio. σίου (91 ).
3
Quæstiones de libero arbitrio. In disputatione Ο περί του αυτεξουσίου λόγος , τουτέστι , του εφ '
de libero arbitrio , id est,, de eo quod in potestate ημίν, πρώτην μεν έχει ζήτησιν, ει έστι τι εφ' ημίν.
nostra situm est, hæc prima occurrit quæstio, sitne Πολλοί γάρ οι προς τούτο αντιβαίνοντες. Δευτέραν
aliquid in nostra potestate 89, 193 multi enim id δε, τίνα εστί τα εφ' ημίν, και τίνων εξουσίαν έχο
negant. Altera , quænam sint ea quæ arbitrii nostri μεν. Τρίτην, την αιτίαν εξετάσαι, δι' ήν ο ποιήσας
sint, et quorumnam penes nos sit potestas. Tertia, : ημάς Θεός αυτεξουσίους εποίησεν. Αναλαβόντες ούν
quidnam causa , sit, cur nos Deus liberos crearit. A περί του πρώτου , πρώτον Ρ είπωμεν αποδεικνύντες,
primo itaque resumentes, prius ex iis ipsis que C ότι έστι τινά εφ' ημίν , εκ των παρ' εκείνους ομολο
apud illos pro indubitatis habentur, demonstremus γουμένων, και είπωμεν ούτως.
quædam in ' nostra potestate esse , atque hunc in
modum agamus .
87 Nemes. c. 30. 88 ibid . 35. 89 ibid . 39
VARIÆ LECTIONES ,
PEd . το πρώτ .
NOTÆ .
(91 ) Τουτέστι του αυτεξουσίου . Sive de libero omnem voluntatis ejus , quantumcunque necessa
arbitrio. Displicuit Calvino Greca voce αυτεξ- rius sit, consideratio rationis comitalur. Verum
OUGLOV , liberum hominis arbitrium exprimi, ac si ne illi integruin legerunt contextum aucloris.
polestas sui, inquit, penes hominem éssel . Ralum Quorsum enim probat hominem esse liberum , qua
quippe erat hanc fuisse Orientaliuin Patrum do D rationalis est , nisi quia ulendo ratione consullat
ctrinam contra Gnosticos el Manichæos, hominem homo, cumque deliberaverit, id tandem eligit quod
actionum suarum poleslalem habere , ut penes sibi melius esse judicavit ? Quisquis consultat , in
ipsum sit agere vel non liberum
novelli quidam theologi
libuerit. sic
agere , utarbitrium quil , cap.
At darum 27 , perinde consuliai, ceu rerum agen
1
in ipso potestas sit : ut quod consultando

intelligunt, ut quocunque modo voluntas trahatur visum melius fuerit, hoc eligat, et cum elegeril, el..
ad unum aliquod appetendum , nihilosecius liber- sequatur . Quod cum ita se habeat , εξ ανάγκης
rima sit sponle volendo : hancque esse aiunt Joan- παρυφίσταται το λογικό το αυτεξούσιον, arbitrii
nis Damasceni sententiam , quippe qui lib . HII, libertas rationi adnexa sit oportet. Aut enim homo
cap. 34, scripsit, definilum esse , a Patribus liber- rationis compos non erit, aut si ea præditus est,
laiem nihil aliud esse præler quam voluntalem : TO penes ipsum quoque actionum suarum poleslas con
γαρ αυτεξούσιον θέλησιν ώρίσαντο οι Πατέρες. Οι stabil el arbiirium . Ut ergo homoliber sit, non suf
de Damasceni aliorumque ' Græcorum sensu con- licil attentio sola in id quod vull, sed necesse est
slet, satis fuerit legere quæ tribus hisce capiti- ut sui compos , el eligendo, unum amplectatur,
bus 25, 26 et 27, de facultatibus hominis ex Ne- altero posthabito. Quocirca, c. 10, Instil. elem.
mesio et Maximo complexus est. Ibi liberos quidem docet hominem ealenus esse liberum, quod olxelą
aclus a voluntate proficisci ait , sed liberos esse yvájn , arbitrio proprio , ad ea feratur , quæ sunt
alio modo non probat, nisi quia electione fiunt. εφ' ημίν, in nostra polesale, και δυνάμεθα , και
At Damascenus, inquiunt , docet hominem esse τα αντικείμενα αυτοίς, φuα possumus asciscere , ας
liberum , qua ralionalis est : hoc est, quia molum el eorum contraria .
Τών γινομένων απάντων , ή Θεόν φασιν αίτιον εί- A
Hominem liberi arbitrii esse suarumque actionum
ναι , η ανάγκην, ή ειμαρμένην, ή φύσιν, η τύχην, ή causam. Fortuna definitio. Eorum omnium quæ
το αυτόματον. Αλλά του μεν Θεού έργον, ουσία και fiunt, aut Deuni auctorem esse dicunt, aut neces
πρόνοια της δε ανάγκης, των αει ωσαύτως εχόν- sitatem , aut falum , aut naturam , aut fortunam ,
των η κίνησις τής δε ειμαρμένης, το εξ ανάγκης aut casum . Ca terum Dei opus est essentia et pro
τα δι’ αυτής επιτελείσθαι . Και γάρ και αύτη της videntia ; necessitatis, motus illorum quæ eodem
ανάγκης εστί • της δε φύσεως, γένεσις, αύξησις, semper modo se habent : ſali, ut ea quæ per ipsum
φθορά, φυτά, και ζώα της δέ τύχης, τα σπάνια και fiunt, necessario contingant ; nam et fatum ipsum
απροσδόκητα . Ορίζονται γάρ την τύχην, σύμπτωσιν necessitatem importat : nature vero ,, ortus seu
και συνδρομήν δύο αιτιών, από προαιρέσεως την generatio, accretio ,, corruptio ,, stirpes,, et animan
αρχήν έχουσών , άλλο τι παρ' ό πέφυκεν, αποτελου- lia : fortunæ, ea quæ rara sunt , ac præter exspecta
σών » ώς τάφρον 4 ορύσσοντα , θησαυρόν ευρείν : tionem eveniunt. Fortunam quippe definiunt, dua .
ούτε γάρ ο θεός τον θησαυρών , ούτως έθηκεν , ώστε rum una incideritium causarum concursus, quæ
άλλον τούτον ευρείν , ούτε ο ευρών ούτως ώρυξεν, ώς ab electione principium habentes , aliud quiddam
ευρείν θησαυρόν · αλλ' ο μεν, ίνα όταν εθέλη : αν- quam quod natura comparatum sit , efficiant : ut
έληται, ο δε, ίνα τάφρον όρυξη: συνέπεσε δε άλλο τι, cum quis foveam ſodiens thesaurum invenit. Neque
παρ ' ο προηρούντο αμφότεροι. Του δε αυτομάτου , enim is qui thesaurum condiderat, hoc animo con
τα των αψύχων, ή αλόγων συμπτώματα, άνευ φύ- diderat ut alius inveniret : nec rursus is qui in
σεως και τέχνης : ούτως αυτοί φασι. Τίνι τοίνυν τού- venit, ea mente rodit, ut thesaurum reperiret : sed
των υπαγάγωμεν τα διά των ανθρώπων, είπερ ο ille quidem , ut, cum vellet, thesaurum tolleret ; hic
άνθρωπος ουκ έστιν αίτιος και αρχή πράξεως και ; autem , ut fovearm foderet..Ceterum aliud quidpiani
Ουδέ γάρ Θεώ θεμιτόν επιγράφειν αισχράς εσθότε accidit,, preter id quod uterque sibi proposueral..
•
πράξεις και αδίκους • ουδε ου ανάγκη ου γάρ των Casui denique ea assignant Σ, quæ inanimis rebus,
αεί ώσαύτως εχόντων εστίν ουδέ ειμαρμένη : ου γάρ aut brutis animantibus citra naturam et artem ob
των ενδεχομένων , αλλά των αναγκαίων τα της ει-
5 veniunt. Hæc illorum doctrina est . Cuinam igitur
μαρμένης λέγουσιν ·· ούτε φύσει • φύσεως γάρ έργα, horum ea que
quæ per homines fiunt ,, subjiciemus, si
ζώα και φυτά : ουδέ τύχη· ου γάρ σπάνιοι και quidem homo auctor et principium actionis non
απροσδόκητοι των ανθρώπων αι πράξεις · ούτε το sit ? Νeque Deo turpes ac sceleratas actiones pror
αυτομάτω: αψύχων γαρ λέγουσιν είναι και η αλόγων, suis ascribere fas est , neque necessitati : non enim
τα συμπτώματα του αυτομάτου . Λείπεται δη, αυτόν C actio ex genere eorum est , quæ eodem semper
τον πράττοντα και ποιούντα άνθρωπον , αρχήν modo se habent. Neque item lalo : nequaquam
είναι των ιδίων έργων , και αυτεξούσιον . enim contingentium rerum , sed necessario ere.
nientium falum esse dicunt. At nec naturæ quidem : quia nalura . opera sunt stirpes et animantia.
Nec rursus fortunæ : non enim raræ et inopinatæ sunt hominum actiones. Non denique casui : ina
nimorum quippe duntaxat, aut brutorum eventus ad casum pertinere censent. Relinquitur itaque
erimdem ipsum hominem , qui agit et operatur, operum suorum auctorem esse, prædilumque adeo
arbitrii libertate
.
"Ετι, ει μηδε μιάς έστιν αρχή πράξεως ο άνθρω- Huc accedit, quod si nullius actionis auctor sit
πος , περιττώς έχει το βουλεύεσθαι • εις τ! γάρ χρή- :omo ,, frustra ei deliberandi facultas data est..
•εται τη βουλή , μηδεμιάς ως κύριος πράξεως; Quorsum enim deliberatione ulatur,, si nullius
Πάσα γαρ βουλή , πράξεως ένεκα • το δε κάλλιστον actionis arbitrium penes ipsum sit ? Omnis eniin
και τιμιώτατον των εν ανθρώπω, περιττόν αποφαί- deliberatio actionis causa initur . Porro id quo nec
νειν, των ατοπωτάτων αν είη . Εί τοίνυν βουλεύεται, preclarius quidquam, nec praestantius in homine
πράξεως ένεκα βουλεύεται » πάσα γάρ βουλή πρά- est, supervacaneum esse aſfirmare, extremæ absur
.
ξεως ένεκα, και δια πράξιν. D ditatis est. Ac proinde cum deliberet , aclionis
1
causa deliberat. Nulla enim deliberatio est, nisi
propter actionem .
ΚΕΦΑΛ . ΚΗ' [ Μ ]. 194 CΑΡ . ΧΧVΙ .
Περί των γινομένων . De iis quæ fiunt.
Τών γινομένων, τα μέν εισιν εφ' ημίν, τα δε ουκ Quænam sint arbitrii nostri. Contingentia quæ sint.
εφ' ημίν. Εφ' ημίν μεν ούν εισιν , ών ημείς εσμεν Agendorum electio semper in nobis est, non ipsa έφεα
αυτεξούσιοι ποιείν τε και μη ποιείν : τουτέστι , πάντα aclio. Ea quæ fiunt 89, partim potestatis nostræ
τα δι' ημών εκουσίως πραττόμενα • ου γαρ εκουσίως sunt, partim illius non sunt. In nostra potestate
80 Nemes. 40.
VARIÆ LECTIONES .
* Edita Damasceni et Nemesii τάφρον. Μss. vero τάφον. τ Multi cod. θέλη. • Μss. πράξεων, ut apud
Nernesium. * Dees είναι in mss. Nemesius αψύχων γάρ έστιν , ή αλόγων τα συμπτ .
sila sunt, que liberum nobis est facere , vel non A ελέγετο πράττεσθαι, της πράξεως ουκ ούσης εφ'
facere ; hoc est,, ea omnia que ultro elet sponte agi- ημίν και απλώς , οίς έπεται ψόγος ή έπαινος, και
mus ((neque enim ea sponte aa nobis fieri diceren- εφ' οίς έστι προτροπή και νόμος . Κυρίως δε εφ' ημίν
tur,, si actio in nostro arbitrio minime posita esset):): εστι τα ψυχικά καιο πάντα , και περί ών βουλευόμεθα :
uno verbo , ea omnia qua, vel laudem, vel vitupe- ή δε βουλή των επίσης ενδεχομένων εστίν . Επίσης
rationem afferunt , el ob quæ leges et consilia δε ενδεχόμενόν έστιν, και αυτό τε δυνάμεθα , και το
dantur. Proprie autem in nostra potestate sunt, αντικείμενον αυτό : ποιείται δε τούτου την αίρεσιν
quæcunque ad animam pertinent, et de quibus ο νούς και ημέτερος και ούτός έστιν αρχή πράξεως .
consultamus . Consilium porro circa ea versalur , Ταύτα τοίνυν εστι τα εφ' ημίν, τα επίσης ενδεχό
quæ peræque in utramque partem contingere pos- μενα· οίον το κινείσθαι και το μή κινείσθαι , ορμάν
sunt . Pereque autem contingens illud est,, quod και μη ορμάν , ορέγεσθαι των μη αναγκαίων και μη
et ipsum possumus, et quod ei opponitur : ejuς ορέγεσθαι , ψεύδεσθαι και μή ψεύδεσθαι , διδόναι και
vero electio penes mentem nostram est ; hæc enim μη διδόναι , χαίρειν εφ' οίς δεί και μη χαίρειν
actionis principίum est. In nobis igitur haec sita ομοίως, και εφ' οίς ου δεί, και όσα τοιαύτα , εν οίς
sunt, quæ alterutro modo possunt evenire, velut, εστι τα της αρετής, και τα της κακίας έργα. Τού
moveri , et non moveri ; incitari, et non incitari ; B των γάρ εσμεν αυτεξούσιοι . Τών δε επίσης ένδεχο
appelere que necessaria non sunt, et non appe- μένων εισι και αι τέχναι • εφ' ημίν γάρ έστι μετελ
lere ; mentiri , et non mentiri ; tribuere, et non tri- θεϊν ήν αν θελήσωμεν , και μη μετελθείν.
.
buere ; gaudere dum convenit, et similiter non gaudere, et ubi non convenit, cæteraque ejusmodi, in
quibus virtutis et vitii munera versantur. Horuin enim penes nos libera est potestas . Inter ea quæ
peræque in utramque partem contingere possunt, artes numerantur. Penes nos enim est eas colere,
et non colere.
Observandum autem est, eorum quæ sub actio- Xρή δε γινώσκειν , ώς ή μεν αίρεσις των πρα
nem cadunt , electionem quidem semper in nostra κτών ' αεί εφ' ημίν έστιν · η δε πράξις πολλάκις
.
polestate esse : ceterum actionem saepe impediri κωλύεται , κατά τινα τρόπον της θείας προνοίας.
ceria quadam Providentiæ ratione ® .
CAP . XXVII. ΚΕΦΑΛ . ΚΖ' ( ΜΑ'] .
Quam ob causam libero arbitrio prædili simus . Περί του, διά ποίαν αιτίαν αυτεξούσιοι γεγόνα
μεν .
Greala, suaple natura mutabilia. Libertas arbitrii φαμεν τοίνυν ευθέως τη λογική συνεισέρχεσθαι
rationi annexa . Nulla in brutis arbitrii libertas. το αυτεξούσιον και, και τοις γεννητοίς συμπεφυκέναι
Qnamobrem una cum ratione, arbitrii quoque li- μεταβολής και τροπήν . Πάν γαρ γεννητον , και
bertatem accedere dicimus [ac creatis rebus mula- C τρεπτόν έστιν . "Ων γαρ η αρχή της γενέσεως από
tionem omnino congenitam esse ]. Quidquid enim τροπής ήρξατο, ανάγκη ταύτα τρεπτά είναι. Τροπή
crealum est, mulationi quoque subjicitur 's. Si- δε έστι , το εκ μη όντων εις το είναι παραχθήναι,
quidem quorum generatio a mutatione initium και το εξ υποκειμένης ύλης έτερόν τι γενέσθαι. Τα
duxit, ea quoque mutabilia esse necessarium est. μεν ουν άψυχα και άλογα τρέπονται κατά τας προ
Est autem mutatio, cum quid ex nihilo producitur , ειρημένας σωματικές αλλοιώσεις , τα δε λογικά ,
atque ex subjecta materia quidpiam aliud efficitur. κατά προαίρεσιν . Του γάρ λογικού το μέν έστι
El quidem ea quæ anima carent, itemque bruta θεωρητικών,7 το δε πρακτικόν. Θεωρητικών μέν , το
animantia juxta corporeos illos, quos memoravi- κατανοούν ως έχει τα όντα πρακτικών δε, το βου
inus, modos immutantur ; rationabilia aulem , ra- λευτικών, το ορίζον τοίς πρακτοίς Υ τον ορθόν λόγον
tione electionis : nam facultas rationalis partim in και καλούσι το μεν θεωρητικών , νούν, το δε πρακτι
Contemplatione , partim in actione versatur. Que κον, λόγον και το μεν θεωρητικόν, σοφίαν, το δε
in contemplatione consistit , res ut se habent, con- πρακτικών, φρόνησιν . Πάς ούν ο βουλευόμενος , ως
siderat . Illa vero in actione posita est, quæ consul- επ' αυτό της αιρέσεως ούσης των πρακτέων , βου
1at,, et rebus agendis reclam rationem prescribit ..
λεύεται , ένα το προκριθεν εκ της βουλής έληται,
Λιqui partem illam que contemplationi vacat , D και έλόμενος πράξη : ει δε τούτο , εξ ανάγκης παρ,
.
mentem nuncupant ; quæ vero actioni , rationem. υφίσταται το λογικό το αυτεξούσιον ή γαρ ουκ
Ac rursus, illam sapientiam , istam prudentiam έσται λογικόν , ή λογικόν όν κύριον έσται πράξεων,
appellant. Quocirca quisquis consultat, perinde και αυτεξούσιον. " Οθεν και τα άλογα ουκ εισίν αυτ
consultat, tanquam rerum agendarum penes ipsum εξούσια · άγονται γάρ μάλλον υπό της φύσεως, ήπερ
polestas sit, ut 195 quod ex consultatione me- άγουσι• διό ουδε αντιλέγουσι τη φυσική ορέξει ,
lius visum fuerit , hoc eligat ; et cum elegerit, αλλ ' άμα ορεχθώσι τινος, ορμώσι προς την πράξιν.
0 Nemes . C. 37 . 91 Nemes . C. 41 .
VARIE LECTIONES.
Η R. 3 τα της ψυχής. Μelius ψυχικά , que contra φυσικά, antea distinxit. ν Nemes. πρακτέων . 1 Bee
supplevit Combelisius ex Nemesio,
y Multi codd . πρακτέοις .
ut ralio assignetur cur creatura ratione prædita liberi sit arbitrii.
962
DE FIDE ORTHODOXA LIB. II .
91
Ο εε άνθρωπος , λογικός ών, άγει μάλλον την φύσιν, Aessequalur . Quod cum ita sil, arbitrii libertas ra
περ άγεται · διό και ορεγόμενος, είπερ εθέλοι , εξ- tioni adnexa sit necesse est . Aut enim rationalis
ουσίαν έχει αναχαιτίσαι την όρεξιν, ή ακολουθήσαι non erit homo, aut si rationalis, actionum suarum
αυτή . "Οθεν τα μεν άλογα , ουδε επαινείται , ουδε dominus erit . Unde etiam bruta arbitrii libertate
ψέγεται · ο δε άνθρωπος , και επαινείται , και ψέγε-
.
carent. A natura enim aguntur magis, quam agant :
ac proinde nec naturali quidem appetitui repugnant,
sed quamprimum aliquid appetiverint, in actionem ruunt. Homo contra , cum sit rationis particeps,
621 ?.
baturam potius ducil, quam ab ea ducatur. Quo fit, ut etiam cum aliquid appelit, vel appetitum
comprimere queal , si velit, vel illi obsequi. Quod etiam in causa est cur brula animantia nec lauden
lur, nec viluperentur ; homo contra el laude alliciatur, et vituperio.
Xρή γινώσκειν , ότι οι άγγελοι , λογικοί όντες, αυτ- Angeli liberi, el mutabiles, qua creali. — Scien
-
εξούσιοι υπάρχουσι , και ως κτιστοι , και τρεπτοί . dum est, angelos, utpote ratione præditos , liberi
Και έδειξεν ο μεν διάβολος , αγαθός υπό του Δη- arbitrii esse, ac qua ratione creati sunt, inuta
μιουργού γενόμενος , αυτεξουσίως δε της κακίας lioni quoque obnoxios esse. Idque liquido mon
ευρετής γεγονώς , και αι συν αυτώ (92 ) αποστατή- stravit diabolus, qui , cum a Creatore bonus con
σαται « δυνάμεις, ήγουν οι δαίμονες, τα δε λοιπά B ditus esset, libera potestate mali inventor exstilit ,
τάγματα των αγγέλων, εν τω αγαθώ διαμείναντα . virlulesque insuper illæ, quæ una cum ipso a Deo
defecerunt, puta dæmones , cum reliqua angelo
rum agmina in bono perstiterint .
ΚΕΦΑΛ . ΚΗ ' (MB). CAP. XXVIII .
De iis quæ in nostra poleslale posita non sunt.
Περί των ουκ εφ' ημίν .
Τών δε ουχ εφ' ημίν, τα μεν εκ των εφ' ημίν A Deo solo pendent quæ potestatis nostræ non
έχει τας αρχάς, ήτοι τας αιτίας, τουτέστιν αι αμοι- sunt . - Eorum aulem, quæ in nostro arbitrio
6αι των πράξεων ημών, εν τε τω παρόντι , και εν minime sila sunt, alia ex iis quæ arbitrii nostri
το μέλλοντα αιώνι , τα δε λοιπά πάντα της θείας sunt , originem seu causam habent, quales sunt
βουλής εξήρτηται . Η μεν γαρ γένεσις πάντων, εκ actionum nostrarum retributiones , tum in præ
του Θεού , η δε φθορά, διά την ημετέραν κακίαν senti , tum in futuro evo : alia vero omnia ex Dei
επεισήχθη προς τιμωρίαν και ωφέλειαν · Θεός γάρ voluntate pendent. Etenim rerum omnium ortus
θάνατον ουκ εποίησεν , ουδε τέρπεται επ' απωλεία a Deo est ; at corruptio ob nostram malitiam ad
C nostram poenam simulet utilitateminvecta fuit. Deus
ζώντων
έστι της· 'Αδάμ παραουβάσε
δι' ανθρώπ δεωςμάλλον
, ομοίωος θάνατος τουτ.ι quippe mortem non fecit , nec delectatur in perdi
και αι ,λοιπα ,
τιμωρίαι . Τα δε λοιπά πάντα τω Θεώ αναθετέον . "Η tione viventium " :: quin potius per hominem , id
τε γάρ γένεσις ημών της δημιουργικής αυτού δυ- est per Adami transgressionem , mors, et reliqua
νάμεώς εστι· και η διαμονή , της συνεκτικής δυνά- item supplicia inflicta sunt. Cætera autem omnia
μεως αυτού και η κυβέρνησης , και σωτηρία , της in Deum referri debent. Νam et orius noster ad
προνοητικής αυτού δυνάμεως · και ή των αγαθών creatricem ejus potentiam spectat ; incolumitas ,
αιωνία απόλαυσης , της αγαθότητος αυτού, τοις φυ- ad conservatricem ; gubernatio et salus, ad virtu
λάσσουσι το κατά φύσιν, εφ' ώ και έπλάσθημεν . tem omnibus providendi ; ipsa denique sempilerno
Επειδή δέ τινες αντιλέγουσι τη προνοία , είπωμεν rum ipsa bonorum possessio , que illos manet,,
qui id quod naturæ consentaneum est ( cujus
λοιπόν
nempe λίγα
causa και προνοία) ςsarlum
περί sumus
conditi . tectumque custodierint, ipsius bonitali ascribenda est. Qllo
niam vero nonnulli Providentiam negant, age nunc de ea disseramus paucis.
» Sap. 1, 13 VARIÆ LECTIONES .

*Hæc inBasil. et quibusdam mss. omissa sunt. a Basil . αποστήσασαι . Μss . αποστατικαί . 5 Regii
9, Colb . 1 , S. Hil. et Nem . είπω ολίγα.
NOTÆ .
( 99 ) Kal al our auro . Virtutesque illæ , etc. De D subducendo, contemplationi Deoque se dedidere, hæ
virtutibus quæ a Den defeceruni , intelligendum immutabiles maneni. Libere quidem voluntatis sunt,
arbitror Nemesium, quem hic Noster passim ex- qua ratione utuntur , ου μεν τρεπόμεναι διά τάς
seripsit , ubi ait : Rursum naturarum quæ materia προειρημένας αιτίας, non tamen mutantur ob cau
racant, illæ quæ circa terram versaniur, cum ob sas quas adduximus. Denique utrorumque angelo
societatem quam habent cum hominibus, rebus agen- rum discrimen consimili modo explicat, dicendo
dis applicantur , μάλλόν εστι των άλλων τρεπται, non omnes angelos mutabilis esse voluntatis, sed
cæleris sunt mulabiliores. Nam de sanctis angelis eos solum, qui της προς τα άνω και τον Θεόν σχέ
subjungit : Quæ vero naturæ suæ excellentia , ad σεως αποχωρήσαντες ,cum propensum erga res su
Deum propenso studio propius accedunt, ejusque con- pernas Deunique studium abjecerint, ρέψαντες προς
templatione felices suni, ac in seipsas, imo in Deum tdk rátw , ad inferiora vergendo rerum terrenarum
solum conversa , a rebus agendis et a maleria se cupidine arseruni.
964
196 CΑΡ. ΧΧΙΧ . A ΚΕΦΑΛ. ΚΘ' [ ΜΓ'].
De Providentia .
Quid sit providentia . Deum rebus creatis consulere. εστίνπρονο
Πρόνοια τοίνυν Περί ή εκ ίας
Θεού. εις τα όντα γινο
–Providentia itaqueest procuratio , qua Deus fungi- μένη επιμέλεια. Και πάλιν · πρόνοια έστι βούλησις
tur erga res quæ sunt. Ac rursus : Providentia Θεού, δι ' ήν πάντα τα όντα την πρόσφορον διεξ
est voluntas Dei , per quam res omnes convenienti αγωγήν λαμβάνει. Ει δε Θεού βούλησίς έστιν ή πρό- :
ratione reguntur 98. Si aulem Dei voluntas Provi- νοια , πάσα ανάγκη , πάντα τα τη προνοία γινόμενα ,
dentia est, omnia procul dubio quæ Providentia fiunt, κατά τον ορθόν λόγον , κάλλιστά τε και θεοπρεπέ
pulcherrime, diversissimeque fieri necesse est, atque στατα γίνεσθαι, και ώς ουκ ένι κρείττω γενέσθαι.
ita ut meliori modo prorsus exsislere non possint. 'Ανάγκη γάρ τον αυτόν είναι ποιητής των όντων ,
Eumdem enim, et rerum effectorem,, et proviso- και προνοητήν ούτε γάρ πρέπον , ούτε ακόλουθον ,
rem esse oportet : quia non convenil, nec consen- άλλον μεν ποιητών είναι των όντων , και άλλον δε προ
laneum est, allerum rerum opificem esse, alte
νοητήν ούτω γαρ εν ασθενεία πάντως εισίν αμφότε
rum qui his prospiciat . Sic quippe in imbecilli
lale uterque omnino versaretur : ille nimirum ροι · μέν του ποιείν, ο δε του προνοείν. Ο Θεός τοίνυν
efliciendi, hic procurandi " . Quodcirca Deus est,
.
B
έστιν, ό τε ποιητής , και προνοητής και η ποιητική
δε αυτού δύναμις , και η συνεκτική , και η προνοητική ,
el qui procreavit, et qui procurat : ejusque pro
creandi, et conservandi , et providendi potentia ηλησεν , οαυτού
αγαθή θέλησίς
Κύριος εποίησ εν ενΠάντα
έστι: γάρ όσα
τω ουρανώ , καιήθε
εν
nihil aliud est, nisi bona ipsius voluntas : Omnia
enim quæcunque voluil Dominus fecit in cælo et in τη γη και το θελήματι αυτού ουδείς άνθέστηκεν .
terra 83 ; nec qui voluntati ejus resistat , ullus est 6 . Ηθέλησε γενέσθαι τα πάντα , και γέγονε · θέλει συν
Fieri omnia voluit, et facta sunt. Vull mundum ίστασθαι τον κόσμον , και συνίσταται, και πάντα
όσα θέλει , γίνεται .
consistere, et consistit, ac quidquid vult, elli
citur.
Providentia astruitur. - Quod autem Deus re- "Οτι δε προνοεί , και ότι καλώς προνοεί , ορθότατα
bus provideat, idque perquam præclare ad hunc
modum rectissime quispiam expenderil 7. Solus αγαθός σκοπήσειεν
και σοφός αγαθόςο, Θεός
ώς oύν Μόνος
άν τις: ούτως. προνοεί : οφύσει
έστι γάρ
Deus natura bonus el sapiens est : qua igitur bo- μη προνοών ουκ αγαθός. Και γάρ και οι άνθρωποι ,
nus, providel ( neque enim bonus fuerit, qui non και τα άλογα, των οικείων τέκνων προνοούνται φυ
at homines et bruta aliis suis na - c σικώς, και ο μη προνοών ψέγεται · ώς δε σοφός ,
provideat . Νam et
turali affectu prospiciunt ;; ac viluperatur ,, qui άριστα των όντων επιμελείται .
non prospicit ); qua vero sapiens, optime res pro
Cural .
Quæ penes nos suni , libero arbitrio ascribi de. τούτοις4 , προσέχοντας πάντα θαυμά
bent . Quamobrem hæc allente considerantes, ζειν, τοίνυνεπαινείν
Xρήπάντα πάντα ανεξετάστως αποδέ.
omnia nos admirari oportel , omnia laudare , om- χεσθαι τά της προνοίας έργα, κάν φαίνεται τους
nia citra curiosam inquisitionem comprobare , πολλοίς άδικα , διά το άγνωστος είναι , και ακατά
quamlibel plerisque iniqua videantur ; eo quod ληπτον του Θεού την πρόνοιαν , και τους λογισμούς
videlicet, Dei providentia nec cognosci , nec com- ημών, και τας πράξεις, και τα μέλλοντα αυτό μόνο
prehendi possit, quin cogitationes et actiones no- γνωστά. Πάντα δε λέγω, τα ουκ εφ' ημίν τα γάρ
siræ , futura quoque, ipsi soli nola sini. Omnia εφ' ημίν (93) , ού της προνοίας έστιν , αλλά του ημε
porro cum dico, de illis loquor quæ in nostra τέρου αυτεξουσίου .
potestate non consistunt : nam quæ poleslalis nostræ sunt, non Providentiæ, sed libero aj bitrio
debent ascribi .
93 Nemes . c. 43. 94 Nemes . c . 42. 98 Psal CΧΧΧΙν . 6. 96 Rom . Ix , 19 . 97 Nem . c . 44.
VARIÆ LECTIONES.
• Μss.. pleraque, κρείττον. d In R.2,, liac
hæc verba desunt,, πάντα επαινείν ;; et apud Nemesium , cap.. 44.
14 .
NOTE .
(93) Tà ràpèso nuir. Nam quæ penes nos sunt, D S. Thomas, lib. in Coni. Gent. cap .90, ut et alium
elc . Providentiam intelligit absolutam futurorum ,
ex Damasceno, quo Deus dicitur actiones homi
qua seorsum a voluntate mostra Deus decernit num liberas præcognoscere, non prælinire, respon
quod justum esse judicaverit . Quocirca Nemesius,
quem Noster hic iinilatur, Cum dicimus per Provi-
delque iis significari,
determinationi quæ suniquasi
non esseeasubjecta, abea divinæ
in nobis, neces .
dentia omnia recle agi (inquit), δηλον ως ου περί sitatem accipientia. Observare non pigebit Angeli
της κακίας των ανθρώπων, ουδε περί των εφ' ημίν cum doctorem Nemesii verba, ac si Gregorii Nys
έργων, ή παρ' ημών γινομένων τον λόγον ποιούμεθα, seni essent, laudasse, et librum De homine Nys
αλλά περί των της προνοίας , των ουκ εφ' ημίν seno passim assignare, non Nemesio. Nimirum
Övtwy, perspicuum est nos non de viriis hominum utebalur Richardi Burgundionis translatione, in
loqui , neque de operibus quæ in nostra poleslate sunt,
el fiunt a nobis, sed de Providentiæ effectis , que non qua hoc opus Gregorii Nysseni nomen præferebal,
sunt nostre polestatis. Hunc locum sibi objicit ut etiam
niensi conspicimus
, ann. editione Noviomagus
1537, quamin Joannes Lalina, Colo
ex
, .
Της δε προνοίας τα μεν κατ' ευδοκίαν έστι, τα Α 197 Quæ Providentiæ sunt , alia ex complacilo,
δε κατά συγχώρησιν. Κατ' ευδοκίαν μεν, όσα αναν- alia ex permissione. – Enimvero quæ Providentiæ
τιρρήτως εισίν αγαθά• κατά συγχώρησιν δε, .... , e subsunt, partim ex beneplacito Dei sunt, partim
συγχωρεί γαρ πολλάκις, και τον δίκαιον περιπεσείν ex permissione. Beneplacito fiunt ea omnia , quæ
συμφοραίς, ίνα την εν αυτώ λανθάνουσαν αρετήν citra controversiam bona sunt : permissionis vero
δείξη τοις άλλοις, ως επί του Ιώβ . "Αλλοτε συγχω- multæ species sunt. Sæpe eleniin justum homi
ρεί των ατόπων τι πραχθήναι, ένα διά της πράξεως men in calamitales sinit incidere, ut latentem in
δοκούσης ατόπου , μέγα τι και θαυμαστόν κατορ- eo virtutem aliis prodat 88, uti Job accidit 99.
θωθή , ως διά του σταυρού την σωτηρίαν των αν- Nonnunquanm aliquid iniqui fieri permittit, ut per
θρώπων. Κατ ' άλλον τρόπον, συγχωρεί τον όσιον eam actionem , quæ iniquitatis speciem habet,
πάσχειν κακώς , ίνα μή εκ του ορθού συνειδότος magnum aliquid et mirandum patretur : sic per
εκπέση, ή και εκ της δοθείσης αυτώ δυνάμεώς τε crucem hominibus salutem procuravit. Quin alio
και χάριτος εις αλαζονείαν εμπέση, ως επί Παύ- quoque modo virum pium gravibus incommodis
λου . affici patilur ; ne recta conscientia excidat ,
vel ob potestatem gratiamque divinitus sibi concessam in superbiam prolabatur : velut in Paulo
contigit ,
'Εγκαταλείπεται τις πρός καιρόν προς διόρθωσιν Β Cur Deus alios , alque alios deserat. - Quin ad
άλλου, ίνα το κατ' αυτόν σκοπούντες οι άλλοι παι alios erudiendos aliquantum quispiam deseritur,
δεύωνται, ως επί του Λαζάρου και του πλουσίου . Φυ- ut alii , calamilosum ipsius slalum intuenles, do
σικώς γαρ ορώντές τινας πάσχοντας, συστελλόμεθα . cumentum inde capiant ' : quemadmodum in La.
Εγκαταλιμπάνεται και τις και είς άλλου δόξαν, ου δι' zaro et divite 3. Sic enim natura comparati sumus,
οικείας ή γονέων αμαρτίας , ώς ο εκ γενετής τυφλός , ut, cum aliquos afflicios cernimus, animum ipsi
εις δόξαν του Υιού του ανθρώπου 5. Πάλιν συγχω- contrahamus . Ad alterius etiam gloriam , et non
ρείται τις παθείν εις άλλου ζήλον, ίνα της δόξης του ob sua vel parentum delicta aliquis deseritur : ut
παθόντος μεγαλυνθείσης , άοκνον το πάθος τοις άλλοις ille cecus a nativitale , ad gloriam Filii hominis.
γένηται, ελπίδι της μελλούσης δόξης, και επιθυμία Sinitur insuper quispiam ad æmulationis sludium
των μελλόντων αγαθών , ως επί των μαρτύρων. in aliorum animis excitandum, grave aliquid per
Παραχωρείται τις, και εις αισχράν εμπεσείν πράξιν peli ; quo nimirum aucta ejus , qui perpessus est ,
ενίοτε , εις διόρθωσιν ετέρου χείρονος πάθους · οίον, gloria, alacriler alii adversa perferant , future
έστι τις έπαιρόμενος επί ταϊς αρεταίς, και τους κατ- gloriæ spe, et futurorum bonorum desiderio ad
ορθώμασιν αυτού , παραχωρεί τούτον ο Θεός εις πορ- ducti , ut in martyribus evenit. Sinitur denique
νείαν έμπεσείν , όπως διά του πτώματος εις συν- C aliquis in obscenum facinus interdum prorlere ,
αίσθησιν της οικείας ασθενείας ελθών, ταπεινωθή, ut hac ratione gravius aliquod vitium depellatur .
και προσελθών εξομολογήσηται τω Κυρίω . Exempli gratia : Sit aliquis, cui virtutes suæ et
recte facta animos atlollant : sinit hunc Deus in fornicationem incidere, ut per hujusmodi lapsum
imbecillitatem suam agnoscens, deprimatur, accedensque confiteatur Domino.
98 Nemes. c . 44. 99 Job 1 , 12. 11 1 Cor. ΧΙ , 7. 9 Nemes. ibid . 3 Luc. XVI , 19. • Joan . VΙΙ , 3.
Nenes . c. 37 .
VARIÆ LECTIONES.
e Deest aliquid : in editione Veron., et in cod. R. 2927 vacuum spatium apparet. In IV Reg . et in N.
legitar κατά συγχώρησιν δε ούτως. In R. 2426 κατά συγχώρησιν δε έστι, sed nullo sensu . R. 3362 κατά
συγχώρησιν δε τα εναντία, όσα προς δοκιμής γίνεται . R. 2930 et 2109 κατά συγχώρησιν δε, όσα προς δο
κι μην γίνεται. R. 2929 κατά συγχώρησιν δε , όσα εισί πονηρά . Que omnia a librariis videntur excogitata.
Melius restitui potest ex Nemesio , cap . 44 : Της δε συγχωρήσεως πολλά είδη: Permissionis autem
plures modi suni. Cod. S. Hil. et apud Nemesium xatopluon. 's Mss . ferme omnia, et apud Nemesium
εγκαταλείπεται , h Quaedam του Θεού . 1 Cod . S. Hil. et alii πεσείν.
NOTÆ .
interpretatione Joannis Cononis Norimbergensis, D et styli, tum philosophicæ eruditionis consonantia.
ordinis Prædicatorum , curavit. Consimili modo At in editione Græco -Latina Nemesii , et in codi
secunduin hujus libri caput tepi yuxñs , de anima, cibus niss . haec voces ton occurrunt , περί της του
allribuitur Nysseno, l. 1 Operum hujus doctoris. ανθρώπου γενέσεως , de hominis productione, sed
In editioneCononis , fol. 1111, hæc verba reperi , Iocus integer sic euntiatur cap. 42 : 'Αλλ' εις τον
verbum ad librum, Περί της του ανθρώπου γενέ- της δημιουργίας λόγον αναβαλώμεθα τήν τούτων
CEWS, id est, De productione hominis ,hanc expo- Exec ! Seil harum rerum expositionem in disser
sitionem reservemus. Unde suspicari quispiam pos- tationem de creatione rejiciamus . Quanquam Gre
sit, ab eodem auctore, Gregorio utique Nysseno,
ut librum De hominis natura, qui in
gorius librum, qui Περί κατασκευής ανθρώπου,
editione ilem De structura hominis inscribitur, edidit , ui inslar
Coloniensi ex translatione Dionysii exigui, De crea . appendicis et complementi essel ad eos quos san
tione hominis nuncupatur, sic et alium illum , lepi cius Basilius ipsius frater De operibus sex dierum
κατασκευής , aut γενέσεως ανθρώπου , De opificio creationis vulgaverat ; quemadmodum ipse testatur
seu structura hominis, qui inter ejusdem Nysseni in epistola nuncupatoria ad Petrum fratrem alle
opera habetur, conscriptum esse. Eximia siquidem rum . Hunc porro nodum sagacioribus crilicis sol
in utraque lucubratione visitur, cum sententiarum vendum relinquo.
Boni malique electio in nobis sila : ad effectio- A Xρή δε γινώσκειν (94) , ότι η μεν αίρεσις των πρα
nem necessaria Providentia . -
Illud autein losse κτέων και εφ' ημίν έστι: το δε τέλος, των μεν αγαθών,
.
oportel ®, rerum agendarum electionem quidem in της του Θεού συνεργίας, δικαίως συνεργούντος τους
nobis silam esse, probarum vero actionum finem προαιρουμένοις το αγαθόν ορθώ συνειδότι , κατά την
Dei auxilio ascribendum,, secundum prescientiam πρόγνωσιν αυτού των δε πονηρών , της εγκαταλεί
suam opem juste ſerentis illis , qui recla conscien- ψεως, του Θεού πάλιν κατά την πρόγνωσιν αυτού δι
tia bonum amplectuntur : malarum contra Dei καίως εγκαταλιμπάνοντος .
derelictioni, malum hominem secundum præscicn •
tjam suam juste deserentis .
Deserlio ex certo consilio, exque omnimoda rem Της δε εγκαταλείψεώς εισιν είδη δύο · έστι γαρ
probatione. Desertionis porro duæ species sunt. εγκατάλειψις οικονομική, και παιδευτική , και έστιν
quæ ad
Est enim desertio ex certa dispensatione,, que εγκατάλειψις τελεία απογνωστική . Οικονομική μεν ,
eruditionem nostram vergit. Est rursus alia ex και παιδευτική , ή προς διόρθωσιν, και σωτηρίαν ,
omnimoda reprobatione proficiscens. Quæ certa και δόξαν του πάσχοντος γινομένη, ή και προς άλλων
dispensatione fit, ca
ea est que ad ejus qui patitur ζήλον , και μίμησιν, ή και προς δόξαν Θεού. Ή δε
emmendationem, salulemque, et gloriam, aut etiam B τελεία εγκατάλειψις, ότε του Θεού πάντα τα προς
ad alios æmulationis sludio excitandos , aut deni- σωτηρίαν πεποιηκότος , ανεπαίσθητος και ανιάτρευ
que ad gloriam Dei confert. Omnimoda autem dc- τος, μάλλον δε ανίατος , εξ οικείας προθέσεως δια
sertio accidit ,, cum,, nullo reimedii genere preter- μείνη ο άνθρωπος » τότε παραδίδοται εις τελείαν
misso 198 a Deo, slupidus tamen et incuralus απώλειαν, ώς ο Ιούδας . Φείσοιτο ημών ο Θεός , και
propria animi destinatione remanet homo, vel, ut εξέλοιτο της τοιαύτης εγκαταλείψεως.
melius loquar, insanabilis : tuncque extreino exitio traditur, veluti Judas '. Propilius sit nobis
Deus, el ab ejusmodi nos desertione custodiat.
Sciendum autem est, complures esse divinæ Xρή δε ειδέναι , ώς πολλοί εισιν οι τρόποι της του
providentiæ modos , qui nec verbis explicari, nec Θεού προνοίας, και μήτε λόγω ερμηνευθήναι, μήτε
mente comprehendi possunt. να καταληφθήναι δυνάμενοι .
Ne illud quidem ignorandum , . omnes rerum Δεί γινώσκειν , ώς πάσαι αι σκυθρωπαι επιφορα
acerbarum impelus, ad salutem eorum qui cum τοϊς μετ' ευχαριστίας δεχομένοις και προς σωτηρίαν
gratiarum actione ipsos excipiunt invehi ,, ingen- ,C επάγονται , και πάντως ώφελείας γίνονται πρό
temque ipsis utilitatem afferre. ξενοι.
Voluntas Dei antecedens, et voluntas consequens. Xρή δε ειδέναι (95 ), ως ο Θεός προηγουμένως θέ .
• De his vide p. 199 in adnot. * Matth . XXVI 27.
VARIÆ LECTIONES.
i Edita et quidam codd. των πρακτών . Nemesius πρακτέων. Vetus interpr. operationum .
NOTÆ .
(94) Xρή δε γινώσκειν. 14 autem nosse oportet, θέλημα προηγούμενον , νoluntas antecedens. Νam es!
etc. Ad Christianæ doctrinæ normam traducit hoc alia voluntas, οίον θέλημα πρώτον, veluti primaria,
Platonicorum effatum, cujus meminit Nemesius ul qui peccani, non pereant; itemque voluntas se
( seu forsan Nyssenus ), cap. 27 : Optionem rerum cunda, θέλημα δεύτερον, κι qui malis addicti sunt ,
agendarum in nobis esse, sed eorum quæ elegimus, tandem pereant. Non enim eos necessilate compulsus
eventum a fato pendere. Quod ita corrigil Nemesius, punit, sed suapte voluntate. Locus aller exstat
el ex eo Damascenus, ut pro fato Providentiam po- hom . 18 in Epist. ad Hebr. in qua duplicem hanc
nant. Christianis Tullius præiverat lib. Acad.quæsl. ,
> voluntatem indicat, exponendo, qui factum sit, ut
ubi sic Peripateticorum veterisque academiæ sen- Deus sacrilicia offerri sibi jusserit, quæ lamen eum
tentiam deProvidentia Dei explicat : Nihil valen- D noluisse Scriplura testatur. Dudum ante recepta
lius esse a quo intereal, quam vim animum esse di- erat hæc utriusque voluntatis divinæ distinctio.
cunt mundi, eumdemque esse mentem sapientiamque Hierocles enim apud Photium , cod. 251 , observat
perfectam, quam Deum appellant ; omniumque rerum Platonem lib. De legibus docuisse Deum , voluntale
quæ sunt ei subjectæ , quasi prudentiam quamdam quidem antecedente bona convenientia hominibus
procurantem cælestia maximè, deinde in terris ea impertiri, eaque conservare : "Έστι γαρ ή μεν των
quæ pertinent ad homines, quam interdum necessi. αγαθών προηγουμένη δόσις, και η των κατά φύσιν
iatem appellant; quia nihil aliler possit, atque ab ea προσιόντων τήρησις ίδιον έργον της καθαράς προ
constitulum sit, interdum quasi falalem et immutabi- νοίας: altera εξ υποθέσεως της των προβεβιωμένων
áglas, seu consequente,, admissorum scelerum pæ
lem ordinis sempiterni. Nonnunquam quidem eamdem αξίας,
fortunam , quod efficial mulia improvisa hæc, nec nas infligere, et bonos ad beatam vilam transferre.
opinata nobis propler obscurilatem ignorationemque Damasceni sensum approbat sanctus Thomas I
causarum . part. quæst. 19, art. 6, ac neuter innocentiæ dun
(95 ) Xρή δε ειδέναι . Observandum etiam est , etc. iaxat slatum ad voluntatem antecedenlein spectare
Voluntalis antecedentis a consequente discrimen innuit vel cogitavit, uti nec alii Græci. Jain vero
idem ante Chrysostomus assignaverat duobus in plerique Patrum , ac præsertim Orientales uno
locis, quorum prior habetur hom . 1 in Epist. ad consensu docent Deum , quippe qui summe bonus
Ephes. ubi hæc verba secundum propositum, volun- est et φιλόψυχος , αmans animas, propenso affects
talis suæ, ita edissecil : Ubique beneplacitum est, velle, ut omnes prorsus homines salvi sint. Vide
λει πάντας σωθήναι , και της βασιλείας αυτού τυχεϊν. A - Hoc itidem 10sse oportet , Deum primaria «
Ου γαρ επί το κολάσα: έπλασεν ημάς , αλλά προς το antecedente voluntate velle omne's salvos esse , it
μετασχεϊν της αγαθότητος αυτού,, ως αγαθός.. 'Αμαρ- regni sui compoles fieri 8. Non enim nos ut pu
τάνοντας δε θέλει κολάζεσθαι , ώς δίκαιος . niret, condidit ; sed quia bonus est, ad hoc ut
bonitatis suæ participes essemus. Peccantes porro
puniri vult, quia justus est.
Λέγεται ούν, το μεν πρώτον, προηγούμενον θέλη- -
Permissio duplex. - Itaque prima illa voluntas,
μα , και ευδοκία, εξ αυτού όν : το δε δεύτερον επό- antecedens dicitur et beneplacitum , cujus ipse
μενον θέλημα, και παραχώρησις, εξ ημετέρας αι- causa sit : secunda autem , consequens voluntas et
τίας. Και αύτη διττή : η μεν οικονομική , και παι- permissio, ex nostra causa orlum habens ; eaque
δευτική προς σωτηρίαν, η δε απογνωστική προς duplex : altera dispensatione quadam Gil et ad sa
τελείαν κόλασιν, ώς ειρήκαμεν. Ταύτα δε επί των lulen erudit, altera a reprobatione proficiscitur,
Gux d ' huiv k. ad absolutam , lil diximus, pænam pertinens. Al
que hæc in illis quæ in nostra potestaie non
sunt,
Τών δε εφ' ημίν , τα μεν αγαθά προηγουμένως Β Deus nullo modo mala vult, sed feri permillit. —
Oέλει , και ευδοκεί. Τα δε πονηρά , και όντως κακά, Eorum vero quie in nobis sita sunt, bona quidem
ούτε προηγουμένως , ούτε επομένως θέλει παρα- primario Deus vult, et secundum beneplacitum ;
χωρεί δε τώ αυτεξουσίω. Το γάρ κατά βίαν γινό- mala autem quæ revera mala sunt, neque prima
μενον , ου λογικόν, ουδε αρετή. 11 Προνοεί ο Θεός πά- rio, neque consequenter vult , sed libero arbitrio
σης της κτίσεως, και δια πάσης της κτίσεως ευερ- permittit . Nam quod vi ellicitur, nec rationi con
γετείν, και παιδεύων, και δι' αυτών πολλάκις των venit, nec virtutis nomen obtinere polest. Deus
δαιμόνων, ως επί του Ιώβ , και των χοίρων. crealis omnibus providet, el per omnia creala ,
ut ct ipsa plerumque dæmonum opera ( velut in Jub et porcis o liquet ) beneficiis alliciat et erila
dial .
KEPAA . A [MA'). CAP . XXX .
Περί προγνώσεως και προορισμού . De præscientia el prædestinatione.
Xρή γινώσκειν (96), ως πάντα μεν πρoγινώσκει ο Deus omnia præscil , sed non omnia prafiile
* I Tim . u , 4. 9 Malth . VIII , 30 seqq.
VARIÆ LECTIONES.
k Desunt hæc in N. et R. 2930 . 1 Hæc desunt in nostro cod . usque ad finem capilis .
NOTÆ
Cyrillum Alexandr. lib. De adoratione in spiritu . C latis forsitan usurpare, ul nostro loquatur afecta ,
Quocirca ne Augustinianæ de divina gratia do- ut liberum hominis servetur arbitrium , ne ex pre
cirine systema hoc capite mancum quibusdam vi- scientia ejus , quasi necessitale, vel facere quid , vel
derelur, sanctus Prosper et auctor libri De voca- non facere cogatur. Non ex co quod Deus scint
tione gentium , bonam hanc Dei voluntatem defen- idcirco futurum est , sed quia futurum est, Deus
dendam susceperunt. novil, quasi scius futurorum . Id quod ante dixeral
( 96 ) Xon rirócxeir . Scire oportel. Eodem modo in cap. xxvii Jeremiæ . Legenda vero in primis est
sanelus Maximus in collatione cum Theodosio Cæ- ejusdem ea de re epistola ad Paulinum . Hoc prae
sariensi, n . 2, el in Vita sua , n. 8, legitur pro- stituto principio, ipsorum de prædestinatione sen
bunliasse , præscientiam esse rerum quæ pote- lentia alia non erat ab ea quam Prosper sincere
statis nostræ sunt , sermonum pula , el operum : refert epistola ad Augustinum : Retractatis priorum
præfinitionem vero , earum quae Deo disponente doctorum hac de re opinionibus, inquit, pene om -
extrinsecus accidunt, scilicet casuum , præmiorum , nium par invenitur, unaque sententia , qua proposi
suppliciorum , etc. , quæ quidem explicatius Nosler lum ei prædestinationem Dei secundum præscientiam
Tradit in Dialogo conir . Manich . fuseque tractantur receperunt, ut ob hoc Deus vasa honoris et vasa con
in homilia in Chananæam el publicanum , quam Sa- lumeliæ ſecerit , quia finem unius cujusque pravi
vilius edidit , i. V Operum Chrysostomi ei placilis derit , el sub ipso gralive adjutorio, in qua futurus
Chrysostomicis refertain agnoscil . Uno verbo Pa- essel , voluntaie ei actione præviderit. Ita quidem
tres Graci, cum caverent ne divina futurorum veteres illi pro libertate hominis vindicanda dispe
cognitio bonanæ libertati nociva putaretur, juxta D tabant. Ex quo vero theologicis ejusmodi placitis
ac Gnostici el Manichæi asserebant, hoc frequen- Pelagiani abusi sunt, ul concluderent gratiam ob
ler inculcarunt, actiones hominum liberas non meriia, etiam præcognila dari, Latini doctores
ideo fieri, quia noverit Deus, sed esse a Deo co- satius duxerunt, bona opera divinæ præfinitioni
gnitas, quia futuræ erant. Deum quippe malarum ascribere, mala vero præsciri duntaxat concedere.
actionum causam non esse . Sic olim disputabant Sententiam hanc, dimissa priore , amplexus est
Justinus Martyr, Apolog. 1 ; Talianus, Oral, ad Augustinus, hoc Apostoli lesiimonio vicius : Quis
Græc.; Origenes, lib. 1 in Epist. ad liom , cujus le discernit ? , Cum hac de re aliler saperem , inquit,
dicta Basilius el Nazianzenus in Philocalia sua quam mihi Deus in hac quæstione solvenda, cum ad
locuin habere voluerunt, cap. 26. Omillo Theodo- episcopum Simplicianum scriberem , rerelurit. Inte
relum , in cap. XXIV Ezech . Hieronymus in hoc rim vetus opinio in Oriente perseveravit 7, cum
ejusdem propliete capul, juxta Græcorum Patrum nullas illic radices egisset Pelagianus error , cujus
interpretationem observal, Deum vocem ambigui. de divina gratia capita Grazci non noverun !, lam
lud scire interest 10, Deum omnia quidem pre- A Θεός, ου πάντα δε προορίζει . Πρoγινώσκει γαρ τα
scire, sed non omnia prælinire. Præscil enim ca εφ' ημίν, ου προορίζει δε αυτά. Ου γαρ θέλει την
quæ in nostra poleslale sunt : at non item ea κακίαν γίνεσθαι, ουδε βιάζεται την αρετήν. " Ωστε
præfinil. Nec etiam malitiam patrari vult ; nec της θείας προγνωστικής κελεύσεως έργον έστιν ο
rursus virtuti vim affert . Quocirca divina jussio προορισμός. Προορίζει δε τα ουκ εφ' ημίν καιά την
cum prescientia conjuncta prefinitionem efficit "11.. πρόγνωσιν αυτού. " Ηδη γάρ κατά την πρόγνωσιν
199 Deus porro ea quæ nostri arbitrii non sunt, αυτού προέκρινε πάντα ο Θεός κατά την αγαθότητα
pro sua præscientia præfinit. Etenim juxta ipsam , και την δικαιοσύνην αυτού.
omnia jam pro eo alque bonitatem et justitiam
suam decel , ante definivit .
Virtus a Deo naluræ indita, id esl consentanea, el Xρή δε γινώσκειν (97), ότι η μεν αρετή , εκ του
ul illa ejus sil capax. Mlud quoque sciendum , Θεού εδόθη εν τη φύσει, και αυτός έστι παντός άγα
virtutem naturæ nostræ divinitus inditam esse ; θού αρχή και αιτία 9, και εκτός της αυτού συνερ
Deumque ipsum omnis boni fontem et auctorem γίας( 98), και βοηθείας, αδύνατον αγαθόν θελήσαι η
10 Chrys. hom . 12 in Epist . ad Ephes. 11 Act . S. Max.

NOTÆ .
elsi ejus de peccato originali doctrinam Allicus, B rium erat, seų vitium , corruit, inquit Damascenus :
Nestoriusque patriarchæ CP. et synodus Ephesina nimirum , ut observal Clemens Alex . lib. vi Strom.
proscripserant. Theodoretus et Damascenus Pela- contra Gnosticos : Natura quidem capaces virtutis
gianos, dum hæreticos recensent, nequidem indi- sumus ; Ου μήν ώστε έχειν αυτήν εκ γενετής , αλλά
cant. Timotheus CP . Manichæorum impietales eis προς το κτήσασθαι επιτήδειοι ,9 ηοη κι eam a nativi
aſſingil. Solus Photius isi Bibliotheca, cod. 53 et late habeamus, sed ejus comparandæ simus idonei.
54, de Pelagiana hæresi explicatius scribit : quin Nam quia virtulis studium rationi conforme est, ouro
et Massilienses dure perstringil, quod Augustini yavés to Exquey tepos aútny, quamdam cum ea co
doclrinam , seu libero arbitrio infensam lacerarini : gnationem habemus. Hoc aulem habilitas propensio
Κακώς δε λέγειν Αυγουστίνον , και διασύρειν, ώς est ad virtutem ; & psch è ou , non ipsa virtus. Cætc.
αναίρεσιν του αυτεξουσίου εισηγησάμενον. Μeminit rum hic auctor audiendus non est , ubi negat Adamo
Jilterarum Cælestini et Leonis Magni, qui apud inditas a Deo virtutes ipsas fuisse. Hieronymus, in
episcopos Galliæ sancti doctoris patrocinium sus- cap. 1 Epist. ad Galat. Græciæ traclalores , ut lo
ceperunt ; itemque librorum Prosperi hominis Dei, quitur, seculus, hominem ait sine Christo non na
ávo pw Tos is aangūs toù Begū, cujus opera Pela- sci, nec non habere semina in se sapientiæ et justi
gianismi reliquiae exstincta fuerint , αφανείς αυτούς liæ , reliquarumque virtutum. Qua tamen doctrina
άπειργάσατο. Sed nec a Pelagianis secernit eos Pelagius posthac abusus est, ut graliæ Dei neces
qui Semipelagiani audierant. In epistola Justiniani silalem excluderet. Melius Nazianzenus, in Carmine
ad quintain synoduin, et collat. 5 ejusdem concilii de virtut. hum ., docet homini concessum a Deo ut
generalis Augustinus censelur inter salubris do с ad bonum essci idoneus, tum virtutem adjici ;
ctrinæ magistros. Synodi locum Græce recitavit Κείνος δεκτόν έθηκε καλού , και κάρτος όπάζει.
Calecas, cum Græcum actorum contextum usquam
esslare neget Marcus Ephesius in sermonibus de (98) Και εκτός της αυτού συνεργίας . Ει citra
purgatorio. Verum quando Leontius Byzantinus, ejus opem. Dixit Deum esse causam omnis boni :
aclione 3, de sectis, Augustinum cæteris doctori- subjungit non solum ad agendum , sed etiam ad
bus annumeravit , quintæ synodi decretuin ex- volendum ejus nos auxilio egere ,adeoque ante
scripsisse omnino censendus est . Cæterum Græci riuris gratiæ necessitatem agnoscit. Quia vero
Patres prædestinationis voce non intellexerunt, Græci Palres ita vulgo loquuntur , ac si penes nos
quemadmodum Augustinus , prieparationem bene- essent primordia fidei et boni operis , lum quando
ficiorum , quibus certissime liberanlur, quicunque volumus, Deus addat gratiam ; dificultatem hanc
liberantur : sed voluntalem illam consequentem , Combefisius noster amolitur observat. 10 in ser.
seu decrelum , quo Deus præmia vel supplicia sin- monem Clementis Alex . cui titulus, Quis dives sal
gulis destinavit, prout quisque vel odio, vel amore vandus sit ? Dixerat Clemens : Homo sua rirtute
dignus erit. Chrysostomus siquidem hom . 19 in operam ponens , ul compressis affectibus Iranquilli
Epist. ad Rom. ubi quærit, cur antequam Jacob animi fal, nihil inde præstal. Sin ejus desiderio
el Esau nali essent, ο μεν ετιμάτο, ο δε κατεδικά- vehementius inardescal, diligentiamque omnem ad
Ceto, ille honore afficiebalur, hic supplicio ; ad hunc hibeαι ; τη προσθήκη της παρά Θεού δυνάμεως, ad
inoduni respondel : Ille cui aperta sunt arcana co- juncta illi divina viriule votorum evadit compos.
gitationum , perspicue novit , tives per oregávwy Deus namque volentibus animis aspirar. Sin rero a
άξιοι , τίνες δε κολάσεως, φuinam coronarumdigni D cαρια promptitudine desciscal, και το δοθέν πνεύμα
suni, quive suppliciorum . Et rursum : Ille qui ani- ouveotaan, etiam dalus spiritus contrahitur. Invitis
mum inspicit, eum quoque probare novit, et quis namque virtutem largiri, ejus fuerit, qui vim infer
salute dignus sil . Καιγάρ μόνος αυτός οίδεν ακριβώς ret . Hæc cum in Pelagianismi suspicionem quidam
otepavoûv, solus quippe perfecte novit coronas ut traxerint , Combefisius : Mihi potius alia gratiæ
justum est impertiri. Alia complura quie idem canunt commendatio, inquit , noslrique ad eam conatus er
omillo , quæ ad longum reierrem , nisi brevitati plicatio ; ut primum sit velle, ipsum nobis inutile,
studendum essel. ac ne velle quidem , nisi gratia excitante, quæ ested
(97) Xon yirooneur . Illud porro sciendum . Lo- Collèv Tevbūja , concessus spiritus , ipsum velle præ
quitur de illo slalu quo homo ante peccatum , stans, el qui contrahitur non volentibus, ul tipoootx
propter indilas sibi virlules , divinum exemplar tñs trapa co✓ Ouvá uews, novo auxilio virtulis com
referebat. Isibæc erant bonorum semina, quibus co- potes fiant. Similia Ambrosio, Chrysostomo , aliis
Jendis præfectus erat, juxta Theologum. Verum èx que Patribus eodem collineant, quibus non gratiam
TOŬ xatde quoiv, ex stalu naturæ consentaneu delle- eliminanı ; sed (quod Paulus) adhortantur ne in ra
clens, els to trapce quoi , in id quod naturæ conira. cuum eam recipiamus. Valdeque injustus est, qui sic
974
DE FIDE ORTIIODOXA LIB . II .
973
mpat tind;. 'Ex' huiv oé éotiv , 1 24sival : 00:- A esse ; ul citra ipsius opem et auxilium bonum velle
τη , και ακολουθήσαι τώ Θεώ προς ταύτην καλούνται , nec facere possimus ; cælerum nobis liberum esse
ή αποφοιτήσαι της αρετής , όπερ έστιν εν τη κακία in virtute perstare , Deunmque ad eam vocantein
24 Yevésbar, xal axonounce ! to otach, Tipos TaÚTTV sequi, vel a virtute abscedere , hoc est, in vitio hæ
1 καλούνται αβιάστως . Η γάρ κακία ουδέν έτερόν έστιν, rere, ac diabolum , qui nulla vi injecta ad illud nos
ει μη αναχώρησης του αγαθού · ώσπερ και το τη σκό- vocal, ducem sequi. Neque enim vitium aliud quid
-3
18 Cf. infra . lib . III , c . 1ib.

VARIAE LECTIONES ,
η Ν . ώς και το . NOTÆ .
illustria Patrum , Augustino præsertim superiorum , ut · lex olim , a cupiditatibus abstinere sundet, sed el
loca. quod non Calviniana, astruantque liberum ar- marcescere eas facit, ad sublimioremque vilam pro
bilrium , Pelagianismum sapere dicai, elc. Recle vir velit, ου κελευούσης μόνον αυτών απέχεσθαι, αλλά
doclus adnotavit, co 600 dy , concessum spi . και μαραινούσης αυτάς , και προς μείζονα πολιτείαν
rilum , Clementi esse gratiam prævenientem , qua avayouons. Id quod hom . 15 in Epist. ad Rom. lieri
pulsante volumus , lit potentior vis alia addatur. docet , perinistione divinæ efficacitalis cum proba
Quocirca Theologus , orat.31 , hoc Domini« ffato B voluntatečvéprerav nepoaspését xupvauévny tñ xon
Non omnes capiunt verbum istud , sed quibus dulum otị. Quam Dei graliæ vim seriemque magnus Cy .
est , totum Deo tribus definivit : το πάν ανέθηκε το rillus edisserit lib . De ador. in spir. et ver. p . 25,
Θεώ. Νam το βούλεσθαι καλώς , δείται της παρά Θεού ubi angelos tenendo manum Loi significasse ait :
Bonlelas, ut quis recte velit, Dei auxilio opus est. Non nos nudis serinonibus exstimulari, xal rais eis
Quinino αυτό το προαιρείσθαι τα δέοντα, θείον το νούν παρακλήσεσιν, αποφοιτάν αμαρτίας, nec suα -
και εκ Θεού , και δώρον φιλανθρωπίας , eligere que sionibus, quæ mentem percellant,ui a peccato rece .
necessaria sunt, hoc divinum quiddam est,ei ex Deo damus : sed omnium Salvalorem Deum eo benigne
+
proſeclum ejusque humanilatis donum . Chrysosto- tatis descendere , ώς ενεργών ποιείσθαι την επικου
imus, bom . 45 in Joan. Credere in Christum , inquir, plav, ut esse efficax auxilium suum præslel , juxta
human cogitationis non est , sed της άνωθεν απο- illud , « Tenuisti manum dexteram meam , et in volun
>
xajbewş oči , superna opus est revelatione , atque tale tua deduxisti me . ) Nam quia natura hominis
animo qui revelationem suscipial . Ilic quidem sin- infirma est, nec satis virium habel, ut emergere al
cerus finiei doctor, alicubi negavit voluntalem ho viliís queal, opem illi fert Deus, adeoque Ôltor, & no
miois , Deigratia anteverti , ne liberum lædatur veuwv
νέμων opätai χάριν voubedlaug
xáo:v , νουθεσία ávatelowy
ις αναπείθ ων ,xal
και
arbitrium . Oote yap Ó Beds,inquit, homil. 55, 1. V επικουρίαν εύρών , και αμείνω τιθείς του παρά πόδας
edit .Savil, ούτε και του Πνεύματος χάρις την ημετέραν και τυραννούντος κακού , duplicem gratiam impertiri
Tipov. o žve ! ,topoalpsorv . sed de ea gratia loquitur, cernitur , cum monilis suadendo, luin ejusmodi auri
quia fides perfectionis apicein obtineal, őste vévelv lium reperiendo, quo valentior reddatur præsente
aüthy onvexū ;Gozlotov , xalanspiegentov,ut in. C
>
vitio, cujus tyrannide vexatur. En præter gratiam ,
qua suasionibus miens inlus afficitur , ellicacem
concussa et immola maneat ; non de priori illa
molionc , cui si interius pulsanti animum allende. alteram , qua lotus homo roboralur, et divino operi,
rimus , omne tandem genus armamenti auxiliique sedatis affectionibus el vitiis, applicatur. Quinimo
adjiciatur. Είτα επειδή προσέλθωμεν, τότε την παρ' Clhrysostomus eam esse viin victricis gratia astruit,
εαυτού παρέχει συμμαχίαν άπασαν. Ηanc vocantis ut nec momenta , nec circumstantias rerum aucila
Spiritus gratiam interiorem esse confirmat hom. pari egeat. Paulum furentem adhuc ( inquit hom . 43,
in cap. xvi, Act.v, 14,ubiDominus dicitur aperuisse i. III) ferocientem adhuc, in cædes ferventem , alira
cor mulieris Lydiæ , ut Paulum auscultaret. To jev sit Christus . Ουδε γάρ ανέμεινε λήξαι το νόσημα,
ούν ανοίξαι, του Θεού , inquit , το δε προσέχειν , αυ- και σβεσθήναι το πάθος, και πραότερον γενέσθαι τον
tñs : Itaque Dei eral aperire ; mulieris vero , animum άγριον, και ούτως είλκυσεν · Non enim erspectavit
.
aliendere . Rursum hom . in Epist . ad Hebr. ad hæc ui morbus cessaret , vitiosus affectus exstingueretur ,
verba c. XII , ý 2 : Aspicientes in auctorem fidei vestræ, efferatusque tandem animus mansuesceret, ac lunc
inilia fidei in . Christum refundit. Aůtos tv fuiv Traheret : sed in ipso ſurore eum capil, iva delong the
την πίστιν ενέθηκεν , inquit, αυτός την αρχήν έδω- αυτού δύναμιν , ut potentiam ostendat suαηι , φuα
Ipse nobis fidem indidit ; ipse primordia lar- fervescentis aclutum iræ insaniam domat , el perse
28v s. esi, juxta ac Christus discipulis
gilu aiebat : « Non cutorem vincil. Consimilia legesis de Mallheo
me elegistis , sed ego elegi vos. » El ôè xai aú. homil. 31 in Malth . Nemo igitur Chrysostomum
της
tos αρχήν ημίν ενέθηκεν , αυτός και το τέλος επι-
5
aliosve Patres Pelagianismi invidia aspergal , quod
01932. Quod siinitiumipseindidit, finem ipsequo, Deumdixeri
uros
nt cælestimotione illis aspirare, quos
l ril
consens imus
sibi prævide . Nam , ut doctiss
Ep. . Ecquis enim credidisset,wsinquit, hoin. 7
1 impone
que
1 ad Cor. vein Osias ouvaje repon youuén Pelavius ,i. 1Dogm. lib. ix , cap. 4 , ex Sixto Se
Vris , nisi divina vis præcessissel. Quando ergo docet nensi observat , non divinæ gratiæ meritoriam , ut
nostrum esse fidem adbibere , cui Dei auxilium dicitur , causam annuunt, sed gratuitx largitionis
succedat, fidem esse opus liberi arbitrii , solum opportunitatem . Non enim inanimorum more
voluntatis innuit motum , quo revelanti Deo assen- homines moventur a Deo : sed cum liberi arbitrii
sumi dainus, nec anteriorem gratiam excludit, sine sint , atque ila comparati, ut pro variis rerum et
qua fieri nequeat ut fidei doctrinam excipiamus. temporum circumstantiis modo unum aliquod am
Hac gratia qui bene ulilur, altera donatur, quæ plectantur , erga quod alioqui nullatenus afficeren
nec sil mera molio moralis , ut recentiores loquun- iur ; quis inficiclur Deuin universi recloreni , eas
tur, qua bonum voluntati anandum proponatur, etiam adhibere, ul convertal illos , quos salvare
sed qua voluntas ipsa ellicaciter moveatur , oblir- studuerit ? Nam « diligentibus Deum omnia cooperan .
meturque ad illud persequendum . 'Ekv Deañoni, Tur in bonum , iis qui secundum propositum vocali
inquil , hom . 8 in Epist . ad Philip. tóte èveprojel sunt sancli., Sic absque gratuitæ vocationis dispen
DO O Chery ,quod si volucris , tum operabilur ui velis dio Chrysostomus hom . 6 in Epist. ad Rom . allir
και προθυμίαν αυτός δίδωσι και εργασίαν , ας prom- mial, Matthæum publicanum ob ingenuilalem suam
plum desiderium ipse dat , el accionem . Nain, ut accersilum esse, et Paulus, lameisi in lideles sæ
idein ait in cap . v Epist. ad Galat . Gralia non modo, vierat , misericordiam se conseculuin ail , quia
>
qui est , nisi recessils bono, veluti tenebre, A τος του φωτός εστιν αναχώρησις . Μένοντες ούν εν τη
.
recessus a luce. Ac proinde in slalu naluræ consen- κατά φύσιν, εν τη αρετή εσμεν : έκκλίνοντες δε του
lanco manentes, in virtiste sumus : al) eo autem κατά φύσιν , ήγουν εκ της αρετής, εις το παρά φύσιν
slalu , hoc est a virlule deflectentes, in id quod na- έρχόμεθα , και εν τη κακία γινόμεθα.
turæ repugnat vitiumque labimur.
200 Pænitentia est ab co quod naturæ adver- Μετάνοιά εστιν εκ του παρά φύσιν εις το κατά φύ .
salur, ad id quod ipsi conveniens est, alque a σιν, και εκ του διαβόλου προς τον Θεόν επάνοδος , δι'
diabolo ad Deuni ,, per pie vitæ
rite studium,, laboresque ασκήσεως και πόνων ,
regressio .
Homo masculus conditus. — Ilunc itaque homi- Τούτον τοίνυν τον άνθρωπος και Δημιουργός άρρεν
nem summus ille Opiſes masculum condidit, divi- κατεσκεύασε , μεταδούς αυτό της εαυτού θείας χά
nam ei gratiam suam impertiens, segue per eam ριτος, και εν κοινωνία εαυτού διά ταύτης αυτόν
ipsi communicans : quo factum est , ut in morem ποιησάμενος · όθεν και την των ζώων ονομασίαν
prophete, animantibus , veluti mancipiis sibi datis , προφητικώς, ως δούλων αυτώ δοθέντων, δεσποτικώς
herili qualanm auctoritate nomina imposuerit. Νain B εποιήσατο. Κατ' εικόνα γάρ Θεού λογικός τε , και
cum ad imaginem Dei conditus esset , ut one , νοερός , και αυτεξούσιος γενόμενος, είκότως την τών
intelligentia, et arbitrii libertate polleret , merilo επιγείων αρχών ενεχειρίζετο υπό του κοινού απάν
proinde ipsi rerum omnium terrenarum principatus των Δημιουργού τε και Δεσπότου .
i communi omnium Opifice et Domino concreditus
Cst .
Creala femina ad humani generis morte damnati Ειδώς δε ο προγνώστης ( 99) Θεός , ώς εν παρα
futurum propagationem . Quoniam autem Deus βάσει γενήσεται , και τη φθορά υποκείσεται , εποίησεν
.
prescientia sua noverat,, fore,, ut ille impositam εξ αυτού θηλυ, βοηθών αυτώ κατ' αυτόν · βοηθόν δε,,
sibi legem violarel, atque in corruptionem laberetur, προς την διά γεννήσεως μετά την παράβασιν του
idcirco feminam ipsi similem , adjutricemque ex γένους εκ διαδοχής σύστασιν. Η γάρ πρώτη πλά
ipso procreavit : adjutricem , inquam , ut genus σις, γένεσις λέγεται , και ου γέννησις. Γένεσις μεν
.
humanum per generationem 201 ex successione γάρ έστιν , ή εκ Θεού πρώτη πλάσις " γέννησις δε , ή
conservaretur . Etenim prima formatio factura di. εκ καταδίκης του θανάτου , διά την παράβασιν εξ
citur , non generatio. Factura enim est prima ea , C αλλήλων διαδοχή.
yua Deo auctore exstilit, hominis formatio . Generalio aulem , successio est, qua ob mortis sententiam
alii ex aliis propagamur.
Hunc porro Deus 13 in paradiso tam spiritali, Τούτον έθετο εν τω παραδείσω , τώ τε νοητή κο !
13
Nyss . De opif. cap. 20.
NOTÆ .
ignorans fecerat. Unde Petavius , lib . is , cap. 3, ctione viri cum uxore propagaretur. lia censent
postquam Vasquesium et alios, qui homines ad inter alios Athanasius in psal. L ; Chrysostomus
frimam gratiam ob assensum fnturum eligi ex bom . 18 in Gen .; Nyss . De opif. hom. Quia vero
Chrysostomo intulerant, ideo confutavit, quia san- Deus hominem nonnisi muliere suadenle defectu
ctus doctor in cap. ix ad Rom . adnolet, vasa ele- rum præscivit, inquirat lector, quinam isthæc co.
clionis constitui, eo quod Deus tam illud provideat hæreant. Plane doctores antiqui , cum a novis do
quod ipsorum voluntate confertur , quam suam clrinis caverent, majoruinque placita venerabundi
gratiam qua illos adjuvat, ut perpusillum ipsorum colligerent, acústato , et secum pugnantia quando
voluntati et consensioni, lotum gratiæ ascribatur , que scripserunt. Ut vero de conjunctione viri et
subjungit: Sed nec ad eam , quam vocant conditiona . Duxoris ila sentirent, in primis adducti sunt , quod
tam , scientiam licet confugere , tanquam haud ab- citra libidinem , cujus Adam immunis eral , eam
solute futurum affectum hunc animi meritaque pre- non posse fieri putarent : quinimo ratum haberent
viderit Deus , sed " ita demum , si necessariam ad id nonnisi peccato eam exarsisse. Unde inler Massa
opem conferre decreverit. Etenim Chrysostomus repo- lianorum errores hic recitalur, quod Adamum in
Yvwsiv, præscientiam ejusmodi , ex qua oritur eleciio , paradiso nullo libidinis æstu congressum dicerent.
absolutam esse significat, ac rei haud aliter quam Cielerum Nyssenus et Noster concedunt modos
præsentis exsisteniisque notitiam , etc. Tandem con- alios Deo non defuisse humanæ speciei multipli .
cludit : Igilur absoluta est ista cognitio , cui res ab . candie , si innocentiæ stalus mansisset ; velul nempe
solute fuiura, et veluti jam præsens objicilur. Hæc angelorum multitudinem produxit. lla futurum
confirmat Damascenus infra lib . iv , c . 22 , et Dial . fuisse Athanasius Minor censet, quæst. 50 ad An
cont . Manich , Canones Africanorum contra Pela- liochum : subjungil tamen quosdam æstimare, quod
gianos amplectuntur Orientales , ut videre est cum Deus marem feminamque condiderit, hinc lze
can . 2 synodi Trullanæ , nec non apud Balsamo- ueat eum voluisse διά στερματοποιίας, humanum
nem, Zonaram , Blastarein , et alios . genus constitui , neque id fieri διά παρακοής, per
1
(99) Ειδώς δε ο προγνώστης . Ωuoniam autem peccalum , seu cum libidine , sed cum honore. jne
Deus, etc. Commune hoc est Græcorum assertum , approbat sanctus Thomas i part. quæsl, 98, art. 2 ;
Deum idcirco mulierem condidisse , quia genus imo Marius Mercator in subnotationibus ad jne
humanum , inficla propier Adami peccatum morte , liani capitula , et Augustinus, lib. De nupt, et com
quamprimum deletum iri præviderat , nisi conjun- cup. cap. 13, et alibi.
977 DE FIDE ORTHODOXA LIB . JI . 978
το αισθητω · εν μέν γάρ τώ αισθητώ επί γής και σω- Aquam corporeo collocarat : siquidem in corporea ,qui
ματικώς διαιτώμενος , ψυχικώς τους αγγέλοις συν- in terra erat, quantum ad corpus degens , spirita
ανεστρέφετο , θείας γεωργών εννοίας , και ταύταις liter cum angelis versabalur, divinas cogitationes
.
τρεφόμενος και γυμνός τη απλότητι , και ζωή της ατέχνω excolens, quibus alebatur :: nudus ob simplicitatem ,
προς μόνον τον Δημιουργόν διά των κτισμάτων ανα- vitamque minime fucatáin , atque ail solum crea
γόμενος , και τη αυτού θεωρία ενηδυνόμενος τε , και lorem per res ab eo conditas assurgens, ipsius con
ευφραινόμενος ο. templationis voluptate jucundissime fruebalur.
Επειδή τοίνυν αυτόν αυτεξουσίω θελήματι φυσι- Hominis in paradiso status et ruina. Quoniam
κώς κατεκόσμησε, δίδωσι νόμον αυτώ , μή γεύσασθαι itaque Deus eum , quantum ad naturam ita exorna
του ξύλου της γνώσεως. Περί ου ξύλου αυταρκώς verat , ut libera voluntate preditus esset,, hanc ei
εν τω περί παραδείσου κεφαλαίω, κατά γε την ημε- legem sanxit, ne de scientie ligno gustarel : de quo
τέραν ειρήκαμεν δύναμιν. Ταύτην την εντολήν αυτώ quidem ligno in capite de paradiso pro modulo
δίδωσιν , επαγγειλάμενος, ως ει μεν φυλάξοι το της nostro satis diximus: hoc porro mandatum ei pra
ψυχής αξίωμα, τώ λόγω την νίκην διδούς, επι- scribendo pollicitus est fore, ut si animæ dignitatem
γινώσκων τον κτίσαντα , και τούτου φυλάττων το ita custodisset , ut victoriam rationi conciliaret , et
πρόσταγμα , της αιδίου μεθέξει μακαριότητος, και Β agito Creatore, preceptum ejus observaret, eterna
ζήσεται εις τον αιώνα, κρείττων θανάτου γενόμενος· beatitudine frueretur, morteque superior evadens,.
ει δέ γε και την ψυχήν υποτάξει το σώματι , και τα in omne ævum viveret : sin autem honorem suum
του σώματος προτιμήσει τερπνά , την οικείαν τιμήν minus intelligens, ac jumentis insipientibus com
αγνοήσας , και τους ανοήτοις παρεικασθείς κτήνεσι, paratus 14, excusso Conditoris jugo, sanctissimoque
του πεποιηκότος την ζεύγλην αποσεισάμενος, και το ipsius edicto negleclo,, animum corpori subderet ,,
θείον αυτού παριδών επίταγμα , θανάτω έσται υπεύ- corporisque voluplates potiores haberet, morti ct
θυνος, και φθορά, και πόνο καθυποβληθήσεται τον corruptioni fierct obnoxius ,, miseramque vitam
9
ταλαίπωρον έλκων βίον. Ου γαρ ήν λυσιτελές απεί- trahens, laborandi necessitati subjicerelur 18. Neque
ραστον έτι τυγχάνοντα , και αδόκιμον Ρ, της αφθαρ- enim illi tentato nondum , nec explorato immorta
σίας τυχείν , ίνα μή εις τύφον εμπέση και κρίμα litalem adipisci conducebat, ne in superbiam , in
του διαβόλου » εκείνος γάρ διά το άφθαρτον, μετά que diaboli judicium ineideret. Nam immortalitas,
την εκ προαιρέσεως έκπτωσιν, την εν τω κακώ qua ille preditus erat , effecit ,, ut postquam fibera.
αμεταμέλητον έσχε, και άτρεπτον παγιότητα• ώσπερ voluntate lapsus est , immutabilem deinceps, et
αυ πάλιν και οι άγγελοι, μετά την εκ προαιρέσεως penitentiae experlem in malo firmitatem habuerit ;
της αρετής εκλογήν, την εν τώ καλώ διά της χάρι- C€ quemadmodum rursus angeli post voluntariam
τος αμετακίνητoν ίδρυσιν . virtutis electionem divina gralia in bono ila fixi
stabilitique sunt, ut ab eo nullatenus jam dimoveri
queant .
"Εδει τοίνυν πρότερον δοκιμασθέντα τον άνθρω- Injuncti Adamo præcepti causa. — Opus erat igitur
-
πον • ανήρ γάρ απείραστος, αδόκιμος , ουδενός λόγου ut homo primum exploraretur, quia vir non probalus
•
άξιος α ' και τη πείρα διά της τηρήσεως της έντο- nec tentatus, nullius pretii est 16 ; suoque experi
λής τελειωθέντα , ούτω την αφθαρσίαν, αρετής κο- mento per præcepti observationem perfectus eva
μίσασθαι έπαθλον . Μέσος γάρ Θεού και ύλης γενό- dens, sic demum pro virtutis premio immortalita
μενος , διά μέν της τηρήσεως της εντολής , μετά την tem consequeretur. Nam cum Deum inter, male
απαλλαγής της προς τα όντα φυσικής σχέσεως , ενω- riamque media quadam ratione constitulus esset,
θείς τω Θεώ καθ' έξιν , την περί το καλόν παγιότητα ita comparatus erat, ut, si quidem mandato paruisset
λαμβάνειν αμετακίνητον έμελλε· διά δε της παρα- relicta naturali sva erga res creatas necessitudine,
βάσεως προς την ύλην μάλλον κινηθείς , και της Deo arctissima affectione copulatus, immobilem in .
αυτού αιτίας , του Θεού φημι , αποσπάσας τον νούν , bono firmitatem acceplurus esset : sin auton) , di
D
τη φθορά προσοικειούσθαι , και παθητός αντι απα- vina lege violata, in res materiæ immersas prola
θούς, και θνητός αντί αθανάτου γίνεσθαι, και συν- psus , mentem a Deo auclure suo abstraxisset, 202
δυασμού, και ρευστής γεννήσεως επιδέεσθαι, και corruptionem sibi accerseret, factusque pro int
τη εφέσει της ζωής, των μεν ηδέων, ως δήθεν ταυ- passibili passibilis, et pro immortali mortalis,, eon
την συνιστώντων , αντέχεσθαι· προς δε τους τούτων jugio fuxaque generatione opus haberet ; quo fierct,
.
προμηθουμένους την στέρησιν αδεώς απεχθάνεσθαι · ut ob vilæ desiderium, delectabilia quidem , velut
και την μεν έφεσιν εκ Θεού προς την ύλην, τον δε eam luentia amplexaretur , eos vero qui hæc sibi
θυμόν, εκ του της σωτηρίας όντως εχθρού μεταφέ- eripere studerent, pertinaci odio haberet ; atque
14 Psal. ΧLVΙΙ , 13. 131 Τim , πι , 8. 16 Eccle . ΧΧΧιν , 11 .
VARIE LECTIONES .
» Elit. Veron . ός επί γής. ο Νoster σεμνυνόμενος. ΡR. 2 αδοκίμαστον. 4 Parenthesis isla abesl in
omnibus ferme codicibus, et in translationibus Burgundii el Fabri.
11a desiderium a Deo ad materiam , et jram ab eo Α ρειν προς το ομόφυλον. Φθόνο τοίνυν διαβόλου ( 1 )
qui salutis nostræ hostis esi , ad congeneres suos ηττήθη ο άνθρωπος · ου γάρ έφερεν ο φθονερός και
transferret. Viclus itaque homo est invidentia dia. μισόκαλος δαίμων, αυτός διά την έπαρσιν κάτω γε
boli, qui, quo livore atque erga bonum odio percitus νόμενος , ήμάς των άνω τυχείν, όθεν και θεότητος
eral, nos supernis bonis frui non ſerebat ; cum ελπίδι όψεύστης δελεάζει τον άθλιον , και προς το
ipse ad ima propter superbiam corruisset. Quapro- ίδιον της επάρσεως ύψος αναγαγών, προς το όμοιον
pter injecla spe divinitatis, miserum Adamum men- καταφέρει της πτώσεως βάραθρον.
dax illexit, subvectumque ad arrogantiæ cacumen ,
in eamdem ruinæ voraginem delurbavit.
NOTÆ .
(1) Φθόνω τοίνυν διαβόλου. Victus itaque occupavil, etc. Genuinam hanc Orientalium fidem
homo, etc. Bonorum quibus homo insons aflluebat, confiteri Pelagius jussus est, in synodo Diospoli
jacturam refert ex trita traditione, præsertimque tana , pula Adamum , nisi peccasset, non fuisse mo
ex Nazianzeno ; cujus lamen nonnullas voces omi- riturum : peccatum ejus non ipsum solum læsisse,
sil , quibus de originali peccato doctrina enuntia- B sed etiam omne genus humanum : infantes recens
tur. Poslquam (inquit Theologos orai. 38 et 42) natos in illo statu non esse, in quo Adam ante pec
invidia diaboli el mulieris impressione, quam velul calum fuil : ad ipsos etiam pertinere quod ait Apo
idoneam magis ad persuadendum adhibuil, PEūtis stolus, ' per unum hominem mors, et per unum homi
εμής ασθενείας ! έμή γάρ ή του προπάτορος • Heu nem resurrectio mortuorum ; » et « sicul in Adam
meam infirmitalem ! mea quippe, quæ primi parentis . omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivifica
Oratione 5 ait : Πάντες του αυτου ξύλου της κακίας buntur :) infantes non baptizatos , nec vitam ælernam,
yeyejuela. Omnes eamdem nequiliæ arborem gusta- nec regnum calorum habere posse . Quibus concor
vinus. Et oral. 18 : Nequaquam me affecerint, öca. dant Milevitana decreta , imo et Chrysostomus,
της πρώτης γεύσεως ήμών, εξ ης απολώλα μεν , hom . 10 in Epist, ad Rom . , bom . 5 in Epist. ad
Exyova, quacunque ex prima illa gustalione nostra , Ephes. et hom . 76 in Joan , nec non in cap. Jad
per quam interiimus, originem trahunt. Quocirca Galat . Sicubi vero non accurale adeo de hoc præ
Apollinarium sic perstringit, ac si Christus, humana cipuo nostræ fidei capite locitus visus est, cavebat,
menle omissa , me lolum non servaverit , ölov tital. non solum a Manichæis, quos nominat hom . 39
σαντα, και κατακριθέντα εκ της του πρωτοπλάστου in Epist. I ad.Cor. , verum , it conjicio, a Massalia
Trapaxons, qui lotus corrui damnatusque sum ob nis, quos Flavianus Antioch . hoc ævo deprehendit
primi inobsequentiam . De peccati Adami in ejus ejusmodi errores spargere, quos ex Ecclesiæ do
posteros Translatione , inque eos etiam quorum ctrina de peccato originali male sana mente intule
parentes per baptismum regenerati sunt, legendus runt. Cæterum culpze hujus appendices pulchre de
scribit hom . 13 in Epist. ad Rom ., et in psal. 1. ad
in primis est Cyrillus Alexandrinus , lib . i1 Cont.
Antropomorph. c.8. Plura Græcorum loca non con- Clæc verba : Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum .
gero, eodem collineantia . Addam solum Anasta . Tiny ävulev, inquit, ÚTÒ TÙY Tpoyóvwv tout,Oeisav
sii Il Antiocheni testimonium lib . vr in Hexaem ., παρανομίαν εις μέσον προφέρει, κακείνην λέγει γε
ubi el Olympiodorum cilat Alexandrinæ Ecclesie γενήσθαι των ρευμάτων τούτων πηγών : Iniquitatem
interpretem et diaconum : 'Ανανεύει δε πολλάκις illam proſert, quam primi parentes per summum neſas
προβοηθείς φιλόσοφος , inquit , και την Αλεξανδρέων admiserunt, eamque foclam esse dicit horum efflu
τοις λόγοις καταφωτίσας, ώς ταύτης διάκονος , προς viorum scaluriginem . Nisi enim illi peccassent, morle
το φάναι εν παντελεί αθανασία τε και αφθαρσία γε- non essent mullati : dempta morle, corruptelam eva
γονέναι τον άνθρωπον, τήν τε ευλογίαν, και το άρσεν sissent ; incorruptionis socia foret immunitas a pers
και θήλυ , και σύγκτηνον των θηρίων, και αυτού Turbationibus ; nullus superessel peccalo locus. Es
βρώσιν είς απόδειξιν φθοράς προβαλλόμενος. Και quo autem peccavere , corruptioni addicti sunt : cor
γάρ το λούτρον , φησί, των εν Χριστώ βαπτιζομένων, τυρίibiles [acti, consimiles filios procrearunt, in quos
απόρρυψιν αληθή τε και παντελή έχει της προπατο- subinde limores, cupiditaies, libidines derivantur.
ρικής του Αδάμ εις ημάς καταλαβούσης αποφάσεως Veteres quidem illi, ubi de primigenia culpa Ioquun
xai duaptlas . Sæpe inficiatur prædictus philoso- lur, solam ut plurimum inflictionem corporalis
phus, qui Alexandrinorum Ecclesiam , lanquam ejus necis_memorant ; quia nempe, ut Theodoretus,
diaconus, doctrinis suis illustravit, cum omnigena dial . 3, Eranislam docet, corpus quod veliti ligni
incorruptione et immortatilale hominem conditum taclu gusluque infectum fuit , inde iraxil ut inter
esse, adductis in argumentum corruptionis, bene- irel : anima vero , quia peccati causa exslilil,
dictione , nec non mare etfemina, communique ipsi Dælerno supplicio obnoxia factaest, quod una cum
ut bestiis esca . Enimvero lavacrum , inquit, eorum corpore paleretur, μετά του σώματος τη γεέννη
qui in Christo sunt baplizali, abstersionem veram et παραδοθήσεται.
perfectam habet culpæ primigeniæ Adami, quæ nos
1
981 DE FIDE ORTIIODOXA LIB . III . 982
LIBER TERTIUS .
ΚΕΦΑΛ. Α ' [ME']. CΑΡ . 1.

A
Περί της θείας οικονομίας, και περί της προς De divina dispensatione nostrique sollicitudine, el de
ημάς κηδεμονίας , και της ημών σωτηρίας 1. nostra salule.
Ταύτη τοίνυν τη προσβολή του αρχεκάκου δαίμο- Violati prævaricatione Adæ divini mandati prena .
νος δελεασθέντα τον άνθρωπον , και την του Δη- Dei in homine revocandu æconomia. - Hoc itaque
-
μιουργού εντολήν μή φυλάξαντα, και γυμνωθέντα dæmonis malorum auctoris assultu deceplum
της χάριτος , και την προς Θεόν παρρησίαν απεκδυ- hominem, violatique Conditoris præcepti reum ,
σάμενον , και σκεπασθέντα τη του μοχθηρού βίου et gralia nudalum , qui exuta qua pollebat apud
τραχύτητι • τούτο γάρ τα φύλλα (2) της συκής και Deum fiducia, erumnosæ vilæ asperitate, quain
περιβληθέντα την νέκρωσιν , ήτοι την θνητότητα και folia ficus 17s7 significant, obvolutus fuerat , et mor
παχύτητα της σαρκός • τούτο γάρ ή των δερμάτων calitatis carnisque crassilie 203 coopertus , ut mor
αμφίασις και του παραδείσου κατά την του Θεού luarum pellium vestilu designatum fuit : qui demum
δικαιοκρισίαν γεγονότα εξόριστον , και θανάτω κατά- justo Dei judicio e paradiso exterminatus, indicta
κριτον , και φθορά υποχείριον, ου παρείδες και ο συμ- inorte corruptioni factus ſuerat obnoxius , hunc ne .
παθής, και το είναι δούς , και το ευ είναι χαρισάμενος: quaquam aspernatus est, misericors ille, qui ei,
αλλά πολλούς πρότερον παιδαγωγήσας, και προς Β ιum ut esset, tum ut bene essetlargitus erat: verum
επιστροφήν καλέσας , στόνη και τρόμο , ύδατος κατα- cum multis ante modis castigatum ad meliorem
κλυσμώ, και παντός του γένους μικρού δείν πανωλε- frugem vocasset ; per gemitum scilicet, et tremo
θρία, συγχύσει και διαιρέσει των γλωσσών , αγγέλων rem , per aquaruin illuviern, ac totius ferme generis
επιστασία , πόλεων εμπρησμό, τυπικαϊς θεοφανείαις , per linguarum confusionein
humani interitum 18°,
πολέμοις , νίκαις , ήτταις , σημείοις και τερασι, ποι- ae divisionem , per angelorum praefecturant 18 ,
κλαις δυνάμεσι, νόμω , προφήταις , δι' ών το σπου- per civitatum conflagrationem " , per typicos appa
δαζόμενον ήν, ή της αμαρτίας αναίρεσις, πολυσχε-
9 rentis Dei prospectus , per bella , victorias, clades ,
δώς * χεθείσης, και καταδουλωσαμένης τον άνθρω- signa , et portenta, variasque virtules ; per legen
πον , και πάν είδος κακίας επισωρευσάσης το βίω, et prophetas ; per quæ omnia id agebalur, ut pec
και η προς το εύ είναι του ανθρώπου επάνοδος : cato, quod varie serpendo, hominem mancipaverat,
επειδή δι' αμαρτίας και θάνατος εις τον κόσμον εισ- nullumque non mali genus mundo invexerat, c
ήλθεν , ώσπερ τι θηρίον άγριος και ανήμερον , τον medio sublato , homini ad bealam vitam reditus
ανθρώπινον λυμαινόμενος βίον · έδει δε τον λυτρού- pateret : quoniam mors per peccatum introlerat in
σθαι μέλλοντα αναμάρτητος είναι , και μή των θανάτω C, ηundun: ' 1,, fere cujusdam instar immanisque bel
διά της αμαρτίας υπεύθυνον, έτι δε νευρωθήναι , luæ, hominis vitam infestans, oportebat vero eum ,
και ανακαινισθήναι την φύσιν, και έργω παιδαγω- φui Redemporis munere functurus erat, a peccato
γηθήναι , και διδαχθήναι αρετής οδόν , της μεν φθοράς prorsus alienum esse , nec peccati causa obnoxium
απάγουσαν, προς δε την ζωήν την αιώνιον ποδη- morti ; insuper roborari instaurarique naturam, et
γούσαν · τέλος , το μέγα περί αυτόν της φιλαν- opereipso erudiri, edocerique virtutis viam, qua
θρωπίας ενδείκνυται πέλαγος . Αυτός γάρ ο δημιουρ- eum ab interitu revocando, ad æternam vilam du
γός τε και Kύριος την υπέρ του οικείου πλάσματος Cerel : sic itaque tandem ingens suae erga ipsum
αναδέχεται πάλην , και έργω διδάσκαλος γίνεται : benevolentiæ pelagus ostendit " . Ipse enim condi
.
και επειδή θεότητος ελπίδι ο εχθρός δελεάζει τον άν- lor ac Dominus pro figmento suo luctam suscipit,
17 Gen. πι , 7 . 18 Get. VI , 13. 1» Gen. ΧΙ , 7. 20 Gen. xvill , 1 seqq. 24 Gen. ΧΙx , 1 seqq .. 22 Sap .
11, 24. Greg. Naz . orat. 12 et 38 .
VARIÆ LECTIONES .
r In Regio cod. 3445, salis recenti, quæ sequuntur Damasceni capita, ab his quæ præcedunt, sic sem
parantur, ut librarius lotum librum De fide orihodoxa, in duas saltem partes dividendum esse existi
maverit, quarum prior de Deo uno, trino, crealore, et provisore agat; posterior , de Verbo incarnalo ,
servatore , et judice. • Cod. S. Hil. et alii nonnulli περιείδεν . • R. 1 , Colb. 1 πολυσχεδώς τε . Η R.
2926 ex emendat. Táov, quam lectionem expressil Faber plasmationem suscepit. Verbi tamen carne
induli cum diabolo lucla describitur.
NOTÆ ,
(3) Τούτο γάρ τα φύλλα . Quam folia , etc. Sic que el solidam ; scil. ut aliquid Origeni indulgeat,
Theologus orat. 38 ei 42, ait: Pelliceaś tunicas veluti Nyssen us Orat . catech. cap. 8. Methodius
induit , ίσως την παχυτέραν σάρκα , και θνητήν, και apud Epiphan . pellium nomine νεκρότητα, morta
åyt!TUTOV , carnem fortassis crassiorem , mortalem- liiatem carnis, non carnem ipsam intelligii.
psoque magistrum agit opere. Ac quoniam hostis A θρωπον, σαρκός προβλήματα δελεάζεται , και δείκνυ
spe divinitatis hominem pellexerat , ipse vicissim ται άμα το αγαθόν και το σοφών, το δίκαιόν τε και
objecta carne velut esca capitur : simulque divinæ , το δυνατόν του Θεού • το μεν αγαθόν, ότι ου παρείδε "
cum bonitatis et sapientiæ , lum justitiæ et potentiæ του οικείου πλάσματος την ασθένειαν, αλλ' εσπλαγ
specimen editur . Nann bonitas quidem hinc elucet, χνίσθη επ' αυτώ πεσόντι, και χείρα ώρεξε » το δε και
quod ligmenti sui imbecillitatem non despexit , sed δίκαιον , ότι ανθρώπου ηττηθέντος, ουχ έτερον ποιεί
lapsi vicem doluit, eique manum porrexit : justitia νικήσαι τον τύραννον, ουδε βίαεξαρπάζει του θανά
item , quod victo homine, non per alium lyranno του τον άνθρωπον, αλλ' ον πάλαι διά τάς αμαρτίας
victoriam extorquet , nec vi hominem a morte καταδoυλoύται ο θάνατος, τούτον ο αγαθός, και δί
eripit ; sed quem mors olim propter peccatum ser- καιος, νικητήν πάλιν πεποίηκε, και το ομοίω τον
viluti sun addixerit, une bonus ille justusque όμοιον ανεσώσατο , όπερ άπορον ήν, το δε σοφών, ότι
victorem rursum fecit ; quodque nulla arte fieri εύρε του απόρου λύσιν ευπρεπεστάτην. Ευδοκία γάρ
posse videbatur, simile similis opera liberavit : του Θεού και Πατρός, ο μονογενής Υιος, και Λόγος
sapientia denique, quod rei perquam difficili con- του Θεού, και Θεός, ο ών εις τον κόλπον του Θεού και
gruentissimum exitum invenit 26. Etenim Dei ac Πατρός, ο ομοούσιος τη Πατρί , και το αγίω Πνεύ
Patris benevolentia, unigenitus Filius ac Deus, qui B ματι , ο προαιώνιος, ο άναρχος, ο εν αρχή ών, και
26
in Dei ac Patris sinu erat 25 ; ille, inquam, ejus- προς τον Θεόν και Πατέρα ών, και Θεός ών, και εν
dem ac Pater sanctusque Spiritus substantiæ ; ille μορφή Θεού υπάρχων, κλίνας ουρανούς κατέρχεται :
omni evo antiquior, ille principio carens ; quique τουτέστι, το αταπείνωτον αυτού ύψος αταπεινώτως
in principio erat, et apud Deum et Patrem , ac ταπεινώσας, συγκαταβαίνει τους εαυτού δούλοις !
Deus erat ; ille demum , qui in forma Dei erat 16, συγκατάβασιν άφραστόν τε και ακατάληπτον • τούτο
inclinans celos descendit ; hoc est, sublimitatem γάρ δηλοί ή κατάβασις " και Θεός ών τέλειος, άν
εuam, in qua nulla cadat abjectio , nulla depres- θρωπος τέλειος γίνεται, και επιτελείται το πάντων
sione deprimens, in servorum suorum usum se in- καινών καινότατον , το μόνον καινόν υπό το ήλιον,
clinat, ejusmodi plane inclinatione, quæ nec verbis δι' ου η άπειρος του Θεού εμφανίζεται δύναμις. Τί
exprimi , nec mente comprehendi queat ( id enim γάρ μείζον του γενέσθαι τον Θεόν άνθρωπον ; Και ο
descensus vocabulo significatur ), quique Deus per- Λόγος σάρξ άτρέπτως εγένετο, εκ Πνεύματος αγίου
fectus erat, perfectus homo fit, novorum omnium και Μαρίας της αγίας Αειπαρθένου και Θεοτόκου
maxime novum " , imo quod unum 204 sub sole και μεσίτης Θεού και ανθρώπων χρηματίζει, ο μόνος
novim est, infinitamque Dei potentiam declarat. C φιλάνθρωπος, ουκ εκ θελήματος (3), ή επιθυμίας ,
Quid enim majus,, quam Deum hominem fieri ? ή συναφείας ανδρός, ή γεννήσεως ενηδόνου , εν τη
Quocirca Verbum caro absque ulla mutatione de αχράντη μήτρα της Παρθένου συλληφθείς, αλλ' εκ
Spiritu sancto, et sancta Maria semper Virgine Πνεύματος αγίου , και της πρώτης του Αδάμ γενέ
· Deique Genitrice factum est ; Deique et hominum σεως και γίνεται υπήκοος τω Πατρί , το καθ' ημάς,
0
melialor exsistit, solus ille in homines benignis- και εξ ημών προσλήμματι την ημετέραν παρακοήν
simus, non ex voluntate, aut ex concupiseentia , ιώμενος, και υπόγραμμος ημίν υπακοής γινόμενος ,
aut congressu viri , aut generatione cum voluptate ής εκτός ουκ έστι σωτηρίας τυχείν.
conjuncta, in intemeralo Virginis utero conceplus, sed de Spiritu sancio ac prima illa Adami produ
crione, fitque Patri obediens, ut per id quod simile nobis ex nobis assumpsit, inobedientiæ nostræ
medicinam , nobisque obedientiæ , sine qua obtineri salus non potest, exemplar sese præbeat 28.
CΑΡ . Ι . ΚΕΦΑΛ . Β ' ( MG'. }
Quomodo conceptum sit Verbum, et de divina ejus Περί του τρόπου της συλλήψεως του Λόγου και ,
incarnatione. και της θείας αυτού σαρκώσεως .
Missus est enim angelus Domini ad Mariam Vir- "Αγγελος γάρ Κυρίου απεστάλη προς την αγίαν
ginem , ex Davidico genere oriundam 19. Manifestum D, Παρθένον, εκ Δαβιτικής φυλής και καταγομένην:
est enim quod ex Juda ortus sit Dominus noster, ex Πρόδηλον γαρ ώς εξ Ιούδα ανατέταλκεν ο Κύριος
qua præsio fuit,, quemadmodum
φκα (ribu nullus altari praesto ημών, εξ ης φυλής ουδείς προσέσχηκε το θυ
divinus Apostolus tradidit 20 : de qua re accura- σιαστηρίω , ώς ο θείος έφη 'Απόστολος : περί ου
lius postea disseremus. Cui etiam lætum ferens ύστερον έρούμεν ακριβέστερον." Η b» και ευαγγελιζό
Greg. Nyss. Orat. cathec . cap. 20 et seqq . 28 Joan . 1 , 18 . 26 Philipp. 11, 6. 17 Eccle . 1 , 10.
28 Athan . De salut . adv . Christi . 29 Luc . 1 , 96. 80 Ηebr. VΙΙ , 14.
VARIÆ LECTIONES.
Quidam codices περιείδεν . και Deest δε in edit. y Deest in editis συγκαταβαίνει τους αυτού δούλοις.
1 R. 3461 el cod. S. Hil. του Θεού Λόγου. Sic Faber Dei Verbi. a Cod . S. Hil. et alii mulli ėx Aquitixou
φύλου . b Multi codd . ήν.
NOTÆ .
(3) Ουκ εκ θελήματος . Νon et roluntate . Re- Suerat. Nysscnus, Catech . cap. 16 , hominum pro.
demptorem a peccato immunem fuisse docet, quia creationi vilium admisceri ait, quia non fil sine
ex mare et femina genitus non est, sed de Spiritu libidine, que proprie πάθος , passio dicitur , άπερ
sancto ; co ſere niodo quo primus Adam eflictus xaxia totiv, que nihil sil præterquam viliun .
985 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III; 986
μενος έλεγε : Χαίρε, κεχαριτωμένη , ο Κύριος μετά Anuntium dixit : Ave, gratia plena, Dominus tecum " .
σου. Η δε διεταράχθη επί τω λόγω, καί φησι προς Quæ cum audisset, turbata est in sermone ; ailque
αυτήν ο άγγελος : Μή φοβού , Μαριάμ' εύρες γάρ angelus ei :: Ne timeas,, Maria,, invenisti gratiam apud
χάριν παρά τω Κυρίω , και τέξη « υιόν, και κα- Dominum ; pariesque filium , et vocabis nomen ejus
λέσεις το όνομα αυτού Ιησούν . Αυτός γάρ σώσει Jesum 39. Ipse enim salvum faciet populum suum a
τον λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτών. "Οθεν peccatis eorum a3. Unde etiam Jesus Salvatorem so
και το, Ιησούς , σωτήρ ερμηνεύεται. Της δε διαπο- nat. Hæc porro cum anxie quæreret : Quomodo fiet
ρούσης : Πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου mihi istud, quoniam virum non cognosco 34 ? rursum
9
γινώσκω ; πάλιν φησι προς αυτήν ο άγγελος • Πνεύμα his eam verbis allocutus est : Spiritus sanctus Su
άγιον επελεύσεται επί σε , και δύναμις Υψίστου perveniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi.
επισκιάσει σοι. Διό και το γεννώμενον εκ σου d Ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur
άγιον , κ.ληθήσεται Υιός Θεού. Η δε προς αυτόν Filius Dei 38. Ac tum ipsa ad eum : Ecce ancilla
Ιδού η δούλη Κυρίου , γένοιτό μοι κατά το ρημά Domini : fiat mihi secundum verbum tuum 36.
σου ' .
Μετά ούν την συγκατάθεσιν της αγίας Παρθένου , Quocirca ubi primum sancta Virgo assensa est,
B
Πνεύμα άγιον επήλθεν επ' αυτήν κατά τον Κυρίου in eam juxta Domini sermonem , cujus nuntius
λόγον , όν είπεν ο άγγελος , καθαίρον αυτήν (4), και angelus fuerat,, Spiritus sanctus supervenit ,, qui
δύναμιν δεκτικήν της του Λόγου θεότητος παρέχον, pargavit eam , vimque ei , tum ad suscipiendar
άμα δε και γεννητικήν . Και τότε επεσκίασεν (5) Verbi deitalem, tum ad gignendum suppeditavit 87.
επ' αυτήν και του Θεού του Υψίστου ενυπόστατος σοφία Tunc porro in eam obumbravit subsistens vere
και δύναμις, ο Υιός του Θεού, ο τω Πατρί ομοούσιος Dei Allissimi sapientia et virtus ; Dei Filius, inquam
οιονεί θείος σπόρος, και συνέπηξεν εαυτώ εκ των ille consubstantialis Patri , divini seminis inslar,
αγνών και καθαρωτάτων αυτής αιμάτων σάρκα εψυ- exque castis purissimisque illius sanguinibus carnem
χωμένην • ψυχή λογική τε και νοερά, απαρχήν του apima rationali et intelligente animatam , consper
ημετέρου φυράματος · ου σπερματικώς, αλλά δημιουρ- sionis scilicet nostre primitias, ipse sibi compegit ;
γικώς , δια του αγίου Πνεύματος : ου ταίς κατά μι- non id quidem seminali procreatione, 205 sed
κρόν προσθήκαις απαρτιζομένου του σχήματος, αλλ' conditoris more, per Spiritum sanctum ; non ut
υφ' εν τελειωθέντος αυτός και του Θεού Λόγος χρη- paulatim per additamenta igura corporis absolve
ματίσας τη σαρκί υπόστασις : ου γάρ προϋποστάτη relur, sed uno eodemque momento perficeretur ab
καθ' εαυτήν σαρκί ηνώθη ο θείος Λόγος, αλλ' ενοι - c ipso Dei Verbo, quod carni factum fuit typostasis
κήσας τη γαστρί της αγίας Παρθένου , απεριγρά- et persona . Neque enim Verbum carni in propria
39
πτως εν τη εαυτού υποστάσει εκ των αγνών της persona jam seorsim exstanti, unitum est 89 ; sed in
“Αειπαρθένου αιμάτων, σάρκα εψυχωμένην ψυχή Sancte Virginis utero , nulla circumscriptione in
λογική τε και νοερά υπεστήσατο, απαρχήν προσ- sua ipse persona immorans, ex castis ipsius per
λαβόμενος του ανθρωπείου φυράματος , αυτός ο Λό- peluæ Virginis sanguinibus, carnem anima ratio
γος γενόμενος τη σαρκί υπόστασις. "Ωστε άμα nali et intelligente preditam substare fecit, humange
σάρξ (6), άμα Θεού Λόγου σαρξ, άμα σαρξ έμψυ- conspersionis primitias assumens , Verburm ipsum
31 Luc . 1 , 28 . 31 Ιbid . 30, 31 . 83 Μatth . 1 , 21 . 8. Luc . 1 , 34 . 35 Ibid . 55. 36 Ibid . 58. 37 Greg .
39
Νaz. Oral . 58 et 42 . 33 Basil . in Christi Nativ . Cyrill . apolog . 5 et 8 Anathem .
VARIAE LECTIONES.
• Edita τέξεις. d Deest εκ σου , in edit. Veron . et multis codd.; habet cod, S. Hil . c Quidam
codd. hic et alibi εμψυχωμένην . in Colb. 1539 emendatum fuit εψυχωμ . 1 R. 1 el N. εν τη αυτού .
NOT AE .
(4) Kafaſpor avrnr. Purgans eam . Idem dicit D tur, ut Spiritus sanctus sit tertia Deitatis persona ,
orat . 4 De dormit . Deip. ex Nazianzeno, cujus bec virtus autem Altissimi, secunda, seu ipse Filius .
verba sunt Οrat. 58 : Κυηθείς μεν εκ της Παρθένου, Ita Athanasius, Epist. ad Serap. De Spiritu sancto ;
και ψυχήν, και σάρκα προκαθαρθείσης το Πνεύ- Nyssenus in Christi Nativ. et lib. Cont. Apollin.
uiti, Conceptis quidem de Virgine, animo el cor- n. 6 et 25 ; Rufinus in Expos. Symb. Quinimo
pore ante purgatα. Παρθένος αγία λαμβάνεται (in- Tertullianus , lib . De carn . Christi, et Cont . Prar.
quit Sophronius, epist . ad Serg.) , και σώμα, και Spiritum Dei et virtutem Allissimi, pro eodem ac
ψυχήν αγιάζεται, Virgo sancta accipitur, et corpore, cipit , ac Deum ipsum , Deique filium ; quem Cv
el animo sanctificatur. Sic Leo Magnus, serm . 2 De prianus, lib. De vanil. idol. et Hilarius, lib. 11 De
Nativ. : Cum omnibus matribus non fai sine peccati Trin . η . 26 , imitati sunt .
sorde conceplio, hæc inde purgationem accepii, unde (6) "Ωστε άμα σάρξ . Αc proinde simul ac caro,
concepil .: suppresso nempe fomite , ut censel etc. Sic olim Nazializenus ep. 1 ad Cledon . adver
S. Thomas, nii part . quæst. 27, art . 3. sus Apollinarii criminationes definierat : Εί τις
(5) Και τότε επεσκίασεν , et tunc in eam obum- διαπεπλάσθαι τον άνθρωπον, είθ' υποδεδυκέναι λέγοι
bravil . Veteres hoc angeli responsum , « Spiritus Θεόν , κατάκριτος • Si quis hominem formatum esse ,
sanctus superveniet in te, et virius Altissimi obum- deinde Deum subiisse dicat , damnatus esto. Hoc
brabil libi, » codem modo quo Noster interpretana enim generatio Dei neutiquam ſuerit. Unde Cyrillus,
carni factum hypostasis . Quamobrem simul atque A χος, λογική τε και νοερά. Διό ουκ άνθρωπον απο
caro exstitit, simul quoque Dei Verbi exstilit caro, θεωθέντα λέγομεν , αλλά θεών ενανθρωπήσαντα " Ων
simul caro animala, rationis particeps et intelli- γάρ φύσει τέλειος Θεός, γέγονε φύσει τέλειος άνθρω
gentiæ 606o. Quo fit, ut non hominem deitate donatum ,
•
πος και αυτός · ου τραπείς τήν φύσιν, ουδε φαντάσας
sed Deum hominem factum dicamus“. Nam cum την οικονομίαν , αλλά τη εκ της αγίας Παρθένου
natura Deus perfectus esset, idem ipse natura per- ληφθείση , λογικώς τε και νοερώς εψυχωμένη σαρκι ,
fectus homo fuit : et quidem ita ut, nec mulatus και εν αυτό το είναι λαχούση , ενωθείς καθ' υπόστα
natura fuerit, nec imaginariam incarnationis spe- σιν ασυγχύτως και αναλλοιώτως , και αδιαιρέτως , μη
ciem objecerit ; sed carni, quam ex sancta Virgine μεταβαλών τήν της θεότητος αυτού φύσιν εις την
accepit, anima rationali intelligenteque animale, της σαρκός ουσίαν, μήτε την ουσίαν της σαρκός αυ
inque ipso exsistentiam naclæ, personali modo του εις την φύσιν της αυτού θεότητος , ουδε εκ της
absque confusione, aut mulatione, aut divisione θείας αυτού φύσεως , και ής προσελάβετο ανθρωπίνης
unitus sit ; quin nec deitatis suæ naturam in car- φύσεως, μίαν φύσιν αποτελέσας σύνθετον και ,
nis suæ substantiam , nec rursus carnis suæ substantiam in deitatis naturam converterit, nec deni
que ex divina sua nalura, et humana quam assumpsit, naturam unam compositam effecerit.
CAPUT III . B ΚΕΦΑΛ . Γ' [ΜΖ'].,
De duabus naturis , adversus Monophysilas. Περί των δύο φύσεων , κατά Μονοφυσιτών Ε.
Naturæ duæ in una Christi persona. - Enimvero 'Ατρέπτως γάρ, και αναλλοιώτως ηνώθησαν αλλή
sine conversione ac mulatione unitæ mutuo na- λαις αι φύσεις, μήτε της θείας φύσεως εκστάσης της
ture sunt , sic videlicet ut nec a sua simplicitate οικείας απλότητος , μήτε μην της ανθρωπίνης, και
divina natura desciverit;; nec rursus humana ;; aut τραπείσης εις θεότητος φύσιν, ή εις ανυπαρξίαν χω
in Deilalis naluram conversa , aut in nihilum re . ρησάσης , μήτε εκ των δύο μιάς γεγενημένης συνθέ
dacta , aut denique una ex duabus naturis compo- του φύσεως. Η γάρ σύνθετος φύσις (7), ουδ ' όποτέρα
sila natura eſfecla sit. Siquidem composita nalura, των εξ ών συνετέθη φύσεων ομοούσιος υπάρχειν δύ
cum neutra illarum naiurarum , ex quibus conflata ναται, εξ ετέρων αποτελεσθείσα έτερον· οίον το σώ
est , consubstantialis esse polest ; ut que ex aliis μα . το εκ των τεσσάρων στοιχείων συντεθείμενον,
aliud facta sit. Exempli gratia : corpus , quod ex ούτε τώ πυρί λέγεται ομοούσιον, ούτε πυρ ονομάζε
quatuor elementis constat , nec ejusdem esse cum ται, ούτε αήρ λέγεται , ούτε ύδωρ, ούτε γη, ουδέ τινι
igne substantiæ dicitur ; nec ignis appellatur, nec τούτων εστιν ομοούσιον. Ει τοίνυν κατά τους αιρετι
aer vocatur, nec aqua , nec terra , nec eamdemκούς, μιάς φύσεως συνθέτου ο Χριστός μετά την
cum ullo borum 206 substantiam babet . Quo- C ένωσιν εχρημάτισεν, εξ απλής φύσεως ετράπη εις
circa , si post Unionem Christus , ut hereticis pla- σύνθετον , και ούτε τω Πατρί απλής φύσεως όντι
cet , uuius composite nature exsistit ,, ex simplici έστιν ομοούσιος, ούτε τη Mητρί. Ου γαρ εκ θεότητος
Cyril. Epist. ad Monach. " Procl. epist . 2, Ad Arm .
VARIAE LECTIONES.
In R. cod. 2428, quædam subjunguntur ex dissertatione nostri auctoris contra Nestorianos.
hæc in mss .
Desunt
NOTÆ .
ep. 1 ad Nestorium ait : Ου γαρ πρώτον άνθρωπος απολύτως λέγομεν φύσιν, ότε μηκέτι δυνάμεθα επ'
εγεννήθη κοινός εκ της αγίας Παρθένου , είθ' ούτω αυτού τα των απλών λέγειν ονόματα. Οίόν τι λέγω :
καταπεφοίτηκεν ο Λόγος• Non enim primum et san- το εκ τεσσάρων στοιχείων σώμα συγκείμενον , εξ
cla Virgine homo communis genitus est, in quem ύδατος φαμεν, γής, αερος τε και πυρός . "Ύδωρ δε ,
postea Verbum descenderit : sed ab ipsamet vulva και γήν, και αέρα, και πυρ ουκ αν είποιμεν κυρίως
unitione facta, carnalem generationem admisisse di . D και από τούτου μίαν σώματος φύσιν επονομαζομεν ,
citur. Quod quidem adversus Nestorium inculcat ως μηκέτι αυτό τοις ονόμασι των απλών επονομάζειν
passim in defens. 5 et 8 anathem. cont. Theodor . ισχύοντες · Scire oportet tunc compositum quodpian
in epist. ad Joan . Antioch . et in 1 ad Success. absolule naturam unam dici, quando simplicium no
Theodoretus etiam , dial. 2, agnoscit, μηδε το ακα- mina enuntiari de ea non possunt : exempli gr. , cor
ραίον, ne momentulum interpositum fuisse inter pus quod ex quatuor elementis conflatum est, ex
assumplionem carnis , et ejus unitionem cum Verbo . aqua, terra, aere et igne constare dicimus. Nequa
Cæterum Leontius in solut. argum . Severi, lametsi quam vero proprie affirmaverimus illud aquam , et
concedit corpus Christi in conceplione sua Verbo terram , el aerem , et ignem esse. Quamobrem unam
fuisse copulatum, non negat Verbum adjungere corporis naturam nuncupamus, quam simplicium
sibi potuisse naturam quæ per se prius substaret : nominibus non possumus appellare. Subjungit exem
Ούτεγάρ ο χρόνος της Ενώσεως , ή ο τόπος, ή το ατε- pla domus et hominis, quorum parles nec domus
λές του σώματος, αλλ' αυτός ο της Ενώσεως τρόπος
.
dicantur, neque homo, nec vicissim. Polemon
τον ένα Χριστόν πεποίηκεν : Νon enim tempus uni- Apollinarista cilatus in Collect. cont. Severianos
lionis, locusve, aul imperfectio corporis, sed ipse mo- non probat quosdam e suis σύνθετον φύσιν, com
dus unionis unum Christum fecit. Sed hoc pacto posilam naturam dixisse, cum ab Apollinario ipso
Dei Genilris virgo non esset. edocti essent, oúrxpatov qúolv, coniemperalam ne
(7) Η γάρ σύνθετος φύσις. Siquidem composita turam profiteri, quæ divina simul et humana es
natura. Eulogius citatus in Coll . cont. Severianos sel .
bic disputat : Ιστέον γάρ ότι τότε το σύνθετον μίαν
989 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III . 990
και ανθρωπότητος αύτη συντέθειται · ούτε μήν εν Α naturain compositam versus est 1. Ιta nec Patri ,
θεότητι εστι και ανθρωπότητι ούτε δε Θεός ονομα- cujus simplex natura est , consubstantialis erit ,
>
σθήσεται, ουδε άνθρωπος, αλλά Χριστός μόνον» και nec matri , quippe quæ ex deitate et humanitale
έσται τον Χριστός , ου της υποστάσεως όνομα, αλλά composita non est ; nec item in deitate et humani
της μιάς κατ' αυτούς φύσεως. tale erit , nec Deus nuncupabitur, nec homo , sed
Christus duntaxat : eritque Christi vocabulum , non personæ ipsius nomen , sed unius, ut illicensent,
nature .
Ημείς δε, συνθέτου φύσεως τον Χριστόν δογματί- Nos vero Chrislum haudquaquam unius compo
ζομεν, ουδε εξ ετέρων έτερον , ώσπερ εκ ψυχής και sitæ naturæ esse prædicamus, neque ex aliis aliud ,
σώματος άνθρωπον, ή ως εκ τεσσάρων στοιχείων σώ- quemadmodum ex anima et corpore hominem , aut
μα , αλλ ' εξ ετέρων (8) τα αυτά • εκ θεότητος γάρ ex quatuor elementis , corpus ; verum ex diversis
και ανθρωπότητος Θεόν τέλειον, τον αυτόν, και εί- eadem * . Siquidem ex deitale et humanitate eum
ναι, και λέγεσθαι, εκ δύο τε , και εν δυσί φύσεσιν (9) dem Deum perfectum , et hominem perfectum , et 9
ομολογούμεν. Το δε, Χριστός, όνομα της υποστάσεως esse , et dici , atque ex duabus , el in duabus na
.
λέγομεν, ου μονοτρόπως λεγόμενον, αλλά των δύο luris esse confitemur. Christi porro vocabulum
φύσεων υπάρχον σημαντικόν. Αυτός γάρ εαυτόν personæ esse dicimus , quod non unimode dicitur,
έχρισε " χρίων μεν ως Θεός το σώμα τη θεότητι αυ- B sed duplicem naturam significat. Ipse siquidem se
του, χριόμενος δε, ως άνθρωπος αυτός γάρ έστι ipsum unxit , corpus videlicet suum divinitale sta
τούτο κακείνο. Χρίσις δε η θεότης της ανθρωπότη- ungendo , tanquam Peus , unctus autem , ut ho
τος . Ει γάρ μιάς φύσεως συνθέτου ών ο Χριστός , mo ; quandoquidem ipse, et hoc , et illud est. Un
ομοούσιος έστι τω Πατρί, έσται άρα και ο Πατήρ clio porro humanitatis est divinitas. Enimvero si
σύνθετος , και τη σαρκι ομοούσιος , όπερ άτοπον, και
9 Christus una tantum composita natura præditus ,
πάσης βλασφημίας ανάπλεον . Patri consubstantialis est , erit et Pater composi
lus , et carni consubstantialis ; quod dictu absur
dum est , et omni impietate plenum 4.
Πώς δε και μία φύσις των εναντίων ουσιωδών δια- Ad hæc , quonam pacto una eademque natura
φορών δεκτική γενήσεται; Πώς γαρ δυνατόν την substantialium differentiarum mutuo pugnantium
αυτήν φύσιν κατά ταυτόν κτιστήςείναι και άκτιστον, capax erit ? Qui enim fieri potest, ut eadem nalura
θνητών και αθάνατον, περιγραπτήν και απερίγρα- simul , et creata sit , et increata ; nmortalis , et im
πιον ; mortalis ; circumscripta , el incircumscripta ?
Ει δέ μιάς λέγοντες τον Χριστόν φύσεως, απλών Monophysilæ Christum uiraque natura perfectum
ταύτην είπoιεν , ή γυμνόν αυτόν Θεόν ομολογήσουσι, fatentur. - Quod si etiam Christum naturæ unius
και φαντασίαν εισέξουσιν , ουκ ενανθρώπησιν, ή ψι- esse dicentes , simplicem hanc esse asserant , aut
"1 Max . Epist.. ad Joan.. cubic. pp.. 279. * Id.. ibid.. pp. 286. "Eulog. apud Max.. t. II, p.. 145..
VARIAE LECTIONES.
i Reg. 5 et Colb. 2 étapóv tl. Sic vetus interpr. aliud quid. i Reg. 3 taūta. Faber illa ; sic Mari
mus, lib . De vocibus in Ecclesia receptis, ait Christum esse δύο φύσεις , ότι μή εκ τούτων μόνον αλλά
και ταύτα.
NOTÆ ,
(8) 'Αλλ' εξ ετέρωντα αυτά. Sed et diversis ea- quod ex Deo, Deum . Est autem simul utraque Chri
- dem. Ila S. Maximus dixerat : Duas naturas confi- stus, qui Filius unus sit, et Dominus unus cum pro
lemur, Deum et hominem illum, esse credendo, qui pria sua carne. Porro Christum utraque esse, quid
non solum ex istis sit , anda xal taūta, sed et hæc aliud sit , nisi Christum naluras duas esse. Non enim
ipsa . Id quod ante propugnaveral Eulogius ex his hic dicit , ex ambobus esse , sed utraque, seu ambo
Cyrilli verbisepist. 2 , Åd Success. " Évaxal edy D Christus est, cum tamen unussit.
αυτόν τούτο κακείνο υπάρχοντα Qui unus idemque ( 9) Και εν δυσί φύσεσιν. Ει in duabus naturis .
ipse hoc illudque est. Και σκόπησον, inquit , ώς ουκ Dixerat Eutyches ex duabus naturis unam esse fa
είπεν εκ τούτου κακείνου υπάρχοντα • το γάρ , τούτο clum : at Leo M. Flaviano CP. rescripsit, in dua
κακείνο, δύο πάντως έστι, κάν αυτός μη βουληθείης. bus etiam naturis , exstare Christum : quod Patres
Πάλινδε και αυτός προς Ουαλεριανόν τον Ικονίου επί- Chalcedonenses profitendum sanxcre. In editioni
σκοπον ούτω γράφει : Ουκούν ομολογουμένως μεν το hus actorum hujus synodi pro εν δύο φύσεσι, legi
από σαρκός σάρξ έστι, το δε εκ Θεού, Θεός • έστι δε tur εκ δύο φύσεων, quod mendum corrigi debet ex
καθ' αυτόν αμφότερα Χριστός, είς ών Υιος, και εις Evagrio et aliis, qui testantur Monophysitas vocem
Κύριος μετά της ιδίας αυτού σαρκός. Το δετον Χρι- illam exhorruisse, ceu Cyrillo et anteactis saculis
στόν είναι αμφότερα , τί έτερόν έστιν, ή δύο είναι inauditam . Quasi vero Cyrillus scribendo ad Suc
φύσεις τον Χριστόν ου γάρ είπεν ενταύθα , εξ αμ cessum , Christum esse perfectum , εν θεότητι , in
και
φοτέρων
els bv. Observaαλλ'ότι
•
αμφότερα
είναι, etiam illum εστιν ο Χριστός, deitate, et perfectum in humanitate, non significas
non dixisse , ex hoc at- set eum , in duabus naluris perfectis exstare, Nice
que illo exslantem ( quod quidem verum erat), sed qui phorus Call. lib. xvii Hist. c. 46, Nazianzenuin
hoc el illud exsistii. Nain hoc el illud prorsus duo pronuntiasse ait, Christum illa servare in quibus,
suri, quamlibet noluerit. Sed et sic ipse rursus ad el et φuibus, et que est, τα εξ ών, και εν οίς , και
Valerianum Iconii episcopum scribit : Igitur in con- άπερ έστι σώζοντα . Quod 1anuen in cjus eperibus
ſesso est, illud quod ex carne est, esse carnem , el non reperi.
nudum illum Denm confitebuntur, proque incar- Αλον άνθρωπον κατά Νεστόριον. Και πού το, εν θεό
natione meram speciem inducent , aut cerle veluti τητι τέλειον, και το εν ανθρωπότητι τέλειον ; Πότε δε
Nestorius , hominem purum . Ubinam ergo illud και δύο τον Χριστόν λέξoυσι φύσεων, μιας συνθέτου
erit , in leitate perfectum , et in humanitate perfe- φύσεως αυτόν μετά την ένωσιν λέγοντες ; "Οτι γάρ
clum ? » Ecquando Christum duarum esse natura- μιάς ο Χριστός φύσεως προ της ενώσεως, παντί που
rum dicent , quem post unitionem unius tantum- δηλον.
modo compositæ naturæ esse pronuntiant ? Nam quod unius ante unitionem fuerit , cuivis profecto
perspicuum est .
207 Monophysitarum error , quod naturam a 'Αλλά τούτο εστι (10) το ποιούν τους αιρετικούς
persona non distinguant. - Verum hoc demum est την πλάνην, το ταυτό λέγειν την φύσιν, και την υπό
quod hæreticis errandi causa est , quod naturam στασιν . Επειδή δε μίαν (13) των ανθρώπων φύσιν
el hy postasim esse idem staluant 56. Etsi vero φαμεν, ιστέον ως ουκ αφορώντες εις τον της ψυχής
unam hominum esse dictitamus , at non anima et και του σώματος λόγον, τούτο λέγομεν · αδύνατον
γάρ μιάς φύσεως λέγειν την ψυχήν και το σώμα προς
corpore spectatis ; cum fieri non possit >, ut corpus
et animam simul comparando unius ea esse nature B άλληλα συγκρινόμενα. 'Αλλ ' επειδή πλείσται υπο
allirmemus : sed quia plurimæ hominum hyposta- στάσεις των ανθρώπων εισί, πάντες δε τον αυτόν
ses et personæ sunt , eamdem omnes rationem επιδέχονται λόγος της φύσεως • πάντες γάρ εκ ψυχής
naturæ recipiunt . Omnes quippe corpore et anima εισι συντεθειμένοι , και σώματος , και πάντες της
constant , omnesque , cum animae naturam parti- φύσεως της ψυχής μετειλήφασι , και την ουσίαν του
cipant , lum corporis substantiam habent , com- σώματος κέκτηνται , και το κοινόν είδος των πλεί .
niunemque speciem . Quo fit ut plurimarum diver- στων και διαφόρων υποστάσεων μίαν φύσιν φαμέν :
sarumque personarum unam naturam dicamus , εκάστης, δηλαδή υποστάσεως δύο φύσεις εχούσης,
cum videlicet singulæ personæ duplicem naturam και εν δυσί τελούσης ταϊς φύσεσι, ψυχής λέγω, και
habeant, et in duabus naturis , corporis scilicet σώματος .
el anime , exstare censeantur.
* Anast. Sinaila in odnrô, c. 9 ; Leontius, contra Nest. et Eutych.

NOTÆ .
( 10) 'AANà toūró toti . Verum hoc demum , etc. C juslibet naluram unam esse ex corpore et anima
De variis vocum φύσεως et υποστάσεως , acceptalio- compositanı : cælerum humanam naturam dici pro
nibus dictum est in Dialecticis. Monophysitæ, cum pler multitudinem individuorum , quae duabus na
ipsis objiceretur sanctos Patres, qui de Trinitate iuris, corporis scilicet et animæ , constituuntur.
scripserant , personam et hypostasim a natura dis- lloc idem statueral in Dialectica , cap . 66. Favet
screvisse, Nazianzeni in primis hoc dicto abuleban- Maximus in Epist. ad Joannem Cubicul. ubi et scho
lur, iu incarnatione novas factas esse naturas pro- lium quoddam addit Cyrilli, quo dixisse fertur :
ινοτομούνται αι φύσεις, νt conclude-
nuntiantis , καινο " Οτι το Χριστός όνομα, ούτε όρον , ούτε όρου δύναμιν
rent, aliud sive naturæ, sive hypostasis, nominibus έχει, ούτε μην την τινος ουσίαν δηλοί• Christi no
efferri , quando de Trinitate sermo essel, et aliud men , nec definitionem , nec definitionis vim habet , nec
quando de incarnatione. Severus epistola 2, ad alicujus essentiam exprimit, sed personam Verbi,
Joannem , odv Arouuevov, ubi ex Dionysiastro de quæ carnem anima intelligente præditam assum
operatione una Christi disputat , sic ait : Και τον psisse concipitur. Et lib . De duab. volunt , ex eodem
ανδρωθέντα Θεόν, τον ταύτην καινοπρεπώς πεπολι- scholio infert , compositam Christi personan , ουδε
τευμένον, μίαν ομολογούμεν φύσιν τε και υπόστασιν άτομον κυρίως, individuum proprie non esse , que
θεανδρικήν, ώσπερ και μίαν φύσιν του Θεού Λόγου nec genus, nec speciem habeai. Verum scholium
σεσαρκωμένην. Ο γάρ της οικονομίας λόγος καινο- hoc Cyrillo recentius mihi videtur. Quidquid id est ,
τομήσας τας φύσεις, συνεκαινοτόμησεν αυταίς και solutio altera affertur ex S. Maximo in Collectaneis
τάς προσηγορίας : Quinimo conflemur Deum facium Iox a me laudalis : πάσης συνθέτου φύσεως, in
hominem , nora quadam ratione, naturam unam et D quit, λόγος ούτος καθεστηκεν, τα ομόχρονα έχειν
hypostasim Dei-virilem in vita expressisse, ul el unam μέρη, και εκ μη όντων εις το είναι παρήχθαι, και
Dei Verbi naturam incarnatam . Nom et dispensa . φυσικήν προς άλληλα έχεις την σχέσιντα μέρη , και
tionis ralio , dum novas naturas fecit, novas subinde παθητικής κατά φύσιν, και άλλήλων δεκτικές κεκτη
ſecil et appellationes. Hæc Severus, cujus hoc ar- σθαι δυνάμεις, και απροαιρέτως έχειν την προς άλ
gumentum Leontius refellit libro contra ipsum . ληλα ένωσιν » ως επί ψυχής και σώματος Eratione
( 11 ). Επειδή δε μίαν. Ειsi vero , etc. Natura , omnis compositæ naturæ est, ut partes coælaneas ha
essentia, ei species communis idem sunt Patribus, beat , ut cum ante non fuerit, exsistat , ut parles ad
illisque præsertim qui post synoduin Chalcedonen- se invicem naturali respeclu referantur, suisque que
sem floruerunt: persona quoque et hypostasis idem naturæ suæ conveniani virtutibus præditæ sint, qui
significant , quod individuum et singulare. Hic bus se mutuo excipiant, demum ut sine alterutrius
porro præcipug Monophysitarum momento occur . electione conjungantur, ut fil in corpore et anima.
ritur, quod acceperant ex epist. 1 Nazianzeni ad Atqui ejusmodi non sunt divinitas et humanilas
Cledon. uli ait : Φύσεις μεν γάρ δύο, Θεός και άν- Christi. Discrimen aliud Eulogius apud Photium ,
θρωπος , έπει και ψυχή και σώμα : Due quippe na- et Leontius, arl. De sect. suggerunt, pula non dici
lur« sunt, Deus et homo , juxta ac corpus et anima. hominem esse corpus, aut animam, quia corpus et
Cyrillus et alii, qui ante Eutychem scripsere, idem anima parles naturæ sunt : bene vero Christum
exemplum hominis corpore et anima constantis esse hominem , Christum esse Deum ; ct hominem
adducunt. Noster autem cum Leontio, Eulogio Ale- esse Deum , el Deum esse hominem .
xandrino, et Anastasio Sinaita negat bominis cu
993 DE FIDE ORTIIODOXA LIB. III . 30.
'Επί δε του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ουκ έστι Α At vero *6 in Domino nostro Jesu Christo non
κοινόν είδος λαβείν. Ούτε γάρ εγένετο, ουδέ έστιν, potest accipi communis spe_ies. Neque enim fuit ,
ούτε ποτέ γενήσεται άλλος Χριστός εκ θεότητός το nec est , nec unquam erit alius Christus ex deilalo
και ανθρωπότητος , εν θεότητι και ανθρωπότητα , et humanitate , inque deitate et humanitate idem
Θεός τέλειος και αυτός , και άνθρωπος τέλειος. 'Εντεύ- perſeclus Deus , et perfeclus homo. llinc fit , ut in
θεν ουκ έστιν ειπείν μίαν φύσιν επί του Κυρίου Domino nostro Jesu Christo nalura una dicenda
ημών Ιησού Χριστού , ώσπερ επί του ατόμου και εκ non sit , ut codem modo de Christo qui ex deilale
ψυχής και σώματος συγκειμένου, ούτω και επί του et humanitale compositus est , loquamur, veluti de
Χριστού εκ θεότητος και ανθρωπότητος . Εκεί μέν individuo quod corpore et anima constat. Illic si
γάρ άτομον, ο δε Χριστός ουκ άτομον' ουδε γάρ έχει quidem individuuum est ; al Clhristus nequaquam
κατηγορούμενον είδος Χριστότητος . Διό δη εκ δύο est individuum : neque enim Christitalis , ul ila
φύσεων τελείων, θείας τε και ανθρωπίνης, φαμέν dicam , speciem ejusmodi habet , de qua predice
γεγενήσθαι την ένωσιν ' ού κατά φυρμόν , ή σύγχυ- tur. Αc proinde ex duabus naturis perfectis , hoc
σιν, ή σύγκρασιν 1, ή ανάκρασιν, ώς ο θεήλατος έφη
3
est , divina et
el humana , unionem esse factam dici
Ο)
Διόσκορος, Ευτυχής η τε , και Σευήρος, και η τού- mus , non ad modum conspersionis , nec per con
των εναγής συμμορία : ουδέ προσωπικήν , ή σχετι- B fusionent , vel commistionem ,> aut temperationem ,
κήν, ή κατ' αξίαν, ή ταυτοβουλίαν, ή ομοτιμίαν, ή quemadmodum ille Numinis ira immissus Diosco
ομωνυμίαν, ή ευδοκίαν, ώς ο θεοστυγής έφη Νεστό- rus , Eutyches item ,> el Severus , quique impiæ
ριος, Διόδωρός τε , και ο Μοψουεστίας Θεόδωρος , eorum classis sunt , asseruerunt : nec personalem ,
και η τούτων δαιμονιώδης ομήγυρις , αλλά κατά συν- aut secundum relationem , aut in ratione dignita
θεσιν, ήγουν καθ' υπόστασιν, άτρέπτως , και ασυγ- tis , aut in una voluntatis conspiratione , aut ho
χύτως, και αναλλοιώτως , και αδιαιρέτως , και αδια- noris qualitate , aut eadem ac promiscua nuncupa
στάτως, και εν δυσί φύσεσι τελείως εχούσαις , μίαν tione , aut benevolentia positam , ut Deo invisus
υπόστασιν ομολογούμεν του Υιού του Θεού, και σε- Nestorius >, Diodorusque , et Mopsuestiensis Theo
σαρκωμένου , την αυτήν υπόστασιν λέγοντες της θεό- dorus, cum diabolica sua caterva censuerunt : sed
τητος και της ανθρωπότητος αυτού , και τας δύο per compositionem , hoc est secundum hypostasim ,
φύσεις ομολογούντες σώζεσθαι εν αυτώ μετά την sine ulla conversione , nec confusione , nec muta
ένωσιν ουκ ιδία και αναμέρος τιθέντες εκάστην , tione , nec divisione , nec distantia , inque duabus
αλλ ' ηνωμένας άλλήλαις εν τη μιά συνθέτη υποστά- perfectis naturis unam Filii Dei et incarnati per
σει . Ουσιώδη γάρ φαμεν την ένωσιν, τουτέστιν αλη- C sonam confilemur 57 ; unam dicentes divinitatis
θη, και ου κατά φαντασίαν. Ουσιώδη δε, ουχ ώς των “ ipsius et humanitatis hypostasim , 208 duas al
δύο φύσεων αποτελεσασών μίαν σύνθετον φύσιν, tem post unitionem naturas in ipso incolumes ser
αλλ' ενωθεισών αλλήλαις κατ' αλήθειαν εις μίαν υπό- vari confitenles : non ita tamen ut utramque ha
στασιν σύνθετων του Υιού του Θεού , και σώζεσθαι rum seorsim ponamus , verum in una composita
αυτών την ουσιώδη διαφοράν οριζόμεθα . Το γάρ persona inter se copulatas. Substantialem enin
κτιστον , μεμένηκε κτιστόν, και το άκτιστον , άκτι- esse hanc unionem dicimus , hoc est , veram et
στον . Το θνητόν έμεινε θνητόν, και το αθάνατον , non imaginariam. Substantialem autem 18
48 , non
αθάνατον : το περιγραπτον, περιγραπτόν · το απερί- quod due nature unain compositanm naturam effe
γραπτον , απερίγραπτον· το ορατόν , ορατόν, και το
•
cerint ; sed quod in unam Filii Dei composilam hy
αόρατον, αόρατον : « Το μεν διαλάμπει τους θαυμασι, postasim inter se unila sint. Quinimo substantia
το δε ταις ύβρεσιν υποπέπτωκεν. ) lem earum differentiam integram et incolumem ser
vari statuimus. Nam creatum mansit quod creatum est , et increatum , quod increatum ; quod mortale
est , mortalem permansit , et immortale quod immortale ; circumscriptum , quod circumscriplum ,
incircumscriptum , quod incircumscriptum ; visibile , quod visibile ; el invisibile , quod invisibile :
« Unum quidem horum coruscat miraculis , aliud succumbit injuriis "9. )
>
Οικειούται δε τα ανθρώπινα ο Λόγος " αυτού γάρ D Communicatio idiomatum . Verbuin porro , quia
εστι τα της αγίας αυτού σαρκός όντα και μεταδί- ipsius sunt , que sancta ejus carnis sunt , ea que
9
n
δωσι και τη σαρκί των ιδίων, κατά τον αντιδόσεως τρό- humanitati conveniunt , sibi vindicat , et vicissim
9
πον , διά την είς άλληλα (12 ) των μερών περιχώρη- carni , que sua sunt , impertit ; illo nimirum al
** Leontius, contr. Sev. etEutych. Max. loc. cit. p. 277. 67 Procl . epist . 2 Ad Arm . 48 Greg. Naz .
bom . 5. Videsis ad c. 65 Dialect. supra . 69 Leo papa , epist. 10, cap. 4.
VARIÆ LECTIONES.
* In cod. S. Hil. Reg. 10, Colb. 3, et Ν. omissis ώσπερ επί ατόμου , etc. sequitur διδ δη εκ δύο φύσεων
θείας τε, etc. 1 Deest in mss. ή σύγκρασιν , nec legit. Vetus interpr. nec Faber. Voccin hanc admittit
o Cod .
Thcologus. η Ευτυχής omittunt omnes ferme et melioris notae codices, vetusque translatio.
S. HH. et alii quidam μεταδίδου . Ιn Colb. 1550 emendatum fuit μεταδίδοι, Regii tres μεταδίδει , corruple
prorsus.
NOTAE .
(12) Διά τήν εις άλληλα . Ο mutuam partium, mus vocat, epist. ad Joan . Cubic. : Dicimus faclans
elc. Deitatem et humanitatem partes perinde Maxi- un.onem esse ex duabus naturis, inquit , unamque eie
1erne communicationis modo , oύ πoutuam inter se Α σιν, και την καθ' υπόστασιν ένωσιν, και ότι είς ήν,
partium commeationem , unionemve hypostall- και ο αυτός, ο και τα θεία και τα ανθρώπινα - ενερ
.
cam ; et qua unus idemque erat , qui et divina et hu- γών έν εκατέρα μορφή μετά της θατέρου κοινωνίας και
mana, « in utraque forma cum alterius communione Διό δή και ο Κύριος της δόξης εσταυρώσθαι λέγεται ,
ageret 80.5 Eo porro nomine Dominus ipse gloriae καίτοι της θείας αυτού μη παθούσης φύσεως , και ο
crucifixus dicitur 81, quamvis alioqui divina ipsius Υιός του ανθρώπου , προ του πάθους εν τω ουρανό
natura minime passa sit : et rursum , Filius homi- είναι ώμολόγηται , ώς αυτός ο Κύριος έφησεν. Είς
nis ante passionem in celo esse dictus est , veluti γάρ ήν, και ο αυτός ο Κύριος της δόξης , ο φύσει και
Dominus ipse asserujt 69. Erat enim ille idem Do- αληθεία Υιός ανθρώπου , ήτοι άνθρωπος γενόμενος ,
minus gloriæ , qui etiam natura et vere Filius ho- και αυτού τά τε θαύματα και τα πάθη γινώσκομεν ,
minis , hoc est , homo exsistebat. Atqni ipsius tum εί και κατ' άλλο έθαυματουργει, και κατ' άλλο τα πά
miracula , tum supplicia esse agnoscimus, etsi ra- θη ο αυτός υπέμενεν (15). "Ίσμεν γαρ ώσπερ μίαν αυ
tione alterius nature miracula edelbat , et alterius του την υπόστασιν, ούτω την των φύσεων ουσιώδη
ratione idem ipse supplicia perſerebat. Scimus διαφοράν σώζεσθαι. Πώς δε σωθείη διαφορά , μη σω
enim , ut unam ipsius hypostasirm , ita substantia- ζομένων των την διαφοράν εχόντων προς άλληλα ;
lem harum diferentiam inculumem servari . Quo B Διαφορά γάρ των διαφερόντων εστί διαφορά τω μεν
autem pacto salva erit differentia , non servalis il- ούν λόγω, ώ διαφέρουσιν αλλήλων αι φύσεις του Χρι
lis quæ mutuo discrepant. Differentia siquidem est στού , τουτέστι τώ λόγω της ουσίας, φαμεν συνάπτε
earum rerum quæ diversæ sunt. Qua igitur ratione σθαι αυτόν τοις άκροις κατά μέν τήν θεότητα , το τε
Christi naturæ inter se differunt , hoc est essentiæ Πατρί και το Πνεύματι, κατά δε την ανθρωπότητα ,
ratione, hac cum extremis conjungi dicimus , puta τη τε Μητρι , και πάσι τοις ανθρώποις. Ο δε λόγω
quantum ad deilatem quidem allinel , cum Patre συνάπτονται αι φύσεις αυτού, διαφέρειν αυτόν φαμεν
et Spiritu sancto , quantum vero ad humanitatem , του τε Πατρός και του Πνεύματος , της τε Μητρός
cuin matre , et nobis. Ιdem quippe quoad divinita-
1
και των λοιπών ανθρώπων : συνάπτονται γάρ αι φύ
tem Patri et Spiritui sancto consubslantialis est ;
σεις αυτού τη υποστάσει , μίαν υπόστασιν σύνθετον
quoad vero humanitatem , lum malri, lum cæteris έχουσαι , καθ' ήν διαφέρει του τε Πατρός και του
hominibus. Qua ratione vero ejus naturæ muluo Πνεύματος , της τε Μητρος και ημών .
copulantur, eum , tum a Patre et Spiritu 209 sancio , lum a matre et reliquis hominibus differre
Bo Leo papa , ep. 10, c. 4. 51 1 Cor. 1 , 8. 82 Joan . 11, 13 .

NOTAE .
iis constare personam composilam , quæ nuluras ex C hocque esse quod unilionem vocamus .
quibus composita est, ώς όλον τα ίδια μέρη , velut (13) Περί του τρόπου της αντιδόσεως . De modo
lotum suas partes incolumes conservel. Ex duabus mutuæ communicationis. Mutuam vocant proprieta
naturis, non duas personas , sed unam compositam lem communicationem , qua homini, quæ Dei sunt,
Christum dicimus, τούτων , ως ιδίων μερών περιεκτι- assignantur, et Deo, quæ sunt hominis . Verbo
κήν των φύσεων, que naturas istas , ceu proprias par- quippe carne facto , το του Θεού αξίωμα, ανθρώπου
les contineat, etc. Legendus Leontius, act. 7 De deiwua yeyove , Dei prærogativa hominis prærogativa
sect. qui lib. i Cont. Nestor. et Eutych. admonel facta est, ait Alhanasius, lib . De salut , adv. Chri
duos naturas non idcirco partes nominari quia im- sli . Nazianzenus, oral . 38 : Hoc est , inquit, quod
perfectæ sint, sed quia Verbum seorsim , etsi perfe- hereticis errandi occasio, ή των ονομάτων επίζευξις,
clus Deus est, non est perſeclus Christus, seclusa επαλλαττομένων των ονομάτων διά την σύγκρα
Ioumanitate : 'Αλλ' ουδε ο Λόγος τέλειος Χριστός , O !v, conjunctio nominum ; permutatis mutuo nuncu
καν τέλειος είη Θεός, μή της ανθρωπότητος αυτό φαίionibus ob commistionem. O ποιαm mistionem!
συντεταγμένης. Αd περιχώρησιν, circumincessionem ο πουantemperationem ! ο ών γίνεται , καιο άκτι
quod special naturarum , alibi observatum est, στος κτίζεται, και ο αχώρητος χωρείται, Qui est,
Theologum , orat. 51, hac voce significasse penilis- fil ; quicreatus non est, creatur ; qui nusquam potest
simam palurarum Christi conjunctionem , commi- contineri, continetur. Sic Nyssenuis, lib. Cont. Apol
stis naturis ac appellationibus , και περιχωρουσών εις lin . Propter exaclum assumptæ carnis, assumen
άλλήλας τώ λόγω της συμφυΐας , et in se mutuo cir- tisque divinilatis unitatem, αντιμεθίστανται τα ονό
cumincedentibus ratione conjunctionis ; quo it ut Dματα, ώστε και το ανθρώπινον το θείο, και το
quæ bominis sunt , Deo ascribantur, el quæ Dei , θείον των ανθρωπίνω κατονομάζεται nomina mutuo
homini. Hinc eniin repelil mutuain proprietatum permutantur, ut quod humanum est, divino , quod
communicationem , uti Damascenus. Sic Maximus, divinum , humano nuncupelur. llæc aliaque sexcenta
Dial. cum Pyrrho, cap. 191, mutuam divinarum evincunt Cyrillum auciorem non fuisse communi
humanarumque actionum Christi complicationem , calionis hujus profitendæ . Neminem vero Leontio
qua juxta Leonis M. dictum , agit utraque forma superiorem offendi, qui eam voce åvt:ôÓGEWS, si
cum alterius communione, arcano illi modo muluæ gnificaril. Locus ejus exslal, lib 1 Cont. Nest, el
περιχωρήσεως, circumincessionis naturarum aliri- Eulych. Ου τη αντιδόσει των ιδιωμάτων, inquit ,
buit. Cæterum Noster, cap. 7, admonet, ab buma- αναιρούμεν τον ίδιον λόγον της θατέρου εν αυτώ ιδιό
nilale non pervadi divinitalem : solius quippe esse tnto;. Communicalione proprielaium neuliquam lol
delæcatioris et infinitæ naturæ , crassiorem finilam- limus rationem propriam ejus quod alterutri proprium
que penetrare : idque eo magis quod absurdus fo- sil . S. Thomas i pari. quæst. 16 , art. 4 el 5 , de
J'et , qui animam a corpore penetrari, continerique communicatione idiomalum erudile disputal, sicque
contenderet. Unde ail, cap . 19 : Divinam naturam cum Nostro convenit, ut aliis duntaxat terminis
dedisse carni, ut inexplicabili modo in se immearet, rem eamdem explicel.
dicimus. Ipsius enim naturæ per hypostasim copulantur, ut quæ unam composilam hypostasira ha
beant, cujus ratione lum a Patre et Spiritu sanclo, tum a matre el nobis differt,
.
ΚΕΦΑΛ . Δ'[ ΜΗ ). A CΑΡ. 1V .

Περί του τρόπου της αντιδόσεως ( 93). De modo muluæ communicationis proprietatum .
" Οτι μεν ούν έτερόν έστιν ουσία, έτερον υπόστα- Nomina communia et propria, Quod porro
σις , πλειστάκις ειρήκαμεν, και ότι η μεν ουσία , το aliud sit substantia, et aliud hypostasis, multoties
« κοινόν και περιεκτικόν είδος των ομοειδών υποστά- a nobis dictum est : quodque , substantia sive es
σεων σημαίνει, οίον , Θεός, άνθρωπος , η δε υπόστα- sentia, communem speciem, ejusdemque speciei
σις , άτομον δηλοί, ήτοι Πατέρα , Υιόν, Πνεύμα άγιον, personas complectentem significet, ut Deus,
Πέτρος, Παύλον . Ιστέον τοίνυν, ότι το μέν της θεό- homo ; persona autem ac hypostasis individuum
τητος και της ανθρωπότητος όνομα των ουσιών, ήτοι denotel, puta Ρatrein , Filium, et Spiritum san
των φύσεών εστι παραστατικόν : το δε Θεός και clum , Petrum, Paulum . Quamobrem observan
άνθρωπος , και επί της φύσεως τάττεται , ώσπερ dum est, quod divinitatis et humanitatis nomen ,
όταν Ρ λέγωμεν, Θεός έστιν ακατάληπτος ουσία, και substantias sive naturas significat :: at nomen
ότι είς Θεός • λαμβάνεται δε, και επί των υποστά-
.
Deus ac bomo , tum de natura usurpatur, ul cum
σεων , ώς του μερικωτέρου δεχομένου το του καθολι- dicimus, Deus est substantia incomprehensa , et,
χωτέρου όνομα , ώς όταν φησίν η Γραφή : Διά τούτο.
unus est Deus ; tum etiam de personis, quatenus
B
έχρισε σε ο Θεός, ο Θεός σου . Ιδού γάρ τον Πα- illud quod particularius est , ejus nomen suscipit
τέρα και τον Υιόν εδήλωσε • και ώς όταν λέγει : "Αr .
.
quod est generalius, ut . cum Scriptura dicit :
θρωπός τις ήν εν χώρα τη Αυσίτιδι » τον γάρ Propterea untit te Deus, Deus luus 58. Vides enim
Ιώβ μόνον εδήλωσεν . hic Patren et Filium designari . Et rursus cum
ait : Homo quidam erat in terra Ausilide 54 : solum
enim Job indicare voluit.
Επί ούν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, επειδή Eorum in Christo usus. Ergo in Domino no
δύο μεν τας φύσειςγινώσκομεν, μίαν δε την υπόστα- stro Jesu Christo, quoniam duas quidem naturas,
σιν εξ αμφοτέρων σύνθετον, ότε μεν τας φύσεις ανα- at unam duntaxat personam ex utraque composi
θεωρούμεν , θεότητα και ανθρωπότητα καλούμεν, tam agnoscimus, cum naturas consideramus ,
ότε δε την εκ των φύσεων συντεθείσαν υπόστασιν , divinitatem et humanitatem appellamus ; cum
ποτέ μεν εκ του συναμφοτέρου Χριστόν ονομάζομεν, vero personam ex naturis compositam , interdum
και Θεόν, και άνθρωπον κατά ταυτόν 9, και Θεόν ab utroque Christum nominamus, Deumque si
σεσαρκωμένον,, ποτέ δε εξ ενός των μερών , Θεόν μό- mul et hominem ,, et Deum incarnatum;; interdum
νον , και Υιον του Θεού, και άνθρωπον μόνον , και C rursus ab una parte Deum solum, el Dei Filium ,
Υιον ανθρώπου και ποτέ μεν εκ των υψηλών μό- " hominemque solum,, atque hominis Filium;; ac
νον , ποτέ δε εκ των ταπεινών μόνον · είς γάρ έστιν ο rursus aliquando, a sublimibus duntaxat, ali
κακείνο και τούτο ομοίως υπάρχων • το μεν ών αει
.
quando item ab humilibus tantum . Unus enim
αναιτίως εκ Πατρός , το δε γενόμενος ύστερον διά φι est, qui et boc et illud peræque est, quorum al
terum ex Patre nullius causa semper exstitit, al
λανθρωπίαν. lerum autem postea pro sua erga homines bene
volentia factus est 88.
Θεότητα μεν ούν λέγοντες, ου κατονομάζομεν αυ- Nullus alternce communicationis locus in his ques
της τα της ανθρωπότητος ιδιώματα. Ου γαρ φαμεν naturas significant, sed in iis quæ personam . — Di
θεότητα παθητήν, ή κτιστήν · ούτε δε της σαρκός,
.
vinitalem itaque nominantes, ea quæ humanitali
ήτοι της ανθρωπότητος κατηγορούμεν τα της θεό- propria sunt, ipsi minime assignamus. Non enim
τητος ιδιώματα · ου γάρ φαμεν σάρκα, ήτοι άνθρω- passibilem aut creatam deitatem dicimus.. Νec rur
πότητα άκτιστον . Επί δε της υποστάσεως , κάν εκ sus carni, sive humanitati , ea tribuimus quæ dei
του συναμφοτέρου , κάν εξ ενός των μερών ταύτην tali proprie conveniunt . Νeque enim carnem, sive
ονομάσωμεν , αμφοτέρων των φύσεων τα ιδιώματα D humanitatem , increatam dicimus. At vero cum
αυτή επιτίθεμεν . Και γάρ ο Χριστός , όπερ έστι το de persona sermo est, sive ab utraque parte si
συναμφότερον , και Θεός, και άνθρωπος λέγεται, και mul, sive ab altera tantum eam appellemus, utrius
κτιστος και άκτιστος , και παθητός και απαθής και que naturæ proprietates ipsi imponimus. Etenim
όταν εξ ενός των μερών, Υιός Θεού , και Θεός ονο- Christus ( quæ vox utrumque 210 complectitur )
μάζηται, δέχεται τα της συνυφεστηκυίας φύσεως et Deus et homo dicitur, et creatus et increalus,
ιδιώματα , ήτοι της σαρκός , Θεός παθητός ονομαζό- et passibilis et inpassibilis. Cum jam ab una parte
» Psal . XLIV, 8 . 56 Job i , 1. 58 Greg . Νaz. Οrat . 33 .

VARIÆ LECTIONES.
• Edit. υπέμεινεν. Ρ Cod . S. Hil . et alii quidam οπόταν . « Cod . S. Hil . κατ' αυτόν. R. 1 κατά τον
αυτόν ,
Filius Dei , et Deus nuncupa tur , conjunc le ac una A μενος, και Kύριος της δόξης εσταυρωμένος ' ου καθο
subsistentis naturæ , hoc est carnis, proprietates Θεός, αλλά καθό και άνθρωπος και αυτός και όταν
recipit, ut el Deus passibilis nominetur, et Domi- άνθρωπος , και Υιός ανθρώπου ονομάζηται , δέχε
nius gloriæ crucifixus dicalur 86 : non qua Deus ται τα της θείας φύσεως ιδιώματα, και αυχήματα,
est, sed qua idem ipse simul est homo. Eodemque παιδίον προαιώνιον , άνθρωπος άναρχος · ου καθο
modo, cum homo et filius hominis appellalur, di- παιδίον , και άνθρωπος, αλλά καθο Θεός ών προαιώ
vinæ essentiæ proprietates et ornamenta suscipit. νιος, γέγονεν επ' εσχάτων παιδίον . Και ούτός έστω
Puer enim omni evo ævo antiquior dicitur ,, et homo ο τρόπος της αντιδόσεως , εκατέρας φύσεως αντιδι -
inilii expers : non id quidem qua ratione puer el δούσης τη ετέρα τα ίδια διά τήν της υποστάσεως
homo est , sed qua Deus sæculis anterior cum es- ταυτότητα , και την εις άλληλα αυτών περιχώρησιν .
set, ad extremum factus est puer. Atque hic est Κατά τούτο δυνάμεθα ειπείν περί Χριστού • Ούτος
jam alternæ communicationis modus , dum una- ο Θεός ημών , επί της γης ώφθη , και τους ανθρώ
quæque natura, ea quæ sibi propria sunt, alteri ποις συνανεστράφη τ · και, “Ο άνθρωπος ούτος άχτι
Γ
communicat , propterea quod eadem est hyposta- στός έστι, και απαθής , και απερίγραπτος.
sis , et ob muluam earum immeationem . Qua ratione de Christo dicere nobis licel : Hic Deus no
sler in terra visus est, et cum hominibus conversalus esi 57. Et, bic honio increatus est , et impassibilis,
et incircumscriptus.
CAP , V. B
De numero naturarum .
ΚΕΦΑΛ. Ε '. [ΜΘ') .
Περί αριθμού των φύσεων .
Personarum in Deo, naturarum in Christo nume- " Ωσπερ δε επί της θεότητος , μίαν μεν φύσιν ομο
rus . Unio numerum non tollil . --Cæterum 88, veluti λογούμεν, τρείς δε υποστάσεις κατ' αλήθειαν ούσας
unam in Divinitale naturam confitemur, tres au- φαμεν , και πάντα μεν τα φυσικά και ουσιώδη , απλά
tem personas vere exsistentes dicimus ; atque ea φαμεν, την δε διαφοράν των υποστάσεων έν μόναις
quidem omnia quæ naturalia essentialiaque sunt, ταϊς τρισιν ιδιότησι, τή αναιτίω και πατρική και τη
esse simplicia pronuntiamus, personarum vero αιτιατή και υιϊκή , και τη αιτιατη και εκπορευτή •
discrimen in solis tribus proprietatibus , scilicet επιγινώσκομεν · ανεκφοιτήτους δε αυτάς , και αδια
.
quod unus sine causa sit et Pater, aller a causa στάτους αλλήλων, και ηνωμένας , και εν αλλήλαις
et Filius, aller item a causa et procedens, esse ασυγχύτως περιχωρούσας επιστάμεθα και ηνωμέ
positum agnoscimus, ut ab invicem nec excedere, νας μεν ασυγχύτως · τρείς γάρ εισιν , ει και ήνων
nec disjungi queant ; quinimo inter se unilæ sint, ται » διαιρουμένας δε αδιαστάτως. Ει γάρ και εκά
.
aliæque alias citra confusionem pervadant : ut, στη καθ' εαυτήν υφέστηκεν , ήγουν τελεία εστίν
inquam , eas quidem nulla confusione unitas , , υπόστασις, και την οικείαν ιδιότητα, ήτοι τον της
quonian tres sunt,, tametsi unite ;; verum et abs- C" υπάρξεως τρόπον διάφορον κέκτηται , αλλ' ήνωνται
que sejunctione discretas ( quanquam enim que- τη τε ουσία και τους φυσικούς ιδιώμασι, και το μή
libel illarum per se subsistit , sive perfecta hypo- διίστασθαι , μηδέ εκφοιτών της πατρικής υποστάσεως ,
slasis est, suamque proprietatem , hoc est exsi- και είς Θεός εισί τε , και λέγονται τον αυτόν τρόπον
stentiæ modum disparem habel ; at essentiæ la- και επί της θείας και απορρήτου , και πάντα νούν ,
men , naturaliumque proprielatum ratione conjun- και κατάληψιν υπερεχούσης οικονομίας, του ενός της
gunlur , el eo quod a persona Patris non divel- αγίας Τριάδος Θεού Λόγου , Κυρίου τε ημών Ιησού
Jurtur , nec excedunt , idcirco Deus ulus, el sunt , Χριστού , δύο μέν φύσεις ομολογούμεν , θείαν τε και
et dicuntur ) : consimili modo in divina et arcana , ανθρωπίνην , συνεληλυθείας αλλήλαις , και καθ'
omnemque mentis aciem el caplum exsuperante υπόστασιν ενωθείσας , μία δε την υπόστασιν εκ των
Dei Verbi et Domini nostri Jesu Christi, unius φύσεων αποτελεσθείσαν σύνθετον : σώζεσθαι δε φα .
sanctæ Trinitatis hypostasis incarnatione, duas μεν τας δύο φύσεις, και μετά την ένωσιν , εν τη
quidem naturas , divinam scilicet et humanam , μιά συνθέτη υποστάσει , ήγουν εν τώ εν Χριστώ ,
una coivisse , et secundum hypostasim unitas esse και κατ' αλήθειαν αυτές είναι, και τα τούτων φυ
confitemur 19, ut una Iiypostasis et persona ex D σικά ιδιώματα: ηνωμένας μέντοι ασυγχύτως , και
naturis duabus composita 211 facta fuerit . Inte- αδιαιρέτως διαφερούσας τε , και αριθμουμένας .
gras porro, etiam post unitionem , naluras .ambas Και ώσπερ αι τρείς υποστάσεις της αγίας Τριάδος
jn una composila persona , hoc est in uno Christo , ασυγχύτως τε ήνωνται, και αδιαιρέτως ( 14) διήρης
86 1 Cor . 11 , 8. 57 Barucli . III , 38 . 88 Leont . in resp . ad
argum . Sever . 89 Id , ibid .
VARIAE LECTIONES .
r Hæc verba desunt in mss . præterquam in RR . 2925 el_2127. Non legit vetus interpr. s Colb. I et
Regg . 3 xal tñ aitiatixt , xal ulxt, xal tñ èxTopeutt. Ita Faber el causali,el filiali , et processiva agno
scimus.
NOTÆ.
( 14 ) Kαι αδιαιρέτως. Ει rursus citra divisionem . των Νεστοριανών κλέψαντες απορoύσιν ημίν αυ .
Occurrit argumento quod a Nestorianis Severianos tác . Subdil hic auctor, conjunctionem quamliber
suluralos esse observat Leontius, act . 7 De seci . å tid numero non lolli , quippe cum materia et forma,
1001 , DE FIDE ORTHODOXA LIB . III . 1002
ται, και αριθμούνται , και ο αριθμός διαίρεσιν, ή A servari dicimus , easque vere esse cum naturalibus
διάστασιν , ή αλλοτρίωσιν, και διατομήν εν αυταίς ipsarum proprietatibus : quia nimirum citra con
ουκ εργάζεται ένα γάρ Θεόν επιγινώσκομεν τον ſusionem unitæ sunt, et rursus citra divisionem
Πατέρα , και τον Υιόν, και το Πνεύμα το άγιον » τον distinguuntur et numerantur . Et quemadmodum
αυτόν τρόπον, και αι του Χριστού φύσεις, ει και tres sanclæ Trinitatis personæ ita sine confusione
ήνωνται , αλλ' ασυγχύτως ήνωνται και ει εν αλλή- unitæ sunt, ut tamen sine divisione distinguan
λαις περιχωρούσιν , αλλά την είς άλλήλας τροπήν τε , tur et numerentur ; quia nempe numerus nec di
και μεταβολήν oυ πρoσίενται. Φυλάττει γάρ εκατέρα visionem, nec disjunctionem, nec alienationem,
την έαυτής φυσικήν ιδιότητα αμετάβλητον. Διό και nec sectionem in ipsis facit ( unum quippe Deum ,
αριθμούνται, και ο αριθμός ουκ εισάγει διαίρεσιν. Ρatrem, et Filium, et Spiritum sanctum novimus) :
Είς γάρ έστιν ο Χριστός, έν τε θεότητι και ανθρω- ita quoque Christi naluræ, quamvis invicem unitæ
πότητι τέλειος : ο γάρ αριθμός, ου διαιρέσεως, ή sint , ceterum nulla confusione , et qualibet
ενώσεως αίτιος πέφυκεν, αλλά της ποσότητος των aliæ alias permeent, non tamen conversionem et
αριθμουμένων σημαντικός , είτε ηνωμένων, είτε διηρη- transmutationem alterius in alteram admillunt 60
μένων : ηνωμένων μεν, ώς ότι πεντήκοντα λίθους Utraque cnim naluralem proprietalem suam im
B
έχει ο τοίχος ούτος · διηρημένων δε , ώς ότι πεντή- motam luelur. Hinc quoque lit ut numerentur ,
κοντα λίθοι κείνται εν τω πεδίω τούτω και ηνωμέ- nec tamen numerus divisionein inducat. Unus
νων μεν, ότι δύο φύσεις εισίν εν τώ άνθρακι, πυρός siquidem Christus est , tain in divinitate, quam in
λέγω και ξύλου • διηρημένων δε , ότι η φύσις του humanitate perfectus. Neque enim numeri ca
πυρός ετέρα έστι, και η του ξύλου ετέρα · άλλου τρό- natura est, ut divisionem aut unionem afferat,
που ενούντος, και διαιρούντος αυτά , και ου του sed quantitatem duntaxat carum rerum quæ in
αριθμού . "Ωσπερ τοίνυν αδύνατον τάς τρεις υποστά- numeruin cadunt, significat, sive illæ uñilæ sint,
σεις της θεότητος , ει και ήνωνται αλλήλαις, μίαν sive divise : unite quidem,, ut quod quinquaginta
υπόστασιν ειπείν διά το μή σύγχυσιν και αφανισμόν lapidibus hic paries conslet ; divise autem, ut
της των υποστάσεων διαφοράς εργάσασθαι , ούτω quod quinquaginta lapides in campo jaceant : ac
και τας δύο φύσεις του Χριστού , τας καθ' υπόστασιν rursum unitæ , ut quod in carbone duæ nalura
ήνωμένας , αδύνατον μίαν φύσιν ειπείν, ίνα μή αφα- sint , ignis nimirum et ligni ; discrelæ vero, quod
νισμών, και σύγχυσιν, και ανυπαρξίαν της αυτών alia ignis nalura sit, alia ligni ; alio nempe modo
διαφοράς εργασώμεθα. hæc copulante et dividente , non autem numero.
Quemadmodum igitur fieri nequit,, ut tres divinitatis personas, tametsi inter se junctæ sunt ,
unam personam dicamus, ne alioqui personarum discrimen confundamus et e medio tollamus, ita
niec fieri potest, ut duas Christi naturas secundum hypostasim unitas unam naluram dicamus
ne discrimen earum tollamus el confundamus, atque ad nihilum redigamus .
ΚΕΦΑΛ. q [N'. ] C CΑΡ . VΙ .
"Οτι πάσα η θεία φύσις εν μιά των αυτής υποστά- Quod tota divina nàlura in una suarum persona
σεων» ηνώθη πάση τη ανθρωπίνη φύσει, και rum toti humanæ naluræ unila sil , el non pars
ου μέρος μέρει . parti .
Τα κοινά και καθολικά κατηγορούνται των αυτούς Essentia et natura eadem in personis lota . - Quæ
υποκειμένων μερικών. Κοινόν τοίνυν η ουσία, ως communia et universalia sunt, de particularibus
είδος, μερικών δε, ή υπόστασις. Μερικών δε , ουχ ότι sibi subjectis prædicantur, Commune porro quod
μέρος της φύσεως έχει, μέρος δε ουκ έχει, αλλά dam est essentia , utspecies ; particulare, persona .
μερικών των αριθμώ, ως άτομον αριθμό γάρ, και Particulare, inquam , non quod naturæ partem
ου φύσει διαφέρειν λέγονται αι υποστάσεις. Κατ- quamdam sibi vindicet , sed quia numero particu
ηγορείται δε η ουσία της υποστάσεως, διότι εν εκάστη lare est , ut individuum . Personæ siquidem non
των ομοειδών υποστάσεων τελεία ή ουσία εστί. nalura, sed numero inter se distingui dicuntur.
Διο ουδε διαφέρουσιν αλλήλων αι υποστάσεις κατ' Prædicatur itaque essentia de persona , quoniam
ουσίαν, αλλά κατά τα συμβεβηκότα , άτινα εισι τα in singulis speciei ejusdem personis perfecla est
χαρακτηριστικά ιδιώματα: χαρακτηριστικά δε essentia . Quo fit ut personæ inter se non dille
υποστάσεως , και ου φύσεως. Και γάρ την υπόστασιν D rant ratione essentiæ , sed accidentiuni, quæ qui
ορίζονται, ουσίαν μετά συμβεβηκότων. " Ωστε το dem sunt propriæ et certæ 212 note quibus
κοινόν μετά του ιδιάζοντος έχει ηυπόστασις, και το sigillatur hypostasis , non natura . Hypostasis enim
60 Infr. cap. 7 ; Basil . epist. 43, et lib. De Spir. sunct . cap. 17.
• Edila sola εργάζεσθαι .
NOTE
elsi diversa sunt, res una constituatur : ideo τοίνυν ή φύσις του αριθμού , καθ' εαυτήν ούτε συν
Thcologum , oral . 36 De Christi naluris dixisse : To άπτει ούτε διαιρεί. Νihil quippe numero exprimi ,
συναμφότερον εν, ου τη φύσει, αλλά τη συνόδω, nisi quantitatem : unde ires Divinitatis persona
utraque unum fit, non natura , sed coilione. In so- sine divisione numerantur. Ita quoque Maximus,
utione primi argumenti Severi , hanc esse osten- cpist . 1 ad Joan . Cubic .
dil naluram numeri, ut nec uniat, nec dividat : Aűtn
PATROL. GR . XCIV. 32
leficitur , essentia cum accidentibus . Quocirca A καθ' εαυτήν υπάρξαν ή ουσία δε, καθ' εαυτήν
hypostasis est illud quod habet id quod commune ουχ υφίσταται , αλλ' εν ταις υποστάσεσι θεωρείται.
est cum propria sua nota , el insuper il per sese Πασχούσης τοίνυν μιάς των υποστάσεων, πάσα ή
exsistat. Essentia quippe per se nus subsistit, ουσία παθητήνV ούσα, καθ' ήν ή υπόστασις πέπoνθε ,
sed in personis consideratur. Idcirco com una ex πεπονθέναι λέγεται εν μιά των αυτής υποστάσεων :
personis patitur , Iola essentia , ratione cujus hy- ου μέντοιγε ανάγκη και πάσας τας ομοειδείς
poslasis hæc patitur, passa quoque dicitur in una υποστάσεις συμπάσχειν τη πασχούση υποστάσει .
suarum hypostasium : ut tamen non sequatur personas oinnes , quæ ejusdem specici sunt, una
cum persona patiente pali .
Tola in Christo divinitas toti unita humanitari. Ούτω τοίνυν ομολογούμεν τήν της θεότητος φύσιν ,
Assumpta natura qualis fuit primo creala . -- Ad πάσαν τελείως είναι εν εκάστη των αυτής υποστά
hunc itaque modum divinitatis naturam lotam in σεων, πάσαν εν Πατρί, πάσαν εν Υιό, πάσαν εν
quavis personarum suarum perfecte esse, totam αγίω Πνεύματι · διό και τέλειος Θεός ο Πατήρ, τέ
in Patre , totam in Filio , totam in Spirilii sancto λειος Θεός ο Υιός, τέλειος Θεός το Πνεύμα το άγιον.
confitemur : ob idque et Pater perfectus Deus est, B Ούτω και εν τη ενανθρωπήσει του ενός της αγίας
el Filius perfectus Deus , et Spiritus sanctus per- Τριάδος Θεού Λόγου, φαμεν πάσαν και τελείαν την
feclus Deus. Consimili etiam ratione in incarna- φύσιν τής θεότητος εν μιά των αυτής υποστάσεων
Saucta Trinitatis personis Dei εγωθήναι πάση τη ανθρωπίνη φύσει, και ου μέρος(15)
tiοne υnius ex sanctæ
Verbi , lolam et integram divinitatis naturam in μέρει . Φησί γούν ο θείος Απόστολος , ότι 'Εν αυτό
una suarun personarum , cum lola nalura hu- κατοικεί πάν το πλήρωμα της θεότητος σωματί
VARIAE LECTIONES.
u Hæc verba in solo Reg. 2927 reperi . v Hæc duo verba desunt in editis . Abest el néTOVOE , supplen
dum ex mss .
NOTÆ.
( 15) Ού μέρος μέρει . Νοn partem cum parte. Hec δίχα λογικής ψυχής , αλλά πάσαν την ουσίαν , και εστι
spectant ad illos Severianos, qui cum slaluerent σάρξ έμψυχομένη ψυχή λογική τε και νοερά . Ηαο
singulas cujusvis nalurie personas totidem esse où- sunt quæ ab adversariis objectantur. Forsan eniin
σίας μερικάς , partiarias essentias unius essentiae pulant divinitatis essentiam divisibilem esse, cujus
communis, unam veluti naluræ divinæ partem , una pars in Palre cernatur, altera in Filio , el at.
cum una parte humanæ , non lolam cum tota , con- tera in Spiritu sancio , ceu quælibel persona ex parle
junctam videbantur interre, quo naturauna coa- C solum , et non ex1010' deitalis proprietates referat.
lescercl. los expugnal Eulogius Alex. cujus verba , Nos vero nequaquam eo impietatis renimus, ut in!
quia elita non sunt , recitabo, εκ των συνηγο divina essentia divisionem aul sectionein imaginemur.
ριών , et defensionibus (harum meminit Photius, Quin dicimus, quamvis personum certis notis obsi .
codd . 225 , 226) : Ταύτα των εναντίων υπάρχει προ- gnalam deitatis insignia possidere, ut nullum ei
βλήματα . Οϊονται γάρ ίσως μεριστών είναι την της desit ; pula bonilalem , creandi vim , el quæcunque
θεότητος ουσίαν, και το μέρος αυτής εν Πατρί θεω- increaiæ naturæ conveniunt. Ideo enim Irinitalem
φείσθαι, το δε εν Υιό, το δε εν αγίω Πνεύματι, ως esse consubstantialem profiemur ; quia substantia
εκείνης υποστάσεως εκ μέρους, αλλ' ουκ εν πάσι eadem in tribus personis integerrime cognoscilar.
τοίς της θεότητος ιδιώμασι γνωριζομένης. "Ημείς Pater enim integram deilalis essentiam habet, reluri
δε ουκ ειςτοσο ασεβ
ύτον είας ήλάσαμεν , ώς μερισμών Filius, el Spiritus sanctus. Quæ Paulus veri tatis
ηγείσθαι, καικατατομής περί τηνθείαν υπάρχειν preco confirmat, ubi ail : inipsoinlabi tat one
ουσίαν · αλλά φαμεν εκάστην χαρακτηριστικήν ,
nis plenitudo divinita « In iler. Non enim
tis :corporal om-
υπόστασιν ανελλιπώς τα της θεότητος έχειν γνωρί- incarnatum Palrem esse annuit , sed totam divinila
σματα , το δημιουργικών, και όσα περί την άκτιστον tem nullo defectu in tribus personis exstare : quippe
φύσιν υπάρχει. Ούτω γάρ, και ομοούσιον την Τριάδα quæ in Patre, el Filio, el Spirilu sancio , el in una
φαμεν, ώς της αυτής ουσίας ολοτελώς έν τρισι προσ- quaque persona perſecie exsistat, secundum Salrale
ώπους γνωριζομένης. Και γάρ ο Πατήρ τελείως έχει ris vocem : « Omnia quæ Patris mei sunt , niea sunt; )
τήν της θεότητος ουσίαν· ομοίως ο Υιός, ομοίως το hoc est, quæcunque essentiæ Patris insignia, eadem el
Πνεύμα το άγιον. Τούτοις, και και της αληθείας D Verbi Dei sunt, etiam incarnati ; μου κι Paler E
κήρυξ Παύλος συνηγόρει φάσκων : 'Εν αυτώ γάρ lius sil , aut Filius Paler. Hæc namque nomina rela
κατοικεί πάν το πλήρωματης θεότητος σωματι- lionem solummodo significant. Eccur ergo non dice
κώς. Ου γαρ τον Πατέρα φησί σεσαρκώσθαι, αλλ' muus divinitatis essentiam absque ullo defeciu , inte .
ότι πάσα ή θεότης εν ταις υποστάσεσιν ανελλιπής gram esse in Filio ; quandoquidem ipsum esse per .
υπάρχει, εν Πατρί , εν Υιό, εν αγίω Πνεύματι, εν feclum Deum pronuntiamus ? Qui vero cumi his qui
εκάστη υποστάσει τελείως ενυπάρχουσα , κατά την perfectum hominemillum esse [ alentur, lo!am quoφες
φωνήν του Σωτήρος λέγουσαν πάντα τα τού Πά- humanitatis substantiam in eo esse non confleamur ?
τρός εμά εστιν · τουτέστιν, όσα της του Πατρός Non enim 'parlem duntaxat ejus accepit , ut docel
ουσίας υπάρχει γνωρίσματα , ταύτα του Θεού Λόγου, Apollinarius, sed substantiam integram ste caree
και σαρκωθέντος εστίν ουχ ώς του Πατρόςόντος anima rationali el intelligente animalam . Hæc Eulo
Υιού, ή του Υιού όντος Πατρός. Ταύτα γάρ ονόματα gius . Nosler vero insuper expugnal Arium, qui
σημαντικά της προς αλλήλους σχέσεως υπάρχει . anima , el Apollinarium, qui humana mente , Chri
Πώς oύν μή είπωμεντην ουσίαν της θεότητος ανελλι- slum exuerant, ac si unio vera non foret, alterutra
πώς εν τώ Χριστό είναι , οπότε τέλειον Θεόν αυτόν natura exstante integra. Utramque hæresim conſo.
είναι φαμεν ; Πώς δε, και τέλειον αυτόν άνθρωπον lat tam ex Dionysiastro, quam ex Athanasio, Nys
ομολογούσιν , ου πάσαν ανθρωπότητος ουσίαν εν seno, el Nazianzeno, quorum sententias vocesque
υπάρχειν αυτώ προσομολογήσομεν ; Ου γαρ μέρος una conlexuila
αυτής προσείληφεν, ώς 'Απολινάριός φησι, σάρκα
κως, τουτέστιν, εν τη σαρκί αυτού · και ο τούτου Amalia unilano fuisse dicimus , ac non parlenm cum
φοιτητής ο θεοφόρος , και τα θεία πολύς Διονύσιος, parle. Ait quippe divinus Apostolus : In ipso ina
ότι ολικώς ημίν εν μιά των έαυτής εκοινώνησεν habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter 61,
υποστάσεων. Ου μεν δε λέγειν αναγκασθησόμεθα , hoc est in ipsius carne ; el deiſer ejus discipulus
πάσας τας υποστάσεις της αγίας Θεότητος , ήτοι τάς Dionysius 61, ingenti divinarum rerum cognitione
τρείς πάσαις ταις ανθρωπότητος υποστάσεσι καθ' insignis, eam lolam in una suaruin personarum
υπόστασιν ηνώσθαι. Κατ' ουδένα γάρ κεκοινώνηκε nobiscum commercium habuisse ait. Nec propler
λόγον ο Πατήρ και το Πνεύμα το άγιον τη σαρκώσει ea lamen eo adducemur, ut fateamur omnes san
του Θεού Λόγου, ει μή κατ' ευδοκίαν και βούλησιν. clæ Trinitatis personas, sive tres , cum omnibus
Πάση δε τή ανθρωπίνη φύσει φαμεν ενωθήναι πάσαν humanæ naturæ personis secundum hypostasim
τήν της Θεότητος ουσίαν. Ουδέν γάρ ών ενεφύτευσε και unitas fuisse . Nam nec Pater, nec Spiritus san
τη ημετέρα φύσει ο Θεός Λόγος , αρχήθεν πλάσας clus ulla omnino ratione incarnationi Dei Verbi
ημάς, ένέλιπεν , αλλά πάντα ανέλαβε , σώμα, ψυχήν communicarunt , nisi benignissima voluntate. Ye
νοεράν και λογικήν, και τα τούτων ιδιώματα. Το rum loli humanæ naturæ lolam deitatis substan
γάρ ενός τούτων άμοιρούν ζώον , ουκ άνθρωπος. tiam unitam fuisse asserimus. Neque eniin Deus
B
"Ολον γάρ όλος ανέλαβε με , και όλος όλω ηνώθη , Verbum quidquam eorum , quæ , cum nos initio
ένα όλω την σωτηρίαν χαρίσηται . Το γάρ απρόσλη- rerum fingeret, naluræ nostræ inseruil , non as
πτον , αθεράπευτον . sumplum omisit : sed omnia assumpsit, puta cor
pus et animam intelligentem rationabilemque, cum eorum proprictatibus. Aniinal enim , quod
alterutrius est expers, ne quidem homo est . Totum quippe me tolus assumpsit, ac tolus toti uni .
lus est, ut toti salutem afferret. Nam alioqui non potuit sanari , quod assumptum non fuit 63.
"Ηνωται τοίνυν σαρκί διά μέσου νου ο Λόγος του , 213 Mensin homine principatum habet. – Ergo
Θεού μεσιτεύοντος Θεού καθαρότητι , και σαρκός Dei Verbum per intermediam mentemcarni unitur
παχύτητε ηγεμονικόν μέν γάρ ψυχής τε και σαρ- est, interjectam scilicet inter Dei puritatem et carnis
κός ο νους • νους δε , της ψυχής το καθαρώτατον , crassiliem 64. Mens elenim corporis et animæ prin
αλλά και νου, Θεός · και ότε μεν παραχωρείται (17) cipatum gerit , quin ipsa pars est anime parissima :
υπό του κρείττονος , την οικείαν ο νους του Χριστού at mentis quoque principalum tenet Deus ; cæterum
ηγεμονίαν ενδείκνυται. Έχνικάται δε 1, και έπεται Christi mens, ubi a praestantiori finitur, principa-
68
το κρείττονι , και ταυτα ενεργεί, και η θεία βούλεται lus sui præbet argumenta 65. Verum superatur
θέλησις . C obsequilurque illi quod præstantius est, ea agens,
quæ divina voluntas concedit ut agat.
Χωρίον δε , ο νους γέγονε της καθ' υπόστασιν
.
Porro mens unilæ sibi secundum hypostasim
αυτή ηνωμένης θεότητος , ώσπερ δηλαδή και η σάρξ, deitatis sedes facta est, velut uimirum et caro,
ου σύνοικος Y, ώς ή των αιρετικών εναγής πλανάται non contubernalis, quemadmodum impie fingitur ab
οίησις , ου γάρ αν μεδιμναίον , λέγουσα , χωρήσει• hereticis, cum aiunt: Unus modius non capit duos ;
δεμέδιμνον , σωματικώς τα άλλα κρίνουσα. Πώς δε de rebus a materia remolis ad instar corporuni ju .
ο Θεός τέλειος και άνθρωπος τέλειος, και ομοού- dicantes. Quonam autem pacio Christus dicatur
σιος τώ τε Πατρί και ημίν ο Χριστός λεχθήσεται , Deus perfectus, et homo perfectus, Patrique et
" Coloss . 11 , 9. 61 Dion. De div. nom . cap. 2. 68 Athan . De salut . adv. Christ .; Greg . Naz. epist.
1 ad Cled , et orat. 1 ; Cyrill . in cap. vii Joan. Greg . orat. 1 , 38 et 51. 65 Inf. cap. 18.
VARIÆ LECTIONES.
1 Edita έφύτευσε. Quidsi legas αυτού σύνοικος, vel ως σύνοικος, veluti contubernglis, utinfra cap. 18 : ex
Nazianzeno, quem auctor exscribit ? Quamobrem sequitur emendandum ουχ ώς ή των αιρετικών, κ. τ. ε .
NOTÆ .
( 16 ) Ηνωται τοίνυν. Εrgo Dei Verbum, etc. D εγγυτέρω , και οικειοτέρω , και διά τούτου σαρκί
.
,
Hoc Damasceni dictum quidam interpretantur, ut cum
μεσιτεύοντος θεότητι , και παχύτητι • Mens
caro a Verbo accepla sit, quia animæ rationalis mente miscelur, velut propinquiori, magisque affini,
ergo bumana caro condita fuit . Verum aliud et per eam carni, ul quæ medium deitatem inter el
quidpiam innuit : nimirum tantum abesse, ul juxta molem locum tenet . Idem subinde Patres alii Græci
ac sentiebat Apollinarius, rationalis anima Christo Latinique tradideruni.
defuerit ; quin potius interposiía essel , instar (17) Και ότε παραχωρείται, et cum a prαstan
medii et vinculi, quo extrema isla , Deus et caro, tiori finitur. Apollinariste negabant fieri posse, mil
copularentur. Id accepit ex Theologo, qui oral. 1 duo nyeuovexa, facultates duæ principales , actio
et alibi hoc iuculcat : Deus carni , δια μέσης ψυ- num moderatrices , in una eademque persona ex
xos éxexpáon, interventu animæ mislus esi, xal starent. Inficialur quidem Theologus , orat . 51 ,
συνεδέθη τα διεστώτα τη προς άμφω του μεσιτεύον- duas in Christo virtutes fuisse , qua actiones ejus
toş olxsiótnih, resque Ciscrepantes per interposilæ ex æquo moderarentur : mentem quippe humapam
rei cum utraque affinitatem copulatæ sunt . Orat . 51 , personæ Verbi subesse : cæterum eam principa
mentem esse uscótorxov, ait, medium parietem in- lum exercere docet , ubi a divina eo 'Gli sibi
ter Deum cl carlem : Ο νους το νού μίγνυται ως conceditur.
nobis consubstantialis , si divine nature pars , lu- Αεί μέρος της θείας φύσεως μέρει της ανθρωπίνης εν
manæ naturæ parti in co unila est 66. αυτώ ήνωται φύσεως;
Natura humana singularis in Christo, non com- Λέγομεν δε την φύσιν ημών έγηγέρθει εκ νεκρών ,
munis . — Dicimus aulem naluram nostram a mortuis και ανεληλυθέναι , και κεκαθικέναι εκ δεξιών του
excitatam esse, et in celum ascendisse, atque ad Πατρός, ου καθό πάσαι αι των ανθρώπων υποστά
Patris dexteram sedisse ; non quod omnes homi- σεις ανέστησαν , και εκάθισαν εκ δεξιών του Πα.
5
dium personæ una resurrexerint, et ad dexteram Pa- τρός , αλλά καθο 1 πάσα ή φύσις ημών εν τη του
iris consederint, sed quod loti naturæ nostræ in Χριστού υποστάσει. Φησί γούν και θείος Απόστο
Cliristi persona hoc contigerit 67. Ait enim divinus λος : Συνέγειρε , και συνεκάθισεν ημάς εν τω
Apostolus : Conresuscitavit nos el consedere fecit in Xploto.
Christo "s .
Quomodo una Dei Verbi natura incarnala , non Και τούτο δε φαμεν , ότι εκ κοινών ουσιών ή ένω
passa . Quin hoc dicimus, unionem ex commu- σις γέγονε . Πάσα γάρ ουσία κοινή εστι των υπ '
nibus essentiis esse factam . Omnis enim essentia αυτής περιεχομένων υποστάσεων , και ουκ έστιν
9
personis, quæ sub ipsa continentur, conmunis esl ; ευρείν μερικής και ιδιάζουσαν φύσιν , ήτοι ουσίαν ,
B
nec inveniri possit ulla singularis ac propria na- έπει ανάγκη τας αυτάς υποστάσεις και ομοουσίους ,
lura , sive essentia . Nam alioqui easdem personas και ετεροουσίους λέγειν, και την αγίας Τριάδα , και
simul ejusdem esse, ac diverse essentiae dicere ομοούσιον, και έτεροούσιον κατά την θεότητα λέγειν.
oporteret, ac sanctam Trinitatem , ratione deitatis,
9 “Η αυτή τοίνυν φύσις εν εκάστη των υποστάσεων
simul et consubslantialem esse, et disparis sub- θεωρείται. Και ότε είπωμεν ( 18) τήν φύσιν του
slantiæ . Ex quo perspicuum est eamdem naturam Λόγου σεσαρκώσθαι, κατά τους μακαρίους Αθανά
in quavis personarum considerari . El cum , juxta σιόν τε και Κύριλλον , την θεότητά φαμεν ηνώσθαι
beatos viros Athanasium et Cyrillum , Verbi nalu. σαρκί. Διο ουδέ δυνάμεθα ειπείν : Η φύσις του
ram incarnatam esse pronuntiamus, divinitatem Λόγου έπαθεν ου γαρ έπαθεν η θεότης εν αυτώ :
carpi unitam esse dicimus. Quam ob causam non λέγομεν δε την ανθρωπίνην φύσιν πεπονθέναι εν τω
possumus dicere Verbi naturam passam esse . Non Χριστώ, ου μήν πάσας τας των ανθρώπων υποστά
enim in eo divinitas passa est. At naturam huma- σεις υπεμφαίνοντες και , αλλά και την ανθρωπίνη φύσει
narm, personas hominum haudquaquam innuendo , ομολογούμεν τον Χριστόν πεπονθέναι . " Ωστε φύσιν
in Christo passam esse dicimus, itemque 214 του Λόγου λέγοντες , αυτόν τον Λόγον σημαίνομεν.
Christum in humana natura passium esse con file- c "Ο δε Λόγος και το κοινόν της ουσίας κέκτηται, και
mur. Quamobrem, cum Verbi naluram dicimus, το ιδιάζον της υποστάσεως .
Verbum ipsum significamus. Verbum porro et substantiæ communitatem habet, et personæ pro
prietatem .
CAP . VII . ΚΕΦΑΛ. Ζ' [NA ).
De una Dei Verbi composita persona. Περί της μιάς του Θεού Λόγου συνθέτου
υποστάσεως .
Verbi persona ante el post incarnationem . Verbi Προείναι μεν ούν άχρόνως και αϊδίως φαμεν την
persona simplex incarnatione facta composita. - θείαν του Θεού Λόγου υπόστασιν, απλήν, και ασυν
Divinam itaque Dei Verbi hypostasim dicimus ante θετον , άκτιστον , και ασώματος , αόρατον , αναφή ,
omnia exslare, extra tempus omne et sempiterne, απερίγραπτον , πάντα έχουσαν όσα έχει ο Πατήρ , ώς
simplicem nec compositam , increatam, incorpo- αυτώ ομοούσιον, τω της γεννήσεως τρόπω, και σχέ
ream , invisibilem , a contaclu alienam, et incir- σει της πατρικής υποστάσεως διαφέρουσαν, τελείως
cumscriptam , omnia habentem , quæ Pater habet, έχoυσαν b, ουδέποτε της πατρικης εκφοιτωσαν υπο
quia ejusdem cum eo substantiæ est, el sola ge- στάσεως επ ' εσχάτων δε των πατριχών κόλπων
nerationis ratione et relatione a Patris hypostasi οD ουκ αποστάντα Λόγον , απεριγράπτως ενακηκέναι
discreta ; perfectam item , nec unquam a persona τη γαστρί της αγίας Παρθένου, ασπόρως, και απερι
Patris sejunctanı : caterum in novissimis diebus λήπτως, ως οίδεν αυτός, και εν αυτή τη προαιωνίω
66 Greg. epist. 1 , Ad Clel. 67 Athan . De salut, adv . 68 Eplies . 11, 6.

VARIÆ LECTIONES,
z Deest xaod, in cod . S. Hil . in R. 12, el Colb. et ir N. Velus interpr. et Faber omiserunt. a Edit.
εμφαίνομεν . 5 (Cod.S. Hil . ex emendatione και τελείως έχουσαν ; in alio additur, την ουσίαν της θεότητος.
NOTÆ .
( 18) Και ότε είπομεν. Ει cum secundum , etc. Eutyches , Athanasii non esse , sed Apollinarii ,
lloc Monophysicæ objectabant , non Cyrillum modo, fideles multoties probaverunt ; a quibus Noster
verur et Athanasium , unam Dei Verbi naturam dissentit , utique propter auctoriiatem Cyrilli
9
incarnatam dixisse in quadam professione de in- Magni . Sed de istis fusius singulari dissertaiione
carnalione . Libellum hunc , aliosque , quos laudarat diximus .
1009 DE FIDE ORTHODOXA LIB . III . 1010
υποστάσει υποστήσασθαι εαυτό σάρκα εκ της αγίας A Verbum, palerno sinu non relicio , sine circumseri
Παρθένου. plione in sanctæ Virginis ulero habitasse absque
semine, et incomprehensa, qua ipse novit ratione, fecisseque, ul caro, ex sancta Virgine assumpta,
in sua sæculis antiquiore hyposlasi subsisterel .
'Εν πάσι μεν ούν, και υπέρ τα πάντα ήν, και εν Et tum quidem in omnibus et super omnia erat,
τη γαστρί υπάρχων της αγίας Θεοτόκου , αλλ' εν cum in sanctæ Dei Genitricis utero agebat, al in
αυτή , ενεργεία σαρκώσεως - εσάρκωται τοίνυν , εξ eo specialius incarnationem operando. Incarnatus
αυτής προσλαβόμενος την απαρχήν του ημετέρου itaque est, assumens conspersionis nostre primi
φυράματος, σάρκα εψυχωμένην ψυχή λογική τε και lias, carnem scilicet anima rationali et intelligente
νοερά , ώστε αυτήν χρηματίσαι τη σαρκί υπόστασιν , animalam , ita ut ipsa Verbi hypostasis, hyposta
την του Θεού Λόγου υπόστασιν , και σύνθετον ( 19)
1 Sis etiam carnis facta fuerit, et Verbi persona , que
γενέσθαι την πρότερον απλήν ούσαν του Λόγου ante simplex erat, composita evaserit : composita,
υπόστασιν σύνθετον δε εκ δύο τελείων φύσεων , inquam , ex duabus naturis perfectis , divinitate
θεότητός τε και ανθρωπότητος και φέρειν αυτήν nimirum et humanitale ; feratque certam illam
της θείας του Θεού Λόγου υιότητος το χαρακτηριστι- Β discriminantemque divine Verbi filiationis pro
κον και αφοριστικών ιδίωμα , καθ' και διακεκριται του prietatem , qua a Palre el Spiritu sancto secerni
Πατρός , και του Πνεύματος , τά τε της σαρκός tur, tum certas discriminantesque proprietates
χαρακτηριστικά και αφοριστικά ιδιώματα , καθ' & carnis, quibus a Maire et reliquis hominibus discre
διαφέρει της τε μητρός, και των λοιπών ανθρώπων . pal : imo divine nature proprietates gerat, φuarun
φέρειν δε, και της
τα θείας φύσεως ιδιώματα, καθ' ratione Patri et Spiritui sancto unitus est, itemque
& ηνωται τω Πατρί , και το Πνεύματι , και τα της humane nature proprias nolas, quarum ratione
ανθρωπίνης φύσεως γνωρίσματα, καθ' & ηνωται τη et Matri et nobis unitus est. Quin etiam hoc ne
τε Μητρί και ημίν. "Έτι δε διαφέρει του τε Πατρός mine , tum a Patre et Spiritu , tum a Matre et
και του Πνεύματος, της τε Μητρός και ημών, κατά nobis diſſert, quod idem simul Deus el homo est .
το υπάρχειν Θεόν τε ομού και ανθρωπον τον αυτόν. Hanc enim maxime peculiarem Christi persone
Τούτο γάρ της του Χριστού υποστάσεως ιδιαίτατον proprietatem esse agioscimus.
ιδίωμα γινώσκομεν .
Τοιγαρούν ομολογούμεν αυτόν , ένα Yίον του Θεού
9
Christi ex Marre generalio nobis el supra nos.
και μετά την ενανθρώπησιν, και Υιόν του ανθρώπου , Quocirca , etiam post humanitatem assumptam,
τον αυτόν , ένα Χριστόν , ένα Κύριον , τον μόνον C unum Dei Filium ipsum confitemur , eumdemque
5
μονογενή Υιόν και Λόγον του Θεού , Ιησούν τον Filium hominis, unum Christum , uinum Dominuin ,
Κύριον ημών. Δύο αυτού τάς γεννήσεις σέβοντες , unum unigenitum Filium , ac Dci Verbum , Jesum
μίαν την έκ Πατρός προαιώνιον , υπέρ αιτίαν, και Dominum nostrum, duplicem ipsius generationem
λόγον , και χρόνον , και φύσιν , και μίαν την επ ' venerantes ; alteram ex Patre ante sæcula, causa
εσχάτων δι' ημάς , καθ' ημάς , και υπέρ ημάς · δι ' omni, et tempore, et natura sublimiorem ; alleram
ημάς, ότι διά την ημετέραν σωτηρίαν · καθ' ημάς ,
.
extremis temporibus, nostri causa, nostri instar,
ότι γέγονεν άνθρωπος εκ γυναικός , και χρόνο ac supra nos ; nostri causa, 215 inquam , ut no
κυήσεως • (20) : υπέρ ημάς , ότι ουκ εκ σποράς , bis salutem afferret : nostri instar, quia homo
αλλ' εξ αγίου Πνεύματος , και της αγίας Παρθένου ex muliere , ac consueto porlus tempore editus
Μαρίας 1 , υπέρ νόμον κυήσεως · ου Θεόν αυτόν est : supra nos denique, quia non ex semine, sed
VARIÆ LECTIONES .
• R. 3189 και τρόπο κυήσεως . Ν . και χρόνο και κυήσει. R. vero 2, alii και νόμω κυήσεως . Ο Deest
Maplas, in editis el niss. præterquam in 'R. 2924 , el cod. S. Bil, in quo a recognitore supra lineanu
additum fuil.
NOTÆ .
(19 ) kal cúrostor. Sitque Verbi persona , etc. D Verho , ut in ipso substaret : ita úl scilicet præter
Maxinio cpist . ad l'err, illustr. persona composita compositionem interiorem , qua partes scse muluo
censelur, quando cjusmodi natura constat , que exigunt et alliciunt, uti corpus et anima, cxterior
es se composila sil , seu cujus partes simul pro- altera sit , qua unum aliud assumit sibi , perficit,
ductæ sint, nec alterutrius electione coierint, sed copulat et ierminat.
se mutuo alliciant : Altale non est Domini nostri (20 ) Και χρόνω κυήσεως, el consuelo partus
mysterium , inquit , sed cum suapte natura Deus, tempore. Quod quiilam codd. habent , xal vóue >
Deique Filins esset , simplex , incorporcus, coæternus xungswç , et juxta partus legem , non pugnat cumi
Patri , φιλανθρώπω βουλήσει , humanissima volun- eo quod paulo post sequitur, υπέρ νόμον κυήσεως.
lale , assumpia carne factus est homo ; nostrique supra partus legem. Nam υπέρ ανθρώπους μεν, διά
gratia, qui natura simplex et incorporeus eral, το εκ Παρθένου , inquit Joannes Seyeliopol. in και
ημών γέγονεν οικονομικώς καθ' υπόστασιν σύνθετος , epist. Dionys . κατ' ανθρώπους δέ, διά τον έν μήτρα
και ενσώματος , certa dispensatione secundum hy- χρόνον , και ως νόμους κυήσεως : Supra φuam lio
.
postasim composilus ex nobis, corporalisque factis mines nalus est, quia ex virgine : cæieruni humano
est. Dionysium citat, qui simplicem Jesum arcano more, propter lempusquod egil in utero , et velut
modo compositum ſuisse,ail, ex humana vililale, če leges partus. Vid. Rullin.in Expos. Symb., et Epi
2
ής απορρήτως και απλούς Ιησούς συνετέθη. Λd Isrc, plian . in Epilogo librorum De hveres.
humanitas deilalem non affecit , scd accepil a
de Spiritu sancto , sanctaque Virgine Maria , quod A μόνον κηρύττοντες , γυμνόν της καθ' ημάς άνθρω
quidem pariendi lego eminentius est. Non ut eum πότητος, ουδέ μην άνθρωπον μόνον , ψιλούντες αυτόν
Deum prædicemus noslra nudum humanitate, aul της θεότητος · ουκ άλλον και άλλον , αλλ' ένα και
rursus solum hominem , divinitate spoliatum , aut τον αυτόν, ομού Θεόν τε και άνθρωπον, Θεόν τέλειον
denique alium et alium ; sed unum eumdemque και άνθρωπον τέλειον · όλον Θεόν , και όλον άνθρω
Deum siniul et hominem , Deum perfectum , et ho- πον • τον αυτόν όλον Θεόν , και μετά της σαρκός
minem perſectum , totum Deum , et lolum hominem : αυτού , και όλον άνθρωπον , και μετά της υπερθέου
lotum Deum , una cum ipsius carne, et totum lio- αυτού θεότητος. Διά του είπείν , τέλειον Θεόν , και
minem , ctiam adjuncta ipsius precelsissima dei- τέλειον άνθρωπον , το πλήρες και ανελλιπές δηλούν
Lale. Porro cum Deum perfectum, el perfectum τες των φύσεων · διά δε του είπείν, όλον Θεόν, και
hominem dicimus, nalurarum plenitudinem , ut όλον άνθρωπον, το μοναδικών και άτμητον δεικνύντες
nihil in eis desideretur, declaramus : cum vero της υποστάσεως .
lolum Deum , el loluni hominem , individuam per
sonæ singularitatem ostendimus .
Una Dei Verbi natura et incarnata . -
Quinimo Και μίαν δε φύσιν του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην
B
unam Dei Verbi naturam incarnatam confitemur ; ομολογούμεν , διά του είπείν σεσαρκωμένην , την 7
per id quod incarnalam dicimus, carnis substantiam της σαρκός ουσίαν σημαίνοντες , κατά τον μακάριον
significantes , secundum beatum Cyrillum 70. Ae Κύριλλον και σεσάρκωται τοίνυν ο Λόγος, και της
proinde incarnatum est Verbum , nec tamen a na οικείας αυλότητος ουκ εξέστηκε , και όλος σεσέρ
Tura sua maleriæ experte descivit ; tolumque κωται , και όλος εστίν απερίγραπτος . Σμικρύνεται
incarnatum est, et lotum incircumscriptum manel . σωματικώς και συστέλλεται , και θεϊκώς εστιν
Suscepto corpore micuitur , et contrabitur ; divi απερίγραπτος , ου συμπαρεκτεινομένης της σαρκός
nitate vero circumscriplionem respuit. Neque enim αυτού τη απεριγράπτω αυτού θεότητι.
ipsius caro una cum divinitate, quæ circumscribi
nequit, Deus se porrigit et extendit.
Porro lolus est perfectus Deus, at non in lolum "Όλος μεν ουν εστι Θεός τέλειος , ουχ όλον δε
Deus ( neque enim solum Deus, sed etiam bomo ), Θεός · ου γάρ μόνον Θεός , αλλά και άνθρωπος και
lotusque item homo perfectus, verum non in όλος άνθρωπος τέλειος , ουχ όλον δε άνθρωπος σου
tolum homo . Non eniin duntaxat lomo, sed etiam γάρ μόνον άνθρωπος , αλλά και Θεός. Το μεν γάρ
Deus. Totum φuippe naturam declarat;totus au- c όλον, φύσεώς έστι παραστατικόν : το και όλος,υπο
tein personam : non secus atque aliud naluram in στάσεως, ώσπερ το μεν άλλο , φύσεως , το δε άλλος,
11
dirat , alius personam υποστάσεως c .
Naturarum in eo commeatio ex divinitate. Ιστέον δε, ως ει και περιχωρείν εν αλλήλαις τας
Sciendum est autem " quod , quamvis Domini no του Κυρίου φύσεις φαμεν, αλλ' οίδαμεν, ως εκ της
stri naluras se mulyo permeare dicamus, allamen θείας φύσεως ή περιχώρησις γέγονεν. Αύτη μεν γάρ
hujusmodi permeationcm a natura divina fieri con- διά πάντων διήκει, καθώς βούλεται , και περιχωρεί,
stat ; quippe quæ pro libitu suo omnia pervadit, δι' αυτής δε ουδέν και αύτη μεν των οικείων αυ
nihil ipsam pervadente. Quin suas quidem dotes χημάτων τη σαρκί μεταδίδωσι , μένουσα αυτή απο
carni impertit, cum ipsa interim impassibilis, et θής, και των της σαρκός παθών αμέτοχος . Ει γάρ
carnis affectionum exsors maneat . Cum enim sol ήλιος ημίν των οικείων ενεργειών μεταδιδούς, μένει
multiplicis virtutis suæ nos participes facial, ut των ημετέρων αμέτοχος , πόσω μάλλον και του ηλίου
tamenin rerum nostrarum parlem minime veniat, ποιητής τε και Kύριος .
quanto minus solis opifex et Dominus !
CΑΡ . VΙΙΙ . ΚΕΦΑΛ. Η ' [NB].
Ad eos qui sciscilantur : An ad continuam quantita- D Προς τους λέγοντας f . Υπό (21 ) το συνεχές
:
tem, vel ad discretam Domini naturæ reducantur. πόσον ανάγονται αι του Κυρίου φύσεις , ή υπό
το διωρισμένων ,
Aliud solvit argumentum Severi. — Quod si quis Ει δέ τις ερωτά περί των του Κυρίου φύσεων,
69 Expositio fidei a Patribus Nicænis contra Paul. Samos. III, p. conc. Ephes . 70 In commonit.
ad Eulog. et epist. 2 ad Success. Cr. supra c. 6, ct infra cap. 11. 71
Greg. Naz . oral . 51 . 11 Supr.
Cap . 3. 73 Leontius De seclis , act. 3.
VARIÆ LECTIONES.
e Additur in editis et R. 2927: 'Εν πάσι μεν ήν, και υπέρ τα πάντα, και εν τη γαστρί της Θεομήτορος,
αλλ' εν ταύτη τε , ενεργεία της σαρκώσεως: In omnibus φuidem erat, et super omnia, nec non in matris ulero,
sed ita ut in ea incarnationem operaretur. Quæ profecto sunt insililia. 1 Edit. ή υπο . R. 2923 ει υπό.
NOTÆ .
(21 ) Προς τους λέγοντας. Αd eos qui , etc. continuæ , quam quæ discrelæ quantitatis sunt,
Cavillus hic erat Severianorum , quem refert Leon- nuinerari : αλλά και το, ηνωμένον, πλήν τον οικείον
lius, acı . 7 De seci . ubi respondet lam ca que λόγον διακρινόμενον απoσώζον, quin ci illud quod
DE FIDE ORTHODOXA LIB . III . 1314
2013
ει και υπό το συνεχές ποσόν ανάγονται και , ή υπό το Ads Donini naturis perlenlelur, al continuanine
.
διωρισμένον , έρούμεν , ότι αι του Κυρίου φύσεις,, quantitatem,, an ad discretan referantur,, sic re
ούτε εν σώμά εισιν , ούτε μία επιφάνεια , ούτε μία spondebimus :: Domini 216 naturas neque corpus
γραμμή , ού χρόνος , ού τόπος , ένα υπό το συνεχές
.
unum esse, neque lineam unam , neque tempus,
αναχθώσι ποσόν · ταύτα γάρ εισι τα συνεχώς άρι- neque locum , ut ad continuam quantitatem redu
cantur. Hæc enim sunt, quæ continue quanta cen
θμούμενα. sentur .
Ιστέον δε ώς ο αριθμός , των διαφερόντων εστί • .
Sciendum porro est ca in numerum cadere quæ

και αδύνατον αριθμείσθαι , τα κατα μηδεν διαφέ- inter se distinguunlur , nec numerari ea posse in
ροντα καθ ' ο δε διαφέρουσι , κατά τούτο και άρι- ter quæ nulla distinctio est : sed quatenus distin •
θμούνται • οίον ο Πέτρος και ο Παύλος, καθ' ό μεν guuntur , eatenus numerari ; ex . gr. , Petrus et Pau
ήνωνται , ουκ αριθμούνται . Τα λόγω γάρ της ουσίας Ius , qua ratione uniti sunt,, non numerantur ; nam ,
ενούμενοι , δύο φύσεις ου δύνανται λέγεσθαι · καθ ' cum secundum essentiam copulentur, dici non
υπόστασιν δε διαφέροντες , δύο υποστάσεις λέγονται.. possunt duæ naluræ : at vero , cum ratione persona
" Ωστε ο αριθμός των διαφερόντων εστί , και ο τρόπο differunt,duæ proinde persona dicuntur. Ex quo patet
διαφέρουσι τα διαφέροντα , τούτο το τρόπο και numerum iis convenire, quæ inter se differunt; et
αριθμούνται. quatenus differunt, hactenus quoque ea numerari.
" Ηνωνται μεν ούν αι του Κυρίου φύσεις ασυγχύ- Duæ Christi nature discrelæ . — Quocirca Domini
τως καθ' υπόστασιν , διηρηνται δε αδιαιρέτως λόγω naluræ , quantum ad personam allinet, absque
και τρόπο της διαφοράς. Και η μεν τρόπο ήνωνται , confusione unitæ sunt ; quantum autem ad diffe
ουκ αριθμούνται · ου γάρ καθ' υπόστασιν δύο είναι rentiæ rationem , absque divisione distinguuntur.
.
φαμεν τας φύσεις του Χριστού • ώ δε τρόπω αδιαιρέ Ac quidem qua ratione unitæ sunt , minime nume
τως διήρηνται, αριθμούνται • δύο γάρ εισιν αι φύσεις rantur (neque enim duas quantum ad personami
του Χριστού , λόγω και τρόπο της διαφοράς . “Ηνω- dicimus esse Christi naluras ) , qua autem citra
μέναι γάρ καθ' υπόστασιν , και την εν αλλήλαις divisionem distincte sunt , numerantur . Due
περιχώρησιν έχουσαι, ασυγχύτως ήνωνται, την οι- enin Christi naluræ sunt, distinctionis ratione et
κείαν εκάστη φυσικής διαφοράν διασώζουσα. Το modo :: nam quia ratione person: e unite sunt,, et
τρόπιω τοιγαρούν της διαφοράς , και μόνο αρι invicem se pervadunt, citra confusionem uniuntur ,
θμούμεναι , υπό το διωρισμένον ποσόν αναχθή- suam naturalem differentiam ambæ retinentes.
1ονται . C Quare, cum distinctionis modo, ejusque sola ra
lione numerentur, ad discretam quantitaler re
digentur.
Είς τοίνυν εστίν ο Χριστός , Θεός τέλειος και άν- Quomodo Christi caro adoretur . Quapropter
θρωπος τέλειος · δν προσκυνούμεν συν Πατρί και unus est Christus, Deus perfectus, et homo per
Πνεύματι , μια προσκυνήσει μετά της αχράντου Γectus , cui unam eamdemque adorationem cum
σαρκός αυτού , ουκ απροσκύνητον την σάρκα λέ Patre el Spirilu , non exclusa immaculata ejus car
γοντες : τροσκυνείται γάρ έν τη μιά του Λόγου ne, adbibemus . Neque enim adorandam esse car
υποστάσει , ήτις αυτή υπόστασις γέγονεν ου τη . nem ejus negamus : quippe quæ adoratur in una
κτίσει λατρεύοντες . Ου γαρ ώς ψιλήν σάρκα 1 προσ . Verli persona ,, que quidem ipsi persona etel hypo
κυνούμεν , αλλ' ώς ηνωμένην θεότητι , και εις έν stasis facta est. Qua in re non creaturæ servimus ;
πρόσωπον και μίαν υπόστασιν του Θεού Λόγου, των non cnim illam , ceu nudam carnem adoramus,
δύο αυτού αναγομένων φύσεων . Δέδοικα του άνθρα- sed velut divinitati unilam : et quia due ipsius
χος άψασθαι διά τό το ξύλο συνημμένον πυρ. Προσ- nature ad unam Dei Verbi personam reducuntur ,,
κυνώ του Χριστού το συναμφότερον ,, διά τήν τη unamque subsistentiam . Carbonem tangere ol
σαρκι ηνωμένην θεότητα . Ου γαρ τέταρτονι (22) ignem cum ligno conjunctum vercor . Ambas Cliri
** Cyrill . in def. Anath . 8 coat . Theod .
VAIRIE LECTIONES .
5 Cod . S , Hil . R. 7, Colb. 3 et Entlym. αναφέρoιντο. Colb. aller διαφέρoιντο. i Cod . fere
6 Edit . η .
omnes ψιλή σαρκί, ... ηνωμένη . Ο Μss . ου τέταρτον.
NOTÆ .
unitum est , modo propriam rationem suam , qua D qui duas naturas integras Christo tribuendo, qua .
distinguitur, incolumem servet. Eadem responsione lernitatem pro Trinitate inveherent. Hoc refert
Theologus, olim orat. 37 , similem solverat Euno- Nazianzenus, epist. 1 , ad Cled ., ut Athanasii ad
nii argutationem contra trium divinæ essentize Epictetum epistolam taceam , innuitque Apollina
personarum consubstantialitalem : cui Nysscnus, rius ipse in Professione fidei ad Jovianum , et in
libello Quod unus sit Christus . Anastasius Antio .
aliique ejusdem
(92 ) ούτε γάρ ævi adjungi
τέταρτο possunt.
ν . Νοπ επin quartan per- clienus criminationem hanc in lilbro Περί ενερ
sonam. Apollinaristæ , lit ante diccbainus, Cailin- γειών, De operationibus, confutavit hoc exemplo :
lieos lacesscbant ceu av pw no . 1096, hominicolas, Υπόθου τρείς είναι στήλας χαλκάς , και την μίαν
sti naturas ob unilano Carli divinitatem aloro . A παρεντίθημι πρόσωπον εν τή Τριάδι : μη γένοιτο:
Non quartam Trinitati personam infero : absit! αλλ' εν πρόσωπον ομολογώ του Θεού Λόγου και
sed unam Dei Verbi , carnisque ipsius personam της σαρκός αυτού. Τριάς γάρ έμεινεν η Τριάς, και
conſilcor . Trinitas quippc etiam post Verbi incar- μετά την του Λόγου σάρκωσιν .
nationem Trinitas mansit.
Post capul 80, seu I libri iv, in edi'is et compluribus mss. denuo de eadem quæstione disputatur, cum eadem
2428, superflua de
inscriptione iisdemque pene verbis. Quæ, quia desunt in codd . S. Hil. et Reg. 2427 et ininsililia
clarantur, addila in ora libri voce Taoistòs , ad illum locum pertinere non debent , sed esse prorsus
apparent ; idcirco 217 huicce capiti 52, seu octavo libri 111, subjicienda censui, secunduin iritam metho .
dum quam tenui in Dialecticis, ei ne præler auctoris propositum , quod veteres indices aliaque monumenta
significant, liber De lide orthodoxa ultra centesimum caput exporrigatur.
Ad eos qui sciscilantur, ulrum ad continuam quan . Προς τους έρωτώντας , εί υπό το συνεχές ποσόν
litatem , vel ad discretam , duæ naturæ reſe- ανάγονται, ή υπό το διωρισμένον >, αι δύο φύ
rantur . σεις και
Domini naturæ, nec unum corpus sunt, nec su- Αί του Κυρίου φύσεις , ούτε εν σώμά εισιν , ούτε
perficies una , nec linea , nec locus, nec tempus , ut επιφάνεια μία, ούτε γραμμή, ού τόπος, ού χρόνος ,
ad continuam quantitatem reducantur. Istec enin C έναυπό το συνεχές ποσόν αναχθώσι • ταύτα γάρ εισι ,
.
sunt, quæ numerantur . Al Domini nalure citra τα συνεχώς αριθμούμενα . "Ηνωνται δε αι του Κυ .
confusionem ullam secundum hypostasim inter se ρίου φύσεις ασυγχύτως καθ'υπόστασιν, και διήρης
unitæ suni, ac citra divisionem discrelæ , ralione ται αδιαιρέτως , λόγω και τρόπο της διαφοράς . Και
nimirum et modo discriminis utriusque. Ει qui- ώ μέν τρόπο ήνωνται, ουκ αριθμούνται. Ου γαρ λέ
dem , qua ratione unitæ sunt, non numerantur , γομεν δύο υποστάσεις είναι τας φύσεις του Χριστού ,
neque duas esse personas Christi naturas dicimus, ή δύο κατά την υπόστασιν · ώ δε τρόπο αδιαιρέτως
aut duo secundlum hypostasim.. Qua vero ratione διηρηνται , αριθμούνται . Δύο γάρ εισι φύσεις, λόγω
indivisini distinguuntur, hac numerantur. Duæ και τρόπο της διαφοράς. Ηνωμέναι γάρ καθ' υπό
siquidem naturæ sunt, ratione et modo discrimi- στασιν, και εν αλλήλαις περιχωρούσαι , ασυγχύτως
is . Cum enim inter s0 secundum hypostasim ήνωνται , την είς άλλήλας μεταβολήν ου δεξάμεναι,
uniantur, seseque mutuo pervacant, citra conſu- την οικείαν εκάστη φυσικήν διαφοράν, και μετά την
sionem copulantur ; ita ut altera in alteram non ένωσιν διασώζουσαι . Το γάρ κτιστόν διέμεινε κτι
muletur, sed suum utraque discrimen naturale στον , και το άκτιστον , άκτιστον . Τα τρόπω τοίνυν
eliam post unitionem conservet . Nam quod crea C της διαφοράς, και μόνο αριθμούμεναι , υπό το διω
1
lum est , creatum mansit, et quod increalum , in- ρισμένον ποσόν αναχθήσονται . 'Αδύνατον γάρ τα
creatum . Quare, cum diferentiæ modo, coque solo κατά μηδεν διαφέροντα αριθμείσθαι καθο δε δια
.
numerentur , ad discretanm quantitatem reducenda φέρoυσι , κατά τούτο αριθμούνται • οίον ο Πέτρος ,
simt. Neque enim fieri possil, ut quæ nullatenus και ο Παύλος , καθο μεν ήνωνται, ουκ αριθμούνται
inier se discrepant, numerentur : sed qua ratione το λόγω γαρ της ουσίας ενούμενοι , δύο φύσεις ούτε
quædam diſerunt, ea quoque numerari solent. Ex. εισιν, ούτε λέγονται καθ' υπόστασιν δε διαφέροντες ,
gr. , Petrus et Paulus, qualelius simul uniuntur, δύο υποστάσεις λέγονται. " Ωστε η διαφορά, αιτία του
numerum respuunt; quia , cum essentiæ ratione αριθμού.
uniantur, duæ naturæ nec sunt, nec dicuntur : quatenus vero personaliter inter se discrepant,
duæ personæ dicuntur. Ex quo perspicuum fit differentiam esse causam nuineri.
CAP. IX . ΚΕΦΑΛ . Θ ' [ ΝΓ '].
Ad illud quod quæritur, silne ulla natura quæ subsi- Προς το , ει [ ουκ έστι φύσις ανυπόστατος ,
slentia careat , responsio. απάντησις.
Quanvis enim nulla sit natura , quæ subsisten- Ει γάρ και μή εστι φύσις (23) ανυπόστατος , η
NOTÆ .
εκπυρωθείσαν άκρως , και ράβδον έν τη χειρί αυτής D quam Leontio teste, act. 7 De sect. hoc modo strue
9
προτεθείσαν είτα επειδή αι άλλαι δύο αβλαβείς τοίς hat : Si duas naturas dicitis , vel illæ subsistentiam
προσαπτομένοις εισίν , αύτη δε ανέπαφος διά την
2 habent, vel ea carent. Si subsistentiam habent, per
λαμπρότητα της εκπυρώσεως, άρα τέσσαρες στήλαι sonas duas introducitis , Christos duos , filios duos .
εισι , και ου τρείς ; Ρone tres esse statues eneas , Sin subsistentia carenl , jam in rerum natura non
quarum una admodum sil candens, quæ manu vir- exsistunt. Leontius vero, Nisi Christus , inquit , ex
gam teneal : jam ex eo quod duabus illis non læ- naturis duabus conslel, ut dicilis , aut illæ subsisten
duntur qui ipsas tetigerint , islac autem propler liam habent, aul ea carent. Si subsistentiam habent,
eximium ardorem minime tangi queat , num idcirco duæ proinde personæ sunt : sin ea carent, jam am
qualuor erunt statuæ , el non ires ? Nestorium , qui plius non exstant . Quocirca in Defensionibus osten
orthodoxos ανθρωπολάτρας appellitabat , Cyrillus, dit Severianos pro Nestorianis pugnare : "Hxoucó
lib. i contra ipsum , osiendil criminis hujus esse τινος , inquit, γενναίως οιoμένου διαλέγεσθαι, ότι ουκ
reum , qui Christi , quem merum esse hominem έστι φύσις απρόσωπος αλλά παρέπεται τη φύσει και
sentirel, adorandum tamen non negabat : Propter το πρόσωπον. Ει ούν δύο φύσεις , πάντως και δύο
eum qui latel, aiebat ille, eum qui apparet adoro. πρόσωπα. Πώς ουκ αν τους τα τοιαύτα προβαλλομέ
(23) Ει γάρ καί μή εστί φύσις. Ειsi enim nulla νους ελεήσειεν ; Ο σαφώς ούτω προσπταίoυσι , και
cal nalura . Alteram diluil cavillationem Severi, Νεστορία προσποιούμενοι πολεμείν, τοίς αυτού προ
ουσία απρόσωπος • εν υποστάσεσι γάρ και προσώπους A tia careat , nec ulla substantia, que persone expers
ή τε ουσία και η φύσις θεωρείται • αλλ' ουκ ανάγκη exsistat (quippe cum et substantia , et natura in
τάς άλλήλαις ενωθείσας φύσεις καθ' υπόστασιν , subsistentiis considerentur et personis) , at non
εκάστην ιδίαν κεκτησθαι υπόστασιν· δύνανται γάρ εις idcirco necesse est ut naturæ illæ, quæ secundum
μίαν συνδραμούσαι υπόστασιν , μήτε ανυπόστατοι hypostasim inter se unitæ sunt , 218 suam sin
είναι , μήτε ιδιάζουσαν εκάστη έχειν υπόστασιν , αλλά gule typostasim habeant.. Fieri enim potest,, utin
μίαν και την αυτήν αμφότεραι "Η αυτή γάρ του unam personam convenientes, nec substantia ca
Λόγου υπόστασις , αμφοτέρων των φύσεων υπόστασις reant, nec rursus separatam ac propriam subsi
χρηματίσασα, ούτε ανυπόστατον αυτών μίαν είναι stentiam habeant, sed ambæ unam et eamdem 75.
συγχωρεί , ούτε μην έτεροϋποστάτους άλλήλων είναι Nam , cum una et eadem Verbi persona ambarum
παραχωρεί , ουδέ [είναι και] ποτε μεν τήσδε , ποτέ δε nalurarum persona exstiterit, nec utramvis barum
εκείνης , αλλ' αεί αμφοτέρων αδιαιρέτως, και αχω- subsistentia carere sinit , nec rursus eas diversam
ρίστως υπάρχει υπόστασις · ου μεριζομένη και inter se subsistentiam habere concedit, nec de
διαιρουμένη , και μέρος μεν εαυτής τήδε,9 μέρος mum ut nunc hujus , nunc illius, persona sit, sed
δε τήδε διανέμουσα, αλλά πάσα ταύτης και πάσα utriusque semper citra divisionem et separationem
εκείνης , αμερώς και ολοσχερώς υπάρχουσα. Ου γάρ B hypostasis exsistit : sic nimirum ut non in partes
ιδιοσυστάτως υπέστη ή του Θεού Λόγου σάρξ , ουδε secetur ac dividalur, suique partem huic, parlem
ετέρα υπόστασις γέγονε παρά την του Θεού Λό- que illi tribuat , sed lola hujus, ac tota illius indi
γου υπόστασιν, αλλ' εν αυτή υποστάσα, ενυπόστα- vise, atque in totum sit . Neque enim ut seorsim
τος μάλλον, και ου καθ' εαυτήν ιδιοσύστατος υπό- subsisteret, Dei Verbi caro condita est , aut præler
στασις γέγονε . Διό ουδε ανυπόστατός έστιν ,1 ουδε Dei Verbi personam alia facta fuit persona : sed
ετέραν εν τη Τριάδι παρεισφέρει υπόστασιν . cum in ea subsisteret , facta est potius ενυπόστα
795, id est, in alio substans, quam seorsim in seipsa substans hypostasis. Quamobrem nec caret
subsistentia, nec alteram in Trinitate personam inducit.
ΚΕΦΑΛ . Ι' [ ΝΔΊ. CΑΡ. Χ.
ΤΠερί του Τρισαγίου . De hymno trisagio .
Εντεύθεν (24 ) και την εν τω Τρισαγίω προσθήκης Divina nomina communia.- Quæ cum ita sint 76,
3 Leont. De sect . act. 7. 10 Dam. epist. ad Jord . archim .

VARIÆ LECTIONES.
k Deest sivai, in edilis et mss., et in cod . S. Hil. additum est a recognitore.
NOTÆ.
βλήμασι κέχρηνται, και την εκείνου νοσον τότε αφ' C tus sit. Ecquis enim ignorat id quod universale est ,
εαυτών ασφαλίζονται • Quemdam audiri qui generose in singulis personis , ceu subsistentiis sigillantibus
disputare sibi videbatur, asserentem nullam ersiare inspici ; puta deitatis naturam in Patre et Filio el
naturam sine persona propria, sed personam nalurce Spiritu sancto, angelicam in Michaele, Gabriele , et
consectariam esse . liaque si duæ nature , duce quo reliquis .... sin autem contendunt unamquamque na
que persona sunt. Quem non misercat eorum qui luram propriam personam comitari ; hoc equidem
falia objectant, quos quidem sic offendere perspicuum esse verum censuerim in naturis , sive substantiis quæ
sit, ut , cum se fingant contra "Nestorium pugnare secundum hypostasim unitæ non sunt : ast procul
i psiusmel argumentationibus ulantur, inque semel- abest a vero, si sermo esl de naluris quæ per compo
ipsis morbum ejus corroborent ? Pari modo Leon- sitionem et hypostatice copulantur.
tius, lib . 1 Cont. Nestor. et Eutych. argumentationis (24 ) Εντεύθεν δέ . Quo cum ita sint , etc. Nimi
hujus ut Eutychianos, sic et Nestorianos auctores rum Petrus Fullo, occupata sede Antiochena , sub>
ernset, respondetque, ut in libro De sectis , aliud colore Nestoriani erroris eliminandi, celebratissi
esse υπόστασιν, aliud ενυπόστατον : unam porro mum hymnum hunc sic adauxisse fertur : Sanctus
Christi personam et hypostasim esse, duo vero èv- Deus , sanctus fortis, sanctus immortalis, qui cruci
υπόστατα , duasve naturas in persona eadern sub- fixus es pro nobis, miserere nostri. Quam interpola
sistentes. Videsis quæ dixi ad cap . 29 Dialect. E.- iionem Jacobitæ Syri, Armenique admisere , pro
dem sensti pergit Εulogias : Ει μεν ότι ου δυνατόν pter quam , quia Christi deilati perpessionem altin
τας φύσεις άλλως , ή εν προσώποις θεωρείσθαι, τού- gere vilebantur, Theopaschitæ etiam audierunt.
τοις πάς όστις και των μικρά ειδότων συνομολογή- p Insuper quia communis fidelium sensus erat, ejus
σειεν . Τίς γάρ αγνοεί, ότι το καθόλου εν τοις κατά modi Trisagiis singulas Trinitatis personas compel
μέρος προσώπους , ώσπερ ταϊς χαρακτηριστικαίς lari,, multi arbitrati sunt a Fullone ,, vel Triuitatem
υποστάσεσι θεωρείται· οίον ή της θεότητος φύσις εν ipsam , ceu alixam cruci, prædicari, aut quemdam
Πατρί, εν Υιώ, και εν αγίω Πνεύματι • ομοίως η alium aa Filio , qui crucifixus esset ,, ut Noster ex
αγγελική φύσις , εν Μιχαήλ, εν Γαβριήλ, και τους plicat. Feruntur apud Zonaram epistolae Felicis III
λοιπούς.... ει δε τούτο βούλονται κατασκευάζειν , ότι papæ, et Acacii CP. aliorumque episcoporum no
πάσης φύσει ιδιάζον παρέπεται πρόσωπον επί των minibus inscriptæ , quibus Petrus Fullo multiplicis
μή καθ' υπόστασιν ηνωμένων· ό έστιν ουσιών, και
.
hæresis reus habetur ob banc mutationem . Has
τούτονορθώς έχειν ηγούμαι τον λόγον. Επί δε των vero doctissimus Valesius adulterinas putat ; e con
εν συνθέσει, και ενυπoστάτως ηνωμένων πόρρω της tra Guillelmus Cave sinceras esse probat in Histor,
αληθείας καθεστηκεν : Si quidem non posse fieri di- litterar. in Felice; quin etiam CI. Franciscus Pagi ,
cant, ul naturæ cognoscantur, nisi in personis, hoc ad annum 485. Plura scripsit Noster de hymno
profecto illis concesscrit quisquis vel modicum peri- Trisagio in epistola ad Jordanem . Cæterum Ephræ
appendicem iHam, quain Petrus Chaplieus , seu Α υπό του ματαιόφρονος Πέτρου του καναφέως γεγενη
Fullo , Trisagio hymno adjecil, impiam esse stalui- μένην, βλάσφημον οριζόμεθα, ως τέταρτον παρεισ
mus ,, ut que quartam inducat personam, ac Dei άγουσαν πρόσωπον, και αναμέρος τιθείσαν τον του
Filium , vim illam nimirum Patris vere subsisten- Θεού Υιον, τήν του Πατρός ενυπόστατον δύναμιν, και
lem , seorsim collocel , el seorsim rursus eum , qui αναμέρος τον εσταυρωμένον ως άλλον όντα παρά
cruci affixus est , ac si ab illo forti diversus esset, τον ισχυρόν , η παθητήν την αγίας Τριάδα δοξάζου
vel Trinitatem sanctam passioni obnoxiam opine- σαν , και συσταυρούσαν το Υιώ τον Πατέρα και το
, Palremque ac Spiritum sanctum in crucem
tur, Πνεύμα το άγιον. "Απαγε ταύτην την βλάσφημον !
agal . Procul sit blasphema hæc et adulterina nu- και παρέγγραπτον φλυαρίαν. Ημείς γάρ το , άγιος 9
gacitas. Nos quippe illud , sanctus Deus de Patre ο Θεός, επί του Πατρός εκλαμβάνομεν , ούκ αυτό
accipimus :: non quod ipsi soli divinilalis assigne- μόνο το της θεότητος αφορίζοντες όνομα , αλλά και
mus nomen . Nam et Filium , et Spiritum sanctum τον Υιόν Θεόν ειδότες , και το Πνεύμα το άγιον » και
Deum agnoscimus. Itidem illud , sanctus fortis, Fi- τό , άγιος ισχυρός , επί του Υιού τίθεμεν , ουκ απ.
lio tribuimus : non quod Patrem et Spiritum san- αμφιεννύντες της ισχύος τον Πατέρα και το Πνεύμα
ctum virtute spoliemus. Ac denique illud , sanctus το άγιον» και το, άγιος αθάνατος , επί του αγίου
immortalis , Spiritui sancto ascribimus : non ut B Πνεύματος τάττομεν, ουκ έξω της αθανασίας τιθέν
Patrem et Filium ab immortalitate excludamus , τες τον Πατέρα και τον Υιόν, αλλ' εφ' εκάστης των
seil uit in unaquaque persona omnia divina nomina υποστάσεων πάσας τας θεωνυμίας απλώς και απο
simpliciter et absolute sumamus, divinum scilicet λύτως εκλαμβάνοντες, και τον θείον Απόστολον έχ.
Apostolum imitantes, cujus hæc verba sunt : Nobis μιμούμενοι , φάσκοντα • Ημίν δε είς Θεός ο Πά
aulem unus Deus Paler, ex quo omnia, el nos ex τήρ , εξ ού τα πάντα, και ημείς εξ αυτού και είς
ipso ; el unus Dominus Jesus Christus, per quen Κύριος Ιησούς Χριστός , δι' ού τα πάντα , και
o :unia, et nos per ipsum : 219 et unus Spirilus ημείς δι' αυτού · και εν Πνεύμα άγιον , ενώ τα
sanctus, in 78quo omnia, et nos in ipso 77. Itemque πάντα και ημείς εν αυτώ η. Ου μην αλλά και τον
Gregorium * illum Thcologum ad hunc modum Θεολόγος Γρηγόριον , ώδε πη λέγοντα : Ημίν δε εις
loquentem : Nobis autem unus Deus Paler, ex quo Θεός ο Πατήρ, εξ ού τα πάντα , και εις Κύριος
omnia ; el unus Dominus Jesus Christus, per quem Ιησούς Χριστός , δι' ού τα πάντα, και εν Πνεύμα
omnia ; et unus Spiritus sanctus , in quo omnia : άγιον, ενώ τα πάντα , του, εξ ού , και , δι' ού , και ,
his voculis, ex quo, per quem , el in quo , non scin- ενώ, μή φύσεις τεμνόντων · ουδέ γάρ αν μετέπι
dentibus naturas (neque enim alioqui præpositiones πτον αι προθέσεις, ή αι τάξεις των ονομάτων αλλά
C
illæ, aut nominum ordines unquam mularenlur), χαρακτηριζόντων μιάς και ασυγχύτου φύσεως ιδιότη
verum unius ac inconfusæ naturæ proprietales τας » και τούτο δηλον εξ ών εις έν συνάγονται πάλιν,
exprimentibus. Idque liquet ex eo quod rursus in εί τώ μή παρέργως εκείνο αναγινώσκεται παρά το
unum colliguntur, si molo quispin illud apud αυτώ Αποστόλω, το , εξ αυτού , και δι' αυτού και
> 9
Apostolum haud negligenter legat : Ex ipso , et εν αυτώ τα πάντα : αυτώ δόξα εις τους αιώνας
per ipsum , et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in sæ- των αιώνων . Αμήν .
cula sæculorum . Amen 79 ,
Nam quod non de Filio duntaxat 80 , sed de san-
3 "Οτι γάρ ουκ εις τον Υιόν μόνον λέλεκται το τρισ.
cla Trinitate dictus sit ter sanctus lymnus, te- άγιον, αλλ' εις την αγίας Τριάδα, μάρτυς ο θείος και
slanlur divinus sacerque Athanasius , Basilius, et Ιερός 'Αθανάσιος , Βασίλειος τε , και Γρηγόριος, και
Gregorius, ac totus Palrum a Deo aflatorum cho- πάς και των θεοφόρων Πατέρων χορός · ότιπερ διά της
rus ; nempe quod sancta illa Seraphim per trinam τρισσής αγιότητος, τάς τρεις της υπερουσίου θεότη
17 1Cor . Yπι , 3. 78 Οrat . 39. 19 Rom . X1 , 36. 80 Vid. epist . ad Jordan.
VARIÆ LECTIONES,
11 Regg . και την τοια , την βλασφημίαν. R. 2924 habet βλασφημίαν , sic vetus interpr.. et
Faber blasphemiain posuerunt. m Hæc quæ ad Spiritum sanctum spectant, desunt in Reg. 2930 et apud
Paulum 1 Cor. vli ; leguntur in aliis codd. et apud Basilium , De Spirit . sanclo et apud Nazianz.
orat. 39, nec non apud ipsuinmet Damascenum in Parallelis, el alibi. Neque hic erant omiiienda .
NOTÆ .
mius Antiochenus apud Photium , col. 226, canti- D Syriaco Alexandrini nomen non legatur. Dubium
cum istud ab Orientalibus totum referri ad Filium non esl quin Severus iste Antiochenus sit , Severia
Tradit ; hoc est ab Ecclesiis Antiochenio præsuli norum princeps. Enimvero ad calcem Trisagius
subjectis. Quin nec ita pridem Calendio, qui Ful- hymnus cum additione sic habelar : Glorificatio un
loni subrogatus fuerat, vit additamentum illud in gelorum , dum crucifigerelur Dominus noster : SANCTI'S
bonam partem traheretur , hæc alia verba inte- DEUS SANCTUS FORTIS , SANCTUS IMMORTALIS. Josepá
texuit : Χριστέ βασιλεύ , Christe Ret, φui crucifi- et Nicodemus dixerunt : QUI CRUCIFIXUS ES PRO NOBIS ,
mus , etc. Guido Fabricius Boderianus Antverpiæ MISERERE NOBIS . Unde colligas liturgiam hanc Jaco
edidit Syriace et Latine quædam ad Baptismi et bilarum Severianorumve ſuisse , non Catholico
sacræ synaxis ritus pertinentia , ceu Severi pa Tum .
triarchae Alexandrini essent, cum tamen in textu
τος υποστάσεις , τα άγια Σεραφίμ ημίν υπεμφαί- A sanctitatem, tres superessentialis divinitatis per
νoυσι. Διά δε της μιάς κυριότητος , την μίαν της sonas nobis indicent ; per unam autem domin :
θεαρχικής Τριάδος ουσίαν τε και βασιλείαν γνωρί- tionem, unam divine Trinitatis substantiam , in
ζoυσι . Φησί γούν ο Θεολόγος Γρηγόριος : Ούτω μεν periumque declarent . Air quippe Gregorius Theo
ούν τα "Αγια των αγίων, ά και τους Σεραφίμ συγ- logus 81 : Sic porro Sancta sanctorum , quæ etiam
καλύπτεται , και δοξάζεται τρισίν αγιασμούς , εις a Seraphim obleguntur, ac tribus sanctificationibus
μίαν συνιούσι κυριότητα και θεότητα. “Ο και άλλα celebrantur , in unam dominationem et divinitatem
τινι των προ ημών πεφιλοσόφηται κάλλιστά τε και conveniunt ; id quod et alius quispiam majorum
υψηλότατα . nostrorum pulcherrime ac sublimissime edisse
ruit .
Φασί μεν ούν (23) και οι την εκκλησιαστικής Trisagii traditio, sub Proclo pontifice. -- Jam vero
ιστορίαν συντάξαντες , ότι λιτανεύοντος του εν Κων- narrant ecclesiasticæ historiæ scriptores 8?, cum
σταντινουπόλει λαού, διά τινα θεήλατον απειλήν , επί plebs Constantinopolitana, Proclo archiepiscopum
Πρόκλου του αρχιεπισκόπου γεγενημένην , συνέβη agente, minaci quadain immissa divinilus tempe
αρπαγήναι παιδίον εκ του λαού , και ούτω μυηθήναι state conterrito , supplex Deo preces adhiberet ,
π ’ αγγελικής τινος διδασκαλίας τον Τρισάγιον ύμνον, B
Β puerum quemdam e plebein sublime rapίum ,, an
" Αγιος ο Θεός, "Αγιος ισχυρός, "Αγιος αθάνατος gelis quibusdam magistris Trisagium lunc hymnum
ελέησον ημάς " και αύθις επιστραφέντος του παιδίου , didicisse : Sanctus Deus , Sanctus fortis , Sanctus
και το μυηθέν απαγγείλαντος , άσαι τον ύμνον άπαν το immortalis, miserere nobis. Cumque loco suo puer
πλήθος , και ούτω κοπάσαι την απειλήν. Και εν τη redditus id quod didicerat , retulisset, multitudi
αγία δε, και μεγάλη, και οικουμενική τετάρτη συν- nem universam hymnum hunc cecinisse , atque hoc
οδω, τη εν Χαλκηδόνι φημι , ούτως υμνηθήναι ο τρισ- pactoimminentem calamitatem quievisse. Quin in
άγιος ούτος ύμνος παραδέδοται· ούτω γάρ τοις πε- sancto magnoque, et universali quarto illo conci .
η
πραγμένους και της αυτής αγίας συνόδου εμφέρεται lio, quod Chalcedone coactum est, ita cantalis
γέλως oύν όντως και παίγνιον , την δι' αγγέλων μυη- ſuisse hic hymnus traditur ; quemadmodum in
θείσαν, και τη της επαγωγής λήξει πιστωθείσαν , sanctæ hujus synodi actis recitatur 83. Quamobrem
και τη τoσώνδε των αγίων Πατέρων συνόδω κυρω- ridiculum prorsus et ludicrum fuerit , canticum
θεϊσάν τε και βεβαιωθείσαν , και πρότερον υπό των istud Trisagium ab angelis acceptum , ingruen
Σεραφίμ υμνηθείσαν τρισάγιον ωδήν , ώς της τρισ . tiumque imalorunm depulsione irmatum , quod con
υποστάτου θεότητος εμφαντικήν , τη του κναφέως c ferta sanctorum Patrum synodus comprobarit,
οίον καταπατηθήναι άλόγω οιήσει, και δήθεν διορθω- quin et Seraphim pridem 220 cecinerant, velut
θήναι, ώς των Σεραφίμ υπερβάλλοντος. 'Αλλ ' ώ της quo tres deitatis personæ exprimerentur, Cnaphci
αυθαδείας, ίνα μη λέγω της ανοίας ! Ημείς δε και iniqua opinatione, quasi ille Seraphim antecelle
ούτω φαμεν , κάν δαίμονες διαρρήγνυνται : "Αγιος
7 ret, pedibus proculcari , aut sallem emendari. Proh
ο Θεός,"Αγιος ισχυρός, "Αγιος αθάνατος , ελέησον insignen arrogantiam , ne dicam amentiam ! Nos
ημάς . vero (rumpantur licet etiam dæmones) ita dici .
mus : Sanctus Deus, Sancius forlis, Sanctus in
mortalis, miserere nobis .
ΚΕΦΑΛ . ΙΑ' ( NE'] . CAP . XI.
Περί της , ενκαιείδει
φύσεως και ένενώσεώς
διαφοράς, ατόμωτεθεωρου μένης Dederatur
και σαρκώ-
natura, φuα in specie, et quainindividuo consi
deque diſſerentia unionis el incarnatio
σεως και πως εκληπτέον , « Την μίαν φύσιν
.
nis : el quomodo illud accipiendum sit , « Unam Dei

του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην . ) Verbi naturam incarnalam , )
“Η φύσις (26) ή ψιλή θεωρία κατανοείται • καθ' D Naluræ iriplex status : utque assumpla a Verlo
81 Orat. 42 a principio . B2 Felix III et alii epist. ad Petrum Fullonem ; Theoph. ad an . 5930. 83 Conc:
Chal . act . 1 , in line.
VARIÆ LECTIONES.
DR. 2927 τιρακτικούς . • In cod. S. Hil. Itec supra lineam scripta sunt : ή θεηλάτου οργής παύσει, quibus
auctoris mens explicatur.
NOTAE .
(25) Φασι μέν ούν . Jam vero qui ecclesiasti- monachus apud Phot . cod . 222 , Damasceno præ
cain , ele. Nicephorus Callist, lib. xvi Hist. Ć. 51 , iverat, ut assereret Trisagium bunc hymnum esse
hymnum hunc, ut et præclarum alterum , quem desumplum ex his verbis psalmi sevi: Suivit anima
Græci vespertinis horis canunt; quique incipit, quis mea ad Deum forlem , vivum , adjuncto cantico Se
Izpáv, jucundum lumen, etc. , ab ipsis apostolis raphico Isa . vi .
acceptum refert. Scriplor Vile Basilii Magni, qui (26 ) 'H çúois. Nalura , clc . Hic explicatur di
.
Amphilochius Iconiensis esse dicitur , narrat , clumn Cyrilli, unam Dei Verbi naluram incarnaram ,
cap. 14, sanctum doctorein hymnum eumdem Tris cui simile est hoc aliud ejusdem doctoris epist. ad
sagium Nicææ aliquando recitasse. Profecto hic Acac. Melit. Pust unitionem , velul sublata jam in duo
auctor vetustissimus est , qui in Deitate tres quidem partitione, μίαν είναι πιστεύομεν τήν του Υιού φύ
personas , unam vero hypostasim confitealur. Jobius σιν, ώς ενός , πλήν ενανθρωπήσαντος , και σεσαρκω ·
1023
laumana natura. Verbi natura,, φuid proprie.. - Na- Α εαυτήν γάρ ουχ υφέστηκεν · ή κοινώς εν πάσι 1024
ταις
tura,, vel sola cogitatione consideratur ((neque enim ομοειδέσιν υποστάσεσι ταύτας συνάπτουσα , και λέ.
per se subsistit), vel communiler in omnibus ejus » γεται εν τώ είδει θεωρουμένη φύσις · ή ολικώς
, η
dem speciei personis, ut videlicet eas conjungit ; αυτή έν προσλήψει συμβεβηκότων , εν μιά υποστάσει,
ac tum dicitur in specie considerata natura : aut και λέγεται εν ατόμω θεωρουμένη φύσις , ή αυτή
in lotum eadem ipsa cum assumptis accidentibus, ούσα τη εν τώ είδει θεωρουμένη Ρ · ο ούν Θεός Λόγος
in una persona κ;αι diciturque in individuo conside σαρκωθείς , ούτε την εν τη ψιλή θεωρία κατανοου
rata natura, quæ tamen eadem est ac ea quæ in μένην φύσιν ανέλα
βεν ου γάρ σάρκω
σις τούτο,
αλλ'
Σ
specie consideratur. Jlaque Deus Verbum, carnem απάτη και πλάσμα σαρκώσεως • ούτε την εν τώ εί
.
assumens, nec naturam quæ sola cogitatione con- δει θεωρουμένην " ου γάρ πάσας τας υποστάσεις
spicitur, accepit (neque enim hoc incarnatio fuerit, ανέλαβεν , αλλά την έν ατόμω, την αυτήν ούσαν τη
9
sed impostura et incarnationis larva) , neque eam εν τώ είδει : απαρχήν γάρ ανέλαβε του ημετέρου
.
9
quæ in specie conspicitur ( non enim personas om- φυράματος, ου καθ' εαυτήν υποστάσαν , και άτομον
nes assumpsit) , verum illam demum quae in indivi- χρηματίσασαν πρότερον, και ούτως υπ' αυτού προ
duo est , eamdemnet ac ea que est in specie (pri- ληφθείσαν, αλλ' εν τη αυτού υποστάσει υπάρξασαν.
mitias enim nostre carnis assumpsit), non que B Αύτη γάρ ή υπόστασης του Θεού Λόγου εγένετο τη
Seorsim in se et individuum prius fuerit, postea- σαρκί υπόστασις, και κατά τούτο , ο Λόγος σαρξ
1
que ab eo assumpta sit, sed quæ in ipsius persona εγένετο , ατρέπτως δηλαδή , και η σάρξ, Λόγος αμετα
Η
exstiterit . Ηac porro ratione , Verbum caro factum βλήτως , και ο Θεός , άνθρωπος . Θεός γάρ ο Λόγος,
est 84, sine ulla conversione ; caroque item, Ver- και ο άνθρωπος Θεός , διά τήν καθ' υπόστασιν ένω
Σ
>
bum citra mulalionem , et Deus, homo. Deus enim σιν. Ταυτόν ούν έστιν ειπείν φύσιν του Λόγου, και
est Verbum, et homo, Deus, ob hypostaticam unio- την εν ατόμω φύσιν. Ούτε γάρ το άτομον , ήγουν την
nem. Idem igitur est Verbi naturam dicere, atque υπόστασιν , κυρίως και μόνως δηλοί, ούτε το κοινόν A
naturam illam quæ in individuo est. Neque enim των υποστάσεων , αλλά την κοινήν φύσιν εν μιά των 4
individuum , id est hypostasim , proprie et solitarie υποστάσεων θεωρουμένην και εξεταζομένην.
declaral, nec personarum communitatem : verum communem naluram in una ex suis personis conº
sideratam , et inquisitione facta cognitam *
Unio et incarnatio in quo differani. Una Verbi " Αλλο μεν ούν έστιν ένωσις , και έτερον σάρκωσις.
nalura incarnata ab ipso Cyrillo exposila. — Jam "Η μεν γαρ ένωσις μόνην δηλοί την συνάφειαν ·
vero aliud est unio, et aliud incarnatio . Unio προς τί δε γέγονεν η συνάφεια, ουκέτι. Η δε σάρ
enim solam conjunctionem indicat ; cum quo au- κωσις , ταυτόν δ ' έστιν ειπείν και ενανθρώπησις , 1
tem hæc conjunctio facta sit, non item. Al incar- την προς σάρκα, ήτοι προς άνθρωπος συνάφειαν
natio ( quod perinde est, ac si humanationem di- C" δηλοί• καθάπερ και η πύρωσις του σιδήρου και την
cas) cum carne, sive homine, conjunctionem προς το πύρ ένωσιν . Αυτός μεν ούν ο μακάριος Κύ
221 ostendit, veluti et ſerri ignitio, unionem ριλλος εν τη προς Σούκενσον δευτέρα επιστολή έρ
cum igne. Sane beatus ipse Cyrillus in secunda μηνεύων το, μίαν φύσιν του Θεού Λόγου σεσαρ
ad Sucensum epistola illud exponens , unam natu- κωμένην , ούτω φησίν • Ει μεν γαρ μίαν ειπόντες
86 Joan . 1 , 14.
VARIÆ LECTIONES.
p Deest membrum hoc in cod. S. Hil. , R. 9, Colb. 1 et in N., nec reddidit vetus interpr. nec lamen
superfluum est. q Nulla toù olônpou ferri mentio in cod. S. Hil ., Regg . 13, Colb . 3 et N. , nec apud
veierem interprelem ,
} NOTE.
μένου, unam esse credimus naturam , quia unius, Dialectices. Ille quem Noster post Leontium affert
sed inhumanali el incarnati. Quæ sic vulgo intelli- Cyrilli locus, ex ejus ad Suceiisum epist. 2, ambas
gunt Catholici, ut φύσιν naturam, acceperit pro naturas , integrasque astruit; et explosa Nestorii
persona vel hypostasi, eoquod hypostases disjungi blasphemia Orientalium fidem laudat , qui ea ex
neget in Christo , εί τις επί του ενός Χριστού διαιρεί φuibus Christus intelligitur, sola simplicique cogita
ταςυποστάσεις , κ. τ.ε. itemque factam esse υποστά- tione percipientes , φύσεων , μεν ειρήκασι διαφοράν,
σεων, hypostasium conjunctionem , asserat , id est D ότι μή ταυτόν , ώς έφην, εν ποιότητι φυσική θεότης,
nalurarum : et rursum in Defens. Anal. 2, adv. xal å vOpwtórns, nalurarum discrimen enuntiarunt,
Theod . his vocibus ulatur, ή του Λόγου φύσις ήγουν quia , ut aiebam , non sunt idem divinitas et humani
υπόστασις , ό έστιν αυτός ο Λόγος : Natura seu hypo- las quoad qualitatem naturalem ; sed tamen unum
stasis Verbi, quod est ipsummet Verbum . Jua deces- Filium , ei Christum , el Dominum , elc. Plura Cy
sorem suum interpretatur Eulogius apud Phot. rilli loca in idem conspirant, ita ut Chalcedonensis
cod. 230 ; Ephræmius quoque , ibid. cod. 229 ; formula solis ejus fere sententiis conslet. Athana
stinianus in Professione fidei , quibus suffragatur sius, lib. De salut. advent. Christi, nomen qútew
Leontius in solutionibus argum. Severi. Sed act. 8 coilem quo Cyrillus sensu sumpserat , dicendo i
De secl. eo quo Damascenusmodo respondet, Cyril- φύσις όλη του Λόγου , 1ota natura Verbi aduit ad
lum vocem sugew;, non pro natura quæ communis exhibendam formam humanam visibilis Adam oux
sit, sed ut in hypostasi cisistit, accepisse. Legenda εν διαιρέσει προσώπων , non divisione personarum,
sunl quæ diximus de sensu Cyrilli , ad caput 30 scd ersis!entia deitatis et humanilalis.
του Λόγου φύσιν , σεσιγήκαμεν, ουκ επενεγκόντες το, Α τα Dei Verbi incarnatam, ait : Elenim si,
σεσαρκωμένην , αλλ' οίον έξω τιθέντες την οικονο- cum unam Verbi naluram diximus, protinus la
μίαν, ήν αυτοίς τάχα που και ουκ απίθανος λόγος , cuissemus ,, nec incarnatam subjunxissemus,, sed
προσποιουμένοις έρωτάν: ει μία φύσις το όλον , που humanitatis assumptionem , veluti ſoras exclusis
το τέλειον εν ανθρωπότητι ; ή πως υφέστηκεν η καθ' scmus, probabililale forsitan aliqua non caruisset
ημάς ουσία ; Επειδή δε , και η εν ανθρωπότητι τε- corum oratio, cum dissimulanter ita rogarant :
λειότης, και της καθ' ημάς ουσίας ή δήλωσις είσκε- Si una natura lolum est, eccubi tandem illa in
κόμισται διά του λέγειν , σεσαρκωμένην , παυσά- humanitate perfectio est,
, aut quo pacto consistit
σθωσαν καλαμίνην ράβδον εαυτοίς υποστήσαντες. ) nostræ æqualis essentia ? Quoniam autem et in
'Ενταύθα μεν ούν την φύσιν του Λόγου επί της φύ- humanitate perfectio, et substantice nostre decla
σεως έταξεν. Ει γάρ αντί υποστάσεως τήν φύσιν ratio invecta est per id quod dixi , incarnatam,
παρείληφεν, ουκ άτοπον ήν, και δίχα του, σεσαρκω- desinant tandem scipione arundineo niti . , Hic
μένην ,9 τούτο ειπείν • μίαν γάρ υπόστασιν του Θεού igitur Verbi naturam pro natura ipsa collocavit.
.
Λόγου απολύτως λέγοντες ου σφαλλόμεθα • ομοίως Nam si pro persona naturam accepisset, haud ab
δε και Λεόντιος ο Βυζάντιος, επί της φύσεως το surdum fuissel, id etiam citra hoc vocabulum ,
ρητών ενόησεν, ουκ αντί της υποστάσεως . Εν δε τη Bincarnatam, cnuntiare . Unam enim hypostasim 88
προς τας Θεοδωρήτου :Γ μέμψεις του δευτέρου ανα- Dei Verbi absolute dicentes, nequaquam aberra
θεματισμού απολογίαν , ούτω φησίν ο μακάριος Κύ- mus. Consimilem etiam in modum Leontius By
ριλλος : « Η φύσις του Λόγου , ήγουν ή υπόστασις , και zantinus 86 de natura hunc locum intellexit , non
έστιν αυτός ο Λόγος. " Ωστε το ειπείν , φύσιν του de persona. At vero B. Cyrillus in ea Apologia,
Λόγου, ούτε την υπόστασιν μόνην σημαίνει, ούτε το qua Theodoreti adversus secundum anathemati .
κοινόν των υποστάσεων , αλλά την κοινήν φύσιν εν smum suum criminationes refellit, ita loqui
τη του Λόγου υποστάσει ολικώς θεωρουμένην .
87
: « Natura Verbi , id est, persona, quod
tur
est Verbum ipsum. » Quare Verbi naturam dicere, nec personam solam , nec personarum communi
latem significat, sed communem naturam in Verbi persona hypostasi integre et perfecté con
sideralam .
"Οτι μεν ούν ή φύσις του λόγου σεσαρκώθη, ήτοι Propositionum delectus in materia subjecta.
ηνώθη σαρκι , είρηται· φύσιν δε του Λόγου παθούσαν Quanquam autem Verbi naturam incarnalaine hoc
σαρκί, ουδέπω και νύν ακηκόαμεν, Χριστόν δε πα- est carni unitam esse dictum sit : tamen Verbi
θόντα σαρκι εδιδάχθημεν · ώστε ου την υπόστασιν naturam carne passam ad bunc usque diem non
δηλοί το ειπείν, φύσιν του Λόγου. Λείπεται τοίνυν C
audivimus : verum Christum carne passum didi
ειπείν, ότι το σεσαρκώσθαι μεν , ηνώσθαι εστι σαρκι , cimus. Ex quo colligitur non significari personam
το δε σάρκα γενέσθαι τον Λόγον , αυτήν την του cum Verbi naluram dicimus. Relinquitur ilaque,
Λόγου υπόστασιν άτρέπτως γενέσθαι της σαρκός ut dicamus idem esse incarnatum , quod carni
υπόστασιν . Και ότι μεν ο Θεός άνθρωπος γέγονε , unitum ; at Verbum carnem factum esse, idem
και ο άνθρωπος Θεός, είρηται. Θεός γάρ ών ο Λόγος, quod ipsam Verbi personan absque ulla conver
γέγονεν αμεταβλήτως κ8αι άνθρωπος . " Οτι δε η θεότης sione carnis personam factam fuisse. Eodem
άνθρωπος γέγονεν • η εσαρκώθη , ή ενανθρώπησεν, modo illud quoque dictum est, quod Deus factus sit
ουδαμώς ακηκόαμεν . "Οτι δε η θεότης ηνώθη τη homo, el homo Deus (Verbum enim , Deus exsistens,
ανθρωπότητι εν μιά των αυτής υποστάσεων , μεμα- sine ulla mutatione faclus est homo), sed quod
-θήκαμεν » και ότι ο Θεός μορφούται, ήτοι ούσιού . divinitas bonio facta sit , aut incarnala , vel hu
ται (27) το αλλότριον , ήτοι το καθ' ημάς , είρηται . manam naluram indueril, hoc nusquam audivimus.
B5 Sup . c . 6 et 7 . 86 Leont. De sect, act. 8 . 87 Cyrill . Defenf. 2 Anath . cont. Theod .
VARIÆ LECTIONES.
+* Edita et nonnulli codd.. Θεοδωρίτου , ita sepe scribunt Graeci .. s• Cod. S. Hil. Reg. Colb. 2 Θεός γάρ
ο Λόγος , γέγονε δε αμεταβλ.
NOTÆ .
(27) "Brou oºgloūtai Hoc est alienam substan- D nescimus vero quinam ex l'arginis sanguinibus, alia
liam , elc , Post Antiochenæ synodi Patres , Verbum quam natura ſerat lege efficius sit , qua ratione
assumpla humanitate , ouoiwolai, q. d . substantia- siccis pedibus, qui corporea mole, el materiæ pon
lum fuisse, dixerat Nazianzenus in Carmine de vila dere graves essent, per humidam instabilemqne sub
sua . Dixerat vero et Dionysiaster , cap. 2 De div. stantiam graderetur , και άλλα όσα της υπερφυούς
ηοηι . ulinarn mque sincero sensu : 'Αλλά και το εστίν Ιησού φυσιολογίας , et quacunque alia ad pre
πάσης θεολογίας έκφανέστατον , ή καθ' ημάς Ιησού cellentissimam Jesu physiologiam spectant . Similia
θεοπλαστία , sed et quod tolius theologia manifestis - expressius scripsit epist. 4 ad Caium ; quibus mihi
simum est, humanitatis c'esu in Deum formalio nullo quidem videlur innui, miranda illa omnia , unius
sermone explicabilis, nec cuivis intellectui pervia, Jesu naluræ el substantiæ divino-humanæ opera
elsi præslantiorum angelorum primario . Atqui eum fuisse, el Leonis M. ad Flavianum epistolæ refra
quidem ανδρικώς ουσιωθήναι , humano modo sub- gari , ubi S. Pontifex utrique naturæ Christi quæ
sian: iam facium esse, arcana Iraditione accepimus : sua sunt ascribit, eademniet exempla allegando,
lllud quidem edocti sumus divinitatem in Una A Εφ' εκάστης γάρ των υποστάσεων το Θεός όνομα
suarum personarum humanitali unitam esse : item τάττεται θεότητα δε επί υποστάσεως 1 ειπείν ου
traditum est quod Deus formam, hoc est alienam δυνάμεθα. Θεότητα γάρ τον Πατέρα μόνον, και τον
substantian, nostram nimirum , induerit ( cuilibet Yίον μόνον, ή μόνον το Πνεύμα το άγιον, ουκ ακη
enim persone vox Deus tribuitur ) , at divinitatis κόαμεν· θεότης μέν γάρ τήν φύσιν δηλοί • το δε
vocabulum de persona usurpare non possumus. Πατήρ, την υπόστασιν , ώσπερ και ανθρωπότης , την
Νam quod divinitas Pater solus sit, aut solus Fi- φύσιν, Πέτρος δε , την υπόστασιν · Θεός δε και το
lius , aut solus Spiritus sanctus, nusquam a nobis κοινόν της φύσεως σημαίνει, και εφ' εκάστης των
auditum est . Divinitas enim naturam declarat, υποστάσεων τάττεται παρωνύμως , ώσπερ και άνθρω
Paler autem personam , quemadmodum et huma- πος• Θεός γάρ έστιν ο θείαν έχων φύσιν, και άνθρω
nitas naluram , 222 Petrus vero personam. At πος , ο ανθρωπίνην .
vox Deus, et naturæ communitatem significat, et in unaquaque persona æque locum habel, velut
et homo. Deus enim is est, qui divinam habet naturam ; el homo, qui humanam .
Præter hæc omnia sciendum est 88, Patrem el B 'Επί πάσι τούτοις ιστέον , ώς ο Πατήρ και το
Spiritum sanctum nulla ratione carni Verbi com- Πνεύμα το άγιον κατ' ουδένα λόγον τη σαρκώσει και
municare, nisi quantum ad miracula attinet , et του Λόγου κεκοινώνηκεν, ει μή κατά τας θεοση
quantum ad beneplacitum et voluntatem . μείας, και κατ' ευδοκίαν και βούλησιν.
CAP . XII . ΚΕΦΑΛ . ΙΒ' [NG ] .
Quod sancta Virgo Dei Genitrix sit , adversus "Οτι Θεοτόκος ή αγία Παρθένος κατά Νεστορια
Nestorianos. των Υ .
Sancta Maria Dei Maler proprie. Contra Valenti- Θεοτόκον δε κυρίως (28) και αληθώς την αγίαν
num et alios : orlam ex Maria Cliristi carnem , Παρθένον κηρύττομεν · ώς γαρ Θεός αληθής ο εξ
Sanctam porro Virginem Dci proprie et vere ge- αυτής γεννηθείς , αληθής Θεοτόκος και τον αληθινόν
nitricem, prædicamus 89. Sicut enim verus est Θεόν εξ αυτής σεσαρκωμένον γεννήσασα· Θεόν γάρ
Deus, qui ex ipsa natus est ; ita perinde Dei Ma φαμεν εξ αυτής γεγεννήσθαι , ουχ ώς της θεότητος
ler est, quæ verum Deum ex se incarnalum ge- του Λόγου αρχήν του είναι λαβούσης εξ αυτής, αλλ'
nuis Deum porro ex ea natum esse dicimus, non ως αυτού του Θεού Λόγου, το πρό αιώνων άχρόνως
quod
φυσα Verbi divinitas exsistendi principium ex ipsa εκ Πατρός γεννηθέντος,, και ανάρχως και αϊδίως,
traxerit ; sed quia Verbum ipsum, quod ante se- C υπάρχοντος και συν τω Πατρί και το Πνεύματι, επ'
cula citra ullum tempus genitum est, ac sine εσχάτων των ημερών διά την ημετέραν σωτηρίαν,
exordlio et sempilerne una cum Patre et Spiritu εν τη γαστρί αυτής ενοικήσαντος , και εξ αυτής
Sancto est, in extremis diebus salutis nostrae causa , αμεταβλήτως σαρκωθέντος και γεννηθέντος. Ου γαρ
in ulero ipsius habitavit, el assumpla carne ex ea άνθρωπον ψιλόν εγέννησεν η αγία Παρθένος, αλλά
genitum est sine sui demutatione. Non enim ho- Θεόν αληθινόν ου γυμνόν, αλλά σεσαρκωμένον · ουκ
minem purum sancta Virgo genuit, sed Deum ve- ουρανόθεν το σώμα καταγαγόντα , και ως διά σωλή
rum ; non nudum , sed carne vestitum ; nec ita ut νος δι' αυτής παρελθόντα , αλλ' εξ αυτής ομοούσιον
corpore de ccelis allato, per eam velut per cana- ημίν σάρκα αναλαβόντα , και εν εαυτώ υποστήσαντα .
lem transierit, sed ex ipsa carnem ejusdem ac nos Ει γάρ ουρανόθεν το σώμα κεκόμισται, και ου της
substantiæ acceperit , quæ in seipso subsisterel 90 . καθ ' ημάς φύσεως είληπται , τις χρεία της ενανθριω
Nam si corpus e cælo devectum est, ac non ex πήσεως ; Η γάρ ενανθρώπησις του Θεού Λόγου διά
matura nostra acceplum, quid tandem inhumana- τούτο γέγονεν, ίνα αυτή η αμαρτήσασα , και πεσούσα,
tione opus erat ? Etenim Dei Verbum humanita- και φθαρείσα φύσις, νικήση τον απατήσαντα τυραν
88 Dion. De div. nom . cap. 8. 89 Greg.. Naz.. epist . 1 ad Cledon,. 90" Greg. Naz. ibid..
VARIÆ LECTIONES.
1 Regg. 4, Colb. 1et N. θεόητα δε την υπόστασιν. u Edita et quidam codices tñ gapxi. Hæc
babent edita quæ nusquam reperi. Nec apud Vegelinuin, qui caput istud seorsim edidit in Collectan.
x Vegel. συνυπάρχοντος .
NOT AE .
(28) Osoróxor 8 € xvpiwc. Dei autem Genitricem. D Genitricis prærogativam impugnarant. Quocirca
llæc omnia quibus non Nestorius modo, Samosa- Theodoreliis Deiparæ cognomen , ex apostolica ira
tenus, aut Photinus, sed et Basilides, Valentinus, dilione suscepίum ait , lib . ν Har. fab. c . 18 , κατά
aliique ejusdem furfuris perstringuntur , Noster την αποστολικής παράδοσιν. Tllud adhibuit,ante Na
desumpsii ex epist. 1 Nazianzeni ad Cledonium , in zianzenum et Chrysostomum Athanasius, epist. ad
qua Theologus singula capita, quibus vel Christo, Epict . , ut Origenem , aliosque laceam . Quinimo
vel Deiparæ detractum erat , iolidem anatbema- Alexander Hierapolitanus , vir Nestorio perquam
tismis proscripsit, ut Apollinarii obtrectationes addictus, epistola ad Theodorelum (synod. Irenæi,
relunderet. Nam præler Nestorium Gnostici, qui c . 91 ) fatebalur vocem otóxos catholicam esse, el
Domini corpus, vel e coelo delapsum , vel ex ele- in festivitatibus , sive præconiis, incircumspecie sine
mentis compactum , per Mariam , ceui per lubum adjecrione usurpalam ab orthodoxis.
transmeasse, nec ex ipsa generatum finxere, Dei
1029 DE FIDE ORTHODOXA LIB III 1030
νον, και ούτω της φθοράς ελευθερωθή , καθώς φησιν A teni idcirco induit 91 , ut ipsanct natura que pec
ο θείος Απόστολος. Επειδή δι ' ανθρώπου ο θάνατος , caverat, cecideratque, et corrupta erat , tyrannum
και δι' ανθρώπου ανάστασις νεκρών " εί το πρώτον qui se deceperat, superaret , sicque a corruptione
αληθές , και το δεύτερον. vindicaretur, ut divinus Apostolus ait : Quoniam
per hominem mors, el per hominem resurrectio morluorum " . Si primum illud vere exslilit,
. sane et
secundum .
Ει δε και λέγει : “Ο πρώτος : 'Αδάμ (29) εκ γής " Elsi autem his verbis utitur, Primus Adam
χοϊκός , ο δε δεύτερος 'Αδάμ , ο Κύριος εξ ουρα- de terra, lerrenus, secundus Adam , Dominus de
νού , ου το σώμα φησιν εξ ουρανού , αλλά δήλον ως celo 84, non innuit, corpus ejus de colo fluxisse,
ου ψιλός άνθρωπός εστιν. Ιδού γαρ και 'Αδάμ αυτόν sed eum nudum hominem non esse ostendil. Nam ,
ωνόμασε , και Κύριον, το συναμφότερον σημαίνων. ut vides,, et Adamuin ,, et Dominum,, 223 cuum
'Αδάμ μεν γαρ ερμηνεύεται γηγενής " γηγενής δε appellavit , utrumque simul indicans . Adainus
δηλον ότι έστιν ή του ανθρώπου φύσις, ή εκ χοος quippe terrigenam Sonat. Liquet autem terrigenam
πλασθείσα • το Κύριος δε, της θείας ουσίας εστί πα- esse hominis naluram, ut quæ ex terra ellicia
ραστατικόν . sit. Domini autem vocabulum , divinam naturam
declaral .
B 98
Πάλιν δέ φησιν ο Απόστολος • εξαπέστειλεν ο Ac rursus ita loquitur Apostolus $ 8 : Visit Deus
Θεός τον Υιόν αυτού τον μονογενή, γενόμενον εκ Filium suum unigenitum factum ex muliere. Non
γυναικός. Ουκ είπε, δια γυναικός , αλλ' εκ γυναι- dixit, per mulierem, sed , ex muliere. Quocirca
κός. Εσήμανεν ούν ο θείος Απόστολος, ως αυτός significavit eum ipsum esse unigenitum Dei Fi
έστιν ο μονογενής Υιός του Θεού και Θεός, ο εκ της lium ac Deum , qui ex Virgine factus est homo :
Παρθένου γενόμενος άνθρωπος, και αυτός έστιν ο εκ atque item eum ipsum ex Virgine genitum esse,
της Παρθένου γεννηθείς , ο Υιός του Θεού και Θεός · qui Dei Filius ac Deus est . Genitum porro cor
γεννηθείς δε σωματικώς, καθό γέγονεν άνθρωπος , poreo modo,, qua scilicet ratione homo factus est ::
ου προδιαπλασθέντι ανθρώπω ενοικήσας , ώς εν προ ita nimirum, ut non in homine “prius condito,
φήτη, αλλ' αυτός ουσιωδώς και αληθώς γενόμενος tanquanm in propheta habitaverit, verum ipse sub
άνθρωπος , ήτοι εν τη υποστάσει αυτού εψυχωμέ- stantialiter ac vere factus sit lions ; hoc est , in
νην 4 σάρκα ψυχή λογική τε και νοερά υποστήσας , sua hypostasi carnem anima rationali et intelli
και αυτός γεγονώς αυτή υπόστασις. Τούτο γάρ ση- gente animalam subslare fecerit, seipsum illius
μαίνει το, γενόμενον εκ γυναικός • πως γάρ αν præbens hypostasim. Hanc enim significationenı
αυτός ο του Θεού Λόγος υπό νόμον γέγονεν, ει μή Cc habet illud , facium et muliere . Νam quo tan
άνθρωπος ημίν ομοούσιος γέγονεν. dem pacto ipsummet. Dei Verbum sub lege fa
ctum esset , nisi homo ejusdem ac nos substantia
exstitissel ?
"Οθεν δικαίως και αληθώς Θεοτόκον την αγίαν 5 Dei Genitricis nomen, lolum mysterium declaral.
Μαρίαν ονομάζομεν τούτο γάρ το όνομα άπαν το · Merilo igitur el vere sanctam Mariam Deipa
μυστήριον της οικονομίας συνίστησι . Ει γάρ Θεοτό- ram appellamus. Hoc enim nomen totum incar
κος η γεννήσασα , πάντως Θεός ο εξ αυτής γεννη- nalionis mysterium astruit. Nam , si Dei Maler
θείς , πάντως δε και άνθρωπος . Πώς γαρ αν εκ γυ- est quæ genuit, profecto Deus est qui ex ipsa
ναικός γεννηθείη Θεός , ο πρό αιώνων έχων την genitus est : profecto etiam liomo. Nam φui fieri
ύπαρξιν, ει μή άνθρωπος γέγονεν ; Ο γάρ Υιός αν- potuisset , ut Deus, qui ante secula exstabat , ex
θρώπου , άνθρωπος δηλονότι. Ει δε αυτός ο γεννηθείς muliere nasceretur , nisi homo factus esset ? Qui
εκ γυναικός Θεός έστιν, είς έστι δηλονότι ο εκ Θεού enim filius est hominis, homo eliam ipse sit ne
Πατρός γεννηθείς κατά την θείαν και άναρχον ου- cessum est. Quod si ille ipse qui ex muliere na
σίαν, και επ' εσχάτων των χρόνων εκ της Παρθένου tus est, Deus est, unus procul dubio atque idem
τεχθείς κατά την ήρεμένην και υπό χρόνoν ουσίαν, p est, qui ex Deo Patre genitus est, quod ad divi
1
ήτοι την ανθρωπίνην. Τούτο δε μίαν υπόστασιν, και nam et inilii expertem substantiam allinel, qui
91 Inf. cap. 18. 91
11 1 Cor. XV , 21 . 93 Greg. Naz . ibid. 96 I Cor. xv , 47 . 98 Galat . IV , 4 .
VARIÆ LECTIONES .
α
Edita αληθώς.. 1 Vegel. hic et infra άνθρωπος , ut I ad Cor. XV, 47, legimus . ε Α!. έμψυχομένην .
• Vegel. παναγίαν.
NOTÆ .
(29) Ο πρώτος Αδάμ. Primus Adam , etc. In subsequentibus istis verbis confutat, qualis cæle
Bibliis Græcis legimus i ad Cor. xv, 7 : 'O apūros stis, tales el cælestes , ut quandoquidem cælestes
1
άνθρωπος εκ γής, χοϊκός · ο δεύτερος άνθρωπος homines alterius generis mentem et naturam a
εξ ουρανού , ουράνιος .Ιn vulgatis Latinis : Primus czeleris hominibus non habent, sic quoque Cliri
komo de terra, terrenus ; secundus homo de colo, slus. Plura videri possunt apud Athanasium in
coelestis. Ex hoc loco inferebat Apollinarius Chri- libris contra hunc hæreticum , et apud Theologum ,
slum non eamdem atque Adamum naluram ha- epist. 1 ad Cledon .
biisse, quem Nysscnus , n . 11 , nullo negotio cx
que extremis temporibus ea substantia que ini- A δύο φύσεις, και δύο γεννήσεις σημαίνει του Κυρίου
lium babuit, lemporique subjecta est, hoc est, ημών Ιησού Χριστού.
humana, ex Virgine natus est. Hoc vero unam Domini nostri Jesu personam , duasque naturas,
el duas generationes significat.
Christiparam Patres dicere detrectarunt. Nestorii Χριστοτόκον δε (50 ) ουδαμώς φαμεν « την αγίαν
C
vox , ut dicalur Christus Ocoyópos , recle seniien- Παρθένον, διότι επ' αναιρέσει της Θεοτόκος φωνής
lium , ut Deus incarnalus. Natura humana in ipsa ο μιαρός, και βδελυρός, και Ιουδαιόφρων Νεστόριος
conceptione Verbo unila. - At vero sanctam Vir- το σκεύος της ατιμίας , και επι ατιμία της μόνης
ginem neutiquam Clhristiparam nuncupamus , quia όντως τετιμημένης υπέρ πάσαν κτίσιν Θεοτόκου,
ad abolendum Deiparæ vocabulum Nestorius 96 κάν ούτος διαρρήγνυται συν τω πατρί αυτού το
inpurus ille et exsecrarιdus, animoque Judeus, Σατανά, ταύτην την προσηγορίαν εξηύρατο , ώς έπ
C
illud ignominiæ vas , in contemplum ejus quæ su- ηρεαζομένην • χριστος γάρ και ο Δαβίδ ο βασιλεύς,
per crealuram omnem sola vere colenda est, Dei και ο 'Ααρών ο αρχιερεύς · ταύτα γάρ τα 1 χρυόμενα,
Genitricis ( disrumpalur licet ille cum patre suo B
βασιλεία τε και ιερωσύνης και πάς θεοφόρος άνθρω
Satana) , hoc nominis excogilavil , quod obtruderet. πος Χριστός λέγεσθαι δύναται, αλλ' ου Θεός φύσει ,
Enimveru rex David christus quoque dicitur, el ώς και Νεστόριος ο Θεήλατος , τον εκ Παρθένου
pontiſex Aaron , quippe cum reges et sacerdotes τεχθέντα θεοφόρον (31) ειπείν έφρυάξατο . Ήμάς δε
ungi solerent : quinimo quivis homo pius, et cui μη γένοιτο θεοφόρον αυτόν και είπείν ή νοήσαι, αλλά
Deus aspiraverit , Christus dici possit, at non per- Θεόν σε σαρκωμένον . Αυτός γάρ ο Λόγος σάρξ έγέ
inde natura Deus ; juxta ac exiliabilis ille Neslo- νετο , κυηθείς μεν εκ της Παρθένου, προελθών δε
rius eum qui de Virgine natus est , Deiſerum ore Θεός μετά της προσλήψεως, ήδη και αυτής υπ' αυ
fremebundo pronuntiavit . Verum hoc absit a 224 του θεωθείσης , άμα τη εις το είναι ταύτης παρ
nobis, ut eum afflatumn a Deo , Dciferumve dica- αγωγή , ως ομού γενέσθαι τα τρία, την πρόσληψιν,
mus, vel cogitemus 97" ; imo potius incarnatum την ύπαρξιν, την θέωσιν αυτής υπό του Λόγου και
Deum . Ipsummet enim Verbum factum est caro, ούτω νοείσθαι, και λέγεσθαι Θεοτόκον την αγίαν Παρ
ut conceplum quidem de Virgine fuerit, Deus θένον, ου μόνον διά τήν φύσιν του Λόγου, αλλά και
vero prodierit cum assumpla natura quam deifi- διά την θέωσιν του ανθρωπίνου, ών άμα, και η σύλ.
carat simul atque producta est. Exinde tria pari- ληψις , και η ύπαρξις τεθαυματουργηται» η μεν
ter una contigerunt , nimirum quod assumpta sit , C σύλληψις. του Λόγου, της δε σαρκός, ή εν αυτό το
quod exstiterit , quod deificata a Verbo fuerit. λόγω ύπαρξις , αυτής της Θεομήτορος υπερφυώς
9
line fit ut Virgo sancta , Dei Genitrix tum intelli- χορηγούσης το πλασθήναι το πλάστη , και το αν
gatur, tum appelletur, non modo propter naturam θρωπισθήναι το Θεό και ποιητή του παντός, θεούντι
Verbi , sed etiam ob humanitatem deitate donatam , το πρόσλημμα, σωζούσης της ενώσεως τα ενωθέντα
stupendo miraculo patratis simul horum et con- τοιαύτα, οία και ήνωνται · ου το θείον λέγω μόνον,
ceplione et exsistentia, verbi quidem conceptione , αλλά και το ανθρώπινον του Χριστού, το υπέρ ημάς ,
cárnis vero exsistentia in ipso Verbo. Ipsa namque και καθ' ημάς. Ούτε γάρ γενόμενον πρότερον καθ'
Dei Genitrix supra naturæ leges rerum omnium ημάς, ύστερον γέγονεν υπέρ ημάς· αλλά αεί και εκ
fictori subministrabat, unde ipse quoque fingere- πρώτης υπάρξεως άμφω υπήρξε ί , διά το εξ άκρας
tur, universorumque conditori Deo, ut assumptam συλλήψεως εν αυτώ τω Λόγω την ύπαρξιν εσχηκέ
bunanilalem deitate donans, homo ipse fieret, ναι : ανθρώπινον μεν ούν εστι κατά την οικείαν
cum interiin unio, que unila sunt , talia servaret, φύσιν, Θεού δε και θείον, υπερφυώς. "Έτι δε και
qualia unita essent, hoc est, non divinitatem so- της εμψύχου σαρκός τά ιδιώματα έσχε · κατεδέξατο
lum, sed etiam Christi humanilatem ; nec illud γάρ αυτά ο Λόγος, οικονομίας λόγω , φυσικής κινή
solum quod supra nos, sed et id quod nostrum D σεως τάξει κατά αλήθειαν φυσικώς γινόμενα1.
est. Non enim cum ante nostri similis exstitisset , postea superior nobis evasit : sed semper a
96 Cyril. ad monachos epist . 1 . 07 Cyril. lib. 1 Cont. Nest .
VARIÆ LECTIONES ,
e Vegel. et mss . alii ού φαμεν .
f
d Vegel. διαρρηγνύηται. e Αpud Vegel . deest ως επηρεα
ζομ . Vegel. ταύτα γάρ ήν .' 8 Vegelinus non legit αυτόν , et pro νοήσαι , posuit έννοήσαι, ut Reg. 1
el Colb. 1. b Deest αεί , apud Vegel. I R. 2930 υπήρχον.
NOT AE .
( 30) Χριστοτόκον δε. Αι Christiparam. Ηaec vox , Basilii auctoritatem obtendens, Christum esse bo
qua ambas naluras significari Nestorius prætexe- minem Deigerum inclamaret , nequidquam refra
bat, exsumala est, velut ad præstantiorem aliam , gante Theodoreto , anath. 2, el in Deſens. negavil
el antiquiorem supprimendani excogitata . Christum debere dici θεοφόρον άνθρωπον, hominem
(31 ) Θεοφόρον. Deigerum. Nazianzenus testalur Deigerum . Profecto aliud est Christi carnem θεο
epist . 2 ad Cledon . Apollinarium vocem θεοφό- φόρον , et aliud Christum Ιιοιminem θεοφόρον pro
ρον Deigerum exclusisse , ut Deum σαρκοφόρον car- nuntiare. Primo modo unio substantiva carnis cum
nigerum astrueret. Basilius Magnus , lib. De Spir. deilale non excluditur; at secundo personæ duæ
sanct . c. 5 , Hom , de nativ . et in psal . lv, Christi slaluuntur, nec Dei Filius a sanctoruin hominum
carnem θεοφόρον dicit . Cyrillus , cum Nestorius conditione secernitur .
primo ortu utrumque exstitit : quoniam a primordiis conceptionis in ipso Verbo exsistentiam
habuit. Quocirca, quod assumplum fuii suapte quidem natura humanum est , Dei autem el divinum
supernaturali quodam modo. Quin animatæ quidem carnis proprietates habuit : eas enim dispensa
Lionis suæ ratione Verbum suscepit, quæ secundum naluralis molus ordinem vere naturales sunt.
ΚΕΦΑΛ. ΙΓ ' [NZ' ] . A CAP . XIII .
Περί ιδιωμάτων των δύο φύσεων. De ambarum naturarum proprielalibus.
Τέλειον δε Θεόν ομολογούντες τον αυτόν Κύριον Duæ in Christo voluntates el operationes . Eum
ημών Ιησούν Χριστόν, και τέλειος άνθρωπον, φα- dem porro Dominum nostrum Jesum Chrislum , et
μεν τον αυτόν πάντα έχειν όσα ο Πατήρ, πλην της perfectum Deum, et perfectum hominem predi
αγεννησίας και πάντα έχειν όσα ο Αδάμ ο πρώτος , cantes,, hoc profitemur ,, eumdem et omnia habere ,,
δίχα μόνης της αμαρτίας: άτινά εστι σώμα και quæ Pater habet, excepta ingeniti proprietate ; et
ψυχή λογική τε και νοερά έχειν δε αυτόν καταλλή- omnia item , quæ prinius Adam , exceplo solum
λως ταις δύο φύσεσι, διπλά τα των δύο φύσεων φυ » peccato , hoc est, corpus et animam ratione et
σικά • δύο θελήσεις φυσικάς, τήν τε θείαν και την intelligentia preditain :: quin habere etiam eum ,
ανθρωπίνην , και ενεργείας δύο φυσικάς, θείαν τε uti duabus naturis consentaneum est , duplices
και ανθρωπίνην , και αυτεξούσια δύο φυσικά, θείον naturarum duarum naturales proprietates; hoc
τε και ανθρώπινον, και σοφίαν τε και γνώσιν, θείαν est, duas naturales operationes, divinam et huma
τε και ανθρωπίνην. Ομοούσιος γάρ ών τώ Θεώ και nam ; duas naturales arbitrii liberlales, divinain
Πατρί , αυτεξουσίως θέλει και ενεργεί ως Θεός. et humanam : ac denique sapientiam et scientiam
Ομοούσιος δε ών και ημίν, αυτεξουσίως θέλει και duplicem , divinim el humanam . Nam cum ejus
ενεργεί ως άνθρωπος και αυτός. Αυτού γάρ τα θαύ- dem ac Pater substantiæ sil , libere vult et agit
ματα , αυτού και τα παθήματα . ut Deus : rursus cum consubstantialis sit nobis ,
K libere item vull et agit, ut homo. Ipsius enim miracula sunt, ipsius quoque passiones.
ΚΕΦΑΛ . ΙΔ' (NH ). 225 CAP . XIV
Περί θελημάτων και αυτεξουσίων του Κυρίου De Domini nostri Jesu Christi duplici voluntale,
ημών Ιησού Χριστού . arbitriique libertate.
Επειδή μέν ούν δύο φύσεις του Χριστού , δύο αυ. Totuplex voluntas et actus, quotuplex substantia.
του και τα φυσικά θελήματα, και τας φυσικάς ενερ- Quoniam igitur duæ Christi natură sunt, duas
γείας φαμέν. Επειδή δε μία των δύο φύσεων αυτού proinde ejus naturales voluntales et duas naturales
ή υπόστασις , ένα και τον αυτόν φαμεν θέλοντά τε operationes dicimus. Quia vero una duarum nalu
και ενεργούντα φυσικώς κατ' άμφω τας φύσεις , εξ rarum ipsius est hypostasis, unum el ell : demκαι
ών , και εν αίς , και άπερ εστί Χριστός ο Θεός ημών: esse dicimus qui , juxta eas naluras, ex quibus,
θέλειν δε και ενεργείν, ου διηρημένως , αλλ' ηνωμέ- et in quibus , et quæ est Christus Deus noster,
νως θέλει γάρ και ενεργεί εν εκατέρα μορφή μετά C naturaliter velit et agai ; eum autem insuper velle
της θατέρου κοινωνίας . " Ων γάρ ή ουσία ή αυτή, τού- el agere, non divise, sed conjuncte dicimus. , Vult
των και η θέλησης και η ενέργεια και αυτή· ών δε διά- enim et agit in utraque forma, cum alterius com
φορος ή ουσία, τούτων διάφορος και η θέλησις και η munione 98. , Quorum enim eadem substantia est ,
ενέργεια και το ανάπαλιν, ών η θέλησης και η ενέρ- eorum quoque eadem voluntas et actio sit necesse
γεια ή αυτή, τούτων και η ουσία και αυτή · ών δε διά . est : quorum autem diversa est , horum etiam diversa
φορος ή θέλησις και η ενέργεια, τούτων και η ουσία voluntas et actio sil , oportel " . El contra quorum
διάφορος . voluntas et actio eadem est , eorum eadem quoque
substantia , est : quoruin autem dispar voluntas et
actio, horum etiam dispar est substantia.
Διό δη επί μεν Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύ- Quocirca ' in Patre quidem et Filio, et Spiritu
ματος , εκ της ταυτότητας της τε ενεργείας και του sancto, quia eadein voluntas atque actio est , eam
θελήματος , την ταυτότητα της φύσεως επιγινώσκο- dem quoque naturam esse agnoscimus . At in di
μεν. Επί δε της θείας οικονομίας, εκ της διαφοράς vina incarnatione ex actionum et voluntalum dis
των ενεργειών, και των θελημάτων, και την των φύ D crimine nalurarum quoque discrimen agnoscimus,
σεων διαφοράν επιγινώσκομεν, και την των φύσεων ac naturarum discrimen exploralum habentes, vo
διαφοράν ειδότες συνομολογούμεν , και το των θελη- luntatum etiam el actionum discrimen confidemur .
μάτων και ενεργειών διάφορον. "Ωσπερ γάρ των του Quemadmodum enim unius et ejusdem Christi na
αυτού και ενός Χριστού φύσεων ο αριθμός, ευσεβώς turarum numerus, si pie intelligalur el prædicelur,
νοούμενος τε και λεγόμενος , ου διαιρεί τον ένα Χρι-
unum Christum nequaquam dividit ; verum inco
ºs Leo, epist. 10, ad Flavian. 99 Max. Disp. cum Pyrrho post Basil . epist. 80. Supra lib . II ,
C. 22 .
VARIÆ LECTIONES .
1 Cod . S. Hil. φυσικά , ita R. 1986 et N. Post γινόμενα additur in Reg . 2129 Ionga περικοπή φι.
desumpta est ex cap. 91 , ab his verbis, γεγέννηται τοίνυν usque ad μή παραβλάψαι σήμαντρα . EjustHoli
interpolationibus scatel iste codex Regius.
lumen etiam in unione differentiam ostendit : ita A στόν, αλλά σωζομένην, και εν τη ενώσει παρίστησε
earum voluntatum et actionum nunierus, quæ sub- των φύσεων την διαφοράν, ούτω και ο αριθμός των
stantialiter ipsis naturis conveniunt ( etenim se- ουσιωδώς προσόντων ταϊς αυτού φύσεσι θελημάτων
cundum utramque naturam ita comparatus erat και ενεργειών κατ' άμφω γάρ τας φύσεις θελητικός
ut vollet ct operaretur ), divisionen non inducit ήν, και ενεργητικός της ημών σωτηρίας · ου διαίρε.
( absil ) , sed carum duntaxat etiam in unione σιν εισάγει μη γένοιτο · αλλά την αυτών δηλοί , και
conservationem el incolumitatem prodit. Naturales μόνον , κάν τη ενώσει , φυλακήν και σωτηρίαν. Φυσι
siquidem esse , ac non personales, voluntates et κα γάρ , και ουχ υποστατικά φαμεν τα θελήματα και
actiones dicimus ; hoc est vim ipsam volendi et τας ενεργείας. Λέγω δε αυτήν την θελητικής και
agendi, per quam volnnt el agunt, Si enim perso- ενεργητικήν δύναμιν , καθ' ήν θέλει και ενεργεί τα τε
nales esse concesserimus, tres sanciæ Trinitatis θέλοντα και ενεργούντα . Ει γάρ υποστατικά δωμεν
personas diversæ inter se voluntatis atque actionis αυτά, ετεροθελείς και ετεροενεργείς τάς τρείς υπο
necessario dicemus. στάσεις της αγίας Τριάδος ειπείν αναγκασθησόμεθα.
Ut voluntas el actio , natura ; sic talis voluntas Ιστέον γάρ ώς ου ταυτόν έστι, θέλειν, και πως
atque actio , personæ . Sciendum enim est , non θέλειν · το μεν γάρ θέλειν , φύσεως, ώσπερ και το
idem esse velle,, atque hoc vel illo modo velle.. Velle B oράν : πάσι γαρ ανθρώπους πρόσεστι • το δε πως θέ
.
siquidem naturæ est , ut et videre. Omnibus enim λειν, ου φύσεως, αλλά της ημετέρας γνώμης, ώσπερ
hominibus hoc convenit . At certo modo velle , non και το πώς οράν , καλώς ή κακώς. Ου γαρ πάντες
naluræ est , sed nostri consilii et sententiæ : quem- άνθρωποι ομοίως θέλουσιν , ουδ' ομοίως ορώσι. Τούτο
ailmodum et certo modo videre, hoc est bene vel δε και επί των ενεργειών δώσομεν. Το γάρ πώς θέ
male . Non enim omnes homines eodem modo vo- λειν, πώς οράν, η kΚ πώς ενεργείν, τρόπος εστί της
Junt, neque eoilem modo vident. Hoc autem etiam του θέλειν, και οράν, και ενεργείν χρήσεως , μόνο
in actionibus concedemus. Nam certo modo velle , το κεχρημένων προσών, και των άλλων αυτών κατά
cerlo modo videre , certo modo agere, modus est την κοινώς λεγομένην διαφορών χωρίζων .
quo quis voluntale ulitur, necnon videndi atque agendi facultate, quæ soli utenti adest , eumque secundum
rationem diferentiæ communiter dictæ ab aliis secernil.
226 Θέλησις, Θελητών , Θελητικών, Θέλων. Λέγεται ούν το μεν απλώς θέλειν, θέλησις, ήτοι ή
Itaque velle simpliciler , voluntas dicitur,, sive θελητική δύναμις, λογική ούσα όρεξις και θέλημα
facullas volendi quæ est appelillis rationabilis , et φυσικόν ' το δε πως θέλειν , ήτοι το τη θελήσει υπο
voluntas naturalis : al certo Lalique modo velle, C κείμενον , θελητών, και θέλημα γνωμικόν • θελητικών
sive quod esl voluntati subjectum , res illa est quam δε έστι , το πεφυκός θέλειν · οίον θελητική εστιν ή
volumus , et voluntas arbitrii . Θελητικόν 3 autem θεία φύσις , ώσαύτως και η ανθρωπίνη : θέλων δε
3
illud est , cui a natura inest vis volendi : ut puta έστιν ο κεχρημένος τη θελήσει, ήτοι ή υπόστασις,
natura divina vim habet volendi, itemque hunana. οίον ο Πέτρος.
Volens denique est, qui voluntale ulilur , sive
persona , ut Petrus .
Voluntas in Christo dupler , γνωμικόν unum . Επειδή τοίνυν είς μεν ο Χριστός , και μία αυτού ή
Quoniam igitur * unus Christus, unaque ilidem ejus υπόστασις, είς και ο αυτός έστιν και θέλων 4ειλώς τε
persona est, unus etiam proinde est volens, lam και ανθρωπίνως . Επειδή δε δύο φύσεις έχει θελητι
divina quam humana ratione. Rursus, quia dias κάς, ως λογικάς : πάν γάρ λογικόν θελητικόν τε και
naturas volendi facultaie præditas babel, upole αυτεξούσιον : δύο θελήσεις , ήτοι θελήματα φυσικά
rationales ( quidquid enim rationale esi , illud quo- επ' αυτού έρούμεν . Θελητικός γάρ έστιν ο αυτός κατ'
que ad volendunt liabile est,, ac liberum )) idcirco άμφω τας αυτού φύσεις . Τήν γάρ φυσικώς ενυπάρ
duas etiam in eo naturales voluntales dicemus .
χουσαν ημίν θελητικήν δύναμιν ανέλαβε. Και επειδή
Ilein enim ipse propter utramque naturam volendi D είς έστιν ο Χριστός , και ο αυτός ο θέλων καθ' έκατέ
facultate pollet ; quippe qui eam assumpsit vim ραν φύσιν, το αυτο θελητών λέξομεν επ' αυτού , ουχ
volendi quæ nobis a natura est . Et quoniam unus ως μόνα θέλοντος, και φυσικώς ως Θεός ήθελεν ου
idemque Christus est, qui utriusque naturæ ra- γάρ θεότητος το θέλειν φαγείν , και πιείν , και τα
zione vult, idem proinde voluntatis subjectum in τοιαύτα · αλλά και τα συστατικά (52) της ανθρωπί
2 Max . Dial. cum Pyrrho ; Anast . in Οδηγώ , cap. 6 , p. 40 3 Volitivum in
1olis dicitur.
* Max. ibid .
VARIÆ LECTIONES .
k Particulam hanc addidi post recognitorem cod . S. Hilarii.
NOTÆ .
(52) 'Αλ.λά, και τα συστατικά. Sed ea etiam que manitus quæ humana . Cieteruni ex Masimi Dial.
waluram , elc . Duplicem volendi facultatem in Chri- cum Pyrrh . concedit unum θέλημα γνωμικών , sive
slo agnoscii, quæ naturales et proprios actus exer- arbitrariam roluntatem unam in Christo fuisse ,
cuerit : il divina voluntale , divinoque modo vo- quia elsi voluntate humana volebat quæ humana
luerit quæ divina sun , el bumana voluntale, cl bu- erant, haud laden nisi divina annuente ; in eani
10.37 DE FIDE ORTHODOXA LIB . III . 1038
νης φύσεως , ουκ εν εναντιότητι γνώμης, αλλ ' εν ιδιό- A eo dicemus : non quod ea sola vellet, que na!11
τητι των φύσεων • τότε γάρ ταύτα φυσικώς ήθελεν , raliter uti Dens volebat ( neque enim divinitali
ότε η θεία αυτού θέλησις ήθελε, και παρεχώρει τη convenit,, ut edere velit ,, et bibere,, aliaque id ge
σαρκί πάσχειν και πράττειν τα ίδια. nus ) , sed etiam ea quæ naturam humanam con.
stiluunt : islud vero non sententiæ contrarietate, sed naturarum proprietate. Tum demum enim na
turaliter hæc volebat, cum divina voluntas ipsius ila volebat, et carnem ea quæ sibi propria erant,
pati et agere permittebat.
"Οτι δε φυσικώς πρόσεστι το ανθρώπω ή θέλησις, Inest homini a natura voluntas. Quod autem
εντεύθεν δηλον . Υπεξαιρουμένης της θείας, τρία voluntas homini insit a natura “ , biuc perspicuum
είδη ζωής είσιν, ή φυτική , η αισθητική , η νοερά. est . Nam præter divinam tres sunt vitae species,
Της μέν ούν φυτικής ίδιον, ή θρεπτική, ηή αυξητική, vegetans ,, Sentiens,, ac intelligens .. Vegetantis vero
ή γεννητική κίνησις · της δε αισθητικής, ηη καθ' όρ- peculiaris est molus ille nutriendi,, augescendi et
μην κίνησις" της δε λογικής και νοεράς, η αυτεξού- generandi ;; sentientis ,, motus impulsionis ;; ratio
σιος . Ει ούν κατά φύσιν πρόσεστι τη φυτική ή τρε nalis et intelligentis , motus liber . Quare si vege
πτική , και την αισθητική ή καθ ' ορμήν κίνησις , κατά 3 lanti naturaliler inest motus nutriendli ; Senienti
φύσιν άρα πρόσεστι τη λογική και νοερά ή αυτεξού. vero, molus impulsionis; naturaliter proinde ralio .
σιος : αυτεξουσιότης δε ουδέν έτερόν έστιν, ει μή ή nali el intelligenti adest molus liberi arbitrii. Ar
θέλησις • γεγονός τοίνυν ο Λόγος σάρξ έμψυχος, και bitrii porro libertas nibil aliud est , quam voluntas.
νοερά, και αυτεξούσιος, γέγονε και θελητικός . Unde cum Verbum caro animata , et intelligentia
arbitriique libertate prædila factum sit, volendi
quoque facultate instructum esslilit .
"Ετι αδίδακτά εισι τα φυσικά • ουδείς γάρ λογίζε- Deinde , ea quæ naturalia sunt disciplina non
σθαι, ή ζην, ή πεινήν, ή διψήν , ή υπνούν μανθάνει . comparantur. Neque enim quisquam est , qui cogi
Ούτε δε θέλειν μανθάνομεν · ώστε φυσικόν το θέλειν. lare discat, aut vivere, aut fame, vel siti laborare ,
aut dormire. Atqui nec etiam velle discimus : igi
lur naturale est quod velimus.
Και πάλιν ει εν αλόγους, άγει μεν η φύσις , άγε- Et rursus, si in brulis natura ducil ac regit ,
ται δε εν τω ανθρώπω, εξουσιαστικώς κατά θέλησιν ducitur autem in homine, ul qui libera potestate
κινουμένω, άρα φύσει θελητικός ο άνθρωπος. per voluntatem inoveatur ; scquitur, ut homo vo
C
lendi facultate suaple nalura instructiis sit .
Και πάλιν ει κατ' εικόνα της μακαρίας και υπερ-
.
Liberum arbitrium ipsa voluntas. Et rursum ,
ουσίου θεότητος ο άνθρωπος γεγένηται · αυτεξούσιος si ad beatæ et superessentialis divinitatis 227

δε φύσει και θελητική η θεία φύσις, άρα και ο άν- imaginem , conditiis est homo, profecto cum bailta
θρωπος , ώς αυτής εικών , αυτεξούσιος φύσει και divina libera sil , et virtute volendi suaple natura
θελητικός . Το γάρ αυτεξούσιον , θέλησιν ωρίσαντο οι μοlleat ,,Ionio quoque qui ejus imago est ,, iisden
Πατέρες . a natura praediliis crit. Etenim Patres liberum ar
bitrium voluntatem esse definierunt.
• Max. Dial . cum Pyrrho.
NOTE .
dem quippe sententiam naturas conspirasse : alio- otoū , De voluntatibus arbitrariis in Christo, dum
qui enim duæ jam persone exstilissent, propler Maximi sensum conatur explicare, dillicultatem aj :
diversitalem sententiarui . Quramobrem Epist. de gel ; ac si sanctis conſessor voluntatein duntaxat
duab . volunt. observal idcirco Monotheletas in er- naturalem , piita comedendi, bibendi, fugiendi more
rorem impegisse, quod , velut olim Nestorius et Eu- tem Christo concesserii, non hoc vel illud edendi,
iyches naiuram a persona non distinxerant, illiquo- d bibendi
que voluntatem yowlexiv , arbitrariam ( nam el
, loquendi, etc. Nec male Gretserus en
refellit, apud Stewart. in Colleclan . Turrianus hoc
υποστατικήν appellat) a naturali non secernerent. incerii auctoris scholium afleri, quo Plotius sibi
Ούτω, και τοις Μονοθελήταις, το μή ειδέναι την δια- non constare Ostenditur : Πώς λέγεται ενταύθα εν
φοράν του φυσικού, και του υποστατικού θελήματος, γνωμικόν επί Χριστού θέλημα , πολλαγού διαβολήν
τουτέστι του γνωμικού . Αι φιi ist:ec una voluntas έχοντος του παρεισάγοντας την δόξαν ταύτην ; Quo
arbitraria nihil est aliud nisi mulia voluntaliilll, nam pacio hic dicitur un esse arbitraria volunt(!3
divinae et humanæ , consensio , hinc sequitur 1100 in Chrisio, qitando sæpe in crimen venit (ulique hæ
uno eodemque actu eam exerceri, sed duobus, quo- resis Monotheletica :) ille qui opinionem hanc intru
rum unus divinæ sit imperantis et regentis, aller ducit ? Profecto Maximus Damascenusque his hære .
human: e libere obsequentis. Quinimo, loc unum licis locum istum objectarum , Marc. vil , 24 : Sur
θέλημα γνωμικόν, υoluntas et arbitratu , idem pro- gensJesus abiit in fines Tyri et Sidonis ; el ingres
prie est, ac 0 :antov unum , res una quam utraque sis in domum , neminem voluit scire, el non polull
voluntas velit , sell , ut nostri loquuntiir, una res vo- lalere. Ex quo inferebant cerla quondam voluisse
lila. Ita Maximus, dial . cit . interpretatur diction Chrislim bumana voluntate, quæ divina voluntas
simile Parruin , unam esse Dei et sanctorum volunta- præstare nollet . Quocirca Maximus, lib . De duab .
tem . Sic Noster infra ail : Quoniain unus idemque vol. p . 103, concedit Chrisio volimiaii's yrwylexie ,
Christus est, qui utraque natura vult , idem proinde arbitrarias duas, si censeantur essentialiter diverse,
voluntatis ejus esse subjectum dicemus. Pholius, in ει μεν ως κατ' ουσίαν διάφορα , κάγώ δέχομαι : 1e
Tractalu Περί των γνωμικών θελημάτων επί Χρι- quaquam vero , si contrarice ei adverse,
Ad hæc insuper o , si cunctis hominibus velle A "Ετι δε εν πάσιν ανθρώποις ενυπάρχει το θέλειν,
inesi, ac non ut quibusdam insit, quibusdam non και ου τοις μεν ενυπάρχει , τοις δε ουκ ενυπάρχει και
insit ; procul dubio, cum id quod communiter in το δε κοινώς πάσιν ενθεωρούμενον, φύσιν χαρακτη
omnibus consideratur , nature notam in subjectis ρίζει εν τοις υπ' αυτό ατόμοις • άρα φύσει θελητικός
ci individuis exprimat, homo volendi facultatem ο άνθρωπος .
haber.
Ac rursus, si natura nec magis, nec minus re- Και αύθις : εί το μάλλον και ήττον ή φύσις ουκ
cipii, sane cum omnibus peræque velle insit, ac non επιδέχεται , επίσης δε πάσιν ενυπάρχει το θέλειν, και
aliis uberius , aliis parcius, ex natura sua proinde ου τους μεν πλέον, τοις δε έλαττον' άρα φύσει θελη
volendi facultatem præditus est homo : ex quo τικός ο άνθρωπος• ώστε εί φύσει θελητικός ο άν
efficitur, ut cum homo virtute volendi polleat , θρωπος , και ο Κύριος, ου μόνον καθο Θεός, αλλά και
ca itidem naturaliter polleat Dominus, non modo καθε άνθρωπος γέγονε, φύσει θελητικός εστιν. "Ωσ
qua Deus est , sed etiam qua factus homo. Sicut περ γάρ 1 την ημετέραν φύσιν ανέλαβεν, ούτω και
enim naturam nostram assumpsit, sic el volunta- το ημέτερον θέλημα φύσει η ανείληφεν · και κατά
lem nostrain ex ordine naturæ assumpsit. Atque τούτο οι Πατέρες το ημέτερον εν εαυτώ τυπώσαι αυ
hac ratiοne Paires eum voluntatem nostrain in se B τον έφησαν θέλημα .
expressisse aiunt.
Si naturalis voluntas non est, certe vel persona- Εί φυσικών ουκ έστι το θέλημα , ή υποστατικών
lis erit contra naluram . Si personalis, ergo Filii έσται, η παρά φύσιν · αλλ' ει μεν υποστατικών , έτε
voluntas hac ratione a paterna discrepalbit , alia- ρόβουλος ούτως γε έσται ο Υιός τω Πατρί• μόνης
que ab ea erit. Etenim quod personale est , per- γάρ υποστάσεως χαρακτηριστικών , το υποστατικόν
sonæ solius exprimendæ vim habel. Sin autem ει δε παρά φύσιν , έκπτωσις της φύσεως έσται το
contra naturam est. defectio a nalura voluntas θέλημα φθαρτικά γάρ των κατά φύσιν , τα παρά
crit. Quæ enim naturæ adversa sunt , destruunt ea φύσιν .
quæ naturæ conveniunt.
Rerum omnium Deus el Pater vult, vel quatenus “Ο των όλων γάρ ο Θεός και Πατήρ, ή καθό Πα
Pater, vel quatenus Deus. Si quatenus Paler, alia τηρ θέλει , ή καθο Θεός . 'Αλλ ' ει μεν καθό Πατήρ ,
eril ejus voluntas, alia Filii ; neque enim Pater άλλο αυτού έσται το θέλημα παρά το του Υιού . Ού
Filius est. Sin antem quatenus Deiis , certe cum γάρ Πατήρο Υιός . Ει δε καθο Θεός, Θεός δε ο Υιός ,
Filius quoque Deus sit, itemque Spiritus sanctus Θεός και το Πνεύμα το άγιον· άρα το θέλημα φυ
Deus, voluntatem naturæ esse, naturalemve, falen - C σεως, ήγουν φυσικόν.
dum est .
7
Insuper, ' si quorum voluntas una est , horum "Έτι , ει κατά τους Πατέρας, ών το θέλημα έν, τού
eliam , ut Patres senserunt, una est essentia : sane , των και η ουσία μία, έν και θέλημα της θεότητος του
si una divinitatis Christi atque humanitatis volun- Χριστού, και της ανθρωπότητος αυτού · άρα μία
las sit, una quoque et eadem earum substantia και η αυτή τούτων έσται και η ουσία.
erit .
Ac rursus , si de Palrum sententia , naluræ dis . Και πάλιν: εί , κατά τους Πατέρας, ή της φύσεως
crimen in una voluntate non elucet, necesse est , διαφορά το ενι θελήματι ου διαφαίνεται, ανάγκη , ή
lil vel unam dicendo voluntatem , naturale discri- έν θέλημα λέγοντας φυσικήν εν Χριστώ μή λέγειν
men non dicamus , vel naturarum distinctionem διαφοράν, ή φυσικήν λέγοντας διαφοράν, έν θέλημα
prædicantes, voluntatem unam non slaluamus. μη λέγειν.
8
Ac rursus, si ut in divino Evangelio habetur, Και αύθις : εί καθώς φησι το θείον Ευαγγέλιον,
.
profectus Dominus in partes Tyri et Sidonis, et ελθών ο Κύριος εις τα μέρη Τύρου και Σιδώνος, και
ingressus domum , neminem scire voluit, nec tamen D
εισελθών εις οίκον , ουδένα ήθέλησε γνώναι , και
latere potuit ' , profecto cum divina ipsius voluntas ουκ ηδυνήθη λαθείν » εί το θείον αυτού θέλημα παν
omnia possit , volens vero latere non potuerit , τοδύναμον, θελήσας δε λαθείν ου δεδύνηται· άρα καθο
sequitur , ut quatenus liomo id voluerit, nec po- άνθρωπος θελήσας ουκ ηδυνήθη, και θελητικός ήν
luerit, atque adeo, ut quatenus homo volendi facul- και καθο άνθρωπος.
latem habuerit.
228 Ac rursus 10,Cum venissel, inquit, ad locum , .
Και πάλιν: Ελθών, φησίν, εις τον τόπον , είπε :

dixit : Silio . El dederunt ei vinum ſelle mislum : et cum Διψώ. Και έδωκαν αυτώ οίνον μετά χολής μεμι
gustasset, noluit bibene 11.. Porro si , qualenus Deus,, γμένο», και γευσάμενος ουκ ήθελε πιείν . Ει μεν
6 Max. Dial. cum Pyrrho, ex Diadocho. Greg. Nyss , Coni . Apollin. et alii, act. 10 sext. syn .
7
& Max. ibid Agatho pap. epist. syn , in vi syn ., act 4 . 99 Marc. νι, 24. 10 Max. ibid . 11 Juan .
XI , 28 ; Matth. ΧΧVΙΙ, 3 % .
VARIAE LECTIONES.
1 Edita και. m Elit . φύσιν. n Deest ydp in mss. pluribus; qua tamen particula oratio urgentior est.
1042
DE FIDE ORTHODOXA B . III .
ούν καθο Θεό ς εδί ψησ ε , και γευσάμενος ουκ ήθελε A siti corLI
replus est , et cum gustasset , noluit bibere ;
1041
πιείν, εμπαθής άρα και ο καθο Θεός · πάθος γάρ, ή ergo etiam quatenus Deus passionibus obnoxius
τε δίψα, και η γεύσις . Ει δε ου καθο Θεός, πάντως crat : sunt enim , lum silis , tum guslatio , passio
καθο άνθρωπος εδίψησε , και θελητικός ήν και καθο nes. Sin autem quatenus homo sitivit , utique
quatenus homo voluntate instructus erat .
Και ο μακάριος δέ Παύλος και απόστολος • Γενόμε- Obedientia ejus qui velit, et subdilus sit. Quin
άνθρ ωπος
νος , φησίνΡ., υπήκοος μέχρι θανάτου , θανάτου δε beatus quoque Paulus apostolus : Factus , inquit ,
σταυρού . Η υπακοή του όντως θελήματός έστιν υπο- obediens usque ad mortem , mortem autem crucis ? .
ταγή , ή του μη όντως · ου γάρ το άλογος υπήκοον , η Αιqui obedientia ejus voluntatis que revera est,
παρήκοον λέξομεν · υπήκοος δε τω Πατρί γενόμενος subjectio est , non ejus que non est: non enim bru
ο Κύριος , ου καθο Θεός γέγονεν , αλλά καθο άνθρω-
. lum animal obediens dicemus , aut inobediens 13.
Porro Dominus Patri factus est obediens , non qua
των. υπό
πος γάρα Θεό
Καθόχείρ γάρ ε αυπή
ταύτ
ς , ούτ κοοςώς, ούτ
, καθ ο θεοφ ήκοος
ε παρόρος έφη: tenus Deus, sed quatenus bomo . Nam qualenus
Γρηγόριος. Θελητικός άρα και καθό άνθρωπος ο Χρι. Β Deus , nec obediens est, necinobediens. Haec enim ,
B ut divinus Gregorius ait *, illis conveniunt, quæ
poleslati subjiciuntur . Igitur Cbrislus qua homo
στός.
ate præditus fuit.
voluntunt
Φυσικόν δε το θέλημα λέγοντες , ουκ ήναγκασμένον Vol as cum naluralis , tum libera . — Enimvero
-
τούτό φαμεν , αλλ' αυτεξούσιον · ει γάρ λογικόν , πάν- cuin voluntatem naturalem pronuntiamus , non eam
τως και αυτεξούσιον . Ου μόνον γάρ η θεία και άκτι- necessitate obstrictam , sed liberam dicimus . Nam
στος φύσις ουδέν ηναγκασμένον έχει , αλλ ' ουδε ή quia rationem conmitatur , utique et libera est.. Νeque
νοερά και κτιστή : τούτο δε δηλον : φύσει γάρ ών enim divina solum el increata coactionem non
αγαθός ο Θεός , και φύσει δημιουργός , και φύσει admittit , sed ne intelligens quidem et creata . Ιdque
Θεός , ουκ ανάγκη ταύτα εστι · τίς γάρο την ανάγ- perspicuum est : quia Deus , cum natura bonus sit,
et nalura condilor rerum , et natura Deus , nequa
quam hæc omnia necessitale est. Ecquis enim hanc
κην επάγων ;
ei necessitatem induxit ?
Δεί δε ειδέναι , ώς ή αυτεξουσιότης , όμoνύμως μεν Liberum arbitrium Deo aliter, aliter angelis , alio
λέγεται • άλλως δε επί Θεού , και άλλως επί αγγέλων , C modo Iominibus convenit . Sciendum autem est 18 ,
και άλλως επί ανθρώπων . Επί Θεού μέν γάρ, υπερ-
.
arbitrii libertatem æquivoce dici , aliter Deo cove
ουσίως επί δε αγγέλων , ως συντρεχούσης τη εξει nire , aliter angelis et aliter hominibus .In Dec enim
της προχειρίσεως , και παρενθήκην όλως χρόνου μή superessentiali modo haec vox accipienda est : in an
παραδεχομένης · έχων γάρ φυσικώς το αυτεξούσιον , gelis , ita ut aggressio habitum comitetur , nec ullam
απαρεμποδίστως τούτω κέχρηται , μηδέ τήν εκ σώ- leniporis intercapedinem adpillat. Nam cum ange
ματος και αντιπάθειαν έχων , μηδε τον προσβάλλοντα . lus arbitrii libertatem suaple natura habeat, libere
Επί δε ανθρώπων, ως χρονικώς της έξεως προεπι- ac sine ullo impedimento ea utitur , ut qui nec ullam
νοουμένης της εγχειρήσεως . Αυτεξούσιος μέν γάρ ex corpore sentiat repugnantiam , nec quemquam
έστιν ο άνθρωπος , και φυσικώς έχει το αυτεξούσιον » habeal a quo imperatur . In honiinibus denique ita,
έχει δε και την εκ του διαβόλου προσβολήν, και την ut habilu . or aggressione intelliga -,
a s lempore anteri
του σώματος κίνησιν · διά ούν την προσβολήν , και lur. Quamvis enim liberi arbitrii homo sit , eoque
το βάρος του σώματος εφυστερίζει προχείρησις της ex sua natura polleal , habel lamen etiam diaboli
impressionem , et corporis motum . Quare cum
propter vim illam diaboli , lum propter corporis
έξεως . pondus, aggressio habitu posterior est.
D
Ει ούν θέλων ο Αδάμ υπήκουσε , και θελήσας έφα- Ratio ul debuerit voluntas humana libera a Verbo
γεν , άρα πρωτοπαθής εν ημίν η θέλησις · ει δε πρω- assumi. — Ilaque 16, si volens Adamus suggerenti
Σ
τοπαθής η θέλησις , ταύτην δε μετά της φύσεως ο scelus assensum præstilil , volensque comedit :
.
Λόγος σαρκωθείς ουκ ανέλαβεν ουκ άρα έξω της ergo prima in nobis voluntas morbum contraxit .
Quod si voluntas prima morbo subjacuit , neque
hanc Verbum incarnalum una cum natura assump
αμαρτίας γεγόναμεν . sit ; sequilur nos a peccato liberalos non fuisse .
"Ετι δε ει έργον αυτού η αυτεξούσιος της φύσεως Præterea , si naturæ libertatem ipsc condidit,
18 Maxim . ibid . Disp. cum Pyrrho.
11 Philipp . 11 , 8 . 13 Max , " oral . 36, aliquantum a principio .
16 Max . ibid . VARIÆ LECTIO NES
• Deest και, in mss. P Additur in N. : Και ει εν τη ημέρα του .πάθους λέγει: Πάτερ , ει δυνατόν , παρελθέ
τω το ποτήριον το ύ ν
τού απ' εμο . Πλή ουχ ώς εγώ θέλω ,αλλ' ως σύ. Ιδού δύο θελήσεις , θεϊκή άμα και
av• pw nivn : Alq
, ue si ea
. die qua passus est, dicit : « l'ater si fieri potest , Iran seal a ine calix isie : verum
tamen non sicut ego volo , sed sicul lu. » En duæ voluntates divina simul et humana. 4 Nonnulli codd .
σωμάτων .
1013 S. JOANNIS DAMASCENI 104.4
11: 1ic autem non assumpsit ; aut igitur opificium A υπάρχει δύναμις, ταύτην δε ουκ ανέλαβεν, η κατα
suum velut non bonum reprobavit , aut ejus sana- γνους της οικείας δημιουργίας, ώς oύ καλής , ή φθο
tionem nobisinvidit,, sicque nos plena perfectaque νήσας ή μίν της κατ' αυτήν θεραπείας, ημάς μεν της
curatione privavit,, ac seipsum passioni suljicen- παντελούς αποστερών θεραπείας, εαυτόν δε υπό πά.
lem ostendil, qui perfectam salutem afferre nolue- Οος όντα δεικνύς, τα μη θέλειν, ή το μή δύνασθαι
rit, vel cerle nequiverit. τελείως σώζειν .
Non potuisse ex divina el humana unam componi.--- 'Αδύνατον δε έν τι σύνθετον εκ δύο θελημάτων λέ
Jam vero fas non est , ut unum aliquid ex duabus con γειν, ώσπερ εκ των φύσεων σύνθετον υπόστασιν.
229 Datum voluntatibus dicamus , quemadmodum Πρώτον μεν , ότι αι συνθέσεις των εν υποστάσει
cx noturis duabus compositam personam . Primum , όντων , και ου των ετέρω λόγω , και ουκ ιδίω θεω
quia compositiones eorum sunt que subsistant,, ρουμένων εισί • δεύτερον δε , ότι ει των θελημάτων
non quæ alia , et non propria ratione considerano και ενεργειών σύνθεσιν λέξομεν , και των άλλων
tur.. Deinde ,, si voluntatum el actionum composi- φυσικών ιδιωμάτων σύνθεσιν ειπείν αναγκασθησό.
lionem dicamus, aliarum quoque naturalium pro- μεθα , του ακτίστου και του κτιστού , του αοράτου
prietarum compositionem necessario falebimur ; και ορατού ,> και των τοιούτων . Πώς δε και το εκ
B
των θελημάτων συνύετoν θέλημα προσαγορευθήσε
hoc est , increati et creati , invisibilis et visibilis,
aliorumque id genus. Al quonam tandem modo vo- ται ; 'Αδύνατον γάρ το σύνθετον την των συντεθέν -
luntas ex duabus voluntatibus conſala nuncupa- των ονομάζεσθαι προσηγορίαν . Επει και το εκ
bilur ? Neque enim fieri possit, ut quod composilu'n των φύσεων σύνθετον και , φύσιν προσαγορεύσομεν ,
est , earum rerum quibus constat , nominibus και ουχ υπόστασιν. "Έτι δε ει εν σύνθετον θέλημα
appelletur. Nam alioqui , illud etiam quod ex na- επί Χριστού λέξομεν , θελήματι και του Πατρός αυτόν
iuris compositum est , naturam vocabimus, non χωρίζομεν ου γάρ σύνθετoν τo του Πατρός θέλημα .
personam . Iluc accedit, quod si in Christo volun Λείπεται τοίνυν ειπείν μόνην την υπόστασιν του
talem unam compositam dixerimus, voluntate eum Χριστού σύνθετον και κοινήν , ώσπερ των φύσεων,
a Patre disjungemus. Non enim voluntas Patris ούτω και των φυσικών αυτού .
composita est . Superest igitur, ul solam Christi personam compositam dicamus, communemque, ut
naturis, ita etiam naturalibus proprietatibus.
Sententia el electio proprie non sunt in Christo. Γνώμην δε και προαίρεσιν (53) επί του Κυρίου
17
- At vero sententiam et electionem in Domino C λέγειν αδύνατον, είπερ κυριολεκτείν βουλoίμεθα. Ή
dicere non possumus, si quidem proprie loqui slu- γνώμη γαρ μετά την περί του αγνοουμένου ζήτησιν
deamus. Sententia enim post ignotæ rei investiga- και βούλευσιν , ήτοι βουλήν και κρίσιν , προς το
lionem et deliberationem , consiliumve et judicium , κριθέν έστι διάθεσις . Μεθ ' ήν ή προαίρεσις , εκ
affectio el dispositio est in id quod decretum fuit. λεγομένη, και αιρουμένη προ του ετέρου το έτερον.
Quam quidem affectionem sequitur electio, quæ “ Ο δε Κύριος ου ψιλός ών άνθρωπος, αλλά και Θεός,
alterum præ altero eligit et amplectitur. Alqui Do- και πάντα ειδώς , ανενδεής σκέψεως, και ζητήσεως ,
minus, cum purus homo non esset, verum etiam και βουλής υπήρχε, και κρίσεως, και φυσικώς την
Deus, omniaque perspecta haberet, nec considera- τε προς το καλόν είχεν οικείωσιν , και την προς το
tione,, nec inquisitione,, nec deliberatione egelbat ,, κακόν αλλοτρίωσιν. Ούτω γαρ και Ησαΐας προφή
neque etiam judicio ; quamobrem patura compa - της φησίν , ότι Πρίν ή γνώναι το παιδίον προ
ratus erat, nt necessitudine quadam bono adhe- ελέσθαι πονηρά , εκλέξεται το αγαθόν · διότι πριν
reret , ac rursus a nalo averteretur 18. Sic enim et γνώναι το παιδίον αγαθών ή κακόν , απειθεί πο
Isaias propheta ait : Antequam scial puer prweli- γηρία του εκλέξασθαι το αγαθόν : Το γάρ, πρίν .
gere malu, eligel bonum : quoniam antequam co- δηλοί ότι ου καθ' ημάς ζητήσας και βουλευσάμενος ,
gnoscat puer bonum et malum, η alilian reproba- D αλλά Θεός ών , και θεϊκώς κατά σάρκα υποστάς,
17 Max . Dial. cum Pyrrho. 18 Basil . in psal . xliv , vel povius in cap. vui Isaje.
VARIAE LECTIONES.
r Aulli code . tř ... προσηγορία . s Reg. 3, Col. σύνθετον , σύνθετον φύσιν . 1 Alias θελήματος ,
ut in Reg. 1980 . Ο Col. S. 11il. ct Reg. 7 , Colb . 5 ούτω γούν και Ησαΐας φησίν, ότι πρίν.
NOT.E.
(53) Γνώμην δε και προαίρεσιν . Αι υero sen- eum significasse preler ορεκτικήν δύναμιν, natu
tentiam el electionem . Sic Baximis Dial. cum Pyir. ralem vim appetendi, seu naluralem animi volu
et epist. 1 , ad Marin , ubi ostendit adımissa sen- latcm . Cælerum se Thalassio quondam respondisse
lentia et electione humana consequi Christum προαίρεσιν electionen Christo convenire , ut ro
merum hominem exstitisse , qui arbitralıl suo affe- voluntate libera sumilur , quæ careal omni dele
clus cohibuerit , et in bonum et malum peræque crionis et mutabilitatis labe, quæ libertatis nostra
converti polueril. Quamobrem si quis Patrum comes est , non autem ut consultando contraria
Christi humanitali electionem tribrierii, nihil aliud dispicii, deque illis decernit.
DE FIDE ORTHODOXA LIB . III 1016
1015
τουτέστι καθ' υπόστασιν ηνωμένος τη σαρκι , αυτό A bit , eligendo bonum 19. Hec vox , antequam, hoc
το είναι , και πάντα ειδέναι , το εκ φύσεως είχεν indicat, quod non more nostro ex investigatione
αγαθόν φυσικαί γάρ (34 ) εισιν αι αρεται , και φυ- el deliberatione prævia , sed , ut qui Deus esset ,
σικώς και επίσης πάσιν ενυπάρχουσιν , ει και μή divinoque modo subsistentiam carni tribueret, cui
πάντες επίσης ενεργούμεν τα της φύσεως. Εκ secundum hypostasim erat unitus, eo ipso quod
erat, omniaque noral, staple natura bonum habe
του κατά το παρά
φύσιν γάρ εις το διά της
φύσιν διά
παρά φύσιν της
παραβάσεως ελάσαμεν . Ο δε Κύριος εκ του παρά bat . Naturales enim virtutes sunt , ac naturaliter et
φύσιν εις το κατά φύσιν ημάς επανήγαγε · τούτο peræque omnibus insunt, etiam si non omnes æqua
γάρ έστι το κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν. Και liter ea quæ naturæ consentanea sunt, operemur.
ή άσκησις δε και οι ταύτης πόνου ου προς το επι- Ex eo siquidem quod secundum naturam erat, in
κτήσασθαι την αρετήν, έξωθεν επείσακτον ούσαν, quod contra naturam est , divini mandati transgres
επενοήθησαν, αλλά προς το την επείσακτον και παρά sione prolapsi sumus 20. Αι Dominus ex eo quod
φύσιν κακίαν αποβαλέσθαι · ώσπερ και τον του est contra naturam , in id quod naturæ consenta
σιδήρου ιον, ου φυσικόν όντα, αλλ' εξ αμελείας επι- neum est, nos revocavit " . Hoc enim est, quod
γενόμενος και διά μόχθου αποβάλλοντες , την φυσικήν liis verbis significatur,, ad imaginem et similitudi.
B nem . Quin piæ vitæ exercitia et labores non ex
•
του σιδήρου λαμπρότητα εμφανίζομεν.

cogitata sunt , ut virtutem extrinsecus adscilitiam adipiscamur, 230 sed ut adventitium et nature ini
micum vitium abjiciamus ; non secus ac , ferri rubigine, quæ minime naturalis est, sed ex incuria
contrahitur, non sine labore submota, naturalem ferri splendorem perspicuum reddimus99 .
Ιστέον δε, ώς το της γνώμης όνομα πολύτροπον Vocis yvósjen varia significata. — * Sciendum au
-
και πολυσήμαντόν έστι . Ποτέ μεν γάρ δηλοί την tem , γνώμης, hoc est , sententiae nomen variam et
παραίνεσιν , ώς φησιν ο θείος Απόστολος : Περί δε multiplicem significationem habere .Interdunt enim
των παρθένων επιταγήν Κυρίου ουκ έχω , γνώ- adhortationem significat ,, ut carm ait divinus Apo
μην δε δίδωμι • ποτέ δε βουλήν , ώς όταν φησιν ο slolus : De virginibus præceptum Domini non habeo,
προφήτης Δαβίδ : 'Επί τον λαόν σου κατεπανουρ- γνώμην antem do 3*;interdunt auten consilium ,
γήσαντο γνώμην · ποτέ δε ψήφον , ώς ο Δανιήλ : ut cum dixit prophela David : Super populum tuum
Περί τίνος εξήλθεν η γνώμη ή αναιδής αύτη : malignaverunt consilium 15. Quandoque vero decre
ποτέ δε επί πίστεως, ή δόξης, η φρονήματος , και lum , judicialem ve sententiam , ut apud Dianielem :
απλώς ειπείν, κατά είκοσι οκτώ σημαινόμενα λαμ- A quo exiit impudens hoc decretum 16. Nonnunquam
denique pro fide aut opinione , aut animi sensu
βάνεται το της γνώμης όνομα. C sumitur. Alquc, ul paucis dicam, yvóuns vocabu
lum viginti et octo modis accipitur .

ΚΕΦΑΛ. ΙΕ' (ΝΘ] : CAP. XV .
Περί ενεργειών τωνεν τω Κυρίω ημών Ιησού De operationibus quæ in Domino nostro Jesu ·
Christo sunt .
Χριστώ .( 35 ) φαμεν επί του
Δύο δε και τας ενεργείας Duplex in Christo operatio, ut natura . Porro .
Κυρίου ημών Ιησού Χριστού . Είχε γάρ , ώς μέν duas etiam in Domino nostro Jesu Christo opera- .
31 Max . Dial. cum Pyrrho . 29 Gen. I , 26 .
15 Isa . vii , 15. sec . LXX . ** 20
*3 Max . Dial, cum Pyrrh. vii ,lib25 .H , 28c .Psal.
Supra
I Cor. 30. 1.ΧΧΧιι, 4. 16 Dan. 1 , 13.
VARIÆ LECTIONES .
τ Edita υπάρχουσιν. * Edita επιγινόμενον. Y Noster κατά κοινού. R. 2924 κατά πολύ ; velus
interpr. secundum mulia ; Faber secundum plurima. Maximus ex quo hæc desumpla sunt, rocis
γνώμης 28 significata posuit .
NOTE .
(34) Þvoixal uèr ráp. Naturales enim. Hæc D sententiis duas voluntates et actiones evincebat
accepit ex Dial. Maximi cum Pyrrho. Diximus contra Severianos . Idem præstitit Anastasius ) ,
antehac quo sensu Patres tradunt virtutes homini ejus successor libro Ilep Ève pyetūv, De operationi
naturales esse. Modo juvat insignem Tullii locuin bus, cujus pauca fragmenta supersunt ; itemque in
afferre, ex lib. i De legib. Jam vero , ait , virtus defensione epistolæ Leonis ad Flavianum , quie
eadem in homine , ac in Deo est .... est autem citatur act. 10 sexta synodi, ul et Joannis Scytho
ririus nihil aliud quam in se perſecla, et ad sum- politani liber vill , de eodem argumento contra
mum perducla natura. Est igitur homini cum Deo Severum . In Collectaneis mss. contra Monophy
similirudo. Concludil , plane intelligi nos ad justi- silas, cap . 36, Severi, sociorumque ejus varia loca
tiam esse natus, neque opinione, sed nalura consti- afferuntur de una Christi operatione : Η σύνοδος
Χαλκηδόνος , inquit ille, epist. ad Ρrosdocium Μe
tutum
(33 ) esse jus. και τας ενεργείας . Porro duas, etc.
Δύοδε dicum, και ο Λέων , και της Ρώμης ηγούμενος δύο
Monothelele duas volendi facultates Christo non φύσεις , και δύο τούτων ενεργείας διορισάμενοι μετά
denegabant , sed unam actionem ponebant. Ιd quod την άφραστον ένωσιν , δικαίως αναθεματιζέσθωσαν,
acceperant ab Eulychianis et Severianis, contra ώς τον ένα Χριστόν εις δύο πρόσωπα καταμερίσαν
quos ab orthodoxis pro duabus actionibus, divina τες. Ου γαρ ενεργεί φύσις ουχ υφιστάσα: Synodus
et bumana, statuendis diu pugnatum erat. Ephra- Chalcedonensis, el Leo, Romanæ Ecclesiæ antisles ,
mius Antioch . ( leste Phoi . cod. 226 ) epistolam qui naturas duas in Christo , dunsque harum opera
scripsit ad monachos, in qua congestis Patrum iiones definierunt post inenarrabilem uni!ionein,
iones dicimus . Νam uti Deus Patrique consub- Α Θεός και το Πατρί ομοούσιος , ομοίως και την
stantialis, divinam peræque operationem habebat; θείαν ενέργειαν , και ως άνθρωπος γενόμενος και
1
et ut factus homo et consubstantialis nobis , hu- ημίν όμοούσιος, της ανθρωπίνης φύσεως και την εν
manæ quoque natura operationem »7. έργειαν .
Alqui sciendum est aliud esse actum , sive ope- Ιστέον δε ώς άλλο έστιν ενέργεια , και άλλο έν
rationem , aliud esse id quod acluosum est , aliud εργητικών, και άλλο ένέργημα , και άλλο και ενεργών Ε.
effectum , aliud denique operantem . Aclus enim est Ενέργεια μεν ούν έστιν η δραστική και ουσιώδης
ellicax et substantivus animæ motus. Actuosum της φύσεως κίνησις · ενεργητικόν δε , η φύσις εξ ης
est ipsa natura , ex qua operatio proficiscitur. Effe- ενέργεια προεισιν · ενέργημα δε , το της ενεργείας
clum est illud quod actu ellicitur . Tandem operans αποτέλεσμα : ενεργών δε , ο κεχρημένος της ενεργεία,
.
ille est qui aciu utilur, sive persona. Porro non- ήτοι ή υπόστασις. Λέγεται δε και η ενέργεια , ενέρ
nunquam aclus ipse effectum dicitur, et vicissim γημα, και το ενεργημα , ενέργεια , ως και το κτίσμα,
cft : ctum, actus , sicut κτίσμα , dicitur κτίσις. Di- κτίσις . Ούτω γάρ φαμεν , πάσα ή κτίσις , τα κτί
7
cimus enim 28 πάσα ή κτίσις, quod est omnis crea σματα δηλούντες.
lio, li res creatas significemus .
Vocis ėvépyeLa multiplex acceptio. Observan . B Ιστέον ως η ενέργεια κίνησίς έστι , και ενεργεί
din etiam est , actum sive actionem , esse molio- ται μάλλον ή ενεργεί, καθώς φησιν ο Θεολόγος Γρη
nem , agique potius, quam agere, juxta atque Gre- γόριος εν τω περί του αγίου Πνεύματος λόγω
gorius ait in oratione de Spiritu sancto 99 : 1 Si au- « Ει δε ενέργειά έστιν , ενεργηθήσεται δηλονότι ,
lem est actio, agetur uligne, non vero agel ; et και ουκ ενεργήσει, και μου το ενεργηθήναι , παύ
simul atque acta fuerit, lesinet . >» σεται . Ο
Illud etiam est advertendum , vilam quoque Δεί δε γινώσκειν , ότι και αυτή η ζωή ενέργειά
actiim esse, imo primarium animalis actum ; quin έστιν, και η πρώτη του ζώου ενέργεια και πάσα
et latam animalis functionem , sive nutriendi et ή του ζώου οικονομία , ή τε θρεπτική και αυξητική,
crescendi virtutem , hoc est vegetatricem , sive ino-
9
ήγουν φυσική , και η καθ' ορμήν κίνησις , ήγουν
>
tum,, φui difil per impulsium,, id est sentientem,, 231 αισθητική, και η νοερά , και η αυτεξούσιος κίνησις.
sive landem motum intellectus et liberi arbitrii, Δυνάμεως δε αποτέλεσμα , η ενέργεια . Ει ούν πάντα
Actus autem est potentia perfectio. Cum itaque ταύτα θεωρούμεν εν τώ Χριστό , άρα και ανθρω
hæc in Christo perspiciamus , faleamur ergo huma- πίνην ενέργειαν επ' αυτού φήσομεν ,
nam quoque in eo operationem esse. C
Alin actuum genera . Ui nulurarum , sic operatio- Ενέργεια λέγεται , το πρώτον εν ημίν συνιστά
14 cum unione distinctio in Christo . Aclus μενον νόημα και έστιν απλή και άσχετος ενέργεια ,
etiam dicitur 30 ea cogitatio, quæ primum in nobis του νου καθ' αυτόν αφανώς τα ίδια νοήματα προβαλ
consurgit , estque simplex, nullamque habitudinem λομένου , ών χωρίς ουδε νούς αν κληθείη δικαίως .
implicans operalio , mente secum ipsa et occulte Λέγεται δε πάλιν ενέργεια, και η διά της προφοράς
sensa sua producente, quibus sublatis ne mens του λόγου φανέρωσις και εξάπλωσης των νενοημένων.
quidem merito dici possit. Dicitur etiam rursus Αύτη δε ουκέτι άσχετος εστι και απλή, αλλ' εν σχέσει
actus , earum rerum quæ animo cogitantur per θεωρουμένη εκ νοήματος και λόγου συντεθειμένη .
sermonis prolationem patefaclio et explicatio. Hic Και αυτή δε η σχέσις, ήν έχει ο ποιών προς το γινό
porro non jam simplex est et omni relatione so μενον , ενέργειά έστι και αυτό το αποτελούμε
lutus , quin potius in relatione consideratur , quia νον (56) ενέργεια λέγεται και το μέν έστι ψυχής
7 Sup. lib . !!; Max. Dial. cum Pyrrho. 28 Græci, non Lalini. 29 Orat. 37, aliquantum a principio.
20 Anast. Antioch .
VARIÆ LECTIONES .
z Deest ouolus in Regg. 6, et expunctum est in Colb . 1. a N. ουσίας . b Deest articulus in Regg.
6 , οι Colb. 1 , in lt. 2427'et Colb. nomine, hic et infra legiturin neutro το ενεργούν.
NOTAE .
jure subjiciantur anathemati, ul qui Christum in D nihil aliud eum definiisse, nisi naturalium operatio
duas personas secuerint. Non enim natura quæ minum indivulsam unionem et effectum, το έργον φημι ,
nime operatur , prorsus substilerit. Nimirum in xai thy tepã giv, opus, inquam , el actionem , qua illæ
primis Eutychianis displicebat Leonem naturam innotescuni. Operationem quippe habere rationen
duplicem intulisse ex actione duplici : Agit utra- universalis , effectum el opus , particularis . Parlicu .
que forma cum alterius communione quod proprium lare aulem , universalis uomine donari. Sed Anasta .
est. sium ipsum audiamus ex fraginento, quod cap. 13
(36) Και αυτό το αποτελ. Ipsaque res effecta . Ad Collect. reperi el quod Noster hic excripsit. Ava
hanc évepyelas acceptionem Maximus, in t. II, ad στασίου Αντιοχείας εκ του περί ενεργειών λόγου.
Marin, revocat Anastasii Antioch. dictum , unam Anastasii Antiocheni, ex libro De operationibus. 'AXX
Christi ενέργειαν statuentis, lametsi φυσικάς ενερ . επειδή πολύσημός έστι της ενεργείας ή φωνή , και
γείας , καιurales actiones plures doceret , aitque το ομώνυμον πλάνης πολλάκις αίτιον γίνεται τους
1049 DE FIDE ORTIOĐOXA LIB. III 1050
μόνης, το δε ψυχής σώματι κεχρημένης, το δε , σώ- A ex cogitatione et sernione constat. Ηabitudo etiam
ματος νοερώς εψυχωμένου 6 , το δε αποτέλεσμα . Ο illa quam habet ille qui aliquid agit, ad id quod
νούς γάρ προθεωρήσας το εσόμενον, ούτω διά του efficitur, actus est ; ipsaque res quæ fit, aclus di
σώματος εργάζεται . Της ψυχής τοίνυν έστιν η ηγε- cilur. Alque illud quidem auimæ solius est, hoc
μονία • κέχρηται γάρ και ώς οργάνω τω σώματι , vero animæ corpore utentis ; aliud corporis anima
άγουσα τούτο και ιθύνουσα. Ετέρα δε έστιν ή του intelligente animati , aliud denique ipsum effectum .
σώματος ενέργεια, αγομένου υπό της ψυχής και Mens siquidem, cum prius id quod futurum est
κινουμένου. Το δε αποτέλεσμα , του μεν σώματος, ή consideraril , ita demum per corpus operatur : ac
αφή , και η κράτησις , και η του ποιουμένου οιονεί proinde anima principalum tenet. Utitur eniin
περιένεξις " της δε ψυχής, ή του γινομένου οιονεί corpore tanquam instrumento, ipsum agens ac
μόρφωσις και σχηματισμός • ούτω και περί του moderans. Allera autem est corporis actio ab ani
Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, η μεν των θαυμάτων ma gubernati et impulsi. Jam vero effectum , quod
δύναμις της θεότητος αυτού υπήρχεν ενέργεια ή ad corpus allinel , lactus est, et in manus acceptio,
δε χειρουργία , και το θελήσαι, και το ειπείν , Θέλω, atque ejus quod ellicitur, veluti complexus ; quod
καθαρίσθητι , της ανθρωπότητος αυτού υπήρχεν autem ad animam,, ejus quod efficitur veluti figu
ενέργεια. Αποτέλεσμα δε , της μέν ανθρωπίνης, η B ratio et informatio . Ad hunc modum in Domino
11 Max. Tom. I Dogmal. ad Marin. , p. 124.
VARIAE LECTIONES .
• Quidam codd. ψυχομένου.
NOTÆ .
πολλοίς , αναγκαίον διευκρινήσαι ποσαχώς ή ενέργεια ambiguitatem multi sape fallanlur, operae pretium
γίνεται, και μη απατώμεθα. Ακούσαντες μεν ονό- est examinare quot modis actus dicitur ; ne audito
ματος , παρελκόμενοι δε κατά το εικός προς σημα- nomine decipiamur, et in significationem aliam ab
σίαν ετέραν , παρ' ην ο λόγος. Λέγεται γαρ ενέργεια ea quam sermo feral, distrahamur. Operatio quippe
το πρώτον εν ημίν συνιστάμενον κίνημα και έστιν dicitur primus ille molus , qui surgit in nobis , esique
απλή, και άσχετος ενέργεια , του νου κατ' αυτόν sinplex, nullam relationem importans , aclus ; mente
αφανώς ίδια νοήματα προβαλλομένου , ών χωρίς ουδε secum ipsa , introrsumque sensa sua producente, sine
νούς αν κληθείη δικαίως. Λέγεται δε πάλιν ενέργεια , quibus ne mens quidem jure dici queat. Rursum ope
η δια προφοράς του λόγου φανέρωσις, και εξάπλω-
.
ratio dicitur, manifestatio et explicatio eorum quæ
σις των νενοημένων " αύτη δε ουκέτι άσχετος , και animo concipiuntur, per sermonis prolationem . Hæc
απλή, αλλ'εν σχέσειθεωρουμένη και γάρ και αυτή c autem non jam immunis a relatione est, nec simpler,
ή σχέσις, ήν έχει προς το γινόμενον ο ποιών, ενέρ- quin potius in relatione percipilur. Nam ipsa quoque
γειά τίς έστι. Και αυτό πάλιν το αποτελούμενον relatio quam ille qui agil, habel ad id quod ugitur,
ομοίως · οίον ως επί της αρχιτεκτονικής, και ναυ. operatio seu aclus quidam est , ut eliam illud quod
πηγικής έστιν ιδείν. Προσθεώρησαν γάρ το εσόμενον efficitur ; sicul videre licel in architeclonica arle , el
εν αυτοίς , την οικίαν μεν ο αρχιτέκτων , και το fabrili navium . Ante enim in senelipsis inspexere
σκάφος ο ναυπηγός : είτα προήγαγον εις φώς το quod faciendum erat, pula architeclus, domum , na
γενοημένον · εχειρούργησαν πάλιν, και απετέλεσαν vium epiſex, navem ; ium id quod cogitarunt, adhi.
άρα ου δοκεί σοι τούτων έκαστον ενέργεια του ποι- bita manuum opera perſecerunt. An non censes ho
ούντος είναι. Και το μέν έστι ψυχής απλώς, το δε tum quodlibet operarionem esse agentis ? omnino
ψυχής σώματι κεχρημένης και το δε σώματος νοερώς plane. Atqui illud quidem animæ solius ; hoc vero
έμψυχομένου , πλήν της ενεργείας αποτέλεσμα και animæ corpore utenlis ; istud demum corporis intel
εστι του ανθρώπου. Τοιουτόν μοι νόει, και επί των ligente anima prædili, ac insuper actionis effectum ,
προκειμένων ημίν ζήτησιν ενεργειών του Σωτήρος quod est hominis ipsius . Tale quid animo coniuere in
ημών · έπει και οι άγιοι ημών Πατέρες πολλάκις το actionibus Salvatoris nostri, de quibus nobis quæstio
κατά τον κοινόν άνθρωπος έχρήσαντο παραδείγματι, proponitur. Nam et sancti Patres perspecta viatura
διασκοπούμενοι των φύσεων την ένωσιν. " Ωσπερ rum unilione exemplum a communi hominum essentia
ούν άλλη μεν ψυχής ενέργεια νοεράς , άλλη δε sumpsere. Quemadmodum igitur alia est intelli
σώματος , το δε εκ τούτων κοινών, του εξ εκατέ- gentis animi operatio , alia corporis, atque id quod
ρου εστί συνεστώτος ανθρώπου, τον αυτόν τρό- his efficilur, loli homini e :c utroque constanti con
πον και επί του Σωτήρος ημών του ενανθρωπή- D mune est : ejusmodi quidpiamin Salvatore Nostro,
σαντος Θεού Λόγου νοούμεν. Θείας μεν ενεργείας, Deo Verbo , quinostricausa carnem assumpsit, anim
τας θείας ορώντες· οίον το πλάσαι το ίδιον σώμα, advertimus. Divinæ quidem naturæ, divinas opera .
χωρίς ανδρός κοινωνίας εκ παρθένου κόρης πάσαν φυ- liones videmus, ut cum ex puella Virgine, quæ natu.
σικήν αγνοούσης ηδονήν, το μεταβάλλειν το ύδωρ εις ralem omnem libidinem ignorabat, proprium sibi
οίνον, ορμή μόνη θελήματος, και όσα τοιαύτα. Αν- corpus citra viri commercium effinxil ; cum solo vo
θρωπείας δε , την ζωήν αυτήν λέγω κατ’ άνθρωπον, luntatis nutu aquam in vinum iransmutavit, et alia
καθ' ήν κινούμεθα πρός όρεξιν τροφής προς αυξησιν . id genus : humanæ autem, ipsammel, inquam, quæ
Ενέργεια γαρ και η ζωή, και η πρώτη του ζώου propria hominis esi , vilam , qua ad cibos appetendos
ενέργεια : ει δε μή ενέργεια τυχόν, ώς άν τινες accretionis ergo movemur. Vila quippe est operatio,
ίσως νοηθείεν , πάντως πάθος • όπερ άτοπον. Ουκ- et prima animalis operatio. Sin autem operatio non
ουν ενέργεια πάντως. Αλλά ταύτα θεωρήσαντες , essel ( quod quidam forsan animo fingerent) plane
ώσπερ και τας φύσεις όθεν πρόεισιν αι ενέργειας , passio non foret; quod absurdum est. Omnino igitur
και ενώσαντες αυτές αλλήλαις , ώσπερ εκ των συν- operatio est ; sed el cum isla, ut et naturas ex qui
ελθουσών φύσεων μίαν εθεωρήσαμεν υπόστασιν , bus operationes proficiscuntur, consideramus, simula
αδιαίρετον τε και ασύγχυτον, ούτω και εκ των δια- que conjungimus ; sicut ex una coeuntibus nalurig
φόρων ενεργειών το αποτέλεσμα εν ενος Χριστού personam unam sine divisione el conſusione agnos
θεού θεωρούμεν . Αι quandoquidem actus operatio- cimus, ila ex diversis etiam actionibus unius Christi
Rist vocabulum multiplicis significationis est, ut ob effectum perspicimus.
guoque nostro Jesu Christo , virtus miraculorum Α των άρτων κλάσεις , το ακούσαι τον λεπρών το, Θέλω
divinitatis ipsius actus erat ; at manuum opera , el της δε θείας , και των άρτων πληθυσμός , και η του
velle, et dicere, Volo, mundare 39 , humanitatis ip- λεπρού κάθαρσις . Δι' αμφοτέρων γάρ , διά τε της
sius eral actio : opus autem , siquidem bumanam ψυχικής ενεργείας και του σώματος, μίαν και την
33
naturam species ,, panum fractio 12 , quodque lepro- αυτήν συγγενή και ίσην ενεδείκνυτο αυτου την
siis audierit, Volo; si autem divinam , panum multi- θείαν ενέργειαν . "Ωσπερ γάρ τας φύσεις ηνωμέ
plicatio, leprosi mundatio . Utraque enim actione , hoc νας γινώσκομεν , και την εν αλλήλαις εχούσας
est animæ et corporis, unam el eamdem , cognatam , περιχώρησιν , και την τούτων διαφοράν ουκ αρνού
el
et aæqualem
valen,, divinan operationem ostendelat . Sicut μεθα, αλλά και αριθμούμεν , και αδιαιρέτους ταύ
enim ipsius naturas inter se unitas sequeinvicem per- τας γινώσκομεν , ούτω και των θελημάτων , και
vadentes agnoscimus, nec tamen propterca distinc- των ενεργειών, και το συναφές γινώσκομεν, και το
tionem earuin inficiamur, quin eas numeramus , licet διάφορον επιγινώσκομεν, και αριθμούμεν, και διαι
divisionis expertes noscamus ; sic et voluntatum ρεσιν ουκ εισάγομεν. “Ον τρόπον γάρ ή σαρξ και
et actionum ; 232 tum conjunctionem , tum etiam τεθέωται , και μεταβολής της οικείας ου πέπoνθε
distinctionem agnoscimus, sicque eas numeramus , φύσεως , τον αυτόν τρόπον και το θέλημα και η
ut tamen divisionem non inlucanus. Ut enim caro , Β ενέργεια και τεθέωνται και των οικείων ουκ έξ
quarnvis deitate donata , non tamen naluræ suæ ίστανται όρων · είς γάρ έστιν, και τούτο κακείνο ών,
proinde mutationem subiit ; eodem modo, licet και ούτως κακείνως, ήτοι θεϊκώς τε και ανθρωπί
voluntas et actio divinitate affectæ sint, non tamen νως, θέλων και ενεργών .
a finibus suis excesserunt. Unus enim , idemque est , qui el hoc, et illud est ; et hoc et illo modo,
hoc est , divino et humano , vult el agit .
Cum itaque duæ in Christo naturæ sint, duas Δύο τοίνυν τας ενεργείας επί Χριστου λέγειν ανα.
quoque in eo actiones dicere necesse est . Quorum γκαίον διά το διττόν της φύσεως. "Ων γάρ ή φύσις
enim diversa natura est , horum quoque dispar est παρηλλαγμένη , τούτων διάφορος 4 η ενέργεια , και
actio ; el contra, quorum natura eadem esi , horum ών η ενέργεια παραλλαγμένη , τούτων ή φύσις διά
et actio eadem : quorum autem una est actio, ho- φορος. Και το ανάπαλιν, ών ή φύσις ή αυτή , τούτων
rum etiam , secundum Patres divinorum sermonum και η ενέργεια και αυτή , και ών η ενέργεια μία , τού
interpretes, una est essentia * . llaque duorum e
των και η ουσία μία , κατά τους θεηγόρους • Πατέ
alterum sit oportet, aut unam actionem in Christo ρας. 'Ανάγκη τοίνυν δυοίν θάτερον, ή μίαν ενέργειας
dicentes, unam quoque essentiam dicamus ; aut, επί Χριστού λέγοντας , μίαν λέγειν και την ουσίαν,
si veritatis studiosi sumus , duasque essentias es C ή , είπερ της αληθείας έχόμεθα, και δύο τάς ουσίας
Evangelii et Patrum doctrina conlilemur, duas ili- ευαγγελικώς τε και πατρικώς ομολογούμεν, δύο και
dem actiones consentanee eas comitantes fateamur. τας ενεργείας καταλλήλως αυτοϊς επομένους συν
Nam cum divinitatis ratione Patri consubstantialis ομολογείν . Ομοούσιος γάρ ών το Θεό και Πατρί κατά
sit, æqualis quoque quantum ad actionem erit. Ac την θεότητα, ίσος έσται και κατά την ενέργειαν .
rursus, cum idem ratione humanitatis nobis sit con- “Ομοούσιος δε ών ημίν ο αυτός κατά την ανθρωπό
substantialis, par etiam quantum ad operationem τητα, ίσος έσται και κατά την ενέργειαν . Φησί γάρ
erit.. Ait quippe beatus Gregorius episcopus Nysse- ο μακάριος Γρηγόριος, ο Νυσσαξων επίσκοπος : « Ων
nus 38 : « Quorum aclio una est, horum prorsus el vis η ενέργεια μία, τούτων πάντως και η δύναμις ή
eadem . , Omnis enim aclus el operatio esl polentiæ αυτή . » Πάσα γάρ ενέργεια δυνάμεώς έστιν αποτέ
perfectio. Fieri porro nequit, ut increata el create λεσμα. 'Αδύνατον δε ακτίστου και κτιστής φύσεως
naturæ una sit natura , vis et operatio. Quod si unam μίαν φύσιν, ή δύναμιν, ή ενέργειας είναι . Ει δε μίαν
in Christo actionem dixerimus, nihil alferri poterit,
Χριστού την ενέργειας είποιμεν, τή του Λόγου θεό
quin Verbi divinitati animæ intelligentis affectio-
τητι προσάψομεν της νοεράς ψυχής τα πάθη , φόβον
nes, pula metum , mærorem , et mortis angores D φημι , και λύπην, και αγωνίαν.
attribuamus .
Adversariorum evasio . Auctoris instantia . Si Ει δε λέγοιεν, ώς περί της αγίας Τριάδος διαλεγό
dixerint " , equidem sancios Patres, cum de Trini- μενοι οι Πατέρες οι άγιοι έφασαν και • " Ων η ουσία μία,
tale disputarent, hoc adstruxisse, quoruni una sit τούτων και η ενέργεια μία, και ών διάφορος ή ουσία,
essentia , eorum et unam actionem esse : el quorum τούτων διάφορος και η ενέργεια, 2 και ώς oύ χρή
dispar sit essentia , horum quoque disparem esse τα της Θεολογίας επί την οικονομίαν μετάγειν ,
actionem ; » sed non æquum esse, ut ca quæ de di- έρούμεν, ει επί της Θεολογίας μόνον είρηται τοις
vinitate dicuntur, ad incarnationem delorqueamus ; Πατράσι, και ουκ έστι και μετά την σάρκωσιν της
39 Matth . viii , 3 . 23 Joan . VI , 11. 34 Videsis PP. loca acl. 30 sestä synodi 35 Orat , de natura et
hyp. Est etiam inter Basil . 43. 36 Max . Diul. cum Pyrrho .
VARIÆ LECTIONES.
Cod. S. Hil . exemend.και διάφορος. « Reg. 2, Colb, 1 θεοφόρους. Ν. αγίας. | Edit. hic et infra :
6
κατ' ενέργειαν. και έρησαν. R. 1 έφθασαν.
ενεργείας και Υιός τω Πατρί της αυτής , ουδέ της Α Ibis ita respondebimus: Si de divinitate solum hoc
αυτής έσται ουσίας. Τίνι δε απονεμούμεν το : “ Ο a Patribus dictum est, ac non etiam post incarna
Πατήρ μου έως άρτι εργάζεται , καγώ εργάζομαι , lionem Filius eamdem quam Pater actionem habel 87,
καί • "A αν βλέπει τον Πατέρα ποιούντα , ταύτα profecto nec ejusdem cuin eo substantiäe erit. Ai cui
και ο Υιός όμοίως ποιεί, καί • Eί εμοί ου πι- landlem illud assignabimus :: Pater meus usque modo
στεύετε , τοίς έργοις μου πιστεύσατε , κα! • Τα operatur, et ego operor 83,
33
et : Quæ videt Patrem fa
έργα , α εγω ποιώ , μαρτυρεί περί εμού , και • cientem , hæc et Filius similiter facil 39 , et : Si mi
>
" Ωσπερ ο Πατήρ εγείρει τους νεκρούς και ζωο- hi non creditis, operibus 233 meis credile so, el :
40
9
ποιεί, ούτω και ο Υιός , ούς θέλει ζωοποιεί ; Ταύτα Opera quæ ego facio ipsa lestimonium perhibent de
γάρ πάντα ου μόνον ομοούσιον και μετά σάρκωσιν me " , el : Sicut Pater suscilat mortuos et vivificar :
το Πατρί δείκνυσιν αυτόν, αλλά και της αυτής ενερ- ila el Filius quos vult, vivifical ** ? llæc enim omnia
γείας . nun modo eum , etiam post incarnationem , Patri
consubstantialem esse ostendunt, sed et eamdem
cum illo actionem servare .
Και πάλιν · ει η περί τα όντα πρόνοια ου μόνον Ac rursus, si providentia totius universi, non
Πατρός και αγίου Πνεύματος , αλλά xal toŨ rioő B so !uin ad Patrem el Spiritum sanctum , sed etiam
εστί και μετά την σάρκωσιν , ενέργεια δε τούτο ad Filium , necnon post incarnationem special,
έστιν ' άρα και μετά την σάρκωσιν της αυτής έστιν profecio cum ipsa sit actio, sequiluir eum eamdem
ενεργείας τω Πατρί . cum Patre actionem habere.
Ει δε εκ των θαυμάτων της αυτής ουσίας όντα το Quod si ex edilis miraculis Christum ejusdem
Πατρί τον Χριστόν έγνωμεν, ενέργεια δε Θεού τυγχά- cum Patre essentie esse comperimus, Dei vero
νει τα θαύματα, άρα μετά σάρκωσιν της αυτής ενερ- actiones miracula sunt; oportet ut etiam post in
γείας εστί τω Πατρί . carnationen ejusdem cum Patre actionis sil.
Ει δε μία ενέργεια της θεότητος αυτού και της Quod si una divinitatis el carnis ipsius actio est ,
σαρκός αυτού , σύνθετος έσται, και έσται, ή ετέρας και hæc composila erit, atque ita , aut diversam ille
ενεργείας παρά τον Πατέρα , ή και ο Πατήρ συν- a Patre actionem habebit, aut etiam Patris actio
θέτου ενεργείας έσται. Ει δε συνθέτου ενεργείας, composita erit. Si composita ipsius actio fuerit ,
δηλον ότι και φύσεως. sane et natura .
Ει δε είπoιεν, ότι τη ενεργεία πρόσωπον συνεισ- Non inferri ex aclione personam , vel vicissim .
άγεται, έρούμεν, ότι εί τη ενεργεία πρόσωπον συνεισ- Quod si contendant una cum actione personam in
C
άγεται, κατά την εύλογον αντιστροφής και τα προσ duci , tum subjungamus 4368 :: Si una cum aclione
ώπα ενέργεια συνεισαχθήσεται» και έσονται ώσπερ persona inducitur, consentaneum vicissim est, ut
τρία πρόσωπα , ήτοι υποστάσεις , της αγίας Τριάδος, et una cum persona actio inferatur. Atque ita fiet,
ούτω και τρείς ενέργειαι, ή ώσπερ μία ενέργεια, uit sicut tres sunt persona, sive tres sanctæ Trini
ούτω ένα πρόσωπον και μία υπόστασις. Οι δε άγιοι Ialis typostases, sic tres quoque actiones sint : aut
Πατέρες συμφώνως είρήκασι , τα της αυτής ουσίας, contra , quemadmodum una est actio, ila una quo
και της αυτής είναι ενεργείας. que persona , et bypostasis. Alqui sancti Patres hoc
una voce docuerunt, ea quæ ejusdem substantiæ sunt, ejusdem quoque actionis esse.
"Έτι δε , εί τη ενεργεία πρόσωπον συνεισάγεται , Deinde vero, si persona una cum actione infer
οι μήτε μίαν, μήτε δύο Χριστού τάς ενεργείας λέγειν tur, qui nec unam, nec duas Christi actiones di
θεσπίσαντες , ούτε ένα πρόσωπον αυτου λέγειν , ούτε cendas præscripserunt, proinde neque personam
δύο προσέταξαν. unam , neque duas dicere præceperunt.
Και επί της πεπυρακτωμένης δε μαχαίρας, ώσπερ Exemplum Basilio aliisque familiare. Sed
αι φύσεις σώζονται του τε πυρός και του σιδήρου , b
el in candenti gladio, uli lum ignis, lum ferri
ούτω και δύο ενέργειαι , και τα τούτων αποτελέσματα. naturæ servantur ila et duæ actiones , et
"Εχει μεν γάρ, ο μεν σίδηρος το τμητικόν, το δε earum effecia . Nam et ſerruin secandi , et ignis
πυρ, το καυστικόν , και η τομή μεν, της του σι- urendi vim habent; ut sectio quidem actionis
δήρου ενεργείας έστιν αποτέλεσμα , η δε καύσις, ferri opus sit, uglio autem ignis : ac discri
της του πυρός και σώζεται το τούτων διάφορον εν men , lum in ferri ardenti sectione , tum in secla
τη κεκαυμένη τομή , και εν τη τετμημένη καύσει, ustione servatur ; tametsi post hujusmodi unionem ,
ει και μήτε η καύσις της τομής δίχα γίγνοιτο μετά nec ustio citra sectionem sit , nec sectio sine ustione :
την ένωσιν , μήτε η τομή δίχα της καύσεως και nec quia duplex est naturalis actio , duos proinde
ούτε διά το διττόν της φυσικής ενεργείας δύο πε- candentes gladios dicimus ; nec rursus, quia unt3
37 Max . Dial. cuni Pyrrho ibid . 38 Joan . v , 17 . 39 ibid . 19. 50 Joan . V , 21 . 61 ibid . 25. » Joan .
v, 21. 63 Max . ibid . ** Maxim . lib. De duab. vol. et Dial . cum Pyrrho.
VARIÆ LECTIONES.
* Cod , S. Hil . R. 1 el M. και ετέρας .
duntaxat incensus est gladius, ob eam causam A πυρακτωμένας μαχαίρας φαμεν, ούτε διά το μονα
substantialem horum distinctionem confundimus . δικών της πεπυρακτωμένης μαχαίρας, σύγχυσιν της
Eodem modo in Christo quoque divinitatis quidem ουσιώδους αυτών διαφοράς εργαζόμεθα . Ούτω και
ipsius, divina el omnipolens operatio est : humani- εν τω Χριστώ , της μέν θεότητος αυτού, η θεία και
talis autem ipsius , humana et nostræ similis. παντοδύναμος ενέργεια , της δε ανθρωπότητος αυτού ,
Humanæ porro actionis opus id fuit , quod nianu η καθ' ημάς . Αποτέλεσμα δε της μέν ανθρωπίνης, το
puellam tenuerit atque traxerit * ; divinæ autem κρατηθήναι την χείρα του παιδος και ελκυσθήναι, της
quod eam ad vitain revocaverit 46. Aliud enim δε θείας, η ζωοποίησις . " Αλλο γάρ τούτο, κακείνο έτε
hoc, el aliud illud est ; tametsi in Theandrica , seu μον, ει και αλλήλων αχώριστοι υπάρχουσιν εν τη
in Dei simul et liominis actione nequeant disjungi . θεανδρικη ενεργεία . Ει δε διά το μίαν είναι την του
Quod si , quia una Domini persona sive Iypostasis Kυρίου υπόστασιν, μία έσται και η ενέργεια, διά
est, una quoque operatio futura est ; profecto etiam, την μίαν υπόστασιν, μίαέσται και η ουσία .
eo quod una persona sit , una quoque substantia erit.
234 Et rursus, si operationem unam in Domino B Και πάλιν ει μίαν ενέργειαν επί του Κυρίου εί
dicamus , aut divinam esse ,7 aut humanam , aut ποι μεν, ή θείαν ταύτην λέξομεν, ή ανθρωπίνην, ή
neutram fatebimur. Si divinam 67 , Deum tantum- ουδετέραν . 'Αλλ' ει μεν θείαν, Θεόν μόνον αυτόν
modo ipsum nostra vacuum humanitate asseremus . γυμνόν της καθ' ημάς ανθρωπότητος λέξομεν. Ει δε
Si umanarm , liominem illum purumimpie aslrue- ανθρωπίνην, ψιλόν αυτόν άνθρωπον βλασφημήσομεν.
mus. Si denique nec divinam , nec humanam , ne
7 Ει δε ουδέ θείαν ουδέ ανθρωπίνην, ουδε Θεόν ουδε
Deum quidem,, nec hominem,, nec Patri ,, nec nobis άνθρωπον, ουδε τω Πατρί, ουδε ημίν ομοούσιον. Εκ
esse consubstantialem statuemus. Contingit enim γάρ της Ενώσεως ή καθ' υπόστασιν ταυτότης γέγονεν,
ex unione identilas secundum hypostasim , nec ob ου μήν δε, και η διαφορά των φύσεων ανήρηται. Της
>
id tamen nalurarum discrimen aufertur. Servala au- δε διαφοράς σωζομένης των φύσεων, σωθήσονται
lem nalurarum distinctione, plane servabuntur δηλαδή και αί τούτων ενέργειαι. Ου γάρ έστι φύσις
etiam earum operationes . Nulla enim nalura est ανενεργητος.
actionis expers .
Aclio naturalis , nalurce index et nola . Insti- Eί μία τού Δεσπότου Χριστού και ενέργεια, ή κτι
per 48, si una Christi Domini actio est, aut creata στη έσται, ή άκτιστος " μέσον γάρ τούτων ουκ έστιν
erit , aut increata ; neque enim media alia operatio "C ενέργεια, ώσπερ ουδέ φύσις. Ει ούν κτιστή , κτιστην
interjecta est, uti nec natura . Quare si creata est, μόνην δηλώσει φύσιν· ει δε άκτιστος , άκτιστον μόνην
solam creatam naturam indicabit :: sin autem in- χαρακτηρίσει ουσίαν. Δεί γάρ πάντως κατάλληλα
creala , solam increalam essentiam exprimet. Nam ταϊς φύσεσιν είναι τα φυσικά αδύνατον γάρ έλλει
quæ naturalia sunt, ea cum naturis congruant πούς φύσεως ύπαρξιν είναι . Ή Η δε κατά φύσιν
necesse est . Neque enim fieri potest , ut natura ενέργεια , ού των εκτός υπάρχει και δηλον ότι ούτε
exsistat quæ minime perfecta sit. Cæterum aclio είναι, ούτε γινώσκεσθαι τήν φύσιν δυνατόν άνευ της
naturæ consentanea , ex iis non est quæ extra sunt. κατά φύσιν ενεργείας. Δι' ών γάρ ενεργεί έκαστον ,
Quod exinde perspicuum fit , quod sine operatione την οικείαν φύσιν πιστούται , όπερ έστι μη τρεπό
galuræ consentanea , nec esse, nec cognosci ulla na μενον ,
sura potest.Exeo enim quod aliquid agit, naturæ suæ argumentum edit, ab eo quod est minime desciscers.
Præterea si una Christi actio est, eadem et di- Eί μία Χριστού και ενέργεια , ή αυτή των θείων
vinarum et humanarum rerum erit effectrix. Atqui και ανθρωπίνων ποιητική : ουδέν δε των όντων εν
nulla res est quæ in naturali suo slalu manens
D τοίς κατά φύσιν μένον τα εναντία ποιείν δύναται ·
contraria efficere queat. Neque enim ignis refri- ου γάρ το πυρ ψύχει και θερμαίνει, ουδέ ξηραίνει
gerat et calefacit : neque aqua exsiccal , et hume και υγραίνει το ύδωρ " πώς oύν ο φύσει ών Θεός,
ctat. Quonam pacto igitur ille qui nalura Deus και φύσει γενόμενος άνθρωπος , τά τε θαύματα και
esl, et natura factus est homo, unica actione tum τα πάθη μια ενεργεία απετέλεσεν;
miracula ediderit, tum passiones obierit ?
Quod si Christus mentem humanam assumpsit, E! ούν ανέλαβεν ο Χριστός νούν ανθρώπινον ,
hoc est, animam ratione et intelligentia preditam , ήγουν ψυχήν νοεράν τε και λογικήν , διανοηθήσεται
cogitavil procul dubio , et semper cogitabit : ac πάντως , και αεί διανοηθήσεται » ενέργεια δε νου, η
proinde quia cogitatio est mentis actio, Christus διάνοια : άρα και καθό άνθρωπος ενεργής ο Χριστός,
certe , quatenus homo est, actuosus est, el semper και αει ενεργής .
actuosus.
Christi passio actio est. -- Quin etiam sapientis “ Ο δε πάνσοφος και μέγας άγιος Ιωάννης ο Χρυσό
* Luc. VΙΙΙ, 34 . *6 Max . Dial. cum Pyrrho . Max. ibid . 48 Max. ibid.
VARIAE LECTIONES.
i Multi cold . ει. Vetus interpres si.
1058
ODOXA
ω λόTH
ν , FI
στομος εν τη ερμηνεία των ΠράξεωDE DEέρOR
δευτ et Bma. gn
γω , A simusLI IIIus. ille vir sanctus Joannes Chrysosto
ούτω φησίν : « Ουκ άν τις αμάρτοι , και το πάθος mus , in Aciorum explanatione 6s, homilia secunda
1057
αυτού πράξιν καλέσας . Εν τω γάρ τα και πάντα πα- sic loquitur : « Haud quispiam aberraverit , si
θείν , εποίησε το μέγα και θαυμαστόν εκείνο έργον , ipsius quoque passionem actionem appellarit . In eo
tour
τον θάνατον καταλύσας , και τα άλλα πάντα εργασά- enim quod omnia perpessus est, ingens illud atque
mirandum opus palravit , mortem destruens , alia
t
Εί πάσα ενέργεια , φύσεώς τινος ουσιώδης ορίζε- istnii aact

queChrom ope es sutr
ionran . )iusque formæ communiter .
ς . )σις
μενοκίνη
ται , ώς οι περί ταύτα δεινοί διειλήφασι , που Jam si omnis operatio ita definitur , ut sit naluræ
α φύσιν τις οίδεν ακίνητον , ή παντελώς ανενεργητον , cujuspiam substantialis motus , sicut harum periti
ή ενέργειαν εύρηκεν και ου φυσικής δυνάμεως υπάρ- tradiderunt , ubinarm tandem aliquis naturam immo
χουσαν κίνησιν ; Μίαν δε φυσικήν (57) την ενέργειαν bilem , aut operationis experienm novit , aut ejus
19
Θεού και ποιήματος ουκ άν τις ευ φρονών δοίη , κατά modi operationem invenit, quæ potentiæ naluralis
τον μακάριον Κύριλλον ' ουδε ζωοποιεί τον Λάζαρος motus non esset ? Unam porro naturalem 235
.
η ανθρωπίνη φύσις , ούτε δακρύει η θεϊκή εξουσία : actionem Dei et creaturæ , nemo prudens concesse
το μεν γαρ δάκρυον , της ανθρωπότητος ίδιον , ή δε rit, auctore bealo Cyrillo 80. Nec enim humana na
B tura Lazarum a mortuis excitat 81
51 ; nec rursus
αμή,φοτέ ρων εκάτερατο, υδιά το ταυτόν της υποστάσεωςώς. lacrymatur divina potentia (lacryme siφuidem hu
τά ύ τοκοπρινόσ- manitatis propriæ sunt ; vila( autem , veræ illius ac
Είς με γάενρ υπέσοστιν ο Χρισζω
ζω της
ν τόής
ς , . κα'Αλ
ι εν αυτοως
λ' όμ
ωπον , ήτοι η υπόστασι ς λ ως ει ο σεις , subsistentis vitæ ) : sunt tamen utraque his comniu
, · αλ ' όμ έχ δύ φύ
της θεότητος και της ανθρωπότητος αυτού . Εκ μέν nia 12, quia una eademque persona est . Νain unus
ούν της θεότητος ή δόξα φυσικώς προιούσα , εκατέ- quidem Christus est , alque una ejus persona , seu
82
.
και με τις
ρου κοινή διά τήν της υποστάσεως εγένετο ταυτότητα , hypostasis : ceterum duas naturas liabet , deitatis
9
..
εκ δε της σαρκός , τα ταπεινά εκατέρω 1 κοινά . Είς nimirum et humanitatis suæ . Et quidem claritas
γάρ έστι και αυτός ο τούτο τε κακείνο ών, ήτοι Θεός naturaliter ex divinitate prodiens , utrique substan
και άνθρωπος , και του αυτού , τά τε της θεότητος tiæ communis effecta est ob persone identitatem ;
και τα της ανθρωπότητος · τάς μεν γαρ θεοσημείας et rursus ob carnem , quæ humilia erant, utrique
η θεότης ειργάζετο , αλλ' ου δίχα της σαρκός : τα δε naturæ communia fuere . Unus enim et idem est ,
ταπεινά η σάρξ , αλλ ' ού χωρίς της θεότητος . Και qui et hoc el illud est , nempe Deus et homo ;
πασχούση γάρ τη σαρκί συνημμένη ήν ή θεότης , ο ejusdemque sunt , tum qu quaeæ divinitati ,, tum quæa
;- απ αθ ής δι αμ έν ου σα ι θη
, κα τα πά εκ τε λο ύσ α τα σω - hu ma ni ta ti co nv en iu nt. Etenim divina signa edebat ,
τήρια , και ενεργοίση τη τού Λόγου θεότητι συν- C at non sine carne : caro rursur's humilia , at non
ημμένος ήν ο άγιος νούς , νοών και ειδώς τα τελού- seorsim a divinitate . Nam et patienti carni con
juncta erat divinitas , impassibilis perseverans ,
passionesque salutares reddens et perſiciens : rursus operanti Verbi divinitati mens sancia
ac
μενα
co . νlaμενatούν οικεtaίωnsν αυχημά
Τωla
pu er , coνgi et int
ν ns
ellτωige ra-gebanturAt. divinitas quidem corpori prærogativas suas
ή θεότης
ea quæτοpeσώ
ματι μεταδί δω σι · αύτη δε των της σαρκός παθών impertiebat , cum interim ipsa corporis dolorum
***
o st
51 Joan . ΧΙ , 1 . 52 Le , epi . 10.
.
** Hom . 1. 80 Lib . xxx11 Thes . , c. 2. Citatur act . 10 sextæ synodi .

.
AE LECTrIO NES
ryRI
1 Cod . S. Hil . et aliis deest τα• apud ChVA sost . legitu , έν γά.ρ τω παθείν , εποίησε . k Quidam εύρεν .
1 R. 1εκατέρων κοινά . Sic vetus interpr . alterutrorum communia . Reg . aller εκατέρα
(57) Miar di svolxnr. Unam porro, elc. MoNO D .deret unam esse operationem divinitatis , sive
no.TÆ
Ihelelæ post Severum hoc Cyrilli loc o ( in Joan . cum carne , sive extra carnem , unam dixisse quæ
p.351 ) nitebantur : Cum archisynagogi filiam susci- per utramque edita sit, quando Verbum assumpla
luvit , dicendo , « Puella , surge , , tenuil manum ejus; carne , non solo jussu , miracula patravit , sed et
jussu quidem vitam reddens, quo omnia condidit, ian- contactu , corporum more , ut palam facerel car
quam Deus, itemque propriæ carnis, ulav te za! nem suam vivificam esse , quæ suiipsius, non alte
συγγενή δι' αμφοίν δεικνύς την ενέργειαν, unam et rius essel ; eo fere modo quo ignis unitus cum ferro
congenerem per utramque operationem edens. Maxi- efficil , ut ferrum comburat, adeo ut aduslio ferri ,
mus , Dial . cum Pyrrh . necnon epistolis ad Ni- ipsius, nedum ignis , propria sit. Basilius ante Cy
candr . et ad monachos . Sicil . reponil sanctum do- rillum , om t
nium forsan primus , exemplum hoc
clorem alio loco , ( Thes . lib . xxxii ,asseri.2) dixisse , adhibucra in hom . in Chr. Nat . Scholiastes in
ότι ποιητού και ποιήματος μίαν ενέργειαν ουκ άν τις Colleclan . cont . Sever . c . 20 , ad hunc Cyrilli locum
δοίη σωφρόνως : Unant factoris et facture opera- observal , συγγενή ενέργειαν , nihil esse aliud , nisi
lionem esse prudens nemo concesseril ; el rursum , unum αποτέλεσμα , effectum, quod a verbo contaclu
eorum quæ diversæ naturæ sunt, diversam esse ope- carnis edilum sit ; quinimo addendo xal ol' ago
rationem : nec non, quæ sunt ejusdem operationis, Soiv ,duas naturas propter diversas actiones in .
ejusdem substantiæ . Quamobrem Cyrillum , ut osten- nuisse .
immunis maneret. Non enim, quemadmodum Verbi A διαμένει αμέτοχος . Ου γαρ, ώσπερ διά της σαρκός ή
θεότης ενήργει, ούτω και διά της θεότητος ή σαρξ
Jivinitas per carnem operalur , ita etiam per divi-
nitatem caro ipsius perpetiebatur. Divinitatis enim αυτού έπασχεν. "Οργανον γάρ ή σάρξ της θεότητος
organum caro ſuit. Quanquam igitur a prima con- εχρημάτισεν. Eί και τοίνυν εξ άκρας συλλήψεως ουδ'
ceptione nullum omnino inter utramque formam ότιoύν διηρημένον ήν της εκατέρας μορφής, αλλ'
divisio locum invenil, verum unius personæ actio- ενός προσώπου αι του παντός χρόνου πράξεις εκατέ
nes , quovis tempore editæ sint, utriusque for- ρας μορφής γεγόνασιν , όμως αυτά άπερ αχωρίστως
mæ exstiterunt; nos tamen ea quæ citra separa- γεγένηνται , κατ' ουδένα τρόπον συγχέομεν, αλλά τί,
tionem gesta sunt, nullo modo confundimus, sed ποίας είη μορφής εκ της των έργων ποιότητος αισθα.
ηuid cujusque forme esset ex operum qualitate νόμεθα.
cognoscimus.
Verbi nutu humanitas sua exsequebatur. Quo- 'Ενεργεί τοίνυν ο Χριστός καθ' έκατέραν αυτού
circa 53 Christus seciindum utramque naturam των φύσεων , και ενεργεί εκατέρα φύσις εν αυτώ μετά
.
sualni operatur , ac in eo utraque natura cum al- της θατέρου κοινωνίας του μεν Λόγου κατεργαζο
terius communione operatur : Verbo nimirum quæ μένου άπερ έστι του Λόγου , διά την αυθεντίαν και
Verbi sunt , cum auctoritate et potentia deitatis Ε εξουσίας της θεότητος, όσα εστιν αρχικά και βασι
efficiente;; hoc est regia omnia et que principaluin λικά του δε σώματος, προς το βούλημα του ενωθέν
decent : corpore autem , quæ sunt corporis exse- τος αυτών Λόγου , ου και έγονεν ίδιον . Ου γαρ αφ'
quente , ad Verbi sibi uniti, cujus etiam proprium εαυτού προς τα φυσικά πάθη την ορμήν έποιείτο,
factum est , arbitrium . Neque enim suople nulu ad ουδ' αυτήν εκ των λυπηρών αφορμήν και παραίτη
naturales affectus prosilicbat, nec rursus molesta σιν, ή τα έξωθεν προσπίπτοντα έπασχεν, αλλ' έκι
refugiebat, ac detrectabat, aut ea quæ externe in- νείτο κατά την ακολουθίαν της φύσεως, του Λόγου
gruebant, patiebalur ; sed secundum naturæ con- θέλοντος, και παραχωρούντος οικονομικώς πάσχειν
ditionem movebatur , Verbo volente , certoque αυτό και πράττειν τα ίδια , ίνα διά των έργων της
consilio permittente ipsum pali et agere quod φύσεως πιστωθή η αλήθεια.
proprium erat , ut per opera veritati naturæ lides
astrueretur.
Humana Christus divino modo agebat, et e con- " Ωσπερ δε υπέρ ουσίαν ουσιώθη εκ παρθένου κυη
tra . - Quemadmodum 5 autem supra quam sub- θείς, ούτω και υπέρ άνθρωπον τα των ανθρώπων
stantia ferat , virgines partu substantiain induit , Β ενήργει , επί αστάτου ύδατος γηίνοις ποσί πορευόμε
ita etiam supra quam ſerat humana conditio, ea νος, ου γεωθέντος του ύδατος, αλλά τη της θεότητος
quæ hominum sunt agebat ; ut cum in fluxa mini- υπερφυεί δυνάμει συνισταμένου προς το αδιάχυτου,
neque stabili aqua terrenis pedibus gradiebatur,, και βάρει υλικών ποδών μή υπείκοντος. Ουκ άνθριο
non ut terræ instar aqua obduresceret, sed ut su- πίνως γαρ έπραττε τα ανθρώπινα • ου γάρ άνθρωπος
perexcellenti divinitatis potentia ila compararelur, μόνον , αλλά και Θεός · όθεν και τα τούτου πάθη ζω
.
ut nequaquam dillueret, nec corporeorum peduin ποιά και σωτήρια : ουδέ θεϊκώς ενήργει τα θεία του
gravitati cederet. Non enim humano more humana γάρ Θεός μόνον, αλλά και άνθρωπος · όθεν δι' αφής,
factilabat, qui non homo solum , verum et Deus και λόγου , και των τοιούτων τάς θεοσημείας είργά
esset (unde passiones quoque ipsius vivificæ fue- ζετο.
runt et salutares) nec divina rursum divino modo agebat ; 236 quippe qui non Deus tantum , sd
insuper bomo erat : quamobrem taclu, el sermone, aliisque ejusmodi adminiculis, divina signa
patrabat.
Monotheletarum responsio. Nullius rei slalus ex Ει δε λέγοι Π
τις ως Ουκ επ' αναιρέσει της αν
comparatione cognoscitur.. - Sin autem 85 quiς θρωπίνης ενεργείας, μίαν ενέργειαν επί Χριστού λέ
dicat : Non submovendæ humanæ actionis gratia γομεν, αλλ' επειδή (58) αντιδιαστελλομένη τη θεία
unam in Christo actionem dicimus ; sed quia hu- ενεργεία πάθος λέγεται η ανθρωπίνη ενέργεια , κατά
53 Leo, epist. cit. ** Dion . cap . 2. De div. nom. et epist. 4. ,98 Max. Dial. cum Pyrrho.
VARIÆ LECTIONES.
m Elita λέγει .
NOTÆ .
( 38) 'AIXÉTELØN. Sed quia actio humana, etc. D lit : « Instrumentum aut naturale est, aut artifi
Nimirum ex Dial. Maximi cum Pyrrho discimus hæ- ciale ; at humanitas instrumentum naturale non
reticorum bunc fuisse sensum , paluram humanam est deitatis, cui coæva non sit, ut corpus animæ .
instrumenti loco deitati ſuisse , passiveque, ut no- Instrumentum item artificiale inanimum est , et a
stri aiunt, se habuissc in actionibus Christi, sive movente sejunclum : humanitas vero nec inanium
naturales essent, sive naturæ vires excederent; et quidpiam est, nec a deilate Verbi dirempta. Cæ1
sicut instrumenti el moventis una est actio, sic una
quoque fuerit deitatis et humanitatis. Quod Maxi rum instrumentum conjunctum divinitatis erat hilo
mus in Opusculis Polemicis, p. 3i el 32, ita relel- nanitaz, quando
tamen nalurale crat,Christus miracula
nec artificiale. ) edebat, nec
1061 DE FIDE ORTHODOXA LIB . III 1062
τούτο μίαν ενέργειαν επί Χριστό λέγομεν · έρούμεν, Amana actio, ut contra divinam actionem distingui
ότι και κατά τούτον τον λόγον , και οι μίαν φύσιν λέ- tur, dicitur passio, hacque ratione unam in Christo
γοντες , ουκ επ' αναιρέσει της ανθρωπίνης ταύτην actionem docemus ; reponemus eadem quóylie
λέγουσιν, αλλ ' επειδή αντιδιαστελλομένη η ανθρωπίνη ratione illi qui naturam unam asserunt, non loi
φύσις προς την θείαν φύσιν, παθητική λέγεται . lende humanæ causa banc astruere ; sed quia
"Ήμάς δε μη γένοιτο τη προς την θείαν ενέργειαν δια- humana nalura , cum ex adverso divina nalira
στολή πάθος την ανθρωπίνην προσαγορεύσαι κίνη- distinguitur , patibilis dicitur. Alosit autem hoc a
σιν. Ουδενός γάρ, καθόλου φάναι , ύπαρξις εκ παρα- nobis , ut ad humanam actionem a divina distine
θέσεως, ή εκ συγκρίσεως γινώσκεται η ορίζεται. guendam, humanum volum passionem appellenus .
Ούτως υπαλληλαίσια ευρηθήσεται τα όντα πράγματα. Nullius enim rei , ut universe dicam , exstantia aut
Ει γάρ διά το ενέργειας είναι την θείαν κίνησιν ή stalus ex comparatione et collatione cognoscitur,
ανθρωπίνη πάθος εστί, πάντως και διά το αγαθήν ο O
aut definitur. lloc enim pacto res quæ sunt, sibi
είναι την θείαν φύσιν πονηρά έσται η ανθρωπίνη : mutuo causæ esse invenirentur. Nam si , quia divi
και κατά την συν αντιθέσει αντιστροφήν, διά το πά- nus motus actio est , idcirco efficitur ul humanus
θος λέγεσθαι την ανθρωπίνην κίνησιν, ή θεία κίνησις B, passio sit, procul dubio etiam nmala erit natura
ενέργεια λέγεται, και διά το πονηράν είναι την αν- humana, quia divina bona est . Et vicissiin e con
θρωπίνην φύσιν, αγαθή έσται η θεία και πάντα δε trario, si quia humanus molus passio dicitur, di
τα κτίσματα ούτως έσται πονηρά , και ψεύσεται ο vious proinde motus actio censelur , ita etiam
είπών • Και είδεν ο Θεός πάντα όσα εποίησε , και divina natura bona erit, quia humana mala est :
ιδού καλά λίαν. atque ita creaturæ omnes malæ erunt, mentilusque
reperietur ille qui dixit : Et vidit Deus cuncta quæ
feceral, et erant valde bona 06.
Ημείς δε φαμεν, ότι οι άγιοι Πατέρες πολυτρόπως Varia nomina humanam actionem declarantia .
την ανθρωπίνην ώνόμασαν κίνησιν πρός τάς υποκει- Dicimus itaque 67 sanctos Patres pro subjectis
μένας εννοίας. Προσηγόρευσαν γάρ αυτήν και δύνα- sibi considerationibus humanum motum variis
μιν, και ενέργειαν , και διαφοράν , και κίνησιν , και modis appellasse. Eum siquidem et potentiam , et
ιδιότητα , και ποιότητα , και πάθος , ού κατά αντιδια operationem , el differentiam , et motum , el pro
στολήν της θείας, αλλ' ώς συνεκτικήν μεν και αναλ prietatem , et qualitatem , et passionem nomin:
λοίωτον δύναμιν· ενέργειαν δε, ώς χαρακτηριστικών, runt; non ideo lamen ut illum contra divinum mo
και την εν πάσι τοις ομοειδέσιν απαραλλαξίαν έμ- ο ιum distinguerent; veruin potentiam quidem, ut
φαίνουσαν · διαφοράν δε, ώς αφοριστικής κίνησιν vis est conservatrix et invariabilis ;; operationem
δε , ως ενδεικτικήν ιδιότητα δε, ως συστατικών, και autem , ut quæ certa nola rem exprimit , et undique
μόνη αυτή, και ουκ άλλη προσούσαν · ποιότητα δε, absolutam in omnibus quæ ejusdem speciei sunt,
ως ειδοποιον · πάθος δε , ώς κινουμένην. Πάντα γάρ similitudinem declarat ; differentiam vero , ul disa
τα εκ του Θεού P, και μετά Θεόν, πάσχει το κινεί- criminantem ; moluin , uit maniſestantem ; pro
σθαι , ώς μη όντα αυτοκίνησις , ή αυτοδύναμις • κατά prielalem , ul constituentem , et quia illi soli , el non
αντιδιαστολήν ούν, ώς είρηται, αλλά κατά τον δη- alii insit; qualitatem rursus, ut informantem ;
μιουργικώς αυτή και εντεθέντα παρά της το πάν συ- passionem denique, quia movendo fit. Omnia
στησαμένης αιτίας λόγον · όθεν και μετά της θείας enim , quæ ex Deo, et post Deum sunt, ea ratione
συνεκφωνούντες αυτήν , ενέργειαν προσηγόρευσαν. patiuntur , qua moventur : utpole que non ipsa
" Ο γάρ ειπών : 'Eνεργεί γάρ εκατέρα μορφή μετά motio , necipsa virtus sunt. Quare, sicut dictumn
της θατέρου κοινωνίας, και τι έτερον πεποίηκεν, ή o est, non ut ex adverso distinguerent , ita nuncupa
είπών: Και γάρ τεσσαράκοντα ημέρας απόσιτος runt , sed secundum rationerm que illi ab universo
μείνας, ύστερον επείνασεν · έδωκε γάρ τη φύσει, rum effectrice causa conditoris more indita fuit.
.
ότε ήθελε τα ίδια ενεργείν : ή οι διάφορον εν αυτώ D Νam qui dixit : Agit enim 18 utraque forma cum
φήσαντες ενέργειαν, ή οι διπλήν, ή οι άλλην και άλ- alterius communione, quid aliud fecit, quanı qui
λην ; Ταύτα γάρ δι' αντωνυμίας δύο τας ενεργείας dixit : Et cum jejunassel quadraginta diebus, postea
σημαίνουσι . Και δι' αντωνυμίας γαρ πολλάκις ο αρι- esuriit 59 (dedit enim naluræ quando voluit ut qur
θμός ενδείκνυται , και διά του είπείν, θείον 1 και sua crant agerel 6 ) aut qui diversam in ipso actio
ανθρώπινον . Η γάρ διαφορά διαφερόντων εστι δια- nem prædicarunt, aut qui duplicem , aut qui aliam
φορά τα μη όντα , πώς διοίσουσιν ; atque aliam 61 ? 237 Hæc quippe , mulalis nomini
bus actiones duas significant. Nam el numerus, haud raro permutatione nominum indicatur ; quem
# 6 Gen , 1, 31. 57 Maximi responsio in citalo Dialogo. 84 Leo, epist. 10. 89 Matth . iv , 2. 60 Nyss .
Adv. Apoll. 61 Chrysost. Hom . in $ . Thom .
VARIÆ LECTIONES .
* Deest öti in omuibus mss. o Edita et nonnulli cod . αγαθόν . Ρ Edila εκ του Θεού . q Edita et
miss. autois. At Couubelisius legendum aütñ monuit . * Edila , θείον δέ.
1063
admodum et dicendo, quod divinum et humanum est 69. Differentia enim rerum earum est differen
lia , qua inter se differunt; quo allem pacto differant, quæ non sunt ?
CP. XVI . A ΚΕΦΑΛ . 16" [Ξ ].
Adversus eos qui dicunt : Si duplicis naturar elactionis Προς τους λέγοντας (59 ) : Ει δύο φύσεων και
est homo, necesse est tres esse in Christo naturas, ενεργειών και άνθρωπος , ανάγκη επί Χριστού
Tulidemquc acliones dicere. τρείς φύσεις , και τοσαύτας λέγειν τας ενερ
γείας .
Quivis homo duplicis naturæ . Quivis homo,
-
“Ο μεν καθ' έκαστα άνθρωπος , έκ δύο συγκείμενος
cum ex naturis duabus, puta anima et corpore , φύσεων, ψυχής τε και σώματος , και ταύτας αμετα
compositus sit , eaque in seipso invaribilia habeat, βλήτους έχων εν εαυτώ, δύο φύσεις είκότως 9 λεχθή .
duæ subinde naluræ dicetur. Amborum enim pro- σεται » σώζει γάρ εκατέρων, και μετά την ένωσιν ,
prietates ,, etiam post nitionein retinet .. Νeque την φυσικήν ιδιότητα. Ούτε γάρ το σώμα αθάνατον,
enim corpus immortale est , sed interitui obnoxium ; αλλά φθαρτόν · ούτε η ψυχή θνητή , αλλ' αθάνατος
nec anima mortalis, sed immortalis : nec rursum ούτε το σώμα αόρατον , ούτε η ψυχή σωματικούς
.
corpus invisibile est , nec anima oculis corporeis οφθαλμοίς ορατή αλλά και μέν , λογική , και νοερά ,
conspici potest : sed hæc quidem rationalis , in- και ασώματος, το δε , παχύ τε , και ορατόν, και άλο
telligens, et incorporea est ; illud aulem crassum , γον. Ου μιάς δε φύσεως , τα κατ' ουσίαν αντιδιαιρού
aspectabile, et ratione carens. Non unius autem μενα ' ου μιάς άρα ουσίας ψυχή τε και σώμα .
naluræ sunt ea , quae essentiæ ratione ex opposilo dividuntur : non ergo anima el corpus ejusdem
sunt essentiæ ,
Ac rursus, si animal rationale , mortale , homo B Και πάλινεί ζώον λογικών θνητόν ο άνθρωπος ,
est ; omnis autem definitio subjectas naluras ex- πάς δε όρος των υποκειμένων φύσεών έστιν δηλω
plicat : profecto cum non idem natura sit ra- τικός , ου ταυτόν δε κατά τον της φύσεως λόγον το
jionale atque mortale , sequitur ergo ut secun- λογικόν το θνητό. Ουκ άρα μιας φύσεως είη ο άν
dum definitionis suæ normam ,> homo non sit unius θρωπος κατά τον του οικείου ορισμού κανόνα.
natiiræ .
Unius naturæ omnes homines sunt sumpta natura Ει δε λέγοιτο ποτε μιάς φύσεως ο άνθρωπος, αντί
pro specie. Quin et omnes res creatæ . Neutro modo του είδους το της φύσεως παραλαμβάνεται όνομα,
in Christo una natura est . Quod si quandoque λεγόντων ημών , ότι ου διαλλάττει άνθρωπος αν
.
unius naturæ bomo esse dicatur, lunc speciei loco θρώπου κατά τινα φύσεως διαφοράν · αλλά την αυ
naturæ nomen usurpatur ; ut dum dicimus, nulla την σύστασιν έχοντες πάντες οι άνθρωποι , και εκ
naturæ differentia hominem ab homine discrepare ; ψυχής συντεθειμένοι και σώματος , και δύο έκαστος
imo cum eodem modo omnes homines coagmentali φύσεις τελούντες, υφ' ένα πάντες ορισμόν ανάγονται .
sint, ex anima et corpore compositi, singulique Και ου παράλογον τούτο , οπότε και πάντων των
duæ sint naluræ , sub unam proinde definitionem κτιστών , ώς γενητών , μίαν φύσιν ο Ιερός 'Αθανά
9
redigi. Neque id a ratione alienum videtur ; quippe C σιος έφησεν ,εν τω κατά των βλασφημούντων το
cum sacer Athanasius, in ea oratione, quam scri- Πνεύμα το άγιον λόγω ούτωσι λέγων· ότι δε άνω της
psit adversus illos, qui Spiritum sanctum impie κτίσεώς έστι το Πνεύμα το άγιον , και άλλο μεν
deprimebant, unam omnium rerum conditarum , quia παρά την των γενητών φύσιν, ίδιον δε της θεότητος,
sunt conditæ , naturam esse dixerit, ad hunc mo- έξεστι πάλιν συνιδείν. Πάν γάρ και κοινώς και εν πολ .
dum loquens : Quod autem Spiritus sanctus λοίς θεωρείται , ου τινι μέν πλέον , τενί δε έλαττον
supra res creatas emineat, aliudque sit præter υπάρχον , ουσία ονομάζεται. Επεν ούν πας άνθρω
creaturarum naturam , ac proprius divinitatis, hinc πος έκ ψυχής έστι συντεθειμένος και σώματος , κατά
** Cyrill . in Joan . lib. viii .
VARIÆ LECTIONES.
• R. 2926 έχειν είκότως, ita emendatum in cod . S. Hil . * Deest το άγιον in quibusdam mss. Locus
bic verbis totidem non legitur apud Aihanasium .
NOTÆ .
( 39) Προς τους λέγοντας . Αdversus eos , etc. D non acceperit , vel non custodierit incolamem .
Alieram solvit Severianorum argumentationen , ul, Subjungit : Η δε των μερών εις τα μέρη υποδιαί
quamvis boino ex rebus diverse nature , anima ρεσις, ου δογματικής εστι συντομίας , ουδε του συν
scilicel et corpore,constel, una tamen humana na- τετμημένου , κατά το Ευαγγέλιον λόγου, αλλά σκε
lura sit, idque ob rationes easdem quas , cap. 3, πτικής θεωρίας : Altera vero partium in partes sub
atlulit ; adeoque proprie loquendo duas tantummodo divisio non est ejus brevitalis quæ fidei doctrine
naturas habere Christum . Favel Leontius, lib . De conveniat, neque sermonis secundum Evangelium
seci. act. 7 , et lib. i Cont. Nesi . el Eulych. , ubi abbreviati, sed scepticæ speculationis • Yuxn xal
observat hæreticos hæc objecisse, non ut duas na- σώμα ου μέρη Χριστού, αλλά μέρη του μέρους, αni
turas astruerent (ηαη el nos,inquit , και τούτο στέρ- ma el corpus non sunt Christi parles , sed partis
Equev, hoc ampleciemur ), sed ut evincerent, unain parles : alioqui non tres solum , sed plures naluras ir
esse Christi naturam , non duas, Dominumque alie- Christo confileri oporteat. Leontio Nosler suffraga
num facerent a nostra natura , quam vel ab initio lur .
1068
DE FIDE ORTHODOXA LIB. III.
τούτο μία φύσις των ανθρώπων λέγεται . Επί δε Α rursum perspicere licet . Quidquid enim communi
1065 υποστάσεως του Κυρίου ου δυνάμεθα λέγειν
της ler , et in multis consideratur, nec alicui uberius,
#
μίαν φύσιν · αϊ τε γαρ σώζουσι και μετά την alicui parcius inest , essentia nominatur 6. Quia
ένωσιν εκάστη την φυσικήν ιδιότητα, και είδος Χρι- igitur omnis homo ex anima et corpore composites
στών ούκ έστι ευρέϊν . Ου γαρ εγένετο άλλος Χριστός est , ob can causam una omnium natura dicitur .
1.
εκ θεότητός τε και ανθρωπότητος , Θεός τε και In Domini aulem persona 238 naturam unam
dicere non possumus. Nam et utraque natura pro
prietatem naturalem , etiam post unitionem , relinet ; nec Christorujn speciem reperire sit. Neque
άνθρωπος και αυτός .
enim alius ex divinitate et humanitate Christus exstitit, qui idem Deus esset et homo.
Και πάλιν ου ταυτόν εστι το κατ ' είδος του αν- Ac rursus : Non idem est secundum speciem
θρώπου έν, και το κατ' ουσίαν ψυχής η τε και σώμα- unum esse, atque inum esse secundum corporis
.
τοςέν. Το μεν γάρ κατ' είδος του ανθρώπου εν, την et animäe substantiam . Siquidem unum secundum
* εν πάσι τοις ανθρώπους απαραλλαξίαν ενδείκνυται : hominis speciem , exactissimam in omnibus homi
τη
το δε κατ' ουσίαν , ψυχής τε και σώματος εν, αυτό nibus similitudinem os!endit : at unum secundum
το είναι αυτών λυμαίνεται, εις ανυπαρξίαν αυτά B animæ et corporis essentiam , ipsum illorum csse
παντελή άγονή γάρ το εν εις την του ετέρου μετα- interimit, eaque prorsus in nihilum redigit. Aut
ποιηθήσεται ουσίαν , ή εξ ετέρων έτερον γενήσεται , enim alterum in alterius essentiam migrabit, aut
και αμφότερα τραπήσονται , και επί των ιδίων όρων ex aliis aliud efficielur, ac sic ambo inutabuntur ,
μένοντα , δύο φύσεις έσονται . Ου γαρ ταυτόν κατ' ου- aut intra melas suas consistentia duas naturas con
σίας λόγον το σώμα των ασωμάτω . Ουκ ανάγκη τοίνυν stituent . Non enim quantum ad essentiam attinet ,
επί του ανθρώπου μίαν φύσιν λέγοντας , ου διά το idem sunt corpus et res incorporea .. Quocirca ne
ταυτόν της ουσιώδους ποιότητος ψυχής τε και σώ- cesse non est ut, qui unam in homine essentiam
ματος , αλλά διά το απαράλλακτον των υπό το είδος dicimus , non propterea quotl eadem qualitas sit
αναγομένων ατόμων , μίαν και επί Χριστού φύσιν animæ ct, corporis, seu propler exactissimam india
λέγειν , ένθα είδος περιεκτικών πολλών υποστάσεων viduorum que ad eandem speciem referuntur
æqualitatem , unam quoque in Christo , ubi species
ejusmodi nulla est, qua nullæ personæe continean -
ουκ έστιν . Σ
inr, dicamus naturam .

" Ετι δε πάσα σύνθεσις ( 40) εκ των προσεχώς συν- Huc accedit quod omnis compositio ex his qua
Σ
* Epist. 2, ad Serap ., versus finem .

VARJÆ LECTIONES ,
Malii codd . hic et infra ψυχής .
NOTÆ .
a t quæ reperi in Colleclan . sæpile lau- , etc. C ligna, et lapides,et ſerrum , et «no verbo, quodlibet
simili
Con(40) Etisun8 € nãoa cúrdeois : Huc acced aliud corpus ex quatuor elementis coaluerit ; rursum
oū ensise ,leg
que isla ex materia el forma , adeo ut materia et
'Hpa
dal isxde lav ianiΗρα
'Εκaclτων
,cap. 19 ,: Her Chaκλε don(fort
lceίου jus um
citend ad formu prima corporum elementa sini :Kal psd'ête pa
Soierichum fragmentum habetur in iisden Collect. Et quibusdam interjectis , ait : 'Hvixa tep! Tā
cap. 17,φuemque Sopluronisus inΕpist , ad Hone- πρώτων , και απλώς σωμάτων τον λόγον ποιούμεθα ,
rim cilarat , μι el Maximu epistola ad. monachos τηνικαύτα , ώς όλον εκείνα παραλαμβάνοντες , την
Sicili e ν σύνθετον εξ εκείνων λέγεται συντε ,
. ι),, :inqΠάuίι ύλην, και το είδος συμπληρωτικά τούτων ευρίσκο
θεϊσθα ,εκ των προσεχώς εις την αυτού σύν- μεν . Οπότε μέντοι τα μετά τα πρώτα, και απλά
θεσιν λαμβανομ ένων , απλών τινων , και στοιχείων , σώματα , και απλά καλούμεν , σκοπούμεν τηνικαύτίαα
λόγον επεχόντων εν τη συνθέσει του όλου , και τη αυτά ταύτα , άπερ έφαμεν , πρώτα και απλά στοιχε
προς το παν συγκράσει , κάν τύχοι αυτά εφ' εαυτών λαμβάνομεν , και συμπληρωτικά των σωμάτων τού
σκοπούμενα σύνθετα είναι . Οίόν τι φημι •προκείσθω των είναι φαμεν . "Οτε δεπάλιν εκ σώματος και τινος
ημίν εντω παραδείγματος μέρει οίκος αλλ' ούτος πε- ετέρου , οίον έκ ψυχής, και σώματος συγκείμενόν τι,
.
ποίηται δηλονότι εκ λίθων τε και ξύλου και σιδήρου, ειςδιάσκεψιν ημίν πρόκειται, τότε ούτε των στοιχείων ,
και άλλης τινός ύλης · αλλ ' ουδείς , οίμαι και των νούν ούτε πολλώ μάλλον της ύλης , και του είδους λόγον
εχόντων είπoι ποτέ συγκείσθαι την οικίαν εξ ύλης ποιούμεθα,αλλ ' αυτών δε των προσεχώς συντεθέν
και είδους , καίτοι οί τε λίθοι , και τα ξύλα , και ο των το συγκριμα , τουτέστι ψυχής και σώματος λέγο
σίδηρος δήπου , και ένα συνελών είπω , πάν έτερον μεν , και ουδενός λόγον των εκατέρων συνθέτων ποι
σώμα εκ τεσσάρων συγκειται στοιχείων, κακείνα Βούμεθα · έπει και την ψυχήν πολυμερή φασιν είναι,
, ει τούτων
και ουδενός εν τη του ανθρώπου συνθέσ
σωλι
πά τωεξνύλ
μάν είνης ουςς. και
αικαιτο είδείδο ώτνα στο
"Ώστετηνπρύλη Omnιχεeίαφuo
τωdν μνημονεύομεν · Quando igitur de primis et simplici
.
compositum est, ex is componi dicitur, quæ ad ejus bus corporibus loquimur, lum ea, ceu totum aliquod
compos iti one m r
proxime assumuntu ; quæ simplicia accipientes, maleria el forma constitui reperimus.
quidem sunt, el in compositione lotius , ac contem- Sin illa spectamus, quce post prima simpliciaque se
peratione cum lolo , rationem habent elementorum , quuntur, lunc prima hæc et simplicia , quæ diceba
etsi forte in seipsis speciala composila suni, v. gr. mus elementa , assumimus , ex quibus absolvi corpora
domus in exemplum præstituatur : ea porro e.x lupi- dicimus. Rursum vero , ubi considerandum objicitur
dibus, ligno, ſerro , el alia qualicunque natura con- nobis aliquid quod ex corpure et alio quopiam coale
fecta est : al prudens nemo , ul reor , dixerit unquam , scat, ut puta ex anima et corpore, tunc neque elemen
ex maleria ei forma constare domum , quamvis et torum , neque a fortiori materiæ et forme respectum
34
PATROL . GR. XCIV .
1067 S. JOANNIS DAMASCENI 10N
proxime componuntur , constare licitur . Non enim Α τεθέντων συντεθείσθαι λέγεται ου γάρ λέγομεν τον
domain ex aqua et terra , sell ex literilus a liguis . οίκον εκ γης και ύδατος συντεθείσθαι, άλλ' εκ πλέν 3
construielam esse dicimus. Alias dieendum foret θων " και ξύλων. Επει ανάγκη και τον άνθρωπος
thominem ex quinque ut miuin naltiris confia- λέγειν εκ πέντε τουλάχιστον συγκεϊσθαι φύσεων, έκ
ilim esse ; nempe ex qualijor elementis et anima. τε των τεσσάρων στοιχείων , και ψυχής. Ούτω κα!
Sic el in Domino nostro Jesu Christo, non partium επί του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , ου τα μέρη
paries spectamus, sed quæ proxime composila sunt; των μερών σκοπούμεν , αλλά τα προσεχώς συντε Η
boc est divinilalem et humanilalem ). θέντα, θεότητά τε και ανθρωπότητα .

Deinde vero , si , quia hominem duabus naluris "Ετι δε ει δύο φύσεις τον άνθρωπον λέγοντες, τρείς
constare dicinius, tres proinde in Christo naluras φύσεις επί του Χριστού λέγειν αναγκασθησόμεθα,
dicere cogemur, vos quoque qui ex duabus naturis και υμείς εκ δύο φύσεων τον άνθρωπον λέγοντες, εκ
hominem esse dicalis, Christum ex tribus naturis τριών τον Χριστόν δογματίσετε φύσεων• ομοίως και
compositum esse itidem asseretis.. Quod etiam le περί ενεργειών. Κατάλληλον γάρ ανάγκη τη φύσει
actionibus dicendum erit : consentanea enim na- την ενέργειας είναι ότι δε « Δύο φύσεων ο άνθρωπος
ture actio sit oportet . Quod allen Ιιοιιο duplicis B
λέγεται τε και έστι, μάρτυς ο Θεολόγος Γρηγόριος
naturæ dicatur ci sit , leslis est Gregorius Theo- Φύσεις μεν γάρ δύο , φάσκων , Θεός και άνθρωπος:
log'is : « Dine enim , inquil, naturæ sunt, Deus et έπει και ψυχή και σώμα και εν τω περί Βαπτί
homo : quandoquidem duæ quoque anima et cor- σματος δε λόγω τοιάδε φησί • • Διττών δε όντων
pus 64. Αc rursus in Oratione de baptismo haec ημών έκ ψυχής και σώματος, και της μεν ορατής,
ail : 4 Cum autem duplici natura consiemus , anima της δε αοράτου φύσεως , διττή και η κάθαρσις , δι'
nimirum el corpore, allera quidem visibili, allera ύδατος και πνεύματος.
autem invisibili, duplex quoque est baptismus,
nempe per aquam et spiritum
CAP. XVII . ΚΕΦΑΛ. ΙΖ' ( ΞΑ').
239 De eo quod carnis Domini nalura et 'roluntas Περί τού τεθεώσθαι τήν φύσιν τής του Κυρίου
deificata sit. σαρκός και το θέλημα .
Carnis Christi deificatio, ut intelligenda . Illud Xρή ειδέναι (41 ) , ώς oύ κατά μεταβολής φύσεως,
autem scire operæ pretium est, quod Domini caro ή τροπήν , ή αλλοίωσιν , ή σύγχυσιν, ή σαρξ του
Epist. 1 , ad . Cledon . 65 Orat . 4, non longe a principio .
VARIÆ LECTIONES.
V Edit . πλίνθου .
NOTÆ .
habentis, sed eorum qua proximein compositionem € οκνήσαι τήν φύσιν· ει και επί τοσούτον ανεκράθη,
venerant, hoc est corporis el animæ , compagem enun- την ουσιώδη γε σώζει διαφοράν : ου γάρ κατά πρώ
ciamus , nec rationem habenius utriusque illius com- τον λόγον εξ αυτής εξέστη. Και γάρ ή θεία φύσις
posili (nam et ipsammel animam muliarum esse par- μεμένηκεν αναλλοίωτος εν τη του φυράματος ημών
lium ferunt), nec in hominis compositione, ulla eo- προσλήψει , όπερ πάσα παρίστησεν η θεόπνευστος
rum mentio fil. rpaon . Porro non imaginem aliquam invenias, quæ
(" )Xonsidérai. Illud scire operæ pretium est. Theo- unionem hanc perfecte referat. Nihilominus aliquam
logus erat . 38, 39, 42 et 51 , propter substantia- aſſerre tentabimus, que, etsi exilitate sua mysterii
lein, ut loquitur, unionem , qua humanitas a divi- magnitudinem non assequitur; de cætero tamen ad ejus
nitate pervaditur, carnem Christi τεθεώσθαι, deit- similitudinem magis accedit. Ex . gr. sibi fingal eli
calam esse, ut episcopi Orientis epist . ad Paul. quis universum qui sub cælo est , aerem incendi,vel
Samosat, θεοποιηθήναι dixerant . Ηanc vocem , qua polius ignem esse : granum vero sinapis ( apud Eu
Eulychiani abutebantur, sincero sensu, orthodosi ilym . ferri) aut milii in ingentem hunc ignem pro
explicarunt, φuem Nosfer hic elisserit, et θεώσιν jici ; necesse erit ut ejus quod valentius est, quali
variis exemplis declararunt. Cyrillus in seholiis, tatem accipiat , nihilque esse videatur nisi ignis;
carbonem afferi ; Theo lolus Aucyranus, ferrum , es, quamlibel substantiæ rativ subsistat, Pari modo hu
argenlum candens ; Nicephorus CP . adv. epist . mana natura , Deo verbo unita , um arcle præsens
Eusebii, c. 50 : Solare corpus , ηλιακών σώμα, όχημα est , κι ne hominis natura esse amplius videalur,
το πρωτογόνα φωτί παρά του-Δημιουργού κατα . hocque sensu Patres dicere non dubitarunt, naturam
oxeua'olév, Anasiasius 1 Antioch . epist. ad Sergium humanam esse deificatam ; quanquam ea tempera
grammal . Ουκ έστι μεν ούν, inquit, ευρείν εικόνα D lione , ut substantialem differentiam servaverit iRCO
παραστατικών της Ενώσεως ταύτης: πλήν πειρώμεθά lumem . Non enim secundum primariam sui rationem
τινα παραγαγείν , μετρίαν μεν, ώς προς το μέγεθος a seipsa descivit, quia et ipsa divina natura sine
του μυστηρίου • τών δε λοιπών αληθεστέραν εμφέ- alteratione permansit in susceptione massæ noslræ :
ρειαν · οίον γάρ άν τις εικάσαι πάντα τον εκτός ού- id quod omnis Scriptura divinitus inspirala confir.
ρανού αέρα πεπυρακτώσθαι, μάλλον δε πύρ είναι , mai. Hæc Anastasius in Collect . cilatus, et apud
κόκκον δε σινάπεως , ή κέγχρου εμβεβλήσθαι τω Entyhm . lib. 11. Panopl. tit. 7. Nicephorus CP.
τοσούτω πυρί : ανάγκη κακείνον προς το επικρατούν deiticationem hanc plene peractam docet in resur.
πεποιώσθαι, ώς μη δοκείν έτερον είναι παρά το πυρ, rectione : Επειδή την μεν φθοράν και την θνητό
εί και της ουσίας ο λόγος υφέστηκεν. Ούτως ή άν- τητα απημρέασται, μετεστοιχείωται δε επί το βέλ
θρωπεία φύσις ενωθείσα τω Θεώ Λόγω , κατεκρατήθη TLOV, quando eruta corruptione et mortalitate, is
τοσούτον, ώς μη δοκείν έτι φύσιν ανθρώπου είναι, melius caro Transformata est .
ταύτη τε λέγειν τους Πατέρας τεθεώσθαι μή απ
1069 DE FIDE ORTHODOXA LIB . 111 . 1070
Κυρίου τεθεώσθαι λέγεται , και ομόθεος, και Θεός A deilicata sit , ejusdenique leitatis consors, quin et
γενέσθαι , ώς φησιν ο Θεολόγος Γρηγόριος · ών το Deus esse dicitur (sic eniin Gregorius Theologus
μεν εθέωσε , το δε εθεώθη , και θαρρώ λέγειν , ομό- Ioquitur 66: « Quorum alieruno deitate donavit , alle
θεος . Και άνθρωπον γενέσθαι το χρίσαν, και Θεόν rum deilale donatum est, et, audacter dicam , ejus
το χριoμενον . Ταύτα γάρ ού κατά μεταβολήν φύσεως, dem deitatis consors. Quodque et id quod unsil,
αλλά κατά την οικονομικήν ένωσιν, την καθ' υπό- homo factum sit, ct Deus, id quod unclum est 67. )
στασιν λέγω, καθ' ήν αδιασπάστως τω Θεώ Λόγω Non ob naturæ immulationem , aut conversionem ,
ηνωται , και την εν αλλήλαις των φύσεων περιχώ- aut alterationem, aut confusionem ista dicuntur .
ρησιν , ώς φαμεν και την του σιδήρου πύρωσιν : Nec enim llec verba Malaurie Hulationen ullan
ώσπερ γάρ την ενανθρώπησιν χωρίς μεταβολής και significant, sed potius dispensationis unionell, seu
τροπής ομολογούμεν, ούτω και την θέωσιν της σαρ- secundum bypostasim , quatenus ita Deo conjuncta
κός γενέσθαι δοξάζομεν · ούτε γάρ διότι ο Λόγος est, ut ab eo divelli non possit : atque ob id ctianı
σάρξ εγένετο , των όρων εξέστη της οικείας θεότη-quod natureinter se vicissian incent , velutiferri
τος , ούτε των προσόντων αυτή θεοπρεπών αυχη μά- quoque dicimus ignitionem . Velut enim humana
.
των· ούτε μήν η σάρξ θεωθείσα της οικείας ετράπη tionens citra mutationem et conversionem confiie
φύσεως, ή των αυτής φυσικών ιδιωμάτων. Μεμενή- B nur ; sic item carmis deificationem factam ess ,
κασι γάρ και μετά την ένωσιν, αί τε φύσεις ασύμ- censemus. Neque enim quia Verbum caro faclunt.
φυρτοι , και αί τούτων ιδιότητες αλώβητοι ή δε est, propterea e divinitatis suæ gradibus , divinisquo
του Κυρίου σάρξ τάς θείας ενεργείας έπλούτησε, illi competentibus dotibus excessit : nec rursus caro
διά τήν προς τον Λόγον ακραιφνεστάτην ένωσιν, deificala , a natura sua vel naturalibus suis pro
ήτοι την καθ' υπόστασιν, ουδαμώς των κατά φύσιν , prietatibus descivit . Νam post unitionem , tum na
ιδίων υποστάσα έκπτωσιν · ου γάρ κατ' οίκείαν εν- turæ inconfusæ , tum carum Mlæse proprietates
έργειαν , αλλά διά τον ηνωμένον αυτή Λόγον τα θεία sunt. Caro autem Domini divinarauf actionum opi
ενήργει , του Λόγου δι' αυτής την οικείαν ενδεικνύ- bus alluxit, ob sincerissimam illam cum Verbo
μένου ενέργειαν · καίει γάρ ο πεπυρακτωμένος σί- unionen , quie est secundum lıypostasim : sie ta
δηρος , ου φυσικά λόγω την καυστικήν κεκτημένος men ut proprietatum naturalium jacturam nullam
ενέργειαν, αλλ ' εκ της προς το πυρ ενώσεως τούτο pertulerit. Non enim propria vi, sed ob unitum sibi
κεκτημένος . Verbum divina patrabat ; Verbo nimirum vim suam
per illam exerente. Nam et candens ſerrum eo non urit , quod urendi vi a natura polleat , sed quod ex
conjunctione cum igne vim eam contraxerit 68,
"Η αυτή τοιγαρούν θνητή ήν δι' εαυτήν , και ζωο- C Ut item deificala voluntas humana. Itaque ea -
ποιός διά τήν προς τον Λόγον καθ' υπόστασιν ένω- dem caro suapte natura mortalis erat, el ob hypo
σιν . Ομοίως και την (42) του θελήματος θέωσιν, stalicam cum Verbo unionem , vitam 240 confe
συχ ώς μεταβληθείσης της φυσικής κινήσεως, λέγο- rebat. Consimili modo voluntatis quoque deificatio
μεν , αλλ' ώς ηνωμένης τώ θείω αυτού και πάντο- 2
nem docemus, non quod naturalis molio immutata
δυνάμω θελήματι, και γεγονότος Θεού ενανθρωπή- fuerit, sed quod divine ipsius ac prepotenti volun
σαντος θέλημα· όθεν θέλων λαθείν ουκ ηδυνήθη δι ' lali unita sit , Deique facti hominis voluntas eva
εαυτό , ευδοκήσαντος του Θεού Λόγου δειχθήναι εν serit 69. Quo etiam factum est, ut cum latere vellet,
* Greg . orat . 42 . 67 Id . orat . 59 ; Max. lib. De duabus voluntatibus . 68 Max. Epist. ad Nicandr.
65 Greg. Νaz . Οrat. 35 , p. 595.
VARIAE LECTIONES.
* Νonnulli cod . ομόθεον. Alteri lectioni favent edita et mss.Nazianzeni. Y Colb. 1539 κτησάμενος. Sic
quoque infra in codem cod . el duobus aliis Colb, et Regiis pene omnibus, nec non in cod. S. Hil.
et in N,
NOTAE .
(* ). 'Ouoiwç xal mnr.Consimilis modo, etc. Na- D quamobrem illud, quod per summam unionen
zianzenus, orat. 36. Domini verba hæc : Non de- deificatur , ab essentiali sua differentia non
scendi de cælo ut faciam voluntatem meam , ita ex- desciscere. Cæterum negant Patres debere dici
ponit : Nisi ab illo qui descendil , sermo hic haberetur humanam Christi naturam á ToteOsősoai, ne Chri.
dicere possemus verba ista velul ab homine efferri, slus, veluti numina gentium , consecratus in Deum
qui non intelligatur esse Salvator. To yåp èxeivou censereliir, veluti fideles sentire Nestorius garric
το θέλειν, ουδ' υπεναντίον Θεό, θεωθεν όλον · 11lius bal, lesle Cyrillo , lib. 11. contra ipsum , pag. 48,
quippe voluntas Deo non adrersatur, quæ lola dei- cum ipse potius huic errori impegisset : Oůx ávOpw
ficala sil . Maxinus ep. ad mon . Sicil . observat πον αποθεωθέντα κηρύττομεν , ait Proclus , Orat. de
Anastasium Antioch ., ne voluntas una inferretur, beata Virg., αλλά Θεόν σαρκωθέντα ομολογούμεν. Νυ
legisse θεόθεν όλον ιοια α Deo , verum participίο θεω- hominem in Deum consecratum prædicamus, se:
osv aliud a deitale importare, quod deilicetur , si- Deum carnem factum confilemur. Quod dictum Non
cal aliud est quod accendit, el aliud quod accendi . sler excepit cap. 2.
lur ; aliud quod illuminat, elaliud quod illuminalur;
1072
id ex se 1ση potuerit 70 : φuia nempe Deo Verbo A εαυτώ αληθώς υπάρχον το ασθενές του ανθρω
placebat, ut vere sibi inesse humanæ voluntatis πίνου θελήματος . Θέλων δέ τήν του λεπρού εν Σ
infirmitatem oslenderet. Rursumque volendo le- ήργησε κάθαρσιν , διά την προς το θείον θέλημα
prosi mundationem palra vit " , propter unionen ένωσιν .
cum divina voluntate .
Σ
Seiendum autem est, natura el voluntatis deifi- Ιστέον δε ώς η θέωσις της τε φύσεως και του ε
catione, perquam liquido et expresse duas naturas θελήματος εμφατικώτατον και δεικτικώτατόν έστι
el voluntates declarari. Sieut eniin ignitio non rei των τε δύο φύσεων , και των δύο θελημάτων ώσπερ Ν
Ignite naturam in ignis naturam inHat, verum el γάρ ή πύρωσις ου μεταβάλλει την του πυρωθέντος
idquodignitum est etid quodignitumfecit,,ostendit :: φύσιν εις την του πυρός , αλλά δηλοί τό τε πυρωθέν,
sic eliam deificatio non unam compositam naturam και το πυρώσαν , και ουχ ενός, αλλά δύο εστί δηλων
facit, sed duas, unionemque secundum hypostasim . τικόν: ούτω και η θέωσις ου μίαν φύσιν αποτελεί
Ait quippe Theologus Gregorius : Quorum alterum σύνθετον , αλλά τας δύο, και την καθ' υπόστασιν
leificavit, alterum deiticalum est71.., Dicendo enim,, ένωσιν " φησί γούν ο Θεολόγος Γρηγόριος : "Ων το
quorum et alterum , atque alterum duas profecto res μεν εθέωσε
ο
, το δε εθεώθη » ών γάρ ειπών , και ,
indicaril.
Β το μέν , και το δέ, δύο έδειξεν.
CAP. XVIII . ΚΕΦΑΛ . ΙΗ' [ΞΒ'] .
Iterum de duplici voluntate, arbitriique libertate ; "Ετι περί θελημάτων και αυτεξουσίων , νοών τε,
meule item , scientiaque, el sapientia duplici. και γνώσεων , και σοφιών .
Assumpla nalura humana, ut ipsa in Christo vi- Θεόν τέλειον (43) και άνθρωπον τέλειον λέγοντες
clrix fierel diuboli. Quan :loquidem Christumτον Χριστόν , πάντως πάντα δώσομεν , τά τε του
perfecluu Deum ac perfectum hominem dicimus, Πατρός φυσικά , τά τε της Μητρός · γέγονε γάρ άν
.planle omuia quæ lum Patri , lum Matri paluralia θρωπος, ίνα το νικηθέν. νικήση . Ουκ αδύνατος γάρ
sunt, ei tribuamus .. Demo
Sal, il ήν και τα πάντα δυνάμενος, και τη παντοδυνάμω αυ
Homo quippe factus est ,, ut
quod yiclun ſuerat vinceret. Haud enim ejus iin- του εξουσία και δυνάμει εξελέσθαι του τυραννούντος
becillitalis erat ille, qui omnia polest, quin omni- τον άνθρωπον · αλλ ' ήν εγκλήματος το τυραννούνται
polenli sua virtute hominem ex tyranni dominatu υπόθεσις, άνθρωπον νικήσαντι , και υπό Θεού βια
eripere valeret. Verum lyrannus querelæ occasio- σθέντι . Αυτόν ούν τον πεσόντα νικητής αναδείξει
nem liabuisset , si postquam hominem ipse vicerat,, βουληθείς και συμπαθής Θεός και φιλάνθρωπος,
illala vi a Deo spolialus essel. Quocirca Deus pro
άνθρωπος γίνεται το ομοίω το όμοιον ανακαλού
sua misericordia , et erga homines benevolentia , C μενος .
homo fit, quu simile similis opera inslaurel.
Assumpla anima atque mens humana , contra " Οτι δε λογικών και νοερόν ζώον ο άνθρωπος,
Apollinarislas. - Quod autem homo sil animal ra- ουδείς αντερεί πως ούν άνθρωπος γέγονεν , ει
lione et intelligentia præditum, nemo ierit inficias. σάρκα άψυχον ή ψυχήν άνουν έλαβεν ; Ού τούτο γάρ
Quinam igitur factus est homo, si carnem inani- άνθρωπος. Τι δε και της ενανθρωπήσεως απωνά
malam , aut expertem mcntis animam suscepit ? μεθα, του πρωτοπαθήσαντος μη σεσωσμένου , μηδε
Hoc enim nequaquam liomo est. Quid vero rursum τη συναφεία της θεότητος ανακεκαινισμένου τε και
ex assumpta ab eo humanitale emolumenli ad nos νενευρωμένου ; Το γαρ απρόσληπτον , αθεράπευτον .
rediit , si illi qui primario contraxit labem , salus Αναλαμβάνει τοίνυν όλον τον άνθρωπον , και το ►
allata non esl ; neque id actum fuit, ut per con- τούτου κάλλιστον , υπό άρρωο είαν πεσόν , ίνα όλω
junctionem cum divinitale innovarelur, et robur την σωτηρίαν χαρίσηται · νούς δε άσοφος , στερη
obtineret ? Nam curalum non fuit, quod assumptum μένος γνώσεως , ουκ αν είη ποτέ . Ει γάρ ανενέργη
non est ; quapropler totum hominem assumpsit , τος και ακίνητος , και ανύπαρκτος πάντως .
illamque adeo ipsius parlen quæ obnoxia morbo fuerat, ul loli salutem largiretur 78. Nulla porro
mens usquam fuerit, quæ sapientia et cognitione destilula sit. Nam si iners el sine molu , nulla pror
sus ratione exsistit .
241 Mens in honline το κατ' εικόνα Verbi et D Το ούν 1 κατ' εικόνα ανακαινίσαι βουλόμενος και
carnis media .Itaque Deus Verbum ? , id quod Θεός Λόγος , γέγονεν άνθρωπος . Τι δε το κατ' εικόνα,
70 Μarc . Vi1 , 24 11 Mallh . vii, 3. 75

Greg. Naz. oral . 42 . 13 Greg. Naz. Ad Cledon . το Greg .
Naz. carm , senar. adv. Apollin . , epist. ad. Cled . et alibi .
!
VARIÆ LECTIONES ,
2 Abest illatio oớv in mss.
NOTÆ .
(45 ) Και Θεόν τέλειον . Quandoquidem Chri- actione, uno ictu animæ ejus substantiam perime
slim , clc . Pugnal hoc toto capite contra Apollina - bant : Nulla quippe natura exslat operationis expers.
ristas et Monotheletas . Nam sicut illi Christum ani- et ubi nulla est operatio , nulla ibidem natura sit
ma rationali spoliando, divinain voluntatem solam oportet, inquiunt prisci theologi, quorum testimo
agnoscebant : sic isti dempla humana voluntale et nia, !. Il -Operum S. Maximi habentur, p . 151.
ει μη ο νούς ; Το κρείττον ούν παρεις, το χείρον αν- Α'ad sui imaginem erat instaurare volens , factus est
έλαβε ; Nούς γάρ (44) εν μεταιχμίω έστι Θεού και bomo. Quid vero illud fuit quod esset ad imaginem ,
σαρκός, της μεν ως σύνοικος, του Θεού δε, ως εικών, præterquam mens ? liane omisso potiori, quod de
Νούς ούν νου μίγνυται , και μεσιτεύει ο νους Θεού terius erat assumpsit ! Mens, siquidem in Dei et
καθαρότητα και σαρκός παχύτητι· ει γαρ ψυχήν carnis medilullio esl : carnis nimirum , ut conlu :
άνουν ο Κύριος ανέλαβεν, αλόγου ζώου ψυχήν ανέλα- bernalis ; Dei autem , ut imago. Mens itaque menti
βεν . jungitur, alque inter Dei puritalem et carnis cras
sitiem intercedit. Nain si Dominus animam menle vacuam assumpsit , bruli ulique animam as
sumpsit.
Ει δε σάρκα γενέσθαι και ο ευαγγελιστής έφη τον Apollinaristarum objectio solvitur. Anima el care
Λόγον , ιστέον ώς παρά τη αγία Γραφή, ποτέ μεν pro homiue in Scriptura. - Quod si evangelista
-
ψυχή λέγεται ο άνθρωπος, ώς το · Εν έβδομήκοντα Verbum carnem factum fuisse dixit, sciendum est
πέντε ψυχαίς εισήλθεν Ιακώβ εις Αίγυπτον · ποτε in sacra Seriptura animam nonnunquam hominem
δε σαρξ, ώς τό: "Οψεται πάσα σαρξ το σωτήριον appellari , ut in iho Ioco : In septuaginta quinque
του Θεού. Ου σάρξ τοίνυν άψυχος, ουδέ άνους , αλλ ' animabus ingressus est Jacob in Ægyplum 75. Non
άνθρωπος γέγονεν ο Κύριος . Φησί γούν αυτός · Τί με B nunquam ile carnem, ut est illud: Videtit omnis
:
δέρεις άνθρωπον , ός την αλήθειαν υμίν λελάλη- caro salutare Dei ' 6. Ac proinde Dominus, non caro
κα ; 'Ανέλαβε τοίνυν σάρκα εψυχωμένην ψυχή λογι- inanima, nec menle vacua , sed homo factus est .
κή τε και νοερά , ηγεμονική μέν της σαρκός, ηγεμο- Ait quippe ipse : Quid me cædis , hominem qui veri
νευομένη δε υπό της του Λόγου θεότητος . tatem locutus sum vobis 77 ? Assumpsit igitur car
nem aniina rationali el intelligente apimalam , quæque , sicut earnis principatum tenebat, ila rursus
divinitali parebal, ab eaque regebatur.
Είχε μεν ούν φυσικώς , και ως Θεός , και ώς άνθρω- Voluntas humana Christi divinæ subdila . Αι
πος , το θέλειν ' είπετο δε και υπετάσσετο τω αυτού qui ille quidem naturaliter, el ut Deus, et ut homo,
θελήματι το ανθρώπινον , μη κινούμενον γνώμη ιδία, habebat ut vellet : cæterum divinam ipsius volun
αλλά ταύτα θέλων, και το θείον αυτού ήθελε θέλημα . talem humana sequebatur, eique subdita erat, ul
Παραχωρούσης γάρ της θείας θελήσεως , έπασχε τα quæ propria sententia non movereliir, verum ea
ίδια φυσικώς. " Οτε μεν γαρ παρητείτο τον θάνατον , demum vellet, quæ divina ejus voluntas ipsarua
φυσικώς της θείας αυτού θελησάσης θελήσεως και volebal velle . Permillenle siquidem divina volun
παραχωρησάσης, παρητήσατο τον θάνατον , ηγωνίασε
.
quæ sibi propria erant patie
tale ,, naturaliter ea que
τε και έδειλίασε και ότε ήθελεν η θεία αυτού θέλη- C balur 18 , Elenim cum mortem detrectaret , hanc
.
σις αιρείσθαι την ανθρωπίνην αυτού θέλησιν τον θά- divina ipsius voluntale ila ferente et concedente ;
νατον , εκούσιον αυτή (45 ) το πάθος εγένετο · ου γάρ naturaliter detrectabat, atque in mortis agonia
καθο Θεός μόνον εκουσίως εαυτόν παρέδωκεν εις θά- erat. Rursus divina ipsius voluntate volenie, ut
νατον , αλλά και καθό άνθρωπος. "Οθεν κατά θανάτου humana voluntas mortem amplecleretur, volunta
τόλμαν και ημίν έχαρίσατο, ούτω γούν προ του σω- ria ipsi passio fuit . Non enim φua Deus duntaxal
τηρίου πάθους φησί: Πάτερ , ει δυνατόν παρελθέ- morti se sponte tradidit, sed etiam quatenus homo .
τωαπ' εμού το ποτήριον τούτο δηλονότι ως άνθρω- Unde nobis etiam animi audaciam adversus mor
78
7+ Gen, XI.VI, 27, ap. LXX; Act. νιι, 14. 16 Isa . XL , 5 ; Luc. 1 , 6. 17 Joan . VΙΙ , 40. Sopliron,
epist. synod .
VARIAE LECTIONES.
a Nonnulli codd . γεγενήσθαι .
NOTAE .
(44). Nous rap. Mens enim . Repetit illud quod D habeo iterum sumendieam . Hoc mandatum accepi a
cap . 6, dixerai, aliaque Theologi verba usurpat Palre meo . Ex Chrysostomo, dicendo se præceplum
ex ejus senariis contra Apollinaristas : accepisse a Paire, nihil aliud ostendit, * ŏ to èxelvos
Επει δ ' άμικτός έστι σαρκίφ Θεός δοκεί,τούτο εγώ ποιώ, nisi, hoc ego facio quod illi
Ψυχή δε και του οίον εν μεταιχμίω, placet. Inde ne audiendo mandalum eum accepisse
Σαρκός μεν, ώς σύνοικος , ώς δ' εικών Θεού: a Palre, præclarum hoc opus alienum ab ipso existi
Το συγγενεί μιγείσα ή θεού φύσις, mares, pergit : « Bonus paslor animum suam ponil
'Εκείθεν έσχε και πάχους κοινωνίαν . pro ovibus suis : 1 hinc suas oves, et quidquid recte
factum sit, suum opus esse , και ου δεόμενον αυτόν
Quia vero misceri cum carne nequit Deus; εντολής, nec se prαcepιο egere. Εodem Cyrillus col
Anima autem el mens, velut in meditullio sunli lineat lib. x in Joan : Paterna Bouleúuata consilia,
Carnis quidem ,ceu contubernalis, ulque imago Dei, inquit, èv taget évtolūv, loco manduiorum Christo
Cum affini commista Dei natura , fuerunt. Cum enim , utpote qui Verbum eral, consi
Illinc habuit et crassæ molis societatem .
lia Palris pernoscal, Genitorisque profunda scrute
(45). Εκούσιον αυτή. Voluntaria ipsi passio. lur, hoc quod ei visum est , exsequitur, et instar
Iino libera . Nam Christus ail : Nemo tollit animam præcepti habet. Ubi repelit quod initio lib. vu do
meam a me : sed ego pono eam a me ipso . El polesta. cueral, Christi diclum ubique accipiendo eodem
tem habeo ponendi animam meam , et poleslalem quo Chrysostomus sensii ,
lein comparavit. Ita quippe ante silluliferan pas- Α πος το ποτήριον πίνειν έμελλεν· ου γαρ ως Θεός. ε
sionem suam loquitur : Paler, si fieri potest, trans- “Ως άνθρωπος τοίνυν θέλει το ποτήριον παρελθείν 1
eal a me calix isle 79. Hlud porro constat, quod it ταύτα της φυσικής δειλίας τα βήματα : Πλήν μη
homo calicem bibiturus erat : non enim ut Deus . το εμόν γενέσθω θέλημα, ήτοι καθ' ό σου έτερού 1
Quare tanquam homio calicem transire vult. Hæc σιός είμι, αλλά το σον, ήτοι το εμόν και σον και , καθ'
autem verba a naturali metu , et imbecillitale pro- και σοι πέφυκα ομοούσιος · ταύτα της εντολμίας πάλιν
fecta sunt. Verumtamen , inquit, non mea voluntas ρήματα : πρότερον γάρ της φυσικής ασθενείας πει
riallo, hoc est, qua ratione diversæ a te sum sub- ραθείσα , κατ' αίσθησιν την επί το χωρισμό και του
stanliæ ; sed tua , hoc est mea , quatenus cadem σώματος και φυσικήν συμπάθειαν παθούσα ή του
mihi ac libi substantia est. Quæ quidem iteram ſor- Κυρίου ψυχή, ώς αληθώς ανθρώπου γενομένου κατ'
tis animi verba sunt. 242 Etenim anima Domini , ευδοκίαν αυτού · αύθις το θείω νευρωθείσα θελήματι,
.
qui benigna sua voluntate homo vere factus erat , του θανάτου καταθαρρύνεται. Επειδή γαρ και αυτός
cum naturalem infirmitatem ante esperta esset, όλος ήν Θεός μετά της ανθρωπότητος αυτού , και όλος
perceplu doloris sensu ex corporis disjunctione , άνθρωπος μετά της αυτού θεότητος , αυτός ώς άν
divina rursum voluntale corroborala , adversus θρωπος εν εαυτό και δι' εαυτού υπέταξε το ανθρώ
mortem audaciain concipίt . Νam quia et totus B πινον τώ Θεώ και Πατρί , τυπον ημίν εαυτόν άριστον
Deus erat cum sua bumanitate , el totus homo cum και υπόγραμμον διδούς, και υπήκοος το Πατρί γέ
sua divinitale, ipse tanquam bomo in se ci per se γονεν .
d quod humanum erat, Deo et Patri subjecit, el Patri faclus obediens, præstantissimam sese nobis
formam et exemplum præbuit.
Frustra ratio in homine , si desit illi libertas.-
Αυτεξουσίως δε ήθελε τη θεία και ανθρωπίνω
Libere porro volebat tum divinæ , tum bunianæ θελήματι . Πάση γάρ λογική φύσει πάντως εμπέφυκε
voluntatis ratione. Omni quippe naluræ rationali το αυτεξούσιον θέλημα. Εις τί γάρ έξει το λογικόν,
libera voluntas a natura insita est . Quorsuni enim μη αυτεξουσίως λογιζομένη ; τήν μέν γάρ φυσικήν
alioqui partem rationalen habebit, si non libere όρεξιν και τους αλόγους ζώοις και Δημιουργός ενέσπειρε
raliocinatur ? Nam naturalem quidem appetitum προς σύστασιν της οικείας φύσεως ήναγκασμένως
summus Opiſex brutis etiam indidit, quo ad suæ αυτά άγουσαν. Λόγου γάρ άμοιρούντα • ου δύναται
naturæ conservationem necessitate ducuntur. Cum άγειν, αλλ' άγεται υπό της φυσικής ορέξεως. "Οθεν
enim ratione careant, ducere non possunt, verum άμα η όρεξις γένηται , ευθέως και η προς την πρά
naturali ducuntur appetitu. Ex quo fit, ut siipul ξιν ορμή : ου γαρ λόγω, ή βουλή , η σκέψει, ή κρίσει
atque appetitus oritur, statim ad agendam prusi- C κέχρηται. "Οθεν ούτε ως αρετήν μετιόντα επαινείται ,
liant. Neque enim ratione aut consilio, aut consi- και μακαρίζεται , ούτε ως κακίαν πράττοντα κολά
deratione, aut judicio uluntur. Ac proinde nec ζεται. Η δε λογική φύσις έχει μεν την φυσικήν όρε
velut virtuti studentia laudantur, ac beata censen- ξιν κινουμένην, υπό δε του Λόγου αγομένην τε και
tur ; nee tanquam nualum agentia plectuntur. Νa- ρυθμιζομένην επί των φυλασσόντων το κατά φύσιν "
Tura vero rationalis habet quidem naturalem ap- του γάρ Λόγου προτέρημα τούτο εστιν, ή αυτεξού
petitum , qui movealur ; ejusmodi tamen, ut in iis σιος θέλησις , ήντινα φυσικήν εν τω λογικό φαμεν
quæ naturæ consentaneam rectitudinem servant , κίνησιν · διό και ως αρετήν μετιούσα επαινείται και
a ratione gribernelur ac componatur. Rationis enim μακαρίζεται, και ως κακίαν μετιούσα κολάζεται.
præcellentia hæc est, liberæ potestatis voluntas : quam quidem naturalem motum in substantia ra
cum
ljonali dicimus. Eaque de causa el cum virtulem colit, laudem oblinel, ac beala prædicatur ; et
se vitio dedil, punitur.
Divinæ el hunianæ voluntalis discrimen in Chri- "Ωστε ήθελε μεν αυτεξουσίως κινουμένη ή του Κυ
sto . — Ergo &' volebat quidem Domini anima libere ρίου ψυχή, αλλ' εκείνα αυτεξουσίως ήθελεν, και η θεία
excitala , sed ea libere demum volebat, quæ divina αυτού θέλησις ήθελε θέλειν αυτήν . Ου γαρ νεύματι
ipsius voluntas velle eam volebal. Non enim Verbi του Λόγου ή σαρξ εκινείτο· και Μωϋσής d4 γαρ και
.
nulu caro movebalur, juxta ac Moses et sancti D

πάντες οι άγιοι νεύματι θείεωεκινούντο · αλλ' ο αυτός
omnes divino nutu inovebantur : verum idem ipse, είς ών Θεός τε και άνθρωπος , κατά τε την θείαν και
cum ct Deus et homo esset , lum divina , lum bu- την ανθρωπίνην ήθελε θέλησιν · διό ου γνώμη , φυσι
mana voluntale volebal. Ob eam causam non con- κη δε μάλλον δυνάμει, αι δύο του Κυρίου θελήσεις
silio ac sententia , sed naturalis potius facultatis διέφερον αλλήλων . Η μεν γαρ θεία αυτού θέλησις
ratione , duze Domini voluntales inter se disside- άναρχός τε και παντουργός ήν, επομένην έχουσα την
bant. Etenim divina ejus voluntas principii ex- δύναμιν, και απαθής · η δε ανθρωτίνη αυτού θέλησες
19 Mall , xxvi , 39 ; Luc. XXII, 42. Locus sæpe ab Albanasio, Nazianz. et Chrysostomo espositius
et cit . act. 10 sexlæ synodi. 80 ibid . *1 Max .' Dial cum Pyrrho. Greg. Naz. ep . i , ad Cled.
VARIÆ LECTIONES ,
b In editis deest val súv. c Multi codices ởMoscousa ... METLOūsa , contra orationis seriem , quæ bruila
cum rationalibus substantiis comparat. Edilis ſavent intcrpretes et Colb. 1539. d Als. Mwuns :
1078
DE FIDE ORTHODOXA LIBue. III .
από χρόνου ήρξατο , και αυτή τα φυσικά και αδιά- A pers , Omni sq rei efectri erat , ut pole comile
βλητα πάθη υπέμεινε , και φυσικώς μεν ού παντοδύ-
1077 polentiam habens, el pati nescia . At humana ipsius
ναμος ήν, ώς δε του Θεού Λόγου αληθώς και κατά voluntas , lum ipsa in tempore initium habuit , tum
.
eas passiones sustinuit , quæ naturales et innocua

crant . Ac natura quidem omnipotens non eral, ut autem Dei Verbi vere ac naturalis facta eral , nihil
φύσιν γενομένη , και παντοδύναμος .
CΑΡ . ΧΙΧ .
Iloque ipsa non poterat. De theandrica , seu Deivirili actione .
"Ο μακάριος ΔιΚΕ ύσιοΛς. (36)
ονΦΑ 10 ΞΓ καιν).ήν τιναςθεανδρικήν 8? Cum bealus DionysiusCbrislum novam quamdam
ικ ής
Υ
ενέ ργε ιανΠε ρί τη
σα ς ς Θε δρ
φή τον Χρισ ημενίνεργε
αν τό ν πεία
πολι. τευμένον , theandricam , seu Dei simul el viri , aclionem no
ουκ αναιρών τας φυσικάς ενεργείας , μίαν ενέργειας biscuni obiisse dicit , non ul naturales 243 actio
έχτε της ανθρωπίνης και θείας γεγενημένην φησίν : nes tollat , unam ex humana et divina aclionem
ούτω γάρ αν και μίαν φύσιν είποιμεν καινήν , εκ conflatam docet ( ad hunc enim modum unam quo .
θείας τε και ανθρωπίνης γεγενημένην · ών γάρ Β que novam naturam ex divina et lιuntana electan
12
ενέργεια μία , τούτων και η ουσία μία , κατά τους diceremus ; quia quorum actio una esl , horum
αγίους • Πατέρας αλλά θέλων δείξαι τον καινόν και eliam , ul sentiunt Patres , una est essentia ), vc
απόρρητον τρόπον της των φυσικών του Χριστού rum ita loquitur, ut novum illud et arcanum ma
ενεργειών εκφάνσεως , το απορρήτω τρόπω της εις
e dum, quo naturales Christi actiones se explicant ,,
άλληλα των του Χριστού φύσεων περιχωρήσεως προσ- arca,no illi muluæ naturarum ipsius immcalionis
φόρως , και την κατά άνθρωπον αυτού πολιτείαν modo congruentem , humanum item vitæ genus
1
ξένην και παράδοξον , και τη φύσει των όντων novum et admirabile , inque reruin nalura inco
άγνωστον , τόν τε τρόπον της κατά την απόρρητον guilum ; ac denique alternæ illius communica
83
" Dionys . epist. 4, quæ est ad Caium . 68 Max . Dialog. cum Pyrrho.
ες . VARIÆ LECTIONES .
• Cod. S. Hil. et alii multi θεοφόρους . R. 1 θείους .
( 46), "Ο μακάριος Διονύσιος . Cum beatus DioNO . elleximus et intelligimus, quæ alio modo non queat
- TÆint
nysius . Dionysiaster, epist . ad Caium IV , post. intelligi , quippe qua binarius omnis numerus exclu
quam slaluil Christum , etsi homo erat , divino datur : quinimo Deum , qui cum vir faclus sit, hanc
Lamen modo et supra naturam humana gessisse , C rovo modo gessit et expressit, natura m anam hypo
addit : Elenim , ut summatim dicamus : 0ủot ävopwo stasimque deivirilemm esse coala nflemur, sicul et unam
πος ήν ουχ ώς ουκ άνθρωπος , αλλ' ώς εξ ανθρώπων , Dei Verbi nalura incarn m . Cum enim Verbi
ανθρώπων επέκεινα , και υπέρ άνθρωπον άνθρωπος incarnali dispensationis ratone io naluras innovarit , una
αληθώς γεγονώς και το λοιπόν ου κατά Θεόν τα θεία quoque cum eis nuncupati s innovavit . Quando
δράσας , ή τα ανθρώπινα κατά άνθρωπον , αλλ' άν . igilur Christus unus est, excelsum , ut dicitur , in
δρωθέντος Θεού καινήν τινα την ενέργειαν ημίν πε- montem ascendentes, unam inde unius ipsius, cum
πολιτευμένος . Ne homo quidem erat , non quasi non naluran et hypostasim , tum operationem composi
esset homo ; sed quod ex hominibus altiore ratione , tam prædicamus , illis omnibus dicentes anates hema ,
quam pro hominum sorte, elsupra hominem facius qui post unilionem naturas duas el operation doo
erat hono , deincepsque non Deimore divina agebat, cuerint. Hæc Severus cum suis . Al Dionysii emen
nec humano dahumana , sed cum Deus vir esset facius, liti locum Anastasius Sinaita xi in '08nrø , p. 240,
novam quam m deivirilem actionem nobiscum ex- perinde interpretatus est ac Ma mus , aliique Mo
hibeat . Ex hoc loco Severi ani jampri de m unam Hotlie let aru nt expu gn at or es ου φιλάνθρωπα είχε,
esse Christi actionem intulerant , el subinde nalil- inquit, τα ανθρώπιντω α,, αλλά θεάνθρωπα · θεανδρικώς
ram unam . Sic Severus ipse , epist . 3, ad Joannem μενκαι αδιαστάν ς τυγχάνοντα εν τη μοναδικό
Ilegumenum : "Ημείς καθώςαμήδη φθ άσαντες εν άλ. προσώπων Χριστου : Humanα nude non adamisil lu
λους διάου πλάτουςίουγεγραφήκ εν , την φωνήν , του mano more, sed ut decebat eum , qui Deus el homo
πανσόφ Διονυσ του Αρεοπαγίτου , την λέγου- simul essel ; quæ quidem deivirili modo et indivulse
σαν , αλλ ' ανδρωθέντος Θεού καινήν τινα την θεανδρι- p in una singulari γεrsona gererentur , servata tamen
έργειαν ημίν πεπολιτευμένος, μίαν ενοήσαμεν " utriusque natura
κήν ενον proprietate inconfusa , utκι comperium
σύνθετ νη,ν και νοούμεν , ετέρως ημίν νοηθήναι σι μη feret, Christum incarnatione sua supraahominem eao
δυναμέ , ώς ταπάσης έχουσαν δυάδος απέμφα πώνς Jessisse que naturalia sus nt et incupotpliatlæ. Expositi
και τον ανδρωθέν , Θεόν , τον αυτην καινοπρε nem non addo Joanni Scytho , quae licet
πε πολιτευμένος , μίαν ομολογούμεν φύσιν τε και eodem recidal , ejusmodi vocibus contexta est , ut
υπόστασιν θεανδρικήν , ώσπερ και μίαν φύσιν του ex hoc etiam loco inferri possit, ipsum potius quam
θεού Λόγου σεσαρκωμένην . Ο γάρ της οικονομίας Maximum horum Scholiorum in Dionys .. parentem
λόγος καινοτομήσας ταορςίαςφύσεις , συνεκαινοτόμησεν esse . Soplhronius , epist . ad tSergium , postquama
αυταίς και τας προσηγ ."Έως άν ούν είς έστιν ο Cyrum Alexandr . reprehendi ; quod analliem
Χριστός , νμίαν ώς ενός αυτού"τήν τε φύσιν , και την lismo suo 7, non xa:vny Tiva novam quamdam dei
υπόστασι , και την ενέργειας σύνθετον , επ' όρους virilem actionem posuisset , sed ulav tivà unam
υψηλού , το δη λεγόμενον, αναβάντες κηρύττομεν, φuamdam. Docet insuper alias Tuisse acstiones
αναθεματίζοντες και πάντας τους επ' αυτού μετά Christi mere divinas , alias mere humana , (eqv .
την ένωσιν δυάδα φύσεων και ενεργειών δογματί- δρικάς vero mediiπέςcujusdan_generis fuisseιν, ονώς
Govtes : No s, sicut jam alias copiose scripsimus, hac έχουσαι το θεοπρε εν ταυτό και ανθρώπ ,
sapientissimi Dionysii Areopagilæ voce , qua ail : ut quæ divinum quid ei hunian un conjunctim ha
berent .
Cum Deus vir essei luctus, novum , quamdam deivi
ricm actionem nobiscum (erebat , composilam urana
εionis , que ex ineffalsili unitione oritur , rationem A ένωσιν αντιδόσεως · ου γάρ διηρημένας φαμεν τας
1
indicaret. Non enim aut sejuncias acciones , aut ενεργείας , ουδε διηρημένως ενεργούσας τας φύσεις,
naturas divisim operari dicimus , sed conjunctim αλλ ' ηνωμένως εκάστην μετά της θατέρου κοινωνίας
litran que cum alterius communione illud quod ενεργούσαν τούθ' όπερ ίδιον έσχηκεν. Ούτε γάρ τα
quaeque proprium habet agere 86. Neque enim iu . ανθρώπινα ανθρωπίνως ενήργησεν · ου γάρ ψιλός
mana humanilus efficiebat , cum purus liomo non ήν άνθρωπος ούτε τα θεία κατά Θεόν μόνον · ου
1
esset ; nec rursus divina divino duntaxat modo , γάρ ήν γυμνός Θεός, αλλά Θεός ομού υπάρχων !
quandoquidem non solum Deus erat , sed Deus si- και άνθρωπος. "Ωσπερ γάρ των φύσεων, και την
mul et homo . Nam uti naturarum lum unionem , ένωσιν, και την φυσικής διαφοράν επιστάμεθα ,
tum naturalem distinctionem habemus , ita etiam ούτω και των φυσικών θελημάτων τε και ενερ
naturaliin voluntalum el operationum . γειών .
Actionum Christi alterna communicatio. — Ilaque Ιστέον τοιγαρούν, ως επί του Κυρίου ημών Ιη
sciendum est , in Domino nostro Jesu Christo nos σού Χριστού , ποτέ μεν ως επί δύο 8 φύσεων τον
interdum , tanquam de duabus naturis sermonein λόγον ποιούμεθα , ποτέ δε ώς έφ' ενός προσώπου ,
7
babere , interdum tanquam de una persona : al- B. και τούτο δε κακείνο εις μίαν αναφέρεται έννοιαν αι
que hoc et illud ad eumdem sensum refertur. Nam γάρ δύο φύσεις είς έστι Χριστός , και ο εις Χριστός
ct duæ naturæ unus Christus est ; et unus Chri- δύο φύσεις εστί• ταυτόν ούν έστιν ειπείν ενεργεί ο
stus , duæ naturæ. Itaque dicere : Agil Christus Χριστός καθ' έκατέραν των αυτού φύσεων, και
secundum utramque naturam ; perinde est , ac ενεργεί εκατέρα φύσις εν τώ Χριστώ μετά της θα.
cum dicimus : Agit utraque natura in Christo τέρου κοινωνίας. Κοινωνεί τοίνυν η μεν θεία φύσις
cum alterius communione.. Quare divina quidem τη σαρκι ενεργούση διά το ευδοκία της θείας θελή
natura eo nomine cum carne operante communi- σεως παραχωρείσθαι πάσχειν και πράττειν τα ίδια ,
cat , quod caro divinæ voluntatis beneplacito, qua και διά το την ενέργειας της σαρκός πάντως και είναι
ipsi propria sunt , pati et agere sinatur, quodque σωτήριον · όπερ ου της ανθρωπίνης ενεργείας έστιν,
carnis actio prorsus salutifera sit ; id quod non αλλά της θείας. Η δε σαρξ τη θεότητι του Λόγου
humanæ , sed divinæ potius actionis est . At caro ενεργούση , διά τε το ως δι' οργάνου του σώματος τάς
vicissim cum operante Verbi divinitale communi- θείας εκτελείσθαι ενεργείας , και διά το ένα εί
cabat , tum quia per corpus veluti per instrumen- ναι τον ενεργούντα θεϊκώς τε άμα, και ανθρω
tum quoddam , divinas actiones efficiebál ; tum πίνως.
quia unus idemque erat , qui et divino simul, etc
humano modo operabatur.
Mens humana, ut Verbo communicel. -- Scire au- Είδέναι δε χρή (47) ως ο άγιος αυτού νους και
tein attinet , sanctam quoque ipsius meleni 24 τας φυσικάς αυτού ενεργεί ενεργείας, νοών τε και
baturales suas actiones exsequi. Nam et se Dei γινώσκων ότι έστι Θεού νούς, και ότι υπό πάσης
mentem esse , atque ab omnibus rebus conditis προσκυνείται της κτίσεως , και μεμνημένος των επι
adorari cogitat et agnoscit , ac eorum quæ in terra της γής αυτου διατριβών τε και παθών, κοινωνεί δε
gessit et pertulit,, recordatur . Ceterum cum ope- ενεργούση τη του Λόγου θεότητι, και διεπούση και
ranto Verbi deilale , qua cuncta reguntur etel gu- κυβερνώση το πάν, νοών , και γινώσκων, και διέπων,
bernantur, communicat , omnia intelligens , co- ουχ ώς ψιλός ανθρώπου νούς, αλλ' ως Θεό καθ'
gnoscens , el administrans , non ut simplex et υπόστασιν ηνωμένος , και Θεού νούς χρηματίσας .
nuda mens hominis, sed ut quæ Deo secundum by.
poslasim unila sit , Deique mens exsislat.
Theandrica Christi actio . -Nihil igitur aliud thc-
-
Τούτο ούν δηλοί ή θεανδρική ενέργεια , ότι ανδρω
andrica actio declarat , quam quod Dco faclo viro, θέντος Θεού, ήγουν ενανθρωπήσαντος , και η ανθρω
Aloc est , incarnato , lunmana quoque ipsius actio D πίνη αυτου ενέργεια θεία ην, ήγουν τεθεωμένη , και
divina erat , sive deificala , nec divinæ ipsius ope- ουκ άμοιρος της θείας αυτού ενεργείας, και η θεία
rationis expers : rursumque divina ipsius aclio αυτού ενέργεια ουκ άμοιρος της ανθρωπίνης αυτού
humanæ ipsius actionis exsors non eral ; verum ενεργείας, αλλ' εκατέρα συν τη έτέρα θεωρουμένη .
ulraque una cuni altera considerabalır. Porro Λέγεται δε ο τρόπος ούτος περίφρασις, όταν τις δύο
85 Leo cpist. 1 ad Flav.
VARIÆ LECTIONES.
1 Deest υπάρχων, in editis . 8 Edit . των δύο . + R. 1 Colb. 1 πάντων,
NOT AE .
( 47) Είδέναι δε χρή . Scire autem attinel , etc. Antirrh . III , c . 39 , cujus locurn hic recilale neu
Hæc transumpla puto ex lib . viu Joannis Scytho- salis refert. Dixisse sufficial, inductione ista evinci
molitæ , cujus fragmentum leclum est act. 10 sexie loumanam Christi animam , ncc mente, ncc opera
Synodi : fusiusque ea prosequitur Nicephorus CP . lione propria caruisse.
τινά διά μιάς περιλάβη λέξεως. " Ωσπερ γάρ μίαν A modus hic loquendi περίφρασις dicitur, quando
quedan. Una dictione complectitur * "..
την τετμημένην καύσιν λέγομεν,, και την κεκαυμέ- quis duo quædam
νην τομήν της πε πυρακτωμένης μαχαίρας , άλλης Quemadmodum enim ignili gladii incisam unam
δε ενέργειάν φαμεν την τομήν, και άλλην την καύσιν, uslionem , alque inuslam sectionem dicimus , et
και άλλης και άλλης φύσεως, του μεν πυρός την lamen sectionem distinctam ab ustione esse , nec
καυσιν , του δε σιδήρου την τομήν, ούτω και μίαν non alius aliusque naturæ asserimus ; ignis nempe
του Χριστού θεανδρικής ενέργειαν λέγοντες , δύο τάς ustionem 7, ac ferri sectionem ; ad eumdem modum
ενεργείας νοούμεν των δύο φύσεων αυτού, της μεν theandricam unam Christi actionem dicentes, duas
θεότητος αυτού , την θείαν, της δε ανθρωπότητος ambarum ipsius naturarum ac!iones intelligiinus ;
αυτού , την ανθρωπίνην ενέργειαν.
> divinitatis videlicet ipsius , divinam , humanitatis
autem , humanam actionem .
ΚΕΦΑΛ . Κ'. [Ξ ] CΑΡ. ΧΧ .
Περί των φυσικών και αδιαβλήτων παθών . De naturalibus et inculpalis passionibus.
"Ομολογούμεν (48) δε, ότι πάντα τα φυσικά και Tunoxice passiones a Christo assumplæ. Quænam
αδιάβλητα πάθη i του ανθρώπου ανέλαβεν. "Ολον B
nalurales el inculpalæ passiones humanæ . - Chri
γάρ τον άνθρωπον, και πάντα τα του ανθρώπου slum porro naturales, minimeque reprehendendas
ανέλαβε,, πλήν της αμαρτίας., Αύτη γάρ ου φυσική Ιιοπιinis passiones assumpsisse confitemur . Νam
έστιν, ουδε υπό του Δημιουργού ήμίν ενσπαρείσα, suscepit totumn liontinem,, et quecunque hominis
αλλ ' εκ της του διαβόλου επισποράς εν τη ημετέρα sunt , exçeplo peccato. Neque enim istud naturale
προαιρέσει εκουσίως συνισταμένη, ου βία ημών κρα- est, neque a Creatore nobis insilum ; verum super
τούσα. Φυσικά δε και αδιάβλητα πάθη εισί, τα ουκ serente diabolo in libera nostra voluntate ex
εφ' ημίν, όσα έκ της επί τη παραβάσει κατακρί- surgit , non tamen ut per vim nolis dominetur ..
σεως εις τον ανθρώπινον εισήλθε βίον · οίον πείνα, Naturales porro et iaculpatie passiones he sunt,
δίψα, κόπος, πόνος , το δάκρυον, ή φθορά, και του θανά- quæ in arbitrio nostro silæ non sunt ; quæ nimi
του παραίτησις, η δειλία , ηη αγωνία , εξ ης ο ιδρώ- rum in violati precepti penam humane villa ir
τες, οι θρόμβοι του αίματος , ή διά το ασθενές της repserunt :: velut fames , silis , defatigatio , labor ,
φύσεως υπό των αγγέλων βοήθεια , και τα τοι- lacrymæ, interitus , mortis fuga, melus et agonia ,
αύτα, άτινα πάσι τοις ανθρώποις φυσικώς ενυπάρ- ex qua sudores et sanguinis gullæ ; auxilium ob
χoυσι . naturæ infirmitatem ab angelis allatum , aliaque id
C generis , quæ quidem nalura universo hominum
generi conveniunt .
Πάντα τοίνυν ανέλαβεν , ίνα πάντα αγιάση. Επει- Umnia igitur assumpsit , ut omnibus sanctitalem
ράσθη και ενίκησεν , ίνα ημίν την νίκην πραγματεύ- conciliaret.. Tentatus est ,, viciique ,, ut victoriam
σηται , και δώ τη φύσει δύναμιν νικάν τον αντίπα- nobis päraret , adversariique vincendi vim naturæ
λον, όπως η φύσις η πάλαι νικηθείσα , δι' ών προσ- conferret : quo videlicet natura jampridem vicia ,
βολών ενικήθη , διά τούτων κινήση τον πάλαι νική- per quos insultus superata fueral,9 suo landem vi.
σαντα . clori victoriam extorqueret.
“Ο μεν ούν πονηρός (49 ) έξωθεν προσέβαλεν, ου Chrislus lentalus absque interna suggestione. -
διά λογισμών, ώσπερ και το 'Αδάμ κακείνω γάρ, Cæterum malus ille , extrinsecus, non suggestis
ου διά λογισμών, αλλά διά του όφεως · ο δε Κύριος 245 cogitationibus Christum adorlus est , queni1
την προσβολήν απεκρούσατο, και ως καπνόν διέλυ- admodum et Adamum . Nam ne illum quidem per
σεν, ίνα προσβαλόντα αυτά τα πάθη, και νικηθέντα , immissas cogitationes , sed per serpentem impe
88 Max . Dogm . ad Mariu. p. 45 .
VÅRIÆ LECTIONES.
R.9 92 5 πάθη ήμών . Ιn nonnullis additur ανέλαβεν ο Χριστός.
NOTÆ .
(48) 'Ouo.logouver. Christum porro, elc. Qui D rem , famem , sitimi, plagas et mortem . Argumen
sint illi naturales el inculpati affectus Noster satis lum hoc prolixius exsequitur in Dial. contr . Aph
explicat. Ea de redisputaverat Nyssenus lib. Contra Harlodocelas , velut ei Anastasius in 'Oonró ,
Apollinarem ; eamdem vero cramben recoxerunt Cap . 13.
Patres sæculo vi, adversus Aphthartodocelas, seu (49) Ο μέν ούν πονηρός. Ceterum malus ille .
lucorruplicolas; ex quibus cum quæreretur, an Athanasius, lib . De salut. adventu Christi, perinde
Christi caro obnoxia esset perpessionibus , quæ na- respondet Apollinarislis, suscepisse Christum na
Luræ nostræ peecali causa infictæ sunt responde- luram humanam , a pravis cogitationibus aut con
lant Dominuin eas, nescio qua dispensatione, non cupiscentiæ suggestionibus impunem , qualis erat
necessilale naluræ aduisisse. Quam responsionem , Adami nalura, quando nondum præcepto violato in
Leontius exsuflat acl. 10 De seclis , ubi allegata vitiosus cogitationes lapsus erat : eas quippe non
in super anctoritale Aihanasii , Nazianzeni, el Cyrilli indilas naturæ nostre, sed a diabolo superse
ostendit Christum sponte, uon in vile , suscepisse jajnalas.
mollis quosdam ci affcelus inculpatos, pula dulo
1083
1084
tivit. Dominus autem adversarii conatum propul- A και ημίν ευκαταγώνιστα γένηται, και ο νέος Αδάμ
savit , et inslar fumi discussit : ut quæ ipsum in- τον παλαιών ανασώσηται .
vaserunt passiones , atque ab co superatæ sunt , a nobis etiam facile vinci possent , sicque adeo 20
vus Adam velerem salvaret.
In eo naluraliter el supra naturam nostrir. pas- 'Αμέλει τα φυσικά ημών πάθη κατά φύσιν, και
siones Denique nalurales passiones nostrie , et υπέρ φύσιν ήσαν εν τω Χριστό . Κατά φύσιν μεν
secundum naturam in Christo erant , el supra na- γάρ εκινείτο εν αυτώ, ότε παρεχώρει τη σαρκί πα
luram . Etenim sccunduni naluram in illo cieban- θείν τα ίδια · υπέρ φύσιν δε, ότι ου προηγείτο εν
lur, cum naturam pati sincret quæ carni erant τω Κυρίω της θελήσεως τα φυσικ:ά 1 ουδέν γάρ ήναγ
propria : supra naturam aulem , quia in Domino , κασμένον επ' αυτού θεωρείται , αλλά πάντα εκούσια.
quæ naturalia erant , voluntatem minime præver- Θέλων γάρ επείνησε, θέλων εδίψησε, θέλων έδει
tebant. Neque enim co: clum quid in eo conspici. díase , Otoy à télavev .
lur, sed omnia voluntaria . Volens enim fame, vo
lens siti , volem melu , volens morte affectus est .
B
CAP. XXI .
KEPAA . KA' (EE'].
De ignorantia el servitute . αγνοίας και δουλε
Christi anima ex unione ab omni ignoratione li- Δεί γινώσΠερί
κειν (50 ) ότι ίας ύσαν
την μεν αγνοο . και δου
bera . -
Nosse oportet 86 Christum ignorantein et
λην ανέλαβεν φύσιν · και γάρ δούλη έστινή ανθρώπου
servam naturam assumpsisse. Hominis quippe na- φύσις του ποίησαντος αυτήν Θεού, και ουκ έχει την
lura Dei conditoris sui scrva est , nec futurorum των μελλόντων γνώσιν . Εάν ούν , κατά τον Θεολόγος
pollet scientia . Quare si de Gregorii Theologi seri- Γρηγόριον, χωρίσης το δρώμενον του νοουμένου ,
tentia , id quod videtur ab co quod mente percipi- oun te déYETA ! xal ayvoousa ni sàps, 83 ob stv
tur, distraxeris, serva et ignorans caro dicitur. Ve. της υποστάσεως ταυτότητα, και την αδιάσπαστον
rum ob personæ identitatem alque indivulsam unio- ένωσιν κατεπλούτησεν ή του Κυρίου ψυχή την των
nem , Domini anima futurorum cognitione , ut et μελλόντων γνώσιν , ως και τις λοιπές θεοσημείας .
reliquis mirabilibus locupletata est . Velut enim " Ωσπερ γάρ ή σάρξ των ανθρώπων κατά την οικείαν
hominum caro suaple natura secundum hypostasim φύσιν ουκ έστι ζωοποιός , ή δε του Κυρίου σάρξ
86
Greg. Naz. orat. 36 .
VARIÆ LECTIONES.
Cod . S. Hil. Regii omnes præler unum , o' gåp. Ila Colb. 1 , et N. P. 2427 ojo yżo. Velús interpr.
1011 enim .
NOTÆ .
od sibiseabstrusu
res occullas ignoraPore, non quhu
(50) 1 :1 y.vósz . Nosse oportet, etc. Ariani ob c qu
ev
iHa verba Marci XIII ; 32. De illa hora nemo sit , iifquam fuerit. steriorem nc nsum , qumi
neque Filius, nisi Paler, intulerant Filium alterius Cyrilli et Nazianzeni esl, approbal Noster , mullis
esse natura : a palerna. Catholici ignorasse Chri- que verior judicatur. Subjungit Eulogius, si qui
stum , non qua Dei, sed qua hominis Filius esset. piam eorum bumanitatis ergo ignorantiam in Sal
Ti:eodorus 'Mopsilestenus Christum addiscendo vatore concesserunt , ουχ ως δόγμα τούτο προσήνεγ .
profecisse asseruit. Posthæc Themistius Severi as- xav, non uli dogma fidei id protulisse , sed ut furori
secla cum magistro contenilere ausus est, mulla obsisterent Arianorum , humana omnia quæ in Chri
Christuin humano more nesciisse ; lit, cum Laza- sto erant , in Unigeniti deitatem transferentium , quo
r'um suscitalurus astanies rogavit : Ubi posuistis increalum Dei Verbum esse crealuram evincereni ,
judici . De
eum ? dixitque , neque Filium scire diem Gr Quamobrem olxovoul
xu pov habita temporis, el
hoc errore cum monachi Palæstini egoriium personarum ralione, centssuisse, ul de humanitale
papam sciscitati essent , Eulogio Alexandrino mu- polius , quam de deitate dicerentur. Hæc Eulogius,
nus eis respondendi creditum fuil. Isque , ul refert cujus libruni utriusque Ecclesiæ Patrum Tradilioni
Ph otius, cod . 230, incu do
nctanter nih pr
cuit il or- consentaneum esse Gregorius declaravit, lib . x ,
sus Domino, etiam ut homo erat , laluisse , locquc epist. 55. Sophronius, epist. ad Serg . eo maxime
in dubium vocare , Opísous ĖTILOValovs, periculosa in Themistium invehitur, quod cum vnam Christo
lemerilatis esse. Eorum quæ de Christo dicuntur, naturam concederet, hunc mere homineni, non
quadam illi κατ' αλήθειαν , secundum veritatem Deum fuisse innueret. Nihilominus Leontius ,
convenire, pula famem , sitim , etc., quædam xata o act. 10 De sect . non adeo de his subtililer inquiren
èvo.copàv, per relationem , ut ad ipsum proprie non Chal
dum, ait, quando nec ipsa synodus ( cedonensis
pertineant , sed ad eos quorum ipse caput est, lit ulique) de isto dogmate sollicita fuil. 10v istéov,
cum peccalum et maledictio nostri causa lactus ότι οι πολλοί των Πατέρων , σχεδόν δε πάντες φαίνον.
dicitur ; hujusque generis esse ignorationem , quam ται λέγοντες αυτόν αγνοείν. Sciendum est Ρatres
psalnius Lxxvin exprimit , Tú scis insipientiam complures, imo pene omnes dicere quod ignoraveril.
meam . Cælerum sciscitatione nescientiam continuo Nam quia ejusdem ai nos substantia est, atque ila
non indicari , cum Deus ipse ab Adamo quæsierit , comparatum est, ut ignoranles simus , oniov öz: za!
Ubi es ? Censere quosdam Christum , propter cerlas autós nyvósı, plane ipse puomie ignorabat. Quin etiain
rationes, xat' oixovoulav , negasse se scire diem Scriplura dicit eum profecisse, tam slatur , tum
judicii , lila curiosiori quæsilatione discipulos sapientia , discendo utique quod nesciebat. Sed de lica
avocaret . Ad hæc, eum inscientiam professum esse iterum ad cap . 22.
propler naturam quam gerehal, cujus proprium sil
1086
OR, TH ODOXA LIB. III.
ώ DE
ενωθείσα καθ ' υπόστασιν αυτώ τωDEΘεFI Λόγω της A vivifica non est ; Donini autem caro Deo Vero
μέν κατά
1085 φύσιν θνητότητος ουκ απέστη , ζωοποιός δε unita , non quidem a naturali mortalitate exempla
IN γέγονε , διά την προς τον Λόγον καθ ' υπόστασιν fuit , sed tamen ob hypostaticam cum Verbo unio
ένωσιν , και ου δυνάμεθα λέγειν ότι ουκ ήν και έστιν nem vivifica facta est , nec dicere fas est eam ,
αεί ζωοποιός · ούτως ή μεν ανθρωπίνη φύσις ου- vel non vivificam fuisse , vel non semper esse : sic
> σιωδώς oύ κέκτηται την των μελλόντων γνώσιν 'η humana nalura , suaple quidem essentia futurorum
δε του Κυρίου ψυχή διά την προς αυτόν τον Θεόν notitiam non habet ; at Domini anima ob unionem
Λόγον ένωσιν , και την υποστατικής ταυτότητα κατ- cum ipso Deo Verbo et hypostasis identitatem , ut
επλούτησεν , ώς έφην , μετά των λοιπών θεοση- reliquorum miraculorum polestate, sie etiam fie
lurarum rerum , ut dixi , cognitione dilata fuit .
Ιστέον δε (51) ότι ουδε τω ν ον και ιν
δούλ αυτόν λέγειν δυ-
όνείας γνκαώσι τη. ς δεσποτείας 246 Christus servus dici non potest : lieel na
1 .:
μειώμενθα, κα• ιτοτηγάνρτωτηνςμεδο
νά λλυλ tura quam assumpsit ex semet serva sil. Neslorianæ
όνομα του φύσεώς είσι γνωρίσματα , αλλά τών προς κατesis dicere quod Christus serous sil. –1llud quo
τι, ώσπερ το τηςπατρότητος και το της υιότητος , que sciendum est , eum ne servum quidem dicere
Ταύτα γάρ ουκ ουσίας , αλλά σχέσεώς έστι δηλωτικά , nos posse : servilutis enim et dominationis voca
"Ωσπερ ούν και επί της άγνοίας είπομεν, ότι εάν B Lula non na luras , sed que ad aliquid referuntur ,
ισχναίς επινοίαις , ήτοι νού λεπταίς φαντασίαις, δι- indicant , ul paternitatis et filiationis voces . Hæc
έλης το κτιστόν εκ του ακτίστου , δούλη εστίν ή σαρξ, cnim non essentiam , sed relationem declarant.
Sicut ergo de ignorantia a nobis dictum est , si
ειυπόσ
ν ,οίπώτω
σιωτ
μηταην ς έσΘεταώι Λό
δούλγωη ·; Εί
άπςαξγάδερ ών τόθς', exilibus cogitationibus , hoc est subtilibus animi
ενωθοείΧρσαισκα
ου δύναται δούλος εαυτού είναι και Κύριος · ταύτα considerationibus , id quod creatum est , ab in
γάρ ου των απλώς λεγομένων εισιν , αλλά τών προς creato sejunxeris , servilis est caro , nisi Dco
έτερον . Τίνος ούν έσται δούλος : Του Πατρός ; Ουκ- Verbo copulata esset . At cum semel secundum by
ούν ου πάντα όσα έχει ο Πατήρ και του Υιού είσιν , costasin unila sit , quonam poeto serva erit ? Cum
είπερ του Πατρός έστι δούλος , εαυτού δε ουδαμώς , eriin Christus unus sit, suiipsius profecto el ser
Πώς δε περί ημών λέγει ο Απόστολος " Ωστε ούκ- - yus et Dominus esse non potest. Hæc enim non
έτι είδούλος , άλλ ' υιός , δι' αυτού υίοτεθέντων , εί- ex iis sunt quæ absolute dicuntur, sed quæ rela
περ αυτός δούλός έστι ; Προσηγορικώς oύν λέγεται tione ad alterum . Cujusnam igitur servus erit ? Pa
δούλος , ουκ αυτός ών τούτο, δι' ημάς δε δούλου μορ- trisne ? Ergo non omnia quæ habet Paler , Filii quo
φήν ειληφώς , και δούλος μεθ' ημών κεκλημένος. que sunt. Siquidem Patris servus est , sui autem
'Απαθής γάρ ών, δι' ημάς εδούλευσε πάθεσι , και C ipsius minime. Quonam autem modo de nobis , qui
διάκονος της ημών σωτηρίας γέγονεν. Οι δε λέγον- per enim adoptatiussumus , Apostolus ait :emΙtaque
τες αυτόν δούλον διιστώσι τον ένα Χριστόν εις δύο, jam non est serv , sed filius 88, siquid ipse
- serrus exsistat ? Ex quo patet eum appellatione
ς τοην ν
μεθάν πε
κα καρι Κύ ονιοπάς σης τηείςςκτίσεωσπ
ριόρ
Νεστ . "Ημ δέ Δε ,ωπ ότ ν έναυα τόΧρνίστοφα , sola dici servum? , cum ho c minime sit , verum
ν τό ν ού
το αυ ομ Θε τε κα άν όν ι θρ ον , κα πά ι ντ α no st ri ca us a se rv i f o r m a m susceperit , servusque
ι
είδένα • 'Εν αυτώ γάρ εισι πάντ οι θησα ες υρ οί nobi sc um sit voca . Νa cum ab omni passione
tu s m
ας
της σοφί και της γνώ σ ε ω ς , οι απόκ ρυ φό ι . im mu ni s esset , nostri causa passionibus servivit ,
salutisque nostræ ministerio perfunctus est . Illi autem qui servum eum dicunt, unum Christum ad
m
instar Nestorii in duos dividunt. At nos lierum ipsum dicimus , omniumque creaturaru Dominum ,
unum Christum , eumdem simul Deum alque hominem , el qui sciat omnia ; In ipso enim sunt omnes
CΑΡ . ΧΧΙ.
thesawi sapientiæ el scienliæ absconditi 89
«εί και έiδρα τη ς proſectu .
Συροκόπτειν δεΚΕλέγ Λ ι. ΚΒ'
ΦΑετα σοφία και. ηλικία , και χά-
[,Ί
Ξ Christ profectus De
sapientia et gratia . Gratia Chri
Περί προκοπής .
**88*,xaGallat . IV , 7 . 89 Coloss . 1 , 3 .
87 Greg . Νaz . orat . 24 . VARIÆ LECTIONES .
* Νonnulli ov
codd . δούλην . 1 Duo cod.ndηνumωται . vūv, Dulianorum meminit, qui forsan ita sunt
loté 8s. Itlud quoque sc
( 51 ) s nt
ie , ciNc O TEca
. Da .
Quamvitam Patres Arianis concesseri Christum ob appellati, quia Christum in servorum ordinem re
assump naturam servum in Scriptura vocilari ; digerent. Ejusdein sententiæ fuerunt Felix et Eli .
alia men ad Nest orianam fraudem declinandam , ob pandus quos Adrianus et synodus Francofordien
ea suncupatione Noster censet abstinendum . Quo sis daminavere. At vero S. Thomas !!! part .
vero auctore , assequi non polui. Mulla Patrum quest . 20, art. 1 , docet nihil prohibere Christum
q uin xti
li, se , se ptimique culi lumina rie-
sæ vo pe dicere Pamiri subjectuntmiu, svel servum propler naturama
sunt , quorum aliqua dum hæc scriberel, ob oculos humana : convenie tamen esse hanc delermin
habebat. Sophronius, epist. ad Serg. post Mar- tionem apponere ; quemadmodum dicendus non est
cianistas hæreticos qui sæculo vi prodierunt, Anu- creatura ad evitandum errorem Arii , etc.
sli animæ ex unione el ul in capite et fonte. Pro . Α ριτι,τη μεν ηλικία αύξων , διά δε της αυξήσεως (52)
ficere autem sapientia et ætate et gratia idcirco της ηλικίας την ενυπάρχουσαν αυτό σοφίαν εις φα
dicilur " , quod ætate quidem crescerel ; per ælalis νέρωσιν άγων · έτι δε την των ανθρώπων εν σοφία,
autem augmentum , sapientiam quæ in se erat, και χάριτι προκοπήν, και την τελείωσιν τής του Πατρός
in lucem proferret ; ac propterea quod hominum ευδοκίας, ήγουν την των ανθρώπων θεογνωσίαν τε και
in sapientia et gratia progressum , paternæque vo- σωτηρίαν, οικείαν προκοπήν ποιούμενος , και οικειού ."
luntatis expletionem , hoc est , hominum in Deum μενος πανταχού το ημέτερον. Οι δε προκόπτειν αυ.
fidem atque salutem , proſectum suum duceret, τον λέγοντες σοφία και χάριτι, ως προσθήκην τού
ubique quod nostrum erat sibi vindicans " . Qui των δεχόμενον , ούκ εξ άκρας υπάρξεως της σαρκός
autem sic eum sapientia et gratia profecisse aiunt, γεγενησθαι την ένωσιν λέγουσιν, ουδε την καθ' υπό
tanquam borum incrementum acciperet , non a στασιν, ένωσιν πρεσβεύουσι , Νεστορίω δε τη ματαιό
primo carnis ortu factam esse 247 unionem as- φρονι πείθομαι , σχετικήν ένωσιν , και ψιλήν ενοίκτησιν
serunt , nec unionem secundum hypostasim tuen- τερατεύονται, μη γινώσκοντες μήτε ά λέγουσι,
lur ; veruin vanissimo Nestorio potins auscultan- μήτε περί τίνων διαβεβαιούνται. Ει γάρ αληθώς
les , unionem quamdam secundum affectionein et ηνώθη τω Θεώ ' Λόγω η σαρξ εξ άκρας υπάρξεως .
respectumn , ac nudam inhabitationem prodigiose ΒB μάλλον δε εν αυτώ υπήρξε και την υποστατικήν προς
ngunt , nescientes nec que dicunt, nec de quibus
5 αυτήν έσχε ταυτότητα, πως ου τελείως κατεπλού
affirmant " . Nam si caro a primo statim ortu vere τησε πάσαν σοφίαν και χάριν ; Ούκ αυτή της χάριτος
Deo unita est ; imo potius in ipso exstilit, et iden- μεταλαμβάνουσα , ουδε κατά χάριν των του Λόγου
litalem secundum hypostasim cum eo babuit ; qui μετέχουσα, αλλά μάλλον δια την καθ ' υπόστασιν ενω
fieri potuit , ut non omnibus prorsus sapientiæ σιν τών τε ανθρωπίνων, των τε θείων του ενός Χρι.
graliæque dotibus affluxerit ? Non quidein ut gra- στού γεγονότων · επειδή ο αυτός ήν Θεός τε ομού και
liam participaret , nec per gratiam in communio- άνθρωπος την χάριν, και την σοφίαν, και πάντων
nem eorum quae Verbi erant veniret ; quin potius των αγαθών την πληρότητα τω κόσμω πηγάζουσα .
ob anionem illam secundum hypostasim , cum humana divinaque unius Christi propria facta es
sent, quippe qui Deus simul homoque erat , gratiam , et sapientiam , et bonorum omnium pleni
> >
ludinem fontis inslar mundo profuderit .

CΑΡ . ΧΧΙΙ . ΚΕΦΑΛ . ΚΙ |ΞZ ].
De limore. Περί δειλίας .
Timor duplex. Quis limor naturalis, el ul in Chri . C Το της δειλίας όνομα διπλήν έχει την έννοιαν .
slo. — Timoris nomen duplicem habet intellectum .
.
"Έστι γάρ δειλία φυσική , μη θελούσης της ψυχής
Est enim timor naturalis, quando anima sejungi διαιρεθήναι του σώματος , διά την εξ αρχής υπό του
nun vull a corpore ob naturalem affectionem et Δημιουργού εντεθείσαν αυτή φυσικήν συμπάθειάν τε
necessitudinem, qui ex ipsomet ortu ab opifice ei και οικειότητα , δι' ήν φυσικώς φοβείται και αγωνιά
insita est, qua fit ut pertimescat, angalur, et και παραιτείται τον θάνατον, ής όρος • κατά φύσιν
mortem recusel . Cujus limoris hæc definitio est : δειλία έστι δύναμις κατά συστολήν τού όντος ανθ
Timor naturalis est vis sibi esse vindicandi cum εκτική . Ει γάρ εκ του μη όντος εις το είναι παρήχθη
contractione " . Nam quia cuncta ex nibilo a Con- υπό του Δημιουργού τα πάντα , του είναι , και ου
ditore rerum producta sunt, idcirco naluraliter του μή είναι την έφεσιν έχει φυσικώς . Τούτων δε
esse appetunt, haudquaquam vero von esse. llis κατά φύσιν ίδιον , ή προς τα συστατικά ορμή και ο
autem a natura proprium est, ut in ea ferantur, Θεός Λόγος τοίνυν άνθρωπος γενόμενος έσχε ταύτην
quorum ope consistunt. Quocirca Dei quoque Fi- την έφεσιν, εν μέν τοίς συστατικούς της φύσεως την
lius, cum factus esset homo, hunc appelitum ha- ορμήν ένδειξάμενος βρώσεώς τε και πόσεως , ύπνου
90 Luc . 11 , 52. 91
Greg . Naz. orat. 20 et 36. 9. ΙΤim . 1 , 7. ** Max . Dial. cwin Pyrrho .
NOTÆ .
(32) Διά δε της αυξήσεως . Ρer @talis autem, etc. D enarrat ; tum alium addit ex Theologi orat. 56 .
Athanasius, lib. iv Coni. Arianos, haud alio modo S. Maximus, Dial. cum Pyrrh. ad Nestorianam labem
Chrislum profecisse sapientia censel , quam am- accedere uit, quisquis Dominum addiscendo pro
pliori deitalis sue ostensione, συνεπιδέδοται εν αυτό fecisse dicat ; nec dissentit auctor Quæstionum ad
ή της θεότητος φανέρωσις. Νec abludit Theologus , orthodoxos inter opera Justini M. Quocirca mirari
epist. 1 , ad Cledon . in qua Apollinarii criminatio- subit, Leontium Agnoetis concessisse Christum ;
nes propulsat. At oral . 20, humanitati quoque ac- qua homo erat , multa nescivisse, quæ proficiendo
cretionem sapientiæ accessisse negat . Proficiebat sapientia et ælale didicerit. Legerat ulique librum
ul ætale, inquit, sic el sapientia ; Õů to daubhverv Aubrosii De incarnatione, qui a lemporibus Ephe
taūta aŭEnsiv, non ulhæcincrementum caperent (nam sini concilii in linguam Græcam conversus fuerat,
illo qui ab initio perfectus fuit , quid esse perfectius et in quo dicitur Christus profecisse, ælale homi
φιεαι) , αλλά το κατά μικρόν ταύτα παραγύμνου- nis, ita et sapientia hominis : unde concluditur con
σθαι, και παρεκφαίνεσθαι, sed cum sensim ea dele- tra Apollinarem in co ſuisse sensum , scu mentem
gerentur, et in lucem prodirent. Concinit Cyrillus, hominis. Idem repererat in libro Nysseni adversus
1 :)). m Cont. Nestor., quorum sensum Nosier bic hunc hærcticum , 11. 28 .
1.089 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III . 1090
τε εφιέμενος, και φυσικώς εν πείρα τούτων γενόμε- A Duit, slam φuidem erga illa que naturam consti
νος · εν δε τοις φθαρτικoίς την αφορμήν, ώς εν τω luunt propensionem Ostendens, tum cibi polus
καιρώ πάθους εκουσίως την προς τον θάνατον συ- que el somni cupiditate, lum facto horum ex
στολήν ποιήσασθαι . Ει γάρ και νόμω φύσεως εγίνετο naturæ legibus periculo ; in iis autem quæ inte
τα γινόμενα , αλλ' ου καθ' ημάς ήναγκασμένως. rilum pariunt, fugam prælendens, ut passionis
Εκουσίως γάρ τα φυσικά θέλων κατεδέξατο . "Ωστε lempore mortis timore voluntarie compressionem
αυτή η δειλία, και ο φόβος, και η αγωνία , των φυ- admiserit. Quanquam enim naluræ lege fiebant,
σικών εστι και αδιαβλήτων παθών, και μη υποκει- quæ fiebant ; al nou ut in nobis vi el necessario .
μένων αμαρτία. Ea siquidem quæ natura erant, sponte et libens
suscepil. Ac proinde melus hic, et trepidatio, pavorque, naturalis et inculpata, nec subjecta pec
cato affectio est .
"Έστι πάλιν δειλία, ή εκ προδοσίας λογισμών συν Quis non naturalis . flunc Christus non admisit.
ισταμένη, και απιστίας , και του αγνοείν τήν του - Et rursum aliud timoris genus, quod ex cogi.
θανάτου ώραν , ώς όταν νυκτός δειλιώμεν ψόφου tationum deſectione el dillidentia , exque eo quod
τινός γινομένου » ήτις παρά φύσιν εστίν, ήν και Β quis mortis horarm ignoret , exsurgit : Οι cum
οριζόμενοι λέγομεν• παρά φύσιν δειλία εστί παρά- noctu , oborlo aliquo strepitu , limore aficimur :
λογος συστολή . Ταύτην ο Κύριος ου προσήκατο ·• διό qui quidem timor non naturalis est,
, sicque defi
ουδέ έδειλίασε ποτε , ει μη εν τω του πάθους καιρώ, nitur : Timor non ualuralis, est improvisa con
εί και οικονομικώς εαυτόν συνέστελλε πολλάκις ου tractio. Hunc porro tinorem Dominus non as
γάρ ήγνός, τον καιρόν. sumpsit. Quapropter nunquam timuit, nisi passio
nis lempore : etsi alioqui certo consilio sæpe se
subduxit . Non enim tempus ignorabat.
"Οτι δε αληθώς έδειλίασε , φησίν ο ιερός 'Αθανά- Quod autem vere timuerit, testis est sanctus
σιος εν τώ κατά του Απολιναρίου λόγω Διά τούτο Athanasius in Oratione adversus Apollinarium
ο Κύριος έλεγεν • Νύν η ψυχή μου τετάρακται . Το his verbis : « Ob eam causam dicebat Dominus :
δε , νύν, τούτο εστιν, ότε ηθέλησεν, όμως μέντοι το Nunc anima mea turbata est " , Quod autem ait,
0
όν επιδείκνυται · ου γάρ το μη όν ώς παρόν ώνό- nunc, idem est ac, cum voluit. Altamen id quod
μαζεν, ώς δοκήσει γινομένων των λεγομένων φύ- eral ostendit . Non enim illud quod non eral, ac
σει γάρ και αληθεία τα πάντα εγίνετο . 5 Και μεθ' si 248 adesset, nominavit : perinde scilicet ac
έτερα : « Ουδαμώς δε θεότης πάθος πρoσίεται , δίχα C si in speciem dunlaxat ferent ea que dicebantur .
πάσχοντος σώματος , ουδε ταραχήν και λύπην επι- Natura enim ac vere omnia fiebant.) Ac post alia :
δείκνυται , δίχα ψυχής λυπoυμένης και ταρασσομένης Nullo aulem modo divinitas passionem recipit sine
ούτε αδημονεί και προσεύχεται , δίχα νοήσεως αδη- corpore quod patialur, nec sine anima quæ triste
μονούσης και προσευχομένης αλλά γάρ καν μη lur ac turbetur, turbationem mæroremque osten
ηττήματι φύσεως συνέβαινε τα γινόμενα, αλλ' έπι - dit : neque anxia esl , el exoral mente nequaquam
δείξει υπάρξεως εγίνετο ι. » Το δε, ηττήματι φύ- anxia et exoranle.. Elenim quamvis non victe na
σεως μη συμβαίνειν τα γινόμενα, το μή άκουσίως turæ consternatione ista contingerent, allamen
ταύτα υπομένειν , δηλοί . facta sunt ut quis essel palam innotesceret " .
Quod autem non naluræ succumbentis ignavia contingerent, quæ fiebant, hinc liquet quod haud
invitus ea sustinnerit.
ΚΕΦΑΛ . ΚΑ' [ΞΗ]. CAP. XXIV .
Περί της του Κυρίου προσευχής . De Domini oratione.
Προσευχή εστιν ανάβασις νού προς Θεόν, η αίτη- Quid oratio, alque ut Christus oraverit. - Oratio
σις των προσηκόντων παρά Θεού. Πώς τοίνυν ο Κύ- D est ascensus mentis in Deum : aut eorum que
ριος επί Λαζάρου , και εν τω καιρώ του πάθους consentanea sunt postulatio a Deo. Qui ergo fie
προσηύχετο ; Ούτε γάρ αναβάσεως της προς τον bat ul Dominus in Lazari suscitatione ac passio
Θεόν εδείτο ο άγιος αυτού νους , άπαξ καθ' υπόστασιν nis tempore oraret ! neque enim sancta ipsius
τω Θεώ λόγω ηνωμένος , ούτε της παρά Θεού αι- mens elevatione in Deum egebat, quippe quæ se
τήσεως· είς γάρ έστιν ο Χριστός · αλλά το ημέτερον mel Deo secundum hypostasim unita esset ; nec
οικειούμενος ηn πρόσωπον, και τυπών εν εαυτό το rursum ei opus erat, ut quidquam a Deo postularet
ημέτερον, και υπογραμμός ημίν γενόμενος , και δι- ( unus enim est Christus ), verum quia personam
δάσκων ημάς παρά Θεού αιτείν , και προς αυτόν nostram sustinebat, id quod nostrum erat in
ανατείνεσθαι , και διά του αγίου αυτού νου οδοποιών seipso exprimens, sese nobis exemplum præbuit,
• Joan . ΧΙΙ ., 27. 98 S. Athanas. De salıtıri adventu Christi , contra Apollinarem , versus
finem .
VARIÆ LECTIONES.
2 Reg . 4, Colb . 1 επράττετο. Vetus interpr , agebantur. R. 2924 εγίνετο τα τελούμενα . • Cod .. S. Hil ..
R. 5, Colb . 1 οικειωσάμενος .
docendo nos a Deo postulare et nientes ad illum Ά ημίν την προς Θεόν ανάβασιν " . "Ωσπερ γαρ τα
erigere, perque sanctam mentem suam ascensum πάθη υπέμεινεν, ημίν την κατ' αυτών νίκην βρα
nobis ad Deum muniendo. Quemadmodum 96 enim βεύων , ούτω και προσεύχεται , ημίν οδοποιών , ώς
passiones tolerabat, nt nobis, sicut dicebam , ascen- έφην, την προς Θεόν ανάβασιν, και υπέρ ημών πά
sum ad Deum sterneret , el pro nobis , velut σαν δικαιοσύνην πληρών, ώς έφη προς Ιωάννην , και
Joanni aiebat, justitiain omnem impleret º, nos-
> καταλλάττων ημίν τον εαυτου Πατέρα , και ως αρχήν
que cum Palre reconciliaret : sic etiam ut eum και αιτίαν τούτον τιμών , και δεικνύς, ώς ουκ έστιν
ceu principium et causam sui honore alliceret, αντίθεος. "Οτε μεν γαρ έλεγεν επί Λαζάρου: Πά
seque Deo minime adversari cominonslraret. Nam τερ , ευχαριστώ σοι, ότι ήκουσάς μου . Εγώ δε
quando Lazari causa dicebat : Pater , gratias ago ήδειν , ότι πάντοτε μου ακούεις, αλλά διά τον
tibi, φuoniam audisti me . Ego autem sciebam φuία παρεστηκότα όχλον είπον , ίνα γνώσιν, ότι συ
semper me audis ; sed propter populum qui circum- με απέστειλας, ου πάσι σαφέστατον πέφυκεν, ότι
.
slat , dixi, ut credant quia tu me misisti 98"; annon ως εαυτού και αιτίαν τιμών τον εαυτου Πατέρα, και
cuivis perspicuum est eum non alia de causa bis δεικνύς ως ουκ έστιν αντίθεος , ταύτα έρησεν Ρ ;
verbis usum esse, nisi ut Patrem , tanquam sui principium el causam honoraret, seque Deo ne
quaquam adversari ostenderct 99 .
Rursus cum ita loqnebatur : Paler , si possibile B "Οτε δε έλεγε : Πάτερ , ει δυνατόν, παρελθέτω
cst , transeat a me calir isle . Verumtamen non sic- απ' εμού το ποτήριον τούτο : πλήν ούχ ως εγώ
at ego volo, sed sicut tu 1; annon quisvis liquido θέλω, αλλ ' ώς συ, ού παντί που δηλόν έστιν, ως
perspicit " , eum idcirco sic esse loculum , ut nos διδάσκων ημάς εν τοις πειρασμούς παρά μόνου του
Dei solius opem in tentationibus implorare, di- Θεού αιτείν την βοήθειαν, και το θείον του ημετέρου
vinamque voluntatem nostræ anteponere doceret : προκρίνειν θελήματος, και δεικνύς, ώς αληθώς ,τα
insuper ul ostenderet, ca quæ nostræ naturæ της ημετέρας ώκειώσατο φύσεως, ότι τε κατά αλή
erant, vere sua fecisse, duasque voluntates, na- θειαν δύο θελήματα, φυσικά μεν, και των αυτού
turales quidem illas, naturisque ipsius congruen- κατάλληλα φύσεων, αλλ' ουχ υπεναντία κέκτηται ;
les , cæterum nequaquam contrarias vere babuisse . Πάτερ , φησίν , ώς ομοούσιος , ει δυνατόν , ουκ
Pater,, inquit tanquam ejusdem cum ipso sub- αγνοών : τι δε και τώ Θεώ αδύνατον ; αλλά παιδ
stantia,, si possibile est ;; non velut ignoraret ila αγωγών ημάς το θείον του ημετέρου προκρίνειν θε
Ioquens ( ecquid enim Deo impossibile esse queat ?),
λήματος . Τούτο γάρ μόνον αδύνατον, ο Θεός 4 ου
verum ut 110s exinde voluntati nostræ divinam ante
βούλεται, ουδε παραχωρεί. Πλήν ούχ ως εγώ θέλω ,
ferre disceremus. Hoc enim solummodo impossi- αλ.1 ως σύ· ως μέν Θεός, ταυτοτελής ών το Πατρί
C
bile est, quod Deus non vull, nec permittit :: ώς δε άνθρωπος, το της ανθρωπότητος φυσικώς εν
Verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu . Tan- δείκνυται θέλημα τούτο γάρ φυσικώς παραιτείται
quam 249 Deus, eamdem cum Patre voluntatem τον θάνατον .
habet : et velut autem homo, humanitatis voluntatem naturaliter ostendit . Hæc enim naturaliter
mortem refugit.
.
At vero illud , Deus meus, Deus meus, ut quid Το δε · Θεέ μου (53) , θεέ μου , ίνα τι με εγκατ
dereliquisti me * ? quia personam nostram gerebat, έλιπες και το ημέτερον οικειούμενος έφησε πρόσ
pronuntiavit. Neque enim Deum suum Patrem ωπον. Ούτε γάρ Θεός αυτού ο Πατήρ, ει μή γε διαι :
dixisset, nisi id quod sub aspectum cadit, ab eo ρεθέντος ισχναϊς του νου φαντασίαις του όρωμένου
quod intelleclu capiebatur, subtili mentis imagi.. εκ του νοουμένου, τάσσοιτο μεθ' ημών , ούτε δε κατ
96Matth . Greg. Naz. orat. 36. ” Matth . 111, 15. 98 Joan. Ji , 42.
3
" Greg. Naz . oral. 42 ; Chrys. hom . 63
in Joan. * Μatth . XXV , 39. 1 Chrys. in Cat. in Malth . XXVI. Greg. oral. 36. * Matth. xxvI1, 46 .
VARIÆ LECTIONES.
• Reg. 1 ανάβασιν, και κατάλλάττων , etc. ceteris onlissis, perinde ac inColb . 1539 , incujus margine
hæc librarius supplevit. P Absunt in cod . S. Hil . aliisque multis. 9.Cod . S. Hil. R. 3 et N. 8
Θεός . R. aller όπερ ο Θεός .
NOTAE .
(53) TJ SE, DEé pov. Illud vero, Deus meus. flæc D fijété pov, sed quod aiebam , in seipso quod nostrum
Nosler accepit ex oral. 36 Nazianzeni, qui , cum a est exprimit. Nos enim eranus illi quondam dere
Paulo, I Cor. xv, Filium dici subjiciendum Patri licti et contempti : nunc vero per illius impassibilis
intelligeret , quia futurum est ul homines qui passionem sumus assumpli el salvati : eo uiique mo
membra illius sunt , Deo subjiciantur , Christo do quo την αφροσύνην ήμών και το πλημμελές οι
suus faciente id quod nostrum est, εαυτού ποιού- κειούμενος, insipientiam nostram et delicium sibi
μενος το ημέτερον , subjungit , ejusdem generis esse , arrogando, que sequuntur in psalmo pronuntiat, etc
Deus meus , Deus meus, ui quid me dereliquisti ? où Succinit Cyrillus, lib . De recta fide, ad reginas.
γάρ αυτος εγκαταλέλειπται , ή υπό του Πατρός, ή Athanasius vero, lib. iv Coni. Arianos , et alii
υπό της εαυτού θεότητος, ο δοκεί τισι· Non enim, Christum eatenus a Palre relictum censent, qua
quod quidem putant, ipse vel a Patre, vel a deitale, lenus ejus humanitas, substractis auxiliis quibus
quæpassionem extimueril, seque adeo subiraxerit, ante fovebatur, pænarum mortisque dolores acer
derelictus est : εν αυτώ δε , όπερ είπον, τυποι το bissimos experta est.
DE FIDE ORTHODOXA LIB . III . 1094
1n93
ελείφθη ποτε υπό της οικείας θεότητος , αλλ' ήμείς A natione discrelum fuissel . Nee rursum α sua
μεν οι εγκαταλελειμμένου , και παρέωραμένοι ώστε unquam divinitale desertus fuit ; sed nos eramus
το ημέτερον οικειούμενος πρόσωπον ταύτα προσ- derelicti illi et contempli. Quamobrem persotian !
nostram assumens hæc deprecalus est 8 .
τύξατο . CAP . XXV .
ΚΕΦΑΛ . ΚΔ ' [ ΞΘ'].
Περί οικειώσεως . De appropriatione seu vindicatione
Xρή δε ειδέναι (54) ως δύο οικειώσεις εισί : μία Duobus modis sibi aliquis quidpiam suum facit.
φυσική και ουσιώδης, και μία προσωπική και σχε- Scire oportet 66 duplicem esse vindicationem ,
τική . Φυσική μεν ούν και ουσιώδης , καθ' ήν διά unam naturalem el substantialem alleraní perso
φιλανθρωπίαν ο Κύριος τήν τε φύσιν ημών και τα nalem et secundum respectum. At naturalis qui
φυσικά πάντα ανέλαβε , φύσει και αληθεία γενόμε- den el sulbstantialis est, qua Deus pro sua erga
νος άνθρωπος , και των φυσικών εν πείρα γενόμενος homincs benevolentia, tum naturam nostram , lum
προσωπική δε και σχετική , ότε τις το ετέρου υπο- omnia naturalia suscepit, nalura et vere factus
δύεται πρόσωπον διά σχέσιν, οικτόν φημι, η αγά : homo et ea expertus , qua in naturam nostram ca
πην , και αντ' αυτού τους υπέρ αυτού ποιείται λό- duni : quæ vero personalis est et sccundum re
γους μηδέν αυτώ προσήκοντας καθ' ήν τήν τε κατ- B spectum ,lunc locum habel, cum quis affectione qua
άραν και την εγκατάλειψιν ημών , και τα τοιαύτα dani, miseratione puta, vel dilectione alterius per
ουκ όντα φυσικά , ουκ αυτός ταύτα ών ή γενόμενος, sonam geril, pro eo sermones nihil ad se allinen
ώκειώσατο , αλλά το ημέτερον αναδεχόμενος πρόσ- tes illius vice proferens .. Quo quidem vindicationis
ωπον , και μεθ' ημών τασσόμενος . Τοιούτον δε έστι, genere Dominus, tum maledictionem , lum dereli
και το γενόμενος υπέρ ημών κατάρα . clionem nostram , aliaque ejusmodi quæ naturalia
non suni, sua ipse fecit : non ut ipse hoc essel, aut unquam exstileril ; sed quia personam nostram
subiens, in nostrum ordinem se ascriberet. Quo sensu sumitur illud : Factus est pro nobis maledi
clum. CAP. XXVS .
ΚΕΦΑΛ . KG ( 0 ]. De corporis Domini passione, ipsiustjue divinitatis
Περί του πάθους του σώματος του Κυρίου , και
της απαθείας της αυτού θεότητος. impassibilitate
Αυτός ούν και του Θεού Λόγος πάντα υπέμεινε Ipsum igitur Dei Verbum omnia carne pertulit,
σαρκί , της θείας και μόνης απαθούς αυτού φύσεως divina interim ac sola impassibili ipsius natura ab
άπαθούς μενούσης . Του γάρ ενός Χριστού , του εκ omni perpessione immuni persistente . Nam cum
θεότητός τε και ανθρωπότητος συντεθειμένου, έν C unus idemque Christus ,, φui ex divinitate et huma
θεότητι τε και ανθρωπότητι όντος, πάσχοντος , το nilate compositus est , inque divinitale et humani
μεν παθητών , ως πεφυκός πάσχειν , έπασχεν , ου συν- tate exsistit , vere pateretur, pars quidem illa, quæ
έπασχε δε το απαθές . Η μεν γαρ ψυχή παθητή ούσα , naturali sua conditione boc habebat , ut pali pos
του σώματος τεμνομένου , αυτή μη τεμνομένη , συν- set , patiebatur ; celerum ea, quae impassibilis erat,
αλγεί και συμπάσχει τω σώματι · η δε θεότης απα- haud simul patiebatur. Nam anima quidem , passi
bilis cum sit, tametsi inciso corpore ipsa minime
θής ούσαur,, ουuna
incidat συνέπ ασχεcum
lamen 250ι ,corpore dolorem
τω σώματ persensit : at deitas quia impassibilis est, nihil
patieba lurδε(
Ιστέον 55) ότιciΘεόν
commer . μεν σαρκί παθόντα φαμεν, Deus carne passus non per carnem : non passa dei
θεότητα δε σαρκι παθούσαν, ή Θεόν διά σαρκός πα- tas. — Illud porro scicndum , quod Deum quidem
-
Greg. Nyss. , or. 36. • Max . ad Marin . in solut. i dubit. Theod .; Greg. Naz . orat. 36. 1 Galat . II , 15 .
VARIÆ LECTIONES .
+ Deest xal oxetixh in omnibus ferme codicibus ; nec reddidit vetus interpr.
NOTÆ .
(54) Xph 8è eltérai. Sciendum est duplicem , etc. D 02pxıxá, quæ carnis sunt propria faciens, ut et pali
Vindicationem utramque Maximus distinguit solu- ipsius proprium pronuntietur. Verum vindicationem
tione i dubital. Theod. Priorem , quam puoixinu hanc prælendere, inconsiderationis et impiæ cogi
xil ojcicôn , naturalem et substantialem vocani , tationis laxat auctor epistole ad Cæsarium mona
Patres valde celebrant. Sua quippe fecit Deus quæ chum , quæ Chrysostomi nomen præfert ; ut vel
humanitatis sunt, ωκείωται τα του σώματος , inquit inde colligas eum Nestorji erroribus imbutum
Athanasius, lib . De sal . adv. Christi. Quo fit, ut ſuisse . Alterum genus oixerótews , Theologus in
carnem Verbi , animain Verbi , passionem Dei aliaque dicat in eo loco , quem modo ad cap. 24 reci
w genus dicamus, haud secus atque animam et car- lavi .
neun Petri . Namávtl.05 !5, sive communicatio proprie- (55) ' lotéor Cé. Illud porro sciendum, etc. Non
tatum , ex hac vindicatione nascitur. Oixelovtat toû Nestorius modo, sed et Joannes Antiochenus cum
ιδίου σώματος τα πάθη ο Θεός Λόγος , aiebal Ale- suis Orientalibus ideo præsertim Cyrillum Apolli- !
xandrinis Paulus Ειnesenus, και προς εαυτο ανα- narismi insinulabant, quod, anath . 12, Deum carne
şi pur, Deus Verbum proprii sui corporis, passiones passum esse definivisset, Adversus eum editi sunt
sibi vindical, el ad seipsum referi. Cyrillum omillo complures illi articuli, qui Athanasii inscripli no
qui epist. ad monachos dixeral o !xsLoúdevos toch mine inter sancti hujus doctoris opera prodiere,
carne passum dicinus ; divinitalem autem carne A θόντα , ουδαμώς. Ει γάρ ηλίου και δενδρω επιλάμπον
passam , aut Deum per carnem passum , non item . τος, η αξίνη τέμνοι το δένδρον, άτμητος και απαθής
Sicut enim, si sole arbori illucente securis arbo- διαμένει ο ήλιος, πολλώ μάλλον η απαθής του Λόγου
rem inciderit , sol tamen nibil læsus manet ; a for- θεότης καθ' υπόστασιν ηνωμένη σαρκί, της σαρκός
liori , impassibilis Verbi divinitas carni secundum πασχούσης απαθής διαμένει . Και ώσπερ εί τις πεπυ
t
hypostasim unita, patiente carne incolumis man- ρακτωμένη σιδήρω επιχέοι 1 ύδωρ, ο μεν πέφυκε
sit *. Et quemadmodum, si quis aquam ignito ferro πάσχειν υπό του ύδατος, το πυρ λέγω, σβέννυται ,
infundat, id quod ita comparatum est , ut ab aqua αβλαβής δε διαμένει ο σίδηρος ου πέφυκε γαρ υπό
afficiatur, hoc est ignis, ab aqua exstinguitur; του ύδατος διαφθείρεσθαι · πολλώ μάλλον α της σαρ
•
ferrum autem omnis injuriæ expers manet ( non κός πασχούσης , η μόνη απαθής θεότης το πάθος ου
enim a natura id habet ut ab aqua labefactetur ) , προσήκατο, και αχώριστος αυτής διαμένουσα· ουκ
multo magis certe divinitas que sola ab omni per- ανάγκη γάρ παντελώς και ανελλιπώς έoικέναι τα
pessione remola est, patiente carne nullam ipse και παραδείγματα . Ανάγκη γαρ εν τοις παραδείγμασι,
passionem admisit : quamvis alioqui ab illa inse- και το όμοιον θεωρείσθαι και το παραλλαγμένον ,
parabilis essel. Non enim necesse est exempla έπει ου ' παράδειγμα το γαρ εν πάσιν όμοιον ,
esse rebus prorsus similia , ac hujusmodi , ut nihil B ταυτόν αν είη, και ου παράδειγμα , και μάλιστα επί
omnino desideretur ; quandoquidem in exemplis, των θείων. Αδύνατον γάρ εν πάσιν όμοιον ευρείνπαρά
tum id quod simile est , lum id quod diversum est , δειγμα , επί τε της θεολογίας , επί τε της οικονομίας,
9
perspicere oportet, eo quod exempla sint . Nam quod omni ex parte simile est, ea ipsa res est, non
esemplum , idque potissimum in Deo. Neque enim fieri polest, ut exemplum omnino simile reperia
lur, sive cum de Deo , sive cum de incarnatione sermo babetur,
CAP . XXVII . ΚΕΦΑΛ . ΚΖ' [ΟΑ .
Quod Verbi divinitas ab αnima et corpore insepara- Περί του αχώριστον διαμείναι την του Λόγου
bilis manserit, eliam in Domini morle : el quod θεότητα της ψυχής και του σώματος, και εν
una interim persona perstiterit. τω θανάτω του Κυρίου , και μίαν διαμείναι
υπόστασιν .
Cum Dominus noster Jesus Cbristus ab omni 'Αναμάρτητος ών ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός
peccati labe purus esset : Non enim peccalum fecit, Αμαρτίαν γάρ ουκ εποίησεν ,ο αίρων την αμαρ
qui peccatum lollil mundi ; nec dolus inventus est C
τίαν του κόσμου , ουδε ευρέθη δόλος έν τω στό
in ore ejus ', morti nequaquam subjeclus erat : si-:
ματι αυτού · ουχ υπέκειτο θανάτω , είπερ δια της
quideni per peccatum mors introivil in mundum 10. αμαρτίας εις τον κόσμον εισήλθεν ο θάνατος. Θνή
Moritur ilaque, morlem salutis nostræ causa sus- σκει τοίνυν , τον υπέρ ημών θάνατον αναδεχόμενος ,
cipiens, ac seipsum Patri pro nobis hostiam offe- και εαυτόν τώ Πατρί προσφέρει θυσίαν υπέρ ημών »
rens . In eum enim deliqueranmus , eique proinde αυτώ γάρ πεπλημμελήκαμεν , και αυτόν έδει το υπέρ
redemptionis nostræ pretium pendendum erat, ul ημών λύτρον δέξασθαι , και ούτως ήμάς λυθήναι της
hoc pacto a condemnatione liberaremur . Absit enim, κατακρίσεως: μη γαρ γένοιτο το τυράννω το του
ut Domini sanguis oblatus tyranno fuerit 11.. Accedit Δεσπότου προσενεχθήναι αίμα . Προσεισι τοιγαρούν
itaque mors, corporisque escam avide deglutiens di- ο θάνατος , και καταπιών το σώματος δέλεαρ, το
vinitatis hamo (ransligitur: atque deguslalo insonte της θεότητος αγκίστρω περιπείρεται, και αναμαρ
8 Alhan. lib. De salut advent , Christi. * Isa . L11 , 9 ; Joan. 1 , 29 . 10 Rom . 1, 12. 11 Greg . or . 42.
VARIÆ LECTIONES .
• Cod. S. Hil. multique alii ώσπερ γάρ ηλίου. Ει paulo post τέμνει τel τέμνη. * Edita επιχέει. 1 Cod.
S. Hil. Regii quidam et Colb , 2 πολλά πλέον . • Cod. S. Hil. επει ούν, Regii multi et Colb . oύ . Sic
velus interp. posuit quia non est exemplum. Faber melius alioqui non esset exemplum .
NOTÆ .
quosque Pliotius , cod . 46, Theodo

retom assigna t, D Deus
accidissper
e , και ουχίsitΘεός διά σαρκός
Marins vero Mercator rerum gestaru æqualis, carnem passus. Allameέπαθεν, πση κι
n Fulgentius,
Etherio Tyanensi. Quin post Chalcedonense con- ad 5. quæst. Ferrandi respondit, absque fidei dis
cilium pessimeaudieruni monachi Scythæ, quod pendio dici posse, divinitatem carne vel per car
proposiiionem bane , Unus de Trinitate passus est, nem passam esse, quia deitas a persona Verbi non
defenderent, quam Petrus Fullo primus invexisse distinguitur : et subinde Ferrandus, epist ad Ana
ferebalur. Hæc tamen postmodum a quinta synodo iol., ait : Si respondeamus quod respondere debe
admissa est, sublata omni Apollinarii aut Eniychis mus ; passa est , sed secundum carnem, ipsa lamen
Theopaschilarum ve bæresis suspicione. Horum in hoc quod est impassibilis permanens. Quæ pro
autem causa Noster subjungit : Deilalem vero carne monachis Scythis ambo scripserunt. Sed castigatior
passam , aut Deum per carnem passum, non item . est Græcorum theologia,siquosdamexcipias, pula
Cui præiveral Athanasius, lib. De salut. adventu Acacium Melitinensen , Saturninum , et alios, qui
Christi, ubi postremam banc propositionem bla- in deitatem ipsam dolores et mortem incaule re
sphemie nolat : Φεύ της βλασφημίας, Scriptura do- ſunderent,
cente, per Dei voluntalem in carne ejus passionem
τητου και ζωοποιού γευσάμενος σώματος, διαφθεί- Anc vivifico corpore, ipsa interit , omnes quos olita
ρεται , και πάντας ανάγει , ούς πάλαι κατέπιεν. absorpscral evomens. Velut enim tenebræ inducia
"Ωσπερ γάρ το σκότος τη του φωτός έπεισαγωγή Juce submoventur, ita corruptio vitæ appulsu de
εξαφανίζεται , ούτως ή φθορά τη της ζωής προσ- pellitur, omnibusque accidit vita, corruptori au
βολή απελαύνεται , και γίνεται πάσι ζωή , φθορά δε tem interitus.
τω φθείραντι .
Εί και τέθνηκε (56) τοιγαρούν ως άνθρωπος, και Christi persona una, násquan a se, etsi partibus
η αγία αυτού ψυχή του ακράντου διηρέθη σώματος, distractis, divisa. – 251 Quanavis igitur Christus
αλλ' ή θεότης αχώριστος αμφοτέρων διέμεινε , της uit homo morteni obierit, sanctaque ipsius anima ab
τε ψυχής φημι και του σώματος , και ουδε ούτως ή immacùlato corpore distracta sit, divinitas tamen
μία υπόστασις εις δύο υποστάσεις διήρηται · το τε a neutro , hoc est , nec ab anima , nec a corpore
γάρ σώμα και η ψυχή κατά ταυτόν εξ αρχής εν τη quoquo modo sejuncta est : neque propterea per
του Λόγου υποστάσει έσχον την ύπαρξιν , και εν τω sona una in duas divisa fuit. Siquidem et corpus
θανάτω αλλήλων διαιρεθέντα, έκαστον αυτών έμεινε, et anima simul ab initio in Verbi persona exsisten .
την μίαν του Λόγου υπόστασιν έχοντα. " Ωστε η μία B
liam habuerunt ; ac licet in morte divulsa sini,
του Λόγου υπόστασις , του τε Λόγου , και της ψυχής, ulrumque lamen eorum unam Verbi personam
και του σώματος υπήρχεν υπόστασις ουδέποτε γάρ qua subsisterel, semper habuit. Quamobrem una
ούτε η ψυχή, ούτε το σώμα ιδίαν έσχον υπόστασιν eademque Verbi hypostasis, lum verbi , lum cor
παρά την του Λόγου υπόστασιν , μία δε αεί ή του poris erat hypostasis. Neque enim unquam
Λόγου υπόστασις, και ουδέποτε δύο. "Ωστε μία αεί ant anima , aut corpus peculiarem , atque a Ver
ή του Χριστού υπόστασις. Ει γάρ και και τοπικώς του bi subsistentia distinctam subsistentiam habuit ;
σώματος ή ψυχή κεχώριστο , αλλ' υποστατικώς διά verum una semper ſuit Verbi hypostasis cl subsi
του Λόγου ήνωτο Υ. slentia , nec unquam duplex. Idcirco una quoque
semper Christi persona fuit. Tametsi enim quoad locum anima a corpore sejuncta erat ; hypostatice
wihilominus per Verbum uniebatur.
ΚΕΦΑΛ . ΚΗ' [ OB ]. CAP . XXVIII .
Περί φθοράς και διαφθοράς . De corruptione el corruptela.
Το της φθοράς (57) όνομα δύο σημαίνει. Σημαίνει Corruptio duplex : priori genere corruptibile Chri
VARIÆ LECTIONES .
* Cod . S, Al. et alii mulli őste si xal. Quidam ôdd ki za !. R. 1 xal ci xai. 5 R. 2 et Colb. 1 ivorto.
NOTÆ .
(56) El xal réornxs. Quamvis igitur Christus, C hoc effato, quod hodieque perseverat, quod Verbum
ec. Epiphanius, hæres. 69, ait Christum , cum di- semel assumpsit , nunquam dimisit : χωρισθείσα δε
ceret, Deus meus, Deus meus,utquid me dereliquisti ? ουδετέρου ώ άπαξ συνανεκράθη: A neutro separata
significasse την θεότητα συν τη ψυχή κινουμένην deilas est, quicum semel contemperala ſuit. Episi.
επί το καταλείψαι το άγιον σώμα , deitatem cum ad Eustath . enarrat , veluti Damascenus, qui sa
unima in procinctu fuisse, ut sanctum corpus dese- ctum sit, ut sejunctis per mortem corpore et anima,
reret. Hic solus esi e Græcis quem ila censuisse una duntaxat hyposiasis exslilerit, scilicet :d
noverim , si Apollinarium excipias , qui animam την έγκειμένην θεότητα , propter insertam utriqu.
rationalem aliain a citale in Christo non agno Verbi deitatem. Per corpus enim , quod erat incorde
scerel , ac Domini mortem separatione deilalis a terræ superatum fuisse illum , cujus erat moriis im
corpore pularel accidisse , cum e contrario , ut perium.
docet Athanasius, lib. De incarnatione Christi, et (57) Το δε της φθοράς . Corruptionis vero roc .
De salutari adventu ejus , incarnatio uslensa sit buluni . Incorrupticolæ duplici præsertim argu
in cruce , el per effluxionem sanguinis ex carne mento contendebant, Domini corpus ab omni læ
confirmatı . Emissam υocem oυ χωρισμόν θεό. sione vel corruptione semper fuisse liberum ;
ontos , non sejunclionem deitatis , sed mortificatio- nimirum quia non fieri posset ut corruptionem
nem corporis declarasse , μήτε της θεότητος του non deponeret, quod Verbo unitum erat : ad hæc,
σώματος εν τώ τάφω απολιμπανομένης , μήτε της novum cælestenique Adamum eximi debuisse a
ψυχής εν τω άδη χωριζομένης, φuando divinitas nec vetustus ante peccatum non
corruptione , quam
corpus in sepulcro , nec animam in inferno desli- D admiserat. Momentum prius Sinaita convellit,
Nec negotium p. 293 της Οδηγού . Νοn attendunt , inquit , που
Sacessunt additverba
tuerit. Plurahæc prolixæsunt.
quæ legenda alterius orationis alia de causa divinum Verbum , quod cælestis ignis est
ejusdem de incarnatione Verbi, Ει μεν ούν ήν πάλιν el consumens , humanam naluram assumpsisse , ei
νοσήσαν σώμα , και επ' όψει πάντων διαλυθείς απ' μή διά τα τοιαύτα ημών πάθη , nisi propter nostras
avtos Móros. Jam si corpus ægritudine laborassel, ejusmodi affectiones , όπως ενώσας ταύτα τη ιδία
et in omnium oculis ab eo Verbum soluto nexu dis- του νοερού πυρός φύσει της θεότητος , ώσπερ εν
cessisset , non sine dedecore habitum fuisset , elc. χωνευτηρίω αποκαθάρη τον άνθρωπον , κι iis pro
Que dicta solummodo sunt ad eos revincendos, priæ intellectualis ignis natura , divinitalis scilicet ,
qui sibi finxissent; salius fuisse Christum mortem unilis, hominem velut in fornace purgaret, restitue
aliam ab ignominiosa illa quam pertulit per cri- retque illi impassibilitatis, solidilalis, immortalitatis
cem , obire . Gregorius vero Nyssenus, lib. 1 Cont. et fragrantiæ stalui, quo sub primum ortum ornatus
Evom . I. JI , p . 55,Verbuin a corpore quod sus erat . Ad secundum quod allinet, Leonljus, in di: -
ceperat , sejunclum in morte non fuisse confirmat logo contra illos , respondet, Dominum sumpsis:2
35
PATROL. GR. XCIV.
109 ) S. JOANNIS DAMÅSCENT 1109
sli corpus ante resurrectionem ; posteriori, incor- A γάρ τα ανθρώπινα ταύτα πάθη , πείναν, διψαν, κό .
ruptibile.. — Corruptionis " vocabuli duplex est πον, την των ήλων διάτρησιν , θάνατον , ήτοι χωρι
significatio.. Nam et pro humanis hisce perpessio-- σμόν ψυχής εκ του σώματος , και τα τοιαύτα. Κατά
nibus usurpatur , nempe ſame, siti , lassitudine, τούτο το σημαινόμενον φθαρτόν το του Κυρίου
clavorum perforatione, morte, seu animæ a cor- σώμα φαμεν . Πάντα γάρ ταύτα εκουσίως ανέλαβε. Ε
pore separatione,, aliisque id genus :: quo quidem Σημαίνει δέ ή φθορά και την τελείαν του σώματος
sensu corruptioni obnoxium ſuisse Domini corpus εις τα εξ ων συνετέθη στοιχεία, διάλυσιν και αφα
dicimus : hæc enim omnia sponte suscepit. Ac νισμόν • ήτις μάλλον υπό πολλών διαφθορά ονομά re
rursus corruplionis vox perfectam corporis in ζεται . Ταύτης πείραν το του Κυρίου σωμα ουκ
elementa ex quibus compositum est , dissolutio- έσχεν , ώς φησιν ο προφήτης Δαβίδ : "Ότι ουκ έγκα
nem exstinctionemque significat ; quæ etiam a ple- ταλείψεις την ψυχήν μου εις άδην , ουδε δώσεις
risque διαφθορά appellatur . Quod quidem corru- τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν . Ε
plionis genus Domini corpus experlum non fuit, ut ait David prophela : Quoniam non derelinques
animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem 18. ή
252 Juliani el Gaiani hæresis . - Quocirca de B "Αφθαρτον μεν ούν το του Κυρίου σώμα λέγειν
-
priore corruptionis significatione,, incorruptibile κατά τον παράφρονα Ιουλιανών και Γαϊανόν,, κατά
ante resurrectionem fuisse Domini corpus, ad in- το ο πρώτος της φθοράς σημαινόμενον , προ της ανα
star vesani iilius Juliani et Gajani, asserere im- στάσεως , ασεβές. Ει γάρ αδιάφθαρτον , ουχ ομοού
pium est. Nam si incorruptibile erat, non certe σιον ημίν , αλλά και δοκήσει , και ουκ αληθεία γέγο
cjusdem nobiscum substantiæ ſuit : quin et homi- νεν, και γεγονέναι φησι το Ευαγγέλιον, την πείναν,
num tantum opinione, ac non vere ea contigerint, την δίψαν , τους ήλους, την της πλευράς νυξιν, τον
que contigisse evangelistæ memorant, fames , θάνατον. Ει δε δοκήσει γέγονε , φενακισμός και
silis,, clavi,, lateris vulnus,, mors. Que si opina-. σκηνή το της οικονομίας μυστήριον , και δοκήσει,
tione duntaxat exstiterunt , illusio igitur ac mera και ουκ αληθεία γέγονεν άνθρωπος , και δοκήσει,
larva eral humanitatis assumpla mysteriuin , al- και ουκ αληθεία σεσωσμεθα · αλλ' άπαγε , και οι
que adeo opinione ac non vere factus erit homo ; ταύτα λέγοντες της σωτηρίας άμοιρείτωσαν. Ημείς
et opinione ac non vere salus nobis allala erit :δε της αληθούς σωτηρίας έτυχομεν και τευξόμεθα. Η
quod absit ! et qui talia affirmant, a salute Κατά δε το δεύτερον της φθοράς σημαινόμενον,
prorsus excidant 14. Nos vero salutem veram ΚΟ
άφθαρτον , ήτοι αδιάφθορον ομολογούμεν το του al
consecuti sumus et consequemur. Cæterum se C Κυρίου σώμα , καθώς ημίν οι θεοφόροι Πατέρες
cunda corruptionis significatione ,, incorruptibile παραδεδώκασι · μετά μέντοι την εκ νεκρών του 1
corpus Domini confitemur, quemadmodum sancti Σωτήρος ανάστασιν, και κατά το πρώτον σημαινό
Patres nobis tradiderunt . Quin secundum priorem μενον, άφθαρτον το του Κυρίου σώμά φαμεν και
hunc quoque sensum post Salvatoris resurrectio το ημετέρω γάρ σώματι την τε ανάστασιν και την
nem incorruptibile item corpus ipsius dicimus. μετά ταύτα αφθαρσίαν ο Κύριος διά του ιδίου εδω:
Nam et corpori nostro Dominus resurrectionem , ρήσατο σώματος, αυτός απαρχή της τε αναστάσεως,
ac subinde incorruptionem per corpus suum do- και της αφθαρσίας, και της απαθείας 4 ημίν γενο
navit, ut qui et resurrectionis et impassibilitatis μενος. Δεϊ γαρ το φθαρτον τούτο ενδύσασθαι
primiliæ nobis factus sil 18. Oportet, ait divinus αφθαρσίαν , φησίν ο θείος Απόστολος .
Apostolus , corruptibile hoc induere incorruptionem 16.
19 Leont . 1DeCorsect, act. 10, et Dial. cort, Aphtharlodoc . 13 Psal . XV , 10 . ** Anast . Sinait. in 'Oôngo,
p. 295 . 18 . XV , 20 . 16 ibid . 33.
VARIÆ LECTIONES.
1 Cod . S. Hil. et alii plurimi "Αφθαρτον μεν ούν κατά την παράφρονα ( Colb. 1 άφρονα ) Ιουλιανών
και Γαϊανόν λέγειν, κατά το. a Regg. 4 αθανασίας : sic Faber immortalitatem posuit .
NOTÆ.
corpus , oπoίoν, ουχί του πρωτοπλάστου μόνον , αλλά D Patres dicunt. Sed de his non est nunc disputandi
και το ημέτερον " ου γαρ δι' αυτόν εκείνον ήλθεν tempus , ότι μηδε δόγμα το κατά τον 'Αδάμ τυY
μόνον , αλλά και δι' ημάς , quale erat, non solum
► xável dogma quippe fidei non est id quod ad Adami
Adami corpus , sed eliam nostrum : utpote qui non slalum spectat. Non venit Dominus salvum faciurus
illius duntaxat causa venerit, verum etiam nostri. Adamun insontem, ut similis ei fieret , sed magis
Cum enim communis essel morbus, valde absurdum peccati reum et jam Iapsum , ένα δη συμπεπονθύς
frisset, unius quidem esse similem , cæterorum vero aútõ , ut una cum illo patiens , una quoque secun
dissimilem : quinimo Adamum in prima constitu- eum suscitaret . Quia vero hæretici es Palrum quo
lione sua non habuisse ut in lotum esset immorin- ruindam auctoritatibus inferebant Christi corpus
lis , μητιδήγε , και το άφθαρτον , quanto minus ut fuisse a corruplione liberum , duplex illud corru:
incorruplibilis : alioqui oux avoiuaecoû guhou tñs plelæ distinguit genus, quod ' Nosterinitio capitis
ζωής προσεδέησεν, όμως οι non fuisset ligno vilα , edisserit.
cujus pårticipatione privalus per peccalum fuit , ut
1101 DE FIDE ORTHODOXA LIB . IV . 1132
KEPAA . KOʻ [or'). A CAP. XXIX .
Περί της εν τω άδη καθόδου. De descensu ad inferos.
Κάτεισιν εις άδην(58) ψυχή τεθεωμένη, ίνα ώσπερ Ob id porro deificala anima ad inſeros descen
τοις εν γή και της δικαιοσύνης ανέτειλεν ήλιος, ούτω dit, ut quemadmodum bis qui in terra versaban
και τους υπό την εν σκότει και σκιά θανάτου και καθ- lur justitiæ Sol orlus erat , ita etiam illis qui
ημένους επιλάμψη το φώς · ίν ' ώσπερ τοίς εν τη sublus terram , in tenebris et umbra mortis sede
ευαγγελίσατο ειρήνην,, αιχμαλώτους άφεσινv , και bant , illucerel 18 : ac sicut iis qui in terra erant ,
τυφλοίς ανάβλεψιν, και τοις μεν πιστεύσασι γέγονεν pacem , captivis remissionem , cæcis visum evange
αίτιος σωτηρίας αιωνίου ,, τοις δε? άπειθήσασιν,, lizaverat 19,
9 '', atque illis quidem qui crediderant
απιστίας έλεγχος , ούτω και τοίς εν άδου (59) : "Ινα salutis auctor exsliterat, incredulos autem inſide
αυτώ παν γόνυ κάμψη επουρανίων και επιγείων litalis arguerat : sic etiain eis, qui in inferno
και καταχθονίων , και ούτω τους απ' αιώνων • erant " : Ut ipsi omne genu flecleretur, cælestium ,
λύσας πεπεδημένους, αύθις εκ νεκρών ανεφοίτησεν, lerrestrium et infernorum " . Hoc pacto, solulis
οδοποιήσας ημίν την ανάστασιν. illis , qui ab omni ævo vincti tenebantur, ipse
rursus a morte ad vitam rediit, viam nobis ad re
B surrectionem sternens .
17 Malach . iv , 2 . 18 Isa . ix , 2. " ' Isa . lxi , 1 ; Luc . iv , 19 . 20 I Petr. ii, 19. " Pbilipp. ii, 10.
VARJÆ LECTIONES,
• Deerat Oavátou in editis. • Codices fere omnes år' alüvos. Velus interpr. a sæculo.
NOTÆ .
59) Rátelcir eic Qồnr. Ob id porro, etc. Chri- diebus Noe, etc. Propter quem Irenæus, lib. iv,
sli anima ad inſerna loca descendisse trailunt uni- c . 45, ait, Christum descendisse in ea quæ sunt sub
versim Patres . Tametsi Rufinus in Expos . Syıb. terra , el evangelizasse remissam peccatorum exsi
voces islas descendit ad inſeros , apostolico Śym slentem iis qui credunt in eum. Crediderunt autem
bolo adjectas dicat , atque idem sonare , alijue, in eum omnes qui sperabant in eum, id est qui ad
sepultus est . Ipse tamen , quibusdam interjectis, ventum ejus prænuntiaverunt, et dispositionibus ejus
catholicam traditionem confirmat : Rediit vicior servierunt, jusli, et patriarchæ , et prophetæ, quibus
a mortuis, inquit, inferni spolia secum trahens. De- similiter utnobis remisit peccata. De qua remissione
erant quoque in prisco Orientalium symbolo , quod iterum legi debet, cap. 50. Theologus, oral. 42 :
Cyrillus Hieros. in Catechesibus explicabai, et C Si in infernum descendat, inquit, simul descende :
Marcellus Ancyranus Julio papæ obtulit in epi- ea mysteria cognosce quæ Christus illic gessit : an
stola , quam refert Epiphanius : 'descensum tamen omnes prorsus suo adventu salvos feceril , ở xaxei
ad inferos eleganter describit iden: Cyrillus, calech. cous TTLTTEÚOVTas, an eos duntaxat qui illic quoque
14. Velus porro illud symbolum in Oriente obso- crediderunt. In eumdem sensum respondetur quar
levit, velut eliam symbolum aliud Ecclesiæ Antio- stioni inter Anastasianas ; atque ex nescio qua vi
chenæ , quod semel atque iterum profertur a Cas- sione narratur , Platonem primum fuisse eorum
siano , lib . vi Cont . Neslor. laudatumque est , et qui Christo apud inferos crediderunt. Consimilia
ab Eusebio et clericis CP. in Contestal. cont . habet auctor orationis De illis qui in Christo dor
Neslor. postquam ab Ephesina el Chalcedonensi mierunt , quem a Joanne nostro diversum esse
synodis vetitum est ne alia formula adhiberelur ostendemus. Philastrius vero Brixiensis bæreticos
præter Nicænam , quæ integra a Græcis inter ipsas censet illos, qui dicunt Dominum in infernum de
baptismi cæremonias recitalur. scendisse, et omnibus etiam ibidem annuntiasse, ut
(59 ) Ούτω και τοίς εν άδου . Ιια etiam illis qui confitentes ibidem salvarentur. Cielerum Æcume
in inſerno erant. Alludit ad hunc Epist. I Petri , nius ad locum Petri quem altuli , docet eos dun
c. m , locum : In quo et his qui in carcere erani taxat ad Christum in inferis conversos esse , qui
spiritibus veniens prædicavit , qui increduli fuerant ita comparati erant, quando in vivis agebant, ut
uliquando, quando exspectabant Dei patientiam in si lunc illis prædicasset, in eum credidissent.
LIBER QUARTUS.
ΚΕΦΑΛ. Α ' [ΟΔ'] . D CAP . J.

Περί των μετά την ανάστασιν. 253 De iis quæ resurrectionem secula sunt.
Μετά δε την εκ νεκρών ανάστασιν, πάντα μεν τα Christus post resurrectionem impassibilis. Cur
πάθη απέθετο · φθοράν λέγω , πεινάν τε και δίψαν , posi eam cibum sumpserit. Humana omnia in co
ύπνον και κάματον , και τα τοιαύτα. Ει γάρ και integra.- Postquam autem Christus a morte resur
εγεύσατο βρώσεως μετά την ανάστασιν , αλλ ' ου rexit, omnes quidem ægritudines exuit , puta cor
1:03 S. JOANNIS DAMASCENI 1104
ruptionem , famem , sitim , somnum , lassitudinem , A voyo çútEWS' Où ydp érelvasev . oixovoulas ir
aliaque id generis. Nam cisi post resurrectionem τρόπο, το αληθές πιστούμενος της αναστάσεως,
cibum gustavit ?? , non tamen id naluræ lege conti- ως αυτή έστιν , ή σάρξ(60) η παθούσα και ανα
gil : neque enim fame laboravit ; sed certa lispen- στάσα · ουδέν δε τών της φύσεως μερών απέθετο,
satione, ut fidem faceret , se vere ad vitam rediisse, ου σώμα, ου ψυχήν , αλλά και το σώμα, και την
eandemque esse carnehm que cum nortua fuis- ψυχήν λογικήν τε και νοεράν, θελητικήν τε και έν
set , reviserat . Cæterum nullam naturæ partem εργητικήν κέκτηται , και ούτως εν δεξιά του Πατρός
abjecit, non corpus , non animam . Quin potius et καθέζεται , θέλων θεϊκώς τε και ανθρωπίνως την
corpus et animam ratione et intellectu, volendique ημών σωτηρίαν, και ενεργών, θεϊκώς μεν, την των
ct agendi facultate praeditam habuit, sicque in όλων πρόνοιάν τε και συντήρησιν , και κυβέρνησιν,
celum ascendit ,, atque ad Patris dexteram sedct , ανθρωπίνως δε , μεμνημένος των επί γης αυτού και
divino humanoque moilo salutem nostram volens : διατριβών, όρων τε και γινώσκων , ως υπό τάσης
divino quidem qua rebus omnibus providel , eas προσκυνείται της λογικής κτίσεως. Γινώσκει γάρ
conservans el gubernans; huinano autem conver- η αγία αυτού ψυχή, ότι τε καθ' υπόστασιν τω Θεώ
Λόγω ηνωται , και συμπροσκυνείται , ως Θεου ψυχή,
sationem suam , quam in terris gessit , mente reco-
lens , vidensque et sciens se ab omni creatura B και ουχ ώς απλώς ψυχή . Και το αναθήναι δε εκ γής
rationali adorari. Sanctæ elenim ipsius animæ εις ουρανόν, και το καταβηναι δε πάλιν , ενέργεια :
comperlum est , tum quod Deo Verbo secundum εισι περιγραφομένου σώματος : Ούτω γαρ πάλι »
hypostasim unita sit , lum quod una cuin eo ad- ελεύσεται , φησί , προς υμάς, όν τρόπον εθεάσα .
oretur, uti Dei anima, ac non ut simpliciter anima . σθε αυτόν πορευόμενον εις τον ουρανόν ,
Quin hoc quoque ipsum quod e terra in cælum ascendit, ac denuo descensurus est , actiones sunt
corporis circumscripti : Sic enim , inquit , rursus veniel ad vos, quemadmodum vidistis eum euntem in
cælum 13
CAP. II. ΚΕΦΑΛ . Β ' [ΟΕ ].
De sessione ad dexteram Patris. Περί της εκ δεξιών του Πατρός καθέδρας .
Porro Christum ad dexteram Dei et Patris sedere Έκ δεξιών δε του Θεού και Πατρός κεκαθικένα!
corporaliter dicimus : nec proinde loci instar esse φαμεν τον Χριστόν σωματικώς , ου τοπικήν δε δε
Patris dexteram alirmannus. Qui eniin fieri possit, ξιάν του Πατρός λέγομεν. Πώς γαρ ο απερίγραπτος
ut qui
ul circumscriptionis est expers ,, loco definitam τοπικών σχολη δεξιάν ; Δεξιά γάρ και αριστερά των
dexteram habeat? Dextra enim et sinistra iis le- περιγεγραμμένων εισί • δεξιάν δε του Πατρός λέγο
mum conveniunt, quæ loco circumscribuntur. Quo . μεν τήν δόξαν και την τιμήν της θεότητος , εν ή ο
C
circa per palernce dexiræ vocabulum significamus του Θεού Yίος προ αιώνων υπάρχων , ως Θεός, και
divinitatis honorem et gloriam , in qua cum Dei τω Πατρί ομοούσιος , επ' εσχάτων σαρκωθείς , και
Filius , tanquam Deus Patrique consubstantialis, σωματικώς κάθηται , συνδοξασθείσης της σαρκός
anle sæcula esset, ad extremum caro factus corpo- αυτού : προσκυνείται γάρ μια προσκυνήσει μετά της
reo quoque modo considet , in camdem nimirum σαρκός αυτού υπό πάσης της κτίσεως.
gloriam ascita ipsius carne. Una enim eademque cum sua carne adoratione ab omnibus creatis re
bus colitur 9 .
21 Luc. ΧΧιν, 43. 18 Act , 1 , 11 . 2* Athan . Jun . p. 45 ad Ant.; Basil. lib. De Spiritu sanclo, cap. 6.
VARIAE LECTIONES.
d Deerat αυτού, in editis.

NOTÆ .
(60) Ως αυτή εστι σάρξ. Eamdemque carnen Djam terrenisque affectionibus Christi caro obnoxia
esse. Huic doctrinæ Origenes, ut erat Gnosticorum non sit , pula fami, siti, aliisve infirmitatibus :: non
placitis imbutus , repugnavit. Marcellum Ancyra- tamen ui incorporeus sit , qui nativas corporis pro
nuin omilto. In dial . *2 Theodoreti, Eranistes hæ- prietales non abjecerit , nimirum trinam dimensio
relicus , rogatus , quo tempore humanitas Christi nem , formam , et cælera id genus. Foreque illud
2
exstare desierit , respondet saltem μετά την εκ corpus divinius , quod et cerni queat , el interim cras.
νεκρών ανάστασιν ή σαρξ εδέξατο την εις θεότητος siliei e.rpers maneat, utpole non jam caro , sed inter
susiv Metaboany, caro in divinam naturam mila- carnem , et id quod incorporeum est, mediam quam
iionem admisil.Neminem terreat bic Theologi locus dam rationem habens. Nicetæ expositionem firmat
oral. 49 , ubi Christum venturum esse dicit, ουκέτι Nazianzenus ipse, epist . 1 ad Cledon . , ubi adversus
μεν σάρκα : ουκ ασώματον δέ · οίς δε αυτός οίδε Apollinarium definit anathemati subesse qui dise
λόγοις θεοειδεστέρου σώματος. Non jam quidem rit Christum αποτεθείσθαι νύν την σάρκα , carne:
illum carnem : cælerum non incorporeum , diviniori deposuisse . Et certe Athenagoras, quo nullus aller
etsistente corpore, quomodo ipse novit , ul ab illis fortius carnis resurrectionem defendit, eodem modo
φui se confuerunt aspiciatur , και μείνη Θεός έξω dixerat , nos post resurrectionem fuluros , oux
ta xúrncos, Deusque omnis crassiliei exsors maneat. ώς σάρκες , κάν έχωμεν , non velut carnes simκς,
Nicclas siquidem hæc interprelatur, ut naturalibus lametsi hubeamus.
DE FIDE ORTHODOXA LIB . IV . 1106
Ε 1105 254 CΑΡ . ΙΙΙ.
Προς τους λέγοντ ας (61.) Γ' Ει
ΚΕΦΑΛ δύ ο. φύ σεις ο Χρι- A
Adversus eos qui ila objiciunt : Si duæ naturæ Chri
ει [ 07)
ίσ λατρ
στος, ή και τη κττε εύετ
, φύ ε
κτι σιν - stus esi , aut creaturam colitis , naluram creatanı
στην προσκυνούν ς , ή μίαν φύσιν προσκυ-
•
adorando , aut alteram naturam dicitis adorandam ,

alieram non adorandam .
γη τε , Θεο
ΤοντήνΥιόλένγετου ύ αν
ή μι συναπτω ον e.τώ αγίω
Πατύνρίητκαι
ροσκ Christi caro, ut Verbi caro adoranda , non ratione
Πνεύματι προσκυνούμεν · ασώματος μεν προ της sui. -Dei Filium simul cum Patre et Spiritu sancto
ανθρωπήσεως , και νύν τον αυτόν σεσαρκωμένον και adoramus , corpore quidem nudum antequain hu
γενόμενον άνθρωπον , μετά του είναι Θεόν. Ή το!- manilatein assumpsisset , nunc autem eumdem in
νυν σάρξ αυτού , κατά μεν την έαυτής φύσιν , αν carnatum hominemque faclum , cum eo quod Deus
διέλης ισχναίς επινοίαις το δρώμενον εκ του νοουμέ- 7
est . Ac proinde ipsius caro suapte quidem natura
νου , απροσκύνητός εστιν , ως κτιστή : ενωθείσα δε si subtili quadam consideratione id quod visi
ΕΙ τω Θεώ Λόγω , δι' αυτόν και εν αυτώ προσκυνείται . bile est, ab eo quod ratione tantum intelligitur,
"Ονπερ γάρ τρόπον ο βασιλεύς και γυμνός προσ- distinxeris , nequaquam adoranda est , utpole creata,
κυνείται και ενδεδυμένος , και η αλουργίς , ως μεν el cum Deo Verbo unita sit , propter ipsum el
21
ψιλή άλoυργίς , πατείται και περιρρίπτεται, βασιλι- Β in ipso adoratur.. Quemadmodum enim rex , et nu
κον δε γενομένη ένδυμα , τιμάται και δοξάζεται , και dus, et vestibus indulus adoratur ;; ac purpura,:
Α. εί τις αυτήν παροικτρώσειε , θάνατον , ώς τα πολλά , quidem velut simplex purpura calcatur et projici-.
κατακρίνεται ως δε και ξύλον ψιλόν ουκ έστι τη lur ; postquam autem in regium indumentum adhi
αφή απρόσιτον , πυρί δε προσομιλήσαν και άνθραξ Dita est ,, tum honore et gloria alicitur ,, eaque con
γενόμενον , ου δι' εαυτό , διά δε το συνημμένον πύρ, ditione est , ut qui eam indecore tractarit , morie
7
απρόσιτος γίνεται , και ουχ ή του ξύλου φύσις υπ- plerumque mulietur : velut eliani simplex lignum 16, 1
αρχει απρόσιτος , αλλ ' ο άνθραξ , ήτοι το πεπυρακτω- non sic comparatum est ut tangi non possit •
μένον ξύλον , ούτω και η σάρξ , κατά μεν την cæterum ubi admolo igne carbo evasit, non quidem
εαυτής φύσιν , ουκ έστι προσκυνητή , προσκυνείται suapte ri, sed ob adjunctum ignem , nec propias
vi, langi omnino polest : non , quod ea ligui
δε εν τω σεσαρκωμένω Θεώ Λόγω , ου δι ' εαυτήν, adiri , nec
>
αλλά διά τον ηνωμένον αυτή καθ ' υπόστασιν natura sit , ut propiorem ad se accessum non feral,
Θεόν Λόγον · και ου φαμεν , ότι σάρκα προσκυ- sed quod jam carbo sit, seu lignum accensum : ad
νούμεν ψιλήν , αλλά σάρκα Θεού , ήτοι σεσαρκωμένον eumdem quoque modum caro suaple quidem na
tura nequaquam est adoranda : sed cum incarnalo
. adoratur , non quidem propter seipsam , sed propter Deum Verbum , quod secundum hypostasini
Verνbo
Θεό
ipsi copulatum est. Neque enim falemur nudam simplicem carnem adurari, verum Dei carnem , sive
Deum incarnatum . CAP . IV .
ΚΕΦΑ
Διαι τι ο Υιός του Θεο [07νθρ. ώπησε , και ουκ C Cur Dei Filius , non Paler, aut Spiritus sanctus, homo
Λ .ύ Δ'ενη
ο Πατήρ , ουδε το Πνεύμα και τι ενανθρω-
9 faclus sit : quidque factus homo præstiterit.
Πατήρ
πήσ ο Πατ
ας κατ ήρωσε
ώρθ ν . και ουχ Υιός • Υιός ο Υιός,
(62), 17 Pater , Pater est, et non Filius : Filius, Filius
.
51. 26 Simile familiare Patribus .

. 1,, Cont. Apoll. Epist. ad Adelph .; Epiphan.. Ancor.,. &8 31
25 Athan.. lib .1
Sup .. lib.. II,
, c.c. 8.
. 27 Greg . Οrat . 39.
VARIÆ LECTIONES .
• R. 3443 τη κτιστή λατρεύετε φύσει , ή προσκυνητήν λέγετε , και μίαν απροσκ... quidam alii άρα τη
κτίσει . R. aller άρα κτίσει .
NOTÆ .
( 61) Προς τους λέγοντας . Αdversus eos qui di- μακρύνομεν αυτόν από της σαρκός . Ιdem tradit in
cun!, etc. Apollinaristie sic olim argumentati erant, lin. lib. i Cont. Apollin . , ut et Epiphanius, a quo
Catholicosque adeo ανθρωπολάτρας appellabant , Noster purpuræ exemplum muluatus est . Quocirca
sive hominicolas : Nazianzenus vero , epist. 2 ad D Cyrillus contra Nestorium definit , analb. 8 : Si
Cledon ., vicissim eos sapxoátpas, carnicolas , vocat ; quis dixerit , τον αναληφθέντα άνθρωπον συμπροσ -
quia nempe , ut docet nosNyssenus in Antirrhelico , κυνείσθαι τω Θεώ Λόγω, hominem assumptum una
Apollinarius aiebat nihil tam adorandum esse cum Deo Verbo adorari, etc. , anathema esse. Ei
quam carnem Christi : Ουδέν ούτως προσκυνητέον , concinunt Theodorelus et Orientales , ubi ipsius
ώς η σάρξ
Κυρίου τουυνείτ
προσκ αι ,ούκαθό
Χριστ . Ει rurs um :πρόσ
έν έστι Η ωπον
σάρξ, του
και Anat hematismos
(62) Πατήρ ο impu
gnant.
Πατήρ . Pater es ! Pater , et not >
εν ζωον μετ' αυτού · Caro Domini adoralur , qua- Filius . Noster hæc accepit ex Nazianzeno , orat. 37 ,
tenus una est persona , el animal unum cum ipso. eodemque modo Fulgentius disputat lib . De fid.
Gregorio vero non placet ut Christi caro , quæ ad Pelrum . Cæterum sanctus Thomas , ui parl . ,
creata est , adoratione digna censeatur . Id quod quest . 3 , art. 6 , absolute fieri posse docet , ut
Aibanasius sic explicat , epist. ad Adelph . : Etsi Pater absque ulla personarum conversione filius
caro per se ex conditis rebus est , αλλά Θεού γέ- hominis sit : quia filiatio temporalis , qua Chrislus
γονε σώμα , Dei nihilominus corpus facta est , nec Filius hominis dicitur , non constituit personas
>
iale corpus seorsim a Verbo adoramus, ut Verbum ipsius , sicut filiatio ælerna .
adoraluri , ipsum a carne procul seponamus : 00
7
est, et non Pater : Spiritus sanctus , Spiritus, ac non A και ου Πατήρ Πνεύμα άγιον το Πνεύμα, και ου
:
Pater, nec Filius. Proprietas enim immobilis est : Πατήρ , ουδέ Υιός. Η γαρ ιδιότης ακίνητος • ή πώς
quonam enim alio modo proprielas maneret, 255 άν ιδιότης μένου κινουμένη και μεταπίπτουσα ; Διά
si moveretur exque alia in aliam transiret ? Ob eam τούτο ο Υιός του Θεού , Υιός ανθρώπου γίνεται ,
causam Dei Filius, hominis filius fit, ut proprietati ένα μείνη η ιδιότης ακίνητος. Υιός γάρ ών του
immobilitas sua constet. Nam cum Dei Filius esset , Θεού , Υιός ανθρώπου γέγονεν , σαρκωθείς εκ της
>
factus est hominis filius, ex sancla Virgine carnem αγίας Παρθένου, και ουκ εκστάς 1 της υϊκής ιδιό
sumens, nec propterea ab ea proprietate quæ Fi τητος.
lium decet excedens .
Noto et characteres divince naturæ . Cur Filius 'Ενανθρώπησε δε ο Υιός του Θεού , ίν ' εφ' ώπερ
incarnatus . - Hanc porro Dei Filius ut homo fieret εποίησε τον άνθρωπον , πάλιν αυτώ χαρίσηται· εποίη
causam habuit , ut id rursus homini beneficium
1
σε γάρ αυτόν κατ' εικόνα εαυτού , νοερόν και αυτεξού
aferret, cujus gratia illum a principio condiderat. σιον, και καθ' ομοίωσιν, ήτοι εν αρεταίς τέλειον , ώς
Siquidem eum ad imaginem suam , intellectu et .
εφικτον ανθρώπου φύσει · αύται γάρ οιονεί χαρακτή
libertate præditum efinxerat ; necnon ad simili- ρες της θείας υπάρχουσι φύσεως, το αμέριμνον, και
tudinem suam , id est, omni virtutum genere per- B απερίσπαστον , και ακέραιον, το αγαθόν, το σοφών,
fectum , quantum quidem humanæ naturæ conse- το δίκαιον, το πάσης κακίας ελεύθερον . Εν κοινωνία
qui datum esset. llæ quippe divinæ naluræ veluti μεν ούν εαυτού καταστήσας τον άνθρωπον (επ'
notæ sunt, nempe cura ac sollicitudine vacare, sim- αφθαρσία γάρ τούτον εποίησε , διά της εαυτού
plicitate, bonitate , sapientia et justitia pollere, κοινωνίας ανήγαγεν αυτόν προς το άφθαρτον) : έπει .
atque ab omni vitio liberum esse . Porro cum ho- δή και διά της παραβάσεως της εντολής τους της
minem in eo slalu constituisset, ut se ipsi commu- θείας εικόνος χαρακτήρας εξεφώσαμέν τε και συν
nicaret, eum etenin 18 ſecerat,utcorruplelæ obnoxius εχέαμεν, και εν κακία γενόμενοι, της θείας κοινωνίας
b
non esset, per sui communicationem ad incorru- εγυμνώθημεν : Τίς γάρ μετουσία φωτί και προς σκό
ptionem eum subvehebal . Quoniam autem per man- τος , και έξω της ζωής γενόμενοι , τη του θανάτου
•
dati violationem imaginis divinæ ductibus et cha- φθορά υπε πέσομεν ί · επειδή μετέδωκε του κρείττο
racteribus obscuratis ac deletis , in malitiam pro- νος, και ουκ εφυλάξαμεν, μεταλαμβάνει του χείρονος ,
voluli , divina communicatione orbati sumus : Nam της ημετέρας λέγω φύσεως, ένα δι' εαυτού και εν
quæ socielas luci ad lenebras *9? atque a vita exclu- εαυτώ ανακαινίση μεν το κατ ' εικόνα , και καθ'
, mortis interitumincidimus::quoniam,inquanm ,,
si ,in ομοίωσιν, διδάξη δε και ημάς την ενάρετον πολι
prestantius illud , quod nobis impertitus erat, C τείαν, ταύτην δι' εαυτού ποιήσας ημϊν ευεπίβατον ,
minime custodivimus ; idcirco ejus quod deierius και τη της ζωής κοινωνία ελευθερώση της φθοράς ,
csi , nostræ scilieet naturæ, particeps ipse fit, ut απαρχή γενόμενος της ημών αναστάσεως , και το
per se quidem et in se imaginis similitudinisque αχρειωθέν και συντριβεν σκεύος ανακαινίση , ίνα της
decorem instauret ?, nos vero virtutibus ornatan) τυραννίδος του διαβόλου λυτρώσηται , προς θεογνω
agendæ vitæ rationem , per se nobis facile ad eam σίαν ημάς καλέσας , και νευρώση , και παιδεύση δι'
>
iler muniens, edoceat , ac per vitæ communicatio- υπομονής και ταπεινώσεως καταπαλαίειν τον τυραν
nem ab interitu vindicet, factus ipse primiliæ no νον.
stræ resurrectionis, alque innovalo vase quod obtrilum et inutile redditum fuerat, nos demum ad
sui cognitionem vocante Deo , a diaboli tyrannide ereptos, corroborel, et per patientiam et humili
lalem ad debellandum vincendunque tyrannum erudiat 30.
Quæ per incarnationem præslita sini, Crucis Πέπαυται γούν ή των δαιμόνων θρησκεία , η κτίσις
Christi vis. Mors per Christi crucem utilior vila το θείω ήγίασται αίματι, βωμοί και ναοί ειδώλων
reddita . Enimvero cullus dæmonum desiit : καθήρηνται, θεογνωσία πεφύτευται , Τριάς η ομοού
creatura ex divino cruore sanctitatem con D σιος, η άκτιστος θεότης kΕ λατρεύεται, είς Θεός αλη
traxit : aretemplaque idoloruna diruta,, sunt :: Dei ' θινός, δημιουργός των απάντων και Κύριος:: αρεται
:
cognitio in animis hominum insita : consubstan- πολιτεύονται, αναστάσεως ελπίς διά της Χριστού
cialis Trinitas, increala colitur divinitas ; unus , in αναστάσεως δεδώρηται, φρίττουσι τους πάλαι υπο
quam , Deus verus , universorum conditor ac χειρίους ανθρώπους οι δαίμονες και το γε θαυμα
Dominus ; virtules studio sunt : resurrectionis στόν, ότι ταύτα πάντα δια σταυρού , και παθών , και
13 Vulg. Sap. 11, 23, inexterminabilem . 29 Ι Cor . VI , 14. 30 Athan . lib. De incarn .; Cyrill. lib . I ,
in Joan .
VARIÆ LECTIONES .
1 Multi codd . και ουκ εξέστη . R. 1 και ουκ εξέστη της οικείας ιδιότητος. Sic vetus interpres et non
secessil a propria proprietale . 8 B. 2924 επ' αφθαρσίαν. In multis codd. deest γάρ sine parenthesi
scilicet , et pro ανήγαγεν habent αναγαγών. h Colb. 1 φωτός. Vetus interpr. posuit lucis . i Could .
fera omnes et antiquiores liabent υπεπέσαμεν . i Regii quidam el Colberlini , necnon S. Nil. oraz
ημάς .... και ταύτην δι' εαυτού ποιήσας . Ε R. 2 φύσις sic Faber increata natura .
1109 DE FIDE ORTIIODOXA LIB . IV. 1110
θανάτου κατώρθωται εις πάσαν την γήν το Ευαγγέ- A spes per Christi resurrectionem donata est : homi
λιον της θεογνωσίας κεκήρυκται, ου πολέμω, και nes quos matıcipio constriclos tenebant, dæmones
όπλοις, και στρατοπέδους τους εναντίους τροπούμε- perlhorrescunt : quodque mirificum est, haec om
νον , αλλ ' ολίγοι γυμνοί, πτωχοί , και αγράμματοι , nia per crucem cruciatusque ac mortem gesla
διωκόμενοι , αικιζόμενοι , θανατούμενοι , σταυρωθέντα sunt : Evangelium quo Dei cognitio paluit , tolo
σαρκι , και θανόντα κηρύττοντες , των σοφών και orbe promulgatum est ; non bello armisque, et
δυνατών κατεκράτησαν και είπε το γάρ αυτούς του σταυ-
.
exercitibus adversarios fundens : verum homines
ρωθέντος ή παντοδύναμος δύναμις . Ο θάνατος καικαι πά- pauci , ηudi,, pauperes,, ac litterarum rudes,, insecta
λαι φοβερώτατος ήττηται , και της ζωής νύν ο πα- lionibus ac verberibus afficti, neci dati , eum qui
m
λαιστύγητος Πι και μισητός προκρίνεται. Ταύτα της in crucem actus mortuusque fuerat,, praedicantes ,
του Χριστού παρουσίας τα κατορθώματα ταύτα της doctos et potentes superarunt . Eorum enim comes
αυτού δυνάμεως τα γνωρίσματα. Ου γαρ ως διά Μωύ. aderat omnipotens virtus ac polestas Crucifixi.
σέως , ένα λαόν εξ Αιγύπτου και της Φαραώ δουλείας, Quin niors ipsa, que terrorem niaximum olim in
θάλασσαν διαστήσας διέσωσε. Πάσαν δε μάλλον την ferebat , prostrata fuit ; et que quondam odio et
ανθρωπότητα εκ φθοράς θανάτου και του πικρού liorrori erat, vita jam potior habetur. 256 Hec
τυράννου , της αμαρτίας ερρύσατο· ου βία άγων ΒB Cliristi adventus preclara facinora : haec ipsius
προς αρετήν , ου γη καταχωννύς (65), και πυρί φλέ- potentiae indicia luculenta. Non enim , ut per
γων , και λιθοβολείσθαι προστάσσών τους αμαρτάνον- Moysem, populum unum ex Egypto ac servili
τας , αλλά πραότητα και μακροθυμία πείθων τους Pharaonis jugo dissectis maris undis liberavit " ,
ανθρώπους αιρείσθαι την αρετήν, και τοις υπέρ verum omne potius humanum genus ex mortis
ταύτης ενάμιλλάσθαι πόνοις , και ενηδύνεσθαι» πάλαι interitu et acerba peccati tyrannide vindicavit :
μεν γάρ αμαρτάνοντες ηκίζοντο, και έτι της αμαρ- non quidem ad virtutem vi adigens ; non terra
τίας αντείχοντο , και θεός αυτούς η αμαρτία λελόγι- obruens, non flammis exurens, non peli saxis
στο νύν δε υπέρ ευσεβείας και αρετής αικισμούς peccatores jubens, verum mansuetudine ac leni
αιρούνται, και στρεβλώσεις , και θάνατον. tate homines ad virtutem amplexandam alliciens,
atque ita comparans, ut pro ea adipiscenda labore et certamina læti susciperent. Etenim olim
quidem licet cum peccabant pænas luerent, adhuc tamen peccato mordicus adhærebant, quod instar
numinis haberent. At nunc contra pietatis virtutisque causa verbera et crucialus, mortemque
amplectuntur.
Εύγε, ώ Χριστέ Θεού Λόγε , και σοφία , και δύνα- C Euge, Christe, Dei Verbum, sapientia, et poten
μις , και Θεέ παντοκράτωρ τι σοι τούτων από tia, atque omnipotens Deus, quid tibi nos inopes
οι άποροι ημείς αντιδοίημεν ; Σα γάρ άπαν hegeni pro istis omnibus rependemus ? Tua enim
αιτείς παρ' ημών ουδέν , ή το σώζεσθαι , αυν ont omnia . Quin nibil quidquam a nobis exposcis,
τούτο διδούς, και λαμβάνουσι η χάριν ειδώς, δι . nisi salutem nostram : cujus cum tu ipse largitor
τον αγαθότητα· σοι χάρις, τώ το είναι δεδωκότι , sis, nihilominus pro inenarrabili tua bonitate illis
και το εύ είναι χαρισαμένω, κάκ τούτου παραπεσόν- gratiam habes , qui eam consequuntur . Gralias
τας επαναγαγόντι προς τούτο, διά της αφάτου ο συγ-
0
libi, qui et esse et bene essc nobis concessisti ;
καταβάσεως . cumque hinc excidissemus, inexplicabili demissione
et indulgentia eodem nos reduxisti.
ΚΕΦΑΛ . Ε ' [ΟΗ]. CAP . V.
Προς τους ερωτώντας , ει Ρ υπόστασης του Χρι- Ad eos qui quærunt : Silne Christi persona creala ,
στου κτιστη έστιν, ή άκτιστος . an increata ?
Η υπόστασις του Θεού Λόγου προ της σαρκώσεως , Monophysitarum carillationem aliam diluir . Chri
απλή ήν, και ασύνθετος , και ασώματος , και άκτι- sti persona increala el creata . — Dei Verbi per
στος, σαρκωθείσα δε αύτη , γέγονε και τη σαρκί υπό- D sona , ante carnem assumptam simplex erat, nec
στασις , και γέγονε σύνθετος εκ θεότητος , ής αεί composita ,, corporis expers et increata. Ex quo
είχε , και εξ ης προσείληφε σαρκός • και φέρει των autem carnem suscepit , carni quoque persona
δύο φύσεων τα ιδιώματα , εν δυσί γνωριζομένη φύ- facta est, compositaque evasit ex divinitate, quam
σεσιν · ώστε η αυτή μία υπόστασις, άκτιστος τέ εστι nunquam non habuit, et ex carne quam assum
τη θεότητι , και κτιστή της ανθρωπότητα, ορατή και psit , geritque adeo duplicis naturæ proprielates,
αόρατος : επεί αναγκαζόμεθα , ή διαιρείν τον ένα ut quæ in duabus naturis noscatur. Quo fit ut
11 Εxod . XIV, 16.
VARIÆ LECTIONES.
1 Colb . 1τροπούμενος.. S. Hil . et Νoster τροπούμενοι . τι Εdita στυγητός και μισητός πάλαι. 2 Edit.
και λαμβάνεις . • Colb. 1 et alii αφράστου. Ο Μss . η.
NOTÆ .
( 63) Ου γη καταχωννύς . Νon terra obruens . Dathan et Abiron , et immissum ignem, quo du
Theologi denuo verbis significat deglutiisse terram centi et quinquaginta viri cum Core perierunk,
una eademque persona et divinitatis ratione in- A Χριστόν , δύο τάς υποστάσεις λέγοντες , και την των
creata sit, et creala ratione humanitatis ; visibilis φύσεων αρνείσθαι διαφοράν, και τροπήν εισάγειν,
simul et invisibilis. Nam alioqui in eas angustias και σύγχυσιν.
adducemur , ut vel unum eumdemque Christum dividamus, duas personas asserendo, vel natura
rum distinctionem inficianles , conversionem vel confusionem inducamus.
CΑΡ. VΙ . ΚΕΦΑΛ . 7 " [ 0Θ |.
Quando Christus est appellatus. Περί του, πότε εκλήθη Χριστός .
Non , quemadmodum quidam falso prædicant " , Ουχ ώς τινες (64) ψευδηγορούσι , προ της εκ Παρ
mens anle carnem ex Virgine assumptam , Deo θένου σαρκώσεως ο νούς ηνώθη τω Θεώ λόγω , και εκ
Verbo copulata est, et jam lum Christi nomen τότε εκλήθη Χριστός : τούτο των Ωριγένους ληρη
accepit. Commentum enim hoc inter Origenis de- μάτων το ατόπημα , πρoύπαρξιν ψυχών δογματίσαν
liramenta recenselur, qui animas corporibus esse τος. Ημείς δε Χριστόν γεγενησθαι 4 φαμεν τον
vetustiores docuerit . Nos vero Filium, 257 Dei- Υιόν και Λόγον του Θεού, αφ' ού εν γαστρί της αγίας
que Verbum , tum demum fuisse Christum voca- 'Αειπαρθένου έσκήνωσε , και σάρξ άτρέπτως εγένετο,
tumque esse dicimus , cum Sancte semperque B και έχρίσθη η σάρξ τη θεότητι. Χρίσις γάρ αύτη της
Virginis uterum inhabitando, caro citra mutatio- ανθρωπότητος , ώς φησιν ο Θεολόγος Γρηγόριος. Και
nem ullam factus est,, unctaque caro fuit divini- ο ιερώτατος δε και της Αλεξανδρέων Κύριλλος πρός
tale. Hæc namque humanitatis unctio exslilit , ut τον βασιλέα Θεοδόσιον γράφων, τάδε έφησεν " Χρή
ait Gregorius Theologus 33. Sanctissimus item ναι γάρ έγωγε φημι , μήτε τον εκ Θεού Λόγον άν
Alexandriæ præsul Cyrillus imperatori Theodosio θρωπότητος δίχα, μήτε μην τον εκ γυναικός αποτε
scribens 3588, in hunc modum Ioquitur : Equidem χθέντα ναόν, ουχ ενωθέντα το Λόγω, Χριστόν Ιησούν
necessarium esse arbitror , ut nec Verbum quod ονομάζεσθαι. 'Ανθρωπότητι γάρ καθ' ένωσιν οικονο
ex Deo sine humanitale natum est , nec rursus μικήν απορρήτως συνενηνεγμένος ο εκ Θεού Λόγος ,
templum , quod ex muliere partu editum est, si νοείται Χριστός . » Και πρός τάς βασιλίδας ούτως :
Verbo unilum non sit, Jesum Christum nuncupe- « Τενές φασιν, ότι το Χριστός όνομα πρέπει και
mus. Etenim Verbum quod ex Deo est, non aliter μόνο και ιδία καθ' αυτόν νοουμένω, και υπάρχοντι ,
Christus censetur, nisi quatenus per dispensatio- τω εκ Θεού Πατρός γεννηθέντι Λόγο. Ημείς δε ουχ
nis unionem arcano modo cum humanitate con- ούτω δεδιδάγμεθα φρονείν, ή λέγειν · ότε γάρ γέγονε
junctum35 fuit, » Rursumque ad imperatrices ita C. σάρξ ο Λόγος , τότε και ωνομάσθαι λέγομεν αυτόν
scribit 38 : « Quidam Christi nomen , Verbo soli τον Ιησούν . Επειδή γάρ κέχρισται τα ελαίω
singulatimque in se considerato et exsistenti, it Η γαλλιάσεως, ήτοι το Πνεύματι και , παρά του
a Patre genitum est, convenire asseruni . Nos vero και Πατρός , ταύτητοι Xριστος ονομάζεται.
ita sentire et loqui nequaquam edocti sumus. Nam 0 περί το ανθρώπινον η χρίσις, ουκ αν ενδοιά
quando Verbum factum est caro, lum primum σειε τις των ορθά φρονείν ειωθότων . Σ• Και Αθανάσιος
etiam Christum Jesum nominatum fuisse dicimus. δε ο παναοίδιμος εν τω περί της σωτηριώδους επι
Nam quia exsultationis oleo, sive Spiritu , a Deo φανείας λόγω, ώδε πη λέγει · « Ο προϋπάρχων Θεός
et Patre unctus est, eatenus Christus appellatur 38. προ της εν σαρκί επιδημίας, ουκ ήν άνθρωπος ,
Quod autem unctio in humanitate facta sit , in du- αλλά Θεός ήν προς τον Θεόν, αόρατος και απαθής
31 Error Origenis lib . Περί αρχών , cap. 6. 33 Orat . 36, non longe a fine. 3 * Edit. Paris.p . 25.
35 Ibid. p. 34. 36 Ηebr . 1 , 9 .
VARIÆ LECTIONES.
g Edita γεγεννήσθαι. τ Μss . τάδε φησί. 5 Μss . τώ αγίω Πνεύματι .

NOTÆ .
(64) Oůy ös Tireç. Non quemadmodum quidam , D dissociabiliter inhærens, utpote sapientiæ , et Verbo
etc. Sic_Sophronius, epist . ad Serg. : Incarnatur Dei , el verilati, et luci veræ, et tota totum recipiens,
Verbum Deus, non effictæ prius carni copulatus , præ-alque in ejus lucem splendoremqueipsa cadens , facia
formatove et jam in se subsistenti corpore implexus, esi cum ipso unus spiritus, etc. Non enim possibile
ου προϋποστάση ψυχή συντιθέμενος, out cum erstante erai, Dei naturam corpori sine mediatore misceri.
prius anima composilus , sed cum utrumque ad sub- Nascitur, ut diximus, Deus homo, illa substantia
sistendum venirent. Origenes animam Christi per- exsistente, cui ulique contra naluram non eral corpus
inde Christum ſuisse antequam nascerelur, lenuil, assumere : sed neque rursus anima illa , utpole sub
lib . 11 Περί άρχων , cap. 6 ; insinuatque beata0 slantia rationabilis, contra nuluram habuil capere
hanc animam merilam esse ul cum Verbo jungere- Deum , in quem , ut superius diximus , velut in Ver
tur : Cum liberi arbitrii facultate, unumquemque va- bum et sapientiam lola jam cesserat. lloc Adamantii
rielas animorum et diversitas habuissel , ul alius ar- dictum , Verbuin media anima esse unilum carni,
dentiore, alius tenuiore el exiliore erga auctorem meliori sensu usurpavit Nazianzenus , quein utinam
suum amore teneretur, illa anima, de qua dixil Je potius spectaverit Rulinus in Esposil. Symboli,
sus, quia « Nemo aulerel a me animam meam , , ab quam Origenis sui .
initio creatura , et deinceps inseparabililer ei el in
1113 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV . 1114
ών · ότε δε γέγονεν άνθρωπος, το Χριστός όνομα A Diam nemo revocabit illorum qui recte sentire
διά της σαρκός προσάγεται 1 , επειδή ακολουθεί consueverunt . , Quin et Athanasius in oratione De
τα ονόματι το πάθος και ο θάνατος. ) salutari adventu Christi, sic loquitur : « Deus qui
ante exstabat, quam in carne adveniret , nequaquam homo erat , sed Deus apud Deum, invisibilis
el impassibilis. Postquam autem factus est homo, Christi nomen propter carnem accivit sibi ; quando
quidem passio est mors nominis hujus consectaria sunt. »
Ει δε και η θεία Γραφή φησι • Διά τούτο έχρισε Quod si in divinis quoque Scripturis dicitur :
σε ο Θεός, ο Θεός σου, έλαιον αγαλλιάσεως 1 , Propterea unxit te Deus , Deus tuus , oleo læliliæ 37 ,
ιστέον ως πολλάκις κέχρηται η θεία Γραφή τώ παρ- scire allinet Scripturam sacram præterito tempore
υχηκότι χρόνο αντί του μέλλοντος, ώς τό : Μετά pro fuluro sæpe uti. Quo in genere illud est : Post
ταύτα επί της γης ώφθη , και τους ανθρώπους hæc in terra visus est , et cum hominibus conversa
συνανεστράφη . Ου πω γάρ ώφθη , ουδέ συνανεστρά- tus est 38. Necdum enim visus fuerat Deus, nec cum
τη Θεός ανθρώποις, ότε ταύτα ελέγετο. Και το hominibus versatus fuerat , cum haec dicebantur :
Επί των ποταμών ν Βαβυλώνος, εκεί έκαθίσα- Itemque illud : Super flumina Babylonis illic se
μεν , και έκλαύσαμεν. Ουδέπω γάρ ταύτα εγεγό- Β dimus et leuimus 89. Νondum enim llec contige
Ε ..
rant .
ΚΕΦΑΛ . Ζ' [Π]. CAP. VII .
Περί τους επερωτώντας , ει δύο φύσεις έγέννησεν Ad eos qui sciscitantur, an sancta Dei Genitrix duas
η αγία Θεοτόκος, και ει δύο φύσεις επί σταυ- naluras genueril; 1 an duæ naturæ in cruce
ρου εκρέμαντο . pependerint .
Φύσεως μέν έστι το αγένητος και γενητον, διά του Severianorum so.vit objectionem . Prima a Deo
ενός η γραφόμενον, όπερ δηλοί το άκτιστον και το creala , inyenita , id est non naia ex aliis . Gigni
κτιστον: το δε αγέννητον και γεννητον , ου φύσεως , persona est, non naluræ. 'Αγενητον et γενητόν ,
αλλ ' υποστάσεως: ήτοι το γεννηθήναι και μή γεννη- cum unico v scribuntur 40, naturæ conveniunt, si
θήναι • όπερ δια των δύο να εκφέρεται και . "Έστι μέν gnificantque increatum et creatum :: aιat αγέννητον
ούν η μεν θεία φύσις αγένητος , ήτοι άκτιστος , πάντα et γεννητών, id est, ingenitum et genitum , ubi du
δε τα μετά την θείαν φύσιν γενητά , ήτοι κτιστά . plici vy efferuntur, non naturæ, sed personæ conve
Θεωρείται τοίνυν εν μέν τη θεία και ακτίστο φύσει , niunt.. Porro divina quiderm natura,, αγένητος est,,
το μεν αγέννητον εν τω Πατρί· ου γαρ εγεννήθη : sive increala :: celera vero preter 258 ipsani ,,
.
το δε γεννητών εν τω Υιώ • εκ Πατρός γάρ αϊδίως C γενητά, sive facta . Consideratur itaque in divina
γεγέννηται · το δε εκπορευτώνεν τω αγίω Πνεύματι. quidem et increata natura,, ingeniii proprietas in
Εκάστου δε είδους ζώων , τα μεν πρώτα, αγέννητα, Patre ((neque enim ille genitus est),), generatio autent
αλλ' ουκ αγένητα: γεγόνασι γάρ υπό τουΔημιουργού, in Filio (siquidem
( ex Patre sempilerne natus est);;
ουκ εγεννήθησαν δε εξομοίων. Γένεσις μεν γάρ κτί- processiondenique in Spiritu sancto. In qualibet
σιςεστί· γέννησις δε, επί μεν Θεού , εκ μόνου Πα- autem animantium specie, ea quæ sunt primo pro
τρός , ομοουσίου Υιού πρόοδος : επί δε των σωμά- ducta αγέννητα quidem , siveingenita sunt ; at non
των 1 , ή εκ συναφείας άρρενός τε και θηλείας , ομο- item årévrta, vel increala. Etenim a summo Opi
ουσίου υποστάσεως πρόοδος . "Οθεν γινώσκομεν (65), fice creata sunt ; non autem ex similibus nata .
ως ουκ έστι φύσεως το γεννάσθαι , αλλ' υποστάσεως. Nam γένησις, quidem creatio est. At γέννησις , id
Ει γάρ φύσεως ήν, ουκ αν εν τη φύσει το γεννητών est, generatio, cum de Deo agitur, est consubstan
εθεωρείτο και το αγέννητον. Υπόστασιν τοίνυν εγέν- tialis Filii ex solo Patre orlus : cum autem de
νησεν η αγία Θεοτόκος εν δυσί γνωριζομένην ταις corporibus, consubstantialis personæ ex maris et
φύσεσι, θεότητι μεν, εκ Πατρός γεννηθείσαν άχρό- feminæ complexu processus. Ex quo perspicimus,
νως , επ ' εσχάτων δε, εν χρόνω εξ αυτής σαρκωθεί- DD gigui non ad naturain, sed ad personam pertinere .
σαν, και σαρκί τικτομένην. Nam si ad naturam speclaret, haudquaquam in una
cademque natura genitum et ingenitum cerneretur. Eam ob rem sancta Dei Genitrix personam genuit
31 Psal . XLIV , 8. 38 Baruch . III , 38. 39 Psal. CXXXVI , 1.
40
Sup. lib. 1, C. 9 .
VARIÆ LECTIONES.
* In multis codd. et apud Athanasium ότε ούν το Χριστός όνομα δίχα της σαρκός προσάγεται.
u Desunt hæ duæ voces in cod. S. Hil. aliisque Regiis, in Colb . et in N. v Edit. επί τον ποταμόν .
2
* In R. 2497 supra lineam λέγεται. Υ R. 2 et N. εκ του Πατρός. . Μss. plurima κτισμάτων,
NOTE .
(65) " Οθεν γινώσκομεν , Εα quo perspicimus. nymus apud Euthymium , p. 2, tit. 8 ait : Beat "
Quod Latinorum Patrum aliqui dixerant , essentiam Virgo Deum quidem genuit, non autem deilatem ; sed
divinam gignere et gigni, hoc tandem usurpari ve- deitatis persona naluram humanam assumpsit. llic
luit synodus iv Lateranensis. Generatio quippe ad est Dei Filius, ut, qui in cælis est, Filius ilidem sit
essentiam naturamve non terminatur, nisi ut ea in terris, et proprieias immota permaneat. Gigni enim
subsistit in persona. Sic vulgo Græci contra Apol- non nalurce ľuit, sed personæ .
linaristas et Eutychianos disputarant. Nam ul Ano .
in duabus naluris agnitam , divinitatis quidem ratione citra ullum temporis spatium ex Patre geni
tam , ad extremum autem in tempore ex ipsa incarnatam , el carne nalam .
Christus, duæ naturæ . Passus est ea natura que A Ει δε οι ερωτώντες αινίττοιντο , ότι ο γεννηθείς εκ
passibilis erat. Sin autem percontalores nostri της αγίας Θεοτόκου δύο φύσεις εστί , φαμέν : Ναι ,
innuant ac velint eum , qui ex sancta Deipara na- δύο φύσεις εστί • Θεός γάρ έστιν ο αυτός και άνθρω
.
lus est, duas naturas esse ; ila sane dicemus, duæ πος. Ομοίως και περί της σταυρώσεως, αναστάσεώς
nature est : quippe qui idem ipse Deus el homo τε και αναλήψεως . Ου φύσεως γάρ ταύτά έστιν,
esi. Id quod etiam de crucifixione, et de resur- αλλ' υποστάσεως. " Έπαθεν ούν ο Χριστός, εν δυο
rectione , et de ascensione dicendum est. Νeque φύσεσιν ών, τη παθητή φύσει, εσταυρώθη τε σαρ
.
enim ista naturæ sint, sed hypostasis. Christus ita- κι α γάρ επί σταυρού εκρεμάτο, και ου θεότητι και .
que duplici natura constans, ea natura passus est Επεί εί είπωσιν , ημίν ερωτώσιν : Δύο φύσεις απέθα
el crucifixus, quæ erat passibilis. Carne enim in νον; Ουχί, έρούμεν. Ουκούν ουδε δύο φύσεις εσταυ
cruce pendebat ,, non divinitate .. Alioqui respondeant ρώθησαν, αλλ' εγεννήθη ο Χριστός, ήτοι ο θείος Λό
nobis hoc vicissim rogantibus : Duæne nalura γος ενανθρωπήσας , εγεννήθη σαρκι , εσταυρώθη
morture sunt ? Mininme , inquient. Ergo neque due . σαρκι , έπαθε σαρκι , απέθανε σαρκι , άπαθούς μει
naturæ crucifixæ. Verum genitus est Christus, hoc νάσης αυτού της θεότητος.
est , Deus Verbum , humana natura assumpta ; carne genitus est , carne cruci alfixus, carne passiis ,
carne mortuus, cum impassibilis ipsius divinitas manerel .
CAP. VIII . B
Quomodo primogenitus dicatur unigenitus Dei ΚΕΦΑΛ. Η' [ ΠΑ' ).
Filius. Πώς πρωτότοκος λέγεται ο μονογενής Υιός του
Θεού .
Primogenitus est, qui primus est genitus, sive
Πρωτότοκός (66) εστιν ο πρώτος γεννηθείς , είτε
ille unigenitus sit , sive etiam aliis fratribus nalu
μονογενής,
nmajor .. Quocirca si Dei Filius primogenitus quidem ,, είτε του
ελέγετο ο Υιός Θεού άλλων
και προ αδελφών.μονογενής
πρωτότοκος , Ει μεν ούνδε
al non item unigenitus diceretur, suspicari utique ουκ ελέγετο , υπενοήσαμεν άν κτισμάτων αυτών είναι
poiuissenius creaturarum primogenitum eum esse, πρωτότοκον, ώς κτίσμα υπάρχοντα. Επειδή δε και
ut qui etiam inter ipsas accenserelur # 1 : cum au
πρωτότοκος, και μονογενής λέγεται, δεί και αμ
tein, et primogenitus , et unigenitus dicatur , atque φότερα τηρήσαι επ' αυτού . Πρωτότοκον μεν •αυτόν
utrumque in co rclinendum sit ; idcirco primoge- φαμεν πάσης κτίσεως, επειδή και αυτός εκ του Θεού,
nitum eum omnis creaturæ *° dicimus , quoniam et και η κτίσις εκ του Θεού, αλλ' ' αυτός μεν εκ της
259 ipse ex Deo est , itemque ex Deo exsistant res ουσίας του Θεού και Πατρός μόνος άχρόνως γεγεν
create .. Verum ipse quidem,, ut ex Dei ac Patris
1 νημένος , είκότως Υιός μονογενής πρωτότοκος , και ου
substantia , solus citra omne tempus genitus , me- πρωτόκτιστος λεχθήσεται. Η γάρ κτίσις ουκ εκ της
Tito unigetilus Filius primogenitus dicetur , at non C ουσίας του Πατρός , αλλά θελήματι αυτού εκ του μη
jurimum crealus . Nam res create mon ex Patris όντος εις το είναι παρήχθη. Πρωτότοκος δε, εν πολ
substantia,, sed ipsius voluntate ex niliilo producle λοίς αδελφούς μονογενής γαρ ών, και εκ μητρός :
,
sunt ** . Primogenitus autem in multis fratribus " , επειδή περ μετέσχεν αίματος και σαρκός παραπλησίως
siquidem, cum nmatris etiam unigenitus esset (quo- ημίν, και άνθρωπος γέγονε, γεγόναμεν δε και ημείς δι'
" Vid. apud Greg. Nyss. lib. ii, Cont. Eunom . 2 Coloss . 1, 15. * Athan. Expos. fidei. * Rom .
Y111 , 29 .
VARIÆ LECTIONES .
« R. 2924 εσταυρώθη τε σαρκι , σαρκί. b Desunt hæc in Regiis codicibus 7, in Colb. el in Nostro.
c Elit . δεί δε και .
NOTÆ .
( 66) Πρωτότοκος. Primogenitus . In Reg. cod . πώς τόκος ερμηνευόμενος • Gregorii Nysseni ea ora
3451, hæc habentur quæ in editis Gregorii Nysseni tione in Joseph et Mariam : Dominus primogenitus ex
nondum reperi : Σχόλ. του Νύσσης εκ τού εις τον Virgine audiil, non quia posteriorem quemdam gene
Ιωσήφ και την Μαρίαν · Πρωτότοκος ο Κύριος D ris ejusdem asciuit ; sed quia sine ulla comparatione
ήκουσεν εκ της Παρθένου» ουχ ότι δεύτερον τινα cum filiis hominum primogenitus est. Neque enim ex
ομοιογενή προσεκαλέσατο , αλλ' ότι πρωτότοκος ασυγ- eo quod Apostolus de æterna Domini ex Patre gene
κρίτως έστι προς τους υιούς των ανθρώπων. Ουδε rationedicit : Qui est primogenilus omnis creaturæ ,,
(
γάρ διά το ειπείν ο Απόστολος περί της του Κυρίου jam et ullum Domini fratrem una significauit . Nee
έκ Πατρός ανάρχου γεννήσεως , ός έστι πρωτότοκος rursus cum idem eum primogenitum ex mortuis nun.
πάσης κτίσεως , ήδη και αδελφός του Κυρίου συνεγρά- cuμαιit , jam et Domini germanum, qui consimili
ψατο. Ουδ' αυ πάλιν ο αυτός , πρωτότοκον εκ των miodo infernum calcaverit, innuit. Verum Dominus,
νεκρώνκαλέσας, ήδη και όμαιμον του Κυρίου παρ- primogenitus et Ρatre, et ea Virgine, et ex mortuis
εισήγαγε, παραπλησίως τον άδην πατήσαντα· αλλά dicitur, ut undequaque singularis ejus excellentia co
πρωτότοκος ο Κύριος εκ του Πατρός και εκ της Παρ- gnoscatur ; nam extra comparationem est Domini
θένου, και εκ των νεκρών, ίνα διά πάντων γνωστή γαrtus : ubi quippe Virgo Mater est, qua ratione
το μοναδικών της υιότητος αξίωμα . 'Ασύγκριτος γάρ erplicari parlus possit ?
ο δεσποτικός τόκος . "Όπου γάρ ή μήτηρ παρθένος ,
1117 DE FIDE ORTHODOXA LIB . IV. 1113
3
αυτού υιοί Θεού, υιοθετηθέντες διά του βαπτίσματος: A niam eque ac nos participavit carni et sanguini 15,
αυτός ο φύσει Υιός του Θεού , πρωτότοκος εν ημίν homoque factus est ; nosyue ctiam per eum filii
τοις θέσει και χάριτι υιοίς Θεού γενομένους και άδελ- Dei facti sumus, per baptismum scilicet adoptati)
φοίς αυτού χρηματίσασι 1 , γέγονεν. "Οθεν έλεγεν: ipse natura Dei Filius ,, inter nos , qui adoptione etel
Αναβαίνω προς τον Πατέρα μου και Πατέρα gratia in Dei filios cooplati sumus , fratresque
υμών . Ουκ είπε , Πατέρα ημών, αλλά Πατέρα μου , ipsius exstitimus, primogenitus factus est. Eo ila
φύσει δηλονότι, και Πατέρα υμών , χάριτι. Και, Θεόν que nomine dicebal : Ascendo ad Patrem meum et
μου , και Θεόν υμών. Και ουκ είπε , Θεόν ημών , Palrem vestrum 16. Non dixit , Patrem nostrum ,
αλλά , Θεόν μου · αν διέλης λεπταϊς e ταϊς επινοίαις sed Patrem meum , natura videlidet ; et Patrem
το δρώμενον εκ του νοουμένου, και Θεών υμών , ως restrum,, gratia .. Et:: Deum meum et Deum te
ve
δημιουργών και Κύριον. strum " . Non dixit, Deum nostrum , sed Deum
meum ; ut subtiliori consideratione id quod visibile est, ab eo quod menle intelligitur, præscindas , et
Deum vestrum , tanquam rerum omnium opiſicem et Dominum .
ΚΕΦΑΛ . Θ' [[ΙΒ'] . B CAP . IX .
Περί πίστεως και βαπτίσματος . De fide et baptismo.
"Ομολογούμεν δε έν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρ- Baptismi vis. Baptismus unus. Necessaria ad ba
τιών και εις ζωήν αιώνιον. Το γάρ βάπτισμα τον του ptismum invocatio Trinitalis. Quid trina immersio.
Κυρίου θάνατον δηλοί. Συνθαπτόμεθα γούν τώ Κυρίω Quid in Christum baptisari. Eucharistia et bapti
διά του βαπτίσματος , ώς φησιν ο θείος Απόστολος. smus e Dominico lalere puxerunt . Baplismus duplex
"Ωσπερ ούν άπαξ ετελέσθη και του Κυρίου θάνατος, ul et homo. Jam vero unum baptismum in re
ούτως και άπαξ δεί βαπτίζεσθαι · βαπτίζεσθαι δε missionem peccatorum et in vitam æternam confi
κατά τον του Κυρίου Λόγον, εις το όνομα του Πατρός temur . Baptismus quippe mortem Domini signifi
και του Υιού , και του αγίου Πνεύματος, διδασκομέ- cat *8. Per baplismum enim cum
.
Domino sepeli
νους την εις Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα ομο- mur ,, ut ait divinus Apostolus 9.
*. Quemadmodum
λογίαν. "Οσοι τοίνυν (67) εις Πατέρα και Υιον igitur Deninus mortuus est , sic nos etiam seaml
5 Ηebr . 1 , 14. ** Joan. ΧΧ , 17. 47
1 67 ibid . 458 Rom . VI , 4 . 69 Coloss . I , 12 .
VARIAE LECTIONES.
d Regii quidam , Colb. 2 υιών Θεού γενομένων και αδελφών αυτού χρηματισάντων. Ιta olim in cod .
S. llil . sed corrasa menıbrana emendatum fuit , ut in textu reliquimus. • Regg. 6 et Ν . ψιλαϊς .. cod.
S. Hil. λεπταίς . ψιλαϊς : que vox in textum irrepsit , cum explicationis gratia margini vel supra linean
ascripla essel .
NOTÆ.
(67) "0001 coirur. Qui in Patrem , etc. Vetus C dit de hæreticis, qui cum baptismo, el qui sine
Orientalium disciplina fuit, ut hæretici, qui Deo baptismo cum sola chrismatis sacri unctione reci
vel Trinitati detraherent, denuo lingerentur, dum perentur. Horum Catalogum amplum digessit Ti
relibant ad Ecclesiam : Το βάπτισμα το αιρετικών motheus CP . presbyter, sæculi sexti scriplor. Cæ
cix oixeioy ύδωρ
Cowp horicóuevov:
λογιζόμενον · Hæreticum baptisma terum Basilius ,, epist.. 22 ad Amphiloch.,
., cavendum
non suam genuinamque aquam censet Ecclesia, in- ait, ne asperior ille usus impedimento sii Ecclesiæ
quit Clemens Aler. lib. 1 Strom . Neque certum bono, aut baereticorum saluti, ne ob nimium rigorem Σ
adeo est , a Stephani papæ , Firmilianique Cæsa- segniores reddantur ad accedendum ad Ecclesiam ,
riensis temporibus, ad antiquam consuetudinem eos ui Zonaras interpretatur, dixeratque ante ipsum
revolutos fuisse . Ne ila censeamus, obsistunt Basilii Anastasius in resp . ad quæst. 86. Non ita pridem
magni canones ad Ampbilochium . Epiphanius Ec- ante tempora Damasceni, Trullano canone 95 fe
clesiæ universæ judicium exspectandum duxil , rebatur , ut qui ex Manichæis, Valentinianis, Mar
llum qui es Arianis venerint , secundo lavacro cionistis, aliisque ejusmodi seclis converterentur,
rgeant ; cum interim Athanasius denuo baplizandos absquc altero baptismo errores suos ejurarent.
renserel, oral. contra ipsos. Non enim , inquit, eis Hæretici , inquit Justinus Junior ad quæsi . 14, ad
111τέρα και Yίον διδόασιν οι 'Αρειανοί , in Ρatren el rectam doctrinam venientis erralum emendatur ,
Filium dani Ariani, sed in Creulorem el crealuram ; pravæ quidem opinionis, mulala sententia ; baptismi
καν το όνομα του Πατρός και του Υιού διά το γε- divino unguenlo ; ordinationis , appositione manus,
γραμμένον ονομάζειν προσποιώνται, Ianelsi nomina quo fil ut nihil insolutum maneai. Cur veru prisci
Patris el Filii, quin sic Scriptura sancitum est, D Patres baptismum hæreticorum reprobareni, has
simulent se pronuntiare. Non enim qui simpliciter fuisse causas pulo . Præter pravos formæ recitandæ
ail, Domine , ille dat ; αλλ' ο μετά του ονόματος και sensus quos præmittebant, Gnosticos variis modis
πίστιν έχων ορθήν , qui nomen exprimeudo, reclam baptismi ritus et verba adulterasse narrat Irenæus
quoque fidem habel. Dominum siquidem apostolis lolo cap. 8, lib. 1. Cujus sceleris rei quoque sunt
præcepisse , primum ut docerent, cum deinde ba e Montanistis Tascodrugelæ apud Theodor ., lib. I
prizarent. Quocirca hæreses non paucus , quia no Hær. fab. cap. 12 , et Quintilliani apud Terlullia
>
nina tantum pronuntiant, λέγουσαι τα ονόματα μό- num , lib. De bapt . cap. 1. Dionysius Alex. Epist . ad
vov, nec reclam fidem lenent, inutilem aquam possi- Xistum papam apud Euseb. lib . vii Hist . cap . 9,
dere : et quemadmodum Manichæi, el Phryges, xal narrat seniem quemdam qui in ecclesia baptismi
•οί του Σαμοσατέως μαθηται , et discipuli Samosatensis cæremoniis interfuerat, ad suos pedes corruisse,
(id est Paulianiste) τα ονόματα λέγοντες, cum no- dejerando baptismum quo tinctus erat ab bæreli
wina ipsa recilent, nihilominus censentur hæretici ; cis, alterius fuisse generis, plenumque impietatis et
ila el Arianos, elc , Secunda synodus canonem edi- blasphemiæ , ncc ullam cum nostro habere simililia
1
1119 S. JOANNIS DAMASCENI 1120 39
baptizari necessarium est ; baptizari, inquam , sicut A και άγιον Πνεύμα βαπτισθέντες , μίαν φύσιν της
a Domino dictum est : In nomine Patris et Filii el θεότητος f εν τοισιν υποστάσεσι διδαχθέντες , αύθις
80
Spiritus sancii 50. Quibus scilicet verbis, Patris et αναβαπτίζονται, ούτοι ανασταυρούσε τον Χριστόν,
Filii et Spiritus sancti confessionem edocemur . ώς φησιν ο θείος Απόστολος . 'Αδύνατον γάρ τους
Qirocirca qui in Patrem et Filium et Spiritum άπαξ φωτισθέντας , και τα εξής, αύθις ανακαινί
sancium baptizati , innamque in tribus Deitatis ζειν εις μετάνοιαν , ανασταυρούντας εαυτούς το:
personis naturam edocti, baptismum repelunt, ii , Χριστόν, και παραδειγματίζοντας . "Οσοι δε μή εις
secundum divinum Apostolum , Christum rursus την αγίας Τριάδα εβαπτίσθησαν, τούτους δεί ανα
cruciligunt : Impossibile enim est , inquit, eos qui
> βαπτίζεσθαι . Ει γάρ και φησιν ο θείος Απόστολος,
semel illuminati sunt, etc. , rursus ad pænitentiam ότι Εις Χριστόν και εις τον θάνατον αυτού έβα
renovare , crucifigentes ilerum 260 sibi ipsis Chri- πτίσθημεν , ουχ ούτω δείν γίνεσθαί φησι του βαπτί
slum , el ostentui habentes . At qui in sanctam σματος την επίκλησιν, αλλ' ότι τύπος του θανά
Trinitatem baptizali non sunt, hi denuo baptizen- του του Χριστού έστι το βάπτισμα. Διά γαρ των
lur necesse est. Etsi enim Apostolus dicit : In τριών (68) καταδύσεων , τάς τρείς ημέρας της του
Chrisium et in morlem ipsius baptizali sumus ** ; Κυρίου ταφής σημαίνει το βάπτισμα. Το ούν εις
B
non tamen hoc vult, baptismi invocationem ex his Χριστόν βαπτισθήναι δηλοί , το πιστεύοντας εις αυτόν.
verbis constare debere, verum hoc demum , bapti- βαπτίζεσθαι. 'Αδύνατον δε εις Χριστόν πιστεύσαι, 1
smum
Suum mortis Christi figuram preferre.. Baptismus μή διδαχθέντας την εις Πατέρα και Υιόν και άγιον
siquidem qui trinaimmersione peragitur,, tres dies Πνεύμα ομολογίαν. Χριστός γάρ έστιν ο Υιός του
significat,, quibus Dominus tumulo conditus ja- Θεού του ζώντος, ον έχρισεν ο Πατήρ τω αγίω Πνεύ
cuit 89. Quare in Christum baptizatum esse nihil ματι , ώς φησιν ο θείος Δαβίδ • Διά τούτο έχρισε σε
aliud indicat, quam in illum credendo salutiſera ο Θεός , ο Θεός σου έλαιον αγαλλιάσεως παρά
aqua lingi . Fieri non potest ut in Christum creda τους μετόχους σου. Και Ησαΐας εκ προσώπου του
mus , nisi Patris et Filii et Spiritus sancti confes- Κυρίου • Πνεύμα Κυρίου επ' εμέ, ού ένεκεν έχρισε Het
sione imbuli simus 8 * . Christus enim est Filius

.
με. Την μέντοι επίκλησιν τους οικείους μαθητές και
Dei vivi 55, quem Pater vuxit Spiritu sancto 56, Κύριος διδάσκων έλεγε : Βαπτίζοντες αυτούς εις
quemadmodum ait divinus David : Propterea unxit το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου 1
le Deus , Deus tuus , oleo lætitive præ consortibus Πνεύματος. Επειδή γάρ επ' αφθαρσίαν και πεποίηκεν
8 TA
tuis 37. Isaias quoque ex Domini persona Ioquens :: ημάς ο Θεός, παραβάντας δε την σωτήριον αυτού εν
Spiritus Domini super me , propler quod unxit C τολήν, φθορά θανάτου κατεδίκασεν , ίνα μή αθάνατον
me 58. Enimvero quænam verborum forma adhi- ή το κακόν, συγκαταβάς δε τοις δούλοις, ώς εύσπλαγ
benda esset, Dominus discipulis suis exposuit : χνος , και καθ' ημάς δε h γεγονώς , της φθοράς διά
Baplizantes eos , inquiens, in nomine Patris el Filii του ιδίου πάθους έλυτρώσατο · επήγασεν ημίν εκ της
el Spirilus sancti 69. Quoniam enim immortalitatis αγίας και αχράντου αυτού πλευράς πηγήν αφέσεως
50 Maitli. XXVIII , 19. m Hebr. iv , 6 . 81 Rom . VI, 3 . 08 Auct. Quæst. ad Antioch . 8* Basil . lib . De
bapt . 1 , cap. 12. 88 Matih . xvi , 16. 36 Act. x , 38. 87 Psal. XLIV , 3 . 58 Isa . LXI, 1 . ** Matth . XXVIII, 19.
VARIÆ LECTIONES .
* Vox θεότητος, deest in editis et R. 1 . 6 Cod. S. Hil. et alii multi επ' αφθαρσία. Vetus interpr. in
incorrupίione . i Edit . Basil . κατ' ημάς δε.
NOTAE .
dinem .Propter has itaque rationes sæculo secundo, canon 46 ex illis qui Apostolici vocantur, quo jui.
in duplici Phrygiæ synodo, el apud Ægyptios sla- belur, ut si quis episcopus aut presbyter non tres
lilluni est, ut hæretici denuo baptizarentur. Quam- initiando mersiones fecerit , αλλ' εν βάπτισμα, εις τον
obrem si forle quidam ex eis sincero ritu lincti θάνατον του Κυρίου διδόμενον , sed tinctionem umani
essent, baplismus ille secundus, tanquam sub con- quæ delur in mortem Domini, deponatur. Nam Theo.
ditione collaus æstimandus erat. Verum Latini doretus , lib . iv Hæres. cap . 3; Socrales, lib. vi Hist.
wieliori lege bæreticum non recipiebant, nisiquæ- D c.23, elSozomenus, lib. vi,c. 26 ,scribuntEunomia
situm qua verborum fornia baptizatus essel. Horuin nos, non in Trinitalem , sed in mortem Domini bapti.
morem non paucos ex Asiaticis amplexos esse Ba- zasse ; imo Theodoretus addit , omisisse invocatio
silius ipse testatur, epist. 1 canon . nem Trinitatis , μηδέ ποιείσθαι την της Τριάδος
(68) Διά γάρ των τριών . Baptismus siquidem, etc. επίκλησιν. Quod facile non concesserim, quando
Basilius lib. De Spirilu sancio , cap. 28 , et epist. 39 ; quidem Epiphanius hunc esse contendit verborum
Hieronymus, Coni. Lucif. et alii ab apostolica tra quæ baplizando proferrent , sensum : In nomine
dilum ferunt , ut lerna mersilatione baptismus Dei increali, in nomine Filii creati, et in nomine
fieret, non solum propter nomina trium persona- Spiritus sanctificantis , qui a Filio creatus est ; vel
rum sanctissime Trinitatis , sed cliam quia Doininus uti nempe Allianasius dixerat Arianos in Creato.
diebus tribus mortuus fuit . Can . 7 secundæ syn- rem el creaturam baptizare. Latini terna vulgo
odi jussuin est Eunomianos denuo baptizari , qui infusione lingunt, quem morem Cyprianuis olim
unica mersione, seu etiam perfusione, lingerentur. luitus est , epist. 76. Commendat Gennadius, lih.
1
Jlac enim cæremonia , quæ hactenus usitata non De Eccl. dogm . et jam a sæculo saltem seslo
1
erat , Filius et Spiritus sanctus a deitate excludi Rome observatum didicimnus a doctiss. Mabillonio,
significabantur. Ista beresi profectu recentior est lon , Il Muscei ltal.
1121 DE FIDE ORTHODOXA LIB . IV 1122
ύδωρ μεν εις αναγέννησιν και επίκλυσιν της τε A consequende causa nos Deus condiderat 60 ; violato
αμαρτίας και της φθοράς: αίμα δε, πότον ζωής autem ejus præcepto, mortis labe, ne perpetuum ct
αϊδίου πρόξενον. 'Εντολάς δε ημίν δέδωκε δι' ύδατος immortale malum essel , nos item mullaveral ; id
αναγεννάσθαι και Πνεύματος, δι' εντεύξεως και επι- circo pro sua indulgentia sese servis inclinans ,
κλήσεως, τώ ύδατι επιφοιτώντος του αγίου Πνεύ- nostrique similis effectus, passione sua nos a cor
ματος. Επειδή γάρ διπλούς ο άνθρωπος, έκ ψυχής ruptione vindicavit , et ex sancto et immaculato
τε και σώματος, διπλήν ημίν έδωκε και την κάθαρ- suo latere venia fontem nobis emisil 61 : ajuan )
• σιν, δι' ύδατός τε και Πνεύματος του μεν Πνεύ- scilicet ad regenerationem , necnon peccati el cor
ματος, το κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν εν ημίν ruplelæ abstersionem ; sanguinem vero in polim
ανακαινίζοντος, του δε ύδατος , διά της του Πνεύμα- qui vitam eternatn procuraret . Quin hoc quoque
τος χάριτος καθαίροντας το σώμα της αμαρτίας, και mandavit vobis, ut per aquam et Spiritum rege
της φθοράς απαλλάττοντος , και την του θανάτου neraremur 62 , Spiritu sancto ad aquam accedente ,
εικόνα εκπληρούντος του ύδατος , τον δε της ζωής per verbum el orationem 63. Nam quoniam bomo
αρραβώνα παρεχομένου του Πνεύματος . duplici natura constat, anima scilicet et corpore,
duplicem proinde nobis purgationem dedit, per aquam nimirum et Spiritum : sic nempe ut Spi.
ritus divinæ imaginis similitudinisque decus in nobis instauraret, aqua vero per Spiritus gratiam a
peccato corpus mundaret, atque a corruplione liberum redderet , aqua quidem mortis simulacrum
esprimente, Spiritu autem vitæ pignus et arrhabonem largiente.
'Απ ' αρχής γάρ Πνεύμα Θεού τοίς ύδασιν έπεφέ- B Aquα υis purgatoria.. - Etenim a principio Spi
-
ρετο ' και άνωθεν η Γραφή μαρτυρεί τώ ύδατι , ώς ritus Domini ferebalur super aquas 66 : quin et
έσει καθαρτήριον . Επί Νώε δι ' ύδατος ο Θεός την lustrandi virlule præditam esse aquam Scriplıra
κοσμικήν αμαρτίαν κατέκλυσε . Δι' ύδατος πάς ακά- jam olim contestatur 68. Noe temporilius Deus
θαρτος κατά τον νόμον καθαίρεται , και αυτών των mundi peccatum per 261 aquam eluit 66. Pir
ιματέων πλυνομένων τω ύδατι , έδειξεν 'Ηλίας την aquam quisquis immundus erat, lege præcipiente ,
χάριν του Πνεύματος συμμεμιγμένην τω ύδατι, ύδατι mundabatur , et ita quidem ut et ipse vestes aqua
φλέξας την ολοκαύτωσιν. Και σχεδόν άπαντα κατά essent abluendæ . Elias Spiritus gratiam admistam
τον νόμον ύδατι καθαρίζεται τα γάρ ορατά, σύμ- aquis ostendit, tum nimirum cum holocaustum ad
βολα των νοουμένων εισίν • η μέντοι αναγέννησις hibita aqua cremavil 67. Peneque oninia secunduin
κατά ψυχήν γίνεται• πίστις γάρ υιοθετείν οίδε , legem aqua mundantur. Res enim visibiles carumi
καίτοι όντας κτίσματα διά του Πνεύματος , και εις
quæ mente percipiuntur signa sunt. Regeneratio
την αρχαίαν άγειν μακαριότητα . porro in animo perſicilur. Fides quippe vim cam
babet , ut quamvis e rebus creatis simus, per Spiritum nos in Dei filios adoplel, alque ad pristi
nam felicitatem velul postliminio revocet.
Η μεν ούν των αμαρτιών άφεσις , πάσιν ομοίως C Baptismi gratia pro suscipientium (tile el mun
διά του βαπτίσματος δίδοται• η δε χάρις του Πνεύ- dilia . Quamvis autem peccatorum remissio on:
ματος κατά την αναλογίαν της πίστεως και της προ- nibus per aquie baptismum detur : Spiritus lamen
καθάρσεως. Νύν μεν ούν διά του βαπτίσματος την gratia pro fidei ac previe purgalionis modo conce
απαρχήν του αγίου Πνεύματος λαμβάνομεν, και αρχή ditur. Et nunc quidem Spiritus sancti primilias per
ετέρου βίου γίνεται ημίν ή παλιγγενεσία , και σφρα baptismum accipimus, et regeneratio , alterius no
γις , και φυλακτήριον, και φωτισμός 1 . bis vilæ initium , et signaculum , et præsidiun , et
illuminatio elficitur.
Xρή δε πάση δυνάμει ασφαλώς τηρείν εαυτούς Cæterum in id nobis totis viribus est enitendum ,
καθαρούς από ρυπαρών έργων, ίνα μή πάλιν ώσπερ ne canis instar ad vomitum redeuntes 68, peccati
>
κύων επί τον ίδιον έμετον επιστρέψαντες , δούλους nosmetipsos denuo servituti mancipemus. Fides
πάλιν εαυτούς της αμαρτίας ποιήσωμεν . Πίστις γάρ siquidem sine operibus mortua est, itemque opera,
χωρίς έργων νεκρά έστιν , ομοίως και έργα χωρίς sublata fide 69. Vera quippe fides per opera com
πίστεως . Η γάρ αληθής πίστις διά των έργων δοκι- probatur .
μάζεται .
Βαπτιζόμεθα δε εις την αγίας Τριάδα , ότι αυτά D
9 Cur in Trinilatem baptizemur. — Ob id vero 70 in
τα βαπτιζόμενα χρήζει της αγίας Τριάδος εις την sanctam Trinitatem baptizamur, quia quæ bapti
αυτών σύστασίν τε και διαμονήν , και αδύνατον μη zantur, ad sui , tum constitutionem , lum conserva
60 Method . lib. De resurr. 61 Joan . χι » , 34, 62 Joan . ΠΙ , 3. 63 Greg. orat. 48. 66 Gen. 1, 9.
65 Levit. xv, 10. 66 Gen. VI , 17. 67 II Reg. Χνιι , 52 . 68 II Petr. 1 , 22 . 60 Jac . II , 26. 70 Greg.
Naz. orat. 40 ; Athan. ad Serap. De Spir. sanclo .
VARIÆ LECTIONES.
i Multi codices έκαθαίρετο. cod. S. Hil . in marg. ή εκεκάθαρτο. i in R. 2626 adelitur yal
dylaguós. Sic Faber, qui transtulit et illuminatio ei sanctificatio. In R , 2924, pro qutusuds, habetur
aylaguds, sic velus interpr. sanctificatio .
4

Ε
tionem, Trinitatis operaindigent :: nec fieri potest , A συμπαρείναι αλλήλαις τας τρεις υποστάσεις: αχύ Ε
quin tres personæ sibi invicem adsint ; quoniam ριστος γάρ ή αγία Τριάς. Ε
Trinitas nullatenus separabilis est. Ε
Varia baptismata . Joannis baptisma a baptismale Πρώτον βάπτισμα, του κατακλυσμού , εις εκκοπήν
Christi diversum.. Penitentic baptismus ; martyrii,, αμαρτίας. Δεύτερον , το διά της θαλάσσης και της
el iste nobilissimus ; baplismus sempiterni crucia- νεφέλης : σύμβολον γάρ , η μεν νεφέλη του Πνεύμα
tus . Primum " baptisma diluvium fuit , quod τος , η θάλασσα δε , του ύδατος. Τρίτον το νομικών :
exscindendi peccati causa contigit. Secundum πάς γάρ ακάθαρτος απελούετο ύδατι , έπλυνέ τε τα
illud ſuit, quod per mare el nubem factum est 78 . μάτια, και ούτως εισήει εις την παρεμβολήν. Τέ.
Siquidem nubes, Spiritus; mare, aquæ figuram ταρτον το Ιωάννου (69) , εισαγωγικών υπάρχον , και
gerebal 73. Tertium legale erat . Quisquis enim im- εις μετάνοιαν άγον τους βαπτιζομένους, ένα εις Χρι
mundus esset , aqua abluebatur, vestes lavabat , στον πιστεύσωσιν. Εγώ γάρ υμάς , φησί, βαπτίζω
atque ita in castra ingrediebatur 74. Quartum 75 ύδατι· δ δε οπίσω μου ερχόμενος , αυτός υμάς,
Joannis fuit, quod illos qui baptizabantur, ad poe- φησί , βαπτίσει εν Πνεύματι αγίω και πυρί. Πρε
nitentiam adducebat, ut crederent in Christum : καθαίρει ούν ο Ιωάννης επί το Πνεύμα διά του
Ego enim, inquit, baptizo υος αφμα : qui autem post B ύδατος. Πέμπτον, το του Κυρίου βάπτισμα , και αυτός
me veniet , ipse vos baptizabil Spirilu sancto et εβαπτίσατο. Βαπτίζεται δε, ουχ ώς αυτός χρήζων
igne 76. Ιtaque Joannes ad Spiritum suscipiendum
. καθάρσεως, αλλά την εμήν οικειούμενος κάθαρσιν,
Η
ante per aquam purgabat. Quintum , Domini ba-' ίνα συντρίψη τας κεφαλής των δρακόντων επί του
plisma, quo ipse baptizatus fuit. Baptizatus est ύδατος, ίνα κλύση την αμαρτίαν, και πάντα τον
autem , non quod ipse purgatione indigeret ; sed παλαιόν 'Αδάμ ενθάψη τώ ύδατι, ένα αγιάση τον
Ε
meam sibi purgationem asciscens, ut capitá dra- βαπτιστήν, ίνα πληρώση τον νόμον, ίνα τo της Τριά
comum in aquis contereret 77 ; ut peccatum obrue- δος αποκαλύψη μυστήριον, ίνα τύπος και υπογραμ
rel , ac lolum veterem Adamum in aqua sepeliret ; μός ημίν προς το βαπτίζεσθαι γένηται. Βαπτιζό
Οι baptismum sanctificaret ; ut legem 252 imple- μεθα δε και εμείς το τέλειον του Κυρίου βάπτισμα,
rel ; ut Trinitatis mysterium aperiret ; ut semet το δι' ύδατός τε και Πνεύματος. Πυρί δε λέγεται
*
tandem suscipiendi baptismi formanm el exemplum βαπτίζειν ο Χριστός•• εν είδει γάρ πυρίνων γλως
præberet. Baptizamur autem et nos quoque per- σων επί τους αγίους αποστόλους την του Πνεύματος
fecto Domini baptismo , per aquam videlicet et χάριν εξέχεεν, ώς φησιν αυτός ο Κύριος, ότι 'Ιωάν
Spiritum . Porro 18 Christus idcirco igne baplizare C γης μέν εβάπτισεν ύδατι , υμείς δε βαπτισθήσε
dicitur, quia Spiritus gratiam in sanctos apostolos σθε εν Πνεύματι αγίω και πυρί , ου μετά πολλάς
effudit, quemadmodum Dominus ipse dixeral : ταύτας ημέρας : η διά τό του μέλλοντος πυρός κο
Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptiza- λαστικών βάπτισμα. "Εκτον , το διά μετανοίας και
bimini Spirilu sancto et igne , non post multos hos δακρύων, όντως επίπονον. "Έβδομον, το δι' αίματος
dies 79 : vel etiam ob castigatorium ignis futuri και μαρτυρίου, και και αυτός ο Χριστός υπέρ ημών
baptismum . Sextum 80 baplisma , in pænitentia et εβαπτίσατο , ώς λίαν αιδέσιμον και μακάριον, όσον
lacrymis versalur : estque sane grave et molestum . δευτέροις ου μολύνεται ρύποις. " Όγδοον , το τελευ ε
Septimum 81, est quod sanguinis profusione ac ταίον (70) , ου σωτήριον , αλλά της μέν κακίας αναιρε
Greg . Theol. orat. 39 . 72 Gen. VΙΙ , 17. 73 1 Cor . Χ, 1. 74 Lev . SIV , 15 . 78 Greg. Οrat . 10;
77
Basil . hom . de bapı.; Chrys. in Matth . hom . 10, el alii . 16 Malib . 1 , 11 . 71 Psal . LXXII, 13. 78 Greg.
oral , 40 . 79 Αcl . I , 5 . 80 Greg . Οrat . 40 . 81 10. ibid .
VARIÆ LECTIONES .
k Cod . S. Hil . Colb. el multi Regii et N. όσων. R. 1ο και .

NOTE.
(69) Τέταρτον το 'Ιωάννου . Quartum Joannis. D (70) " Ογδοον , το τελευταίον . Octarum dent
in ora cod . R. 3541 , legitur locus Cyrilli llieroso- que, etc. In cod . R. 3541 hoc aliud scholium re
lymitani ex calechesi myslag. 2 sumplus, quo peri, quod Nazianzeni et nostri dictum firmal : To
dicitur non remissionem modo peccatorum , verum αγίου Βασιλείου , εκ των κατά Ευνομίου. Αυτός
9
et adoptionem filiorum baplismo concedi : non ημάς, φησί, βαπτίσει εν Πνεύματι αγίω και πυρί
enim ejusdem rationis esse , ac baptismum Joan- το του πυρός βάπτισμα την εν τη κρίσει δοκιμασία
nis ; cum abstersionem peccalorum illum esse λέγει· ώς φησιν ο Απόστολος: « Η γαρ ημέρα δηλώ
sciamus et donum Spiritus sancti dare. Similia σει, ότι εν πυρί αποκαλύπτεται, και εκάστου έργου
Basilius habet lib . 1i De bapl . , cap . 2. Chrysostomis όποϊόν εστι το πυρ δοκιμάζει. » Sancti Basilii ex libris
vero observat Lucam scripsisse Joannem prædicasse Contra Eunomium : ( Ille vos baptizabit in Spiritu
baptismum pænitentiæ in remissionem peccatorum , bis sanclo el igne. » Baptismum ignis probationem illam
άφεσιν αμαρτημάτων, non αφέσεως, remissionis pec vocal , quië in judicio facienda est ; quemadmodun
9
catorum : quia remissionis desiderium inspirando, dicit Apostolus : « Diesenim declarabit,quia in igne
ad Redemptorem quærendum praeparabat. Basilius revelabitur , etuniuscujusque opus quale est, ignis
in Exhorl. ad bapi. perinde ac Noster docet, Joan- declarabit.', Desumpla haec suntex lib. De Spiritu
nis baptisma elgaywyıxóv , introductorium fuisse, sancto ad Amphil. cap. 15. Illum vero cundem
Christi vero, tele! WT! ZÓV , perficiens. Illud recessus Matthiæ locum eodem modo llieronymus edisserit,
erai a peccato , inquil; hoc conjunctio cum Deo . Græcos Patres seculis.
τικόν " ουκ έτι γάρ κακία και αμαρτία πολιτεύεται: A martyrio perficitur, quo et Christus ipse nostri
κολάζον δε ατελεύτητα. causa defunctus est 82. Estque illud perquam all
gustum ac beatum , quod nullis posthac sordibus inquinetur.. Octavum 33: denique et postremum illud
est, non jam salutiſerum , verum ila maliliain auferens, quando suus jam malitiæ et peccato lo
cus non erit, ut tamen sempiternum excruciet ac puniat.
Σωματική δε είδει 1 , ώσει περιστερά, έπεφοίτησε Spiritus sanctus columboe specie et ignis.
το Πνεύμα το άγιον , την απαρχήν του ημετέρου Porro 8.8 Spirilus sanctus corporali specie , sicut
δεικνύον βαπτίσματος , και τιμών το σώμα • επεί και columba ad Dominum descendit, sicquc lumba
τούτο, ήγουν το σώμα , τη θεώσει Θεός, και άμα που ptismi nostri primitias subindicabat, tum corpus
άνωθεν είθισται περιστερά λύσιν κατακλυσμού ευαγ- cohonestabat : quoniam et hoc quoque per deilica
γελίζεσθαι . Επί δε τους αγίους αποστόλους πυροει- tionem Deus erat. Adde, quod columba cessasse
δως κάτεισι. Θεός γάρ έστιν · ο δε Θεός πυρ κατ .
.
diluvium olim nuntiaverit. Ignis vero specie in

αναλίσκον εστί. sancios apostolos descendit 88 , eo quod Deus essel.
9
Deus enim ignis consumens est 86.

Το έλαιον (71 ) βαπτίσματα παραλαμβάνεται , μη B Olei unctio . At vero oleum idcirco ad bapti
-
νύον την χρίσιν τη ημών , και χριστους ημάς εργα-

m
smum adhibetur, quia unci nem nostram signifi
ζόμενον, και τον του Θεού ημίν επαγγελλόμενον διά nosqυ christos facit , insuper Dei misericor
cal, nosque
του αγίου Πνεύματος έλεον, έπει και κάρφος ελαίας diam per Spiritum sanctum nobis pollicetur. Nam
τοις εκ του κατακλυσμού περισωθείσιν ή περιστερά el columba illis qui incolumes e diluvio evaserant,
κεκόμικεν . oleæ ramum præler oninem spem olim aliulit 87 .
'Εβαπτίσθη Ιωάννης , την χείρα επιθεις επί την Joannes,, ut baptizatus.. - Joannes imposita di
θείαν του Δεσπότου κορυφήν , και το ιδίω αίματι . vino Domini capili manu , ci cruore proprio bapti
zatus fuit .
Ου χρή υπερτίθεσθαι και το βάπτισμα , ότε δι' έργων Cæterum 88
baptismum diutius prorogare non
ή πίστις των προσιόντων μαρτυρηθή . Ο γάρ ο εν oportet dum accedentium fidem contestanlur actio
δόλιο προσιών τώ βαπτίσματα , κατακριθήσεται μάλ- nes . Si quis dolo ad baptismum accesseril , tantum
λον η ώφεληθήσεται , abest ut hinc utilitatis quidpiam .capiat , ul con
demnationem polius accersal sibi.
ΚΕΦΑΛ . Ι [ αt] . 263 CΑΡ . Χ .
C
Περί πίστεως . De fide.
Η μέντοι πίστις διπλή έστιν : "Έστι γαρ πίστις Fides virtus. Infidelis est, qui non credi! Ecclesiæ
εξ ακοής . 'Ακούοντες γάρ των θείων Γραφών , πι- traditioni, uul male vivit. — Fides porro duplex
81 Luc . 12. 50. 83 Greg . Οrat. 40 . 85
8. d . oral . 59 . 88 1 » . Οrat . 44 ; Act , 11 , 2 . 86 Deut. IV , 24.
67 Geit . VΙΙ , 11 . 88 Greg. orat . 40 .
. VARIAE LECTIONES.
1 Deest δε, in editis et Coil). 1 . m Reg. 1el N.την χάριν. n In cod . S. Hil. es emend . additur ojv .
• Deesi yap in codd. restituit emendator cod . S. Mil .
NOTÆ .
(71 ) TO Exalor . Al vero oleum , etc. Apud Græcos unguentum , nec, ut ita dicam , commune, sed Christi
ille qui baptizandus venit, oleo simplici primum donum , sanctique Spiritus , cujus divinitatis prre
inungitur à sacerdote. Unctio altera baptismum sentia efficacitatem habel . Deinde explicat cur frons
subsequitur, fitque oleo pigmentis condito, quod aliique sensus secundum Ecclesiae Orientalis me
pontifice consecratur, ſeria v in Cæna Domini, hoc rem ungantur. Apud Orientales, ut olim apud La
uéya jūpov , magnum unguentum nuncupatur, vel linos plerosque , quilibet presbyter absoluto ba
2
pioua. Nos quoque sanctum chrisma dicimus. ptismo sacram chrismatis unctionem facil. Pachy .
Unclio hæc ipsum est sacramentum Contirmationis, meres vero in cap . 5 Dionys. De eccl, hier. obscrvit
de quo legesis Allat. lib . iii De consens. cap. 16. priscum morem in Oriente fuisse, ulsolus pontiſex
Oleum prius Cyrillo Hierosol. catech. myst. 2. tit. D neophylos chrismale ungerel : Xpela yao toù ào
όρκιστον, ετοrcisatum, dicitur , quo tum ardentiα χιερέως έσται εις το χρίσαι το μύρω τον βαπτι
peccalorum vestigia purgentur , lum invisibiles dæ- σθέντα . Αύτη γάρ η αρχαία συνήθεια : Opus erit
mones pellantur : eoque calechumenos a verlice ad pontifice, qui baptizatum unguento liniat. Hic enim
infimas usque partes perungi ait. Allerum vero mos antiquus ſuit : dicente scilicet Dionysio, per
Spiritus sancti esse imaginem docet , ut quemad- ficiendi potestatem non esse presbytero, nec pro
modum in Christum cum ascendisset de aqua , inde perfectum baptismum dandi, qui nonnisi
Spiritus sanctus venit , sic Christi alumni Spi- chrismate perficiatur. Cum vero episcopi, secundi
ritus sancti chrismatis insigniantur, postquam ordinis sacerdotibus baptizandi munus detulisseni,
baptismi aquis abluti sunt. Cæterum velul panis eis subinde jus confirmandi neoplıylos permise
Eucharistia, inquit cal . 3 , μετά την επίκλησιν του runt. At consecrandi unguenti poleslalem reli
αγίου Πνεύματος, ουκ έστιν άρτος λιτός, αλλά σώμα nuere, ut palam esset, ex solo pontifice perſectio
Χριστού , post invocationem Spiritus sancti non est nem in fideles derivari. Usitata Græcis in confir
simplex panis, sed corpus Christi : sic sanctum un- malionc formula , vetusta illa est quam refert ca
guentunι, ουκ έστι ψιλόν , ουδ' ώς είπoι τις , κοινών ηοη 7 secune synodi : Σφραγίς δωρεάς Πνεύμα .
μετ' επίκλησιν, invocatione facta non est amplius to; dylou , Signaculum doni Spiritus sancti.
est : Est enim fides et auditu 89. Scripturas nam- Αστεύομεν τη διδασκαλία του αγίου Πνεύματος. Αύτη
que sacras audiendo, Spiritus sancti doctrinæ cre- δε τελειούται πάσι τοις νομοθετηθείσιν υπό του Χρι
dimus. Atque hæc fides per omnia illa , quæ a στού , έργω πιστεύουσα , ευσεβούσα, και τας εντολάς
Chrislo slalula sunt, perficitur : opere videlicet cre- πράττουσα του ανακαινίσαντος ημάς . Ο γάρ μη
dens, pietatem colens, et ejus qui nos instauravit, κατά την παράδοσιν της καθολικής Εκκλησίας πι
præceptis obsequens. Nam qui secundum Ecclesiæ στεύων , ή κοινωνών διά των ατόπων έργων τω
catholicæ traditionem non credit , vel per Magitiosa διαβόλω , άπιστός εστιν .
opera cum diabolo communicat, hic infidelis est .
Fides donum Spiritus . Rursus : Fides est spe- "Έστι δε πάλιν πίστις ελπιζομένων υπόστασις ,
randarum substantia rerum , argumentum non ap- πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων , ή αδίστακτος
parentium , s vel est spes minime dubia nec ambi- και αδιάκριτος ελπις των τε υπό Θεού ημίν επηγ
gua , qua confidimus fore, ut quæ nobis divinitus γελμένων, και της των αιτήσεων ημών επιτυχίας.
promissa sunt, et quæ poslulamus, adipiscamur. "Η μεν ούν πρώτη , της ημετέρας γνώμης εστί , ή δε
Ac prior quidem , nostræ voluntatis est ; altera au- δευτέρα, των χαρισμάτων του Πνεύματος .
tem inter Spiritus dona censenda est .
Spirilalis circumcisio. Sciendum est autem , B Ιστέον δε ότι διά του βαπτίσματος περιτεμνόμεθα
integumentum omne quod a nativitate contraximus, άπαν το από γενέσεως κάλυμμα, ήτοι την αμαρτίαν ,
peccatum scilicet , per baptismum circumcidi, ros- και Ισραηλίται πνευματικοί, και Θεού λαός χρημα
que spiritales Israelilas ac Dei populum ficri. τιζομεν .
CΑΡ . ΧΙ. ΚΕΦΑΛ. ΙΑ' [ΠΔ'] .
De cruce, ubi rursum de fide. Περί σταυρού, εν ώ έτι και περί πίστεως.
Rerum ipsa creatio humanis rationibus compre- “Ο λόγος ότου σταυρού , τοις μεν απο...λυμέ
hendi non potest. Fides universa necessaria . Quid νοις μωρία εστι, τοίς δε σωζομένοις ημίν, δύνα
fides.. – Verbum crucis pereuntibus quidem stul μις Θεού εστιν. Ο μέν γάρ πνευματικός πάντα
titia est : iis autem qui salui funt , id est nobis, Dei ανακρίνει , ψυχικός δε άνθρωπος ου δέχεται τα
virtus est ' ' . Nam spiritualis quidem judicat omnia : του Πνεύματος . Μωρία γάρ έστι τοίς μή πίστει
animalis autem homo non percipit ea quæ Dei sunt ' . δεχομένοις, και το αγαθόν και παντοδύναμον του
Stullitia enim illis est , qui ea suscipiunt , nec Dei Θεού λογιζομένους , αλλ' ανθρωπίνοις και φυσικούς
bonitatem et omnipotentiam considerant ; verum res λογισμούς εξερευνώσι Ρ τα θεία • πάντα γάρ τα του
divinas humanis naturalibusque rationibus investi- Θεού υπέρ φύσιν εισι, και λόγον, και έννοιαν . Ε:
C
gant . Etenim quæ Dei sunt, naturam et Sermonein et γάρ τις λογίσηται όπως εκ του μη όντος εις το είναι ,
cogitationem superant. Nam si quis animo volvat τίνος τε ένεκεν παρήγαγεν ο Θεός τα πάντα, και
quonam pacto, et cur Deus omnia ex nihilo pro- φυσικούς λογισμοίς φθάσαι έβουλήθη, ου καταλαμ
duxerit,, naturalibusque rationibus id assequi βάνει . Ψυχική γάρ έστιν ή γνώσις αύτη και δαιμο
contendat, nequaquam hoc comprehendet. Animalis νιώδης. Ει δέ τις πίστει χειραγωγούμενος, αγαθόν,
enim et diabolica est hujusmodi scientia. Qui vero και παντοδύναμον , και αληθές , και σοφών, και δί
lide veluti manu ducius, Deum bonum, et omnipo- καιον το Θείον λογίσηται , ευρήσει πάντα λεία και
tentem, et verum , et sapientem , et justum cogitat, ομαλά, και οδόν ευθείαν. Εκτός γάρ πίστεως αδύ
omnia plana et æquabilia, viamque reclam inve- νατον σωθήναι : πίστει γάρ πάντα, τά τε ανθρώ
nict . Nam fieri non potest ut quis sine ſide salutem πινα, τά τε πνευματικά συνίστανται . Ούτε γάρ
consequaturºs. Fide siquidem tum humana omnia, γεωργός εκτός πίστεως τέμνει γής αύλακα · ουκ
lim spiritualia constant. Neque enim agricola 94 έμπορος μικρών ξύλω την εαυτού ψυχήν το μαι
sine lide arvum proscindit, nec mercalor exiguo νομένων της θαλάσσης πελάγει παραδίδωσιν · ου γά .
ligno vectus animam suam furentibus maris undis μου συνίστανται, ουκ άλλο τι των εν τω βίω. Πίστει
committit , nec matrimonia contrahuntur, nec de D νοούμεν εκ του μη όντος εις το είναι τα πάντα τη
nique aliud quidquam eorum quæ vila ſert, susci- του Θεού δυνάμει παρήχθαι • πάντα τά τε θεία και
pitur. Fide intelligimus Dei potentia cuncta ex τα ανθρώπινα πίστει κατορθούμεν. Πίστις δέ έστιν
nihilo producta esse.. Fide omnia recte gerimus ,, απολυπραγμόνητος συγκατάθεσις .
lun humana, lum divina. Fides porro est assensus
omni curiosa inquisitione vacans 95 .
Chrisli rerum nulla mirabilior cruce. Ejus benefi Πάσα μεν ουν πράξις και θαυματουργία του
cia. - Quanquam autem omnis Christi actio el mi- Χριστού μεγίστη, και θεία , και θαυμαστής αλλά
raculorum editio, præclara, divina ac mirabilis est : πάντων εστι θαυμαστότερον ο τίμιος αυτού σταυρός.
nihil tamen est ex omnibus quod admiratione di- Δι' ουδενός γάρ ετέρου ο θάνατος κατήργηται, ή του
89 Rom . 20. 17. 90 Ηebr . XI , 1 . 91 I Cor . 23. 92 1 Cor. 1 , 15. 93 Heinr . ΧΙ , 6. 9 Basil . in
psal . cxv .98 Basil . cit . loc .
VARIÆ LECTIONES .
P Cold . fere omnes έρευνώσι.
1129 DE FIDE ORTHODOXA LIB IV. 1130
προπάτορος αμαρτία και λέλυται, ο άδης έσκύλευται , Agnius sit, quam veneranda ipsius crux . Neque
η ανάστασις δεδώρηται , δύναμις ημίν του καταφρο- 264 cnim alia ulla re destructa mors fuit,, primi
νεϊν των παρόντων και αυτού του θανάτου δέδοται , parentis peccatum exstinctum , infernus spoliatus,
ήη προς την αρχαίαν μακαριότητα επάνοδος κατώρ- resurrectio donata ,, vis tum presentia ,, tum mor
θωται , πύλαι παραδείσου ήνοίχθησαν , ή φύσις ημών tem ipsam contemnendi nobis concessa , reditus ad
εκ δεξιών του Θεού κεκάθικε, τέκνα Θεού και κλη- antiquarm beatitudinem paratus ,, paradisi pateraclie
ρονόμοι γεγόναμεν , ει μή διά του σταυρού του Κυ- januae , natura nostra ad Dei dexteram colloca! a ,
8
ρίου ημών Ιησού Χριστού . Διά σταυρού και γάρ πάντα nos denique filii Dei atque hæredes facti, nisi per '
κατώρθωται : " Οσοι γαρ εβαπτίσθημεν εις Χρι- crucem Domini nostri Jesu Christi 96. Siquidem hæc
στον , φησίν ο Απόστολος , εις τον θάνατον αυτού omnia crux præstitit : Quicunque enim, inquit Apo
εβαπτίσθημεν · όσοι δε εις Χριστόν εβαπτίσθη- stolus,, in Christum baptizati sumus,, in mortemipsius
μεν, Χριστόν ενεδυσάμεθα. Χριστός δε εστι Θεού baptizati sumus 07. Quicunque aulem in Christum ba
δύναμις και Θεού σοφία. Ιδού ο θάνατος του Χρι- ptisatisumus,, Christum induimus 98.Christus porro est
στου , ήτοι ο σταυρός, την ενυπόστατον του Θεού Dei virtus et sapientia 99" .En quo pacto Christi mors,
σοφίαν και δύναμιν ημάς περιέβαλε . Δύναμις δε sive crux subsistenti Dei sapientia nos vestivit. Dei
Θεού έστιν ο Λόγος και του σταυρού, ή ότι το δυνατόν B autem virtus verbunι crucis dicitur, vel quia Dei
του Θεού, ήτοι και κατά του θανάτου νίκη, δι' αυτού vis ac potentia , hoc est , victoria adversus nioriem ,
ημίν πεφανέρωται , ή ότι , ώσπερ τα τέσσαρα άκρα per eam nobis manifestata est ; vel quia , sicut qua
του σταυρού διά του μέσου κέντρου κρατούνται και tuor extremæ crucis partes per medium centruni
συσφίγγονται , ούτως διά της του Θεού δυνάμεως , inter se cohærent et constringuntur, ita per Dei
το τε ύψος και το βάθος, μήκος τε και πλάτος , potentiam sublimitas et profundilas, longitudo et
ήτοι πάσα ορατή τε και αόρατος κτίσις συν- Jaliludo, hoc est, omnis tam visibilis quam ill
έχεται. visibilis creatura , continetur '.
Ούτος ημίν σημείον (72) δέδοται επί του μετώπου , Crucis signum fideles inter et infideles discernil.
ον τρόποντο Ισραήλ ή περιτομή • δι' αυτού γάροι πι- Hæc nobis signi loco in fronte data est, haud se
στοι των απίστων αποδειστάμεθα και γνωριζόμεθα . cus ac circumcisio Israeli. Per banc nos lideles ab
Ούτος θυρεός και όπλον και τρόπαιον κατά του δια- infidelibus distinguimur atque agnoscimur. Haec
βόλου. Ούτος σφραγίς , ίνα μη θίγη ημών ο ολοθρεύων , clypeus, armatura, atque tropæum est adversus
ως η Γραφή φησιν. Ούτος των κειμένων ανάστασις , diabolum. llæc signaculum est, ne nos extermina -
των εστώτων στήριγμα , ασθενών βακτηρία , ποιμαι- οC tor angelus tangat, ut Scriptura loquitur . Hæc
νομένων ράβδος , επιστρεφόντων χειραγωγία, προ jacentium erectio est, slantium fulcimentum, in
κοπτόντων τελείωσις, ψυχής σωτηρία και σώματος , ürinorum baculus , ovium virga , resipiscentium
πάντων των κακών αποτρόπαιον , πάντων των αγα- adminiculum , proficientium perfectio , anime ct
θώς πρόξενος , αμαρτίας αναίρεσις , φυτών αναστά- corporis salus, malorum omnium depulsio, bono
σεως, ξύλον ζωής αιωνίου . rum omnium causa, peccati exstinctio, resurrectio
nis planla, vilæ ælerne lignum.
Αυτο μεν ούν το τίμιον ξύλον (73) ώς αληθώς Ligni crucis adoratio, ac aliorum quæ Christus
και σεβάσμιον, εν ώ εαυτόν εις θυσίαν υπέρ ημών και contactu suo sanctificavit. Hoc itaque pretiosum
Χριστός προσενήνoχεν , ώς αγιασθεν τη αφή του
. sane ac venerabile lignuin, in quo se Christus pro
18 Cyrill. Hier. catech. 1 , 14. * Rom. νι , 3. 8 Gal . 11 , 27. • 1 Cor. 1, 24 . į Basil. in cap .
XI Isaiae . • Εxod . 18, 12.
VARIÆ LECTIONES .
g Regii 4, Colb. 1 'Αδάμ αμαρτ . 1 Als. ήνοίγησαν. • Cod . S. Hil . et alii δι' αυτού • sic Faber per
ipsant enim. Als. κρατείσαι και συσφίγγεται .
NOTÆ .
( 72 ) Ojroc ruir onueñor . Hæc nobis sigui loco . D Hierosolymis prostratam ante crucem , quasi penden
Apostolica traditio est, inquiunt Tertullianus , tem Dominum cerneret adorusse ; cultu nempe, quem
Basilius, et alii, ut ad singula sua opera crucis si- nostri relativum dicunt. Subjungit alia quibus testus
gnum Christiani in fronte premant. Loca non af- Damasceni illustratur. Ingressa sepulcrum , resurre
fero , ne actum agam . Profecto crucis signum ctionis osculabatur lapidem , quem ab oslio monumenti
deposuisse , Christianismum pene ejurasse est . amoveral angelns, el ipsum locum , in quo Dominus
( 73) Αυτό μέν το τίμιονξύλον . Ηoc itaque , etc. iacuerat, quasi siliens desideratas aquas, fideli ore ·
Ut gentiles olim, Minulio Felice et Tertulliano le- lambebai . Venerabantur olim Judæi Sancia sancio
stibus , sic Julianus, apud Cyrillum lib. vi, cont. rum ( inquit epist. 17 ), quia ibi erant Cherubim, et
ips.,, Christianis exprobrabat,, τοtd του
to otaupou Euhov
σταυρού ξύλον propitiatorium ,, et arca Testamenti,, manna ,, virga
προσκυνείτε , εικόνας αυτού σκιαγραφούντες εν τω Aaron , el allare aureum : nonne tibi venerabilius
μετώπη, και προ των οικημάτων εγγράφοντες· Cru- sepulcrum videtur ? Et epist. 154, ad Desiderium ,
cis signum adoralis, ejusque effigies in fronte expri- hoc pronuntiat : Adorasse ubistelerunt Domini pedes ,
milis , et ante vestras ædes pingitis. Hieronymus in pars fidei esl, el quasi recentia nativitalis, et crucis
Epitaph. Paulæ , narrat sanctam hanc feminam ac passiunis vidisse vestigia .
est : Est enim fles et auditu 89. Scripturas nam- Αστεύομεν τη διδασκαλία του αγίου Πνεύματος. Αύτη
que sacras audiendo, Spiritus sancti doctrinæ cre- δε τελειούται πάσι τοις νομοθετηθείσιν υπό του Χρι
dimus. Atque hæc fides per omnia illa , quæ a στού , έργω πιστεύουσα , ευσεβούσα, και τας εντολάς
Chrislo slalula sunt, perficitur : opere videlicet cre- πράττουσα του ανακαινίσαντος ημάς. Ο γάρ μή
dens, pietatem colens, et cjus qui nos instauravit, κατά την παράδοσιν της καθολικής Εκκλησίας πι
præceptis obsequens. Nam qui secundum Ecclesiæ στεύων, η κοινωνών διά των ατόπων έργων το
catholicæ traditionem non credit, vel per Nagitiosa διαβόλω , άπιστός εστιν .
opera cum diabolo communicat, hic infidelis est .
Fides donum Spiritus. Rursus :: Fides est spe- " Έστι δε πάλιν πίστις ελπιζομένων υπόστασις ,
randarum substantia rerum , argumentum non ap- πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων, ή αδίστακτος
parentium , % vel cst spes minime dubia nec ambi- και αδιάκριτος ελπίς των τε υπό Θεού ημίν επηγ
gua , qua confidimus fore, ut quæ nobis divinitus γελμένων, και της των αιτήσεων ημών επιτυχίας.
promissa sunt, et quæ postulamus, adipiscamur. " Η μεν ούν πρώτη, της ημετέρας γνώμης εστί, ή δε
Ac prior quidem , nostræ voluntatis est ; altera au- δευτέρα, των χαρισμάτων του Πνεύματος .
tem inter Spiritus dona censenda est.
Spiritalis circumcisio. Sciendum est autem , B Ιστέον δε ότι διά του βαπτίσματος περιτεμνόμεθα
integumentum omne quod a nativitate contraximus, άπαν το από γενέσεως κάλυμμα, ήτοι την αμαρτίαν ,
peccatum scilicet , per baptismum circumcidi, nos- και Ισραηλίται πνευματικοί , και Θεού λαός χρημα
que spiritales Israelitas ac Dei populum fieri . τιζομεν.
CΑΡ . ΧΙ. ΚΕΦΑΛ . ΙΑ ' [ΠΔ ].
De cruce , ubi rursum de fide. Περί σταυρού, ενώ έτι και περί πίστεως .
Rerum ipsa creatio humanis rationibus compre- “Ο λόγος και του σταυρού , τοίς μέν απο...λυμέ
hendi non potest. Fides universa necessaria . Quid νοις μωρία εστι, τοις δε σωζομένοις ημίν, δύνα
fides.. - Verbum crucis pereuntibus quidem stul. μις Θεού εστιν. Ο μεν γάρ πνευματικός πάντα
litia esl : iis autem qui salvi fiunt, id est nobis, Dei ανακρίνει , ψυχικός δε άνθρωπος ου δέχεται τα
virtus est's . Nam spiritualis quidem judicat omnia : του Πνεύματος . Μωρία γάρ έστι τοίς μή πίστει
animalis aulen homo non percipit ea quæ Dei sunt's. δεχομένοις, και το αγαθόν και παντοδύναμον του
Stullitia enim illis est , qui ea suscipiunt, nec Dei Θεού λογιζομένοις, αλλ' ανθρωπίνους και φυσικούς
bonitatem et omnipotentiam consideranı ; verum res λογισμούς εξερευνώσι Ρ τα θεία • πάντα γάρ τα του
divinas humanis naluralibusque rationibus investi C Θεού υπέρ φύσιν εισι, και λόγον, και έννοιαν . Ε :
gant. Etenim quæ Dei sunt , naturam et Sermonern et γάρ τις λογίσηται όπως εκ του μη όντος εις το είναι ,
cogitationem superant. Nam si quis animo volvat τίνος τε ένεκεν παρήγαγεν ο Θεός τα πάντα , και
quonam pacto, et cur Deus omnia ex nibilo pro- φυσικούς λογισμοίς φθάσαι έβουλήθη , ου καταλαμ
duxerit , naturalibusque rationibus id assequi βάνει. Ψυχική γάρ έστιν ή γνώσις αύτη και δαιμο
contendat, nequaquam hoc comprehendet. Animalis νιώδης . Ει δέ τις πίστει χειραγωγούμενος , αγαθόν ,
enim et diabolica est hujusmodi scientia . Qui vero και παντοδύναμον , και αληθές , και σοφών , και δι
fide veluti manu duclus, Deum bonum , et omnipo- καιον το Θείον λογίσηται, ευρήσει πάντα λεία και
tentem , et verum , et sapientem , et justunt cogilat, ομαλά, και οδόν ευθείαν. Εκτός γάρ πίστεως αδύ
omnia plana et æquabilia, viamque reclam inve- νατον σωθήναι : πίστει γάρ πάντα , τά τε ανθρώ
niet. Nam fieri non potest ut quis sine ſide salutem πινα, τά τε πνευματικά συνίστανται . Ούτε γάρ
consequatur " . Fide siquidem lum humana omnia , γεωργός εκτός πίστεως τέμνει γής αύλακα · ουκ
tim spiritualia constant. Neque enim agricola έμπορος μικρό ξύλω την εαυτού ψυχήν τώ μαι
sine ide arvum proscindit,, nec mercator exiguo νομένωντης θαλάσσης πελάγει παραδίδωσιν· ου γά .
ligno vectus animam suam furentibus maris undis μου συνίστανται, ουκ άλλο τι των εν τω βίω. Πιστει
committit, nec matrimonia contrahuntur, nec de νοούμεν εκ του μη όντος εις το είναι τα πάντα τη
D
niquc aliud quidquam eorum quæ vila ſert, susci- του Θεού δυνάμει παρήχθαι • πάντα τά τε θεία και
pitur. Fide intelligimus Dei potentia cuncta ex τα ανθρώπινα πίστει κατορθούμεν. Πίστις δέ έστιν
nihilo producta esse. Fide omnia recte gerimus , απολυπραγμόνητος συγκατάθεσις .
luni humana , lum divina. Fides porro est assensus
omni curiosa inquisitione vacans 95 .
Christi rerum nulla mirabilior cruce. Ejus benefi Πάσα μεν ούν πράξις και θαυματουργία του
cia. — Quanquam autem omnis Christi actio el mi- Χριστού μεγίστη, και θεία, και θαυμαστή αλλά
raculorum editio, præclara, divina ac mirabilis est : πάντων εστι θαυμαστότερον ο τίμιος αυτού σταυρός.
nihil tamen est ex omnibus quod admiratione di- Δι' ουδενός γάρ ετέρου ο θάνατος κατήργηται, ή του
89 Rom . 20. 17. 90 Ηebr . XI , 1 . 91 | Cor. 1 , 23. 91 1 Cor. 1 , 15. 93 Ηebr . ΧΙ , 6. 91 Busil. in
psal . CΧV. 95 Basil . cit . loc .
VARIÆ LECTIONES.
P Coll. fere omnes έρευνώσι .
1129 DE FIDE ORTHODOXA LIB IV. 1130
προπάτορος αμαρτία και λέλυται, ο άδης έσκύλευται , Agnius sit, quam veneranda ipsius crux. Neque
ή ανάστασις δεδώρηται, δύναμις ημίν του καταφρο- 264 cnim alia ulla re destructa mors fuit , primi
νείν των παρόντων και αυτού του θανάτου δέδοται, parentis peccatum exstinctum , infernus spoliatus,
ή προς την αρχαίαν μακαριότητα επάνοδος κατώρ- resurrectio donata , vis tum præsentia, lum mor
θωται , πύλαι παραδείσου ήνοίχθησαν , ή φύσις ημών tem ipsam contemnendi nobis concessa , reditus ad
εκ δεξιών του Θεού κεκάθικε , τέκνα Θεού και κλη- antiquam beatitudinem paratus , paradisi patefactie
ρονόμοι γεγόναμεν, ει μή διά του σταυρού του Κυ- januæ, natura nostra ad Dci dexteram collocala,
ρίου ημών Ιησού Χριστού . Δια σταυρού κ8αι γάρ πάντα nós denique filii Dei atque hæredes facti, nisi per
κατώρθωται : " Οσοι γάρ εβαπτίσθημεν εις Χρι- crucem Domini nostri Jesu Christi 96. Siquidem liæc
στον , φησίν ο Απόστολος , εις τον θάνατον αυτού omnia crux præstitit : Quicunque enim, inquit Apo
εβαπτίσθημεν · όσοι δε εις Χριστόν εβαπτίσθη- stolus,, in Christum baptizati sumus,, in mortem ipsius
μεν , Χριστόν ενεδυσάμεθα. Χριστός δε εστι Θεού baptizati sumus 09. Quicunque aulem in Christum ba
δύναμις και Θεού σοφία. Ιδού ο θάνατος του Χρι- ptisatisumus, Christum induimus 16.Christus porro est
στου , ήτοι ο σταυρός , την ενυπόστατον του Θεού Dei virlus et sapicntia " .En quo pacto Christi mors,
σοφίαν και δύναμιν ημάς περιέβαλε. Δύναμις δε sive crux subsistenti Dei sapientia nos vestivit. Dei
Θεού έστιν ο Λόγος και του σταυρού, ή ότι το δυνατόν B autem virtus verbuni crucis dicitur, vel quia Dei
του Θεού, ήτοι και κατά του θανάτου νίκη , δι' αυτού vis ac potentia , hoc est , victoria adversus niortem,
ημίν πεφανέρωται , ή ότι , ώσπερ τα τέσσαρα άκρα per eam nobis manifestata est ; vel quia , sicut qua
του σταυρού διά του μέσου κέντρου κρατούνται και luor extremæ crucis partes per medium cepiruni
συσφίγγονται , ούτως διά της του Θεού δυνάμεως , inter se cohærent el constringuntur, ita per Dei
το τε ύψος και το βάθος, μήκος τε και πλάτος , potentiam sublimitas et profunditas , Iongitudo et
ήτοι πάσα ορατή τε και αόρατος κτίσις συν- Jaliludo, hoc est, omnis tam visibilis quam ill
έχεται. visibilis creatura , continetur '.
Ούτος ημίν σημείον (72 ) δέδοται επί του μετώπου , Crucis signum fideles inter et infideles discernil.
ον τρόπον το Ισραήλ και περιτομή • δι' αυτού γαροι πι- Hæc nobis signi loco in fronte data est , laud sc
στοι των απίστων αποδειστάμεθα και γνωριζόμεθα . cus ac circumcisio Israeli . Per hanc nos fideles ab
Ούτος θυρεός και όπλον και τρόπαιον κατά του δια- infidelibus distinguimur atque agnoscimur. Hec
βόλου . Ούτος σφραγίς, ίνα μη θίγη ημών και ολοθρεύων , clypeus, armatura , atque tropæum est adversus
ώς η Γραφή φησιν. Ούτος των κειμένων ανάστασης , diabolum . Hæc signaculum est, ne nos extermina .
των εστώτων στήριγμα , ασθενών βακτηρία , ποιμαι tor angelus tangat, ut Scriptura loquitur . Haec
C
νομένων ράβδος, επιστρεφόντων χειραγωγία, προ- jacentium erectio est, slantium fuleimentum, in
κοπτόντων τελείωσις, ψυχής σωτηρία και σώματος , Ormorum baculus , ovium virga, resipiscentium
πάντων των κακών αποτρόπαιον , πάντων των αγα- adminiculum , proficientium perfectio , animae ct
θώς πρόξενος , αμαρτίας αναίρεσις, φυτών αναστά- corporis salus,, malorum omnium depulsio, Dono
σεως , ξύλον ζωής αιωνίου. rum omnium causa, peccati exstinctio, resurrectio
nis planta, vitæ ælerne lignum.
Αυτο μεν ούν το τίμιον ξύλον (73) ώς αληθώς Ligni crucis adoratio, ac aliorum quæ Christus
και σεβάσμιον, εν ώ εαυτόν εις θυσίαν υπέρ ημών και contaclu suo sanctificavit. Hoc itaque preliosum
Χριστός προσενήνoχεν , ώς αγιασθεν τη αφή του sane ac venerabile lignum, in quo se Christus pro
96 Cyrill . Hier . catech. 1 , 14. 27 Rom. νι, 3. 8 Gal . ττι, 27 . 90 1 Cor. 1 , 24. i Basil . in cap .
XI Isaiae . • Εxod . 18, 12.
VARIÆ LECTIONES.
« Regii 4, Colb . 1 'Αδάμ αμαρτ . Als. ήνοίγησαν. • Cod . S. Hil . et alii δι' αυτού • sic Faber per
.
ipant enim.. * Als. κρατείσαι και συσφίγγεται .

NOTÆ .
(72) Ojroç nuir onueñor. Hæc nobis signi loco . D Hierosolymis prostratam ante crucem , quasi penden -
Apostolica iradilio est, inquiunt Tertullianus tem Dominum cernerel adorusse ; cultu nempe, quem
Basilius, et alii, utad singula sua opera crucis si- nostri relativum dicunt. Subjungit alia quibus textuis
gnum Christiani in fronte premant. Loca non af- Damasceni illustratur. Ingressa sepulcrum , resurre
fero , ne actum agam. Profecto crucis signum ctionis osculabatur lapidem , quem ab oslio monumenti
deposuisse , Christianismum pene ejurasse est . amoveral angelus, el ipsum locum, in quo Dominus
( 73) Αυτό μέν το τίμιον ξύλον . Ηoc itaque, etc. iacueral, quasi siliens desideratas aquas, fideli ore ·
Ut gentiles olim, Minulio Felice et Tertulliano le- lambebai . ' Venerabantur olim Judæi Sancia sancio
stibus , sic Julianus, apud Cyrillum lib. vi, cont. rum (inqui! epist. 17) , quia ibi erant Cherubim , et
ips., Christianis exprobrabat, td to otaupou güdov propitiatorium , et arca Testamenti, manna , virga
προσκυνείτε , εικόνας αυτού σκιαγραφούντες εν τω Aaron , et allare aureum : nonne libi venerabilius
μετώπω , και προ των οικημάτων εγγράφοντες · Cru- sepulcrum videtur ? Et epist . 154, ad Desiderium ,
cis signum adoratis, ejusque effigies in fronte expri- hoc pronuntiat : Adorasse ubistelerunt Domini pedes,
milis, et ante vestras ædes pingitis . Hieronymus in pars fidei esi, et quasi recentia nativitatis, et crucis
Epitaph. Paulæ , narrat sanclam hanc feninam ac passionis vidisse vestigia .
PATROL. GR. XCIV.
36
Jolis losliam oltulit, uti Sanctissimi corporis al. A αγίου σώματός τε και αίματος προσκυνητέον, τους
que sanguinis laclu sanctificatum , jure debet ado- ήλους ", τήν λόγχην, τα ενδύματα, και το ιερά αυ
rari : clavique item , el lancea , et indumenta , et sa- του σκηνώματα : άτινα εισιν η φάτνη, το σπήλαιον,
cre ejus mansiones, hoc est, presepe, specus, sa- ο Γοργοθάς, ο σωτήριος ', ο ζωοποιός τάφος, η Σιών
lutaris Golgotha, vivificum sepulcrum , Sion Eccle- των Εκκλησιών ακρόπολις , και τα όμοια · ώς φησιν
siarum arx , ac similia , quemadmodum Dei parens ο θεοπάτωρ Δαβίδ(74): Εισελευσόμεθα εις τάσκη
David aiebat :: Introibimus in tabernacula ejus :: ado- νώματα αυτού, προσκυνήσομεν εις τον τόπον !
rabimus in loco, ubi slelerunt pedes ejus :. Quod au- ου έστησαν οι πόδες αυτού . "Οτι δε σταυρόν λέγει,
1eum hic crucem intelligat,, argumento est,,id quod δηλοί το επόμενον · 'Aνάστηθι, Κύριε , εις την ανά
sequitur : Surge, Domine, in requiem luam . Comes παυσίν σου. "Έπεται γάρ το σταυρό ή ανάστασις.
enim crucis est resurrectio. Nam si eorum quos di- Ει γάρ των ερωμένων ποθητόν , οίκος , και κλίνη,
ligimus, et domus, et lectus, et vestis, chara nobis και περιβόλαιον , πόσο μάλλον τα Θεού και Σωτή .
sunt, quanto 265 magis ea quæ Dei et Salvatoris ρος και , δι' ών και σεσωσμεθα ;
nostri sunt, per quæ etiam parta nobis est salus !
Adoranda crucis figura ul signum Christi. Materia Προσκυνούμεν δε και τον τύπον του τιμίου και
B
crucis non adoranda-Quin
- iguram quoque pretiosie
prelivsæ ζωοποιού σταυρού ,ει και εξ ετέρας ύλης [γεγένηται,
ac vivificæ crucis adoramus, quamlibet ex alia ου την ύλην τιμώντες (μη γένοιτο) , αλλά τον τύπον,
maleria construcla sit : non quod materiam cola- ως Χριστού σύμβολον. "Έφη γάρ τοις εαυτού μαθη
mus ( hoc averlal Deus ), sed liguram , velut qua ταις διατιθέμενος · Τότε φανήσεται το σημείον του
Christus designatur. Etenim ipse discipulos suos Υιού του ανθρώπου εν τω ουρανό , τον σταυρόν
1
praemonewς :: Τιηc
Tunc,, inquit , apparelit signum Filii λέγων. Διό και ταϊς γυναιξίν έλεγεν ο της αναστά
hominis in cælo " , crucem nimirum significans. Ac .
σεως άγγελος · 'Ιησούν ζητείτε τον Ναζαρηνόη,

proinde resurrectionis Christi nuntius mulieribus τον εσταυρωμένον. Και ο Απόστολος: "Ημείς δε
dicebat : Jesum quærilis Nazarenum crucifixumi 6. κηρύσσομεν Χριστόν εσταυρωμένον. Πολλοί μεν
Ει Apostolus :: Nος
Nos ακlem
autem pradicamus Christum Κριστοι και ιησού, αλλ ' είς και εσταυρωμένος. Ουκ
crucifixum '. Multi enim Christi et Jesiis sunt; at είπε , λελογχευμένον, αλλ' εσταυρωμένον . Προσ
unus duntaxat crucifixus . Non dicit, lancca trans- κυνητέον τοίνυν το σημείον του Χριστού 5. "Ενθα
fixum,, sed,, crucif.num. Quocirca crucis signuin γάρ άν ή το σημείον , εκεί και αυτός έσται. Την δε
ajorandum nobis est : ubi enim signum fuerit, ibi ύλην εξής ο τύπος του σταυρού συνίσταται, ει και
quoque et ipse erit. Ceterum materia ex qua con- ο χρυσός ή λίθοι είεν τίμιοι, μετά την του τύπου, ει !
τυχοι, διάλυσιν , ου προσκυνητέον. Πάντα τοίνυν τα

slal figura crucis, destructa Corte figura , nequaquam
adoranda est . Cuncta igitur qua. Deo dicala con- Θεώ ανακείμενα προσκυνούμεν, αυτό το σέβας προσ
secralaque sunt, ila adoramus, ut cullum illoruin άγοντες.
ad eum referamus.
Lignum vitæ crucis figura. - Lignum vitæ , quod Τούτον τον τίμιον σταυρόν προετύπωσε το ξύλον
a Dev in paradiso cousitum est , venerandæ crucis της ζωής, το εν τω παραδείσω υπό Θεού πεφυτευ
figuram gessit. Quia eniin per lignum morti ad- μένον. Επειδή γαρ διά ξύλου ο θάνατος , έδει διά
ilus paluerat , decebat ul per lignum quoque vita ξύλου δωρηθήναι την ζωήν και την ανάστασιν.
et resurrectio donarelur. Primus Jacob adorans Ιακώβ πρώτος προσκυνήσας το άκρον της ράβδου
fasligium virgæ Joseph ', crucem designavil : can- 'Ιωσήφ , τον σταυρόν είκόνισε , και ενηλλαγμέναις
cellatisque manibus benedicens filios'o, crucis ταις χερσί τους υιούς αυτού ευλογήσας , το σημείον
imaginem perquam aperte delineavil. Idem etiam του σταυρου διέγραψε σαφέστατα 1. Ράβδος Μω
* Psal. cxxxi, 7. ibid. 8. • Matth . XXIV, 30 . 6 Marc. XV1 , 6. 7
1 Cor. 1 , 23. Gen. 11 et ill
• Gen. xLvII , 31 sec . LXX . Hebr. xi, 21 . 10 Gen. ΧLVΙΙ , 14 .
VARIAE LECTIONES.
Cod . S. Hil . ex recognitione ομοίως και τούς . Edita et cod. S. Hil, aliique non pauci & stav.
pós, Faber Golgotha, crux, contra auctoris mentem, qui modo crucem adorandam ostenderat. * Multi
codd. σταυρός, et edita librariorum errore, qui pro ερς,legerant σρς. Ο Edit. Βas. σταυρού. 1 June
locum restituo post recognitorem cod. S. Hil . et ex Regio 2428. Edita el alii codd. 'laxw6 tepos xuvf,675
το άκρον της ράβδου , ενηλλαγμέναις ταις χερσί τους υιούς Ιωσήφ ευλογήσας το σημείον του σταυρού διαγρά
φει σαφέστατα .
ΝΟΤΑ .
(74) “ Ο θεοπάτωρ Δαβίδ . Deiparens David. Pri- D tis , quamlibet in titulo addatur ερρέθη δε μέλλον
mus qui Davidem O &ottátopa , dixerit , occurrit τος αυτού εκδημείς από του σώματος • Pronuntiata
Dionysiaster , epist . 8 , ail , mansuetudine Da- fuil paulo antequam e vila migrarel. Nam præter
videm hoc esse consecutum , ut Dei amicitia di- dictionem , quæ Chrysostomica non est, Nesorii
gnus fieret :. Τι δε τον θεοπάτορα Δαβίδ επoίει θεο-meminit, imo et Dionysiastri ipsius, quem, sequio
φυλή ; και γάρ αγαθόν όντα, etc. Οιnnes norunt run seculorum more, πετεινών του ουρανού , υolu
Chrysostomi non esse homiliam De pseudoprophe- crem cæli appellat .
1133 DE FIDE ORTHODOXA LIB IV . 1134
σαϊκή , σταυροτύπως την θάλασσαν πλήξασα, και A indicarunt 11 , tum virga Mosaica , qua veluti cruce
σώσασα μεν τον Ισραήλ , Φαραώ δε βυθίσασα · χείρες percussum est mare ,, et que Israeli salutem ferene,,
σταυροειδώς εκτεινόμεναι, και τον 'Αμαλή , τροπού- Pharaonem aquis mersit 11, tum manusin crueis for
μεναι · ξύλω το πικρόν ύδωρ γλυκαινόμενον, και mam expansæ , atque Amalecitas in fugam verten
πέτρα ρηγνυμένη και προχέουσα νάματα · ράβδος tes 1018 : aqua item amara ligno edulcata , rupes .
το 'Ααρών το τηςιεραρχίας αξίωμα χρηματίζουσα • que virgæ ope dirupta latices fundens 15 : virga
όφις επί ξύλου θριαμβευόμενος , ως νενέκρωται, του Aaroni sacerdotij dignitatem propter divinum re
16
ξύλου τους νεκρόν ορώντας τον εχθρών διασώζοντος sponsum sanciens 18 : erectus tropæi more in ligno
τους πιστεύοντας , ως Χριστός εν σαρκ ! αμαρτίας serpens , veluti mortus 11,
" , ligno salutem iis affe
αμαρτίαν ουκ ειδυία και προσήλωται. Μωϋσής ο μέ- renle , qui cum fide morluum hostem cernerent ;
γας , " Οψεσθε , βοών (73 ), την ζωήν υμών επί sicut Christus, in carne peccali nescia, ligno confi
ξύλου κρεμαμένην απέναντι των οφθαλμών , xus fuit. Magnus Moyses inclamat : Videbitis vitam
υμών , Ησαΐας : "Όλην την ημέραν διεπέτασα vestram in ligno pendentem ob oculos vestros 18. Isaias
τας χείρας μου προς λαόν απειλούντα και αντι- ilem : Tota die expandi manus meas ad populum
λέγοντα. Οι τούτο και προσκυνούντες, της μερίδος non credenlenm et contradicentem19. Nos qui crucem
τυχοιμεν Χριστού του εσταυρωμένου . 'Αμήν . B adoramus, ad Christi, qui cruci alixus est, partie
cipationem utinam perveniamus. Amen .
ΚΕΦΑΛ. ΙΒ' ( ΠΕ ). CAP. XII .
Περί του προσκυνείν προς ανατολάς . De adoratione ad orientem ,
Ουχ απλώς , ουδ' ώς έτυχε , κατά ανατολάς προσ- Cur Ecclesia ad orientem exteriusque adorel. Tra .
κυνούμεν. Αλλ' επειδή εξ ορατής τε και αοράτου , ditio non scripία . Non temere, nec sine causa ,
ήτοι νοητής και αισθητής συντεθείμεθα φύσεως , ad orientem conversi adoramus. Νam, φuia ex vi
διπλήν και την προσκύνησιν τώ Δημιουργώ προσ» sibili simul et invisibili natura , hoc est spirituali
αγομεν ' ώσπερ και το να ψάλλομεν και τοις σωμα- et sensibili constamus, 266 duplicem quoque
τικοίς χείλεσι, και βαπτιζόμεθα ύδατι τε και Πνεύ- adorationem Creatori adbibemus, quemadmodum
ματι, και διπλώς τω Κυρίω ενούμεθα, των μυστη- et mente , corporisque labiis canimus, necnon aqua
ρίων μετέχοντες, και της του Πνεύματος χάριτος . simul et spiritu baptizamur ; duplicique modo Do
mino copulamur, dum sacramenta, et dum Spiritus
gratiam percipimus,
'Επεί τοίνυν (76) ο Θεός φώς έστι νοητόν, και C Quoniam igitur Deus spirituale lumen est , ac
ήλιος δικαιοσύνης , και Ανατολή εν ταις Γραφείς ώνό- Chrislus sol justitiæ " et Oriens " in sacris Litteris
μασται ο Χριστός, αναθετέον αυτή την ανατολήν εις appellatur ; idcirco pars illa, qua sol oritur, ipsi ado
προσκύνησιν. Πάν γάρ καλόν τω Θεώ αναθετέον , εξού ralionis ergo assignanda est . Ει siquidem id omne
πών αγαθών αγαθύνεται. Φησι δε και ο θείος Δαβίδ : quod bonum fuerit consecrare par est, a quo quid
Αι βασιλείαι της γης, άσατε τω Θεώ, ψάλατε quid bonum est,, bonum eficitur.. Quin divinus quo
τω Κυρίω , το επιβεβηκότι επί τον ουρανόν του que David his verbis utitur : Regna terræ, cantale
ουρανού κατά ανατολάς . "Ετι δε και φησιν ή Deo, psallite Domino, qui ascendit super cælum cæli ad
16
11 Auet. Quæst. ad Antioch . q . 63. 12 Εxod . XIV, 16 seqq . 18 Εxod . Xγι, 11 . * Exod . Xv , 25.
15 Εxod . xvΗ, 6. 16 Νum . Χνιι, 8el 9 , 17 Num , XXI , 9. 18 Deut . ΧΧνι, 66 , 15 Isa . LXV , 2. 20 Joan.
1 , 5 . 11 Malach . IV , 2. 25 Zach. μι , 8 ; Luc. 1, 78 .
VARIÆ LECTIONES .
a Edit. χρηματίζει . b Multi cold , ειδώς . Vetus interpr. non cognoscens . • Quidarm τούτον , alii τούτω.
C
NOTÆ .
( 75) " OYEC0€, Bowr. Videbilis vitam vestram , ele. D non aller ille auctor, qui Justini martyris nomine
Hunc Deuteronomii locum Judæis objeclant Patres , prodiit,quæst. 108. Alcuinus, lib. 11 De Trin ,cap.5 :
ac si Christus quem allixerunt cruci , vitve pendentis Cum ad oralivnem slamus , inquit , ad orientem conver
pomine significetur. Cæteris præivisse Irenæum timus nos . Quen etiam morem Walafridus Sirabo
puto, lib. v, c . 18, ubi ail : Caro ſactum est ( Vere magis approbat, lib. De rebus eccles . cap. 4, ut Ho
bum ) el pependit super lignum , ut universa in semel- norius Augustodunensis in Gemma animæ , cap. 95
ipsum recapitularei, quemadmodum Moyses hoc De antiq . rilib. Miss,, qui tamen variis exemplis
ipsum manifestarii in populo : « Et erit vila lua pen- ostendit illos non errasse qui templis, vel noviler
dens ante oculos tuos , et non credes vilæ luæ.1 Quia Deo constructis, vel ab idolorum squalore mundalis;
igitur non receperunt illum, non receperunt illam propter aliquam locorum opportunitalem in diversas
rilam . Scripluræ sensus est, Judæos patria extor- plagas altaria staluerunt : quia non est locus ubi
res factos, perpetuo pavori obnoxios fore. non sit Deus. Quinimo Leo M. serm . de Nativ . Jion
( 76) Επεί τοίνυν. Quoniam igitur Deus, etc. Alle- sine stonjachonotat superstitionein eorum , qui in
ra hæc raditio est, quam ab apostolis acceptam re- basilica beati Petri superatis gradibus quibus ad
ſert Basil, lib.De Spiritu sancio c. 27 , ut ad orien- suggestum aræ superiorisascendilur, converso corpore
tem versi Christiani Deum adorent : eamque tem- ad nascentem solem se reflexerunt, elc . Atqui hos
plorum situs significat. De lioc ritu disputat Atha- fuisse Manichæos ex aliis ejus sermonibus conjici
nasius Junior in resp. ad quæst. 37 Antiochi, nec- potest ,
vrieulent 23. Scriptura dicit : Planlateral Deus γα- ΑΓραφή : Εφύτευσεν ο Θεός παράδεισο εν Εδέμ
radisum in L'den ad orientem ; in quo posuit homi- κατά ανατολάς : ένθα τον άνθρωπον , ών έπλα
.
nem, quem formaveral *' : cumque violalo præcepto σεν , έθετο: όν παραβάντα εξώρισεν, απέναντί το
expulit, atque e regione paradisi voluplalis habitare του παραδείσου της τρυφής κατώκισεν 4, εκ
fecil 18, hoc est, ad occasum . Quo fit ut, veteris pa- δυσμών δηλαδή. Την ούν αρχαίαν πατρίδα επιζη
triæ desiderio , defixis ad eam oculis, Deum adore- τούντες, και προς αυτήν ατενίζοντες , τω Θεώ προσ
mus. Sed et Moysis tabernaculum ad orientem velum κυνούμεν. Και η σκηνή ( 77) δε ή Μωσαϊκή κατά
habebat el propiliatoriuin 98 : tribus quoque Juda ,
96
ανατολάς είχε το καταπέτασμα , και ελαστήριον. Και
ut præstantior cæleris, ad ortum solis castramelaba- η φυλή του Ιούδα , ως τιμιωτέρα, εξ ανατολών παρ
lur 37. In celeberrimo illo Salomonis lemplo porta ενέβαλε. Και εν τω περιωνύμω δε του Σολομώντος
Domini ad orientem sila erat. Quinimo Dominus , ναώ ή του Κυρίου πύλη κατά ανατολάς διέκειτο .
cum in cruce penderet, verso ad occasuin vullu 'Αλλά μήν και ο Κύριος σταυρούμενος επί δυσμάς
eral ; eaque de causa ita adoramus , ut in eum εώρα , και ούτω προσκυνούμεν, προς αυτόν ατενί
oculos intendamus. Rursus cum in celum recipe- ζοντες . Και αναλαμβανόμενος, προς ανατολάς ανεφέ
relur, versus orientem ferebatur, sicque a discipu- ρετο, και ούτως αυτό οι απόστολοι προσεκύνησαν,
lis adoralus fuit , atque ita venturus est , sicut eum Β και ούτως ελεύσεται, όν τρόπον εθεάσαντο αυτόν
in celum eundem conspexerunt 18. Quenmadmodum πορευόμενον εις τον ουρανόν • ώς αυτός ο Κύριος
•
ipse quoque Dominus dixit :: Sicut fulgur erit ab έφησεν € • " Ωσπερ ή αστραπή εξέρχεται από ανα
oriente, et parel usque in occidenteni, ila eril et ad- τολών , και φαίνεται 1 έως δυσμών , ούτως έσται
ventus Filii hominis 29. Quocirca, quia ejus adven- και η παρουσία του Υιού του ανθρώπου. Αυτόν
tum exspectamus, ad orientem adoramus. Est au- ούν εκδεχόμενοι, επί ανατολάς προσκυνούμεν. "Αγρα
lem apostolorum · hæc traditio, in sacras Lilleras φος δέ έστιν η παράδοσις αύτη των αποστόλων.
minime relata. Complura enim illi nobis tradide- Πολλά γαρ άγράφως ήμίν παρέδωκαν .
runt, quae scriptis consignata non fuere o.
CΑΡ. ΧΙΙΙ . ΚΕΦΑΛ . ΙΓ ' [ Πη ].
De sacrosanctis et immaculatis Domini mysteriis .. Περί των αγίων και αχράντων του Κυρίου μυ
στηρίων 6.
Humanæ salutis æconomia. Deus 31 qui bonus, 'Αγαθός , και πανάγαθος , και υπεράγαθος Θεός,
qui undequaque bonus, qui plusquam bonus, imo και όλος ών αγαθότης , διά τον υπερβάλλοντα πλούτον
qui tolus bonitas est, propter eximias bonitatis suæ της αυτού αγαθότητος , ουκ ήνέσχετο μόνον είναι
divilias, minime passus est , se solum esse Donum , C το αγαθόν, ήτοι την έαυτού φύσιν, υπό μηδενός
suamve naturam, cujus nulla res particeps esset, μετεχόμενον , αλλά και τούτου χάριν εποίησε, πρώ
verum et eam ob causam primum intelligentes τον μεν τας νοεράς και ουρανίους δυνάμεις είτα τον
celestesque virtules,, 267 tum deinde mundum ορατών και αισθητόν κόσμον ' είτα εκ νοερού και
hunc qui sub aspectuin el sensum cadit, postremo αισθητου τον άνθρωπον· πάντα μεν ούν τα υπ ' αυ
ex intelligente sensibilique subslantia hominem του γενόμενα κοινωνούσι της αυτού αγαθότητος κατά
creavit. Ac res quidem omnes quas condidit, qua- το είναι . Αυτός γάρ έστι τοις πάσι το είναι, επειδή
tenus sunt , bonilalem ipsius participant, cum ipse εν αυτώ εισι τα όντα, ου μόνον ότι αυτός εκ του μη
universis esse sit, quoniam in ipso sunt omnia " . όντος εις το είναι αυτά παρήγαγεν, αλλ ' ότι η αυτού
non solum quia ex nihilo ea ipse produxit, verum ενέργεια τα υπ ' αυτού γενόμενα συντηρεί και συν
ob id etiam quod ejus actio res a se condilas lue- έχει • εκ περισσού δε τα ζώα κατά τε γάρ το είναι,
lur et conservat ; uberius autem animantia . Nain και κατά το ζωής μετέχειν , κοινωνούσι του αγαθού.
23 Psal. LΧνι, 33. 16 Gen. 1 , 8. 15 Gen. 1 , 23. 16 Levil. XVI, 14. 17 Νum . 11 , 3. 18 Act. π , 11,
29 Malib . ΧΧιν, 27. 30 Basil. De Spiritu sancio, cap. 27 . 91 Greg . Naz. orat. 42 ; Dion. cap. 3 De dir.
nom . 32 Rom . Χι , 36.
VARIÆ LECTIONES.
4 Reg. 1 ον παραβάντα, της τρυφής εξώρισεν. Αlii multi δν παραβάντα, του παραδείσου της τρυφής
εξώρισεν , απέναντί τε του παραδείσου κατώκισεν. € Addunt multi codices φασίν οι άγιοι άγγελοι προς
tous & Trostólous. Sic vetus interpr. dixeruni angeliad apostolos : Ul ipse Dominus, etc. ; Faber : Ut angeli
dixere ad apostolos, el ul ipse Dominus, etc. 1 Codd. multi φθάνει, sic vetus interpr . occupat. Faler
prævenit. 8 Hoc caput seorsim exstat in multis mss. ut editum est a Guill. Morellio posi Liturgias
Grecas, cum hoc titulo : "Οτι ο ιερουργούμενος άρτος και οίνος , ουκ έστι τύπος του Κυριακού σώματος,
αλλ' αυτό εκείνο αληθώς το ίδιον σώμα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού . Quod pαnis et vinum consecralo,
non sunt figura Dominici corporis, sed ipsummel vere proprium corpus Domini nostri Jesu Christi.
NOTÆ .
(77) Kal moxnrý . Sed et tabernaculum . Quia D certum est propitiatorii et arcæ locum quem Sancia
Levit. xvi , 14 , legitur pontificem in die expiatio- sanciorum vocabant, situm fuisse ad occidentalein
nam debuisse de sanguine vituli aspergere digito plagam . Sed pontifex, gyrando circa propitiatorium,
seplies contra propitiatorium ad orientem, exisli- in media parte consistebat, ubi verso ad propi.
mavit Noster velum propitiatoriumque in orientali liatorium ei ad orientem yuliu , de sanguine digito
parle tabernaculi vel templi posila fuisse. Verum aspergebat .
1137 DE FIDE ORTHODOXA LIB . IV: 1138
Τα δε λογικά , και κατά τα προειρημένα μεν , ου μην A bonum cuin eis communicat, tum quatenus sunt ,
αλλά κατά το λογικόν, και ταύτα μάλλον οικειότερα tuin qualenus vitam acceperunt. At vero quæ ra
γάρ πώς είσι προς αυτόν, ει και πάντως ούτος tione utuntur, tum ob ea quæ modo diximus, lum
υπέρκειται ασυγκρίτως . ob rationem etiam qua polleni, boni participa
tione copiosius fruuntur. Arctiori elenim quodammodo necessitudine cum eo cunjuncta sunt : lam
elsi alioqui ille incomparabili sublimitate omnia superet.
"Ο μέντοι άνθρωπος, λογικός και αυτεξούσιος Atqui bomo ratione liberaque voluntate prædi
γενόμενος , εξουσίαν είληφεν αδιαλείπτως διά της tus cum esset, hanc acceperat potestatem , ut per
οικείας προαιρέσεως ενούσθαι τω Θεώ, εί γε διαμένη suam electionem indesinenter cum Deo conjunge
εν τω αγαθώ, τουτέστι τη τού Κτίσαντος υπακοή. retur, είquidem in bono , hoc est in obedientia
Επειδή τοίνυν εν παραβάσει της του πεποιηκότος Creatoris perstitisset. Quoniam vero Creatoris sui
αυτόν εντολής γέγονε, και θανάτω και φθορά υπο- violato præcepto, morti et corruptioni obnoxius
πέπτωκεν, ο Ποιητής και Δημιουργός του γένους fuit,, idcirco generis nostri Productor et Opifer ,,
ημών διά σπλάγχνα ελέους αυτού ώμοιώθη ημίν, ob misericordiæ suæ viscera , assimilalus est nobis,
κατά πάντα γενόμενος άνθρωπος χωρίς αμαρτίας, Β homo factus sine peccato , nostreque nature uni
και ηνώθη τη ημετέρα φύσει . Επειδή γαρ μετέδω- lus fuit 33. Nam , quia imaginem ipsius, et spiri
κεν ημίν της ίδιας εικόνος , και τουιδίου πνεύματος , lum qucm nobis dederat , minime servavimus, ipse
και ουκ εφυλάξαμεν , μεταλαμβάνει αυτός της πτω- cum paupere infirmaque natura nostra commer
χής και ασθενούς ημών φύσεως, ένα ημάς καθάρη, cium iniit, quo nos expiaret , atque ad incorruptio
και άφθαρτίση, και μετόχους πάλιν της αυτού κατα- nis statum translatos, suæ rursum divinitatis red
στήση θεότητος . deret participes .
"Εδει δε μή μόνον την απαρχήν της ημετέρας φύ- Incarnationis vis in reliquis a Christo hominia
σεως εν μετοχή γενέσθαι του κρείττονος , αλλά και bus. — Oportebat enim ut non solum generis no
.
πάντα τον βουλόμενον άνθρωπον, και δευτέραν γέν- stri primitiæ , sed et quisquis hominum vellet, in
νησιν γεννηθήναι , και τραφήναι τροφήν ξένην , και illius summi boni participationem veniens denuo
τη γεννήσει πρόσφορον, και ούτω φθάσαι το μέτρον nasceretur, novoque subinde cibo, qui lujusmodi
της τελειότητος . Διά μεν ούν της αυτού γεννήσεως nalivilati consentaneus esset, enutritus , perfectio
ήτοι σαρκώσεως, και του βαπτίσματος , και του πά- nis modum attingeret . Quamobrem per suam nati
θους, και της αναστάσεως, ήλευθέρωσε την φύσιν vitatem , sive incarnationem , baptismum ilem,
της αμαρτίας του προπάτορος, του θανάτου και της CC passioneim , et resurrectionem, humanuin genus a
φθοράς, και της αναστάσεως απαρχή γέγονε, και prini parentis peccato, morte quoque ac corru
οδον και τύπον εαυτόν και υπογραμμών τέθεικεν, pione liberavit ; resurrectionisque factus primi
ίνα και ημείς τους αυτού ακολουθήσαντες ίχνεσι , liæ,, seipsum viam normamque et exemplar con
tige
γενώμεθα θέσει, όπερ αυτός έστι φύσει, υιοί και slituit, ut nos quoque vestigiis ejus adhærentes,
κληρονόμοι Θεού, και αυτού συγκληρονόμοι h • έδω- quod ipse natura est, hoc adoptione essemus, filii
κεν ούν ημίν , ώς έφην, γέννησιν δευτέραν, ίν ' ώσπερ nimirum, et lieredes Dei , ipsiusque colleredes 8.
γεννηθέντες εκ τού 'Αδάμ , ώμοιώθημεν αυτώ, κλη- Nobis ilaque sccundam , lil dixi , nalivitatem dedit;
ρονομήσαντες την κατάραν και την φθοράν , ούτω ul quemadınodum ex Adamo procreati , similitu
και εξ αυτού γεννηθέντες , ομοιωθώμεν αυτώ, και dinem ejus contraximus, maledictionemque, el
κληρονομήσωμεν i τήν τε αφθαρσίαν , και την ευλο- corruptionem hæreditario veluti jure nacti sumus :
γίαν, και την δόξαν αυτού sic ex ipso geniti , similes ei eſliciamur, atque in
mortalitatis ipsius, benedictionisque, ac gloriæ
bæreditatem consequamur .
Επειδή δε πνευματικός εστιν ούτος ο 'Αδάμ , D Nativitas per Christum , cibusque duplex . Eucha.
έδει και την γέννησιν πνευματικής είναι , ομοίως και rislia institutio. Vetus Pascha comedit Christus.
την βρώσιν . αλλ ' επειδή διπλοί τινές εσμεν και σύν- Cæterum quoniam hic Adam spiritualis est, par
θετοι, δει και την γέννησιν διπλήν είναι, ομοίως και erat, ul lum nativitas spiritualis esset, lum pari,
την βρώσιν σύνθετον. Η μεν ούν γέννησις ημίν δι' ler alimonia . Verum quia duplicis naluræ sumus,
ύδατος και Πνεύματος δέδοται • φημι δε του αγίου et compositi, duplicenm quoque nativitatein, al
βαπτίσματος • η δε βρώσις αυτός ο άρτος της ζωής, que item compositum cibum esse oportebat. Quo
ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο εκ του ουρανού circa 268 nativitas quidem nobis per aquam ct
καταβάς. Μέλλων γάρ τον εκούσιον υπέρ ημών κατα- Spiritum , hoc est, per sanctum baptisma Jata
2 Hebr. ii, 17. ** Rom. vii , 17.
VARIÆ LECTIONES.
R. 2930 φύσει και κληρονόμοι της αυτού γενώμεθα χάριτος, και αυτού υιοί , και συγκληρονόμος.
i Regii quidam xir,povout savies. Sic vetus interpr . hæreditantes. i- lo cod. S. Hil. deesi utaç. Ses
quitur, ui in multis aliis oei xal
est 15 : cibus autem , ipse est panis vile , Dominus Α δέχεσθαι θάνατον , έν τη νυκτί, εν ή εαυτόν παρεδί
noster Jesus Christus, qui de cælo descendit 36. δου, διαθήκην καινήν διέθετο τοις αγίοις αυτού μα.
Nam cum voluntariam morlem nostri causa sus- θηταίς και αποστόλοις , και δι' αυτών πάσι τοις εις
cepturus esset, ea nocte qua seipsum tradebat, αυτόν πιστεύουσιν. Εν τω υπερώο τοίνυν της αγίας
testamentum novum sanctis suis discipulis et apo- και ενδόξου Σιών, το παλαιον Πάσχα (78) μετά των
stolis , atque per eos universis qui in ipsum cre- μαθητών αυτού φαγών, και πληρώσας την παλαιών
derent, condidit. Itaque in sanctæ et illustris Sion διαθήκην, νίπτει των μαθητών τους πόδας , σύμβολον
cænaculo, cum vetus Pascha cum discipulis suis του αγίου βαπτίσματος παρεχόμενος . Είτα κλάσας
manducasset, testamento
.
veteri expleto, discipu- άρτον, επεδίδου αυτοϊς λέγων · Λάβετε , φάγετε,
lorum pedes lavit 37; hoc suo utique facto sym- τούτο μού έστι το σώμα , το υπέρ υμών κ.λώμενον
bolum præbens sancti baplismatis : lum deinde εις άφεσιν αμαρτιών . Ομοίως δε λαβών , και το
frangens panem , porrexit eis , dicens : Accipite et ποτήριον εξ οίνου και ύδατος , μετέδωκεν αυτοίς λέ
.
comedite, hoc est corpus meum , quod pro vobis γων • Πίετε εξ αυτού πάντες · τούτό μου έστι το
frangitur in remissionem peccatorum 38. Simili quo- αίμα , το της καινής Διαθήκης , το υπέρ υμών εκ
que modo calicem vino el aqua temperatum ac- B
χυνόμενον , εις άφεσιν αμαρτιών: τούτο ποιείτε
cipiens, imperlivit eis, dicens :: Bibile ex hoc om- εις την εμήν ανάμνησιν. Όσάκις γάρ αν εσθίητε
nes : hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro τον άρτον τούτον , και το ποτήριον τούτο πίνητε,
vobis effunditur in remissionem peccatorum ; hoc τον θάνατον του Υιού του ανθρώπου καταγγέ...
facile in meam commemorationem. Quotiescunque λετε, και την ανάστασιν αυτού ομολογείτε, έως
enim manducatis panem hunc, et calicem bibilis, αν έλθη. .
morlem Domini annuntiatis, el resurreclionem ejus

confitemini, donec veniat 39 .
Asserla Eucharistiæ veritas. Verborum Domini Ει τοίνυν ο λόγος του Θεού ζων έστι, και ενερ
vis in Eucharistia . Spiritus sancti virlalis , quod ex γης , και πάντα όσα ήθέλησεν ο Κύριος , εποίησεν
pane fial caro Christi. Quamobrem si sermo Dei
.
ει είπε: Γενηθήτω φώς, και εγένετο: Γενηθήτω
bious est et effcar 40; et omnia quaecunque voluit στερέωμα , και εγένετο · ει τω λόγω Κυρίου οι
Dominus fecit ; si dirit : Fiat lus, facta fuit : Fiat ουρανοί έστερεώθησαν, και το πνεύματιτου στό
irmamentum , el factum est * , si verbo Domini ματος αυτού πάσα ή δύναμις αυτών · ει ο ουρα
cæli firmali sunt et spiritu oris ejus omnis virius νός , και η γη , ύδωρ τε και πύρ, και αήρ, και πώς
eorum 68 : si celum et terra, aqua et ignis et aer, c ο κόσμος αυτών τω λόγω του Κυρίου συνετελέσθη
omnisque corum ornatus verbo Donini perfecta σαν, και τούτο δή το πολυθρύλλητον ζώον ο άνθρω
.
sunt; quin el nobilissimum hoc animal, quod πος· ει θελήσας αυτός ο Θεός Λόγος εγένετο άνθρω
homo nuncupatur : si denique ipse Deus Verbum πος , και τα της αγίας Αειπαρθένου καθαρά και
pro sua voluntate homo factus est, atque ex san- αμώμητα αίματα εαυτώ και ασπόρως σάρκα υπεστή
clæ semperque Virginis purissimis et intaminatis σατο , ου δύναται τον άρτον εαυτού σώμα ποιήσαι,
sanguinibus ipse sibi nullo semine carnem com- και τον οίνον και το ύδωρ, αίμα ; Είπεν εν αρχή:
pegit, cur denium panem corpus, vinum item et Εξαγαγέτω η γη βοτάνην χόρτου , και μέχρι του
aqaam, sanguinem suum efficiendi potens non νύν του υετού γενομένου , εξάγει τα ίδια βλαστήματα,
sil ? In principio dixit : Producat lerra herbam vi- τώ θείω συνελαυνωμένη και δυναμουμένη προσ
rentem **, et ad hanc usque diein , accedente imbre, τάγματι . Είπεν ο Θεός · Τούτο μου έστι το σώμα
divino præcepto impulsa et roborata, felus suos και • Τούτο μου έστι το αίμα και • Τούτο ποιείτε
profert : dixit perinde Deus : Hoc est corpus εις την εμήν ανάμνησιν. 1. και το παντοδυνάμω
meum ; et : Ηic est sanguis meus ; et : Ηoc facile αυτού προστάγματι, έως αν έλθη, γίνεται και ούτω γάρ
in meam commemorationem : idque omnipotenti pD είπεν, έως αν έλθη και γίνεται υετός (79) τη
88 Chrys. hom . 83 in Malth. Joan . 1 , 3. 34 Joan . VI , 48. 3 ! Joan . Xill , 1 seqg: 38 Matth . rirl,
26 ; Liturg . S, Jacobi . 3* Μatth. ΧΧνι, 27 ; Marc . Χιν , 21 ; Luc ΧΧι , 17 ; 1 Cor. 11, 24-26.
60 Hebr . v, 12. » Psal . CΧΧΧιν, 6. 62 Gen. 1 , 3 . 43 Psal. xxxII , 6 . * Gen. 1 , 11 .
VARIÆ LECTIONES.
& Elegantior est lectio cod . 2428 , cui conciniaFaber, και εκ των της αγίας και Αειπαρθένου καθαρών και
duwuýtov aluátov tautõ. Et ez sanctæ Virginis purissimis et illibatis sanguinibus in seipso, etc. ? In
cod. S. Hil. , Regiis multis et Colb. desunt haec, εις την εμήν ανάμν .
NOTÆ .
(78) Το παλαιών Πάσχα. Cum vetus Pascha , etc. νομικών προ του μυστικού δείπνου : Chrysostomus et
Quiam Noster de supremo Domini Paschale sen- Ecclesia Christum docent cænam legalem egisse ante
tentiam lenel, hane proinde ex Græcorum com- roysticam . Sed de his plura in dissertatione De
mentariis, ut ex Scriptura Hieronymus acceperat. azymis .
l'hotius quoque cod. 106 , ubi de libro cujusdam (79 ) Και γίνεται υετός . Ει huic nove segeti, etc.
anonymi, qui forsan Joannes Philoponus Tritheita Irenæus invocatione Spiritus sancti consccrari
fuit , hac contra illum ait : Ο γάρ Χρυσόστομος , Eucharistiam ait,lib. iv, cap. 35 : Panis percipiens
και η Εκκλησία τότε φησίν αυτόν επιτελέσαι το invocationem Dei , jam non communis panis esi, sed
1111 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1142
καινή ταύτη γεωργία διά της επικλήσεως, ή του A ejus praecepίο , donec verint , efficitur (ila quipe
αγίου Πνεύματος επισκιάζουσα δύναμις. "Ωσπερ γάρ dictum est, donec veniat) per invocationem huicco
πάντα όσα εποίησεν ο Θεός, τή του αγίου Πνεύματος novc segeti imbre 269 superveniente ; Spiritus
ενεργεία εποίησεν, ούτω και νυν και του Πνεύματος saucli nimirum obumbrante virtute. Velut enim
ενέργεια τα υπέρ φύσιν εργάζεται , και ου δύναται quidquid fecit Deus , id Spirilus sancti fecit
χωρήσαι, ει μη μόνη η πίστις . Πώς έσται μοι τούτο, opera , ita nunc quoque Spiritus sancti operatione
φησίν ή αγία Παρθένος, έπει άνδρα ου γινώσκω ; ſacta sunt, quæ naluræ modum excedunt, quæque
'Aποκρίνεται Γαβριήλ ο αρχάγγελος: Πνεύμα άγιον nisi fide sola , nec capi queunt , nec intelligi. Que
επελεύσεται επί σε, και δύναμις Υψίστου επι- modo mihi accidet istud, ajebal Virgo sancta ,
σκιάσει σοι. Και νύν έρωτάς, πως ο άρτος γίνεται quoniam virum non cognosco 45 ? Cui Gabriel ar
σωμα Χριστού , και ο οίνος και το ύδωρ, αίμα Χρι- changelus : Spiritus sanctus superveniet in le, et
στου. Λέγω σοι καγώ: Πνεύμα άγιον επιφοιτά, και virlus Allissimi obumbrabit tibi 48. Tu quoque nunc
ταύτα ποιεί τα υπέρ λόγον και έννοιαν. quæris, qui panis fiat corpus Christi, ac vinun
cl aqua , sanguis illius . Ego vero tibi repono Spiritum sanctum supervenire, el ea facere , quæ
sermonem conceplumque omnem procul exsuperant.
"Αρτος δε και οίνος παραλαμβάνεται· οίδε γάρ ο Β Cur panis et vinum ad Eucharistiam adhibean
Θεός την ανθρωπίνην ασθένειαν · ώς τα πολλά γάρ tur .- Panis porro " vinumque adbibentur, quia ,
τα μή κατά την συνήθειαν τετριμμένα , αποστρέ- cum Deo explorala sit imbecillitas humana , quæ ,
φεται δυσχεραίνουσα · τη ούν συγκαταβάσει συνήθει ut plurimum , ea averselur quæ usu minime triia
κεχρημένος , δια των συνήθων της φύσεως ποιεί τα sunt ; hinc fit ut pro solita sua erga nos indul
υπέρ φύσιν " και ώσπερ επί του βαπτίσματος , gentia , per ea quae naturae familiaria sunt , res na -
επειδή έθος ανθρώποις ύδατι λούεσθαι, και ελαίω lura sublimiores efficiat. Et sicut in baplismo,
χρίεσθαι, συνέζευξε το έλαιο και ύδατι την χάριν quoniam in more hominum positum est, ut aqua
του Πνεύματος , και εποίησεν αυτό λουτρόν αναγεν- laventur , et , ungantur oleo , Spiritus gratiam
νήσεως : ούτως, επειδή έθος τους ανθρώποις άρτον cum oleo et aqua copulavil, ut lavacrum regene
& Luc. 1, 35 66 jid . 36 . * Nyss. Οrat. catech. cap. 37.
NOTÆ .
Eucharistia . Basilius, lib . De Spir. sancio, cap. 27 , C compleri, cum Christi verbis, tum invocatione. Ej
invocationem banc a Christo el apostolis tradilain vero Nyssenus in Catech. præiverat, 6 õptos , in
asserit. Hujus vim Cyrillus Hieros. Calech. 1 Myst. quiens , καθώς φησιν ο Απόστολος , αγιάζεται διά
sic enarrat , ubi de chrismale loquitur : Ne puietis Noyou
Σ Λόγου Beoù
Θεού xal ÉvreugewS.
εντεύξεως • Panis,, sicut Apostolus
unguentum hoc nudum el commune quidpiam esse. ail, sanctificalur per Verbum Dei et orationem . Sic
Nam velut panis Eucharistiæ ueta inn Étixangry Græci recentiores , Marco Ephesio leste, Christi
του αγίου Πνεύματος, post invocationem sancti Spi- verba in liturgiis recitari censent, ul nos ad rerum
ritus non est simplex panis, sed Christi corpus ; sic gestarum memoriam revocent : sed insuper óúvauly
sacrum istud unguentum μετά την επίκλησιν, 1ηυο- ώσπερ ενιέντα τους προκειμένοις εις την μεταβο
catione facta ,non est exile aliquid , etc. Chrysostomus súv, virtutem propositis donis indere ad conversio
hom. in cæmeterii nomen ait : Quando sacerdos nem , quæ postea fial per oralionem el benedictionem
aslat sacræ mensæ expansis in cælum manibus xarov sacerdotis. Eodein Russorum archiepiscopi respoile
το Πνεύμα το άγιον του παραγίνεσθαι και άψασθαι sio collineabat in concilio Florentino, quam Euge
των προκειμένων , εηυοcans Spiritum sanctum ut nius papa approbavit. Combe ſisius in margine lo
advenial el propositadona contingat, magnum silen- mil. Damasceni de Sabb . sanct . ad hæc verba , &ana
tium est. " Οταν διδό την χάριν το πνεύμα , όταν θώς τη επικλήσει , vere per invocationem transi
κατέλθη , όταν άψηται των προκειμένων, όταν ίδης latum : « Pantinus hic auctori iniquior , inquit.
το πρόβατον έσφαγιασμένος και απηρτισμένον. Malim benigne exponere, ut et Basilii ac reliquas
Quando Spiritus graiiam impertiit, quando descendit, Græcorum liturgias, non fieri scilicet transmuta
quando dona conligil, quando agnum mactatum et pa- D lionem sine invocatione ; quæ vel antecedat (uti
ratum cernis , tunc tumullum , lunc lurbas excitas. Latinis ) vel consequatur (uti Græcis) verba Du
Sexcenta sunt lestimonia veterum quibus idem mini : in quibus tamen sit ipsa vis, id ipsum sem
astruitur. Nostro quoque succinuni Theodorus per nobis operantibus, quod semel Christo dicta :
Abucaras, seu eliam Samonas Gazensis in Dial. sed lamen sic religiose, et pro lanti myslerii nia
cum Achmed Mohammedano, Theodorus Graplus, jestatc. Nec forte a Domino concessum Eucha
Nicephorusve CP. , et alii quos omillo . Loquuntur ristiam conficere, ut quivis etiam sacerdos leme
nimiruni de invocatione illa quæ in priscis Orien- re, nullo religioso cullu ac ordine, Dominica verba
talium quorumcunque liturgiis recitaturpost Christi effutiat, nec lam rem sacram , quain histrionicam
verba , lloc est corpus meum ; Hic est sanguis meus, ac exsecrationem peragat. » Uæc non benigna, sed
etc. Quibuscun consentiunt Gothorum liturgiæ , verissima est Damasceni lexlus expositio. Bessa
quas viri cl . Thomasius et Mabillonius edidere. rion et Arcudius aliam suggerunt, pula sacerdotes
Imo eadem oratione Africanos postulasse, milli Græcos, dum orant ut Spiritus sanctus virtule pa
Spiritum sanctum ad dona sanctificanda, lestis est nis cfficialur corpus Cbristi, boc solum postulare,
Fulgentius, lib. 11, Ad Monim . cap..6 et seqq . Porro ut qui Eucharistiam sumunt unum corpus Christi
cum Damascenus in liturgiis invocationem Christi sini, istisque vocibus metabakúv, Iransmulans Spi
verba subsequi videret, eaque Patres consecra- rilu sancio, melaphoricam inulationem innui. Quod
tionem perfici docuisse, lum alioqui Chrysoslo- si concedatur, vereor ne Patrum loca , quibus panis
mum , bom . De prodit. Judæ dixisse , dona propo- vinumque dicuntur μεταβάλλεσθαι, pari jure tor
sita per Domini verba sacrari, niysterium docuit queantur contra sensum auctorum .
rationis illum faceret. Consimili modo , quia ho- Α εσθίειν, ύδωρ τε και οίνον (80) πίνειν, συνέζευξεν
minum consueludo fert ut panem edant, vinumque αυτοίς την αυτού θεότητα, και πεποίηκεν αυτά σώμα
el aguam bibant; idcirco-conjuncta cum illis sua και αίμα αυτού , ένα διά των συνήθων και κατά
divinitate, hæc corpus et sanguinem suum fecit, φύσιν, εν τοις υπέρ φύσιν γενώμεθα.
uli per usitala et naturæ consentanea , assurgamus
ad ea quæ supra naturam sunt .
Corpus Christi in Eucharistia non adduclione, Σώμα εστιν αληθώς ηνωμένον θεότητι, το έκ της
sed elementorum conversione. Corpus est divi-
-
αγίας Παρθένου σώμα, ουχ ότι το αναληφθέν σώμα
vitati vere unitum , quod ex sancta Virgine ortum εξ ουρανού κατέρχεται, αλλ ' ότι αυτός ο άρτος(81)
NOTE ,
( 80) "Ύδωρ τε και οίνον . Αφuam el vinum. Αρο . χειώσας των φαινομένων την φύσιν. Doctissimus
stolica traditio est , non nudani aqnam , ut Encra . D. Joannes Erneslus Grabe, vir multis lilulis mihi
tilæ, non vinum merum , ut Armeni el Jacobitæ impense colendus, in adnotationibus ad cap. 2 lib. v
quidam , sed vinuni aqua temperatum debere offerri. B Irenæi, S.Cyrilli Hierosol , cujus consimilia loca,
ic liturgiæ veteres, Jacobi, seu Hierosolymitana, quia trila sunt omillo, Nysseni, Damasceni el alio
et Marci, sive Alexandrina, quam Cophtiiæ etiam rum forle plurium mentem sic enarral : Hi per .
recitant , και κεράσας εξ οίνου και ύδατος , (actaque suasi erant Spirilum sanclum cælitus descendentem ,
ex vino el aqua mistione ; Basilii az6wv, xepasas, pani, non modo virtutem corporis Christi communi.
accipiens , temperans ; Clementis 1, lib. vii Constil. , care, sicque eumdem ratione qualitatum mulare, sed
ώσαύτως και το ποτήριον εξ οίνου και ύδατος, simi- el divina polentia ipsam ejus substantiam in carnem
liter el calicem ex vino et aqua. Justinus Martyr., transformare, quæ Christi caro sil, el cum illa quæ es
apol . 1 , vinum cum ayna offerri tradit ; & ptos tipo- bealce Virginis utero prodiit, el cruci suffira, inque
φέρεται, και οίνος , και ύδωρ. Ireneus, lib. V, cap. 2, cælum sublata fuil eadem fiat per ¿ TELUENCiv, quod
calix Eucharistiæ calix mistus est. Audiendus non que eumdem Spiritum vilæ in se habeat ; sicuti panis
est Anselmus Havelbergensis, qui Dial. 3, narrat quem Servator in terris comedit, vi naturalis caloris
Græcos vinum nulla delibutum aqua offerre, sibi- in carnem ejus vertebatur, et noster panis quotidia.
que Nechilein , seu Nicetam Nicomediensem ita nus in substantiam corporis nostri Iransit. Quod
respondisse : Christus in magna illa sua cæna non corpus hodie nobis geslalum , idem dicitur cum illo,
legilur aquam cum vino mislam in calice conse- in quo ante plures annos versali sumus, quoniam
crasse, ideoque similiter facimus. Hoc aiji Græcis eadem anima vegetatur, licel particulæ ejus prorsus
allinxere, fursan ob aquam calidam quam illi in sint diversæ , el nulla ſorte ex prioribus supersles
calicem injiciunt post consecrationem , ac si aliam ersistat. (Lege , post Cyrilli calech . & myslagogicam ,
ante non admiscerent. Ilos liturgiæ mendacii salis C Gregorii Nysseni orat. calechelicammagnam ,cap.37,
arguunt, el Damasceni lib. iv De fide orthodoxa, cap. 14 , ejus.
181) 'AAX Öri ajtós o äproç. Sed quia ipse pa- que epistolam ad Zachariam Doarorum episcopum.)
nis. Nosler hic et honi. de Sabb. sancto post Nys . Subjungit loca Damasceni , cujus, ul ei alioruni
senum , conversionem panis et vini in Christi cor- Græcorum , meliorem interpretem frustra quæsie
pus ustanov
μεταποίησιν,, nominal; Chrysostomus petab.μεταρ- ro.
ru Theologi Wirtembergenses cum cap. 10 Resp.
Suresiv,
δύθμισιν, Nyssenus rursum μεταστοιχείωσιν,
ueta STOLYelwoiv, Cy- Jeremiæ CP. patriarchæ legissent, consecratione
rillus Hierosol., Abucaras, Samonas, Graptus, et panem in ipsummel Christi corpus, et vinum in
alii petabolív , quibus conversio, Iransmutatio, ipsummel sanguinem ejus lransmutari: '0 jèv õptos
transelementatio, significatur. Singulas voces usur- μεταβάλλεται εις αυτό το σώμα του Χριστού, ο δε
pat Theophylactus in cap. xxvi Malth. et in xiv olvos els aütd td alua, reposuerunt, in cæna Do
Marci . Recentioribus communius Metaboan conver- minica corpus Chrisii et sanguinem vere udesse ; non
sio dicitur. Noster hic compendio refert, quæ item τον άρτον μεταβάλλεσθαι εις το του Χριστού
Nyssenus orat . catech. cap. 37, edisserit his fere ou ja, panem in Christi corpus transmutari. Nove
verbis : « Quemadmodum quodvis corpus humanum rant scilicet, nihil Græcis jeta 6021v aliud signi
eibo potuque putrilur, et panis cibus est, et aqua ficare, nisi substantiæ unius in alteram conversio
cum vino potus, hinc fit ut panis ouvável,poleslale, nem . Unde Noster in opusc. cont. Acephalos, uni
sit corpus humanum : cumque Deus Verbum cor- tionem naturarum Domini, non metaboltiv, factam
piis suum cibo poluque ali permiserit, panis quem esse declarat, exemplo corporis igne candentis : TO
edebat, ratione quadam Dei corpus erat, tñs opo- D Tupou devov , inquii , où jetabovordoi toh TU•
φής προς την του σώματος φύσιν μεθισταμένης, ρουμένου , αλλ' ένωσιν προς το πυρ του , can
alimento in corporis naturam transeunte. Nunc dens , non ejus rei quæ ignescil conversionem si
perinde panem Dei sermone sacratum , els oūda gnificat, sed unionem cum igne. Quocirca Geor
του Θεού Λόγου μεταποιείσθαι πιστεύομαι, cerία ide gius Scholarius , qui schismaticus alter patriarcha
persuadeor in Dei Verbi corpus transmutari. Nam fuit , in sermone in Parasceven Lazari , cujus er
poteslale illud ipsum corpus erat ; illic gratia Verbi authentico codice suo magna parte describendi
sanctum eſl'ecit corpus quod pane sustentabatur, perhumane copiam fecit clarissimus doctissimus
ipsumque quadantenus erat panis. Istic etiain pa- que D. abbas Renaudot, postquam asseruit,
nis, sicut Apostolus dixit, sanctificatur per verbum cjusmodi retovoiwowy (a) , transsubstantiationem
et orationem ; Ού διά βρώσεως και πόσεως προϊόν fieri, ut accidentia destrucio subjecto maneant:
εις το σώμα γενέσθαι, αλλ' ευθυς προς το σώμα διά Τουτί το μυστήριον μεταβολήν τινα περιέχον ουσίας
του Λόγου μεταποιούμενος , καθά είρηται υπό τού εν ακαρεί γενομένην, των συμβεβηκότων αμετα
Λόγου, ότι « Τούτο εστι το σώμα μου.5 Non κι εome- 6antwv LEVÓVtWv, addit aliani esse incarnationis,
slione et poru in Verbi corpus transeat, sed ut sta- et aliam Eucharisliæ rationem : ' Exei jèv yapoja
tim per verbum in corpus transmutalur, uti dictum δέτερον προς την ετέραν μεταβέβληται φύσιν , αλλ'
a Verbo est : « Hoc est corpus meum , » Concludit, εν τω του Χριστού προσώπω, και η θεότης, και η
Christom hæc largiri virlute benedictionis , irans- ανθρωπίνη φύσις ασυγχύτως εστίν : ενταύθα δε το
elementata eorum quce apparent natura , festastol- κτίσμα προς τον κτίστην μεταποιείταιδιά μέσου του
(a ) Vide Præfationem , num . XX, ubi de hac voce disseritur .
και οίνος μεταποιούνται τα ειςσώμα και αίμα Θεού. Εί A habuit , non υι illud quod in colos receptum est,
δε τον τρόπον επιζητείς , πώς γίνεται, αρκείσοι ακού- corpus descendal ; sed quia panis ipse el vinum
σαι, ότι διά Πνεύματος αγίου, ώσπερ και εκ της in corpus et sanguinean Dei transmutanlur. Si
αγίας Θεοτόκου διά Πνεύματος αγίου εαυτό, και εν requiras, quonam pacto 1stud 270 fiat , sal tibi
εαυτώ ο Κύριος σάρκα υπεστήσατο · και πλέον ουδέν sit audire, hoc fieri per Spiritum sanctum ; quem .
γινώσκομεν , αλλ' ότι ο λόγος του Θεού αληθής εστι, admodum et es sancta Dei Genitrice Dominus
και ενεργής, και παντοδύναμος , ο δε τρόπος ανεξ- sibiipsi carnem assumpsit, quæ in seipso subsi
ερεύνητος. Ου χείρον δε και τούτο ειπείν , ότι, ώσπερ steret : nec amplius quidquam nobis perspectum
φυσικώς διά της βρώσεως και άρτος , και ο οίνος και est et exploratum , qúam quod Dei sermo verax
το ύδωρ διά της πόσεως εις σώμα και αίμα του eſlicasque est, atque omnia potest ; modus vero
εσθίοντος και πίνοντας μεταβάλλονται , και ου γί- investigari prorsus nequit 8. Ιllud vero dicere
νονται η έτερον σώμα παρά το πρότερον αυτού σώ- alienum non est, queniadmodum naturaliter panis
μα ούτως και της προθέσεως (82) άρτος, οινός τε , per comestionem , vinumque et aqua per poliu
και ύδωρ δια της επικλήσεως και επιφοιτήσεως του nem , in corpus et sanguinem comedentis et bi
αγίου Πνεύματος , υπερφυώς μεταποιούνται εις το bentis transmutanlur , ut nec corpus fiant aliud a
σώμα του Χριστού και το αίμα , και ουκ εισί δύο, corpore ejus quod prius exstabal : sic panem qui
1 αλλ' εν (83) και το αυτό . in prothesi præparalus fuit , vinum item el aquam
*
per Spiritus sancti invocationem el adventum, modo qui naluræ viribus et conditione sublinior
est, in Christi corpus et sanguinem converti, ut nequaquam duo sint, sed unum et idem.
* Simile Nyss. loc. cit.
VARIÆ LECTIONES.
Μss. μεταποιείται . Deest où in editis Ver. et Basil . Quidam codd. où yivetal.
NOTÆ.
σώματος , και προύφεστηκυία του άρτου ουσία σώμα cerdotum ad altare una offerentiam munus obeant .
Θεού γίνεται, του Χριστού γινομένη σώμα , μείζον Caeterum quando sacerdotes aut diaconi prepara
μεν δή πάντων των θείων θαυμάτων , ως αληθώς δια tum panem cum calice ad aram ferunt, προσπί
ταύτα, ή του άρτου προς το σώμα το Δεσποτικόν πτουσι πάντες τους ιερεύσιν οι πιστοί , inquit Simeon
μετουσίωσις , αλλ' ουκ αδύνατος τω προς την θείαν Thessalonic ., omnes fideles sacerdotibus procidunt,
βλέποντι δύναμιν · 1llic enim neutrum in alterius et jure, lum ut eorum se precibus commendent, ab
naturam mulalum fuit, sed in Christi persona et eisque postuleni, ut sui recordentur in sacrificio ;
divinitas et humanitas exsistunt : hic vero crealura tum ut divina munera venerentur . Ει γάρ και μήπω
in Creatorem medio corpore transformatur, el que C ιερουργήθη, αλλ' εν τη προθέσει ανετέθησαν το
anle exstabat substantia panis, Dei corpus fil, ubi Θεώ, και ο ιερεύς εκείσε ευχήν ανέφερε , και προσ
Christi corpus efficitur, Majus equidem ob rationes δέξασθαι ταύτα είπεν εν τώ άνω θυσιαστηρίω: Ναι»
quas adduxi, omnibus quæ patraveril Deus mira- elsi hæc nondum consecrala suni , allamen Deo ilun
culis est Iranssubstantialio panis in corpus Domini. cupata in prothesi fuere, illicque sacerdos preces
cum, sed quæ impossibilis non censeatur ab illo, cui ſudit, rogans ut in sublime aliari suscipiantur. Oů
perspecta polentia Dei fuerit. Nectarius nuperus γάρ ειδωλολατρoύμεν ημείς τους δώρους προσπί
patriarcha Hierosolyın . in libro, llepl åpxñs toŰ τοντες, άπαγε: Non enim idololalre sumus coram
πάπα , De princiμαι ραφα, φui anno 1682 Giasii in donis procidendo : absit ! sed dona Deo per oblatio
Moldavia editus est contra Latinos, p. 205, narrat nem dicata , necdum tamen perfecta , reveremur, ccu
bostiam quamdam quæ nigrorem ex mucore con- per oblationem sanctificala. Şacrata siquidem fuere
traxerat , cum in sacro disco acerræ in posila per divinas preces, sunique antilypa corporis el sun
fuisset, insolito odore templum omne perfudisse. guinis Christi. Adeoque pari honore habenda esse
Tum concludit : Τούτο το θαύμα, ως εγώμαι, γέ- ait, quo Christi imaginem. Eodem modo Gabriel
γονεν εις δείγμα σαφέστατον του μεγάλου και υπερ- Philadelphiensis disputat in Apologia Eccl. Orient .
φυούς τούτου μυστηρίου , του τα συμβεβηκότα μόνα Simile quidpiam honoris pontifex olim , ejusque
του ιερού άρτου φθείρεσθαι, ή δέ γεουσία του άρτου diaconus apud Latinos oblatis exhibebant, cum ad
άπαξ μεταβληθείσα , και του παναγίου Πνεύματος aram asportabantur, ut ex multiplici Ordine Ro .
επικλήσει μετουσιωθείσα εις αληθινόν σώμα Χρι- mano, el ex Amalario discimus. Inclinato capile
στού, φθοράν ουδεμίαν υφίσταται, αλλ' άφθαρτον D pontifer vel diaconus salutat sancta , hoc est obiata
διαμένει, ώς ίδιον Χριστου : Ηoc miraculum factum in capsis condita , non sanctam , hostiam , nempe
esse opinor ad evidentissimam magni illius el im- consecratam : inclinato capite ad altare primo ado
mensi mysterii demonstrationem , nempe quod acci- rat sancta . Ubi proinde adoralio salutatio est , non
denlia solummodo panis corrumpantur : substantia cullus latriæ, qui Eucharistie, consecralæ soli de
vero panis semel mutala et inrocalione sancti Spi- betur,ut nullis explicant Simeon et Gabriel modo
rilus in veram corporis substantiam conversa, nullam laudati.
prorsus sustineat corruptionem , sed incorrupla per- (83) Kal oi εισι δύο, αλλ' έν. Νec duo sunt,
maneal, tanquam rerum propriumque Christi corpus. sed unum. Sic in epist. ad Cæsarium , quæ Chry
sostomo allribula esi . Sicut enim antequam sancii
( 89) Ούτως και της προθέσεως . Sic pαnis qui in
prothési, etc. Verterunt alii, panis proposicionis. ficelur panis, panem nominamus ; divina autem illum
Porro repébediş, prothesis, Græcis est mensa minor sanctificante gralin, mediante sacerdole, liberatus
ad dextrum altaris lalus seorsim posita, in qua est quidem uppellatione panis , dignus aulem habi
sacerdotes consecrandum panem et calicem patus est Dominici corporis appellatione, etiamsi na.
rant. Hæc cæremonia Oúsis, sacrificatio , el apose
κομιδή , προσφορά, oblatio nuncupatur ; eamque sed unum corpus Filii nuncupalur. Ex his poste
exsequuntur presbyteri qui sacerdoti digniori ce- rioribus verbis , quæ ex epistola isla Noster mu
lebraturo assistunt, nunquam vero diaconi, quos luatus est , sat intelligitur naturæ nomine non
antiquus canon prohibet ne oferant, ullumve sa- subslauliam panis signilicari, scu structuram para
271 Quocirca illis qui cum lide digne susci- A Γίνεται τοίνυν τοις πίστει αξίως μεταλαμβάνου
piunt, in remissionem peccatorum , et vitam æter- σιν, εις άφεσιν αμαρτιών, και εις ζωήν αιώνιον, και
.
nam cedit, necnon animæ corporisque præsidium ; εις φυλακτήριον ψυχής τε και σώματος : τοις δε εν
illis contra qui in incredulitate indigne Suunt,, απιστία?. αναξίως μετέχουσιν,, εις κόλασιν και τιμω
in poenam et supplicium : haud secus atque Do- ρίαν , καθάπερ και ο του Κυρίου θάνατος, τοις μεν
mini mors, credentibus quidem vita et incorru- πιστεύουσι γέγονε ζωή και αφθαρσία εις απόλαυσιν
prio est, ad æternæ felicitatis consecutionem ; in- της αιωνίου μακαριότητος · τοις δε άπειθουσι, και
credulis vero el iis qui Dominum interfecerunt, τους κυριοκτόνοις, εις κόλασιν και τιμωρίαν αιώ
ad pænam et vindictam sempiternam . Vloy .
Chrisli verum corpus, non figura . -Nec vero Ουκ έστι ο τύπος (84 ) ο άρτος και ο οίνος του
panis et vinum , Christi corporis et sanguinis fi- σώματος και αίματος του Χριστού (μη γένοιτο) ,
gura sunt (absit ! ), sed ipsum Domini corpus dei- αλλ' αυτό το σώμα του Κυρίου τεθεωμένον , αυτού
tale dotalum ; cum ipse Dominus dixerit : Hoc est , του Κυρίου ειπόντος : Τούτο μού έστι, ου τύπος
VARIAE LECTIONES.
• Cod. S. Ilil. ex emendatione oux ŠOTIV Oủv ; non inutili prorsus illatione.
NOTÆ .
tium , naturalesque panis proprietates. Nam si B ticis . Inter præsules qui in synodo ad Quiereum
natura seu substantia proprie dicta panis perseve- adversus Chrysostomum convenere, Photius nar .
rarel, jam duo corpora forent, panis scilicet et rat adluisse Macarium Magnetum episcopum , qui
Christi, non unum duntaxat. Post Damascenum liten moveril contra Heraclidem Ephesi. Ignatius
eodem modo locutus est Theodorus Graplus, seu martyr, epist. ad Smyrn, ail hæreticos ævi sui
potius Nicephorus CP. lib . De inculpala Christian . ab Eucharistia et oratione secedere, & ide to uns ouo
fide, sive Antirrh. 11, cap. 3 : Quemadmodum panis oyeisoal thy Evyapistlav oápxa elval to Swtipos
el vinum el aqua naturaliter in corpus et sanguinem Huwv 'Inco
ημών Xplotov, quod non confiteantur Eucha
Ιησού Χριστού,
edentis convertuntur, ut nequaquam dixerimus , ex ristiam carnem esse Salvatoris nostri Jesu Christi,
iis fieri corpus aliud ab illo quod ante erat : sic etiam Contradicentes ergo huic dono Dei, ountoŪVTES, per
ista, ralione naluram e.rsuperante, per invocationem scrutantes, moriuntur. Enimvero, quemadmodum ,
sacerdotis, el adventum Spiritus sancti, in corpus et Irenæo teste, lib . III , c . 11 , in nulla hæreticorum
sanguinem Christi converiuntur, juxla ac sacerdos istorum sententia Verbum caro factum est , sic nec
ieri petit, και δύο ταύτα νοούμεν, αλλ' εν και το verum Christi corpus et sanguis Eucharistia conti
autò FLOTEÚQLev, et non duo ita esse intelligimus, netur, sed ad sunimuni simplex figura . Contra vero
sed unum et idem exsistere credimus . Consimiliter Cyrillus Hieros . cat. 4 : In figura panis, inquit,
in epistola ad Zachariam Doarorum , et in homilia corpus suum præbet Christus, et in figura vini san
brevi, quas non esse Joannis Damasceni suo loco guinem item suum, έν τύπω άρτου δίδοται σου το
ostendam , hoc in primis probatur, unum et idem σώμα, και εν τύπω οίνου δίδοται σου το αίμα με
corpus esse Christi, quod de Virgine conceptum na- nempe nudæ panis vinique species supersini. Nam
tumque estet mortuum , et quod ad aram immola- C postea docet,certa fide ienendum esse, ó ; galvó
mus, adhibito eliam exemplo alimenti quod in par-μενος άρτος , ουκ άρτος έστιν, ει και τη γεύσει αναί
vuli corpus vertilur ; ita ut licet augescat ille , non σθητος , αλλά σωμα Χριστού · Panem φui hujusmodi
duo corpora fiant, sed unum , xal el auçável, ou y!- esse nobis videtur, reapse panem non esse, licet id
νονται δύο σώματα, αλλ ' εν. Quin potiori jure Spi- guslatus referat, sed ipsum Christi corpus; et vinum
ritus sancti operatione, panem et vinum els étraú- quod cernitur a nobis , vinum non esse, lametsi gustui
ξησιν του σώματος του Χριστού γίνεται εν σώμα, και esse vinum appareat, sed sanguinem Christi, Eumdem
ou dúo, in accretionem corporis Christi corpus unum sensum offerunt Græci, qui, de azymis contra Lali
fiunt, et non duo. Ubi accretione corporis Christi, nos disputando, fatentur panem , sive Suulons fer
hoc innuitur, Christi corpus , etsi mole non au- mentalüs sit , sive asuuos, fermenti expers, post con
gescit ainplius , conversis lamen pane et vino, secrationem nec ſermentalum , nec azymum esse.
accrementi quoddam genus eximium adipisci , ul Sic Joannes Hieros. patriarcha, apud Allatium ,
omnibus singulisque lidelibus unum el idem ma- exerc. 22 cont. Creygi. Sic vicissiin Theorianus
nens , nulla divisione commisceatur . apud cumd. exerc. 23 epist. ad sacerdotes et mo
(84) Our žoti túros . Neque panis el vinum , etc. nachos pro Lalinis argumentatur : 'O osios pro ;
lo calenis in Matthæum fragmenta quædam vele- πρό του αγιασθήναι, είτε άζυμος , είτε ένζυμος ήν,
ruin leguntur, quæ idem enuntiant, Eucharisticum αδιαφόρως άρτος έστι και λέγεται προς των θείων
panemfiguram corpus Domini non esse,, sedipsum- Λογίων,, ώς ύστερον δείξομεν.. Μετά δε το αγιασθήναι,,
ούτε ένζυμος, ούτε άζυμος,αλλά σώμα και σάρξ του
met corpus. Tritum est quod , lib. v De Vit . PP. ,
ave' änans . Divinus
libello 18, el in Apophihegm . PP. t. I Monum . D Kuplou , h auth , xal oux anansive
Eccl. Græc. p. 241 , abbas Daniel refert ex abbale azymus sit, sire
panis, antequam onsecralur,
Arsenio , de monacho sene , qui in hunc errorem fermentalus, indifferenter panis est et dicitur a dirina
inciderat, eucharistieum panem et vinum corporis Scriptura, ut ostendemus : postquam vero consecra .
et sanguinis Domini esse duntaxat figuras . Dania- tus est, nec azymus, nec fermenialus est, sed Domini
sceni ævo notissima erant Jibri Macarii Magnetis corpus el caro eadem ipsamel, nec alia pro alia. Una
contra Theosthenem Ethnicuin , qui Venetiis asser- siquidem est et ipsa , quæ ex incorrupta Virgine sus
vantur in bibliotheca S. Marci, et ex quibus Tur- cepla est , inque Patris dextera sedet, ei a nobis
rianus, in lib. v Clem . hæc edidit : Oux ÉgTLY Eů- orthodoxis mysiice accipitur. Unde mysterium dici
χαριστία τύπος του σώματος και του αίματος , όπερ tur, ceu secretum quod multi non percipiant. Si ila .
τινές εργαψύδησαν, πεπηρωμένου τον νούν, μάλλον que divinum numen commutat proposila dona in cor
od oüua xalatua . Eucharistia non est figura corporis pus et sanguinem Christi, frustra fuerit contendere,
el sanguinis, ut quidam slupida mente nugati sunt , an id ex azymo vel fermentalo fial, aul albo, aut
sed corpus el sanguis. Locum hunc prolixius Latine rubro vino , et ejusmodi stultas curiositates de tre
dedit Coccius, l. II, p . 607. Nicephorus ampla satis mendis mysteriis agitare. Iliec Theorianus sub Ma
fragmenta Macarii Magnetis expendit in Antirrhe- nuele Commeno, sæculo XII , scribebat.
1149 DE PODE ORTHODOXA LIB. IV . 1150
του σώματος , αλλά το σώμα και ο τύπος του αϊ- A non figura corporis, sed corpus meum, neque fi
ματος , αλλά το αίμα. Και προ τούτου τοίς Ιουδαίοις , gura sanguinis, sed sanguis meus. Et antea Judæis
ότι 'Εάν μή φάγητε την σάρκα του Υιού του αν- dixeral : Nisi manducaveritis carnem Filii hominis,
θρώπου , και πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν et biberilis ejus sanguinem , non habebitis vitam in
εν αυτοίς . Η γάρ σάρξ μου αληθής εστι βρώσις , vobis . Caro enim mea verus esl cibus, el sanguis
και το αίμα μου αληθής έστι πόσις . Και πάλιν : “Ο meus, verus esi potus. Et rursum : Qui manducat
τρώγων με, ζήσεται Ρ. me, vivel 49.
Διό μετά παντός φόβου και συνειδήσεως καθαράς , Rilus dandi Eucharistiam in manibus. - Qua
και αδιστακτου πίστεως προσέλθωμεν , και πάντως propter cum omni timore et conscientia pura ,
έσται ημίν, καθώς πιστεύομεν , μη διστάζοντες . Τι- Adeque non dubia accedamus : et erit omnino no
:
μήσωμεν δε αυτό πάση καθαρότητι , ψυχική τε και bis sicut credimus , nihil hæsitantes . Ipsum porro
σωματική • διπλούν γάρ έστι . Προσέλθωμεν αυτώ omni animi et corporis puritate veneremur : du
πόθο διακαεί , και σταυροειδώς τάς παλάμας τυπώ plex enim est. Accedamus ad eum ardenti deside
σαντες, του εσταυρωμένου το σώμα υποδεξώμεθα • rio,, compositisque in crucis formann manibus 80,,
και επιθέντες οφθαλμούς , και χείλη, και μέτωπα, B crucifxi corpus suscipiamus , oculos, labia, fron
του θείου άνθρακος μεταλάβωμεν , ίνα το πυρ του εν lem adhibentes, divinum carbonem sumamus, ut
ημίν πόθου προσλαβον την εκ του άνθρακος πύρωσιν, desiderii nostri ignis, acceplo carbonis ardore,
καταφλέξη ημών τας αμαρτίας , και φωτίση ημών peccata nostra combural, et corda illuminet ,, di
τας καρδίας , και τη μετουσία του θείου πυρός πυ- vinique adeo ignis commercio inardescamus , et
81
ρωθώμεν και θεωθώμεν. "Ανθρακα είδεν Ησαΐας : in deos evadamus . Carbonem vidit Isaias :
άνθραξ δε ξυλον λιτόν ουκ έστιν , αλλ' ηνωμένον πυ- carbo non est simplex lignum , sed igni unitum ;
ρί • ούτω και ο άρτος της κοινωνίας (85 ) , ουκ άρ- sic quoque 272 panis communionis,, non sim
τος λιτός έστιν , αλλ' ηνωμένος θεότητι • σώμα δε plex est panis,, sed divinitati unitus. Corpus al
.
au
ήνωμένον θεότητι, ου μία φύσις εστίν , αλλά μία tem 88 quod divinitali conjunclum est, non una
μεν του σώματος , της δε ηνωμένης αυτώ θεότητος, natura est ; sed una quidem est corporis , allera,
ετέρα • ώστε το συναμφότερον , ου μία φύσις , αλλά conjuncle cum ipso divinitatis . Quo it ut utrum
δύο . que non sit una natura , sed duæ .
"Αρτωκαιoίνω εδεξιούτο Μελχισεδέκ τον 'Αβραάμ , Eucharistiæ figuræ.- Abrahamum ex alienige
έα της των αλλοφύλων κοπής υποστρέφοντα , ο ιε- c narum strage revertenterm , Allissimi Dei sacer
ρεύς του Θεού του Υψίστου : εκείνη η τράπεζα ταύ- dos Melchisedech excepit 63. Mensa illa mensam
την την μυστικών προεικόνιζε τράπεζαν , όν τρόπον hanc mysticam præsignabat ; quemadmodum sa
εκείνος ο ιερεύς, του αληθινού αρχιερέως Χριστού cerdos ille veri sacerdotis Christi figuram et ima
τύπος ήν και εικόνισμα • Συ γάρ, φησιν, ει ιερεύς
.
ginein gerebat 36. Αίt
Ait enim :: Tu es sacerdos in ter
εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδεκ . Τού- num secundum ordinem Melchisedech 3** . Panem
τον τον άρτον οι άρτοι εικόνιζον και της προθέσεως . hunc, propositionis panes adumbrabant . Hoc pu
Αυτη εστίν και καθαρά θυσία , δηλαδή και αναίμα- rum illud el incruentum sacrificium est, quod ab
" Joan. vi, 54-58. Cyrill. Hierosol. cal. Mystag. 5 ; Chrys. hom. 3 in Epist. ad Ephes ; Trull .
can , 101 . a ' Isa . vi , 2. $ Vide Basil. ibid . 88 Gen. xiv. 5. ** Levit. xiv , 5. $#* Psal. cix, 4.
VARIAE LECTIONES .
p In multis addilur (why alúviov • sic vetus interp. et Faber vitam æternam posuerunt. Hæc autem
leclio, eo genuina mihi videtur, quod inconsueta sit. Sæpe enim prout memoria suggerebat, Scripture
loca passim , non verbum e verbo allegabat Damascenus. « Elita εικονίζουσι.
NOTÆ .
(85 ) Ούτω και ο άρτος της κοινωνίας. Sic pαnis D dem corporis est, alia conjuncte cum ipso divinitatis.
quoque, etc. De paneillo cælesti loquitur,qui car- Quin ipse sui interpres erit, qui, oral. 3 De imag. ,
bone quem vidii Isaias, præsignabatur. Nain No- hoc dixeril : Homines participes dirinæ naluræ sunt,
sler hic imitatur Cyrillum Alex. qui in cap. vi Isaiæ , quicunque sanctum Christi corpus sumunt, et prelio
in scholiis et alibi, carbonem illum figuram fuisse sum ejus sanguinem bibunt ; quippe quæ 0cótyti xa0"
incarnati Verbi observaveral : Sicut ignis ad lignum υπόστασιν ηνωται, deitati secundum hypostasim unila
accedens , inquit, καταδράττεται μεν αυτού , illud sunt , και δύο φύσεις εν τω μεταλαμβανομένω υφ'
quidem comprehendit pervaditque ; idem intellige de ημών σώματι του Χριστού καθ ' υπόστασίν είσιν αδια
Christo. Ineffabili quippe ratione unitus est humani- OTáctws, adeoque duce nature in Christi corpore
lati Deus. Rursus panein illum , quem Damascenus quod sumilur a nobis , secundum hypostasim indi
innuit, ipsum esse Domini corpus, cui conjuncta vulse unitæ sunt. Unde naturarum duarum partici
divinilas est, ea quæ in textu ad modum assumptio- pes sumus, corporis quidem corporis ratione , dei
nis subjungit, astruunt : Σώμα δε ηνωμένον θεό- iatis vero spirituali : imo utriusque secundum
τηει, ου μία φύσις εστίν» Corpus autem, quod divi- utramque naturam ,
miati unitum est, non una est natura, sed alia qui
ortu solis usque ad occasum sibi oblatum iri Do- Ακτος, ήν από ανατολών ηλίου μέχρι δυσμών αυτώ
minus per prophetam dixit 88" . προσφέρεσθαι διά του προφήτου ο Κύριος έφησε .
Eucharistie fruclus. — Corpus et sanguis Chri-
-
Σώμα έστι και αίμα (86) Χριστού εις σύστασιν της
sti est ,in nostri , tum animi , tum corporis vege-
. ημετέρας ψυχής τε και σώματος χωρούν, ου δαπανώ
lationem cedens , quod nec consumalur, nec cor- μενον, ου φθειρόμενον , ουκ εις άφεδρώνα χωρούν (μη
rumpalur, nec in secessum vadat (absit !), sed in γένοιτο) , αλλ' εις την ημών ουσίαν και συντήρησεν ,
substantiam nostram et conservationem , omni. βλάβης παντοδαπούς αμυντήριον , ρύπου παντός
.
gene labis propulsationem, oιnnisque spurcitiei καθαρτήριον · αν μέν χρυσόν λάβη κίβδηλον, διά
detersionem, ut si adulteratum aurum deprelien- της κριτικής πυρώσεως καθαίρει , ίνα μή εν τω
dat, per explorantem judicii inflammationem illud μέλλονται συν τω κόσμω κατακριθώμεν . Καθαίρει
purget , ne in futuro seculo cum hoc niunilo γάρ νόσοις και παντοίαις επιφοραίς και , καθώς φησιν
damnemur. Morbis enim , omnifariisque immissis ο θείος Απόστολος • Ει γάρ εαυτούς εκρίνομεν , ουκ
calamitatibus expurgat, juxta ac Apostolus ait : αν έκρινόμεθα . Κρινόμενοι δε, υπό Κυρίου παι
Si enim nosmetipsos dijudicaremus , non utique ju- δευόμεθα , ίνα μη συν τω κόσμω κατακριθώμεν.
dicaremur. Cum judicamur autem a Domino corri- Και τούτο εστιν λέγει : "Ωστε ο μετέχων του σώ
pimur, ut non cum hoc mundo damnemur. Atque hoc B ματος και του αίματος του Κυρίου αναξίως κρίμα
est quod dicit : Qui enim sumit indigne corpus el εαυτώ εσθίει και πίνει . Δι ' αυτού καθαιρόμενοι , ενού
sanguinem Domini, judicium sibi manducat et bi. μεθα τα σώματι Κυρίου και το πνεύματι' αυτού,
biz 87. Per illud vero purgali , cum Domini corpore και γινόμεθα σώμα Χριστού .
spiritu ipsius unimur, et Christi corpus efficimur.
Paris επιούσιος vel futurus, vel substantialis. Ούτος ο άρτος εστίν η απαρχή του μέλλοντος άρ
Caro Domini ut spiritus dicta. Panis iste deli- του, ός έστιν ο επιούσιος. Το γάρ επιούσιον δηλοί,
batio est 88 el primitis futuri panis , φuί επιούσιος και τον μέλλοντα, τουτέστι τον του μέλλοντος αιώνος ,
est ? Quæ yox vel futurum , seu qui fuluro ævo re- και τον προς συντήρησιν της ουσίας ημών λαμβανό
servalur, significat, vel quo ad luendam vilam μενον. Είτε ούν ούτως , είτε ούτως, το του Κυρίου
nostram vescimur. Quamobrem sive hoc, sive illo σώμα προσφυώς λεχθήσεται • πνεύμα γάρ ζωοποιούν
modo accipialur, is esse Domini corpus haud ab- έστιν η σάρξ του Κυρίου, διότι εκ του ζωοποιού
O
Surde dicetur. Caro quippe Domini 273 spiritus Πνεύματος συνελήφθη : το γαρ γεγεννημένον εα
vivificus est, utpote quæ ex viviſico Spirilu con- του Πνεύματος, πνεύμα εστι . Τούτο δε λέγω, ουκ
cepta sit. Quæ tamen non a me dicuntur, ut cor C αναιρών τήν του σώματος φύσιν, αλλά το ζωοποιόν
poris naturam submoveam , sed ut illius esse vi- και θείον τούτου δηλώσαι βουλόμενος.
viſicam divinamque virtutem ostendam .
Quo sensu Basilius Eucharistiam vocavit dril. Ει δε και τινες αντίτυπα (87) του σώματος και
85 Malach , 1 , 10. 86 1 Cor. ΧΙ , 31 , 32. 87 ibid . 29 . 88 Cyrill . loc. cit. 89 Joan . VI, 63.
VARIÆ LECTIONES.
r R. 2428 "Έφη : « Ουκ έστι μοι θέλημα εν υμίν, λέγει Κύριος παντοκράτωρ , και θυσίαν ου προσδέξομαι εκ
των χειρών υμών . Διότι από ανατολών ηλίου, και έως δυσμών το όνομά μου δεδόξασται εν τοις έθνεσι • και
εν παντί τόπο θυμίαμα προσάγεται τα ονόματί μου, και θυσία καθαρά • Digit : « Non est mihi voluntas
in vobis ; dicit Dominus omnipotens : et sacrificium ultra non suscipiam de manibus vestris. Quia ab oriu
solis el usque ad occasum nomen meum glorificatum est in gentibus, et in omni loco incensum offertur no
mini meo, et oblatio munda . , Hunc Malachiæ locum Damasceni textui inseruit Combeſisius, 1. IV Bi
blioth . concionatoriæ ad festum Corporis Christi, sola nixus codicis Regii 2428 auctorilate ; qui tamen
codex varie passim interpolatiis ſuit . s Regios codd. 2925, 3109 ; Colb. 1539 sequor propter Apostoli
sententiam ad quam auctor alludit : Cum judicamur a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo dam
.
nemur. Ideo infirmi οι imbecilles, et dormiunt multi . Edita habent νόσους και παντοίας επιφοράς.
NOTÆ.
( 86) Ewuá čo ti xal alụa . Corpus etsanguis Chri- D quod Leo Allatius contra Creyglonum affert, p. 563:
Ούτε σαρξ του Σωτήρος τρωγομένη φθείρεται, ούτε
sti , etc. Cyrillus Hieros. cal. 5 Myst . , Panis iste su-
persubstantialis est, inquit, quo animæ nostræ sub- αναλίσκεται το αίμα πινόμενον · αλλ' ο τρώγων μεν
stanlia nutritur : hic panis non in ventrem vadil, nec εις αυξησιν θείων δυνάμεων αίρεται. Το δε τρωγόμε
in accessum mittitur, αλλ' εις πάσάν σου την σύστα- νον , εστίν αδαπάνητον, επειδή της αδαπανήτου φύ
σιν αναδίδοται, εις ωφέλειαν σώματος και ψυχής, in σεως λόγω τινι συγγενες υπάρχει , και αχώριστον "
lui consistentiam cedii, ad profecium corporis el ani- Caro salutaris manducata non corrumpitur, nec san
mæ . Hæc ,Cyrillus docebal absque transsubstantia- guis potalus consumitur : sed qui edil, divinis virta
lionis quam asseruerat dispendio. Sic Irenæus, iibus augescil, nec consumi potest quod editur, quo
lib. v, c. 2, ait : Sanguine Christi sanguinem nostrum niam minime consumptibili naluræ cognatum quo
augeri el consistere carnis nostræ substantiam , quo 'dammodo est , nec ab ea separabile. Legesis bom.
>
beatæ resurrectionis compos fiat. Idem docent Nys-

senus, oral. cat. c. 37; Cyrillus Alex . lib. iv in
Chrysostomi
discedunt.
, De pænit. ei de illis qui a collectis
Joan . p . 362 et seq. et lib. x , p. 862, aliique Græ- (87) Ει δε και τινες αντίτυπα. Quod si nonnul
ci . Quod Noster subdit, corpus eucharisticum nec li, etc. Sunt qui hæc volelas arguant, et adjecti
corrumpi, nec consumi, nec in secessum ire, colligi- tia pulent : verum ante Damascenum Anastasius,
uur ex Cyrilli Hieros. verbis laudatis, diserteque cap. 23 της Οδηγού , Christi corpus eucharisticum
enuntialur a Macario Maguele in fragmento lib. III, AVTÍTUTTOY esse negaverat. Unum e duobus dicendum
1153 DE FIDE ORTIIODOXA LIB . IV 1154
αίματος του Κυρίου τον άρτον και τον οίνον εκάλε- Α τυπα corporis et sanguinis Christi. -- Quod si non
σαν , ώς ο θεοφόρος έφη Βασίλειος , ου μετά το αγια- nulli panem vinumque ,, corporis etcl singuinis Dυ
Do
σθήναι είπον , αλλά πρίν αγιασθήναι, αυτήν την mini αντίτυπα, seu imagines figurasve vocaverunt ,
προσφοράν ούτω καλέσαντες . velul divinus Basilius, non hoc post consecratio
nem dixerunt, sed antequam oblatio ipsa conse
craretur , vocem hanc, usurparunt.
Μετάληψις δε λέγεται • δι' αυτής γάρ, της Ιησού Nuncupatur participatio, quia per ipsam divini
θεότητος μεταλαμβάνομεν . Κοινωνία δε λέγεται τε latis Jesu reddimur participes. Communio item
και έστιν αληθώς, διά το κοινωνείν ημάς δι' αυτής appellatur, et revera est, quia per eam Christo
το Χριστό, και μετέχειν αυτού της σαρκός τε και communicamus, ejusque carnem ac divinitatem
της θεότητος · κοινωνείν δε, και ενούσθαι αλλήλους percipimus, quin etiam aliis alii communicamus
δι' αυτής · επεί γάρ εξ ενός άρτου μεταλαμβάνομεν , ac copulamur. Nam quia ex uno pane participa
οι πάντες εν σώμα Χριστού, και εν αίμα, και άλλή- mus , omnes unum Christi corpus , et unus san
λων μέλη γινόμεθα, σύσσωμοι Χριστού χρηματί- guis, aliique aliorum membra efficimur, dum unius
ζοντες . corporis sumus.
Πάση δυνάμει τοίνυν φυλαξώμεθα , μη λαμβάνειν Β Cæterum illud pro viribus cavere nos oportet,
μετάληψιν αιρετικών, μήτε διδόναι. Μη δώτε γάρ ne vel ab bæreticis communionem accipiamus, vel
τα άγια τους κυσίν, ο Κύριος φησι, μηδέ ίπτετε illis tribuamus. Dominus siquidem ait : Nolite
τους μαργαρίτας υμών έμπροσθεν των χοίρων, dare sancium canibus, el nolite projicere margaritas
ένα μή μέτοχοι της κακοδοξίας και της αυτών γενώ- vestras ante porcos 6o60 ; ne eorum et errorem et
μεθα κατακρίσεως. Ει γάρ πάντως ένωσίς έστι προς damnationem contraliamus. Νam si omnino hoc
Χριστόν, και προς αλλήλους , πάντως και πάσι τοις prestat , ut funn Cliristo, ιum aliis alii uniamur,
συμμεταλαμβάνουσιν ημίν κατά προαίρεσινενούμεθα. extra dubium est omnibus qui nobiscum perci
Εκ προαιρέσεως γάρ ή ένωσις αύτη γίνεται , ου piunt , animo et voluntate nos copulari. Voluntate
χωρίς της ημών γνώμης. Πάντες γαρ εν σώμά siquidem, ac non citra sententiam nostram copula
εσμεν , ότι εκ του ενός άρτου μεταλαμβάνομεν , κα- hæc palratur : Omnes enim unum corpus sumus ,
θώς φησιν ο θείος Απόστολος . quoniam ex uno pane participamus 6 , ut divinus
effatur Apostolus.
'Αντίτυπα δε των μελλόντων λέγονται , ουχ ώς μη 'Αντίτυπα porro, hoc est exemplaria , futurorum
όντα αληθώς σώμα και αίμα Χριστού, αλλ' ότι νύν C dicuntur, non quod vere Christi corpus et sanguis
μεν δι' αυτών μετέχομεν της Χριστού θεότητος , τότε non sint; sed quod nunc quidem divinitatis Christi
δε νοητώς ιδιά μόνης της θέας. per ea participes eſliciamur, tunc autem intelligen
tia per solum aspectum .
ΚΕΦΑΛ . ΙΑ ' (ΠΖ ). CAP . XIV .
Περί της γενεαλογίας του Κυρίου , και περί της De genere Domini, deque sancia Dei Genitrice.
αγίας Θεοτόκου 1.
Περί της αγίας και υπερυμνήτου Αειπαρθένου Quoniam de sancta , nec digne salis laudanda
** Μatth . VΙΙ , 6. 61 II Cor, , 17.
VARIÆ LECTIONES.
* Colb. 4750 el R. 2427 deest vox , νοητώς , el paulo post in Regio 2928 legitur διά μόνης της θείας
ενώσεως . « In Reg. 2428 additur και Ιωσήφ του μνήστορος , quae in cod. S. Hil. a recognitore addita sunt .
NOTAE .
eril, inquit, aut id quod sumitis, non esse verum baptisma. Plane Graeci veteres αντίτυπα corporis
Christi corpus , αλλ' αντίτυπον και ψιλόν , sed nudam et sanguinis Christi eodem sensi dixerunt, quo
figuram , etc. Nostri auctoris ælale septima syno- Latini symbola. Elias Cretensis in orat. 1 Theologi
dus, Nicephorus subinde CP. cæterique deinceps iisdem fere verbis quibus Noster, subjungit : El
Greci afirmarunt panem et vinum a Basilio in li- Β προς τα μέλλοντα μυστήρια , inquit , (είσι γαρ οίτι
turgia nominari αντίτυπα, φuando nondum inνο- νες και ούτω το ρητόν εδέξαντο) την αναφοράν έχει,
cato Spiritu sancto sacrala sunt, non item post ουχ ώς μη όντα αληθώς σώμα και αίμα Χριστού, αν
invocationem . Quia vero Eustathius Antiochenus τίτυπα λέγεται αλλ' ότι νύν μεν δι' αυτών μετέχο »
in septima synodo citalis, Cyrillus Hieros. cat. μεν της Χριστού θεότητος συναναιρουμένου ώσπερ
Mysl. 5, ac præsertim Theolugus mollis in locis τοίς ημετέροις σώμασι • τότε δε νοητώς διά μόνης
Eucharistiam vocant avtituti Dominici corporis ; this Ocwplas: Sin ad futura mysteria hæc referantur
Elias Cretensis in oral . 1 Nazianzeni , n . 165 αντί- (sunt enim qui verbum hoc ita accepere) non tanquam
τυπον esse ideru docet , quod ισότυπον, αquale ejus- Christi corpus el sanguis non vere sini, dicuntur an
dem generis ; el in orat. 11 , sibi lavere iam extra- lilypa : sed quia nunc per ea divinilalem Christi
neos, quam ecclesiasticos scriptores asserit. Sic participamus, qui nostris corporibus velul commi
quoque Suidas, Nonnus et alii . Quinimo vox ea- scelur. Tunc autem intellectu , per solam contempla
dem ipsimelrei quæ figuris adumbratur, altribui- tionem . Theologus oral. 17 , Eucharistiam vocat tous
tar TPetr. 1 , ubi baptismum appellat αντίτυπον τύπους της σωτηρίας, signa et figuras salutis. Vix
arcæ , et aquarum diluvii. Qui locus in vulgala sic autem reperias doctorem Græcum simplici voce
reddilus est : Quod nos similis formæ salvos facit pronuntiasse eain esse tutoy corporis Domini.
115 ) S. JOANNIS DAMASCENI 1156
Super Virgirie et Dei Cenitrice Maria pauca jamm Α και Θεοτόκου Μαρίας εν τοις προλαβούσι μετρίως
in antecessum disputavimus, ea exponendo quæ διαλαβόντες, και το καιριώτατον παραστήσαντες, ώς
præcipua magis erant, queinadmodum scilicet vere κυρίως και αληθώς Θεοτόκος έστι τε και ονομάζεται,
el proprie Dei Genitrix sit et appelletur : modo νύν τα λείποντα προσαναπληρώσωμεν. Αύτη γάρ
Superest ut que residua Stunt 274 expleanmus .. τη προαιωνίω προγνωστική βουλή του Θεού προ
Ipsa enim quæ ante omne ævum præscientiæ Dei ορισθείσα, και διαφόρους εικόσι, και λόγους προφητών
consilio predestinala erat,, variisque prophetarum διά Πνεύματος αγίου εικονισθείσά τε και προκηρυ
imaginibus et serionibus a Spiritu sancto adam- χθείσα, εν τω προωρισμένων καιρώ εκ Δαυϊτικής ρί
brala et prænuntiata , præfinito tandem tempore ζης έβλάστησε , διά τάς προς αυτόν γενομέναςεπαγ
es
ex ridice IDavidis,, juxta ac illi promissum erat,, γελίας. "Ώμοσε γάρ Κύριος, φησί , τώ Δαβίδ αλή
orta est. Dictum quippe est : Juravit Dominus David θειαν, και ου μη αθετήσει αυτόν γ . εκ καρπού
veritatem , el non frustrabitur eam ; de fructu ren- της κοιλίας σου θήσομαι επί του θρόνου σου.
Iris lui ponam super sedem luam 68. Ac rursus : Se- Και πάλιν : "Απαξ ώμοσα εν τω αγίω μου , ει τω
mel juravi in sancio meo, si David mentiar : Semen Δαβίδ ψεύσομαι : Το σπέρμα αυτού εις τον αιώνα
ejus in ælernum manebil. Et ihronus ejus sicut sol μενεί και ο θρόνος αυτού , ώς ήλιος εναντίον
B
in conspectu meo ; el sicut luna perſecta in æternum , μου, και ώς σελήνη κατηρτισμένη, εις τον αιώνα,
el testis in cαlo idelis 65. Ει Isaias : Orietur virga και ο μάρτυς εν τω ουρανό πιστός . Και Ησαΐας :
ex Jesse, et flos de radice ejus ascender " . 'Εξανατελεί ράβδος εξ Ιεσσαί , και άνθος εκ της
ρίζης ανασήσεται .
Evangelistarum apparens differentia, in lerendo " Οτι μεν ούν ο Ιωσήφ εκ Δαυϊτικής φυλής και κατ
Josephi genere . -
Cæterum quod Joseph ex Davi- άγεται, Ματθαίος και Λουκάς, οι ιερώτατοι ευαγ.
dica tribu originem duxerit, sacratissimi evange- γελισται διαρρήδην υπέδειξαν · αλλ ' ο μεν Ματθαίος
listæ Mallhæus et Lucas liquido demonstrarunt . εκ Δαβίδ διά του Σολομώντος κατάγει τον Ιωσήφ , ο
Verum Matthæus ex Davide per Salomonem Jose- δε Λουκάς, διά Νάθαν. Της δε αγίας Παρθένου την
phum deducit ; Lucas autem , per Nathan. At vero γέννησιν αμφότεροι yκαι παρεσιώπησαν .
sanctæ Virginis genus uterque siluit.
Quocirca sciendum est, nec apud Hebræos , nec Xρή ούν ειδέναι, ώς ουκ ήν έθος Εβραίους, ουδε
in Scriptura sacra , bunc morem fuisse ut mulie- τη θεία Γραφή , γενεαλογείσθαι γυναίκας • νόμος δε
rum genus recenseretur.. Αtqui hoc lege cautumn ήν μη μνηστεύεσθαι φυλήν εξ ετέρας φυλής: ο δε
erat, ne tribus ulla ex aliena tribu conjuges ac C "Ιωσήφ εκ Δαυϊτικού καταγόμενος φύλου, και δί
cerseret 68 : ac proinde Joseph , qui ex stirpe Da- καιος υπάρχων (τούτο γάρ αυτώ μαρτυρεί το θείον
vidica oriundus, juslusque erat (hanc enim ei Ευαγγέλιον) , ουκ αν παρανόμως την αγίαν Παρθέ
laudem tribuit divinum Evangelium) , sanctam Vir- νον εις μνηστείαν 2 ηγάγετο, ει μή εκ του αυτού
με nem preter legis prescripίum haudquaquam σκήπτρου κατήγετο. Δείξας τοίνυν το του Ιωσήφ
despondisset , nisi ex eodem sceptro aut tribu καταγώγιον , ήρκέσθη .
traxisset genus : unde satis babuit evangelista Jo
sephi genus demonstrare.
Quin illud quoque sciendum est , lege sancilum Xρή δε και τούτο είδέναι (88 ) ως νόμος ήν, αγόνου
esse, ut, si quispiam sine liberis obiisset , ipsius ανδρός τελευτώντος, τον τούτου αδελφών, την του
frater uxorem mortuiin matrimonium acciperet , τετελευτηκότος γαμετην πρός γάμον άγεσθαι , και
fratri semen suscitaturus 66. Αιφue ita quod pa- εγείρειν σπέρμα τώ αδελφώ. Το ούν τικτόμενον,
riebalur, natura quidem secundi erat, hoc est , κατά φύσιν μεν, του δευτέρου, ήτοι του γεγεννηκό
ejus qui genuerat : secundum legem vero, deſuncti τος ήν, κατά δε νόμον, του τετελευτηκότος 4.
censebatur.
Christi generis ratio.. -Igitur
— ex stirpe Nallian D 'Εκ της σειράς τοίνυν του Νάθαν του υιού Δαβίδ, γεν
filii David, nascitur Levi . Levi genuit Melchi et νηθείς Λευτέγέννησε τον Μελχί (89) και τον Πάνθηρα:
62 Psal. CΧΧΧΙ , 11 . 63 Psal . LXXXVII , 36 . 6s Isa , XI , 1. ' 68 Νum . XXXVI, 6 seqq. 66 Deul . XXV, 5.
VARIÆ LECTIONES .
τ Multi codd. et biblia Sixtina αυτήν. 1 Reg. 9 , Colb. 2 et Ν. Δαυϊτικού φύλου . Ιta emendatum legi
tur in R. 2930 ; sic et loqui
infra tur Damascenus. y Edita el nonnulli codices habent xal áp pót, qui.
lam Regii ουδείς , αλλά και αμφότεροι. 1 Multi codd . πρός μνηστείαν. 4 Cod .. S. Hil.. Regii plerique et
Colb. 2τελευτήσαντος .
NOTÆ .
(88) Xρή δε και τούτο ειδέναι. Quin illud quo- (89) Λευΐ εγέννησε τον Μελχι . Levi genuit Hel
que sciendum , etc. Sic vulgo Palres dissonantiam chi. Nec Levi, nec Panther, nec Barpaniher agno
evangelistaruin seriem avorum Domini enarran- scuntur ab Africano, quem rursum exscripsit An
tium explicant, ut alter Josephi naturalem patrem dreas Cretensis in sermone 6 de Nativit . Virg.
indicaverit ; aller legalem . Ita pridem Julius pre- quem Joannis Damasceni nomine inscriptum per
sertim Africanus epist. ad Aristidem , quain cital peram ediderunt. Quin Africanus , ubi verba Lu
Eusebius , lib . illist . c . 7 . cæ recital, nec Levi , vec Malihat vieminit, uti nec
ο Πάνθηρ έγέννησε τον Βαρπάνθηρα , ούτως επικλη- A Pantherem. Pantlier autem genuit Barpantieren
θέντα . Ούτος ο Βαρπάνθηρ έγέννησε τον Ιωακείμ ( nam ita vocalbatur) . Βarpantlier genuit Joaclini ;
ο Ιωακείμ έγέννησε την αγίαν Θεοτόκον. Εκ δε της Joachim genuil sanctam Dei Genitricem 69. Rursus
σειράς Σολομώντος b του υιού Δαβίδ, Ματθαν έσχε ex stirpe Salonionis , filii David, Mathan uxorem
γυναίκα , C• εξ ης εγέννησε τον Ιακώβ. Τελευτήσαν- habuit, ex 275 gua genuit Jacob patrem Joseph .
τος δε του Ματθάν, Μελχί ο εκ της φυλής του Νάθαν, Mortuo autem Mathan , Melchi ex tribu Nathan ,
ο υιός μεν Λευί, αδελφός δε του Πάνθηρος, έγημε filius Levi ac frater Pantheris, uxorem ipsius Ma
την γυναίκα του Ματθας, μητέρα δε του Ιακώβ, than , quæ etiam Jacob maler erat, duxil, ex qua
και εξ αυτής εγέννησε τον Ηλεί 4. 'Εγένοντο ούν genuit Heli. Quamobrem uterini fratres erant Ja
αδελφοί ομομήτριοι Ιακώβ και Ηλεί • ο μεν Ιακώβ, cob et leli : ille nimirum ex tribu Salonionis, hic
εκ φυλής Σολομώντος , ο δε Ηλεί , εκ φυλής Ναθαν. ex tribu Nathan . Porro Beli, qui ex tribu Nathan
'Ετελεύτησε δε ο Ήλεί , ο εκ τής του Νάθαν φυλής, erat , nullis liberis susceptis mortuus esl : qua de
άπαις · και έλαβεν Ιακώβ ο αδελφός αυτού, και εκ της causa ipsius frater, qui ex iribu Salomonis eral,
φυλής του Σολομώντος , την γυναίκα αυτού, και αν- uxorem ejus accepit, suscitansque fratri semen ,
έστησε σπέρμα τώ αδελφώ αυτού, και εγέννησε τον Joseplium progenuit. Joseph itaque, natura quidem
Ιωσήφ. Ο ούν 'Ιωσήφ, φύσει μέν έστιν υιός Ια- Β eratalius Jacob, ex Salomonis domo prognatus;
κώβ , εκ του καταγωγίου Σολομώντος , κατά δε νο-
> secundum legem vero, filius erat Heli, ex Nathan
μον , Ηλεί του εκ Νάθαν. oriundi .
Ιωακείμ τοίνυν (90 ) την σεμνήν τε και αξιέπαι- Joachim ergo lectissimam illam el summis lau
νον ' Ανναν πρός γάμον ηγάγετο. 'Αλλ ' ώσπερ ή dibus dignam mulierem Annam, matrimonio sibi
πάλαι "Αννα στειρεύουσα , δι' ευχής και επαγγελίας copulavil 68. Verum quemadmoduin prisca illa An
τον Σαμουήλ έγέννησεν , ούτω και αύτη δια λιτής na , cum sterilitatis morbo laboraret, facto νοιο,
και επαγγελίας προς Θεού της Θεοτόκον κομίζεται, per promissionem Samuelem genuit, eodem modo
ίνα κάν τούτω μηδενός των περιφανών καθυστερί- haec etiam per obsecrationem et promissionem Dei
ζοιτο · τίκτει τοιγαρούν ή χάρις (τούτο γάρ ή "Αννα Genitricem a Deo accepit , ut ne in lioc quoque
ερμηνεύεται) την Κυρίαν · τούτο γάρ της Μαρίας cuiquam ex illustribus matronis celeret 69. Ιtaque
σημαίνει το όνομα : Κυρία γάρ όντως γέγονε πάν- gratia (nam hoc sonal Anne vocabulum) Domi
των των ποιημάτων , του Δημιουργού χρηματίσασα nam parit (id enim Mariæ nomine significatur, quia
Μήτηρ. Τίκτεται δε (91 ) εν τω της προβατικής του vere omnis creaturæ Domina facta sit, cum Crca
67
Luc . ΤΙ , 24 seqq . 68 | Reg.. 1,1, 10. Greg . Nyss. orat. in nativ. Dom !; Eustath . in Hexaem .
VARIÆ LECTIONES.
• Colb. 2763 την αγίαν "Ανναν· έκ δε της σειράς Σολομώντος , etc. • R. 2926 addit "Έθαν, quo
mulieris nomen ex Julio Africano sumptum est. Multi codd. hic et infra passim, 'All... e R. 2428
τον Σαμουήλ έτεκεν. Ν. τετοκεν. Colb . et Reg. 1έσχεν. Regii duo alii έλαβε τον Σαμουήλ: in aliis quibus.
dam , nullum verbum legitur, uti nec in Colb. 2.
NOTÆ .
Nazianzenus in Carmine de Christi genere . liem- C scripsere , hrc acceperunt ex libris spuriis , qui
que træneus eos non novit lib. ii , c. 33 , ubi ab primo et secundo sæculo prodiere , et præsertim ex
Adamo ad Christum 72 generationes a Luca re- Protevangelio illo Jacobi ; quod hodieque superest,
censeri ait, cum vulgo septuaginta quinque nunie- vocalurque ab Epiphanio , hæres. 79, Historia beatæ
renlur. Africani expositionem Eusebius ex since- Mariæ .: ex qua narrat eam ex Joachim et Anna
rioribus monumentis acceptain asserit. Cæterum sterilibus esse procrealam . Auctor orationis de
Epiphanius, hær . 78, Josephum et Cleopam narrat Nalivitate Chrisii , qui Gregorius Nyssenus esse
procrealos a Jacob , qui Panther cognominarelur; Éstí. pulalur, librum eumdem compendio recilat, ut et
κλην δε Πάνθηρ καλούμενος. Quo vero auctore Pseudo -Eustathius in Hexaemeron ; ubi eum a
Nosler scripserit ex Levi genitos esse Melchi et Jacobo quodam exaratum dicit, 'láxw665 tis. Ori
Pantherem , ex Panthere Barpantherem , ex Bar- genes quoque in Matth . meminit του επιγεγραμμέ
panthere Joachiin Dei Genitricis patrem , hoc me νου κατά Πέτρον Ευαγγελίου , και της βίβλου Ια .
Tugit. Celsus , ut scribit Origenes, lib . 1 , cont. ipsum , xúbou , Evangelii quod secundum Pelrum inscriptum
es Judæorum relatione beatam Mariam Pantheræ est , vel libri Jacobi. Editi vero et mss.codices Ja
cujusdam prostibulum fuisse dicere ausus fuerat. cobum fratrem Domini nominant. Damasceni ætate
Horresco referens. Quod videtur indicare inter Germanus CP . de Præsentatione Virginis sermo
Christiconsanguineos fuisse quemdam Pantheram . nem habuerat. Imo Mohammedes ex falso illo Evan
Judæi Jesum nostrum Pandiræ et Mariæ capillo. gelio mulla contulit in suram 3 Alcorani .
rum mulierum crispatricis (87722, forsan Magda- (91) Τίκτεται δέ. Nascitur autem in domo proba
lenæ ) filium faciuni ; cum iamen Thalmud Baby- n licæ. Hoc est in ædibus pecuariis. Probaticæ nomen
lonicum in tract. Sanhedrin , fol. 67, 1 , Jesuin Græcum servavi, propter celebre leniplum sanctæ
Pandiræ lapidatum et suspensum tradat, non Hie- civitatis , quod Probalicæ nuncupant, in quo Da
rosolymis, ubi Dominus noster passus est, sed mascenus sermones habuit in Natali beatæ Virginis .
Lyddæ, quando scilicet magnum Synedrium illic Ibidem aiunt Probalicam illam piscinam fuisse.
consistebal. At nullam prorsus domum Hierosolymis post
(90) Ιωακείμ τοίνυν . Joachim itaque, etc. Que excidium stelisse locupletissimus lestis est Jose
Græci de Mariæ conceplu, nativitale , præsenta. phus, ut et Plinius, lib . v , cap . 13. Cyrillus Hic
Lione in templo , necnon de Joachim et Anna rosol. in Catechesibus, inter loca quæ in urbe
1159
toris mater exstitit) ; nascitur autem in domo pro- Λ Ιωακείμ οίκω , και το ιερό προσάγεται. Είτε
balicæ Joachim , alque ad templum adducitur . Tum εν τω οίκω Θεού φυτευθείσα τε και πιανθείσα τη
deinde in domo Dei planlala , el per Spiritum sa- Πνεύματι , ωσεί έλαια κατάκαρπος , πάσης αρετής
ginata , instar olivæ fructiferæ virtutum omnium καταγώγιον γέγονε , πάσης βιωτικής και σαρκικής
domicilium instruitur ; ut quæ, abstracta mente ab επιθυμίας τον νούν αποστήσασα , και ούτω παρθένον
omni sæculi carnisque cupiditate, animum una την ψυχήν συντηρήσασα συν τω σώματι , ώς έπρεπε ,
cum corpore virginein conservasset , veluti dece- την Θεόν εγκόλπιον υποδέχεσθαι μέλλουσαν · άγιος
.
bat illam , quæ sinu suo conceptura Deum erat, γαρ ών, εν αγίοις αναπαύεται · ούτω τοίνυν αγιω
qui , cum ipse sanctus sit, in sanctis requiescit 70. σύνην μετέρχεται, και ναός άγιος και θαυμαστός του
Unde sanctimoniam consectando , templum evadit υψίστου Θεού αναδείκνυται άξιος.
sanctum el admirabile , Deique altissimi hospilio
dignum . m autem
Quonia salutis nostræ hostis virgines Επειδή δε επετήρει τας παρθένους και της ημών
observabat, propter Isaiae vaticinium, quo dixeral : σωτηρίας εχθρός , διά την Ησαΐου προρρησιν ·'Ιδού
Ecce virgo in utero habebit, et pariet filium , et ro- η παρθένος εν γαστρί έξει , φήσαντος , και τέξε
cabunt nomen ejus Emmanuel (quod interpreteris , Β ται υιόν, και καλέσουσι το όνομα αυτού ' Εμ
nobiscum Deus ? l ) ; idcirco, ut ille qui sapientes com- μανουήλ · ό έστι μεθερμηνευόμενον , Μεθ' ημών
prehendit in aslutia ipsorum " , eum falleret qui ο Θεός ως άν δελεάση τον εν σοφία αει αβρυνόμε»
sapicntiæ nomine semper gloriatur , puella Josepho νον , ο δρασσόμενος τους σοφούς εν τη πανουργία
desponsatur , novus scilicet tomus scienti 276 lit- αυτών, πρός μνηστείαν η νεάνις τώ Ιωσήφ υπό των
teras 18. Ηac,porro desponsatio , et Virgini custodia , ιερέων εκδίδοται ο καινος τόμος, τα γράμματα εί
et ei qui virgines observabat , deceptio fuit. At ubi δότι • ή δε μνηστεία , φυλακή τε της Παρθένου υπ.
venit pleniludo temporis , angelus Domini missus ήρχε , και του τας παρθένους επιτηρούντος απο
ad eam fuit , Domini conceplionem annuntiaturus . βουκόλημα . " Οτε δε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου,
Quamobrem Dei Filium , veram illam subsisten- απεστάλη άγγελος Κυρίου προς αυτήν , την του Κυ
temque Patris virtutem , non es voluntate carnis , ρίου ευαγγελιζόμενος σύλληψιν ούτως τε συνείληφε
.
lale
τον Υιόν του Θεού , την του Πατρός ενυπόστατον
nec ex volun " , hoc est non ex congressu el
seinine , sed exviri
benigna Patris voluntate , Spiritu δύναμιν, ουκ εκ θελήματος σαρκός , ουδε εκ θελήμα
sancto simul operante concepit . Hoc pacto et τος ανδρός , ήτοι συναφείας και σποράς , αλλ ' εκ της
Creatori ut crearelor , et fictori ut effingeretur, του Πατρός ευδοκίας και συνεργίας του αγίου Πνεύ
Deique Filio ac Deo ul ex puris et immaculatis ματος : έχορήγησε το Κτίστη το κτισθήναι , και το
.
ejus carnibus et sanguinibus incarnaretur homoque πλάστη το πλασθήναι , και το Υιό του Θεού και Θεώ
fieret, subministravit , primæ parentis partes per- το σαρκωθήναι και ανθρωπισθήναι εκ των αγνών και
solvens . Quemadmodum enim illa citra coitum ex αμολύντων αυτής σαρκών τε και αιμάτων , το της
Adanio formata est : hee etiam novum Adam pe- προμήτορος αποπληρούσα χρέος • ώσπερ γαρ εκείνη
peril : sic vero, ut hic consueto more partu ede- συναφείας εκτός εξ Αδάμ πεπλαστούργηται , ούτω
retur , et supra quam ratio nascendi ferat. Edilur και αύτη τον νέον 'Αδάμ απεκύησε , νόμω κυήσεως
enim sine patre ex muliere, qui ex Patre sine ma- τικτόμενον , και υπέρ φύσιν γεννήσεως . Τίκτεται
tre natus exstabat . Ει quidein quatenus ex muliere , γαρ απάτωρ εκ γυναικός , ο εκ Πατρός αμήτωρ και
secundum pariendi leges editus est : qualenus au- ότι μεν εκ γυναικός , νόμω κυήσεως ,5 ότι δε άνευ
tem sine patre, Supra generationis naturam . Ας πατρός , υπέρ φύσιν γεννήσεως και ότι μεν τώ εί
rursus qualenus consueto tempore , novem expletis θισμένο χρόνο (τον γάρ εννεαμηνιαίον τελέσας , και
mensibus, et inchoalo decimo, sua partui lex con- τη δεκάτω επιβάς γεννάται ) , νόμω κυήσεως · ότι .
stitit : qualenus aulem sine ullo sensus dolore ge- δε ανωδίνως , υπέρ θεσμόν γεννήσεως · ης γάρ ηδονή
nerationis legem superavit . Quam enim voluptas D ου προηγήσατο , ουδε ώδεν επηκολούθησε , κατά τον
. in partu secutus est.
non anteivit , ne dolor sane προφήτην τόν λέγοντα • Πρίν ωδίνησεν , έτεκε . Και
Quo spectat illud prophetæ : Antequam par turiret, πάλιν • Πριν ελθείν τον καιρόν των ωδίνων εξ
.
peperit , et illud rursus : Antequam venisset lem- έφυγε , και έτεκεν άρσεν .
pus parturiendi um 77.
, fugil, ac peperit mpta carne
Ex ea ilaque Dei Filius assumascul nalus Γεγέννηται τοίνυν εξ αυτής ο Υιός του Θεού σε
est ; non homo deifer , Deoque amatus, sed Deus σαρκωμένος , ου θεοφόρος άνθρωπος , αλλά θεός
.
10 Psal . LI , 10 . 71 Isa . νιι , 14; Matth. 1 , 23 .

>
74 Job V, 13 ; 1 Cor . ΙΙΙ, 19. 18 Isa. ΣΧΙΣ, 11 .
13 Isa . LXVI , 7 . το ibid .
16Joan. 1 , 13. VARIÆ LECTIONES .
1 Regii multi Colb . 2 , S. Hil . et Ν . Θεός σεσαρκ . Sic vetus interpr. et Faber : Filius Dei et Deus,
R. 2428 και Θεός, ου θεοφόρος , in illo assumento quod ex hoc capite in 12, lib. II , fuisse translatur:
monuiinus . NOTÆ .
sancta visebantur Probaticam non recensuit , uti ejusmodi traditionum fuisse parentem dicemus in
nec llieronymus , allerve superior Juvenali , quem alio loco .
σεσαρκωμένος ουχ ώς προφήτης ενεργεία χριόμε- A incarnatus; non in prophetae morem efficientia in
νος , παρουσία δε όλου του χρίοντος · ώστε άνθρω- unclus, verum lolius ungerilis præsentia , ut et illud
πον μέν γενέσθαι το χρίσαν , και Θεόν το χριόμενον · quod unxit, factum sit homo, et hoc quod unclum
ου μεταβολή φύσεως, αλλ' ενώσει τη καθ' υπόστασιν. est, Deus ; non immutatione naturæ, sed unione se
"Ο αυτός γάρ ήν και , ό τε χρίων και ο χριόμενος · χρίων cundum hypostasim.. Ιdem enim erat et ungens et
ως Θεός εαυτόν ως άνθρωπον. Πώς oύν ού Θεοτόκος , η unctus, ungens ut Deus seipsum ut hominem . Ec
Θεόν σεσαρκωμένον εξ αυτής γεννήσασα ; " Όντως κυ- cur ergo Dei Genitrix non erit, quæ Deum incarna
ρίως και αληθώς Θεοτόκος , και Κυρία , και πάντων Luin ex se genuit ? Profecto vere et proprie Dei Ge
κτισμάτων δεσπόζουσα, δούλη και μήτηρ του Δη- nitrix est et Domina , omnibusque creatis imperat ,
μιουργού χρηματίσασα . "Ωσπερ δε συλληφθείς παρθέ- quae
quæ ancilla materque simul exstitit Creatoris.. Quern
νον την συλλαβούσαν ετήρησεν, ούτω και τεχθείς, την admodum autem ille qui conceptus ſuit, eam quæ
αυτής παρθενίαν εφύλαξεν άτρωτον, μόνος διελθών δι' conceperat,Virginem servavit; sic nascendo virgini
αυτής, και κεκλεισμένην τηρήσας αυτήν · δι' ακοής latem illius incoluniem custodivit , solus per eam
>
μεν η σύλληψις , ή δε γέννησις διά της συνήθους των transiens,,,clausamque conservans 78. Αc
Ac conceptio
τικτομένων εξόδου , ει και τινες μυθολογούσι διά quidein per auditum facta est : ortus vero per eam
της πλευράς αυτόν τεχθήναι της Θεομήτορος. Ου Β partem, per quam exire fetus consuescit ; quamlibet
γάρ αδύνατος ήν και διά της πύλης διελθείν , και aliqui fabulentur illum per Genitricis Dei latus
ταύτης μή παραβλάψαι σημαντρα. editum esse. Neque enim hoc ei impossibile erat,
ut per portam transiret, sigillis ejus nulla parte labefactalis.
Μένει τοίνυν και μετά τόκον παρθένος ή αει- Adversus Antidicomarianitas. Prinogenili vox, cum
πάρθενος, ουδαμώς ανδρί μέχρι θανάτου προσομιλή- eliam unicus genitus est. Vox Donec quid significal.
σασα. Ει γάρ και γέγραπται• Και ουκ έγνω αυτήν , Mansit ergo post partum virgo , que semper virgo
έως oύ έτεκε τον υιόν αυτης τονπρωτότοκον , ιστέον mansit, nulla ad obilum usque suum admissa cum
ότι πρωτότοκός εστιν ο πρώτος γεννηθείς, ει και viro consuetudine . Quamvis enim scriptum sit ;
μονογενής είη . Το μεν γαρ πρωτότοκος 2, πρώτον Et non cognovit eam , donec peperit filium suum pris
γεννηθήναι δηλοί, ου πάντως δε και ετέρων συν- mogenitum 79 , altamen scire interest, promogeni
εμφαίνει γέννησιν . Το δε , έως , την μεν του ώρισμέ- ium illum esse qui primus sit procrealus, etiamsi
νου χρόνου προθεσμίαν σημαίνει ,> ουκ αποφάσκει δε alioqui unigenitus sit. Etenim primogeniti vox de
το μετά ταύτα • φησί γάρ ο Κύριος : Και ιδού εγώ clarat quidem primum esse genitum aliquem ; non
μεθ' υμών ειμι πάσας τας ημέρας , έως της συν- perinde tamen alios posthac esse genitos indicat.
C
τελείας του αιώνος · ουχ ώς μετά την του αιώνος & Αtqui nec hæc particula,, donec ,, ita prescripti tempo
συντέλειαν χωρισθησόμενος. Φησί γούν ο θείος 'Aπό- ris terminum significat, ut 277 sequens tempus
στολος: Και ούτως πάντοτε συν Κυρίω εσόμεθα, continuo non excludat. Dominus siquidem dixit :
μετά την κοινήν ανάστασιν λέγων . Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus , usque ad
consummationem sæculi 80 ; non veluli consummalo sæculo sese sit abstracturus. Ait quippe Apostolus :
Et sic semper cum Domino erimus 81, scilicet post communem resurrectionem.
Πώς γαρ αν Θεόν γεννήσασα , και εκ της των Enimvero qui fieri potuisset, ut quæ Deum ge
παρηκολουθηκότων πείρας το θαύμα γνωρίσασα, αν- nuerat, et ex eorum quæ secula sunt experimento ,
δρος συνάφειαν κατεδέξατο ; άπαγε » ου σωφρονούν- miraculum noveral , viri complexum admisisset ?
τος λογισμού τα τοιαύτα νοείν , μή ότι και πράτ- absit hæc opinio. Nequaquam casti animi fuerit
TELY . lalia cogitare, nedum perpetrare.
'Αλλ ' αύτη ή μακαρία, και των υπέρ φύσιν δω- Verum beata hæc, atque beneficiis ejusmodi, quæ
ρεών αξιωθείσα , τας ωδίνας , ας διέφυγε τίκτουσα, D naluræ modum excedant, cumulata , quos in parlu
ταύτας εν τω του πάθους καιρώ υπέμεινε , υπό της dolores effugerat, passionis tempore sustinuit , ma
μητρικής συμπαθείας των σπλάγχνων τον σπαραγ terno affectu lacerari sibi viscera sentiens , intimis
μόν ανατλάσα , και αν έγνω Θεόν διά γεννήσεως,
. que cogitationibus veluti gladio discerpta, cum illum
τούτον ως κακούργον αναιρούμενον βλέπουσα , ώς > quem gignendo Deum esse cognoverat, tanquam
ρομφαία τοις λογισμούς εσπαράττετο και τούτο sceleralum aliquem morte aflici cerneret. Sic
έστι : Και σου δε αυτης την ψυχήν διελεύσεται porro intelligendum illud est : Et tuam ipsius ani
ρομφαία . Αλλά μεταβάλλει την λύπην η χαρά της mam doloris gladius pertransibit 88. Cæterum mæ .
αναστάσεως , Θεόν τον σαρκί θανόντα κηρύττουσα . rorem excepit resurrectionis lætitia , quæ Deum
esse illum personabat , qui carne mortem obierat.
76 Ezech . xliv, 2. 19 Μatth . 1 , 23 . 80 Matth. XXVIII, 20. 81.I Thess . IV, 16. 81 Luc. II, 55.
VARIÆ LECTIONES.
6 Deest ήν in codicibus quibusdam Regiis et Colb. 1 . h Additurin R. 2926 όπερ αυτή προείρηκεν
και θεοδόχος Συμεών, τον Κύριον εναγκαλισάμενος : Quod quidem prodisit ei Dei susceptor Simeon , Do
mium ulnis suis complexans.
1163
1164
CΑΡ. ΧΥ . A ΚΕΦΑΛ . ΙΕ' (ΠΗ ).
Quis sanctis, ipsorumque reliquiis honos haben- Περί της των αγίων και των λειψάνων αυτών
dus sil .
Sanctis, ceu Christi amicis, ceu Dei filiis ac liæ- Τιμητέον τους αγίουςτιμής
ως. φίλους Χριστού , ως
redibus, suus habendus est honos, Joanne theo- τέκνα και κλη ρονόμους Θεού, ώς φησιν Ιωάννης>
logo el evangelista dicente : Quotquot aulem re- ο θεολόγος και ευαγγελιστής : "Οσοι δε έλαβον αυ.
ceperunt eui , dedit eis poleslalem filios Dei fieri 83. τον , έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέ
Quocirca jam non sunt servi, sed filii. Quod si σθαι .-"Ωστε ουκ εισίν έτι δούλοι, αλλ ' υιοί είδε
filii, el hæredes . Hæredes quidem Dei ; cohæredes υιοι, και κληρονόμοι , κληρονόμοι μέν Θεού , συγ
autem Christi 64. Dominus quoque in sacris Evan
κληρονόμοι δε Χριστού . Και ο Κύριος εν τοιςιερούς
geliis ad apostolos ita loquitur :: Vos amici mei Ευαγγελίοις τους αποστόλοις φησίν : Υμείς φίλοι
estis 88. Et : Jam non dicam vos servos . Servus enim μου εστε . Ουκ έτι καλώ υμάς δούλους : ο γάρ
nescit quid facial dominus ejus 88. Ad hæc cum Rex
86 δούλος ουκ οίδε τί ποιεί αυτού ο κύριος . Ει οδε και
regum , et Dominus dominantium 87 et Deus deo Βασιλεύς βασιλευόντων , και Kύριος κυριευόντων,
89
11 ) 7 summus ille omnium conditor ac Dominus
και Θεός
dicatur , profecto Sancti quoque tum dii, tum do- Βριος θεών,
λέγεται ο Δημιουρ
, πάντως και γός των , απάντω
οι άγιοι θεοί τεν και
και Κύ
κύ
mini, lim reges sint necesse est. Horum Deus, ριοι, και βασιλείς. Τούτων Θεός ο Θεός , και Kύριος ,
Deus est, qui tum Dominus, lum Rex est, et ap- και Βασιλεύς εστί τε και λέγεται . 'Εγώ γάρ ειμι,
pellalur. Eyo enim , inquit ad Mosen , sum Deus
Abraham , el Deus Isaac, el Deus Jacob 89. Quin φησί τώ Μωϋσή, Θεός 'Αβραάμ, και Θεός Ισαάκ,
και Θεός Ιακώβ . Και θεόν Φαραώ τον Μωυσήν και
Moyses deus Pharaonis aa Deo constitulus fuit 90, Θεός εποίησεν. Θεους δε λέγω, και βασιλείς , και
Deos porro el reges, et dominos dico, non natura, κυρίους , ου φύσει, αλλ' ώς των παθών βασιλεύσαντας
scd quia effectibus suisimperando dominandoque ,, και κυριεύσαντας , και την της θείας εικόνος ομοίω
divinæ imaginis similitudinem , secundum quam σιν, καθ' ήν και γεγένηνται, απαραχάρακτον φυλά
conditi erant, nullatenus atlulleralam servaverunt
( psa quippe regis imago , rex quoque dicitur ) , ve- ξαντας : και
εικών βασιλεύς γάρ λέγεται
ως ενωθέντας Θεώ, και η του
κατά βασιλέως,
προαίρεσιν
lul etiam qui libera voluntatis inductione Deo co- και τούτον δεξαμένους ένοικος, και τη τούτου μεθ
pulati fuerint, eumque hospilio cordis excipientes , εξει γεγονότας χάριτι , όπερ αυτός έστι φύσει. Πώς
id quod ille suaple natura est,, Iloc ipsi per gra. oύν ου τιμητέον τους θεράποντας , και φίλους ,και
liam evaserint. Quid igitur causa esse possit , υιούς του Θεού χρηματίσαντας ; Η γάρ προς τους
.
quoniinus honore illos prosequamur , qui famuli , C ευγνώμονας των ομοδούλων τιμή απόδειξιν έχει της
unicique , et Dei filii sunt ? Elenim is honor , qui προς τον κοινόν Δεσπότην ευνοίας .
conservis optimis habetur , propensi erga commu
Bem Dominum animi argumentum est ® .
278 Hi pronuptuaria el munda Dei domicilia Ούτοι ταμεία Θεού, και καθαρά γεγόνασι κατ
facta sunt , quia Dominus dicit : Inhabitabo in illis, αγώγια : 'Ενοικήσω γάρ εν αυτοίς και εμπερι
et inambulabo, et ero illorum Deus ' . Quod item πατήσω, φησίν ο Θεός , και έσομαι αυτών Θεός.
justorum animæ in manu Dei sint , nec mors eos at- "Οτι μεν ούν ψυχαι δικαίων εν χειρί Θεού , και ου
tingal , Litteris sacris proditum est 92. Μors enim μή άψηται αυτών ο θάνατος , φησίν η θεία Γραφή.
sanctorum somnus polius est quam niors . Labo- "Ο θάνατος γάρ των αγίων ύπνος μάλλόν η έστιν ή
rarerunt enim , in hoc sæculo , el vivent in finem " . θάνατος. Έκοπίασαν γάρ εις τον αιώνα , και ζή
El : Preliosa in conspectu Domini, mors sanctorum σονται εις τέλος . Και • Τίμιος εναντίον Κυρίου και
ejus 95. Quid cerle pretiosum magis , quam in manu θάνατος των οσίων αυτού. Τί ούν τιμιώτερον του
Dei esse ? Deus quippe vita el lux est. Ita fit, εν χειρί είναι Θεού ; Ζωή γάρ έστιν ο Θεός, και φως,
ut qui in manu Dei sunt, in vita quoque et luce και οι εν χειρί Θεού όντες εν ζωή και φωτί υπ.
sint. D
Quod autem et per mentem in ipsorum quoque άρχουσιν
"Οτι δε. και διά του νου και τοις σώμασιν αυτών
corporibus Deus habitaverit,, lestatur Apostolus :: ενώκησεν ο Θεός, φησίν ο Απόστολος : Ουκ οίδατο
9
•
Nescitis quod corpora vestra lemplum sunt Spiritus ότι τα σώματα υμών ναός του ενοικούντος εν
sancti, qui habitat in vobis 96 ? Dominus autem Spi- υμίν αγίου Πνεύματός εστιν ; Ο δε Κύριος το
rilus est ºr. El : Si quis templum Dei violuverit , Πνεύμα εστι. Και • Εί τις τον ναόν του Θεού
disperdet eum Deus 98. Cur ergo animalis Dei tem- φθείρει , φθερεί τούτον ο Θεός . Πώς oύν ου τιμή:
83 Joan . 1 , 12. 8+ Galat . IV , 7 ; Rom. VΙΙ , 17. 85
XLIX , 1 . 89 Exod . Πι , 6. 90 Εxod . VII , 1 . Joan , xv , 14 . 80 ibid . 15. 87 Αpoc . ΧΙΧ , 16. 88 Psal.
Basil. orat . in 40 martyr .
1 Cor. 1 , 36. 93 Sap. μι, 1 . 9. Psal . ΧLVΙΙ , 9Hi, 10. 92 Levit . XXVI , 12.;
31, 17. 98 1Cor . Πυ , 17. 95 Psal . CΧV, 15. 961 Cor . 1 , 6. 81 11 Cor.
VARIÆ LECTIONES .
1 Deest Ιωάννης in multis codd. ; additum est in marg. cod. S. Hil. 3 Deest ως in cod . S. Hil .
τέον (92 ) τους εμψύχους ναούς του Θεού , τα έμψυχα A plis, vivisque ejus tabernaculis honor non sit ad
του Θεού σκηνώματα ; Ούτοι ζώντες εν παρρησία hibendus ? Ili dum viverent cum fiducia Deo asti
το Θείο παρεστήκασι . terunt 99 .
Πηγάς ημίν σωτηρίους ο Δεσπότης Χριστός τα Christus Dominus sanctorum reliquias velut sa
των αγίων παρέσχετο λείψανα , πολυτρόπως τάς ευ- lulares fontes præbuit, ex quibus plurima ad nos
εργεσίας πηγάζοντα , μύρον ευωδίας βρύοντα και beneficia manant , suavissimumque unguentum
μηδείς απιστείτω . Ει γάρ εξ ακροτόμου και στε- proſluit. Nec quisquam bis fidem detrahal. Nam
ρεάς πέτρας ύδωρ εν ερήμω επήγασε , βουλομένου si aqua in deserto cx aspera et dura rupe ' , atque
Θεού, και εκ σιαγόνος όνου (92 ) τώ Σαμψών διψώντι , ex asini maxilla , ad sedandam Samsoni sitim ,
εκ μαρτυρικών λειψάνων μύρον ευώδες αναβλύζειν Deo ila volente , prosiliii , cur incredibile videatur
άπιστον; Ουδαμώς , τοϊς γε είδόσι την του Θεού δύ- ex martyrum reliquiis suave unguentum scaturire ?
ναμιν , και την των αγίων παρ' αυτού τιμήν . Minime certe, iis quidem quibus Dei potentia,
et honor quo sanctos suos afficit , explorata
sunt .
Εν τω νόμω πάς ο απτόμενος νεκρού ακάθαρ- Sancti mortuis non annumerandi. Tolius humani
B
leri
τος εχρημάτιζεν, αλλ' ουχ ούτοι νεκροί. Αφ ' ου γάρ + generis patroni. - In lege quisquis mortuum le/i
ή αυτοζωή, ο της ζωής αίτιος , εν νεκρούς ελογίσθη , gerat, inimundus censebatur 3. Verum hi in niort110
τους επ' ελπίδι αναστάσεως και τη εις αυτόν πίστει rum numero habendi non sunt. Ex quo enim ille
κοιμηθέντας , ου νεκρούς προσαγορεύομεν . Νεκρόν qui ipsa vita est,, et vitae auctor inter mortuos de
γάρ σώμα πώς θαυματουργείν δύναται ; ΙΠώς oύν δι' putatus est : eos qui cum spe resurrectionis, fide
αυτών δαίμονες απελαύνονται , νόσου φυγαδεύονται, que in ipsum , obdormierunt, nequaquam mortuos
ασθενείς θεραπεύονται , τυφλοί αναβλέπουσι , λεπροί
5 appellamus.. Qui enim ' corpus miracula edere
καθαίρονται , πειρασμοί και ανίαι λύονται , πάσα δό- queat ? Quanain igitur ratione horum opera dæmo.
σις αγαθή εκ του Πατρός των φώτων δι' αυτών τοίς nes expelluntur, morbi profligantur, ægroti sanan
αδιστάκτη πίστει αιτούσε κάτεισι ; Πόσα αν έκαμες, lur, cæci visum recipiunt, leprosi mundaniur, ten
ένα προστάτην εύρης θνητώ σε βασιλεί προσάγοντα , laciones ac mærores, omne datum optimum , iis
και υπέρ σου προς αυτόν τους λόγους ποιούμενον ; qui fide non dubia postulant, per eos descendit
Τους oύν προστάτες του γένους παντός , τους το a Patre luminum ". Quid laboris non suscipias , ut
Θεώ υπέρ ημών τας εντεύξεις ποιουμένους, ου τιμη- patronum nanciscaris, qui te mortali 'egi offeral,
τέον ; Ναι μην τιμητέον , ναούς εγείροντας τώ Θεώ c et pro te ad eum verba facial ? Annon igitur ii ho
έπι τω τούτων ονόματι, καρποφορίας προσάγοντας, norandi, qui totius generis humani patroni sunt,
τις τούτων μνήμας γεραίροντας , και εν αυταίς ευ- Deoque pro nobis supplices preces adhibent ? Ho
9
φραινομένους πνευματικώς, ίνα οικεία των συγ- norandi , cerle ; et quidem ita ut in eorum nomine
καλούντων ή ευφροσύνη γένηται, ίνα μη θεραπεύειν 1empla Deo exstruamus , dona offeramus , memories
πειρώμενοι , τούμπαλιν αυτούς παροργίσωμεν. οίς eorum colamus, atque in iis spiritualiter oblecle
μεν γάρ Θεός θεραπεύεται, και οι τούτου θεράπον- mur : ea utique lælitia , quæ illis arrideat 279 a
τες ευφρανθήσονται : οίς δε προσοχθίζει Θεός , και quibus invitamur ne ,, dum demereri illos students ,
οι τούτου προσοχθιούσιν υπασπισται . Εν ψαλμοίς , offendamus potius et irritemus. Quibus enim rebus
29 Aster . How . in SS . mart. 1 Εxod . XVI , 6 . • Judic . xv , 17 . 3 Nuto . XIX , 11 . * Jac . 1 , 17.
VARIÆ LECTIONES .
1 Elita και εν τω. 1 Bec vox in editis deerat .
NOTÆ .
(92) Πώς oύν ου τιμητέον . Cu: ergo animatis D necnon ua voce 1777 Lechi , id est maxilla . Unde
Dei lemplis, etc. Solemnis semper ſuit honos, quem Noster aliique opinati sunt, ex ipsamet maxilla
fideles sanctorum reliquiis ei memoriis adhibent, aquas in os Samsonis sitientis Auxisse; cum Seri
nequidquam refragantibus Manichæis et Eunomia plura diserte significet fontem qui in Lechi manavit,
nis , quos S. Asterius Amasenus orat. in SS . mart. ad hodiernum usque diem perseverare, appellalum
erudite vellicat ; ut et Vigilantium horum æmula- que esse N7p you fontem invocantis. Unde Josephus
torem Hieronymus lib. cont. ips . et epist. ad Ripar. lib. v Ant. cap. 10, sic rem gestam refert. : Deus
Damasceni ætate Constantinus Copronymus, ul in itaque precibus ejus exoratus , πηγήν κατά τινος
sanctorum imagines, ita et in eorum reliquias sæ πέτρας ανίησιν ηδείαν και πολλήν, όθεν ο Σαμψώνης
viebat. Vide Theoph, ad ann . 26 illius imper. De εκάλει το χωρίον, σιαγόνα , et petru quadam suavenm
honore qui corporibus sanctorum debetur , legen Targumque fontem eduxit, unde Samson locum hunc
dus est doctissimus Petavius i. IV Theolog. dogm . nuncupavit, Maxillam . Josephus, pro Hebræownse ,
lib . xiv , cap . 10 et seqg .
( 92*) Και εκ σιαγόνος όνου. Αtque es asini ma pelram posuit : Vulg. interpr. molarem denten .
xilla , etc. Hic monendi occasionem sumo , locum
LXX sic verterunt : Και έρρηξεν ο Θεός τον λάκκον
in quo Samson mille Philisthæos asini maxilla τον έν τη σιαγόνι . Deus erumpere fecit lacum qui est
prostravit, Hebraice dictum est Judic. xv, 17 : Πη in marilla ; id est in loco qui dictus est amb lechi,
12 Ramath Lechi , q. d . projectionem maxilla maxilla .
Deus colitur , iisdem servi quoque ipsius obleutan- A και ύμνοις, και ωδαίς πνευματικαίς, και κατανύξει,
lur . Quibus autem Deus offenditur, iisdem etiam και των δεομένων ελέω , τους αγίους πιστοί η θερα
milites offenduntur . Quocirca in psalmis et hymnis πεύσωμεν, οίς μάλιστα και Θεός θεραπεύεται . Στή
et canticis spiritualibus , in compunctione quo- λας αυτούς εγείρωμεν , δρωμένας τε εικόνας , και 1
que, el egenorum miseratione, quibus et Deus po- αυτοί έμψυχοι στήλαι αυτών και εικόνες , τη των
lissimum colitur, nos qui fideles sumus , colere αρετών μιμήσει γενώμεθα. Την Θεοτόκον , ως κυ
sanclos oportet. Statuas eis, et imagines quæ vi- ρίως και αληθώς Θεού Μητέρα , τιμήσωμεν. Τον
deantur, erigamus : imo virtutes eorum imitando προφήτης Ιωάννην, ώς πρόδρομος και η1 βαπτιστής,
hoc consequamur, ut vive ipsorum statue imagi- απόστολόν τε και μάρτυρα : Ούτε γαρ εν γεννητούς
nesque evadamus . Deiparam ceu vere et proprie γυναικών μείζων Ιωάννου εγήγερται, ώς ο Κύ
Dei Genitricem honoremus : prophetam Joannem, ρίος έφησε, και της βασιλείας αυτός πρώτος κήρυξ
uti præcursorem et baptistam , apostolumque el γεγένηται. Τους ο αποστόλους, ως αδελφούς του Κυ
martyrem , quandoquidem Dominus dixit, inter na- ρίου , και αυτόπτας , και υπηρέτας των αυτού παθη
los mulierum non surrexisse majorem Joanne Ba . μάτων , ούς και προγνούς προώρισε Ρ συμμόρφους
plista : quin et ipse regni primus prædicator ex- της εικόνος του Υιού αυτού ο Θεός και Πατήρ
stilit. Apostolos item , velut Domini fratres , qui B πρώτον αποστόλους , δεύτερον προφήτας, τρίτον
eum oculis conspexerunt , ipsiusque perpessionum ποιμένας και διδασκάλους τούς τε Κυρίου μάρτυ
ministri fuerunt , quos, inquam , et Pater, præscivit ρας εκ παντός τάγματος εκλελεγμένους , ως στρα
ac prædestinavit, conformes fieri imaginis filii τιώτας Χριστού, και το αυτου πεπωκότας ποτήριον,
sui ’, primum apostolos , secundo prophetas, lerlio
. τότε ζωοποιού αυτού θανάτου βαπτισθέντας βά
pastores alque doctores * . Martyres quoque ex omni πτισμα, ως κοινωνούς των παθημάτων αυτού και της
classe electos 9, ut Clhristi nmilites , quique ipsius δόξης : ών ταξίαρχος και πρωτοδιάκονος Χριστού και
biberint calicem , vivifice mortis ipsius baptismo απόστολος , και πρωτομάρτυς Στέφανος και τους
baptizati , tanquam passionum ipsius ei gloriæ so- οσίους πατέρας ημών, τους θεοφόρους ασκητές, τους
cios(quorum
( antesignanus , et apostolus, et primus το χρονιώτερον και επιπονώτερον μαρτύριον της
Inartyr Stephanus ) tum etiam sanctos patres συνειδήσεως διαθλήσαντας : οι περιήλθον εν μηλω
nostros, deigerosque monachos , qui diuturniore ac ταϊς , εν αλγείοις δέρμασιν , υστερούμενοι , θλι
molestiore conscientiæ martyrio perfuncti sunt ; βόμενοι, κακουχούμενοι , εν ερημίαις πλανώμενοι,
qui circuierunt in melotis , in pellibus caprinis, egen- και όρεσι, και σπηλαίοις , και ταϊς οπαίς της
tes, aflicti, angustiati , in solitudinibus errantes, o γης , ων ουκ ήν άξιος ο κόσμος . Τους προ της
in montibus et speluncis et covernis terre, quibus χάριτος προφήτας, πατριάρχας , δικαίους, τους προ
dignus non erat mundus 40. Eos denique, qui anle κατηγγελκότας την του Κυρίου παρουσίαν τούτων
gratiam exstiterunt, prophetas, patriarchas, justos, πάντων αναθεωρούντες την πολιτείαν, ζηλώσωμεν
qui Christi adventum prenuntiarunt. Ηorum om- την πίστιν , την αγάπην , την ελπίδα, τον ζήλον, τον
nium intuentes conversationem, imilemur fidem 11 , βίον, την καρτερίαν τών παθημάτων, την υπομονήν
dilectionem , spem , zelum , vitam , passionum tole- μέχρις αίματος , ίνα και των της δόξης στεφάνων αυ
rantiam, patientiam ad sanguinem usque , ut ea- τοίς κοινωνήσωμεν .
rumdem ac illi gloriæ coronarum consortes et par
ticipes efficiamur .
CAP. XVI. ΚΕΦΑΛ . 1α' ( ΠΘ).
De sanctorum imaginibus. Περί εικόνων 4 .
Hominis adoratio ex Dei in eo imagine. — Quo- Επειδή δε τινες ημίν (93) καταμέμφονται προς
5 Ephes, v, 19. 6 Μatth . ΧΙ , 11. ' Rom. νιι , 29. 8 1 Cor. x11 , 28 . Ephes . IV, 1. 10 Ηebr. ΣΙ, 57.
11 Ηebr . ΧΙΙ , 7 .
VARIAE LECTIONES.
m Reg . 1 telotel: Faber fide veneremur. 1 Cod. S. Hil. et alii ferme omnes τον πρόδρομον Ιωάννην,
Ús Tepohonu xal. Editis favel vetus interpr. prophetam Joannem, ut præcursorem etbapiisiam . Edita
και τους. Ρ Edita oύς προγνούς και προώρισε : ita mss. preler duos Regios , et cod . S. Hil. Regi
quidan περί προσκυνήσεως των σεπτών και αγίων εικόνων. Faber de adoratione immaginum. R. 2930 περί
των αγίων και ιερών εικόνων . Αlter περί αγίων εικόνων. Vetus interpr . De sacris imaginibus .
NOTÆ .
(93) 'Επειδή τινες ημϊν . Quoniam autem qui- D conveniunt alie Christianorum Orientis societales .
dam, etc. In hoc capite contraxit auctor quæ tribus Cæterum nullæ apud eos in templis slaluæ sunt,
libris pro tuendis imaginibus disseruerat. Ante sed pictæ duntaxat elligies , vel ad sum mum pro
ipsum sæculo vi , aut vii , Leontius Neapolis in Cypro stipæ . Quanquain iisdem momentis quibus Leon
episcopus sacrarum imaginum cullum contra tius, Germanus CP ., Noster, aliique imaginum cau
Judæos iisdein argumentis propugnaveral. De hac sam egerunt , slaluarum perinde structura defen
quæstione consulendi sunt viri eruditissimi Pela- dilur. Nam statuario opere ellicia erantCherubima,
vius, l . IV Theol. dogm . lib . XV, c . 12 el seqq . , et serpens æneus , duodecim boves quibus æneum
noster Alexander in Panoplia contra hæres. vil sæ- mare fulciebalur, Paneade erecta Christi imago,
culi . Cum Græcis quoad imaginum reverentiain de qua Eusebius et alii loquuntur,
κυνούσι τε και τιμώσι τήν τε του Σωτήρος και της Λ niam autem quidam nos culpant, quod Salvatoris,
Δεσποίνης ημών εικόνα , έτι δε και των λοιπών et Dominæ nostræ, reliquorumque sanctorum ac
αγίων και θεραπόντων Χριστού , ακουέτωσαν ως εξ Christi servorum imagines adoramus et venera
αρχής ο Θεός τον άνθρωπον κατ ' οικείαν εικόνα mur ; audiant velim quod Deus ab initio hominem
εποίησε. Τίνος ούν ένεκεν αλλήλους προσκυνούμεν , ad imaginem suam fecerit " . 280 Qui fit igitur
ει μη ως κατ' εικόνα Θεού πεποιημένοις; Ως γάρ uit alii alios adoremus, nisi quia ad Dei imaginem
φησιν ο θεηγόρος και και πολύς τα θεία Βασίλειος, η
S
facti sumus ? Nam , ut ille rerum divinarum doctis
της εικόνος τιμή επί τον πρωτότυπον διαβαίνει • simus interpres Basilius ail : imaginis honor ad
πρωτότυπον δε εστι το εικονιζόμενον , εξ ου το exemplar transit14.5 Exemplar porro est, id cujus
παράγωγαν γίνεται. Τίνος ένεκεν ο Μωσαϊκός λαός efigies exprimitur, ex quo forma derivatur. Quam
τη σκηνή κυκλωθεν προσεκύνει , εικόνα και τυπον obrem Mosaicus populus tabernaculum , quod
φερούση των ουρανίων, μάλλον δε της όλης κτίσεως ; cælestium rerum , imo universæ creaturæ imaginem
0
Φησι γούν ο Θεός τώ Μωύση : " Ορα , ποιήσεις και et figuram gerebat, undique pronus adorabat 14.
πάντα κατά τον τύπον τον δειχθέντα σοι εν τω Ait quippe Deus Moysi : Vide omnia facito secun
έρει. Και τα Χερουβίμ δε τα σκιάζονται το ελαστή- dum exemplar, quod tibi in morte ostensum est 18.
ριον , ουχί έργα χειρών ανθρώπων ήν ; Τι δε ο εν Β Quid Cherubim illa, que propitiatorium obumbra
Ιεροσολύμοις περιώνυμος ναός ; Ουχί χειροποίητος , bant, nonne humanarum mantum opera erant 16 ?
και ανθρώπων τέχνη κατεσκευασμένος ; Quid autem celebratissimum illud delubrum Hiero
solymitanum ? anon manu atque hominum arte
constructum erat ???
"Η δε θεία Γραφή κατηγορεί των προσκυνούντων Sculptilium adoratio gentilium velita solum , ut
τοις γλυπτοίς , αλλά και θυόντων τοίς δαιμονίοις. el sacrificia . Divina aulem Scriptura eos insi
"Έθυον μεν “Ελληνες , έθυον δε και οι Ιουδαίοι mulat qui adorant sculplilia ; sed et eos qui dæ
αλλ' "Έλληνες μεν δαιμονίοις , Ιουδαίοι δε τω Θεώ. moniis sacrificant . Αtqui gentiles quidem sacrifica
Και απόβλητος μέν ή των Ελλήνων θυσία ήν και bani , sacrificabant vero et Judæi : verum gentiles
κατάκριτος , η δε των δικαίων τώ Θεώ εναπόδεκτος . demoniis , Judei autem Deo. Αc proinde gentilium
"Έθυσε γάρ Νώε , και ώσφράνθη ο Θεός οσμήν ευ- quidem victima rejiciebatur ac damnabatur : justo
ωδίας της αγαθής προαιρέσεως , και της προς αυτόν rum autem sacrificium Deo acceptum erat. Obtulit
ευνοίας το ευώδες αποδεχόμενος . Ούτω τα μεν των enim Noe sacrificium : et odoratus est Deus odorem
Ελλήνων γλυπτά , έπει δαιμόνων ήσαν εξεικονί- suavitatis 18,, ut qui probae ipsius voluntatis,, atque
σματα , απόβλητά τε και απηγορευμένα τυγ- C erga se amoris et studii suavitatem comprobaret.
χάνουσι . Ila, gentilium quidem sculptilia quia dæmonum
simulacra erant, improbata atque interdicta sunt.
Προς δε τούτοις τού αοράτου , και ασωμάτου , και Imaginum usus non tritus in veteri lestamento ,
απεριγράπτου , και άσχηματίστου Θεού τίς δύναται invisibili hactenus Deo. Cur in novo inductus . Ado
>
ποιήσασθαι μίμημα ; Παραφροσύνης τοίνυν άκρας (93 ) ratio imaginum ex traditione. -- Præterea quisnam
11 Gen. I, 26. 13 Basil. lib. De Spir. sancto, cap. 18. 15 Εxod. Xxxu , 10. 15 Exod . xxv, 40 ; Hebr.
VIII , 5. 1o Εxod . XXV, 18. 11 HI Reg. VI , 1 . 18 Gen. VΙΙ , 21 .
VARIÆ LECTIONES .
r Mss. multi : αλλήλους ... πεποιημένους. 3 Μss. θεοφόρος , sic vetus interpr. et Faber Deiferum . • Μss .
ποιήσης . 1 Cod. S. Hil. et alii δαίμοσι .
NOTÆ .
(93 ) Παραφροσύνης τοίνυν άκρας . Εαtreme D Antiquo dierum habetur, a quo data polestas est,
igitur dementiæ, etc. Id jam professus erat in libris et honor, et regnum Filio hominis. Ai certe , non
de imag. quod septima synodus cæterique ima- hic Pater æternus, prima scilicet deitatis persona ,
ginum patroni approbavere. Vide epist. episcopo- magis, quam vel Filius, vel Spiritus sanctus : sed
rum Orientis ad synodum , epistolam itein Germani beala ipsa Trinitas, ac unus ipse Deus, cujus in
CP . Nicephorus quoque in disputatione cum Leone carnatio effectus est, ac Filius hominis, qua Filius
Armeno inculcai a Moyse velitum esse Deitatis hominis est , qui ipse qua Filius Dei , eadem quæ
omne simulacrum ; atque adeo Israelitas non sine a Patre accepit, sibi contulit : ut de Spiritu sibi
idololatriæ culpa Deum sub forma vituli adorasse. llum donasse Cyrillus ait. Sicque istud Danielis,
Ad quem locuin Combefisius bæc observat : « Se- non Patris aliquid proprium , sed appropriatuin
verior hic Nicephori sententia in eos qui Dei ullo fueril .... Ipsa vere senior , nullo delrita senio
modo imagines fabricant, quos gentilium dogmati Trinitas, unus Deus, cujus essentia esse sit, ipsum .
socios, exiremi dignos supplicii pronunljat . Nec que a se et necessarium , ipsa æternitale creatu- ,
Sacile adımissurum putem , quod rudi pictura Tri- ram omnem antecedens , etc. ) Pergit : « optandum
nitatis arcanum nonnullis delinealur , ut senioris sane castigatiorem esse quæ nobis familiaris sacra
viri specie Patrem designent ; Filium , qua carnem iconographia est, et qualis tanto calore fidei san
assumpsit , hominem repræsentent; Spiritum sanctis pridem confessoribus adversus hæreticos pro
clum , qua apparuit columbæ specie . Ac quidem pugnala est, vigetque etiamnum apud Orientales
de Patre favere existimant, quod Daniel. vii de et Græcos, quibus picturæ ipsa prototypa , quoad
est, qui invisibilis et incorporei, incircumscripti- A και ασεβείας το σχηματίζειν το Θείον. Εντεύθεν
que ac figura vacantis Dei simulacrum eflingere εν τη Παλαιά ουκ ήν τετριμμένη ή των εικόνων
queat ? Unde extremæ dementiæ ac impietatis fue- χρήσις. Επει δε ο Θεός(94) διά σπλάγχνα ελέους
rit Deum figurare. Atque hinc est , quod in veteri αυτού κατά αλήθειαν γέγονεν άνθρωπος διά την
leslamiento minime trilus erat imaginum usus. ημετέραν σωτηρίαν , ουχ ώς το 'Αβραάμ ώφθη
Postquam autem Deus per misericordiæ suæ vi- εν είδει ανθρώπου , ουδέ ως τους προφήταις , αλλά
scera , nostræ salutis causa , vere factus est homo, κατ' ουσίαν γέγονεν αληθώς άνθρωπος , διέτριψε
neque jam , uti Abrahæ , humana specie, neque, uti τε επί της γης , και τους ανθρώπους συνανεστράφη,
prophetis, se conspicandum præbuit, sed cum re- εθαυματουργησεν , έπαθεν , εσταυρώθη , ανέστη,
vera homo secundum substantiam exsisteret , in άνελήφθη , και πάντα ταύτα κατά αλήθειαν γέγονε,
terris agens cum hominibus est conversalus 19 , mi- και ώράθη υπό των ανθρώπων , εγράφη μεν εις
facula edidit, passionem crucemque sustinuit, re- υπόμνησιν ' ημών και διδαχήν τών τηνικαύτα μη
surrexit, et assumplus est : ex quo hæc omnia gesla παρόντων , ίνα μή έωρακότες , ακούσαντες δε , και
sunt, visaque ab hominibus ſuere, litteris subinde πιστεύσαντες, τύχωμεν του μακαρισμού του Κυρίου.
lum memoria alendæ gratia, tum eorum qui bis *Επει δε ου πάντες ίσασι γράμματα, ουδέ τή ανα
B
præsentes non 281 fuerant , edocendorum , man- γνώσει σχολάζουσιν , οι Πατέρες συνείδον , ώσπερ
dala sunt ; ut qui ea non viderimu , audiendo at- τινάς αριστείας , εν είκοσι ταύτα γράφεσθαι , εις
s
que credendo digni simus qui beati a Domino præ- υπόμνησιν σύντομον · αμέλει πολλάκις μη κατά
dicemur . Verum quia non omnes litteras norunt, νουν έχοντες το του Κυρίου πάθος , την εικόνα της
nec legendis libris vacant , inde Patribus visum est , Χριστού σταυρώσεως ιδόντες, του σωτηρίου πάθους
iit hæc in imagines , lanquam in commentarium εις υπόμνησιν ελθόντες , πεσόντες προσκυνούμεν,
9
brevius, velut præclara facinora, referrentur . Saepe ου τη ύλη, αλλά το εικονιζομένω · ώσπερ ουδε τη
sane contingit, ut cum de passione Domini minime ύλη του Ευαγγελίου, ουδε τη του σταυρού ύλη προσ
cogitamus,, conspecta crucifixionis Christi imagine ,, κυνούμεν , αλλά το εκτυπώματι . Τί γάρ διαφέρει
in salutiferæ passionis memoriam revocemur, et σταυρός μή έχων το του Κυρίου εκτύπωμα , του 1
cernini,, non materiam ,, sed eum cujus est imago,, έχοντος ; ώσαύτως και επί της Θεομήτορος . Η γάρ
adoremus : quemadmodum scilicet nec evangelici είς αυτήν τιμή , εις τον εξ αυτής σαρκωθέντα αν
codicis, nec crucis materiam adoramus, verum id άγεται ομοίως δε και τα των αγίων ανδρών αν
quod per haec
hæc exprimitur .. Quid enim alioqui δραγαθήματα, επαλείφοντα ημάς προς ανδρείαν, και
discriminis est inter illam crucem que Dominuin c ζήλον , και μίμησιν της αυτών αρετής , και δόξαν
non exprimit, et illam quæ eum repræsentat ? Quod Θεού. Ως γάρ έφη μεν , ή προς τους ευγνώμονας
cliam de Dei Matre sentiendum erit. Eleniwe is ho- των όμοδούλων τιμή απόδειξιν έχει της προς τον
nor, quem ei adhibemus, ad illum refertur, qui ex κοινόν Δεσπότην ευνοίας , και η της εικόνος τιμή
ipsa carnem sumpsit. Itemque per egregia sanctorum προς το πρωτότυπον διαβαίνει • έστι δε άγραφος(94)
19 Baruch II , 38.
VARIÆ LECTIONES .
ν Αlii προς υπόμ.
NOTÆ .
licet, gravi specie , et quæ venerationem suo aspe- phorus CP. persequitur in Antirrheticis, ex quibus,
clu incutiat, intenlis oculis , sublato digilo manu- ul et ex aciis septimi synodi, apparei, Iconoma
que repræsentent, nec quod in pictoris cerebruni chos ad eoruri sensum accessisse, qui naturam
venerit, sæpe non satis sanum aut pudicum , 110 unicam Christo tribuerent. Binc est qiiod sanctis
profanum Christianum atque gentilem iotoplav sinius hic patriarcha, instructa ex sexcentis Patrum
( proh dolor ! ) vix aliquid intersil. , Nicephorus by locis hoplotheca, operam ponit ad evincendam car
Calixius lib . xviii , c. 53, Armenos culpat, quod uis Domini veritatem .
imagines Patris ei Spiritus sancli fingerent : ex ( 94") "Έστι δε άγραφος . Est autem hac traditis,
variis vero scriptoribus , qui Armenorum errores elc . Apostolicam traditionem sic describit Ausnl.
recensuerunt , discimus baud alio modo ab eis stinus Cont. Donatist . lib. iv , quod universa lení
Trinitatis imagines fieri, quam tres ligneas cruces Ecclesia, nec conciliis instilulum , sed semper relen
simul jungendo : quod potiori jure grave fuit tum est. Hujus esse yeneris sacrarum iplaginun
Græcis, quia sanctam Trinilalem cruciſixam videan usum , septimi, octavi, et noni sæculorun doctores
lur hoc pacto signilicare. aflirmarunt. Petavius, qui priscos mores diligenter
A
( 94) 'Επει δε ο Θεός . Εa quo autem Deus , etc. scrulatus erat, fatetur iribus primis sæculis Chri 1
Eodem modo disputabani Orientales, Germanus CP . stianos ab imaginibus Christi el sanctorum deli.
el septima synodus. Iconomachi contra oblendere nealdis , aut sallem venerandis abstinuisse ::31
Eusebium Cæsariensem in quadam epistola ad quinto demum sæculo, postquam lacertos esplica .
Constantiam Licinii uxorem scripsisse , Christum , vit Ecclesia , cum nullum ofensionis jam peri
Hilpole Deum , nec proinde circumscriplum , neuti- culum esset , uti templa Deo consecrala erant,
quam pingi debere. Eusebii auctoritatem , ut et institutique ritus, qui ab iis qui ab ethniciscele
nescio cujus Epiphanidæ , nibili fecerunt Patres, brabantur, haud admodum absimiles essent, sic
quorum primus Arianicæ factionis fuerit, alter plerisque in locis , oratoriis , et templis imagines
Manichæorum , aut Docetarum , quive Christum haberi coeplas . Hinc concludit imaginum usum
humana carue spoliabant . Hæc pererudile Nice- alque honorem inter dolapopa censeri Σ, quæ pro
ή παράδοσις , ώσπερ και το κατά ανατολάς προσ- A virorum facinora , ad fortitudinem, et virtutis ipso
κυνείν , και το προσκυνείν τον σταυρόν , και έτερα rum æmulationem et imitationem , necnon in Dei
>
τλείστα τούτοις όμοια . laudes excitamur. Nam , sicut dictum est , ille honor
quem conservis optimis præstamus, nostri erga conmunem Dominuin propensi studii argumentum
est : quin et imagini habitus bonos ad exemplar lransfertur 90. Est autem bæc traditio ex illis quæ
in Scripturis minime expressæ sunt : ut ea qua ad orientem versi adorainus; necnon illa qua crucem
veneramur, aliæque complures harum similes.
Φέρεται δε και τις ιστορία (95 ) , ως ο Κύριος, Fertur 81.91 atitem etiam ejusmodi historia que
Αυγάρου του της 'Εδεσσηνών πόλεως βασιλεύοντος , dann ;; puta cum Abgarus Edessenorum rex pictorem
(wypápoy αποστείλαντος την Toũ
&TOSTELavtosκα>ι Ty του Κυρίου OMOLO-
Kupiou όμοιο misisset, qui Domini exprimeret effigiem , neque id
γραφήσαι εικόνα, και μη δυνηθέντος του ζωγράφου pictor ob splendorem ex ejus vultu emicantein
Old try &Tooth, Houtav ToŨ TEPOSÚ TOU hap pótnta , assequi posset, Dominum ipsum , admoto divinæ
αυτός
ajtós iuátlov to olxsio Teposú to τω u θείω
Osim xal vivificæquæ faciei suæ pallio, imaginem suam in eo
ζωοποιώ επιθεις Υ εναπεμάξατο το ίματίω το εαυτού depinxisse, quam ad Abgarum misit, ul loc pacto
απεικόνισμα , και ούτως απέστειλε τούτο ποθούντι B desiderio ejus faceret salis .
TO Aůyáow .
"Οτι δε και πλείστα οι απόστολοι αγράφως παρα- 282 Quod autem apostoli plurima nobis sine
δεδώκασι , γράφει Παύλος και των εθνών απόστολος : scriptis tradiderint, testatur ipse gentium apostolus
"Αρα ούν , αδελφοί , στήκετε και κρατείτε τας Paulus : State igitur, fratres, inquit, et lenete tradi
παραδόσεις ημών και ας εδιδάχθητε , είτε διά tiones nostras , quas didicistis , sive per sermonem ,
λόγου , είτε δι' επιστολής ημών. Και προς Κο- sive per epistolam nostram 23. Et ad Corinthios
30 Basil. in 40. Mart. Idem De spir. Sancto. cap.27. 41.91Evagr. lib. Hist . cap. 27 . 22 || Thess. 11 , 14 .
VARIÆ LECTIONES .
* Mss. uno Regio 2927 excepto Aůyapo ... Bacchcúovtl ... & Trostelavci.Lectionem hanc sequuntur velus
interpr. et Faber. y Reg. 2925 Teo :Osis. Sequitur in eodem cod . et aliis, præterquam in R. 2927 év- '
απομάξασθαι. * Deest ήμών in R. 2930.
NOTÆ .
temporum et rerum conditione , con prohiberi , C imagines quas osculamur , el coram quibus caput
>
sane quidem , imagines aperimus el procumbimus , Christum adoremus, et

tum approbari possint. Ac
quinto saltem sæculo incunte in ecclesiis pingi sancios , quorum illæ similitudinem gerunt, venere
cæpisse colligitur ex epistola Nili monachi ad Olym- mur . Id quod conciliorum , præsertim secu : dæ Ni
piodorum exarchum . Hic a Nilo quæsierat, annon cænæ synodi decrelis, contra imayinum oppugnalo
satius foret in basilicæ quam exstruxerat parieti- res est sancitum .
bus, imagines Christi et sanctorum pingere, quam (95 ) Φέρεται και τις ιστορία . Fertur autem hi
animantium venatus aut piscatus. Respondet Nilus, storia , etc. Primus scriplorum ecclesiasticoruin
postremum hoc puerile esse : sanioris vero ingenii qui exstant , imaginis É lessenæ meminit Eva -
fore, in sacrario orientem versus unam et solain grius, lib . iv His!. c . 27, ubi Procopium cital ,
crucem formare; folum vero templum historiis qui epistolarum duntaxat Abgari ad Christum , ei
utriusque Testamenti pictoris oplimi manu ex- Christi ad Abgarum mentionem facit , lib , u De
ornare : "Όπως αν οι μή ειδότες γράμματα , μηδε bellis , c . 12. Damasceni narrationem novis com
δυνάμενοι τάς θείας αναγινώσκειν Γραφάς, τη θεω- mentis sequiores Græci auxerunt.
ρία της ζωγραφίας, μνήμην τε λαμβάνωσιν της των In fine capitis nonnulla denuo subjungit auctor
γνησίως το αληθινό Θεό δεδουλευκότων ανδρα- de traditionum auctoritate , quæ Basilii M., Epi
yabias, ut litterurum rudes, qui divinas Scripturas phanii , Chrysostomi , et aliorum PP. calculis lir
nesciuni , picture aspectu res bene geslas ab illis inantur. In secunda professione fidei quam Græcus
qui sincere Deo servierunt , memoria teneant, exci- pontifex consecrandus recitat , sensus hujus arti
ienturque ad præclara facinora cerlatim æmulanda, D culi, et unam sanctam catholicam el apostolicam
elc. Ex interrogatione Olympiodori deduxeris Ecclesiam , sic redditur : Ilustsúw xat this ispl
imagines sanctorum antehac in basilicis depingi Θεού και των θείων παραδόσεις τε και εξηγήσεις
non consuesse . Hunc vero morem , cum passim της μιάς καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας .
receptus esset, eodem sæculo labente Xenaias, seu Credo traditiones et expositiones unius cutholicae et
Philoxenus, Hierapolis profanus antistes , qui nec apostolicæ Ecclesiæ de Deo rebusque divinis. Tradi
sacro baplismale tinclus essel , Manichæorum im- liones sacras nuper ullus est junior Græcus,
pietati studens, primus omniuin cæpit impugnare. diaconus, nonine Franciscus Prossalentes, Corcy
Cælerum Tridentina synodus, sess. 25 , decr. 2,
>
ræus, erudito libello , quem Anglia egressus, An
sapientissime sanxit , Imagines Christi ei Deipara stelodami edidit anno 1706 , adversus suum quoll
virginis et aliorum sanctorum in lemplis præsertim dam , cum Oxonii moraretur, magistrum , qui ail
habendas et relinendas, eisque debitum honorem et traditiones spurias amandarel , crucis cultum ,
venerationem impertiendam ; non quod credatur eucharisticæ Christi præsentiæ realis , transsub
inesse in iis divinitas et virtus propter quas sint stantiationis , et perpetuæ virginitatis beatæ Dei
colendæ, vel quod ab eis sil aliquid pelendum , vel Genitricis lidem , invocationem sanctorum , aliaque
quod fiducia sil in imaginibus figenda , velut olim ejusmodi, quæ utraque Ecclesia mordicus hujus
a gentibus,
fiebal sed eis spem
idolis
quæ inqui exhibetur,
colloca-
suam reſerlur que lenuit . Decruta synodorum adversus Cyrillum
bant, quoniam honos Lucarim omillo .
· ad prololypa , quae illa repræsentant, ila ul per
Scribens : Laudo Jos, fratres , quod per omnia mei A ρινθίους · 'Επαινω δε υμάς , αδελφοί, ότι πάντα
memores estis : et sicut Iradidi vobis, Iraditiones μου μέμνησθε , και καθώς παρέδωκα υμίν , τας
tenelis ? παραδόσεις κατέχετε .
CAP. XVII. ΚΕΦΑΛ. ΙΖ' [1 ].
De Scriptura . Περί Γραφής 2 .
Deus unus Veteris el Novi Testamenti auclor; Είς έστιν ο Θεός , υπό τε Παλαίας Διαθήκης και
contra Groslicos: Unus atque idem Deus est , Καινής κηρυττόμενος , o εν Τριάδι υμνούμενός τε
quem lum Vetus, tum Novum Testamentum prædi- και δοξαζόμενος , του Κυρίου φήσαντος • Ουκ ήλθον
cant, quique in Trinitate laudatur et celebratur ; καταλύσαι τον νόμον , αλλά πληρώσαι . Αυτός
cum Dominus dixerit : Non veni solvere legem , sed γάρ τήν ημών σωτηρίαν ειργάσατο , υπέρ ής πάσα
adimplere a8. Ipse enim salutem nostram operatus
.
Γραφή και άπαν μυστήριον. Και πάλιν : 'Ερευνάτε
est, propler quam omnis Scriplura et mysterium τας Γραφάς : αύται γάρ μαρτυρούσι περί εμού.
omne revelata sunt . Ac rursus : Scrutamini Scri- Και του Αποστόλου ειπόντος • Πολυμερώς και που
pluras : ipsc enim testimonium perhibent de me 28 . λυτρόπως πάλαι ο Θεός λαλήσας τοις πατράσιν
Itemque dicente Apostolo : Multifarian multisque B, ημών εν τοις προφήταις , επ' εσχάτων των ημε
modis olim Deus loquens patribus nostris in prophe- Pρών τούτων ελάλησεν ημίν εν Υιω . Διά Πνεύ
tis : novissime diebus istis locutus est nobis in Fi- ματος τοίνυν αγίου , και τε νόμος και οι προφήται,
lio 97. Quocirca per Spirilum sanctum , et lex , et ευαγγελισται , και απόστολοι , και ποιμένες ελάλησαν
prophetæ , et evangelistæ , et apostoli, et pastores, και διδάσκαλοι .
et doctores locuti sunt.
Omnis igitur Scriptura divinilus inspirata est, Πάσα τοίνυν • Γραφή θεόπνευστος, τάντως και 4
ac prorsus utilis 28. Quapropter optimum est, sum- ωφέλιμος. "Ωστε κάλλιστον και ψυχωφελέστατον
aleque animarum saluti conducibile, divinas Scri- ερευνών τας θείας Γραφάς. "Ωσπερ γάρ δένδρον παρά
pluras scrutari . Velut enim lignum plantalum secus τάς διεξόδους των υδάτων πεφυτευμένον, ούτω και
decursus aquarum 29, sie et anima divinis Scriptu . η ψυχή τη θεία άρδευομένη Γραφή , πιαίνεται , και
ris irrigala Saginatur, fructumque maturum, hoc καρπον ώριμον δίδωσι, πίστιν ορθόδοξον, και αει
est rectam fidem , profert, ac perpetuo virentibus θαλέσι τοίς φύλλοις, ταις θεαρέστους φημί , ώραΐζεται
foliis, id est , Deo acceptis actionibus, exornatur. πράξεσι• πρός τε γάρ πράξιν ενάρετον , και θεωρίαν
Hoc siquidem afferunt Scripturæ sanctæ , ut et ad αθόλωτον, εκ των αγίων Γραφών ρυθμιζόμεθα.
bonas actiones, et ad puram contemplationem nos c Πάσης γάρ αρετής παράκλησιν, και κακίας απάσης
eomponent . In eis namque,tum
, cohortationem ad ° αποτροπήν εν ταύταις ευρίσκομεν. Εάν ούν ώμεν
omnem virtutem, lum ab omni vilio dissuasionem φιλομαθείς , εσόμεθα και πολυμαθείς · επιμελεία
invenire est . Quamobrem si discendi studiosi ſue. γάρ , και πόνο , και τη του διδόντος Θεού χάριτι,
3
rimus, multam nobis eruditionem comparabimus : κατορθoύνται άπαντα . Ο γάρ αιτών λαμβάνει , και
Hiligentia siquidem , et labore, largientisque Dei ο ζητών ευρίσκει , και κρούοντι άνοιγήσεται.
beneficio,, quidvis conficitur .. Νam qui petit ,, acci- Κρούσωμεν τοίνυν εις τον κάλλιστον παράδεισον
pit; et qui quærit , in venit : et pulsanti aperielur so. των Γραφών, τον ευώδη , τον γλυκύτατον, τον ωραιό
Pulsemus igitur ad pulcherrimum illud pomarium τατον, τον παντοίους των νοερών θεοφόρων ορνέων
Scripturarum; illud,inquam, 283 mire fragrans , κελαδή μασι περιηχούντα ημών τα ώτα, τον απτό
suave, elegantissimum , quod spiritualiuin divina- μενον ημών της καρδίας , και λυπoυμένην μεν πα
1
Fumque avium omnigenis garrilibus aures nostras ρακαλούντα , θυμουμένην δε κατευνάζοντα, και χαράς
circumsonet, cor nostrum langal , ac tum nærore άϊδίου εμπιπλώντα• τον επιβιβάζοντα ημών την
14 1 Cor . JI , 2. 18 Matth . V , 17 . 26 ibid . 39. 17 Ηebr . 1 , 1 . 18 ΙΙ Τim . 11ε , 16. 19 Psal. 1 , 3.
80 Luc . Χ1 , 10.
VARIE LECTIONES .
* In Regiis codd. 1986 et 2928, necnon in veteri translatione, quædam in fine capilis bujos subji
ciuntur, quæ omillenda non censui, tametsi Damasceni non sint, sed Andrea Crelensis, 'Avopćou
Κρητέως, ut idem facit R. cod. 1968 : 'Ανελάβομεν ( R. 2928 παρελάβομεν) Λουκάν τον απόστο
λον και ευαγγελιστής έζωγραφηκέναι τον Κύριον και την αυτού μητέρα , ών τας εικόνας έχειν την
Ρωμαίων διαφημίζουσι πόλιν. Εν δε τοίς Ιεροσολύμοις επ' ακριβείας κείνται· έπει και Ιώσηππος ο Ιου
δαίος, ώς τινές φασι, κατ' εκείνην την ιδέαν ήν εν Ιεροσολύμοις έχουσιν , ήν και Ρωμαίαν καλούσι, τον
αυτόν ιστορεί τρόπον όραθήναι τον Κύριον, συνοφρυν, ενόφθαλμον , μάκροψιν, επικυφή ,καιενήλικα: ότεδε
δηλαδή φαινόμενος άνθρωπος, ανθρώποις συναναστρέφετο. Vetus hujus assumenti translatio haec est : AC
cepimus Lucam apostolum ei evangelistam pingisse Dominum etmatrein ejus, quorum ferunt imagineshabere
Romanorum civitatem famosum . In Hierosolymis autem cum diligentiaexsistunt, quia
etJosephus Judaus,
ut quidam aiunt, secundum illam speciem , quam in Hierosolymis habebat, quam et Romanam vocant, eo
dem modo historia tradit, Dominum synofryn , id est juncta supercilia habentem ; evofthalamun, id est bere
oculatum ; macropsin , id est longum vullum habentem ; epicyphea, id est adclivem ; evilica, id est pulchree
staturæ , cum scilicet apparens homo, cum hominibus conversatus est. a Abest hoc caput in Reg . 5547.
b Reg . 4 , Colb . 1 Εις έστι Θεός . • Multi codd. τοιγαρούν . Ο Deest και in cod . S. Hil . Colbertinis et
Regiis multis ; nec reddidit iclus interpr.
διάνοιαν επί τα χρυσαυγή μετάφρενα της θείας περι- A confectuna demulceat , tum ira percitum obleniat
στεράς , και υπέρλαμπρα, και ταϊς φανωτάταις αυτής ælerna illud lætitia implens ; quod mentem nostram
πτέρυξι προς τον μονογενή Υιόν και κληρονόμος του in dorsum auro rutilans lucidissimumque columbæ
φυτουργού του νοητού αμπελώνος ανάγοντα , και imponat 31" , cujus fulgentissimis pennis ad unigeni
2
δι' αυτού το Πατρί των φώτων προσάγοντα · αλλά lum Filium hæredemque agricolæ vineæ illius in
μη παρέργως κρούσωμεν , προθύμως δε μάλλον , telligibilis subvelatur 11,
, et ad Ρatrem Iuminum 38
και επιμόνως · μή εκκακήσωμεν κρούοντες.. Ούτω ejus opera adducatur .. Ceterum haud negligenter
γαρ ημίν ανοιγήσεται . Εάν αναγνώμεν άπαξ , και pulsandum nobis est,sed
, alacri constantique animo,,
δις , και μη διαγνώμεν & αναγινώσκομεν , μή εκ- ne pulsando tandem fatigemur. Sic enim demum
κακήσωμεν· αλλ ' επιμείνωμεν , άδολεσχήσωμεν,, nobis aperietur .. Si semel atque iterum legerimus,,
ερωτήσωμεν · 'Επερώτησαν γάρ , φησί , τον πα- nec quæ a nobis lecla erunt , intelligamus, ne ani
τέρα σου , και αναγγελεί σοι · τούς πρεσβυτέ-
. mis concidamus : sed persistamus, meditemur, et
ρους σου , και έρoύσι τοι . Ου γαρ πάντων ή interrogemus. Ait enim : Interroga patrem tuum,
γνώσις. 'Aρυσώμεθα έκ τής του παραδείσου πηγής et annuntiabit tibi ; majores luos , et dicent tibi **.
αένναα και καθαρώτατα νάματα, αλλόμενα εις ζωήν Non enim omnium est scientia 36. Ex hujus horti
αιώνιον. 'Εντρυφήσωμεν , απλήστως κατατρυφήσω- B fonte perennes ac purissimos latices salientes in
μεν τήν γάρ χάριν άδάπανον κέκτηνται . Ει δέ τι vitam æternam hauriamus 8. Hic, in inexplebili
και παρά τών έξωθεν χρήσιμον καρπώσασθαι δυνη- quadam voluptate ac oblectatione versemur.. Ejus
θείημεν , ου των απαγορευμένων εστί• γενώμεθα πιodi enim est Scripturarum gratia , ut exhauriri
1
δόκιμοι τραπεζίται , το μεν γνήσιον και καθαρόν nequeat. Quinimo si quid utilitatis ex externis
χρυσίον σωρεύοντες, το δε κίβδηλον παραιτούμενοι. auctoribus decerpere possimus, quominus id facia
Λάβωμεν λόγους καλλίστους, θεούς δε γελοίους, και mus nihil vetat ; dummodo probi nummularii si
μύθους αλλοτρίους τοίς κυσίν απορρίψωμεν · πλεί- mus, verum ac purum aurum aggerantes , adulte
στην γάρ εξ αυτών κατ' αυτών ισχύν κτήσασθαι rinum vero repudiantes. Que bene ornateque dicta
sunt, sic suscipianius , ut ridicula numina , absur
δυνηθείημεν. dasque fabulas, canibus projiciamus : ex ipsis enim
adversus ipsos roboris plurimum licebit adipisci.
Ιστέον δε (96 ) ώς είκοσι και δύο βιβλοι εισί της Librorum Veleris Testamenti numerus . Scien
Παλαιάς Διαθήκης , κατά τα στοιχεία της Εβραϊδος dum " porro est, viginti duos libros esse Veteris
φωνής. Είκοσι δύο γάρ στοιχεία έχουσιν, εξ ών πέντε Testamenti, totidem nempe quot Hebraicæ lingue
διπλούνται , ώς γίνεσθαι αυτά είκοσι επτά • διπλούν C elementa sunt . Hebræis enim duo et viginti ele
γάρ έστι το Χάς , και το Μέμ, και το Νούν, και το menta sunt; ex quibus quinque duplicantur :
36 Juan .
11 Psal . LΧν11 , 14. 3: Malth . xxi , 38 . 23 Jac . 1 , 17 . 26 Deut . XXXI, 7. 381 Cor. VΙΙ , 7.
IV, 14. 07 Cyrill . Hieros. cal. 4. Epiphan. De pond. el mens .
VARIÆ LECTIONES. -
• Regii 4, Colb.1 et cod . S. Hil. σου γνώσει. Regius aller σου και γνώσει. Vetus interpr . in cognitio
πει . Colb . aller και έρούσι σοι εν γνώσει.
NOTÆ .
(96) Ιστέον δε. Sciendum porro est viginti sius CP, cum aliis episcopis bene multis et presby
duos , etc. Canonem hunc veteris instrumenti No- leris suffragalus est in responsione ad articulos
sler accipit ex Epiphanii libro De pond , et mens. Calvinistarum anno 1612 (a) . Nec cerle auctor
nec valde discrepal ab eo quem Melilo Sardensis synopsis Scripturæ , quæ Athanasii nomen præſert,
sæculo seciindo Écclesiæ ex ore Christianorum quo- nec Nicephorus CP. libros istos ad apocryphos re
rumdam Palæstinorum scripsit, quique adeo solis legarunt, sed ad eos, quorum auctorilali ; aliqui
voluminibus constat, quæ Hebræorum canon com- detraherent , τα αντιλεγόμενα. Ad Epiphanium quod
plectitur . Ηinc est , quod veteres nonnulli, preser- allinet , hoc unum ille sibiproposuerat, ut Hebræo
iim synodus Landicena, libros Tobie, Judib, Sa- rum canonem , non Christianorum , daret . Unde
pientiæ et Ecclesiastici, primumque et secundum subjungit, Sapientiam Salomonis,, et Ecclesiasti
, si alioqui eximii sunt et utiles , cum
Macbabæorum omiserunt, tametsi Patribus solemne cum , tamet
essel ex his , ut ex aliis , lestimonia legere ad fidem cæteris non numerari , et idcirco neque in Aron ,
D seu arca testamenti repositos esse , ουδε εν τώ αρών
andam xta
firmquinise
dus , sus
adver omnisq ueicos
hæret . Quam
deincep obrenlissyno
s Orienta Ec- ανετέθησαν , τουτέστιν εν τή της διαθήκης κι .
clesia Carthaginensem admisit, quo omnes isti owtý . Ubi voce Aron armarium significatur quod
libri , ceu Scripluræ sacræ , nullo discrimine recipi est in synagogis Judæorum , et hodieque 7778 Aron
jubentur. Unde synodus Bethleemitica libros istos appellatur, ipso vocabulo quo arca ſæderis olim
qui in canone Laodiceno, cujus auctoritatem Cy. desig nabalur. Hujus armarii Tertullianus meminit
rillus Lucaris prælexuerat, desiderantur , cæteris lib . De cull . femin . in quo librum Enoch non esse
addendos censei , pag. 389, et inscile el maligne, èO£ • sacrum probat, quod nec in armarium Judaicum
λοκακούργως , a nefando Cyrillo αποκρύφους, αφο admiualur .
cryphos , nominalos declarat. Cui sanctioni Diony
(a) Hæc iterum ad examen revocavit Lequienus in Præfatione generali, num. XX.
aleoque septem et viginti sunt. Duplex enim est A Πε 1 , και το Σαδί . Διό και αι βίβλοι κατά τούτον
litlera Caph , et Mem , et Nun , et Pe, el Sade . Quio τον τρόπον είκοσι δύο μεν αριθμούνται, είκοσι επτά
fit ut libri quoque eodem modo, duo quidein δε ευρίσκονται , διά το πέντε εξ αυτών διπλούσθαι .
et viginti numerentur, cælerum septem et vi- Συνάπτεται γάρ Ρουθ τοϊς Κριταίς , και αριθ
ginti reperiantur ; quoniam scilicet quinque due μείται παρ' Εβραίους μία βίβλος: η πρώτη και
plices sunt. Nam liber Ruth cum libro Judicum ή δευτέρα των Βασιλειών, μία βίβλος : η τρίτη
jungilur, unusque Hebræis liber censetur. Primus και η τετάρτη των Βασιλειών, μία βίβλος • η πρώτη
item el secundus Regnorum , unus liber est . ler- και η δευτέρα των Παραλειπομένων, μία βίβλος : η
lius itidem et quartus Regnorum , unus liber. Pri- πρώτη και η δευτέρα του Εσδρά , μία βίβλος. Ούτως
miis quoque et secundus Paralipomenon , unus ούν συγκεινται αι βίβλοι έν πεντατεύχοις τετρασι,
liber : ac denique primus el secund us Esdræ , liber και μένουσιν άλλαι δύο, ώς είναι τας ενδιαθέτους
unus . Ad hunc modum libri omnes in quatuor βιβλους ούτως : πέντε νομικάς, Γένεσιν, "Έξοδον,
pentateuchos, quinquernionesve 284 compingun- Λευιτικόν, 'Αριθμοί, Δευτερονόμιον. Αύτη πρώτη
lur ; cumque alii duo supersint, sic proinde se πεντάτευχος, ή και νομοθεσία . Είτα άλλη πεντάτευ
habent libri in canone recepti. Legales,, quinque , χος, τα καλούμενα Γραφεία, παρά τισι δέ 'Αγιό
sunt,, Genesis,, Exodus,, Leviticus, Numeri, Deute- BB γραφα , άτινά εστιν ούτως· Ιησούς και του Ναυή,
ronomium.. Ηic primus quinquernio est ,, qui lex Kριται μετά της Ρουθ, Βασιλειών πρώτη μετά της
etiam appellatur . Sequitur alter quinquernio, eorum δευτέρας, βίβλος μία , η τρίτη μετά της τετάρτης,
que γραφεία nuncupantur , a quibusdam vero ha- βίβλος μία, και αι δύο των Παραλειπομένων, βίβλος
giographa .. Est autern hujusmodi :: Jesus Nave,, Ju- μία. Αύτη δευτέρα πεντάτευχος. Τρίτη πεντάτευχος,
dices una cum Ruth , liber unus, Regnorum primus αι στιχήρεις βίβλοι, του Ιώβ , το Ψαλτήριον, Παροι
cum secundo, liber unus ; tertius item cum quarto, μίαι Σολομώντος , Εκκλησιαστής του αυτού, τα
liber unus . Habes secundum quinquernionem . Ter- "Ασματα των ασμάτων του αυτού. Τετάρτη πεντά
tius porro librorum quinquernio versibus constat, τευχος, η προφητική : το δωδεκαπρόφητον, βίβλος
nempe liber Job ,, Psalterium , Proverbia Salomonis,, μία, Ησαΐας, Ιερεμίας, Ιεζεκιήλ , Δανιήλ: είτα
ejusdem Ecclesiastes , et Cantica canticorum . του Εσδρά , αι δύο εις μίαν συναπτόμενα :! βίβλον,
Quartus quinquernio prophetarum libros com- και η Εσθήρ 6. Η δε Πανάρετος , τουτέστιν η Σο
plectitur. Duodecim prophetæ, liberumus ; lum φία του Σολομώντος , και η Σοφία του Ιησού, ήν ο
Isaias , Jeremias, Ezechiel, et Daniel . Blis accedunt πατήρ μεν του Σιράχ εξέθετο Εβραϊστι , Ελληνιστι
uterque Esdre , qui libro Uno continentur , et c δε ήρμήνευσεν ο τούτου μεν έγγονος Ιησούς, του
Esther. Panaretus autem (q . d . omnium virtutum δε Σιράχ υιός : ενάρετοι μεν και καλαι , αλλ' ουκ
promptuarium ) id est Sapientia Salomonis, et Sa-αριθμούνται , ουδέ έκειντο εν τη κιβωτώ.
pientia Jesu , quam a Sirach patre Hebraice edilam , ipsius nepos Jesus, ac Sirach filius, Græce
postea transtulit. Hi quamvis alioqui præclari et elegantes libri sint, non tamen illis aliis annume
rantur, neque in arca posili erant .
Libi Novi Testamenti. - Jam vero Novi Testa- Της δε Νέας Διαθήκης, Ευαγγέλια τέσσαρα το
menti libri isti sunt : quatuor Evangelia , nempe κατά Ματθαίον, το κατά Μάρκον , το κατά Λουκάν,
secundum Matthæum , Marcum, Lucain , Joannem ; το κατά Ιωάννην · Πράξεις των αγίων αποστόλων
.
Acta apostolorum , auctore Luca evangelista ; διά Λουκά του ευαγγελιστού • καθολικαι επιστολαι
septem catholicæ Epistolæ , una Jacobi , duze Pelri, επτά · Ιακώβου μία , Πέτρου δύο, Ιωάννου τρείς,
tres Joannis, Judæ una ; Pauli apostoli Epistola Ιούδα μία. Παύλου αποστόλου Επιστολαί δεκατέσ . 1
quatuordecim ; Ioannis evangelisle Apocalypsis ; σαρες: Αποκάλυψις Ιωάννου ευαγγελιστού - Κανόνες
Canones denique sanctorum apostolorum per Cle- των αγίων αποστόλων (97) διά Κλήμεντος 6.
mentem concinnati.
VARIÆ LECTIONES .
1 Multi codices Regii ac Colb . φί. * In Reg. 2428 και η Ιουδίθ , και η Εσθήρ. Sic quoque in ora
cod. S. Hil. sed libri Judith , non meminit Epiphanius, nec lcxtus Auctoris eum exigit. b R. 2428 xal Étilo
στολαι δύο διά Κλήμεντος, sed interpolatum varie huncce codicem esse monuimus.
NOTÆ .
D sed
( 97) Κανόνες των αποστόλων . Canones denique rum canonum a Clemente , non Romano , !
apostolorum . Horum canonum auctoritas adstructa Alexandrino factam , quem Eusebius, lib. vi Hist,
fuerat can . 2 Trullano . Al viris criticæ artis in- c. 23; De script. eccl. et Photius , cod . 131 : Περί
:
curiosis satis erat præfixum canonibus , qui magni κανόνων εκκλησιαστικών , De canonibus ecclesiasticis,
dudum in Oriente ponderis erant, apostolorum volumen edidisse testenlur . Sed ex horum aucto
pomen : cum tamen nihil aliud essent nisi priscæ rum inspectione manifestum fit, eos non de bac
Orientalium disciplinæ præcipua capita, quorum Collectione canonum loqui, sed de libro, in quo
auctores genuini ignorabantur. Jam dixi, eorum adductis canonibus , seu regulis ecclesiasticis,
quosdam conditos esse post exortam hæresim Ano- illos impugnabat, qui Judaicis legibus et institutis
Riceorum . Beveregius Collectionem primam islo- adhærescerenl.
1982
DE FIDE ORTHODOXA LIB . IV .
1181 CAP . XVIII .
A
ΚΕΦΑΛ . ΙΗ ' [ Α'). De his quæ de Christo dicuntur ,
ΠερίΧρι
Τών επί τωνστοεπί στο
Χριομέ
ύ λεγ ύ λεγ
νων ποινων
τρόομέ γεν.ικοί εισι Qua dru ple x prædicationis de Christo genus. Ante
Incarnationem sepłuplex . - Eorum quæ de Christo
τέσ σαρειες αυτό
αρμόσ : τα μεν δερενκαι
, τα γά τη πρ ο της
ενώσε ταανδεθρμετά
ι , εν τηνς
ωπήσεω dicuntur, quadruplex , ut in genere dicam , est
ένωσιν , τα δε μετά την ανάστασιν . Και των προ της modus. Quædam enim ei ante hunianitatem assum
ενανθρωπήσεως μέν τρόποι εισίν έξ τα μεν γάρ αυ- plam conveniunt ; quædam in ipsa unione; quædam
των, το συναφές της φύσεως , και το προς τον Πατέρα post unionem ; quadam postreino post resurrectio
ομοούσιον δηλοί ώς το Εγώ και ο Πατήρ έν έσμεν : nen . Atque eorum quæ humanitatis assumptione
και το • O έωρακώς εμε εώρακε τον Πατέρα και anteriora sunt , sex sunt modi . Alia enim nature
το: "Ος έν μορφή Θεού υπάρχων , και τα τοιαύτα : conjunctionem et consubstantialitateni cum Patre
τα δε , το τέλειον της υποστάσεως , ώς το Υιός του declarant , ut : Ego el Pater unum sumus 38 ; et
Θεού, και χαρακτήρα της υποστάσεως αυτού και illud : Qui videt me, videt et Patrem 39 ; necnon :
Cum in forma Dei esset 60 40 ; cæteraque id genus.
το • Μεγάλης βουλής "Αγγελος , θαυμαστός, σύμ
. Alia perfectionem indicant , veluti , Filius Dei 1 ;
βουλος , και τα όμοια . B el figura substantiæ ejus ** ; et illud , Magni consilii
Angelus , admirabilis , consiliarius *3, et similia .
Alia mutuam personarum circumincessionem , ut
Ταώςδε το
σιν, την• εν'Εγαλλ εν ιςτωτωνΠατ
ώ ήλα ρίστά
υπο σεωνο περ
, και ήρ ρη
Πατιχώ εν illud : Ego in Patre , et Pater in me est " ; nec non
εμοί • και την ανεκφοίτητoν ίδρυσιν , ώς ο Λόγος ,
! 285 fixamque et insolubilem alterius in altera
και σοφία , και δύναμις , και απαύγασμα . "Ο τε γάρ hæsionem , v. g., Verbum , et sapientia , et poten
Λόγος εν τω νό : Λόγον δέ φημι τον ουσιώδη και tia , et splendor . Nam et verbum in mente (ver
.
bum autem substantivum intelligo ) itemque sapien

τω ίαφωτομο
ήεν σοφ ί ίως , καιύγαενσμα
το απα τη, ανεκ φοιτνωήτως
δυναμέ ταις ,
ιδρυαμι
ή δύν tia in sapiente , potentia quoque in polenle , et ju
luce splendor, citra ullum excessum fixa sunt, ex
εξ αυτών πηγαζόμενα . proflitauenti
illisAlia a
Τα δε , ώς εξ αιτίου του Πατρός , ώς τό: “ Ο Πατήρ efferuntur , tanquam de eo qui Patrem
μου μείζων μού έστιν εξ αυτού γάρ έχει το τε auctorem agnoscat , ut illud : Paler major me est *6.
είναι και πάντα όσα έχει το μεν είναι γεννητώς, Ab ipso quippe habel tum quod est , tum ea om
και ου δημιουργητικώς · ώς το · 'Εγώ , εκ του Πα- C mia que habet 67· Quod est , inquam , per genera
τρός εξήλθον και ήκω. Καγώ ζω διά τον Πατέρα. tionem , non per creationem ( cujus generis illud
Πάντα δε όσα έχει , ου μεταδοτικώς , ούτε διδακτικώς, est : Ego ex Patre exivi , el venio 48 ; et : Ego vivo
αλλ' ώς εξ αιτίου : ώς το « Ου δύναται δYίος ποιείν propier Patrem * . Omnia autem ea quæ habel ,
αφ' εαυτού ουδέν, εάν μη τι βλέπη τον Πατέρα
.
non per concessionem , aut documentum , sed ut
ούτως ποιούντα . Eί μή γάρ ο Πατήρ έστιν, ουδε και ex causa , velut cum ait : Non potest Filius a se fac
Υιός . Εκ του Πατρός γάρ ο Υιός , και εν τω Πατρί, cere quidquam , nisi viderit Patrem ila facientem 60
και άμα τη Πατρί , και ου μετά τον Πατέρα . Nam si Pater non est , certe nec Filius . Ex Patre
'Ομοίως και & ποιεί, εξ αυτού και συν αυτώ μία enim est Filius , et in Patre , et una cum Patre , et
γάρ και η αυτή ουχ ομοία, άλλ' ή αυτή του Πατρός, non post Patrem . Consimili modo , ea quæ facit ,
και του Υιού, και του αγίου Πνεύματος θέλησις, εν- ex ipso , el cum ipso facit. Una enim et eadem est ;
caleni, inquam , el non similis , Patris et Filii et
έργειά τε και δύναμις . Spiritus sancti voluntas , operatio , et virtus.
Τα δε , ώς της πατρικής ευδοκίας , διά της αυτού Alia insuper dicuntur, tanquam Patris voluntas
ενεργείας πληρούμενα και , και ουχ ώς δι' οργάνου , ή opera illius implealur, non ut per instrumentum
δούλου , αλλ ' ως δι' ουσιώδους και ενυποστάτου αυτού D aut servum , sed ul per substantivum et subsistens
9
Λόγου , και σοφίας , και δυνάμεως , διά το μίαν εν ipsius Verbum , sapientiam , et potentiam : prople
Πατρί και Υιώ θεωρείσθαι κίνησιν · ώς το: Πάντα rea quod unus in Patre et Filio molus considera
δι' αυτού εγένετο και το: Απέστειλε τον Λόγον lur . Sic illud : Omnia per ipsum ſacta sunt 61. E !
αυτού , και ιάσατο αυτούς και το · "Ινα γνωσιν illud : Misit Verbum suum , et sanavit eos 53. Ac
.
rursus istud : Ut cognoscant quia tu me misisti " .

ι
ότ συ με απ έσ τε ιλ ας .
53 Isa . 1x , 6 .
39 Joan . ΧΙV , 9. 60 Philipp. 1, 6. " Joan . 1 , 3. * 742Gre
Ηebr . 1 , 3 .
g . Naz , orai. 30. ' et al .
28 Joon.Χ , 30 .
54 Joan . Χιν , 30 . 45 Cyrill. lib. xxxiv , Thes. p . 311. * Joan. xiv, 28 . 51 Psal. CVI , 20. 53 Joan .
Græci . 68 Joan . ΧΙΙ , 28 . %9 Joan . VI , 58 . 50 Joan . V , 19 . 81 Joan . I 3.
χι , 42.
VARIÆ LECTIONES .
i Edita xatá . i Cod . S. Hil. et alii teinpouuénns : sic vetus interpr. completi, Faber impleri, bence
placiii scilicet. In editis deerat copula sequens, quam muss. quidam non habent.
Alia denique prophetico modo ; quorum etiam A Τα δε προφητικώς και τούτων τα μεν ως μέλ
duplex genus est . Quædam enim uti futura dicun- λοντα, οίον : 'Εμφανώς ήξει• και το του Ζαχαρίου :
tur , velut : Manifeste veniet 06. Et illud Zachariæ : Ιδού ο Βασιλεύς σου έρχεται σοι. Και το υπό !
Ecce Rex tuus veniel libi " . Et quod a Michæa di-
. Μιχαίου ειρημένον · 'Ιδού Κύριος εκπορεύεται εκ
ctum est : Ecce Dominus egredietur de loco suo , et του τόπου αυτού, και καταβήσεται, και επιθήσε
descendel , et ascendet super excelsa lerræ 88. Quæ- ται επί τα υψηλά της γης τα δε, τα μέλλοντα ,
dam autem , licet futura , dicuntur tamen uti præ- ως παρωχηκότα, ώς το• Ούτος ο Θεός ημών . Μετά
terila , ut : Aic Deus noster : posthæc in terra visus ταύτα επί της γης ώφθη , και τους ανθρώπους
esl , el cum hominibus conversatus est 87. Illud item : συνανεστράφη και το • Κύριος έκτισε με αρχήν
.
Dominus creavit me initium viarum suarum ad opera των οδών αυτού εις έργα αυτού και το• Διά
sua 58. Et illud : Propterea unxit te Deus , Deus tuus, τούτο έχρισε σε ο Θεός, ο Θεός σου , έλαιον αγα.λ.
oleo latiliæ præ consorlibus tuis 59 : et sinilia . λιάσεως παρά τους μετόχους σου , και τα τοι
αυτα .
In unione triple.t prædicationis genus. - Et qui Τα μεν ούν προ της ενώσεως , και μετά την ένωσιν
dem ea quæ unionem antecedunt , de ipso quoque επ' αυτώ λεχθήσεται » τα δε μετά την ένωσιν, προ
post unionem dicuntur : que autem unionem se- Β της Ενώσεως ουδαμώς, ει μήτιγε προφητικώς, ως
quuntur, ante unionem non ilem , nisi secundum έφημεν. Τών δε εν τη ενώσει τρόποι εισί τρείς . " Οτε
prophetiam , ut prædiximus . At vero eorum , quæ μεν γάρ εκ του κρείττονος τον λόγον ποιούμεθα ,
in unione sunt , triplex est modus. Nam cum a θέωσιν της σαρκός, και λόγωσιν , και υπερύψωσιν
prestantiori parte verba facimus,, carnis deiβca- λέγομεν , και τα τοιαύτα , τον προσγενόμενον τη
lionem,, et in Verbum assumptionem ,, et super- σαρκι πλούτον εκ της προς τον ύψιστον Θεόν Λόγον
exaltationem , celeraque id generis dicimus,, quo ενώσεώς τε και συμφυΐας έμφαίνοντες . " Οτε δε από
opes illas declaremus , quæ carni ex sua cum του ελάττονος , σάρκωσιν του Θεού Λόγου, ενανθρώ
sublimissimo Deo Verbo unione , arctissimaque πησιν , κένωσιν , πτωχείαν , ταπείνωσιν , φαμέν.
5
conjunctione accesserunt . Cum autem ab inferiori Ταύτα γαρ, και τα τοιαύτα, εκ της προς το ανθρώ
parte , incarnationem Dei Verbi, humanitatis as- πινον κράσεως επιλέγεται το Λόγω και Θεώ. "Οταν
sumptionem , exinanitionem , paupertalem , et hu- δε εξ αμφοίν άμα, ένωσιν, κοινωνίαν, χρίσιν, συμ
miliationem dicimus. Hæc enim et similia , ob suam φυΐαν , συμμόρφωσιν, και τα τοιαύτα φάσκομεν . Διά
cum humanitate mistionem , Verbo ac Deo tri- τούτον ούν τον τρίτον τρόπον οι προλελεγμένοι δύο
buuntur. Denique cum de utrisque 286 simul nobis τρόποι λέγονται . Διά γάρ της Ενώσεως δηλούται, τι
C
est sermo , unionem , communionem , unctionem , έσχεν εκάτερον έκ τής του συνυφεστώτος αυτώ αρ
naturalem intimamque cohærentiam , conformalio- μογής και περιχωρήσεως . Διά γάρ την καθ' υπόστα
nem , cæteraque id generis vocabula usurpantur. σιν ένωσιν η σάρξ τεθεώσθαι λέγεται , και Θεός γε
Ob hunc igitur tertium modum prædicli duo modi νέσθαι , και ομόθεος τω Λόγω και ο Θεός Λόγος
dicuntur. Per unionem enim indicatur , quod utrum- σαρκωθήναι , και άνθρωπος γενέσθαι, και κτίσμα
que ex sua cum eo quod una secum exsistit , com- λέγεσθαι , και έσχατος καλείσθαι · ουχ ώς των δύο
paginatione et circumincessione adeptum sit. Ele φύσεων μεταβληθεισών εις μίαν φύσιν σύνθετον :
mim eo ob unionem secundum hypostasim , et caro αδύνατον γαρ εν μιά φύσει άμα τα εναντία φυσικά
deilicata ac Deus esse facta , divinitatisque eum γενέσθαι · αλλ' ώς των δύο φύσεων καθ' υπόστασιν
Verbo socia dicitur : et rursus Deus Verbum car- ενωθεισών , και την εις αλλήλας περιχώρήσιν ασύγ
nem assumpsisse, et homo factus esse dicitur , crea-
χυτον και αμετάβλητον έχουσών . Η δε περιχώρησις
lura itidem , et novissimus appellatur 61 : non quod
ουκ εκ της σαρκός , αλλ' εκ της θεότητος γέγονεν :
duæ naturæ in unam naturam compositam con- αμήχανον γάρ την σάρκα περιχωρήσαι διά της θεό
versæ sint ( fieri enim nequit 69, in una eademque
> τητος · αλλ' η θεία φύσις άπαξ περιχωρούσα διά της
natura proprietates naturales inter se contrarie D σαρκός , έδωκε και τη σαρκί την προς ταύτην άρδη
simul exsistant ) , sed quia duæ naluræ secundum τον περιχώρησιν , ήν δή ένωσιν λέγομεν .
hypostasim unilæ sunt , mutuamqne inter se citra confusionem et immulationem , circumincessionem
Italient. Circumincessio autem non a carne , sed a divinitate profecta est. Νeque enim fieri possit ,
ul caro divinitatem circumvadat , verum divina natura semel carnem permeando , carni quoque con
tulit , ul ad se modo quodam ineffabili commearet : quod quidem nos unionem dicimus.
Quæ cum reciprocatione dicantur. — Sciendum Ιστέον δε, ως επί του πρώτου και δευτέρου τρόπου
autem est , in primo et secundo genere eorum quæ των εν τη ενώσει, το ανάπαλιν θεωρείται ότε γάρ
5* Psal . xix , 3. 5. Zach . IX , 9. 86 Mich . 1 , 3. 87 Baruch I , 38. 88 Proν. νιιι , 22. 89 Psal . ΧΧΧΧΙν , 8 .
69
60 Greg. Νaz. orat. 39. 61 Jsa . LX11 , 3. Supra. lib. 111, cap. 2.
VARIÆ LECTIONES .
Ι
Reg . 3447 , et Colb . Greco-Latino ή γάρ εκ μείζονος, ή από του ελάττονος, ή εξ αμφοίν τον λόγον
ποιούμεθα. Εadem supra linearn leguntur in Colb . 1559 , et in ora Regii 2427.
DE FIDE ORTHODOXA LIB . IV. 1186
1185
περί της σαρκός τον λόγον ποιούμεθα, θέωσιν , και A in unione fiunt , reciprocationem considerari. Nam
λόγωσιν, και υπερύψωσιν, και χρίσιν φαμέν. Από μέν cum de carne sermonem habemus, deificationen ,
γάρ της θεότητος ταύτα, περί δε την σάρκα θεωρείται. et assumptionem ad Verbum , superexaltationem
"Οτε δε περί του Λόγου, κένωσιν, σάρκωσιν, έναν- que et unctionem dicimus. llæc enim a divinilale
θρώπησιν, ταπείνωσιν, και τα τοιαύτα : άτινα ως procifiscuntur, et circa carnem considerantur.
εφημεν, εκ της σαρκός επιλέγεται το Λόγω τε και Rursus , cum de Verbo loquimur, exinanitionem ,
Θεώ · αυτός γάρ ταύτα υπέμεινεν έκών. incarnationem , bumanationem , humiliationem ,
el similia vocabula adhibemus : quæ quidem , ut diximus , carne ad Verbum ac Deum transſeruntur.
Ipse enim istæc sponte sustinuit.
Post unionem triplex genus . -
Jam vero eorum
Τών δε μετά την ένωσιν τρόποι εισί τρεις πρώτος
και της θείας φύσεως δηλωτικός , ώς το · 'Εγώ εν τω quæ unionem secula sunt , ires sunt modi. Primus ,
Πατρί , και ο Πατήρ εν εμοί • καί • Εγώ και ο Πα- quo divina natura declaratur, cujusmodi est illud :
τήρ έν εσμεν και πάντα όσα προ της ανθρωπή- Ego in Patre, et Ρater in me est 63. Ει illud : Ego et
6
σεως αυτώ επιλέγεται , ταύτα και μετά την έναν- Paler unum sumus 66. Ac denique omnia quæ ante
θρώπησιν αυτώ επιλεχθήσεται , πλην του μη ειληφέ- hunmanitatis assumptionern de eo dicuntur ,, etiain
post assumptam humanitatem dicentur ; uno hoc
ναι σάρκα , και τα αυτής φυσικά.
B excepto , quod nondum assumpserat carnem et
carnis naturales proprietates.
Δεύτερος , και της ανθρωπίνης, ώς τό : Τι με ζητείτε Secundus , quo natura humana insinualur ; ut
αποκτείναι , άνθρωπον , ός την αλήθειαν ύμϊν η in illo loco : Quid me quæritis interficere, hominem
λελάληκα και το • Ούτω δεί υψωθήναι τον Υιόν qui veritatem locutus sum vobis 68 ? Ει in isto : Ιια
του ανθρώπου, και τα τοιαύτα. exaltari oportet Filium hominis 66, et alia bujus
modi .
Τούτων δε των ανθρωποπρεπώς επί του Σωτήρος Sextuplex modus eorum quæ de Christo humani
Χριστού λεγομένων και γεγραμμένων, είτε εν δήμα- tus post unionem dicuntur. -
Horum porro , quæ
σιν, είτε ένα πράγμασιν , τρόποι εισί έξ. Τα μεν γάρ humano more de Salvalore Christo prædicantur, ac
αυτών κατά φύσιν οικονομικώς πέπρακται τε και scripla sunt , sive dicta , sive gesta fuerint , sex
λέλεκται · οίον ο εκ Παρθένου τόκος , η καθ' ηλικίαν ιuplex est modus . Quedani enim ex illis naturaliler
αύξησις τε και προκοπή , η πείνα , η δίψα, ο κόπος , ratione carnis assumplæ facta dictaque sunt : velut
το δάκρυον , ο ύπνος , ή των ήλων τρήσις , ο θάνατος, partus ex Virgine , atque etatis incrementum , et
και τα τοιαύτα, όσα φυσικά και αδιάβλητα πάθη profectus ; fames item , et sitis, defatigatio , lacry
υπάρχουσιν. 'Εν τούτοις γαρ άπασι μιξις μέν έστι ο mæ , somnus , clavorum fixura , mors , aliaque si
του θείου προς το ανθρώπινον, πλήν του σώματος milia , que naturales et inculpale passiones sunt 6:.
αληθώς είναι πιστεύεται , ουδέν τούτων του θείου In his enim omnibus est divinæ naturæ cum hu
πάσχοντος , δι' αυτών δε τήν ημών οικονομούντος σω- mana conjunctio ; etsi corporis ea vere esse cre
τηρίαν . duntur : quippe cum divinitas nihil horum per
tulerit , sed per ea salutem nobis procurarit.
Τα δε κατά προσποίησιν, οίον το έρωτάν: Πού 287 Quædam fingendi modo , ut cum Christus
τεθείκατε Λάζαρον ; ο επί την συκήν δρόμος, το de Lazaro quærit : Ubi posuistis eum 68 ? Cum ad
υποδύεσθαι , ήγουν υπαναχωρείν: η προσευχή, το : ficulneam pergit 69 ; cum se subducit 70, et cum
Προσεποιήσατο πορρωτέρω πορεύεσθαι· τούτων Orat 1 : item cum fingit se Iongius ire 71. His enim
γάρ και των παραπλησίων , ούτε ως Θεός, ούτε ως ac similibus, neque ut Deus, neque ut homo, oplis
άνθρωπος έχρηζε , πλήν ανθρωποπρεπώς έσχηματί- habebat : verum humano more hoc prætexebal ,
ζετο, προς όπερ ή χρεία, και το λυσιτελές απήτει : quod necessitas atque utilitas exposcebat . Εx gr. ,
οίον την προσευχήν, διά το δείξαι, ώς ουκ έστιν αν idcirco precabatur, ut se minime Deo adversari
τίθεος, ως και αιτίαν εαυτού τιμών τον Πατέρα το D ostenderel 78 ; utque Patrem , velut sui causam ,
έρωτάν, ουκ αγνοών , αλλ ' ίνα δείξη, ώς κατά αλή- honore afficeret. Interrogabat , non quod ignarus
θειάν έστιν άνθρωπος , μετά του είναι ο Θεός · το esset, sed ut se, cum eo quod Deus manebat , homi .
υπαναχωρείν , ίνα διδάξη μη προπετεύεσθαι μηδ ' nem quoque vere esse demonstraret. Hæc denique
εαυτούς προδιδόναι. ipsi causa secedendi erat , ut nos doceret pericula
temere non adire , nec nos ipsos ultro prodere.
Τα δε κατ' οικείωσιν και αναφοράν, ώς το • Θεέ Quædam rursus dicuntur, per vindicationem , et
μου , Θεέ μου, ίνα τι με εγκατέλιπες , και το • relationem , ut illud : Deus meus , Deus meus , ut
6s Joan . Χιν , 10. 6. Joan. Χ , 30. 68 Joan. VΙΙ , 19 ; νιι 40 . 66 Joan . Πι , 14. 67 Supra. lib. II , c. 21,
22 , 23 . 68 Jan. ΧΙ , 34 . 69 Malib. XXI , 19. το Malib . XI , 41 . 71 Joan . Xu , 15. 15 Luc. ΧΧιν. 27 .
73 Greg . Νaz . orat. 36 . Sup. lib, 111 , c, 24 .
VARIÆ LECTIONES.
11 Reg.. 11 όταν,. Alter ότι ., τοο R. 2930 , ex emendatione,λελάληκα υμίν . 2 Edita μείναι.
quid me dereliquisti 18 ? Ει : Eum qui non noveral A Tον μη γνόντα αμαρτίαν , υπέρ ημών αμαρτίαν
peccatum , pro nobis peccatum fecit * 8 . El illud : Fa-
.
εποίησε (98) και το• Γενόμενος υπέρ ημών κατ
ctus pro nobis maledicium " . Item : lpie Filius άρα και το : Αυτός ο Υιός υποταγήσεται το
subjicielur ei , qui subjecit ipsi omnia 78. Nec enim υποτάξαντι αυτά τα πάντα . Ούτε γάρ ως Θεός,
quatenus Deus , nec qualenus homo 79, a Patre un-
>
ούτε ως άνθρωπος, εγκατελείφθη ποτέ υπό του Πα.
quam derelictus fuit : nec peccatum , nec maledi- τρός : ούτε αμαρτία, ούτε κατάρα γέγονεν, ούτε υπο
O
clum factus est , nec Patri subjici opus habet . ταγήναι ο χρήζει τώ Πατρί. Καθο μεν γάρ Θεός,
Elenim qua ratione Deus est , æqualis est Patri , ίσος εστί τω Πατρί , και ουδέ εναντίος, ουδε υποτε
non autem adversarius , nec subjectus : qua autem ταγμένος: καθο δε άνθρωπος , ουδέποτε ανήκοος γέ
homo, nunquam Patri contumax fuit, ul ei demum γονε του γεννήτορος, ίνα υποταγής δεηθή . Το ημέ
subjici necessc sil. Ex quo sequitur eum , nostri τερον τοίνυν οικειούμενος πρόσωπον , και μεθ' ημών
assumpla persona , partes nostras suscipiendo , his τάσσων εαυτόν, ταύτα έλεγεν. Ημείς γάρ ή μεν οι
verbis usum esse . Nos siquidem illi eramus pec- αμαρτίας και κατάρας ένοχοι , ώς απειθείς και παρ .
cato et maledicto obnoxii , contumaces et reſra- ήκοοι, και διά τούτο εγκαταλελειμμένοι.
ctarii , eoque nomine derelicti .
B
Quædam autem , per excogitatam mente præci- Τα δε , διά την κατ' επίνοιαν διαίρεσιν. Εάν γάρ
sionen. Nam si ea que revera disjungi nequeunt , τη επινοία διέλης τα τη αληθεια αχώριστα , ήτοι την
hoc est , carnem a Verbo , sejunxeris , servus di- σάρκα εκ του Λόγου , λέγεται και δούλος , και αγνοών :
citur, el iguarus 80 , quia servæ et ignorantis na- και γάρ της δούλης και αγνοούσης φύσεως ήν, και
turæ erat : ac nisi caro Deo Verbo fuisset copu- ει μη ηνωτο τω Θεώ Λόγω η σαρξ, δούλη ήν, και
laia, serva procul dubio et ignorans exstitisset 81 : αγνοούσα · αλλά δια την προς τον Θεόν Λόγον καθ '
verum ob hypostaticam cum Deo Verbo unionem υπόστασιν ένωσιν, ούτε δούλη ήν, ούτε ήγνόει. Ούτω
id habuit , ut nec serva esset , nec ignara . Eademi και Θεόν εαυτού και τον Πατέρα εκάλεσεν .
de causa Patrem Deum suum vocavit .
Quædam vero , ut se nobis manifestaret no- Τα δε, διά τήν προς ημάς φανέρωσίν τε και πί
stramque firmaret fidem . Velut cum ait : Pater, στωσιν , ώς το · Πάτερ, δόξασόν με τη δόξη , ή είχαν
clarifica me apud temetipsum , clarilale quam habui , προ του κόσμου είναι , παρά σου. Αυτός μεν γάρ
priusquam mundus essel , apud te 81. Elenim ipse δεδοξασμένος ήν τε και εστιν , αλλ' ημίν ουκ ήν φα.
quidem el lunc clarificatus erat , et nunc clarifi- νερωθείσα, και πιστωθείσα η δόξα αυτώ. Και το
catur : nequaquam vero nobis claritas ejus pale C υπό του Αποστόλου ειρημένον · Του ορισθέντος (99)
facta comprobataque erat. Huc enim facit quoil ab Υιού Θεού εν δυνάμει , κατά Πνεύμα αγιωσύνης,
Apostolo dictum est : Qui definitus est Filius Dei εξ αναστάσεως νεκρών · διά γάρ των θαυμάτων,
in virtute , secundum Spiritum sanctificationis , ex και της αναστάσεως, και της επιφοιτήσεως του αγίου
18 Matth . ΧΧνιι, 46. 16 II Cor . ν . 21 . 11 Galat . II , 13 . 18 1 Cor . XV, 36. "' Greg. Naz. orat.
36 . 80 Greg. Naz.ibid .
81 Supra lib. 3 cap . 21 . 82 Joan . XVII , 5.
VARIÆ LECTIONES.
• Reg. 2 (Coll). 1 υποταγής. Ρ Multi cod. προς Θεόν. q Edita Θεόν τον Πατέρα αυτού . At legendum ut
in textu posuimus, ex cod.'s. Hil. et Regiis sex . Edita non habent και πιστωθείσα.
NOTÆ .
(98) Υπέρ ημών αμαρτίαν εποίησε. Ρro nobis lum declaratumque fuisse, lum per copiosam effu
peccatum fecit . id est, ώς αμαρτωλόν κατακριθήναι D sionem Spiritus sancti in nos, tum per virtutem
à' oñxev, inquit Chrysostomus, veluti peccatorem miraculorum . Nam sicut opos orationem significal,
condemnari sivil . At Hebræa vox non peccatum et qua rei cujusvis natura declaratur , ita et opis
hostium pro peccato significat , sicut awx delicium ζειν , idem erit et declarare et definire . Hierony
el hostiam pro delicio, Deus itaque Filium suum inus in hæc verba epist. ad Ephes. I , 5 : Qui præ
peccatum fecit , quatenus eum sibi pro peccatis destinavit nos, etc. ait : Diſſerentiam Græci sermonis
nostris offerri voluit. Alludebat, ut reor, Apostolus προορίσας et ορισθέντος , Latinus sermonen explicaι .
ad illud psal . xix , 7 : Holocaustum el 78001 pec- Superior quippe sermo ad eos referlur, qui antea
catum , sen hostiam pro peccato , non poslutasli , tunc non fuerunt, el priusquam fiereni , de his cogitatum
dixi : Ecce venio . Cui loco similis et hic alter esi, et postea substiterunt ; inſerior vero, de eo quem
Isaiæ xxxv , 10 : Si posuerit Owx delictum animam nulla cogitatio , voluntas nulla præcessit , sed sem
suam , sive seipsum ; ubi Vulgata babet : Si posuerit per ſuit , et nunquam qui
ut cum
esseiante
accnon erordium
epil'essent, po
.
pro peccalo animam suam . Unde recte nunc de his
(99) Του όρισθέντος . Qui definitus est Filius Dei. slea substiterunt, dicitur προορισθέντες . De Filio
Sic auctoris sensum reddo, cum Vulgala habeat, vero , hoc est de Domnino nosiro Jesu Christo in alio
Qui prædestinatus est Filius Dei. Noster porro loco scriplum est opło0évtos, quia semper cum Patre
Chrysostomum et alios Patres Græcos sequitur a fuit, et nunquam eum ul essel, voluntas Patrem præ
quibus ex lolo non dissenlit S. Thomas. Hi voce ops- cessit . Ex quo colligilur semper Patrem , semperque
GOÉvtos, non intellexerunt prædestinatum esse ſuisse Filium , et in quibus æternitas coæqualis est ,
Chrislum ut Filius Dei fieret, sed certo monstra- eamdem esse naluram.
83
Πνεύματος εφανερώθη , και επιστώθη τω κόσμω, A resurrectione mortuorum 81. Siquidem per miracu .
ότι Υιός έστι του Θεού . Και το • Προέκοπτε σοφία la , resurrectionemque , el sancti Spirilus adven
και χάριτι και. lum ,> mundo declaratum est , atque persuasum ,
eum Dei Filium esse 84. Ac illud quoque , Proficie
bal sapientia el gralia 88 .
Τα δε, κατά την του Ιουδαίων προσώπου οικείω 288 Nonnulla postremo ita de eo dicuntur lan
σιν, μετά των Ιουδαίων αριθμών εαυτόν, ως προς quam Judæorum personam acciverit , se in eorum
την Σαμαρείτίν φησιν· 'Υμείς προσκυνείτε ο ουκ numerum ascribendo , ut dum Samaritanæ ail :
οίδατε, ημείς προσκυνούμεν ό οίδαμεν , ότι η σω- Vos adoratis quod nescilis : nos adoramus quod sci
τηρία εκ των Ιουδαίων εστίν . mus , guia salus ex Judæis est 86 .
Τρίτος τρόπος, και της μιάς υποστάσεως δηλωτι- Tertius modus ille est , quo una hypostasis de
κός, και του συναμφοτέρου παραστατικός: οίον το : claratur , atque ambæ simul naturæ ostenduntur.
'Εγώ ζω διά τον Πατέρα , και ο τρώγων με, κακεί- Cujus generis illud est : Ego vivo propter Palream ,
νος ζήσεται δι' εμέ • και το: Υπάγω προς τον el qui manducat me , et ipse vivet propler me 87. Et
Πατέρα, και ουκέτι θεωρείτε με · και το Ούκ αν illud : Vado ad Patrem , et jam non vibebitis me 88 .
B
τον Κύριον της δόξης έσταύρωσαν και το : Ού- Item : Dominum gloriæ nunquam crucifixissent 89
δεις αναβέβηκεν εις τον ουρανόν , ει μή ο εκ του Illudque tandem : Nemo ascendit in cælum , nisi
ουρανού καταβάς , ο Υιός του ανθρώπου , ο ών εν qui descendit de cælo , Filius hominis qui est in cce
των ουρανώ , και τα τοιαύτα . lo 90 ; aliaque similia.
Και των μετά την ανάστασιν, τα μεν εισι θεοπρε- Eorum demum quæ resurrectionem sequuntur,
πή , ως το• Βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του quædam divinitati conveniunt, ut : Baprizantes cos
Πατρός, και του Υιού , και του αγίου Πνεύματος 1. in nomine Patris, et Filii , et Spiritus sancti " . Nam
ως Θεού του Υιού δηλώνοτι· και το · 'Ιδού εγώ μεθ ' bic Filius uti Deus adhibetur. Et illud : Ecce ego
υμών ειμι πάσας τας ημέρας, έως της συντελείας vobiscum sum omnibus diebus usque ad consumma
του αιώνος , και τα τοιαύτα • ως γάρ Θεός έστι tionem sæculi 99; aliaque hujus generis. Etenim ut
.
μεθ' ημών » τα δε άνθρωποπρεπή , ως τό : Έκράτη- Deus nobiscum est. Alia humanitati conveninnt ,
σαν αυτού τους πόδας και το • Κάκεί με όψον- ut illud. Tenuerunt pedes ejus 93ºs ; el illud : Illic me
ται , και τα τοιαύτα. videbunt 95 ; et similia .
Τών δε μετά την ανάστασιν ανθρωποπρεπών τρό- Eorum porro quæ post resurrectionem humani
που εισί διάφοροι . Τα μεν γάρ αληθώς μεν, αλλ' ου C tati conveniunt , varii moji sunt. Nonnulla enim
κατά φύσιν ( 1 ) , αλλά κατ' οίκονομίαν προς το πι- vere quidem , non tamen naturali modo , sed certa
,
στώσασθαι, ότι αυτό το παθόν σώμα ανέστη, ώς οι dispensatione contigerunt ,, ut cicatrices ,, ntandu
μώλωπες, η βρώσις, και η πόσις ή μετά την ανά- calio ac potio postquam revixit . Quædam autem
στασιν. Τα δε αληθώς και κατά φύσιν, ώς το μετα- vere el pro eo ac naturæ consentaneum esl ; v. g.
βαίνειν τόπους εκ τοπων αμόχθως, και το διά των de locis in loca citra laborem migrare , ac per ja
Ουρών κεκλεισμένων εισελθείν. Τα δε κατά προσ- nuas clausas ingredi. Quædam per simulationem ,
ποίησιν, ώς το • Προσεποιήσατο πορρωτέρω πο- O
uti , Finxit se longius ire 95. Quædam rursus ulri .
μεύεσθαι. Τα δε του συναμφοτέρου, ως το· 'Ανα- que naturæ congruunt ; ul , Ascendo ad Patrem
βαίνω προς τον Πατέρα μου , και Πατέρα υμών , και meum et Patrem vestrum : et Deum meum et Deum
Θεόν μου, και Θεόν υμών » και το• Εισελεύσεται vestrum 96. Et illud : Introibit Rex gloriæ 97. Item :
ο βασιλεύς της δόξης και το • Εκάθισεν εν δε- Sedet in dexlera majeslalis in excelsis 98. Quædam
ξιά της μεγαλωσύνης εν τοις υψηλοίς · τά δε, ως denique sic accipienda , tanquam in ordinem no
μεθ ' ημών εαυτόν ταττοντος, το τρόπο της κατά strum se ascribat, per nmentis praecisionen scili
ψιλήν επίνοιαν διαιρέσεως, ώς το• Θεόν μου, και cel , ut illud : Deum meum 5, et Deum vestrum .
θεόν υμών . D
Δεί ούν τα μέν υψηλά προσνέμειν τη θεία και Cuique naturæ conyrua illi iribuenda. - Quam
κρείττονι φύσει παθών και σώματος : τα δε ταπεινά, obrem ea quæ sublimia sunt , divinæ naturæ , om
83 Rom . 1, 4. B* Chrysost . hom . 1 in Epist . ad Rom . et alii . 88 Luc . 1 , 32. 86 Joan. V, 22 . 81 Jo : ι ,

58 . 88 Ioan. xv, 10. 89 ΙCor. 1 , 8 . 90 Joan . 15. 91 Μatth . Αν, 19. 92 ibid . 20 . 93 ibid . 9.
si ibid . 10. 9. Luc . ΧΧV, 27 . 98 Joan . Xx, 18. 97 Psal . ΧΧ . 7 . 98 Ηebr.1 , 3.
VARIÆ LECTIONES.
• Reg. 1 συνέθει. 1 Des unthæc in Regiis quibusdam , nec reddidit vetus interpr. in cod . S. Hil . In
ariis Reg. et in Colb. ita legitur εις το όνομα του Πατρός , και του Υιού , ως Θεού δηλονότι, και του αγίου
11νεύματος .
NOTÆ .
( 1 ) 'Αλλ' ου κατά φύσιν. Νοn tamen naturali qua tiet ut nec cibo, nec potu , quibus alatur,
modo. Naturam vocal corporis beati conditionem , cgeal .
nique passione superiori , ac incorporee tribui ne- Α τη ανθρωπίνη : τα δε κοινά, το συνθέτω, ήγουν τώ
cessum est ; quæ autem humilia , humanæ : quæ εν Χριστώ, ός έστι Θεός και άνθρωπος , και ειδέναι
vero communia , composito ; hoc est , uni Christo , αμφότερα ενός και του αυτου Κυρίου ημών Ιησού
qui Deus et homo est. Itemque compertum habere Χριστού. Εκάστου γάρ το ίδιον γινώσκοντες, και
oportet ,, utraque unius etel ejusdem Domini nostri αμφότερα εξ ενός πραττόμενα βλέποντες , ορθώς πι
Jesu Christi esse. Nam quod utriusque proprium est στεύσομεν, και ου πλανηθησόμεθα . Έξ ών απάντων,
agnoscentes , atque utraque ab uno el eodem geri των μεν ενωθεισών φύσεων ή διαφορά γινώσκεται και
perspicientes , rectam lenebimus fidem , nec erra- και ότι μή ταυτόν, ώς φησιν ο θειότατος Κύριλλος ,
bimus. Ex quibus omnibus unitarum naturarum έν ποιότητα φυσική θεότης τε και ανθρωπότης . Είς
discrimen dignoscitur, quodque ( ut sacratissimi γε μην Υιός , και Χριστός , και Kύριος· και ως ενός
Cyrilli verbis utar 99 ) Ιicet in naturali 289 qua- όντος, εν αυτού και το πρόσωπον, κατ' ουδένα τρό
lilale non idenı sint divinitas et humanitas , unus πον διά την επίγνωσιν της φυσικής διαφοράς μερι
tamen sit Filius , et Christus, et Dominus : et ζομένης της καθ' υπόστασιν ενώσεως .
uous cum sit , una quoque sit ipsius persona ; quippe cum ex eo quod naturarum distinctio
agnoscalur, nullam tamen partitionem unio secundum hypostasime admittat.
CΑΡ . ΧΙΧ . B ΚΕΦΑΛ. ΙΘ' [ B ]:
Deum auctorem malorum non esse.
" Ότι ουκ έστι (2 ) των κακών αίτιος ο Θεός .
Actionis nomine in Scriptura dicia permissio. Xρή ειδέναι, ότι έθος τη θεία Γραφή, την παρα
Scire illud altinet , moris esse Scripturae , ut Dei χώρησιν του Θεού , ενέργειας αυτού καλείν, ώς όταν
permissionem actionenı ipsius appellet, velut cum λέγη ο Απόστολος εν τη προς Ρωμαίους Επιστο
ait Apostolus in Epistola ad Romanos : Annon λή : " Η ουκ έχει εξουσίας και κεραμεύς του πηλού
.
habet potestalem figulus luti ex eadem massa facere εκ του αυτού φυράματος ποιήσαι, ο μέν εις τι
aliud quidem vas in honorem , aliud autem in con- μην σκεύος, ο δε εις ατιμίαν ; "Οτι μέν γάρ αυτός
tumeliam ? ? Idcirco nimirum, quod ipse et haec et ποιεί και ταύτα κακείνα μόνος γάρ αυτός έστι των
illa facit. Solus enim ipse universorum opiſex est. απάντων Δημιουργός, αλλ' ουκ αυτος τίμια κατα
Haud tamen ipse vel nobilia, vel ignobilia vasa σκευάζει , ή άτιμα , αλλ ' ή οικεία εκάστου προαίρε
efficit, verum sua cujusque voluntas ac electio . σις. Και τούτο δηλον, εξ ών ο αυτός 'Απόστολος εν
Αtque id liquel ex his verbis, quibus idem Aposto- τη προς Τιμόθεον δευτέρα Επιστολή φησιν · Εν
lus utitur Epistola ad Timotheum secunda :: Iη μεγάλη οικία ουκ έστι μόνον σκεύη χρυσα και
magna domo non solum sunt vasa aurea el argen- αργυρά , αλλά και ξύλινα και οστράκινα, και 4
tea ,, sed et lignea et fictilia :: et quedam quidem in C“ μεν εις τιμήν , α δε εις ατιμίαν . Εάν ούν τις εκ.
honorem , φuadam autem in contumeliam . Si quis καθάρη εαυτόν από τούτων, έσται σκεύος εις τ
ergo emundaverit se ab 1stis, erit υαs in honorem μήν, ηγιασμένος και εύχρηστον το Δεσπότη , εις
sanctificatum , el ulile Domino ad omne opus bonum πάν έργον αγαθών ήτοιμασμένον . Δήλον δε ώς
paralum . Constat autem purgationem voluntate εκουσίως ή κάθαρσις γίνεται • Εάν γάρ τις, φησίν,
fieri. Si quis enim , inquit , emundauerit se. Αtqui εκκαθάρη εαυτόν · η δε ακόλουθος αντιστροφή αντι
consectaria conversio ex adverso respondet , quod, φωνεί • Εάν δε μή εκκαθάρη , έσται σκεύος εις ατι
si non emundaverit , erit was in contumeliam , inu- μίαν, άχρηστον το Δεσπότη, συντριβής άξιον. Το
tile Domino,, ac dignum quod confringalur.. Quo- oύν προκείμενον ρητόν , και το • Συνέκλεισεν ο
circa lum locus hic quem adduximus, lum ille : Θεός πάντας εις απείθειαν και το • "Εδωκεν αυ
Conclusit Deus omnes incredulitate 3 ; et iste : De- τοίς ο Θεός πνεύμα κατανύξεως , οφθαλμούς του
dit eis Deus spiritum compunctionis , oculos ul non μη βλέπειν , και ώτα του μή ακούειν· ταύτα
videant,, et αures ut non audiant 6;6; haec,
hæc inquam, πάντα , ουχ ώς του Θεού ενεργήσαντος έχληπτέον,
omnia non ila accipienda sunt, quasi Deus hæc αλλ' ώς του Θεού παραχωρήσαντος , διά το αυτεξού
ipse effecerit, sed quod permiserit, tum ob arbitrii σιον και το αβίαστον είναι το καλόν ,
libertatem , tum quia bonum ejusmodi naturæ est, D
ul a vi et coactione liberum sil.
99
Epist. apologetica ad Acacium Melitinæ episcopum, longe a medio. • Damasc . Dial . cont . Manich.
* Rom . ΙΧ , 21 . Basil . homil. Quod Deus non sit auct. malor. " || Tim . 11 , 20 , 21 .5 Rom . 11,
32 . 6 Isa. VI, 10 ; Rom . XI , 10.
VARIAE LECTIONES .
« Col. S. Hil . et Reg. 2 δείκνυται.
NOTÆ .
(2) "Οτι ουκ έστι. Deum auctoren malorum non gnarunt. Irenæus, Eusebio et Hieronymo testibus,
esse. Hoc posuerunt Platonici , Goostici, el Mani- librum De monarchia scripsit, in quo adversus
chæi, qui idcirco materiam Deo coævain finxerunt , Florinum demonstrabat Deum non esse opificem
cujus nescio quis genius, malorum omnium esset mali. De hoc argumento exslat Basilii homilia,
auctor. Quorum sceleratum dogma SS. Patres ut quam in epitomen coegisse. Noster videtur. Plura
exhorruerunt , sic Dei quoque sanctitatem propu- in libris Pairuin occurrunt eodem recidentia .
Γήν ούν παραχώρησιν αυτού, ως ενέργειας και Α Scripturæ ergo consuetudo est, it lici permis
ποίησιν αυτού λέγειν σύνηθες τη θεία Γραφή αλλά sionem vocel, ac si ejus aclio el opus esset. Quin
μήν και ότε φησί τον Θεόν κτίζειν κακά, και μη etiam cum a Dco mala creari ail ' , nec esse maluin
είναι εν πόλει κακίαν ήν ο Κύριος ουκ εποίησεν , in civitale quoi non fecerit Dominus , his verbis ' .
ου κακών αίτιον τον Θεόν δείκνυσιν, αλλ' επειδή δισ- Deum malorum auctorem esse minime ostendit :
έμφατον ' το της κακίας όνομα , δύο σημαίνον · και sed quia mali vocabulum anceps est, duplicemque
ποτέ μέν γάρ το τη φύσει κακόν δηλοί, όπερ εν- significationem habet. Interdum enim id quod sua.
αντίον εστί τη αρετή , και τη του Θεού θελήσει ποτέ ptc natura malum est indicat, quod quidem cum
δε το προς την ημετέραν αίσθησιν κακών και επίπο- virlule ac Dei voluntalc pugnal : interdum quod
νον, ήγουν τις θλίψεις και επαγωγάς . Αύται δε, το scnsui nostro malum ac molestum est , velul afli
μεν δοκείν κακαι εισι, άλγειναι τυγχάνουσαι, τη δε cliones el immissæ calamitales ; al revera bonæ.
αληθεία, αγαθαί • επιστροφής γαρ και σωτηρίας γί- lis enim qui sagacis animi sunt, ad conversionem
νονται τους συνιούσι πρόξενου· ταύτας διά Θεού γί- et salutem conſerunt. Alque harum demum Scri
νεσθαι φησιν ή Γραφή . plura Deum auctorem esse comineinoral .
Ιστέον δε ώς και τούτων ημείς εσμεν αίτιοι . Των Sciendum autem est , harum etiam causam in
B nobis esse . Elcnim ex voluntariis malis oriuntur
γάρ εκουσίων κακών τα ακούσια εισιν έκγονα.
involuntaria .
Και τούτο δε ιστέον , ότι έθος τη Γραφή, τινά εκ- Quæ sunt evenlus, causaliter dicuntur. — Illud
βατικώς οφείλοντα λέγεσθαι , αιτιολογικώς λέγειν · item advertendum est hoc Scripturæ 290 familiare
ώς το : Σοι μόνο ήμαρτον , και το πονηρόν εν- esse, ut nonnulla , quæ ex eventu dici debebant,
ώπιόν σου εποίησα, όπως αν δικαιωθής εν τοις ila exprimat , tanquain causam significent ''. Cu
λόγοις σου, και νικήσης εν τω κρίνεσθαι σε. Ού jus generis illud esi : Tibi soli peccavi el malum
γάρ ο αμαρτήσας , ίνα νικήση ο Θεός , ήμαρτεν, ούτε coram te feci : ut justifceris in sermonibus tuis , et
δε ο Θεός εδείτο της ημών αμαρτίας, ένα εκ ταύτης vincas cum judicaris " . Non enim qui peccavit , eo
νικητής Η αναφανή. Φέρει γάρ ασυγκρίτως κατά peccavit, ut Deus victoriam oblineret : nec vero
πάντων και μη αμαρτανόντων τα νικητήρια 1, δη- Deus peccalo nostro opus habebat, ut ex illo victor
μιουργός ών, και ακατάληπτος, και άκτιστος , και appareret. Denis enim citra comparationem ullam ,
φυσικήν έχων την δόξαν, και ουκ επίκτητον · αλλ ' omnes prorsus, atque illos etiam qui non peccant,
ότι ήμών αμαρτανόντων, ουκ άδικός εστιν επιφέρων vincit ac superal, ut qui rerum condilor sit, incom
την οργήν· και μετανοούσε συγχωρών , νικητής της prehensibilis, et increalus, naturalemque ac non ad
ημετέρας κακίας αναδείκνυται · ουκ επί τούτω δε C ventiliain gloriam habeat ; sed quia nobis peccan
ημείς αμαρτάνομεν, αλλ' ότι ούτως αποβαίνει το πρά- tibus,, nihil injuste agit,, cum infert iram;; cumque
γμα . "Ώσπερ, εάν κάθηται τις εργαζόμενος , φίλος δε pænitentibus ignoscit, vitii nostri ac nequitiæ vic!or
τις επιστή , φησίν ότι "Ινα μηδε σήμερον εργάσωμαι , ostenditur ; non tamen ul nos idcirco peccemus,
παρεγένετο και φίλος. Ο μεν ούν φίλος ουχ ίνα μη sed quia ita contingit . Perinde ac si quis, dum ail
.
F εργάσηται παρεγένετο, ούτω δε απέβη · ασχολούμε- opus sedet ,, superveniente antico dical:: Idcirco
νος γάρ περί τήν του φίλου αποδοχήν, ουκ εργάζε- amicus venit, ut nihil hodie operis faciam . Atqui
ται . Λέγεται και ταύτα έκβατικά , ότι ούτως απο- amicus non eo venit , ul nibil ille operis faciat, scd
βαίνουσι τα πράγματα. Ου θέλει δε ο Θεός μόνος εί- ila eventus lulit. Nam dum in suscipiendo hospile
ναι δίκαιος, αλλά πάντας όμοιούσθαι αυτό κατά δύ- distrahitur, ab opere abstinet. Dicuntur autem hæc
να μεν . eventitia , quoniam res ita eveniunt. Deus porro
non solus ipse justus esse vult , sed et omnes quan
lum fieri potest, ad sui similitudinem accedere.
ΚΕΦΑΛ . Κ ' [ Γ ]. CΑΡ. ΧΧ .
" Οτι ου δύο αρχαι . D Non esse duo principia .
"Οτι ου δύο αρχαι , μία αγαθή , και μία πονηρά , Adversus Manichæos , non esse duo principia .
εντεύθεν εισόμεθα. Εναντία γάρ αλλήλοις το αγαθόν Quod non sint duo principia 11,' ' alierum bonum,,
και το πονηρόν, και άλλήλων φθαρτικά, και εν αλ- et alterum malum , hinc nobis perspectum ſiel. Pll
λήλοις, ή συν αλλήλοις ουχ υφιστάμενα · εν μέρει gnant eniminter se bonum et malum ,, seque mu
τοίνυν τούτων έκαστον έσται του παντός . Και πρώ- tuo destruunt : neque alterum in altero, aút cum
τον μεν περιγραφήσονται , ουχ υπό του παντός μό allero possunt exsislere. Itaque in sua quodque
νον , αλλά και υπό μέρους του παντός τούτων έκα parle universi erunt . Ac primum quidem " non
.
modo ab ipsa universitale , sed et ab universi parle
utrumque horum circumscribetur .
Js . XLV, 7 . 8 Amos 111 , 6. o llæc cnarrat Chrysost. peculiari tractatu, et quoruin Deus malorum
causa sil . 10 Basil . Ioc . cit. 11 Psal . L , 6. 11 Athin . Cont . gentes . 13 ibid . Cont. omnes hærel .
VARIÆ LECTIONES.
• Edita δυσέμφατον. * Emendatum legitur in R. 2930 των ακουσίων τα εκούσια. Σ Peest νικητής in
cis .
1 " Deinde quæro, quinam suam utrique regionem A "Έπειτα τις και την χώραν εκάστω αποτεμνόμενος ,
assignarit ? Νeque enim ea auice inter se coiisse Ου γαρ αλλήλοις συνενεχθήναι και συμβιβασθήνα:
aut fædus sansisse inquient; quandoquidem malum φήσουσιν · έτει το κακόν ου κακόν, ειρήνην άγον,
mali nomen amillel, si pacem colal, el cum bono προς το αγαθόν τε συμβιβαζόμενον , ουδ' αγαθόν, το
Konveniat : nec rursus bonum boni nomen retine . αγαθόν, φιλικώς προς το κακόν διακείμενον. Ει δε
bit, si cum malo necessitudinem habeal. Quoi si έτερος, και τούτων εκάστω την οικείαν αφορίσας δια
ειlias quispiam est, qui utrique seden altribuerit , τριβήν, εκείνος και μάλλον έσται Θεός.
ile Deus polius erit.
Quin et duorum alterum necesse erit, nempe ut 'Ανάγκη δε και δυοίν θάτερον , η άπτεσθαι και
vel se invicem langail alque destruant :: vel me- φθείρειν αλλήλους, ή είναι το μέσον, ενώ ουδέ άγα
dius quispiam locus sil, ubi nec bonum , nec ma- θόν , ουδε κακόν έσται , ώσπερ τι διάφραγμα , διείρ
lum versetur, velill seplum quoddam ab altero γον εξ άλλήλων αμφότερα . Και ουκ έτι δύο , αλλά
alterum dirimens, lia jam non dio, sed tria fue τρείς αρχαι έσονται .
tira sant.
llorum item alterurn sit oportet, nempe il vel 'Ανάγκη δε και τούτων το έτερον, η ειρηνεύει»,
pacem inter se colant ; quod quidein a malo alie- B όπερ το κακόν ου δύναται · το γάρ ειρηνευον ού κα
. ι
num est (non cnim malum est , quod pacein serval ) , κόν : η μάχεσθαι , όπερ το αγαθόν ου δύναται · το γιο
vel inter se pugnent, quod ilidem a boni natura .
μαχόμενον ου τελείως αγαθόν» ή το μέν κακόν μά

abhorrel (nam quod pugnal, bonum perfecte non χεσθαι , το δε αγαθόν μη αντιμάχεσθαι, αλλ' υπό του Σ
esi), vel n.alum quidem pugnet, bonum autein non κακου φθείρεσθαι · ή αει λυπείσθαι, και κακούσθαι ,
repugnet,, verum a milo corrupatur,, velin perpetuo όπερ ού του αγαθού γνώρισμα : μία τοίνυν αρχή,, Ι
moerore et molestia versetur quod sane a bono alie- πάσης κακίας απηλλαγμένη
num est. Perspicuum igitur 291 est unum duntaxat Σ
csse principium ab omni malo liberum et immune.
di alum boni privaiio, non substantia aliqua. -- Al , 'Αλλ' εί τούτο , φασί , πόθεν το κακόν ; 'Αμήχα
iniquiunt, si res ila se label, quænam mali origo νον γάρ εκ του αγαθού το κακόν έχειν την γένεσιν.
est 15 ? Neque enim fieri potest, ill malum a bono Φαμέν ούν , ότι το κακόν ουδέν έτερόν έστιν, ει μη
originem traxerit. Respondemus malum nihil aliud στέρησις του αγαθού , και εκ του κατά φύσιν εις το
esse quam privationem boni, alyue ab eo quod na- παρά φύσιν παραδρομή 4. ουδέν γάρ κακών κατά
buræ consentaneum est , in id quod naturæ repu- C
φύσιν . Πάντα γάρ όσα εποίησεν ο Θεός , καλά λίαν,
"
gnal, deflexioneill. Nulla res enim suapte nalura καθό γέγονεν ούτω τοίνυν μένοντα , καθώς εκει
mala est . Omnia quippe quæ fecit Deus, quatenus σται , καλά λίαν εισίν : εκουσίως δε ανεκφοιτώντα έχ
cxstant, valde bona sunti8. Quo fit ut, dum ita του κατά φύσιν, και εις το παρά φύσιν ερχόμενα, εν
manent, sicut condita fuere , valde bons sint. Al το κακό γίνονται.
dum sponte ab eo quod naturze consentaneum est, abscedunt, alquc ad id quod naturæ adversalur,
sese conferunt, in malum labuntur .
Atqui sic comparatum est , ut cuncta Conditori Κατά φύσιν μεν ούν πάντα δούλα και υπήκοα του
serviant, illique obediant. Quare cum creaturarum Δημιουργού . " Οταν ούν εκουσίως τι των κτισμάτων
aliqua frenum exculit, contumasque ſit creatori αφηνιάση, και παρήκοον του ποιήσαντος • αυτό γε .
suo, tum denique sui ipsa vitii auctor est . Malum νηται, εν εαυτό συνεστήσατο την κακίαν . Κακία γάρ
enim non substantia aliqua, neque substantiæ pro- ουκ ουσία τίς έστιν, ουδέ ουσίας ιδίωμα, αλλά συμ
prietas est , sed accidens ; hoc est , ex eo quod βεβηκός, ήτοι εκ του κατά φύσιν εις το παρά φύσιν
malur : c aplissimum est , in id quod naturæ repli- εκούσιος παρατροπή , όπερ έστιν αμαρτία.
gnat, voluntaria deflexio, sive peccatum .
Peccati parens diabolus, voluntale, non natura.- Πόθεν ούν ή αμαρτία ; Της αυτεξουσίου γνώμης
Undepam igitur peccatum 1 ? Liberia nimirum dia- D του διαβόλου εύρημα. Κακός ούν ο διάβολος ; Και
boli voluntatis inventum est . Ergo diabolus malus ? μέν γέγονεν, ου κακός, αλλ' αγαθός άγγελος γά!
Ceile quatenus conditus est, non est malus, scd φωτεινός και λαμπρότατος υπό του Δημιουργού
bonus.. Angelus enim Iucidus , ac eximie splendi- έκτισται, αυτεξούσιος ως λογικός : εκουσίως τε της
dus ab Opifice conditus fuit, arbitriique libertate κατά φύσιν αρετής απεφοίτησε, και εν τω ζόφο της
præditus, utpote rationalis. Cæterum a virtule quæ κακίας γέγονε, Θεού μακρυνθείς του μόνου αγαθού,
maltra cousentanca est , sponte desciscens, in ma- και ζωοποιού , και φωτοποιού · εξ αυτού γάρ πάν
Damasc. dial. Coni. Alanich . 18 Basil. hom . Deum non esse caus . mal. 16 Gen. L, 31 .
97 Basil. ibid .
VARIÆ LECTIONES .
2 Cod . S. Wil. ct alii quidam å hotspopevo :, melins in aliis à tovepopevoz . sic vetus interpr. distrie
buentem , a Reg . 1 , Col!». Η διατριβήν διδούς, εκείνος . • Col. 1 κακουχε m
ίσθαι . c Quida codice s
onci , unde in scieri translatione legiiur ail hereticus. d Mss. quedam zapaopotn , ut infra. e Colb. 1
πείσαντος
αγαθών αγαθύνεται, και καθόσον εξ αυτού μακρύνε- A litie caliginem provolutus est, discedens procul a
ται 1 γνώμη · ου γαρ τόπω · εν τώ κακία γέγονεν. Deo , qui solus bonus est , ac vilde el lucis parens :
ex ipso enim bonitatem trahil, quidquid est bonum , el qualenus ab ipso voluntate ( non enim loco )
abscedii, in malo hærci.
ΚΕΦΑΛ . ΚΑ' ( ]. CAP . XXI .
Τίνος ένεκεν (5) πρoγινώσκων ο Θεός τους αμαρ- Cur Deus eos condideril, qui peccaluri esseni, nec
τάνειν , και μη μετανοείν μέλλοντας, έκτισεν. pænitentiam acluri.
"Ο Θεός δι’ αγαθότητα εκ του μη όντος εις το είναι Malos præscilos creat Deus, ne sua bonitas rinci
παράγει τα γινόμενα , και των εσομένων προγνώ- videatur a malo . · Deus pro sua bonit :ile 18 , ca
στης εστίν. Ει μεν ούν μή έμελλον έσεσθαι, ουδ ' αν quæ fiunt, ex nihilo producit, præsciusquc est ſu
κακοί έμελλον έσεσθαι, ουδ' αν προεγινώσκοντο. Των lurorum . Itaque nisi exstituri essent, ne mali qui
γάρ όντων αι γνώσεις , και των πάντως έσομένων, αι dem futuri essent , nec praenoscerentur . Eorum
προγνώσεις. Πρώτον γάρ το είναι , και τότε το κα- enim qu:e sunt, cognitiones sunt eodemque modo,
λον, ή κακόν είναι . Ει δέ μέλλοντας έσεσθαι διά την corum quæ omnino ſutura sunt, prænotiones. Prius
προαιρέ
του Θεού αγαθότητα , το κακούς εξ οικείας προαιρέ- enim est, ut aliquid sit : ac tum τ! t bonum sit .
σεως μέλλειν έσεσθαι, εκώλυσεν αυτούς γενέσθαι , το Β vel imalum . Quod si , cum propter Der bonitatem
κακόν ενίκα άν τήν του Θεού αγαθότητα. Ποιεί του . exslituri essent, idcirco eorum ortuis impelit:is
γαρούν ο Θεός αγαθά άπαντα και ποιεί · έκαστος δε εξ fuissel, quod propria voluntate mali futuri erant,
οικείας προαιρέσεως καλός τε και κακός γίνεται. Εί maluin certe 292 Dei bonitatem vincerel. 040
και τοίνυν έφη ο Κύριος 8 • Συνέφερε το ανθρώπω circa Deus omnia que facit , bona facit : al propria
εκείνω, εί ουκ εγεννήθη , ου την οικείαν κτίσιν cujusque voluntate accidit, ut bonus vel malus sit .
κακίζων, έλεγεν, αλλά την εξ οικείας προαιρέσεως Ergo cum diceret Dominus : Melius erat homini
και ραθυμίας επιγενομένην το κτίσματα αυτού κα- illi, si nalus non fuissel " , nequaquam opus suum
κίαν. " Η γάρ της οικείας γνώμης ραθυμία άχρηστονimprobabat , sed malitiamillam,, quam res a se con9
αυτή την του Δημιουργού ευεργεσίαν εποίησεν · «lita ex propria voluntate et socordia contraxerat .
ώσπερ αν εί τις πλούτος και αρχήν παρά βασιλέως Nam per voluntatis ignayiam inutile silhi condito
εγχειρισθείς, τυραννήσει τον ευεργέτην, όν αξίως ris beneficium reddiderat . Haud secus ac si quis,
χειρωσάμενος τιμωρήσεται , ει μέχρι τέλους τη τυ- cum opes et iniperiuni a rege acceperit , euin qui
ραννίδι κατίδου τούτον εναπομένοντα. de se tam bene meritus sit, lyranni more opprimal :
quen rex , in potestatem redactum , merilo pæna alliciet siquidem illum a tyrannidis occupand :
proposito abduei non posse conspexerit.
ΚΕΦΑΛ . ΚΒ' [LE'). C CAP. XXII
Περί νόμου Θεού και νόμου αμαρτίας . De lege Dei et lege peccali .
Αγαθόν το Θείον, και υπεράγαθον , και το τούτου Bonum est quidquid Deus rull . - Bonus cst Deus,
θέλημα τούτο γάρ αγαθών, όπερ ο Θεός βούλεται . et omni bonilate sublimior; bonaque item est ipsius
Νόμος δε έστιν η τούτο διδάσκουσα εντολή , ένα εν voluntas . Id demum enim est bonum , quod vult
αυτώ μένοντες, εν φωτί ώμεν · ής εντολής ή παρά- Deuts. Les autein illnd preceptum est, quo Ιιοο
βισις αμαρτία εστίν . Αύτη δε διά της του διαβόλου edocemur; ut in ipso manentes, in lucc versi
18 Damasc . Dialog . contra Manich . 19 Marc . ΧΙV, 21 .

VARIÆ LECTIONES.
1 R 1 μακρυνθή τις. 3 Reg . 1 διά τον Ιούδαν .
NOTÆ .
(3) Tiroc črexer. Cur Deus eos condiderit, etc. p ex præscientia , quem noverit talem fore, qui sibi
Allera bæc est Manichæorum et Gnosticorum argu- posiea displiceret : sed tantæ bonitalis est el ineffabi
tatio, quam Hieronymus, lib. m Cont . Pelag. tan- lis clemenitæ , ut eligal eum , quem interim bonum
quam ex Marcione, sibi proponit in hunc modum : cernii , et scil malum fu !urum , dans ei potestatemi
Aut scirit Deus hominem in paradiso posituin, præ . conversionis el pænitentiæ ... Non enim ideo percavit
taricaturum esse mandatum illius , aut nescivil. Si Adam , quia Deus hoc futurum noreral, sed præscivit
scivit , non est in culpa is qui præscientinm Dei vi . Deus quasi Deus, quod ille erul propria voluntate
lare non poluil ; sed ille qui ialem condidit, ul Dei ſaclurus. Consimiles quæstiones simili inodo Basi.
non posset scientiam devitare. Si nescivil , cui pra- lius solvit , homil. Quod Deus non sit malorum can
scientiam tollis , auſers el divinitalem . Ita profecto sa, Chrysostomus quoque et alii , quibus pene adjun.
Marcion apud Tertullianum lib. Il cont. ipsum , xerim Moysen illum Barcepha, cujus libri duo in
cap. 5. Respondet Hieronymus : Hoc genere in culpa Hexaemeroa ab Andrea Masio primum e Syriaco in
eni , qui elegit Saul, futurum postea regem impiissi- Latinum versi editique sunt, lum deinde in Biblio.
inuin ; el Salvator , aut ignorantia, aut injustiliæ thecis PP. relati . Ast hic aucior planc Jacobita
denebitur reus , cum in Evangelio sit locutus : Nonne fuit, ut colligitur ex variis locis in quibus non sine
ros duodecim ego elegi apostolos , el unus de vobis laude nequissimos viros citat, Severuin Antioche
diabolus est ? , Interroga eum , cur Judam clegerit num , Xenaiam seu Philoxenum Mabugensen sive
prod !lorem ; cui ei loculos comuniserit, quem furem Hierapolitanum , Jacobum Sarugenseni, et alios
futuru n esse non ignorabai. Vis audire rationem ? synodi Chaicedonensis liostes. "
D.us præsentia judica !, non futura ; nec condemnat
1199 S. JOANNIS DAMASCENI 12M)
mur 10. Cujus precepti transgressio peccatum est. A προσβολής , και της ημετέρας αβιάστου και έχουσίου
lloc porro suggerente diabolo , nobisque mulia παραδοχής συνίσταται . Λέγεται δε και αύτη νό
vi impressa libere suscipientibus condatur. Atqui uo ; (4) ..
μο
ipsum quoque peccatum les appellatur ” .
Dei lex ac mentis nostræ . Peccali tex el quæ est 'Επιβαίνων ούν και του Θεού νόμος το να ήμών,
in carnis nostræ membris . Dei ilaque lex mentem εφέλκεται προς εαυτόν, και νύττει την ημετέραν
nostram inscendens, eam ad se trabil, conscien- συνείδησιν. Λέγεται δε και η ημετέρα συνείδησις
tiam nostram exstimulando, quæ et ipsa mentis νόμος του νοός ημών. Και η προσβολή δε του πονη
nostræ lex dicitur : quinimo maligni suggestio, ρού , τουτέστιν ο νόμος της αμαρτίας, επιβαίνων τοις
lioc est les peccati ,, meilbra carus inscendens ,, μέλεσι της σαρκός ημών , δι' αυτής ημίν προσβάλλει.
per eam nos aggreditur. Nam , quia spoile semel "Απαξ γάρ παραβάντες εκουσίως τον νόμον του Θεού,
Dei legem infregimus, admissa nequissimi sugge- και την προσβολήν του πονηρού παραδεξάμενοι ,
stione, ei deinceps ad nos adilum aperuimus, qui εδώκαμεν αυτή είσοδον , πραθέντες υφ' εαυτών τη
nos ipsi peccalu vendiderimus. Quo fil ul corpus αμαρτία . " Οθεν ετοίμως άγεται το σώμα ημών προς
nostrum prompte et el facile ad illud impell: 11:.. αυτήν. Λέγεται ούν και η εναποκειμένη τω σώματι
Ouocircaille peccali odor ,sensuse, qui in corpore Β ημών οσμή και αίσθησις της αμαρτίας, ήτοι επιθυ
residel, sive concupiscentia el voluplas, lex in μία και ηδονή του σώματος, νόμος εν τοις μέλεσι της
membris carnis nostræ appellatur. σαρκός ημών.
Scripturæ locus de harum legum pugna exposilus . Ο μεν ούν νόμος του νοός μου, ήτοι η συνείδησις,
Ac proinde les quidem mentis meæ , id est συνήδεται το νόμο του Θεού, ήτοι τη εντολή , και
conscientia , «ondelectatur legi Dei,, sive precepίο ,, ταύτην θέλει. Ο δε νόμος της αμαρτίας, ήτοι η προσ
illudque vult.. At les peccati 1º ,, Iloc est suggestio ,, βολή διά του νόμου του εν τοις μέλεσιν, ήτοι της του
per earn legem , quæ est in membris meis, sive σώματος επιθυμίας, και ροπής, και κινήσεως, και
per corporis, alque illius animæ partis quæ ratio- αλόγου μέρους της ψυχής, αντιστρατεύεται το νόμο
nis est expers, cupiditatem , propensionemque, ac του νοός μου , τουτέστι τη συνειδήσει, και αιχμαλωτί
motuin , repiignal legi mentis meæ , hoc est con- ζει με, και θέλοντα τον του Θεού νόμον, και αγαπών
scieoliæ, el caplival me ( lamelsi Dei legem velim τα, και μη θέλοντα την αμαρτίαν, κατά ανάκρασιν και .
ct amem , nolimque peccatum , atque illud averser), διά τε του λείου της ηδονής, και της του σώματος
obcommislionem nimirum , ac lum per lævorem επιθυμίας, και του αλόγου μέρους της ψυχής, ως
inullitiemque voluplalis , lum per corporis, el brulæ έφην, πλανά , και πείθει δουλεύσαι τη αμαρτία · αλλ '
.
C
illius , ut dixi , animæ partis concupiscentiam , me ο Θεός το αδύνατον του νόμου , ενώ ησθένει ο
.
Judificalur , adducilque 293 ut peccato serviani. νόμος διά της σαρκός, πέμψας τον Υιόν αυτού εν
At Deus id quod impossibile erat legi, in quo infir- όμοιώματι σαρκός αμαρτίας » σάρκα μεν γαρ άν
mabatur ( lex ) per carnem , millens Filium suum in si- έλαβεν , αμαρτίαν δε ουδαμώς κατέκρινετην αμαρ
inilitudinem carnis peccati ( carnem enim ille as . τίαν εν τη σαρκί , ίνα το δικαίωμα του νόμου
sumpsit, peccatum non item ), damnavit peccatum πληρωθή εν τοις μη κατά σάρκα περιπατουσιν ,
in carne, ui justificatio legis impleretur, in iis qui αλλά κατά Πνεύμα. Το γάρ Πνεύμα συναντιλαμ
non secundum carnem ambulant, sed secundum Spi- θάνεται τη ασθενεία ημών , και παρέχει δύναμιν
rilum " . Nam Spiritus adjuva! infirmitatem nostramº , το νόμο του νοός ημών, κατά του νόμου του εν τοις
legique mentis nostræ, adversus eam quæ est in μέλεσιν ημών. Το γαρ, Τί προσευξόμεθα καθο δεί,
membris nostris , vires præstat. Illud siquidem : ουκ οίδαμεν 9, αλλ' αυτό το Πνεύμα εντυγχάνει
Quid oremus sicut oportet , nescimus : sed ipse Spi- υπέρ ημών στεναγμοίς άλαλήτοις , τουτέστι διδά
ritus postulat pro nobis gemilibus intenarrabilibus 28 , ο σκει ημάς τι προσευξόμεθα 1. " Ωστε αδύνατον , ει
20 Joan . 1 , 7. 21 Rom, VII . 25. 21 ibid . 22. 1. Rom . VΙΙΙ , 3 , 4 . 9. ibid . 25 25 js(!.
VARIÆ LECTIONES .
h Cod . S. Hil. et alii plerique avázpiorv. R. 3451 äváxicsiv. Veliis interpr. secundum unacrasin , id esi,
contractionem , refusionem per lævilaiem inluptatis : Faber secundum conıradiciionem per suadelam
voluptatis . Mens auctoris hæc est, ex conjunctione animæ cum corpore, peccati leseni per omma
wenibra permistam esse. i Cod. S. Hil . ultique alii προσεύξασθαι.
NOTÆ .
(4 ) Λέγεται δε και αυτή νυμος . Αtqui ipsum quo- naluræ carnis, sed legi peccati, hoc est tyrannidi
que lex, etc. Aliud Manichæorum commentum con- peccati. Subjungit eum secernere peccati legem a
vellit, afirmantium , carnem a malo principio pro • membris carnis , et legem , sive naturalem , sive
creatam , el idcirco vocalam ad Rom . vii, 23, legem Mosaicam , peccato perinde adversari, non carni :
peccati. Noster vero docel legein peccati esse in- Non enim carnew esse peccatum , αλλ ' έργον Θεού,
pulsim diaboli cupiditate carnis ulentis, ut nos in σφόδρα πρός αρετήν επιτήδειον , scd opus Dei ad tir.
peccatum inducat. Chrysostomusmonet Apostolumn lulein raide idoneum . Plura requiras in homil . 13
non disisse, caplivandem me impetui carnis , aut Chrysost. in Epist. ad Romanos.
μη δι υπομονής και προσευχής , τας εντολάς του Κυ- Α ideal est at: si liceret , ipse nos docet quid oranduro
ρίου κατεργάσασθαι. sil. Ex quo lil , ut Dei priccepla nisi per patientiam
el oralionem impleri non possint .
ΚΕΦΑΛ . ΚΓ ' [ ). CAP . XXIII
Κατά Ιουδαίων , περί του Σαββάτου . Adversus Judæos , de Sabbato
Σάββατον η εβδόμη ημέρα κέκληται · δηλοί δε την Diei septimi religio. Sabbaluin dies septimus
κατάπαυσιν . Εν αυτή γάρ κατέπαυσεν ο Θεός vocatus est, el requiem significal. Deus enim eo
από πάντων των έργων αυτού , ώς φησι η θεία die, sicut ait Scriplura , requievit ab operibus suis **,
Γραφή · διό και μέχρις επτά και τωνημερών αριθμός ut numerus dierum ad septimum usque progres
προβαίνων , πάλιν ανακυκλούται , και από της πρώ- sus , rursus in orbem redeat, atque a primo ini:
της άρχεται. Ούτος ο αριθμός τίμιος παρά Ιουδαίοις , tium sumat. llic porro numerus apud Judæos in
του Θεού προστάξαντος τιμάσθαι αυτόν, ουχ ώς έτυ- honore est : quippe quem Deus coli præceperit,
γεν, αλλά και μετά βαρυτάτων επί τη παραβάσει idque non defunctorie, sed gravissimis elian pe
επιτιμίων . Ούχ απλώς δε τούτο προσέταξεν , αλλά nis statutis in eos, qui, illud transgressi essent " .
διά τινας μυστικώς τοίς πνευματικοίς τε και διορα- Nec vero leniere id ille imperavit : sed certis qui
τικούς κατανοουμένας αιτίας . B busdam rationibus adductus, quas viri spirituales,
mentisque perspicacitate præditi,intelligunt * .
"Ως έμε γουν γνώναι τον αμαθή ίν' εκ των κα-
.
Conjectatio auctoris, cur præcepta Judæis requies
τωτέρων και παχυτέρων άρξωμαι " ειδώς ο Θεός το Sabbali. Quantum autem ego, alioquin imperi
παχύ τε και φιλόσαρκον , και προς την ύλην όλως tus, assequi possum (ut ab inferioribus ac crassio
απορρεπές του Ισραηλίτου λαού, άμα δε και το ribus incipiam ), cum sciret Deus Israeliticum po
αδιάκριτον : πρώτον μεν, ίνα ο δούλος και το υπο
ζύγιον αναπαύσητα , ώς γέγραπται· επειδή ανήρ pulum lerrenaspingue m eesse,
impens pronum , nec addictu
et carni , inque
discretimonis res
ullius,
δίκαιος οικτείρει τας ψυχάς κτηνων αυτού , άμα hanc legem sanxil : primum , ul servus el jumen
ένα δε και σχολήν άγοντες εκ του περί την ύλην περι- tum requiescerent, sicut scriptum est " . Etenim
σπασμού , προς τον Θεόν συνάγωνται , εν ψαλμοίς , juslus miseralur animas jumentorum suorum 30 :
και ύμνοις , και ωδαίς πνευματικαίς , και μελέτη deinde vero , ut ipsi lerrenis occupationibus ſeriali,
των θείων Γραφών άπασαν την εβδόμην αναλίσκοντες, ad Deum se colligerent ; septimum nempe diem in
και εν Θεώ καταπαύοντες . " Οτε μεν γάρ (5 ) ουκ ήν psaliis et hymnis el canticis spiritualibus , divi
νόμος , ου Γραφή θεόπνευστος , ούτε το Σάββατον τω narumque Scripturarum lectione totum expend , en
Θεό αφιέρωτο. "Οτε δε η θεόπνευστος Γραφή διά C
Μωϋσέως εδόθη , αφιερώθη τω Θεώ το Σάββατον , ως lex les, atque in Deo conquiescentes. Nam , quando
non erat , nec Scriptura divinitus inspirata, ne
αν περί την ταύτης μελέτην εν αυτώ αδολεσχήσω- Sabbatum quidem Deo consecratum erat. Al posla
σιν , ου μή πάντα τον βίον τω Θεώ αφιερούντες , οι quam Scriptura divina per Moysen data est, Sab
μή πόθω τη Δεσπότη ως Πατρί δουλεύοντες , αλλ' ώς balum quoque Deo dicatum ſuit; ut ejus medita .
δουλοι αγνώμονες , καν μικρών και ελάχιστον μέρος lioni vacarent, qui lutum vitæ lempus Deo non
της εαυτών ζωής τω Θεώ αποτέμωνται , και τούτο impendunt, nec Domino tanquam patri lolo desi
φόβω των επί τη παραβάσει ευθυνών και επιτιμή- derio serviunt : sed velut ingrali servi , parvam
σεων : Δικαίω γάρ νόμος ου κείται , αλλά αδίκω Ε. saltem ac perexiguam vilæ particulam illi imper
. και
Eπει πρώτος Μωϋσής τεσσαράκοντα ημερών , και tirent, 294 idque pænarum et objurgationum ,
αύθις ετέρων τεσσαράκοντα νηστεία 1 προσεδρεύσας quæ prævaricatores manent, timore : Non enim lex
26 Gen. μ , 2 . 27 Εxod . XII , 6 ; Νum . XV , 35. 38 Greg. Niz, orar . 41. 29 Deut
. ν, 14. 10 Proν . x1 , 10.
VARIÆ LECTIONES .
5 ΑΙ. περί σαββάτου , κατά Ιουδαίων . & Μss . αδίκους . I In quibusdam hic repetitur vos hue
ρων .
NOTÆ .
lex non esset , elc. D et Sabbato , præterquam Sadoato sancto, quod Ma
" Ora per ráp . Nam cumScriplu
( 5)concinii
sis auctor Synopsi
s ræ inter opera gnum vocant. Idem sancitur, lib. vu Consi. Apost.
Athanasii, in Exodum . Ai Sabbati feriandi jussio- cap. 25. Constantinus M. edidit, ne Christiani Sabo
nem non Moyses instituit, sed a miundi exordio balo et die Dominica in vadimonium venirent . Quan
lalam (Gen. ji, 3), et pene oblilleratam instauravit. quam Laodicenus, canone 20, fideles adınonet in
Quod argumentum longa inductione prosequi libe- Sabbatis omnino vacandum non esse, sed operan
rel, quippe qnod validum sit ad firmandam fidem dum : si libueril yacent, sed non more Judaico .
creationis universi . Al consulere brevitali jubeor . Romæ vero eerlis de causis jejunabatur : quem
Prieter Dominicam diem , Sabbatum eliam solemne ctiam morem in Cypro viguisse colligo ex Epipha
Orientalibus fuit, imo et Latinis plerisque, ut nem . nio , qui in Expositione fidei, n . 22, hos polissimum
pe Mosaicæ legi non nihil concederelur, nec Judæi synaxibus habendis præslitulos dies referat, feriam
ob veteres rilus penitus abolitos a Christiana reli- secundam , quarlam , sextam el Dominicam ; at
gione delerrerentur : quamobrem can . 66 Apost. Dominica sola jejunio interdici
analheia dicitur illi , qui jejunaveril die Dominica
120.3 S. JOANNIS DAMASCENI 1294
usto posita es . , sed injusto 31. Argunmiento est , quod A τω Θεώ, πάντως και τους Σαββασι διά νηστείας εκά :
primus ipse Moyses lotos quadraginta dies, rur- κου εαυτόν, του νόμου μη κακούν εαυτούς εν τη του
sumque lolidem alios jejunus assistens Deo) 32, Σαββάτου ημέρα προστάσσοντος . Ει δε φαιεν, ότι
procul dubio ipsis quoque Sabbatis sese macera- προ του νόμου τούτο , τι φήσουσι περί του Θεσβίτου
jal, cum lanien lex juberet, ne quis se die Sab- Ηλιού , τεσσαράκοντα ημερών οδόν ανύσαντος εν
Διati afligere.
t. Quod si loc ante lalam legem ge- βρώσει μιά ;; Ούτος γάρ ου μόνον διά της νηστείας,
stum fuisse aiunt, quid de Elia Thesbile sunt di- αλλά και διά της οδοιπορίας εν τοις Σάββασι των
cluri, qui quadraginta dierum iter, semel duntaxat τεσσαράκοντα ημερών εαυτόν κακώσας , έλυσε το
simplo cibo confecit * ? Etenim ipse non jejunio Σάββατον » και ουκ ώργίσθη τούτω ο Θεός, και τον
•
soluun , sed etiam itirtere , in horum quadraginta νόμον δεδωκώς, αλλά και ως αρετής έπαθλον , εν
dierum sabbatis sese allligens, Sabbatum solvit : Χωρήβ εαυτόν ενεφανισε. Τί δε περί Δανιήλ φήσου
sielle proplerea Deus qui legem tuleral, ei suc . σιν ; Ουχί τρεις εβδομάδας διετέλεσεν άσιτος ; Τί δε
censuit ; quin potius iu virtutis præmiuin, illi se πάς Ισραήλ , ου περιτέμνει το παιδίον εν Σαββάτω ,
in lloreb conspiciendum præbuit. Quid item de ει τύχοι οκταήμερον ; Ουχί δε και την μεγάλην νη
Daniele dicent ? Annon tres hebdomadas integras στείαν , ήν νενομοθέτηνται , ει εν Σαββάτω καταντή
jejunus egit ** ? Quid vero ? Nunquid non Israelitæ B
σου η , νηστεύουσι ; Ουχί δε και οι ιερείς και οι Λευ
omnes infantem Sabbato circumcidunt, si quidem ται εν τοίς της σκηνής έργοις βεβηλουσι το Σάββα
111nc octavum vitæ diem alligerit 33 3* ? Nonne ma- τον, και αναίτιοι εισιν ; 'Αλλά και κτηνος αν εις βό.
unum illud jejunium , quod lege præscriptum esl , θρον εμπέσοι εν Σαββάτω, ό μεν ανασπάσας, αναί
si in Sablato occurrerit , obeunt 36 ? Anno: ilidem τιος, ο δε παριδών 2 , κατάκριτος. Τί δε πας Ισ
>
sacerdotes el Levitæ in tabernaculi operis Sabba- ραήλ , ουχί επτά ημέρας τήν του Θεού κιβωτόν περι
tum violant, nec ob id in culpa sunt 37 ? Quin , si φέροντες , τα Ιεριχούντινα ο τείχη περιήεσαν, εν αις
jumenlum die Sabbati in fovean prolabitur , qui πάντως ήν και το Σάββατον;
3l!ud extraxerit , criminis est insons ; leuis vero, qui hoc facere neglexeril 38. Num cuncti Israelitæ per
septiduum arcam Dei ferentes, Jerichuntina mænia non circuiere, inter quos dies plane Sabbatu !
eral 39 ?
Qui Sabbatum rite peragendum . Conimutala Sav- "Ως ούν έφην, σχολής ένεκα της προς Θεόν, ένα κιν
bali religio in melius. Itaque " o quemadmodum σμικροτάτην απόμοιραν αυτώ απονέμωσι 7, και ανα
dixi, ut Deo vacarelur, et vel minima saliein vilie παύσωνται , ό τε δούλος και το υποζύγιον, ή του Σαβ
particula ei tribuerelur, nec non ut servus jumen- βάτου τήρησις επινενόητο, τοίς νηπίοις έτι , και υπό
timque requiescerent, Sabbati observatio con- C
τα στοιχεία του κόσμου δεδουλωμένους, τους σαρκι
sulio invecta illis fuil, qui cum parvuli adhuc et κοίς , και μηδέν υπέρ το σώμα, και το γράμμα εν
carnales essent, sub elementis mundi servientes " , νοήσαι δυναμένοις. " Οτε δε ήλθε το πλήρωμα του
nil: il supra corpus et lilleram valerent cogitare. χρόνου , εξαπέστειλεν ο Θεός τον Υιόν αυτού του
Cum autem venit plenitudo temporis, misit Deus Fi- μονογενή, γενόμενον εκ γυναικός άνθρωπον, γε
dium suum unigenitum , hominem faclum ex mu- νόμενον υπό νόμον , ίνα τους υπό νόμον εξαγο
liere, fuclum sub lege , ul eos qui sub lege erant ράση, ίνα την υιοθεσίαν απολάβωμεν . "Οσοι γάρ
redimerel ; ut adoptionem filiorum reciperemus ελάβομεν αυτόν , έδωκεν ημίν εξουσίαν τέκνα Θεού
Quotquot enim recepimus eum , dedit nobis pole- γενέσθαι , τοίς πιστεύουσιν εις αυτόν· ώστε ουκέτ:
stalem filios Dei fieri's, qui in ipsum credimus. εσμέν δούλοι, αλλ' υιοί · ουκέτι υπό νόμον, αλλ' υπό
Quare non jam sumus servi , sed liberi * : non χάριν ουκέτι μερικώς τω Κυρίω δουλεύοντες εκ
jam sub lege, sed sub gratia : non jam ex parle φόβου, αλλά πάντα τον χρόνον της ζωής αυτώ ανα
solum præ melu Domino servimus ; sed ad locum τιθέναι οφείλοντες , και αεί τον δούλον , τον θυμόν λέγω
lempus ei consecrandum sumus obligali , adeo til και την επιθυμίαν , από της αμαρτίας καταπαύον
servo illi, ire, inquam, et cupiditati, quiescere 2 D τες, και τω Θεώ σχολάζειν επιτρέποντες: την μεν
peccato, Deoque feriatum esse jubeamus ; crecia επιθυμίαν άπασαν αεί προς Θεόν ανατείνοντες, τον δε
quidem perpetuo versus Deum cupiditate, armata θυμόν κατά των του Θεού δυσμενών καθοπλίζοντες :
vero contra Dei bostes iracundia : ac jumentum και το υποζύγιον , ήτοι το σώμα , ομοίως , την μεν
item , corpus nimirum , a peccati servitule dalo olio δουλείαν της αμαρτίας αναπαύοντες , ταϊς δε θείαις
recreemus, et ad inservienduin divinis præceptis εντολαίς εξυπηρετείσθαι προτρέποντες.
compellamus.
llæc sunt quæ spiritualis Christi lex nobis indi- Ταύτα ο πνευματικός ημίν εντέλλεται του Χριστού
31 ΙTinol!. , 9 . 31 Excl . XXIV , 18 ; ΧΧΙν . 28 . 36 Dan .
ΧΧΙΙ , . 36 Levil . XXII , 27 . 87 Μειιι . ΧΧΗ , 5. 38
23 11 Reg. ΧΙΧ , 8 . X , 2. ** Leril.
Atlan . hom . circumc. et Solb . 30 Josue III , Se11. Epiph . hæres. 30, n . 52. el bær. n . 82 seq .
40 Aib . loc . cit 4 Cal :it . IV, 3. • ibid . 4, ε ,
43 Jan. , 12. ** Galat . iv , 7 .
VARIÆ LECTIONES .
πι Cod . S. Hil . et alii καταντήση . 1 Cod . S. Hil . υπεριδών : alii multi περιιδών . • Μss. fere oth 2.1
Ιεριχούντεια .
1205 DE FIDE ORTIIODOFA LIB . IV 1206
νόμος , και οι τούτον φυλάσσοντες, υπέρτεροι του Νω- A cit , quam, φui custodiunt, Mosaica lege superiores
σαϊκού νόμου γεγόνασιν. Ελθόντος γάρ του τελείου, exsistunt. Nam , ex quo venit quod perſeclum est ,
το εκ μέρους κατήργηται , και του καλύμματος του evacuatum est quod ex parle eral 68 ; ac scisso per
νόμου , ήτοι του καταπετάσματος δια της του Σωτή- Salvatoris crucem legunmento 205 sive velo le
ρος διαρραγέντος σταυρώσεως, και του Πνεύματος eis, sancloque Spiritu igncis linguis illucestrente ,
τυρίναις γλώσσαις εκλάμψαντος, το γράμμα κατήργη- lillera obso it, corporalia cessarunt, et impleta
ται, τα σωματικά πέπαυται, και ο της δουλείας νόμος Ιege servitulis , Icx lilbertalis nobis donata est . 11
πεπλήρωται, και νόμος ελευθερίας ημίν δεδώρηται. que perfectam humanæ naturæ requiem celebra
Και εορτάζομεν την τελείαν της ανθρωπίνης φύσεως mus, hoc est resurrectionis diem , in qua Dominus
κατάπαυσιν · φημι δε την της αναστάσεως ημέραν, Jesus , vile auctor et Salvator, nos ad promissan
έν ή ημάς ο Κύριος Ιησούς , ο της ζωής αρχηγός και illis qui spirituali cultu Deo serviunt, hæreditatem
Σωτήρ, εις την επαγγελμένην τοϊς πνευματικώς το introduxit; in quam nimirum ipse precursor noster
Θεία λατρεύουσι κληρουχίαν εισήγαγεν, εις ήν αυτός ingressus est, postquam a morte ad vitam rediit,
πρόδρομος ημών εισήλθεν, αναστάς εκ νεκρών, και el reseratis palefactisque sibi coeli januis, in Pa
ανοιγέντων αυτώντων ουρανίων πυλών , εν δεξιά του B
tris dextera secundum corpus consedit, quo illi
ΙΙατρός κεκάθικε σωματικώς, ένθα και οι τον πνευ- eliam qui legi Spirilus morem gerunt, deinceps
ματικών τηρούντες νόμον εισελεύσονται . sunt introituri .
“ Ημίν τοίνυν τους το πνεύματι στοιχούσι, και ου Circumcisio ac Sabbatum unum quid sensu mij
το γράμματα , πάσα ή των σαρκικών εστιν απόθε- slico . Quocirca ad nos , qui spiritu , ac non
σις, και η πνευματική λατρεία , και η πρός Θεόν συν- litlera incedimus, omnis carnaliuni rerum abjectiu
άφεια . Περιτομή μεν γάρ έστιν ή της σωματικής spectat , culiusque spiritualis, et cum Deo conjun
ηδονής, και των περιττών, και ουκ αναγκαίων από- ctio.. Circumcisio quippe ,, corpore voluptatis
θεσις. 'Ακροβυστία γάρ Ρ ουδέν έτερόν έστιν, ει μή rerumque superfuarum ac τoinine necessariarum
δέρμα , ηδονικού μορίου περίττωμα . Πάσα δε ηδονή est abjectio. Præputium vero nihil aliud est , nisi
μή εκ Θεού και εν Θεώ γινομένη περίπτωμα ηδονής Superflua culis membri illius in quo libido cietur.
έστιν ' ης τύπος ή ακροβυστία . Σάββατον δε, η εκ της Omnis porro voluptas , que nec ex Deo , necin Deo
αμαρτία ; κατάπαυσις. " Ωστε αμφότερα εν τυγχά- capίtur, voluptatis est superdua portio , cujus figura
νουσι , και ούτως αμφότερα άμα υπό των πνευμα- prapulium est : Sabbatuum autem est requies a
τικών τελούμενα , ουδε την τυχούσαν παρανομίαν peccato . Quamobrem duo hec unum prorsus sunt ,
εργάζονται . C atque ila ambo simul, si ab iis qui spiritu agunt,
obscrvenlur, ne minimam quidem Nagitii notam
creant.
"Έτι δε ιστέον ότι ο επτά αριθμός πάντα τον Numeri septenarii commendatio. Quin illud
παρόντα χρόνον δηλοί, ώς φησιν ο σοφώτατος Σολο- quoque rolandum est 68, seplenario numero pra'seus
9
μών, δούναι μερίδα τους επτά, και γε τοις οκτώ. onine lempus designari, juxta atque sapientissi
Και ο θεηγόρος Δαβίδ περί της ογδόης ψάλλων , περί mus Salomon dixit, dare parlem seplem , alque
της μελλούσης μετά την εκ νεκρών ανάστασιν κατα- etiam oclo's . Et diviniloquus David bo, cum de
στάσεως έψαλλε . Την εβδόμην ούν ήμέραν, άργίαν octava psalmum ederet, dc futura post resurre
μεν άγειν εκ των σωματικών , τοις δε πνευματικούς clionem instauratione rerum canebat. Quocirca,
ενασχολείσθαι προστάσσων ο νόμος, μυστικώς πάντα quandoquidem lex die septimo a corporeis rebus
τον χρόνον το αληθινό Ισραήλ , και νούν ορώντα cessare præcipiebat, et spiritualibus vacare, vero
Θεόν έχoντι , υπέφηνε , τω Θεώ εαυτόν προσάγειν, Israelitie, eaque mente predito que Deum videat,
και υπεράνω των σωματικών γίνεσθαι r . arcana ratione boc subindicabal, nunquam id non
agendum esse, ut sese Deo oferat , et supra res
D corporeas assurgat .
ΚΕΦΑΛ . ΚΔ' ( Ζ'). CΑΡ. ΧΧΙV .
Περί παρθενίας . De virginitale.
Κακίζουσιν οι σαρκικοί την παρθενίαν , και εις Virginilatis deſensio. Virginitas nomini coæva ac
μαρτυρίαν προβάλλονται οι φιλήδονοι το : 'Επικα- vigens in paradiso . Matrimonium occasione peccati
τά, ατος πάς ος ουκ εγείρει σπέρμα εν τώ Ισραήλ. inductum.. –– Virginitatem 81 carinalesIoniines cul
" Ημείς δε φαμεν , τώ εκ Παρθένου σαρκωθέντι Θεό pant , et qui voluptati indulgent, testimonii Ioco
Λόγω θαρρήσαντες , ώς η παρθενία άνωθεν, και εξ dictum hoc obtendunt : Maledictus omnis qui non
9
αρχής ένεφυτεύθη και τη φύσει των ανθρώπων. Εκ suscital semen in Israel's ; nos vero Dei Verbi qui
65 T Cor . ΧΙΙ , 10 . 46 Athan , loc. cit . *. Athan . cit . 64 Greg. Νaz. Οrat. 42. 49 Eccle Xι , 2 .
81
Psal . VI , 11 . Vide lib . 11 , c . 30. 52 Deut. XXV , 9 .
VARIE LECTIONES .
p Edita et R. Ôé . 4 Quidam codices τυγχάνει . r R. 2198 γενέσθαι, additur in Coll. 4780 el S. Hil .
και νόμος ημίν ελευθερίας δεδώρη αι. κ5αι Ελέ:: et S. ! i!. έφυτεύθη.
!

ex Virgine carne Assumpsit , pritsidio Treli Iloc Α παρθένου γάρ τής ο άνθρωπος πεπλαστούργηται ,
dicimus virginitatem ab initio in hominum natura Εκ μόνου 'Αδάμ ή Εύα έκτισται . Εν παραδείσω
consilam fuisse . Elenium liono cx terra virgine παρθενία επολιτεύετο. Φησί γούν ή θεία Γραφή,ότι
eflictus fuit . Es solo item Adamo Eva condita est . γυμνοί ήσαν, ό τε 'Αδάμ και η Εύα, και ουκ έσχύ
Virginitas etiam in paradiso vigebat. Ait quippe νοντο. "Ηνίκα δε παρέβησαν , έγνωσαν ότι γυμνοί
divina Scriplura : Nudi erant (Adamus scilicet il ήσαν, και αισχυνθέντες έδραψαν εαυτοίς περιζώματα .
Eva) et non erubescebanı 63. Ubi primum a divino Και μετά την παράβασιν , ότε ήκουσε • Γη εί , και
mandato recesserunt , nudos se esse cognoverunt, et εις γην απελεύση , ότε διά παραβάσεως θάνατος
prx pudore perizomala sibi consuerunt 54. Ac poslea είς κόσμον εισήλθε , τότε " Εγνω 'Αδάμ Εύαν την
quam violato præcepto Adamus audivit : Terra es , γυναίκα αυτού , και συνέλαβε , και εγέννησεν .
el in lerrum rererleris 58 , morsque per transgres- "Ωστε διά το μη εκτριβήναι και αναλωθήναι το γέ
sionem in mundum introivit, tum demum 296 νος υπό του θανάτου , ο γάμος έπινενόηται, ως αν
Cognovit Adam καorea suam, et concepit , genuit- διά της παιδοποιίας το γένος των ανθρώπων διασώ
que 66. Ilaque ne mors hominum genus oblererel Sta !.
et absumerel, malrimonium inveclum est : ut per libcrorum procreationem genus humanum incolu
me starel 07 .
' Αλλ' έρoυσι τυχόν : Τί ούν το άρρεν και το θηλυ
Al fortasse dicent : Quia igitur sibi vult, Mascu . B και και το • Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε ;
lu !ut el ſeminam ne, etc. , illudyue : Crescile el mul βούλεται
89
tiplicamini 69 ? Cui quæstioni respondebimus , per Προι: λέξομεν, ότι το μεν, Αυξάνεσθε και πληθύ
hæc verba , Crescite el multiplicamini, non eam νεσθε , ου πάντως τον διά γαμικής συναφείας πλη
omnino propagationen significari , que per conju- θυσμόν δηλοί. Ηδύνατο γάρ ο Θεός και ετέρω τρόπο
galem complexum ellicitur. Deus enim alio quo το γένος πληθύναι , ει την εντολήν μέχρι τέλους ετή
ρησαν απαραχάρακτον u . 'Αλλ' ειδώς ο Θεός , τη
que modo genus nostrum propagare poteral, si in
tegrum ipsius mandatum ad extremum servas · προγνώσει αυτού, και πάντα ειδώς πρίν γενέσεως αυ
τών, ώς μέλλουσιν εν παραβάσει γίνεσθαι, και θα
sent 60. Al cum pro sua præscientia (ut cui omnia νάτω κατακρίνεσθαι , προλαβών, εποίησε το άρρεν
antequam fiant nola sunt) perspectum haberet ,
fore, ut illi contra quam imperalum eral, facerent, και το θήλυ , και αυξάνεσθαι και πληθύνεσθαι προσ
ac niorte multarentur; lioc ipseanleverlens, mascule έταξεν. "Οδό τοίνυν κατέλθωμεν , και ίδωμεν τά της
tum et feuinain creavit, et crescere ac multiplicari παρθενίας αυξήματα : ταυτόν δε και περί τ της
jussit. Ergo via cæpla pergamus, ac virginitatis, dyvelas einziv.
sive cliam castitatis , dotes videamus. C
Castitas præsidium a diluvio . - Noe , cum arcamΝώε εις την κιβωτόν εισελθείν προστασσόμενος,
ingredi juberelur, atque hoc ei munus imponere- και κόσμου σπέρμα φυλάττειν εγχειριζόμενος , ούτω
lur, ut mundi semen conservaret ; hujusmodi προστάττεται : Είσελθε σύ, φησί, και οι υιοί σου,
mandalum accepit : Ingredere, inquit, lu , el filii vain yourń oov , και αι γυναίκες των υιών σου.
tui , el uxor lua, el arores filiorum quorum 6. Eos
> Διεϊλεν αυτούς (6) εκ των γυναικών, ώς αν μετά
itaque ab uxoribus distraxit , ul castitalis admini- της αγνείας το πέλαγος, και το παγκόσμιον εκείνο
culo pelagus, atqui universi illud orbis naufra- ναυάγιον διαδράσαιεν. Μετά μέντοι την του κατακλυ
gium efugerent. Αt vero sedato diluvio, Egredere, σμού κατάπαυσιν , "Εξελθε σύ, φησί, και η γυνή
inquit , lu, et uxor lua el filii, el uxores filiorum σου, και οι υιοί σου, και αι γυναίκες των υιών σου.
tuorum " . En rursus quo pacto propagationis causa Ιδού πάλιν διά τον πληθυσμόν ο γάμος συγκεχώρηται.
matrimonium permissum est . Elias deinde, auriga Είτα Ηλίας και πυρίπνους αρματηλάτης και ουρανο-
ille ignem spirans e cælipela 65, nonne cælibatum φοίτης ουκ αγαμίαν ήσπάσατο, και το υπέρ ανθρώ
>
amplexus est, ejusque virtutem evectio humana πους εμαρτυρήθη μετεωρίσματι ; Τίς ουρανούς έκλεισε;
conditione præstantior comprobavil 64 ? Quis cælos Τις νεκρούς ήγειρε ; Τις Ιορδάνηνέτεμεν ; Ουχο παρ
clausii ? Quis mortuos suscitavit 63 ? Quis Jordanem p θένος Ηλίας ; Ελισσαίος δε , ο τούτου φοιτητής , ου την
83 Gen. Η , 25 . 5 * Gen. Πυ , 7 . 58 ibid . 19. 86 Gen. 10, 1 . 37 Greg. Nyss. De opiſ. hom . 16 . 58 Gen.
1 , 28. 59 ibid . 28 . 60 Vide sup . lib. Μ , cap. 30 . 65 Gen. νιι , 1 . 62 Gen. VI, 16. 63 IN Reg . 1 , 11 .
** I Reg. XVI , 16. 65 ibid . 19.
VARIÆ LECTIONES .
1 Regii quidam ότι εί γή. Regii duo ότε ήκουσαν , ότι. υ Reg. 4 ct Colb . απαρεγχάρακτον, vetus 1
'interpr. in intrunsmutationem . v Desunt hæc in R. 3379. in cod . S. Hil. velui in pluribus aliis
deest taspi. Sic velus interpr. idem autem est dicere el castilalis .
NOTÆ .
(6 ) Aleider ujrouc. Eos ab uxoribus distraxit. scribit Chamum Chanaam Glium procreasse,damin
Sic vulgo censent Patres, Noachi filios a re uxoria arca ageret; quod ex cap. ix , 18, colligit , ubi dici
temperasse quandiu diluvium duravit , quia Sem lur : Ěrani filii Noe qui egressi sunt de arca Sem ,
nonnisi secundo post anno Arphaxad primogeni- Cham , et Japheth, Porro Cham isle pater Chanaan : aC
lun habuerit . Chrysostomus vero hom . 28 in Gco . si Scriptura innuerct Chanaan aina exiisse de arca.
ίσην αρετήν επιδειξάμενος εν διαπλασία την χάριν A divisit 66 ? Noise virgo Elias ? Annou Elisseus di
του Πνεύματος αιτήσας , έκληρονόμησε ; Tιδε οι τρείς scipulus ejus , cum paris virtutis specimen dedis
Ου παρθενίαν ασκήσαντες πυρός κρείττους
παίδες ; 00 sel ,, Spiritus gratiam,, quam duplicem pelierat,,
γεγόνασι , διά της παρθενίας των σωμάτων αναλώ- consecuilus fuil 67 ? Quid ires pueri ? Nonne , cuni
των τα πυρί γεγονότων; Ου Δανιήλ, ού τω σώματι και virginitatem coluissent,,ignem superarunt ,, lioc per
1
τη παρθενία στομωθέντι θηρών οδόντες έμπαρήναι virgiuitatem adepti , it ipsorum corpora igne
ουκ ίσχυσαν ; Ου μέλλων τοϊς Ισραηλίταις ο Θεός consuni non possent €€88 ? Quid Danielem laccam ?
οπτάνεσθαι , αγνίζειν το σώμα προσέταττεν ; Ουχί Cujus corpus virgiitale sic obduralum fuerat , ut
ιερείς ή εαυτούς αγνίζοντες , ούτω των αδύτων επ- feraruin dentes ei inligi ncquiverint 69. Annon
έβαινον , και τας θυσίας προσήγον ; Ούχ ο νόμος με- Deus ab Israelitis conspiciendus, hoc cis præcepe
γάλην ευχήν την αγνείαν αναγόρευσε ; ral , ul a libidine puruin corpus servarent '' ? Non
ne sacerdotes seipsos cascos servabant, quo templi adyla ingrederentur, ac victimas oſferrent ? An
non denique lex magnum volum caslitalem nuncupavil ?
Xρή τοίνυν και επί το πνευματικώτερον λαμβάνειν B Explicata Scriptura Ioca . - Legis itaque prince
.
το νομικόν πρόσταγμα . "Έστι γαρ σπέρμα πνευμα- plum sensu magis spirituali accipi debel. Est enim
τικόν δι' αγάπης και φόβου Θεού συλλαμβανόμενον semen spirituale, quod per charitatem el limorem
εν τη ψυχική γαστρί ωδινούση και τακτούση πνεύμα Dei concipitur in animæ ulero , parturiente eden
σωτηρίας . Ούτω δε εκληπτέον και το • Μακάριος , teque spiritum salutis. Sicque etiam intelligendum
δς έχει σπέρμα εν Σιών , και οικείους εν Ιερου- illud est : Bealus qui habel semen in Sion, el pro
σαλήμ . Τί γάρ, κάν πορνος ή, κάν μέθυσος , κάν pinquos in Jerusalem " . Quid enim , si ganeo sil ,
ειδωλολάτρης, μακάριος εστιν, ει μόνον έχει σπέρμα si temulentus, si idolorum 297 cullor, num bea
εν Σιών, και οικείους εν Ιερουσαλήμ ; Ουδείς ευ lus erit, si modo semen in Sion , el alines in Jerusa
φρονών τούτο ερεί. lem habeat ? Nemo certe sanæ mentis hoc eſſu
tierit .
Παρθενία, το τών και αγγέλων πολίτευμα, το πάσης Virginilas angelicum vitæ genus, el matrimonio
ασωμάτου φύσεως ιδίωμα. Ταύτα λέγομεν, ου τον præstantior.. - Virginitas angelicum est vitæ gc
γάμον κακίζοντες · μη γένοιτο · οίδα μεν γάρ τον nus , incorporeæ omnis naturæ peculiaris nola .
Κύριον εν τή αυτού παρουσία και τον γάμον ευλογή- Neque id dicimus,, ut matrimonio detralianus ::
σαντα, και τον ειπόντα : Τίμιος ο γάμος, και η C absit ! ( nequaquam enim nos fugit Dominum prae
κοίτη αμίαντος · αλλά καλού κρείττονα την παρθε- sentia sua nuptiis benedixisse 11,
" , illumque novi
νίαν γινώσκοντες. "Εν τε γάρ ταις αρεταίς εισιν mus qui dixit, Honorabile connubium , et lorus im
επιτάσεις και υφέσεις, ομοίως και εν ταίς κακίαις . maculatus ") ;) sed quia nuptiis, quamvis alioqui
Γινώσκομεν ότι γάμου έκγονοι • πάντες βροτοί μετά bonis, prestare virginilates agnoscimus. Elenium ,
τους του γένους αρχηγέτας. Εκείνοι γάρ παρθενίας cum in virtutibus, lum in viliis altiores alque in
εισι, και ου γάμου πλαστούργημα· αλλ' η αγαμία feriores gradus exsistunt . Illud scimus, mortales
αγγέλων έστιν, ώς έφημεν, μίμημα . "Οσω τοιγαρούν omnes ex conjugio nalos esse, primis generis no
άγγελος ανθρώπου υπέρτερος, τοσούτω παρθενία stri parentibus exceptis. Nam
Νain illi virginitatis S0
so
γάμου τιμιωτέρα . Τι δε λέγω , άγγελος ; Αυτός ο boles sunt, nun conjugii figmentum . Al cælibalus
Χριστός, της παρθενίας το κλέος , ου μόνον εκ Πα angelorum , ut diximus, vilam imitalur. Ex quo fil
τρός ανάρχως , αρρεύστως, και ασυνδυάστως γεγεν ut quantum angelus hominem anteccllit, tantum
νημένος, αλλ ' ότι και άνθρωπος καθ' ημάς γενόμε- virginitas matrimonium superet.
νος , υπέρ ημάς εκ Παρθένου συναφείας άνευ σεσαρ- Christus virginitalis decus , ex patre virgine, ma
κωμένος , και αυτός παρθενίαν την αληθή και παν- Ireque nalus . Virginitas nulla lege a Christo pre
τελή δεικνύς εν εαυτώ. "Οθεν και ταύτην ημίν ουκ D scripta . - Quid vero angelum dico ? Christus ipse
-
ενομοθέτησε μέν • Ου γαρ πάντες χώρούσι τον λό- viginitatis decus est, ut qui non modo ex Ρ : tre
γον, ως αυτός έφησεν · έργω δε ημάς εξεπαίδευσεν sine fluxu alque congressu genitus sit , sed etiam
και προς ταύτην ημάς ενεδυνάμωσε . Τίνι γάρ ουκ nostri instar assumpta carne , ex Virgine sine ma
έστι σαφές, ότι παρθενία εν ανθρώπους νυν πολι- rilali copula veram absolutissimamque virginita
τεύεται ; lein in seipso ostenderit. Quapropter hanc quidem
7
illc nulla nobis lege præscripsit ( Non enim , ut ipse ait , omnes capiunt verbum istud " ), verum ipso
opere nos illam docuit , nobisque ad eam robur conciliavit. Eccui enim non liquet, virginilalem
nunc inter homines vigere ?
66 TV Reg. 1 , 8 . 67 ibid . 9 . 63 Dan . 1 , 20 . 69 Dan . VI , 14 . 16 Εχου . ΧΙx , 15 ; Num . VI , 2.
11 Isa . Xxxi , 9 . 15 Joan . 1 , 1 . 73 Ηebr . ΧΙΙΙ , 4 , 7 * Μatth . ΧΙΧ , 11 .
VARIAE LECTIONES .
* Cod. S. Til. et alii oύ. Regii 4 ου Δανιήλ , τω σώματι ; sic vetus interpr. Nonne Daniel corporis.
9
y Cod . S. ill. et alii nonnuli oux i ispeis, 2 Col. S. Hil . et alii τοιγαρούν. a Edit . γάρ το . b Aplius
fursan tñ napougl ?, lil in Reg. tribus. In mullis decsi auto , et in cod. s. lllil. nianiu sccunda addiluis
fuil . • Quidan cod. έγγονοι .
1211 S. JOANNIS DAMASCENI 1:12
Atqui bona quidem est liberorum procreatio, A Καλή μέν ή τεκνογονία , ήν ο γάμος διανίστησι .
que matrimonio suscitatur : bonum item matrimo. και καλός ο γάμος (7) διά τάς πορνείας, ταύτας
nium propter fornicationes, quas ampulat 78 ; ac περικόπτων, και το λυσσώδες της επιθυμίας διά της
libidinis rabiem , ſacta legitimæ copul copia , in εννόμου μίξεως ουκ εών προς ανόμους εκμαίνεσθαι
scelesta ſagitia insano impelu rucre non sinil. πράξεις . Καλός ο γάμος, οίς ου πάρεστινεγκράτεια
bonum , inquam , est matrimonium iis quibus de . κρείττων δε η παρθενία , ψυχής τεκνογονίαν αύξουσα
est continentia : at potior est virginitas que ani- και Θεώ καρπον ώριμον, την προσευχήν προσάγουσα.
mi fecunditatem auget, Deoque orationem uti και nη xoirn
Tijuoc o púgioc,, xal åpiartoç :. Aigrove
κοίτη αμίαντος
fructum lempestivum offert : Ilonorabile connubium δε και μοιχους κρινει ο Θεός.
et toris immaculatus : fornicalores autem el adul.
lerus judicubii Deus 76 .
293 CAP . XIV . KEPAA. KE ( LII' ) .
De circumcisione, Περί της e περιτομής .
e
Circumcisio Abrahæ ante legem , post benedi- B “ Η περιτομή (8) προ του νόμου εδόθη τω Αβραάμ,
78 I Cor . vii , 2. 76 II br. XV , 4 .
VARI.E LECTIONES .
Mss. Juvistys !. R. 9925 guvesinje . e Deest tñis in miss. praterquam in coil. S.Hil.ci R. 2428.
NOTÆ .'
(7 ) Kul 20,237 o guirloſ. Donum jam connu- disciplinam hanc haud improbante Basilio ,can. 9,
birm , c! c . flic Noster Gnosticos sugillat et Mani- uti nec Nazianzeno , orat. 31 : cisi iniquior isti
chæos, qui multipliciter nuptiis detraxerant, uti visa est, lil æquale jus esse debeat, cum viri , lu'll
prenuntiatum a Paulo fuerat I Tim . iv , 1. Porro mulieris. In concilio Tridentino nihil decretum est
Græci, ill et Latini, virginitalein sic potiorem ha- quod Græcorum isibus contrarium essel .
beni, lit vibilominus nuptiis sacramentis accen- ( 8 ) ' Il tepitojui. El circumcisio Abrahr, ele.
Siant. Senten sunt spiriius, ut dicit Isaias, inquit Justinus Marly in Dial . cum Trypl . p . 241 et
Simeon Thessalon . De initiat. cap . 35 : Ka? Éttä 565, fuse probit circumcisionem nudul Tuisse si
μυστήρια της Εκκλησίας, διά του Πνεύματος ενεργού- gnum , quo Israelitæ ab aliis gentibus secerneren
μενα : ταύτα δε εισι : βάπτισμα , χρίσμα, κοινωνία, tur. Abraham in signum accepit circumcisionem ,
χειροτονία , γάμος, μετάνοια, και έλαιον άγιον : inquit, αλλ' ουκ εις δικαιοσύνην, non autem ad
Siplem quoque sunt Ecclesive sacramenia , quae per justitian ; αλλ' ουχ ώς έργον δικαιοσύνης, non tan
Spiritum operantur; videlicet,baptismus, unguentum , c quam opus justiit. Hoc argumentum persequitur
Communio , ordinalio, nuptive , pænitentia , et san . Irenæus lib. iv , cap . 39 contra Ebionitas et Cerin.
ctum oleum . Eamdem esse Jacobilarum et Cop!orum thianos, lum subinde etiam Epiphanius, beres. 30,
lidem leslis est locupletissimus Joseph Abudachts ubi nationes multas indical quæ circumcisionem
in opusculo de corum instillitis, quod Oxonii La- non uli rilim sacrumi admillerenl. Griecos alios
line prostilii, anno 1675. Hæc sacramenti, tim a omillo quorum unus, præter Damascenum , inter
Christo instituita , lumeliam quodammodo ab ipso pres mihi sulliciet llieronymus, lib . 11 Comm . in
suscepla Simeon asserit ; nuptias vero, quando eis ep. ad Galat. Quia enim ex semine ejus (Abraham
Cana benedixit, dumque ex deponsata naliis est . scil.) erat Christus oriundus, inquit, in quo univer:
Ilinc nuptiæ sine sacerdole nunquam celebrantur surum gentium fueral benedictio repromissa, et ab
apud Græcos. Joannes Citri in liesponsis ad Con- Abraham usque ad Christum mulia eraill sæcula
slantinum Cabasilam , p. 334 Juris Græco -Rom . Iransilura, providens Deus, ne soboles dilecti Abrahæ
quærenli, An qui despondit sibi puellain sine consuelis cirleris nationibus miscerelur, et paulatim familia
precibus sacris , sed per consensum ,el instrumenta scri- ejus fieret incerla, gregem Israelilicum quodam cir
pla , liceat illi qui cum germana paella quæ ante pre- cumcisionis cauterio denotavil , 111 viventes inter
inortua sil , conjungi? in rursum , qui, sponsa perinde
1 Ægyptios, inter Assyrios , Babyloniosque, atqueChal
mortua , uxorein aliam duxil,is bigamus censendus sil ? duos, hoc siynaculo distinguerentur. Denique per
respondei, novellis Leonis Sapientis el Alexii Com- gradragin'a annos in eremo nullus est circumcisus,
Beni imperatorum , quibus, lani sponsi, quam sponse soli quippe sine gentis alterius admissione virebant.
las delinita est, itidem edici, sponsalia non aliter D Stalim ul Jordanis ripam transgressus est populus,
onum ispots,estią, sacro initiationis ritu firmitatem el in Palæstinæ lerram Judæum se e.ramen infudil,
habere , el que non sic processerint, irrita el tanquam circumcisio necessaria ſulur'o e.r commistione gentiui
11on facta censeri. Ubi iepotolesti ?, sacra initiatio providit errori . Estius ob frequentia Patrum ersti
esi , quam sacramentum appellamus. Addil alterum monia fatelur (in Epist. ad Rom . XIV, 11 ) : Ne
non lore bigamuin , quia poosaliorum consensum facile quempiam reperiri Augustino priorem , qui in
secina non est ispotekertio. Nuptias enim non con- sigriceulo circumcisionis virtutem agnoscal a proculo
tracta constitui, ου λογογραφία συνίστησιν, αλλ' ουδε mundandi, tumeisi posi Augustinum , coque ul uppa
çavapà i 120paix guvapeia, sed nec aperlo concu . rel auctore, mullune apud Latinos fuerit recepia .
Diil, ani clandestino (nic enim scorlutio est) eúzov
(
Quidni very pro Auglistino faciat Nazianzens,
o ispis ė trôz !, xat à TOUTO !; axódoula , sest oral, ubi probal baptismum recie dari parvulis
8t!crarum precuin recilalione et iis quae consectariu periclitantibus, quia octavo a nativitalc die cir.
sunt. Ac certe Alesius Comnemis , in rescripio, per- cucidi jeantur. Και τούτου λόγος ημίν ή όντα
lectum utrimonium vocal , conjuictionem , qui ήμερος περιτομή τυπική τις ούσα σφραγίς, και
sociis precibus agilur, και την εξ ιερολογίας συν- αλόγιστος έτι προσαγομένη . Scilicet, cum ille qui
αρμoσιν τοϊς μνηστευομένοις , ήγουν τον τέλειον circumcidebatur, hoo signaculo Dei cultui addice
guy. Ceterum es vetusta consuetuline , si mulier relur , admilierelqne venturi Salvatoris, in quo
marito fueril infidelis, proprias sic dirimunt, lit vir gilles bencdirendæ erant, lestimonin , valle cou :
aliam ducere queat. Id quod xipuissimis de causis sentaneum cal buc rilu originis vilium 1rcmissuru
fieri contestali su Greci in Florentina synodo ; fuisse .
μετά τις ευλογίας, μετά την επαγγελίαν, σημείον Actiones et prouissiones data est, tanquam signian
αποδιαστέλλον αυτόν και τους εξ αυτού , και τους quod cum liberosque ejus, ac vernas a gentibus,
αυτου οικογενείς εκ των εθνών, μεθ' ών συναν- quiluscum morabatur, discernerel " . Argumento
εστρέφετο. Και δήλον · τε γαρ εν τη ερήμω τεσσα- est '8, quod cum Israelitæ quadraginta annis in
ράκοντα ο Ισραήλ μόνος καθ' εαυτόν διέτριψεν, ου deserto secum ipsi seorsim versarentur, nec cumi
συναναμεμιγμένος ετέραν έθνει, όσοι εν τη ερήμε) ulla alia gente comercium haberent, ex iis qui
εγεννήθησαν, ου περιετμήθησαν · ηνίκα δε Ιησούς in deserto mali s11 :t,, nullus Onlino circumcisus
διεβίβαζεν αυτούς τον Ιορδάνην, περιετμήθησαν, fuit. Al postquam Josue Jordanem trajecil, tum
και γέγονε δεύτερος νόμος περιτομής. Επί 'Αβραάμ circumcisi sunt , constitutaque fuit secunda lex
γάρ εδόθη νόμος περιτομής, είτα επαύσατο εν ερήμω circumcisionis. Lex siquidem circun cisionis, quæ
τεσσαράκοντα έτη. Και τάλινεκ δευτέρου έδωκεν ο Θεός
. lempore Abrahæ data fuerat , posthac lolis quadra
τω Ιησού νόμον περιτομής, μετά το διαβήναι τον Ιορ- ginta annis in deserto cessavit . Quocirca secundo
δάνην, καθώς εν τη βίβλω Ιησού του Ναυή γέγραπται: rursum Deus circumcisionis legem Josue post
Υπό δε τούτον τον καιρόν είπεν ο Κύριος τω transmissum Jordanem dedit : quemadmodum
Ιησού : Ποίησον σεαυτό μαχαίρας πετρίνας εκ scriptum est in libro ejusdem Josue filii Nave : Eo
B
πέτρας ακροτόμου , και καθίσας περιέτεμε τους tempore ait Duminus ad Jesum : Fac tibi cultros
υιούς Ισραήλ εκ δευτέρου. Και μετ' ολίγα : Επι lapideos ex petra durissima, el circumcide secundo
τεσσαράκοντα γάρ και 1 δύο έτη ανέστραπται 6 filios Israel 19. Ει post pauca : Quadragin!act duo
Ισραήλ εν τη ερήμωτή Βατταριτίδι Α , και διά bus annis versatus est Israel in solitudine Madbari
τούτοαπερίτμητοι αυτών ήσαν οι πλείστοι των lide : ob eamque causam incircumcisi erant ex ipsis
μαχίμων , των εξεληλυθότων· έκ της Αιγύπτου, οι filii mulli bellatorum, qui egressi fuerant de lerra
απειθήσαντες ταϊς εντολαϊς του Θεού , οις και Ægypti, qui Dei mandatis non paruerant: quibus
διώρισε μη ιδείν αυτούς την γην την αγαθήν , eliam affirmavit non visuros ipsos terram bonam
ήν ώμοσε Κύριος τοίς πατράσιν αυτών δούναι quam jurareral pulribus eorum dalurum se eis , ter
αυτοίς , γήν ρέουσαν γάλα και μέλι. Αντί δε τού- ram lacte et melle manantem . In eorum autem locum
των αντικατέστησε τους υιούς αυτών, ούς Ιη- flies ipsorum suffecit , quos Jesus circumcidit ; εο
σούς περιέτεμε , διά το γεγενήσθαι αυτούς απερι- φuod in υία circumcisi non essent 80. Ex quo per
.
τμήτους κατά την οδόν. " Ωστε σημείον ήν ή περι- spicuum fit , circumcisionem signum fuisse quod
τομή, αφορίζον ί τον Ισραήλ εκ των εθνών, οίς συν- Israelem a gentibus quibuscum versabatur, se
ανεστρέφετο . C cerneret .
Τύπος δε ήν του βαπτίσματος . Καθάπερ γαρ ή Circumcisio baptismi figura. - Ea porro -bapti
περιτομή ου χρειώδες μέλος αποτέμνει του σώματος, smi figura erat 81. Sicut enim circumcisio non
αλλά περίττωμα άχρηστον, ούτω δια του αγίου βα- utile aliquod corporis menibrum abscindit, sed
πτίσματος την αμαρτίαν περιτεμνόμεθα · η δε αμαρ- superfluum excrementum : ita per sanctum bapti
τία, δηλον ως περίπτωμα επιθυμίας εστί , και ου sma peccatum nobis ampulaliir . Liquel autem
χρειώδης επιθυμία. 'Αδύνατον γάρ τινα μηδ' όλως quod peccatum superfluum quoddam sit , et inutilis
επιθυμεϊν , η τέλεον άγευστον ηδονής είναι : αλλά cupiditas . Neque enim Beri potest , ut quis omnino
το άχρηστος της ηδονής , ήτοι η άχρηστος επιθυμία non concupiscat , aut nullum voluptatis sensum
τε και ηδονή , τούτο εστιν η αμαρτία , ην περιτέμνει percipiat :: verin illud quod in cupiditate etel vo
το άγιον βάπτισμα, παρέχον ημίν σημείoν τον τί- Juplale nulli usui est , hoc est inutilis cupiditas
μιον σταυρόν επί του μετώπου , ουκ εξ εθνών αφορί- ac voluptas,, hoc ipsum 299 peccatum est ;; quod
ζον ημάς • πάντα γάρ τα έθνη του βαπτίσματος quidem circumcidit sanctum baptisma , signi Isco
έτυχον , και το σημείο του σταυρού έσφραγίσθησαν: venerabilem crucem in nobis fronte præbens, non
αλλ' εν εκάστω έθνει τον πιστόν αποδιαστέλλον του qua a gentibus secernamur (omnes enim gentes
απίστου. Της Ο τοίνυν αληθείας εμφανισθείσης, ανό- D baptismum consecute sunt , ac crucis signo insi
νητος ο τύπος και η σκιά. "Ωστε περιττόν νύν το gnitæ ) , sed quo fidelis ab infideli in qualibet
περιτέμνεσθαι , και εναντίον του αγίου βαπτίσματος . natione distinguatur. Quocirca circumcisio pale
“Ο γάρ περιτεινόμενος χρεωστεί όλον νόμον τη- facta veritale inutilis jam figura alque umbra est.
ρήσαι· ο δε Κύριος ένα πληρώση τον νόμον, περι- Inutile igitur est circumcidi, ac baptismo contra
.
ετμήθη και πάντα δε τον νόμον, και το Σάββατον sium . Nam qui circumciditur universæ legis ser
ετήρησεν, ένα πληρώση και στήση τον νόμον. Αφ' vandæ debilor est 83. Dominus porro ut legem im .
11 Gen. Χυ , 3 seqq . XV, 5 seqq . ; XV , 10 Seql . 78
Chrys, hom . 39 in Gen. 19 Josue v, 2. 80 ibid .
6, 7. 8. Greg. Naz. orai. 40. Athan . De Sab . et circ. *82 Galal. v , 3.
VARIÆ LECTIONES.
? Alias non legi , Hebræcos in deserto per 12 annos moralos esse. 8 Elita ανέστραπτε. olla quidem
mss . , at legendum ex Bibliis Sixt. p.7860.peitiôl. Descrium in quo morali sunt Israelilæ , per antonoma
siau Madbara dicebalur, ab Hebræo 9272 , desertum . i Ri yopisov. i Edita tois .
1
pleret, circumcisus fuit: atque adeo totam legem Αού δε εβαπτίσθη, και το Πνεύμα το άγιον τους ανθρώ
implevit, Sabbatum quoque servavit, ut legem im- ποις ενεφανίσθη , εν είδει περιστεράς καταβαίνον επ'
pleret ac sisteret 83. Er quo autem baptizatus est , αυτόν, εκ τότε η πνευματική λατρεία και πολιτεία ,
el Spiritus sanctus hominibus apparuit, in colum- και ή των ουρανών βασιλεία κεκήρυκται .
bæ specie descendens super eum , ex eo tempore spiritalis Dei cullus ac vile ralio , cælorumque
regnum prædicari cæperunt.
CΑΡ . ΧΧVΙ ΚΕΦΑ.1 . Κ ' 10' .
De Antichristo . Περί του Αντιχρίστου (9).
Antichristi acceptiones variæ. Judæi Antichristum Xρή γινώσκειν ότι δεί τον Αντίχριστον ελθείν.
recepluri lanquum sit eorum Messias . Nosse au Πάς μεν ούν ο μή ομολογών τον Υιόν του Θεού εν
lem operæ prelium est, venturum omnino Anti- σαρκί εληλυθέναι , και είναι Θεόν τέλειον, και γενέ
chrislum esse . Et quidem omnis qui non confile . σθαι άνθρωπον τέλειον , μετά του είναι και Θεόν, 'Αν
tur Dei Filium ac Deum in carne venisse, et Deum τίχριστος εστιν. "Ομως ιδιοτρόπως και εξαιρέτως
perfectum esse , atque hominem perfectum , una "Αντίχριστος λέγεται , ο επί τη συντελεία του αιώ
B
cum eo quod Deus eral , effeclum esse , is Anti- νος ερχόμενος. Xρή τοιγαρούν πρώτον κηρυχθήναι
christus est Ø . Cæterum peculiari ac præcipuo το Ευαγγέλιον εν πάσι τοις έθνεσι, καθώς έφη και
modo Antichristus ille dicitur 88 qui sub sæculi Κύριος , και τότε ελεύσεται, εις έλεγχος των αντι
finem venturus est. Primum itaque oportet praedi- θέων Ιουδαίων . "Έφη γάρ αυτοίς ο Κύριος : 'Εγώ
cari Evangelium apud omnes gentes, uti Dominus ήλθον εν τώ ονόματι του Πατρός μου , και ου
ail 80 . ac liu
ille veniel, lil innotescal adversarius λαμβάνετέ με » έρχεται άλλος έν τώ ονόματι το
Deo Jodieorum animus . Ait eniin ad eos Dominus : ιδίω, κακείνον λήψεσθε . Και ο Απόστολος : 'Ανθ'
Ego veni in nomine Patris mei, el non accipilis ών την αγάπην της αληθείας ουκ εδέξαντο εις
me : veniel alius in nomine suo , et illum accipie- το σωθήναι αυτούς , και διά τούτο πέμψει αυτούς
lis 87. liemque Apostolus : Pro eo quod charilalem ο Θεός ενέργειαν πλάνης , εις το πιστεύσαι αυ
veriſatis non receperunt , ut salvi fierent. Ideo mil- τους το ψεύδει , ίνα κριθώσι πάντες οι μη πι
tet illis Deus operationem erroris , ul credant men- στεύσαντες τη αληθεία, α.1.ι ' ευδοκήσαντες εν τη
dacio : ul judicentur omnes qui non crediderunt αδικία . Οι ουν Ιουδαίοι Υιον Θεού όντα , τον Κύριον
veritali , sed consenserunt iniquitati 88. Ergo Judæi Ιησούν Χριστόν και Θεόν , ουκ εδέξαντο, τον δε
>
Dominum Jesum Christum , qui Dei Filius ac Deus C

πλάνον , Θεόν εαυτόν λέγοντα, δέξονται. "Οτι γάρ
crat, minime receperunt : impostorem contra , qui Θεών εαυτόν αποκαλέσει , ο άγγελος τον Δανιήλ διδά
se Deum dical, recepturi sunt 89. Nam quod Dei σκων, ούτω φησίν : 'Επί θεοίς των πατέρων αυ
nomen sibi ille sit arrogaturus, angelus Danielem του ου συνήσει . Και ο Απόστολος : Μή τις υμάς
doceans hisce verbis ostendit : Super deos enim pα- εξαπατήση κατά μηδένα τρόπον , ότι εάν μή έλθη
Irum suorum non intelligel % . El Apostolus : Ne quis αποστασία πρώτον , και αποκαλυφθή ο άνθρωπος
vos seducal ullo modo : quoniam nisi venerit disces- της ανομίας , ο υιός της απωλείας , ο αντικείμε
sio primum , el revelalus fuerit homo iniquitatis , li- νος, και υπερμιρόμενος επί πάντα λεγόμενον
lius perditionis, qui adversalur et extollitur supra Θεόν, και σεβασμα , ώστε αυτόν εις τον χαών του
omnem qui dicitur Deus , aut colitur, ila ut in lem- Θεού (10) καθίσαι , αποδεικνύετα εαυτών , ότι
plo Dei sedeat, ostendens se 300 lanquam sit έστι Θεός . Εις τον ναόν δε του Θεού , ου τον ημέτε
Deus ºs . In templo, inquil, Dei , non nostro , sed ρον , αλλά τον παλαιόν , τον Ιουδαϊκόν . Ου γαρ ημίν,
velere Judaico. Non enim nobis , scd Judæis αλλά τους Ιουδαίοις ελεύσεται ουχ υπέρ Χριστού ,
88 Mailh v , 17 . 8. Joan , Jv , 2. 68 Iren. lib. V, c . 25. Greg. Νaz . Οrat . 47 . 86 Matili . Σχιν, 14.
67 Joan , V , 43. 83 11 Thess . 1. 11 . 89 Chrys. bom . in Epist. II ad Thess. 90 Dan . 1 , 37 .
91 ] I Thess . 1 , 3 , 4 .
VARIÆ LECTIONES .
k Mss. μείναι. Illice postrema verb . habent miss. omnia : absunt in editis , et in translatione
Fabri.
NOTÆ
(9) Περί του Αντιχρίστου. De Anichristo . Post D quod instauraturus est. Μη γένοιτο γάρ τούτον εν
Irenæum flippolylus ejus discipulus, de Antichristo ♡ Éouév. Absit enim ut illud in qu versamur sigui
librum edidit, in quo pon pauca es magistri lib . v ficelur, inquit Cyrillus Hierosol. cal. 15 : Si enix
transumpsit , omisso ejus nomine. Sæculi sesti tanquam Christus Judæis adveniet, el a Judais
scriptor alter genuini libri Hippolyti melaplırasim adorari volel, ul eos majori asin decipial, lemplum
scripsit , quam Photius, ceu sincerum S , Martyris illud celeberrimum excitare conabitur, ele. Irenæus
opiis relulil in Biblioth . cod. 202 , et Joanne Pico quoque : Quoniam Hierosolymis íemplum per dispo
accurante , Parisiis illud excuderunt anno 1566 . silionem veri Dei factum est, in quo adversarius
Habetur eliani Græce et Latine i . I Biblioth . PP . seitebil, lentans semelipsum Chrisluin ostendere. Ita
Groc . subinde Hippolytus : Και αυτός αναστήσει εν Ιερο
( 10) Εις τον ναόν δε του Θεού. Inonlylo inσολύμοις
Εpist. τον
inquit Dei, non nostro . Hoc est , non in Basilica ad λίθινον
Τhessalναόν.
. τάςΑι πανταχού
Clhrysostomus,hom.5
Εκκλησίας,
Dominicæ resurrectionis, sed in templo Judaico , onines universo orbe Ecclesias intelligit.
και των του Χριστού · διό και Αντίχριστος λέγε- A veniet : nec pro Clhristo, sed alversus Christulu :
τα .. qua etiam de causa Antichristus dicitur 64.
Δεί τοίνυν πρώτον κηρυχθήνα: το Ευαγγέλιον εν Antichristus verus homo ſururus. — Primum ergo
-
πάσι τοις έθνεσι • Και τότε αποκαλυφθήσεται ο Evangelium apud omnes gentes prædicari necesse
άνομος , ού έστιν ή παρουσία κατ' ενέργειας του est :3 : Ac tum revelabitur ille iniquus, cujus est
Σατανά, εν πάση δυνάμει , και σημείοις , και advenilis secundum operationem Satanæ , in omni
πέρασι ψεύδους , πάση απάτη της αδικίας εν virtute, el signis, el prodigiis mendacibus ; et in
τοίς απο...λυμένοις , δν ο Κύριος ανελεϊ τω ρή omni seductione iniquilalis, iis qui pereunt ; quem
ματι του στόματος αυτού , και καταργήσει τη
2 Dominus interficiel verbo oris sui, el destruel illu
παρουσία της επιφανείας αυτού. Ουκ αυτός τοί- stratione adventus sui " . Non ipse ergo diabolus
νυν ο διάβολος ( 1 ) γίνεται άνθρωπος κατά την του homo fiet, qua Dominus ratione homo factus est
Κυρίου ενανθρώπησιν · μη γένοιτο · αλλ' άνθρωπο ; (absit enim istul) , verum ionio ex fornicatione
εκ πορνείας τίκτεται , και υποδέχεται πάσαν την nascetur, qui oumem Satanæ vim atque aMalum
ενέργειας του Σατανά. Προειδώς γαρ ο Θεός το suscipicl. Deus enim futuræ ipsius voluntatis per
άτοπον της μελλούσης αυτού προαιρέσεως , παρα- versitatem prænoscens, diabolum in eo domicilium
χωρεί ένοικήσαι εν αυτώ τον διάβολον. B sibi constituere sinet .
98 .
Τίκτεται τοίνυν εκ πορνείας , ως έφημεν , και 5 Antichrisli primordia, atque progressus . Ex
ανατρέφεται λεληθότως , και αιφνίδιον επανίστα- furnicatione itaque, ul diximus, nascetur, el clam
ται , και ανταίρει , και βασιλεύει . Και εν τοις cducabitur ; tum repente insurget , arreptaque
προοιμίοις της βασιλείας αυτού , μάλλον δε τυ . Tyrannide regnabit. Atque in regni quidem sui, sell
ραννίδος, υποκρίνεται αγιοσύνην » . ηνίκα δε επι. tyrannidis potius, primordiis specimen præferet
κρατης γένηται, διώκει την Εκκλησίας του Θεού , sanctitatis. Cum autem potilus rerum erit, tum
και έκφαίνει πάσαν την πονηρίαν αυτού . Έλεύσεται Dei Ecclesiam persequetur, suamque oinnein ma
δε ένα σημείοις και τερασι ψεύδους , πεπλασμένοι , I.liam promet. Veniel autem in signis e! prodigiis
και ουκ αληθέσι , και τους σαθρών και αστήρικτον mendacibus 96 ; fictis utique, el non veris ; el cos
την βάσιν της διανοίας έχοντας εξαπατήσει και quoruin imbecillo parumque firmo fundamento
αποστήσει του Θεού ζώντος, ώστε σκανδαλισθήναι, mixa
mens erit, seducel , abstralielque a Deo
ει δυνατόν , και τους εκλεκτούς . vivo ; ila ul scandalizentur , si fieri potest, eliain
electi 91 .
*Αποσταλήσεται δε Ενώχ και Ηλίας και Θεσβίτης, Enoch et Elias cum Antichristo pugnaruri.
C
και επιστρέψουσι τας καρδίας πατέρων επί τέκνα , Milientur autem Enoch el Elias Thesbites , qui
τουτέστι την Συναγωγήν επί τον Κύριον ημών Ιησούν Patrum corda in filios 98, hoc est , Synagogam ad
Χριστόν , και το των αποστόλων κήρυγμα , και υπ' Dominuin nostrum Jesum Christum , atjue a po
αυτού αναιρεθήσονται . Και ελεύσεται ο Κύριος εξ stolorum doctrinam convertent : ab eoque Cruci
ουρανού , όν τρόπον οι άγιοι απόστολοι εθεάσαντο dabuntur . Ac tum Dominus veniet de cælo , quem
αυτόν πορευόμενον εις τον ουρανόν • Θεός τέλειος admodum sancti apostoli in cælum euntem vi
99
και άνθρωπος τέλειος, μετά δόξης και δυνάμεως , derunt " ; nimpe, Deus perſectus, et perſeclus
και ανελεί τον άνθρωπος της ανομίας, τον υιόν της homo, cum gloria et polestate , et liominem ini
απωλείας , το πνεύματι του στόματος αυτού . Μηδείς φuitatis , ilium perditionis, interficiet spiritu oris
τοίνυν από γης εκδεχέσθω τον Κύριον , αλλ ' εξ ου .
9 sui '. Quapropter nihil est, cur quisquam Dominum
ρανού , ως αυτός ήσφαλίσατο . e terra exspeclet, verwn e cælo, ut ipse nobis
cerlo declaravit .
** Iren. Cyrill. Hieros. calech . 15. Greg . Naz . loc. cit . 95 Matl . XXV, 14. 96 ll Thess. 11, 8.
** Chrys. bom . 3 in Il epist. ad Thess. 96 Η Thess . 1 , 9. 91 Malth . XXIV , 24 . of Malach . 1 , 5.
Αpoc. Χι , 3. 99 Αcl . 1 , 11 . Il Thess . 11 , 8 .
VARIÆ LECTIONES .
τη Regii multi, Colb. duo vetustiores, et cod. S. Hil. αγαθωσύνην. alii δικαιοσύνην. Τη R. 3451 legitur
quidem in lexlu aralwcórrv, supra lineam vero ôixalogúvny. Sic vetus interpr. posuit justiliam ; at Faber
bonitalem reddidit .
NOTÆ .
(11) Ουκ αυτός ο διάβολος . Νon ergo diabolus D υποδύς. Cyrillus Hieros. Diabolum per Antichristum,
ipse . Sic Chrysostomus loc . cit. Nunquid Satanas autottPOSÚTWS, in propria sua persona operaturum
ipse ? inquit, ουδαμώς · αλλ' άνθρωπός τις, πάσαν Forsan nibil aliud significant, visi quod Hierony .
αυτού δεχόμενος την ενέργειαν. Νequaquam, sed 9 mus in cap . vii Daniel. Ne pulemus, inquit, juxta
homo quidain , omnem ejus operationein excepturus . quorumdam opinionem , Antichristum , vel diabolun .
Hippolytns contra censel Antichristum ipsummet esse, vel dæmonem , sed unum de hominibus , in quo
fore diabolum qui seduxit Evam et Adamum . Id lolus Satanas habitaturus sil corporaliter, velut
quod ejus metaplırastes sic explicat, ut diabolus scilicet in energumenis. Cæterum isthic omnia ,
carlem φανταστικήν el εν δοκήσει, imaginariam et quibus genus, nomen, ælas, aliaqne ad Anlichiri
specie senus exhibiturus sil, quo se de Virgine stum spectantia, pia conjectatione dicta silil,
natun jaciilel. Theodorelus vero humanam natu- eventu nondum probala , ei quomodo novit Deus
ram a diabolo subeundam ail , çusiv & Opm.TE !OV implenda.
CAP . XXVII . A ΚΕΦΑΛ. ΚΖ' (P .
De resurrectione. Περί αναστάσεως.
Corporum fuiura resurrectio immortalibus ani- Πιστεύομεν δε και ανάστασιν νεκρών. "Έσται για
mis . Porro mortuorum eiiam resurrectioncm όντως , έσται νεκρών ανάστασις. 'Ανάστασιν δε λέ
credimus. Erit enim profecto ; erii , inquam , n :or- γοντες, σωμάτων φαμέν ανάστασιν (12). 'Ανάστασις
luorunu resurrectio . Resurrectionem allem di- γάρ έστι δευτέρα του πεπτωκότος στάσις · αι γάρ
centes , corporum Tesurrectionem intelligious . ψυχαί αθάνατοι ούσαι, πώς αναστήσονται ; Ει γάρ ο
301 Resurrectio enim esl secunda ejus quod ce- θάνατον ορίζονται χωρισμός ψυχής από σώματος,
cidit, erectio . Etenim anima , cum immortales ανάστασις έστι πάντως συνάφεια πάλιν ψυχής τε και
sint, quo tandem pacto resurgant? Nam cum mor- σώματος , και δευτέρα του διαλυθέντος και πεσόντος
iem definiant, animæ a corpore separationem , re- ζώου στάσις. Αυτό ούν το σώμα το φθειρόμενον και
surrectio proinde est iterata anime et corporis διαλυόμενον, αυτό αναστήσεται άφθαρτον . Ουκ αδυ
conjunctio , secundaquc dissoluti el collapsi ani- νατεί γάρ ο εν αρχή έκ τού χούς της γης αυτό
malis excitatio ?. Ipsum itaque corpus quod cor- συστησάμενος, πάλιν αναλυθεν και αποστραφέν εί;
rumpitur ac dissolvillir, idemmet resurget incor . την γήν εξ ης ελήφθη , κατά την του Δημιουργού
ruptum . Non enim ea inbecilitate est is , qui e β απόφασιν, πάλιν αναστήσαι αυτό.
terrze pulvere primum illud condidil, lll quoil posthac dissoluillin eril, atque in terram ex qila
sumplum fuerat, secundum Opiſicis sententiam reversum , rursus ad vitam revocare nequeal.
Probatur resurrectio ratione, a Dei providentia el Ει γάρ μή έστιν ανάστασις, φάγωμεν, και πίωμεν,
justitia . Enimvero si non est resurrectio , co- τον ενήδονον και απολαυστικόν βίον μετέλθωμεν. Εί
melamus et bibamus ; ; voluptuosam deliciisque ουκ έστιν ανάστασις, εν τίνι των αλόγων διαφέρο
omnibus dilluentem vitam scctemur. Si non est μεν ; Εί ουκ έστιν ανάστασις, μακαρίσωμεντα θηρία
resurrectio , quid tandem est , quo bruta animantia του αγρού , τα άλυπον έχοντα βίον. Εί ουκ έστιν
antecellamus ? Si non est resurrectio, feras agre- ανάστασις, ουδέ Θεός έστιν, ουδέ πρόνοια, αυτομά
sies , qui vitam mærore vacuam ducunt, bealas τως δε πάντα άγονται τε και φέρονται Ρ. Ιδού γάρ
predicemus.. Si non est resurrectio , nec Peus est ,, ορώμεν πλείστους δικαίους μέν πενομένους και
2g11!1.! αδικουμένους, και μηδεμιάς εν τω παρόντι βίω
nicc providentia :: sell omnia casu temereie agi
ice
tur ei feruntur. Ecce enim justos plurimos videmus τυγχάνοντας αντιλήψεως, αμαρτωλούς δε και αδί
egent's , ct injuria a Tectos, omnique ope loc in κους εν πλούτο και πάση τρυφή ευθηνούντας. Κι
seculo destitutoς; peccatores contra et flagiliosos, C τίς αν τούτο δικαιοκρισίας ή σοφής προνοίας έργον
divitiis cl omni deliciarum genere circumſlueples. ευ φρονών υπολάβοι; "Έσται ούν, έσται ανάστασις.
Ecquis autem sana mente præditus, hoc aqui jui- Δίκαιος γάρ ο Θεός, και τους υπομένουσιν αυτόν μι
dicii ant sapienlis providentiæ esse existimet ? Erit σθαποδότης γίνεται . Ει μεν ούν η ψυχή μόνη τους
igitur, erit plane resurrectio. Nam , quia Deus της αρετής αγώσιν ενήθλησε , μόνη και στεφανωθή
jusius est, sustinentibus quoque ipsum mercedem σεται . Και ει μόνη ταις ηδοναίς ένεκυλίσθη, μόνη
persolvet. Ac, siquidem anima sola in virtutis δικαίως αν έκολάζετο · αλλ ' επεί μήτε την αρετήν,
palestra decerlaverit, sola quoquc coronam obli- μήτε την κακίαν η ψυχή μετήλθε δίχα του σώ
nebit ; et si sola in voluptatibus scse volutarit, sola ματος, δικαίως άμφω άμα και των αμοιβών τεύ
quinque merito puenas lucl. At cum nec exsisten- ξoνται , 1
tiam inter se discretam habuerint, nec acima, vel virtutem , vel malitian sine corpore gesserit, me
rito proinde ambo simul, aut præmiis, aut poenis allicientur.
2 Epist. in Ancor. n . 89 ; Method . Contra Orig. 3 Isa . XXII, 13 ; 1 Cor . XV, 52.
VARIÆ LECTIONES.
• Edita ει μεν. R. 2926 ει γάρ θάνατον ορίζοντες λέγομεν. Ρ Regii multi et Colb. άγεται και φέρεται.
NOTÆ .
( 12) Ewuátwr çapièr úráoraoir . Corporum re- D hanc opinionem a Valentinianis acceperat, utrba
suri eclionem innuimus. Justinus lib . De resurrectio- 111rquie bis Apostoli verbis : Caro el sinjuis
ne contra Platonicos el ha :reticos, qui transmi- regnum Dei possidere non possunt : et, Qui in carne
graliorem animarum poucrent. eodem modo argu- sunt, Deo placere non possunt. Quod præjudiciuu
enlalaf ' : 'Ανάστασις έστι του πεπτωκότος σαρ- sic convellit Irenæus, carnem equidem sibi relictan
κίου. Πνεύμα γάρ ού πίπτει · Γesurrectio est carnis ad regnum Dei venire non posse : eam tamen iki
qur cecidii. Nam spiritus non cadit : anima est in plasma esse , et divino vegeluium spiritu mundum Dei
corpore : non vivit autem quod carel anima. Corpus lemplum fieri. Adhere, non carnis substantiam , sed
unima discedente non superest. Locum integrim , concupiscentias ejus quce inortificant hominem , sigui
aliaque ejusdem operis dabimus cum Parallelis licari . Quo sensu Paulus ipse dicebal : Vos #ON
Joannis Damasceni. Reliquos Palres omillo , qui estis in carne, seil in spirilu . Et rursum : In carne
hoc de capile scripserunt. Caeterum Origenes, aile ambulantes, non secundum carnem militamus. Unde
versus len muili eam ob cillusam calamum sirina joierl : Quemadmodum corrupi: læ capa.r est caro,
xere , non resurrectionem corporim er lolo inſi- sic et incorruptela, el quemadmodum mortis, sic et
ciabatur, sed carnis lan !!!! :), ceu qua vestita post vilæ . Plura adiit, quie Noster persequitur, ull
peccatul corpora hominum fuissent, ale sanani alii Pilies.
1921 DE FIDE ORTHODOXA LIB IV . 1922
Μαρτυρεί δε και η θεία Γραφή , ότι έσται των Α Auctoritate Scripture. - Quin divina quoque
σωμάτων ανάστασις. Φησί γουν ο Θεός προς Νώε , Striptura corporum resurrectionem fore testainr.
μετά τον κατακλυσμόν : "Ως λάχανα χάρτου δέ- Ait quippe Deus Noe post diluvium : Quasi clera
δωκα υμίν τα πάντα. 1. ήν κρέας εν ΐματι ψυ- virentia tradidi vobis omnia ; excepto quod carnerne
χής ου φάγεσθε και το υμέτερον αίμα των : cum sanguine animae non comedelis. Vesirum enim
ψυχών υμών εκζητήσω, εκ χειρός πάντων των sanguinem animarum vestrarum requiram de manne
θηρίων εκζητήσω αυτό , και εκ χειρός παντός cunclarum bestiarum , el de manu omnis hominis,
ανθρώπου αδελφού αυτού εκζητήσω την ψυχήν fratris cjus requiram αnimam ejus . Qui efuderit
αυτού . Ο εκχέων αίμα ανθρώπου , αντί του αί- sanguinem hominis, pro illius sanguine sanguis ipsius
ματος αυτού εκχυθήσεται , ότι εν είκόνι Θεού effιndetur :: ad imaginem quippe Dei hominem fe
εποίησα τον άνθρωπο . Πώς έκζητήσει το αίμα ci . Quonam autem modo sanguinem hominis de
του ανθρώπου εκ χειρός πάντων των θηρίων, ή ότι manu cunctarum bestiarum required, nisi quia
αναστήσει τα σώματα των ανθρώπων των αποθνη- corpora Ironinum , qui moriuntur ,, ad vitam
σκόντων ; Ου γαρ αντί του ανθρώπου αποθανείται τα ercitabit ? Non enim hominis loco bestize WO
βηρία . ricnlır .
Και πάλιν τώ Μωυσεί: "Εγώ είμαι ο Θεός 'Αβραάμ, Β Rursusque ad Moysen : Ego su Deus Abra ·
και ο Θεός Ισαάκ , και ο Θεός Ιακώβ . Ουκ έστιν ham , el Deus Isaac , et Deus Jacob 8. Alqui non
ο Θεός νεκρών Θεός, των αποθανόντων , και ουκέτι 302 est Deus mortuorum Deus a , boc csi corum
έσομένων, αλλά ζώντων , ών αι ψυχαί μεν εν χειρί qui moriuntur, nec amplius futuri stint ; scill tro
αυτου ζωσι , τα δε σώματα πάλιν διά της αναστά rum : quorum animae quidem in manu ejus si
σεως ζήσεται. Και ο θεοπάτωρ Δαβίδ φησι προς τον vint ' ; corpora autem post resurrectionem revia
7
Θεόν: 'Αντανελείς το πνεύμα αυτών , και έκλεί viscent. Dei quoque parens David Deum sic allo .
ψoυσι, και εις τον χούν αυτών επιστρέψουσιν. quitur : Auferes spiritum eorum, et deficient, et in
Ιδού περί των σωμάτων ο λόγος. Είτα επάγει " pulserem suam revertentur 8. En quo pacto de cor
'Εξαποστείλεις το Πνεύμα σου, και κτισθήσον»- poribus ei sermo est.. Deinde subjungit :: Emilies
ται , και ανακαινιείς το πρόσωπον της γης . Spiritum tuum , el creubuntur ,> el renovubis faciem
terrae 9 .
Και Ησαίας δε · 'Aναστήσονται οι νεκροί , και Isaias ilem : Resurgeni mortui et expergiscentur
εγερθήσονται οι εν τοις μνημείοις . Δήλον δε ως qui in monumentis sunt 10. Atqui constal 101 ani
ουχ αι ψυχαί εν τοις μνημείους τίθενται, αλλά τα mas, sed corpora in monumentis collocari.
σώματα. C
Και ο μακάριος δε Ιεζεκιήλ : Και εγένετο , φησίν , 11 Bealus quoquc Ezechiel : Ei factum est , inquit,
εν τω με προφητεύσαι, και ιδού σεισμός , και > cum ego prophetaren , et ecce terræ motus ; el acce
προσήγαγε τα οστά , οστέον προς οστέον , έκα- debant ossa os ad os , unumquodque ad junclurum
στον προς την αρμονίαν αυτού . Και είδον, και suam . El vidi : el ecce rursus oborli sunt eis riervi ,
ιδού επεγένετο αυτοϊς νεύρα , και σάρκες άν- el carnes enascebantur, el ascendebant ad eus , el
19
εφύοντο, και ανέβαινον επ' αυτά, και περιετάθη circumfusa sunt eis pelles desuper 18. Αc postea
αυτοίς δέρματα επάνωθεν . Είτα διδάσκει πώς κε- docel, quemadmodum spiritus, juxta atque illis
λευσθέντα επανήλθε τα πνεύματα. imperaium erat , redieruni.
Και θείος δε Δανιήλ φησι• Και εν τω καιρώ Prætirea divinus Daniel ail : El in tempore illo
εκείνη αναστήσεται Μιχαήλ ο άρχων ο μέγας , ο consurgel Michael princeps magnus, qui slat pro ß
έστηκώς επί τούς υιούς του λαού σου · και έσται liis populi tui : el erit tempus tribulationis, tribute
καιρός θλίψεως, θλίψις οία ου γέγονεν , αφ' ου Ialio, qualis non fuit , et quo Tacta est gens in terra ,
γεγένηται έθνος επί της γης , έως του καιρού usque ad tempus illud. Et in tempore illo salvabilur
εκείνου. Και εν τω καιρώ εκείνω σωθήσεται οpD populus tuus, qui inventus fuerit scriptusin litro.
λαός σου , πάς ο εύρεθείς γεγραμμένος εν τω Et mulii de his qui dormiunt in lerræ pulvere, evi.
βιβλίω. Και πολλοί των καθευδόντων εν της gilabunt, alii in vitam eternum , et aliiin oppro
χώματι εξεγερθήσονται· ούτοι εις ζωήν αιώνιον» , brium et conſusionem alernam . Et intelligentes ſul
και ούτοι εις ονειδισμόν και αισχύνην αιώνιον. gebunt quasi splendor firmamenti, et es justis pluri ..
Και οι συνιέντες εκλάμψουσιν ως η λαμπρότης mis , quasi sleblæ in sacula el ultra ſulgebuni is. Ex
του στερεώματος , και από των δικαίων των bis autem verbis, Multi de his qui dormiunt in lerrie
πολλών , ώς οι αστέρες εις τους αιώνας , και έτι pulsere , evigilabunt, perspicuum est, cum corporum
εκλάμψoυσι. – Πολλοί των καθευδόντων εν της resurrectionem indicare. Neque enim quisquam
χώματι , λέγων, εξεγερθήσονται , δηλον , ώς ανά- dixerit , animus in terre pulvere dormire.
στασιν εμφαίνει σωμάτων · ου γαρ δή που τις φήσειε τας ψυχάς εν γής χώματα και καθεύδειν .
• Gen. IX , 5, 6 . * Exo !, 21 , 6. 6 31atth . Xx1 , 32 . 1 Sap . πι , 1 . 8 Psal . Cν , 29 . 9 ibid . 30.
10 152. ΧΧνιι, 9. 11 Nyss , Deanin ei resur. posi med . 11 Ezeelb . XXXVIII, 7 , 8 . 13 Jun. ΧΙΙ , 1-3.
VARIÆ LECTIONES.
4 Regius 315 !, et Colb . duo sog .
Quin cliam Dominus in sacris Evangeliis cor. A Αλλά μήν και ο Κύριος εν τοις ιεροίς Ευαγγε
porum resurrectionem aperie tradidit : Audieni λίοις τήν των σωμάτων αριβήλως ανάστασιν παρ.
enim ,inquit, qui in monumentis sunt, rocem Filii έδωκεν: 'Ακούσονται γάρ, φησιν , οι εν μνημείοις
Dei ; el procedent qui bona ſecerunt , in resurrectio- της φωνής του Υιού του Θεού, και εξελεύσονται
nem vitæ : qui rero mala egerunt, in resurrectionem οι τα αγαθά ποιήσαντες , είς ανάστασιν ζωής , οι
judicii " . Nemo autem mentis compos , animas in δε τα φαύλα πράξαντες , είς ανάστασιν κρίσεως.
monumentis esse aut versari umquam dixerit. Εν τοις μνημείοις δε τας ψυχάς ποτε των εύφρο
νούντων ουκ άν είπον τις .
Non vero Doininus serione lanlinn , sed el opere Ου λόγω δε μόνον , αλλά και έργο την των σω
corporum resurrectionem declaravit . Primum μάτων ανάστασιν εφανέρωσε . Πρώτον μεν, τεταρ
quando quatriduanum, jamque corruptum , et fe- ταίον, και ήδη φθαρέντα , και έδωδότα εγείρας τον
lenlem Lazaruin suscita vil 15. Neque enim animam Λάζαρον , Ου ψυχήν γάρ έστερημένης σώματος, αλλά
corporc orbalam , sed corpus cuin anima ; ncc al- και σώμα συν τη ψυχή και ουχ έτερον , αλλ ' αυτό το
verum , sed ipsummel quod corruplum crat , exci- φθαρέν ήγειρε . Πώς γαρ αν έγινώσκετο , ή επι
tavit. Quona" etenim alioqui modo agnita fuis- στεύετο ή του τεθνεώτος ανάστασις , μή των χαρα
set , aut fidem invenisset moriui resurreclio , nisi B κτηριστικώνιδιωμάτων ταύτην συνιστώντων; Αλλά
ex certissimis personæ nolis ac proprietatibus ea και Λάζαρον μεν προς ένδειξιν της οικείας θεότητος,
comprobata esset ? Verum Lazarum quidem , lil di- και πίστωσιν της αυτού τε και ημών αναστάσεως
vinitatem suam demonstraret, ac lilin suæ , lum ήγειρε , πάλιν υποστρέφειν μέλλοντα εις θάνατον.
nostræ resurrectionis Odem astrierel , ad vitun Αυτός δε ο Κύριος απαρχή της τελείας, και μηκέτι
ila revocavit, ut eidem rursus esscl moriendum . θανάτω υποπιπτούσης αναστάσεως γέγονε . Διό δή
Al ipse Dominus perfectir, nec jam morti subjectie και ο θείος απόστολος Παύλος και έλεγεν : Εί νεκροί
s
resurrectionis auspex exstilit ac primitize : eamque ουκ εγείρονται , ουδέ Χριστός εγήγερται . Ει δε
ob rem aiebal apostolus Paulus : 303 Si mortui Χριστός ουκ εγήγερται , άρα ούν ματαια ή πί .
non resurgunt, neque Christus resurrexil . Si autein στις ημών • άρα έτι εσμεν εν ταίς αμαρτίαις
Christus non resurrerit , inanis est ergo fides ημών. Και • " Οτι Χριστός εγήγερται, απαρχή των
noslra : adhuc ergo sumus in peccatis nostris ' 8. Ei , κεκοιμημένων . Καί • Πρωτότοκος εκ νεκρών. Και
Quia Christus resurrexil primiliæ dormientium " ? . πάλιν : Ει γάρ πιστεύομεν ότι Ιησούς απέθανε,
•
El : Primogenitus ex mortuis 18. Ac rursus : Si cre- και ανέστη, ούτω και ο Θεός τους κοιμηθέντας
dimus quod Jesus murtuus est , el resurrexil : ila el C διά του Ιησού άξει συν αυτώ . Ούτως, έφη, ώς και
Deus eos qui dormierunt per Jesum , adducel cum Κύριος ανέστη.
eo 18. lia, inquil ; quemajanduil nie ! pe Chrisliis
resurrexit .
Quod autem Domini resurrectio, corporis jam " Οτι δε ή του Κυρίου ανάστασης σώματος αφθαρ
incorrupti el animæ conjunctio esset (nam bcc τισθέντος , και ψυχής ένωσις ήν (ταύτα γάρ τα
erant que fueraril divisa ), binc liquet. Ait enim : διαιρεθέντα), δήλον: έφη γάρ : Λύσατε τον ναόν
Soleile templum hoc, et in tribus diebus αdifcabo τούτον, και εν τρισίν ημέραις οικοδομήσω αυτόν .
illud 20. Quod auiem de corpore suo loqueretur, Μάρτυς δε αξιόπιστος 1 το ιερόν Ευαγγέλιον, ώς
evangelista lestis locuples est : Palpale me el vi- περί του ιδίου έλεγε σώματος . Ψηλαφήσατέ με και
dele (aiebal discipulis suis Dominus, dum existi ίδετε, φησί τους οικείους μαθηταίς ο Κύριος πνεύμα
mabant se spiritumn videre) quia ego ipse sum , el δοκούσιν οράν» ότι εγώ είμι , και ουκ ήλλοίω
non sum mutalus : quia spiritus carnem el ssa non μαι(13) · ότι πνεύμα σάρκα και οστέα ούκ έχει,
habel , sicul me ridelis habere " . Et cum hoc di καθώς εμε θεωρείτε έχοντα. Και τούτο είπών ,
xisset , ostendit eis nanus et lalus; eaque Thoniæ έδειξεν αυτοίς τας χείρας και την πλευράν , και
palpanda porrexit 11. Announ her ad fidem resur- D τω Θωμά προτείνει προς ψηλάφησιν. 'Ασα ουκ
rectioni corpo : um conciliandam sulliciunt ? ικανά ταύτα την των σωμάτων πιστώσασθαι ανά
στασιν ;
16 Jan. V , 28 , 29 . 15 Joan . ΧΙ , 39-44 . 16 1 Cor. XV , 16, 17. 11 ibid . 20. 18 Coloss. 1 , 18. 19 1 Thess .
1y, 15 . 10 Jan. 19 . 11 Luc , XXIV , 59 . 14 Joan. ΧΧ, 27.
VARIÆ LECTIONES.
• R. 2928 ου λόγω δε ψιλό μόνον. s Pauli nomen deest in edit. et in R. 2, atque in margine cod .
S. llil. adjectum fuit. ? legii nonnulliciColb.1àērotestóTatog. Verusinterpr. leslis dignusfidelissimus.
NOTÆ .
( 13) " Οτι εγώ είμι , και ουκ ήλλοίωμαι. Quia discipulos ita compellasse scribit, ίδετε, ίδετε, ότι
ego sum , nec sum mulalus. Sic Patrum nonnulli εγώ είμι , και ουκ αλλοίωμαι. Νihil tale in Bibiiis
Christi verba recitant. Unus mihi modo occurrit nostris exstat. Sæpe labuntur auctores, dum Scri
Athanasius, cpist. ad Epict. et alibi, ubi Christuin pluræ loca memoriter recitant.
1225 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV . 1226
Πάλιν φησίν ο θείος Απόστολος : Δεί γάρ το Α Rursus autem divinus Apostolus ait : Oportet
φθαρτον τούτο ενδύσασθαι αφθαρσίαν , και το enim corruptibile hoc induere incorruptionem : et
θνητόν τούτο ενδύσασθαι αθανασίαν . Και πάλιν mortale hoc induere immortalitatem 28. Ac rursus :
Σπείρεται εν φθορά, εγείρεται εν αφθαρσία : σπεί- Seminalur in corruprione, surget in incorruptione ,
>
ρεται εν ασθενεία , εγείρεται εν δυνάμει· σπείρε- seminatur in infrmitate , surget in virtute ;; semi
ται εν ατιμία, εγείρεται εν δόξη : σπείρεται σώμα natur in ignobilitale , surget in gloria. Semina
ψυχικόν , ήτοι παχύ τε και θνητόν, εγείρεται σώμα tur corpus animale, hoc est, crassum et mortale,
πνευματικόν (14) : οίον το του Κυρίου σωμα μετά surget corpus spirituale " 7, immutabile, impassibile,
.
την ανάστασιν κεκλεισμένων των θυρών διερχόμε- subtile (loc enim significat, spirituale, quale nimi.
νον , άκοπίαστον 4, τροφής, ύπνου , και πόσεως αν- rum post resurrectionem Domini corpus erat, cum
ενδεές. "Εσονται γάρ , φησίν ο Κύριος, ώς οι άγγε- januis clausis transiret),), infatigabile , nec cibo auι
λοι του Θεού · ου γάμος έτι , ου τεκνογονία . Φησί somno aut polu indigens. Erunt enim , inquit Do
γούν ο θείος Απόστολος : Ημών γάρ το πολίτευμα niinus, sicut angeli Dei 28. Nec jam nuptiis aut li
εν ουρανούς υπάρχει, εξ ου και Σωτήρα απεκδε- berorum procreationi locus erit. Ait quippe divi
χόμεθα Κύριον Ιησούν , ός μετασχηματίσει το nus Apostolus : Nostra conversatio in cælis est :
σώμα της ταπεινώσεως ημών , εις το γενέσθαι Β unde etiam Salvatorem etspectamus Dominum Jesum,
αυτό σύμμορφον τω σώματι της δόξης αυτού : qui reformabit corpus humilitatis nostræ , ut con
ου την είς ετέραν μορφήν μεταποίησιν λέγων : forme fiat corpori claritatis suæ 26 Quo loco, non
απαγε » την εκ φθοράς δε μάλλον εις αφθαρσίαν mutationem in alteram formam intelligit (absit hoc)
εναλλαγήν. verum immutationem polius ex corruptela ad in
corruptionis statum 21 .
'Αλλ' έρεί τις : Πώς εγείρονται οι νεκροί ; "Ω Simile ab humani corporis productione. — Al di
της απιστίας ! ώ της αφροσύνης ! Ο χούν εις σώμα cel aliquis : Quomodo mortui resurgent 98 ? Proh in
18
βουλήσει μόνη μεταβαλών , και μικράν βανίδα του credulitatem ! Proh dementiam ! Qui pulverem in
σπέρματος εν τη μήτρα αυξειν προστάξας , και το corpus sola voluntate mutavit : qui exiguam ma
πολυειδές τούτο ,2 και πολύμορφον αποτελείν του teriæ gutlam in utero amplificari, variumque ac
σώματος όργανον, ουχί μάλλον το γεγονός , και διαό- multiplex corporis organum efficere jussit ,, annon
ρυέν, αναστήσει πάλιν, μόνον βουληθείς ; Ποίω δε multo magis id quod ſuit ac defluxit, cum voluerit,
σώματι έρχονται ; "Αφρον , εί τοίς του Θεού λο rursum excitabit 39 ? Qualive corpore venient ? In
γους πιστεύειν η πώρωσις ου συγχωρεί , κάν τοις ο εipiens, si ea est obduratio tua , ut to Dei verbis
>
έργοις πίστευε . Συ γάρ σπείρεις ου ζωοποιείται, fidem adbibere non sinal , operibus saltem ejus
εάν μή αποθάνης και ο σπείρεις , ου το σώμα το crede : Nam tu quod seminas, non vivificatur, nisi
γενησόμενον σπείρεις , αλλά γυμνόν κόκκον , ει prius moriatur. Et quod seminas, non corpus , quod fu .
τύχοι, σίτου , ή τινος των λοιπών. Ο δε Θεός turum est, seminas, 304, sed nudum granum , ul puta
αυτό δίδωσι σώμα, καθώς ήθέλησε , και εκάστω Iritici, aut alicujus cæterorum . Deus autem dat illi
των σπερμάτων το ίδιον σώμα . Θέασαι τοίνυν, ως corpus, sicut vull ; el unicuique seminum proprium
εν τάφους ταίς αύλαξι τα σπέρματα καταχωννύ- corpus ' . Contemplare itaque semina in sulcis ,
μενα. Τίς ο τούτοις ρίζας έντιθείς, καλάμην, και non secus atque in sepulcris, deſossa. Quisnamn
φύλλα, και αστάχυς, και τους λεπτοτάτους ανθέρι- igitur radices ,, et
el calamum,, et folia , et spicas ,, et
el
κας ; Ουχ ο τών όλων Δημιουργός ; ου και του τα subtilissimas arislas inserit ? Annon ille universo
πάντα τεκτηναμένου το πρόσταγμα ; Ούτω τοίνυν rum opiſex ? Annon ejus qui omnia fabricalus esi
πίστευε , και των νεκρών την ανάστασιν έσεσθαι jussio? Ad hunc itaque modum , etiam Dei voluntate ac
θεία βουλήσει και νεύματι . Σύνδρομον γάρ έχει τη nutu , mortuorum resurrectionem fore credito , Ele
βουλήσει την δύναμιν. nim potentia ipsius voluntatem æquo gradu comitatur.
23 | Cor . XV , 53. 16 ibid.. 42-44. 18
25 Marc. Χι , 25. 10 Philipp . 10 , 20, 21. 1"37 Nyss.. citat.; Epipian..
heres . 6, 4. 281 Cor. XV , 53 . 29 Epipl . Ancor . η . 93. 39 1 Cor . XV, 35-38 .
VARIÆ LECTIONES.
u Edita άκοπίατον, el paulo post, επί πόσεως. * Edit . ου πιστεύειν ή πώρωσις συγχωρεί . * Colb .. ct
Regii και ανθερίσκους . Η Abest oύ , in editis .
NOTÆ .
(14) Έγείρεται σώμα πνευματικόν . Surgit cor- D τητα μεταβαλών πνευματικήν, in spiritualem sub
pus spirituale. Resurrectio Domini exemplum fuit tilitaiem transmulando , et spirituale lolum copu
nostræ ; ut, quemadmodum januis clausis conacu- lando, ingressus est per fores clausas; quod quidem
lum est ingressus, seque nihilominus palpandum hic fieri nequit in corporibus propter crassiliem et
discipulis præbuit, hinc, ut censent Patres , novo molem , et quia nondum in spiritualem_coaluerunt.
miraculo fulurum sit , ut beatorum corpora cum Videsis in Ancor, n . 93. At sanctus Thomas , in
manibus traclari queant, lum subtilitate donentur, Supplem. quæst. 83, art. 6, docet , ut corpus glorio
qua solida corpora penetrent. Veluti Dominus nos sum, corpus aliud pervadat, altero opus essemira
ster non aliud corpus suscilavit , inquit Epiphan. culo , quod tamen ad nutum hominis beati Deus
hieres. 64, n . 62, sed ipsum quod erat, είς λεπτό . sit concessurus .
Judicium post resurrectionem ac merces operum.- A 'Αναστησόμεθα τοιγαρούν , των ψυχών πάλιν
Resurgemus itaque, animis nostris videlicet con- ενουμένων τους σώμασιν , άφθαρτιζομένους , και 1
junctis iterum cum corporibus a corruptione jam αποδυoμένοις την φθοράν , και παραστησόμεθα τα
exutis:: atque tremendo Christi tribunali sistemur,, φοβερό του Χριστού βήματι και παραδοθήσεται
ac tum diabolus, ipsiusque demones, el ejus bomo, ο διάβολος και οι δαίμονες αυτού , και ο άνθρωπος
hoc est Antichristus, necnon impii flagitiosique ho- αυτού, ήγουν ο Αντίχριστος, και οι ασεβείς , και οι
mines igni æterno tradentur; igni , inquam , non αμαρτωλοί εις το πυρ αιώνιον· ουχ υλικών (13),
qui inslar nostri materia conslet, sed qualem Deus οίον το παρ' ημίν · αλλ' οίον αν είδείη ο Θεός. Οι δε
novil. Qui autem bona egerunt, ſulgebunt sicut sol τα αγαθά πράξαντες εκλάμψουσιν 7, ώς ο ήλιος συν
cum angelis in vila terna, cum Domino nostro αγγέλοις εις ζωήν αιώνιον , συν τω Κυρίω ημών
Jesu Christo , ut videant semper ac videantur, in- Ιησού Χριστώ , ορώντες αυτόν αεί, και ορώμενοι,
defectibilique inde lætitia fruantur, laudantes eum και άληκτον την απ' αυτού ευφροσύνην καρπούμενοι και ,
cum Patre et sancto Spiritu per infinita sæcula αινούντες αυτόν συν Πατρί και αγίω Πνεύματι, εις
sæculorum , Amen . τους απείρους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
VARIÆ LECTIONES.
3 In R. 2924 legitur: Εν τω Κυρίω ημών, και πρέπει πάσα δόξα, τιμή, και προσκύνησις, νυν και αεί,
και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν. In 2928 ότι αυτό πρέπει δόξα, τιμή, και προσκύνησις , νυν και
αεί , κ . τ . ε .
NOTÆ .
( 15) Ov% Ů Aixór. Non materialer , etc. Quid de natura ignis inferni Noster senserit , dicemus in
Prælatione ad Dialogum ipsius contra Manichæos.
IN TRES ORATIONES
PRO SACRIS IMAGINIBUS ,
305 Quam egregiam pro imazinibus operam Damascenus meus navaverit neminem latet.
Vix Leonem Isaurum eas evertendas edicio constituisse noverat , cum adversus illum classicum
cecinit. Epistolares tractatus, inquit ipsius Vilæ scriptor, ad rectæ fidei alumnos misit , qui
buscum amicitiæ et familiaritatis vinculo junctus erat, ut et illi quoque eosdem accurate
descriptos spargerent'in fideles. En tres hac in causa editas ab eo dissertationes : ex qua
rum prioris exordio colligendum datur, nibil eum antehac adversus Leonem lentasse, quando
illam ad urbis, Regiæ fideles confirmandos' scripsit. Eamdem etiam post decimum Leonis
Isauri annum , quo impium edictumo promulgatum est , atque anle ejusdem decimum ler.
tium, quo S. Germanus CP . throno dejectus est, editam fuisse planum fit ex illis verbis quæ
in exordii continuatione leguntur : 'Εκλιπαρώ. άπαντα τον του Θεού λαών ... συν τω καλώ
ποιμένι της λογικής Χριστού ποίμνης τώ την Χριστού ιεραρχίαν εν εαυτώ υπογράφοντι . Ρrecor universum
populum Dei, una cum bono rationalis gregis Christi pastore, etc. Alterum vero tractatum
emisit , cum Germanum patriarcham Leo furens detrusisset ; de quo facinore, ut de mullis
aliis conqueritur ibidem ( num. XII ) Damascenus : Και νύν ο μακάριος Γερμανός, ο βίω και λόγω
εξαστράπτων, έδραπίσθη , και εξόριστος γέγονε , και έτεροι πλείστοι επίσκοποι και Πατέρες, ών ουκ οίδαμεν
od óvóuata. Nunc quoque B. Germanus, tum vita , tum doctrina refulgens, affectus piagis,
in exsilium pulsus est, et cum eo plures alii episcopi et Patres quorum nomina nobis ignola
sunt . Nihil tamen de Anastasii, quem quinto decimo ab abdicalo Germano die suffecerat
Isaurus , intrusione suggerit : ea nempe tardius in Oriente audita. Præterea bæ tres oratio
nes ea conscriptæ fuerunt ætale, cum ab anathemate contra Leonem pronuntiando bactenus
abstinerent Orientis episcopi. Nam circa utriusque orationis finem , allatis sanctorum Patrum
testimoniis subjungit : « Κάν άγγελος, φησί Παύλος και απόστολος, ευαγγελίσηται υμάς παρ' ό παρελά
βετε και και το εξής σιωπήσομεν, φειδού, την επιστροφήν εκδεχόμενοι. "Αν δε ίδωμεν την διαστροφής ανεπί
στροφο. ' όπερ μη δω Κύριος, τότε επάξομεν το λειπόμενον. « Licet υος , inquit Ρaulus apostolus, tel
angelus evangelizet , præter id quod accepistis...» quod sequitur, tacebimus modo, parcentes
illis quorum conversionem speramus. Sin autem , quod Deus avertat ! in opinione perversa
obstinatos viderimus, tunc illud pronuntiabimus quod sequitur, nimirum Anathema sit.
Quin et hoc quoque in ipsamet tractatus secundi ac tertii insinuat serie , ubi eamdem Apo
stoli sententiarm sic emollit ; Κάν άγγελος, κάν βασιλεύς ευαγγελίσηται υμάς παρ' και παρελάβετε,
κλείσατε τάς ακοάς. 'Οχνώ γάρ τέως ειπείν, ώς έφη ο θείος απόστολος, και ανάθεμα έστω. Σ εκδεχόμενος την
olópowoty . Licet angelus , licet imperalor, evangelizet vobis, præter id quod accepistis, aures
1229 ORATIONES PRO SACRIS IMAGINIBUS . · MONITUM . 1230
occludite. Eo quippe abstinuerim modo quod subdit Apostolus, « Anathema sit, » quando
emendationis sperandæ locus est. Quibus conformia plane sunt quæ in utriusque orationis
epilogo strenue audacterque pronuntiat :Ουκ ανεξόμεθα νέαν πίστιν διδάσκεσθαι. 'Εκ γαρ Σιών
εξελεύσεται νόμος , προφητικώς έφη το Πνεύμα το άγιον , και ο λόγος του Κυρίου εξ Ιερουσαλήμ. και Ουκ.
åve &ous02,4. t. 6. Novam fidem edoceri non patiemur. Nam « ex Sion exibit lex, ei verbum
Domini de Jerusalem , » ut prophetico more prænuntiavit Spiritus sanctus. Nec committemus
ut, etc. Comminationem pæna tandem secuta est, cum a sanctæ civitatis antistite primum ,
atque a cæteris deinceps Orientis episcopis frendens Leo anathematis fulmine perculsus est,
quemadmodum lestatur Theophanes ad tertium decimum ejusdem Leonis annum ; quando
scilicet Germano exsulante, inque thronum ipsius intruso Anastasio, nulla jam Catholicis
Leoniui furoris compescendi spes affulgeret.
306 Quid porro in causa fuerit cur tractatui priori secundum adderet, in ipscmet orationis
secundæ exordio aperit. Nimirum nonnihil difficultatis apud quosdam pepererat dissertatio
prior : adeoquenecessum habuit, momenta eadem alia serie faciliorique methodo rursum
prosequi. Quod ad tertiam vero spectat, hanc ex prioribus magna ex parte contexuit ; non
paucis tamen additis , quibus susceptam sacrarum imaginuin causam explicatiori enarra
tione contra adversariorum criminationes melius defenderet. Humphredus Hody, Anglus, in
suis prolegomenis ad Chronographiam Joannis Malalæ, in dubium vertit , num tertia hæc
oratio auctori nostro tribuenda sit, ad cujus calcem inter veterum lestimonia legatur ex
cerptum ex Historia ejusdem Joannis Malalæ , quem Damasceno fuisse recentiorem arbitra
tur . Suspicatur eam ab alio sequioris ætatis scriptam esse et Joanni Damasceno assignatam ,
perinde ac varios alios de eodem argumento tractatu s eifalso'ascriptos, propter nomen ma
gnum quod in imaginum defensione sibi compararat. Additque : De tractatibus istis variis
et quid nobis suppetat argumenti, peculiaris contra librum prædictum videatur nostra dia
triba de scriptoribus Græcis variis. Quanquam ultro concedit , in more cum lectorum , tum li
brariorum fuisse, cum in libris testimonia aliorum congesta reperirent, de suo si quid occur
reret, adjicere et inserere. De Joannis Malalæ ætate, quem ante sæculi Viil finem non scri
psisse Hody contendit, nihil certo definiri potest, quando posterior ejus Chronographiæ pars
desideratur, et penitus interiit. Atqui nullus alius supererat alicujus momenti scrupulus,
quo vir eruditus deterreri posset, quin huncce tractatum Damasceno nostro ceu genuino
ejusdem auctori assignaret , quem alioquin ipsi vindicant consarcinata ex utroque priore
verba et argumenta : ubi eadem comminatio anathematis repetitur totidemque verbis atque
in secundo tractatu : ex qua itidem planum fit et obvium , hoc opus perinde ac alia duo
priora eo conscriptum tempore, quo nihil hactenus adversus Leonem Isaurum et Icono
clastas decreverant Orientis episcopi. His adde, in hujus quoque orationis serie hominem
Syrum passim indicari auctorem , qui sacra Palæstinæ loca frequens inviseret; quippe quæ
in exemplum afferat quo Ecclesiam ab imaginum cultu retroactis sæculis non abhorruisse
ostendat.
Neque vero tres istas duntaxat in sacrarum imaginum defensionem dissertationes lucil
bravit Damascenus. Legimus quippe in Vita S. Stephani Junioris , qui Constantino Copro
nymo imperante martyrium obiit, sanctum Joannem Damascenum , huncce paterni erroris
ei sævitia, quemadmodum et imperii , hærdem epistolis aliis impugnasse, quibus eum
vlov Mwauči, Xpistoudyov, pisárcov, Mohamedem juniorem, Christi hostem , ac sanctorum osorem
appellabat ; ejusque assentatores episcopos, é lokótous, hoc est tenebricosos potius quam epi
stopos, necnon κοιλιοδούλους id est ventri servientes, επί τη γαστρί πάντα και λέγοντας και ποιούντας,
ul qui ventris gratia nihil non dicerent, aul agerent. In tertia oratione nihil tale occurrit ;
quam quidem alioqui sub Leone Isauro scriptam perinde atque aliæ priores modo demon
stratum est. Propius accedunt quæ in tractatu alio adversus Constantinum Coprcnymum , ejus
que conciliabulum , Damasceni nomine inscripto leguntur. Verum non constat dissertationem
hanc a Joanne nostro editam esse, ut suo loco ostendetur . Alia igitur interierint oportet
sancti Doctoris opuscula, quibus Iconomachos iterum atque iterum lacessiverit.
In tribus porro orationibus istis habes, Catholice lector, puram et sinceram ecclesiastica
de Christi sanctorumque imaginibus venerandis disciplina enarrationem , et firmissimum
adversus earum impugnatores præsidium , quo universa hæreticorum tela nullo negotio
elidas. Nonnulla quidem testimonia profertauctor ex iis operibus deprompta , quæ veterum
auctorum Patrumque nominibus falso inscribuntur, atque ab eruditis hodie tanquam supposi
titia exploduntur : verum summo viro condonandum , qui ea floreret ætale , qua theologi
criticæ artis studiosi non erant ; sed omnia adwittebant et complectebantur, quibus tum
sincera fides erudiretur, tum etiam Christianorum mores informarentur. Ad hæc non spurios
tantummodo libros 307 allegat Noster, sed longe plures alios a probatis auctoribus profectos,
quibus sana de imaginibus sententia clare satis asseritur et inculcatur.
Tres hasce dissertationes Græce primum edidit Romæ Nicolaus Majoranus, et cardinali
-
Joanni Petro Carafæ nuncupavit anno 1553 , in - 8. Ad eas recensendas, paucos manuscriptos
habuimus. Duos duntaxat recentissima exaralos manu asservat bibliotheca Regia , ex eodem
prorsus exemplari descriptos, quibuscum in omnibus convenit codex alter qui non ita
pridem ad meas pervenit manus. At ex illis parum aut ferme nihil adjumenti percepi . Nam
priorem duntaxat orationem multis passim consulto prætermissis et immutatis in compen
dium redactam exhibent ; dimissisque sanctorum Patrum aliorumque auctorum testimoniis,
eorum loco assuta fuere , que de variis imaginis et adorationis generibus oratione tertia
edisserit Damascenus. Quo vero auctore synopsis illa prodierit, prorsus obscurum est. Græ
culis dudum in more fuit ejusmodi compendia texere, non sine gravi Ecclesiæ et rei littera
riæ dispendio. Orationis tertiæ nonnulla folia reperi in Colbertino codice n . 1539 , optima
notæ , et qui septingentorum annorum ætatem præfert ; atque ad illum orationem eamdem re
censui. Cæterum tres illi tractatus in editione Romana satis accurati sunt , paucisque mendis
laborant .
Latinam translationem primum adornavit Godefridus Tilmannus, Carthusiæ Parisiensis
monachus, ac Parisiis edidit in- 4, anno 1555, quæ rursum Antuerpiæ prodiit anno 1556, in
16. Versionem aliam paulo post elaboravit Petrus Franciscus Zinus, Veronensis canonicus.
Ac prior quidem prolixitate, imo et assumentis additionibusque redundat : posterior multis
in locis brevitate deficit. A nova tamen cudenda supersedendum sibi duxit Jacobus Billius,
ac Zini interpretationem præ alia probavit ; paucis duntaxat exceptis, quæ in annotatio
nibus suis emendavit. At quandoquidem , ut alibi monuit Combefisius, duin Billius minora
castigaret, graviora prætermisit, ex utraque translatione novam tertiam concinnare opera
pretium duxi : non posthabitis tamen doctissimi viri emendationibus.
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ
ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ

ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΟΣ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ .
ORATIO APOLOGETICA PRIOR
ADVERSUS EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT.
1. Nos quidem decebat, indiguitatis propriæ con- A α'. Έχρήν μεν ημάς αεί της εαυτων συναισθανο
scios, ælernum lacere, Deoque polius peccata no- μένους αναξιότητος, σιγήν άγειν, και Θεώ την των
stra confiteri : verum , quandoquidem omnia que ήμαρτημένων ημίν προσάγειν εξομολόγησιν · αλλ '
opportuno lempore geruntur, laudabilia sunt ; επειδή πάντα καλά εν καιρώ αυτών, ορώ δε την Εκ
Ecclesiam autem , quam super fundamentum apo- κλησίαν, ήν ο Θεός ώκοδόμησεν επί τω θεμελίω των
stolorum et prophelarum , ipso summo angulari αποστόλων και προφητών, όντος ακρογωνιαίου Χρι
lapide Christo Filio suo ' , Deus ædificavit, lan- στου του Υιού αυτού, βαλλομένην ώσπερ θαλαττίω
quamin maris procella,, Πuctibus aliis super alios κλύδωνι , κύμασιν αλλεπαλλήλους κορυφουμένω, εξ
assurgentibus intunlescente,, ab irruenteimprobo- επαχθεστάτης φοράς των πονηρών πνευμάτων κυ
runn spiritum impetu valillo misceri jaclarique κωμένην τε και ταραττομένην, και τον χιτώνα Χρι
videam ; contextam desliper Christi Tunicam di- στου τον άνωθεν υφαντόν, διαιρούμενον , όν ασεβών
vidi, quam per summam audaciam scindere conati διελεϊν ηυθαδίσαντο παίδες, και το σώμα αυτού εις
sunt impii ; ipsius demum corpus, quod sermo διαφόρους κατατομάς τεμνόμενον, ό εστινό του Θεού
Dei est , et antiquitus suscepta firmataque tradi- λόγος, και η της Εκκλησίας άνωθεν κεκρατηκυία
lio , in varias distrahi sectiones ; lacenduni non παράδοσις, ουκ εύλογον ήγησάμην σιγάν , και δεσμών
B
censui, nec linguam silentii vinculo coercendam , επιθεϊναι τη γλώσση , την ήπειλημένην απόφασιν
2
illam nimirum Dei sententiam verilus, ita comnia υφορώμενος , την φάσκουσαν : « Εάν υποστείλη , ουκ
nantis : « Si le subtraxeris, non 308 placebit animæ ευδοκεί εν σου η ψυχή μου . » Και • • Εάν ίδης την
meæ . , Et : « Si videris gladium venientem , nec ρομφαίαν έρχομένην, και μη αναγγείλης των αδελφό
fratri luo denuntiaveris, sanguinein ejus de manu σου , εκ σου εκζητήσω το αίμα αυτού . Ο Φόβω τοίνυν
>
tua requiram 1.5, Hoc igitur gravi perculsus αφορήτη βαλλόμενος , επί το λέγειν ελήλυθα, ου
metu ,, ad dicendunt appuli,, nec veritati majesta- βασιλέων ύψος προ της αληθείας τιθείς : Ελάλουν
tem imperatoris anteposui. Ait quippe Dei parens γάρ , ήκουσα του θεοπάτορος λέγοντος Δαβίδ ,
David : « Loquebar de lestimoniis luis in con- εναντίον βασιλέων 7, και ουκ ήσχυνόμην ,> αλλά
1 Ephes. 1 , 19. • Ηebr . Χ , 38. 3 Εzec !». ΧΧΙΙΙ , 8.

1233 DE IMAGINIBUS ORATIO I. . 1234
μάλλον τούτω προς το λέγειν νυττόμενος. Δεινόν γάρ A spectu regum, et non confundebar •. Quin etian
βασιλέως λόγος προς υπαγωγής των υπηκόων ολί- ob id vehementius sum incitatus . Enimvero ad
γοι γάρ όσοι των ανέκαθεν , βασιλικών κατωλιγώρη- subditos pelliciendos multum valet regis auctori
σαν θεσπισμάτων, όσοι τον επί γής, βασιλέα , βασι- tas : quippe cum pauci hactenus fuerint illi , qui
λευόμενον οίδασιν άνωθεν, και ως κρατούσαν οι νόμοι cum reges terræ regis cælestis imperio subesse,
των βασιλέων . regesque legibus obnoxios esse noverint, iniqua
ipsorum jussa contempsere.
β . Πρώτον μεν ούν απάντων , οίον τινα τρόπιν, η 2. Hoc itaque ceu principio quodam, sive fun
θεμέλιον το λογισμό καταπήξας, την της εκκλη- damento, menti proposito, ut nimirum ecclesia
σιαστικής θεσμοθεσίας συντήρησιν , δι' ης σωτηρία stica , per quam salus paritur, institutio tenenda
προσγίνεσθαι πέφυκε, του λόγου την βαλβίδα ήνέωξα, sit, orationi campum aperui , quo veluti equus
και τούτον , ώσπερ ίππον ευχάλινον , της αφετηρίας recte frenis obtemperans, e carceribus dimissus
παρόρμησα . Δεινόν γάρ όντως ώήθην 9, και πέρα excurreret. Vere enim , ac ultra quam dici possit,
δεινών , τοσούτοις την Εκκλησίαν αμαρύσσουσαν grave calamitosumque existimavi, Ecclesiam tot
προτερήμασι, και ταϊς των ευσεβεστάτων ανδρών fulgentem praerogativis, et sanctissimorum homi
άνωθεν παραδόσεσιν ωραϊσθείσαν, παλινοστείν επί Β num, majorum nostrorum sanctionibus ornatarm ,
τα πτωχά στοιχεία , φοβουμένην φόβον, ου ουκ έστι ad egena elementa converti “, illicque trepidarc
.
φόβος " και ώσπερ ουκ έγνωκυίαν τον όντως Θεόν , timore, ubi non est timor 8; si tanquam Dei veri
υφoράσθαι τον είς ειδωλολατρείαν όλισθον , και κάν nescia, prolapsionem ad idolorum cultum subve
γούν έν σμικροτάτω της τελειότητος λείπεσθαι, reatur, sicque vel minimum a perfectione desci
ώσπερ τινά στιγμήν επίμονον και εν μέσω προσώπου scat, ac quasi nævum quemdam durabilem, qui
λίαν ωραϊσμένου φέρουσαν , το απόσω του παρα- inconcinnitale sua venustatem omnem maculet,
γράμματος, του κάλλους το παν λυμαινομένην . Ού in formosissimi oris medio gestet . Neque vero
γάρ μικρόν το μικρόν , όταν είς μέγα εκφέρη, όπου erroris parva nota est, veterem Ecclesiæ discipli
γε ουδε σμικρόν το παρεγχάραγμα , άνω κεκρατη- nam , consuetudine roboratam , convellere, majo
κυίαν Εκκλησίας ανατραπήναι παράδοσιν , οία κατ- resque nostros quocunque modo damnare ; quo
εγνωσμένων των προκαθηγησαμένων ημάς , ών rum conversationem intuentes, imjlari fidem
εχρήν αναθεωρούντας την αναστροφήν , μιμείσθαι oportebat 6..
την πίστιν .
γ. Εκλιπαρώ τοίνυν, πρώτον μεν τον παντοκρά- 3. Primum igitur, ad vos verba facturus, om.
τορα Κύριον, ώ γυμνά πάντα και τετραχηλισμένα • C nipolentem Dominum eflagito , cui nuda aperta
προς υμάς ο λόγος • ειδότα της ταπεινής μου γνώμης que sunt omnia ; cui purum ac sincerum hac in
εν τούτω το ακραιφνές, και του σκοπού το ειλικρι- parte humilis sensus mei propositum patet, ut
νές , δούναι μοι λόγον εν ανοίξει στόματός μου , και mihi del sermonem in apertione oris , el mentis
του νου τας ηνίας οικείαις χερσίν αναδέξασθαι , και meæ habenas propriis manibus tenendo, eam
τούτον προς εαυτόν επισπάσασθαι , προς ενώπιόν τε ad seipsum trahat ; quo in conspectu ipsius recto
και ευθείαν τρίβον την ρύμην ποιούμενον, μή έγ- tramite pergat, nec ad ea declinet, que sibi in
κλίνοντα προς τα δοκούντα δεξιά, η αριστερά γνωρι- speciem vera videntur , aut esse sinistra noverit.
ζόμενα : μεθ' όν άπαντα τον του Θεού λαον, το έθνος Dehinc precor universam Dei plebem , gentem
το άγιον, το βασίλειον ιεράτευμα, συν το καλό ποι- sanctam , regale sacerdotium , una cum bono ra
>
μένα της λογικής Χριστού ποίμνης, τω την Χριστού tionalis gregis Christi pastore ,, qui summum in
ιεραρχίαν εν εαυτώ υπογράφοντι, δέξασθαι μου τον semelipso Christi sacerdotium exprimit, ut libel
λόγον, μετ' ευμενείας · μή το ελαχίστω της αξίας lum huncce meuni benevolo excipiant animo : ne
προσέχοντας, ή λόγων επιζητούντας στροφάς · επει vel dignitatem quæ in me perexigua est, respi
τούτων ού παντελώς ίδρες και πένης εγώ αλλά της ,D ciant, vel verborum artem , qua egenus ego haud
των νοημάτων φροντίσαι δυνάμεως . Ου γαρ εν λόγω salis polleo, sed sententiarum potius vim alten.
η βασιλεία των ουρανών , αλλ' εν δυνάμει. Ου γαρ dant. Non enim in sermone , sed in virtute consi
νικήσαι σκοπός, αλλά τη αληθεία πολεμουμένη χείρα stit regnum cælorum . Non vincere, sed impu
όρεξαι, της προαιρέσεως ορεγούσης χείρα δυνάμεως . gnale veritati opem ferre propositum mihi est,
'Αρωγον τοίνυν την ανυπόστατον επικεκλημένος αλή- rtutis manum subministrante bona voluntale .
θειαν, εντεύθεν του λόγου τας αρχάς ποιήσομαι . Quamobrem substantis veritatis implorata ope,
hinc orationis principium ducam .
δ. Οίδα τον αψευδώς ειπόντα • « Κύριος ο Θεός 4. Illum novi qui citra mendacium dixit : 309
σου , Κύριος είς έστι . Και • • Κύριον τον Θεόν σου « Dominus Deus luus, Doniinus unus est 8.1 El :
προσκυνήσεις, και αυτό μόνο λατρεύσεις. >5 Και • O
, Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli ser
* Psal . CΧVΙΙ , 46. * Galat . IV , 9. * Psal . LII , 6. 6 Ηebr . ΧΙΙ , 7. 1 Cor. 1 , 3 . 8 Deut.
VI , 4.
VARIÆ LECTIONES.
• Billius legendum επίμωμον putal : et paulo post emendat ατόπη , pro απόση, nec istic tale .
vies 9. Item : Νon facies tibi sculptile,omnem Α « Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι, ο Και · θύ ποιήσεις
similitudinem eorum quæ in cælo sunl sursum , γλυπτόν, πάν ομοίωμα , όσα εν τω ουρανώ άνω, και
et quæ in terra deorsum ' . , Et : « Confundan- όσα εν τη γη κάτω. » Και • Αίσχυνθήτωσαν πάντες
lur omnes qui adorant sculptilia " . , Necnon : οι προσκυνούντες τοϊς γλυπτούς . Και • « Θεοί, οι
« Pereant dii , qui non fecerunt cælum et ter- τον ουρανών και την γήν ουκ εποίησαν, απολέσθω
ram "' ; » aliaque illorum similia, quæ cum olim σαν και και όσα τοιουτοτρόπως πάλαι ο Θεός λαλήσας
loculus esset Deus patribus in prophetis , novissimis τοις πατράσιν εν τοις προφήταις , επ ' εσχάτων των
diebus istis loculus est nobis in unigenilo Filio ημερών ελάλησεν ημίν εν τω μονογενεί αυτου Υιώ ,
13
suo, per quem fecit et sæcula ' s. Illum novi qui δι' ου και τους αιώνας εποίησεν. Οίδα τον ειπόντα :
ait : « Hæc est vita æterna , ut cognoscant le so- « Αύτη δε εστιν ή αιώνιος ζωή , ίνα γινώσκωσί σε ,
lum Deum verum, et quem misisti Jesum Chri- τον μόνον αληθινόν Θεόν, και δν απέστειλας Ιησούν
slum " .1 Credo in unum Deum , unum rerum Χριστόν. » Πιστεύω εις ένα Θεόν, μίαν των πάντων
omnium principium , initio et principio carentem, άρχήν, άναρχον, άκτιστον , ανώλεθρον και αθάνατον ,
increatum, interitus nescium et immortalem , αιώνιον και αίδιον , ακατάληπτον , ασώματος , αόρα
æternum et perpeluum , incomprehensum , invisi τον , απερίγραπτον, άσχημάτιστον μίαν υπερούσιον
bilem, incircunscriptum , figurae expertenm : sub- Β ουσίαν, υπέρθεον θεότητα , εν τρισίν υποστάσεσι,
.
stantiam unam supra substantiae rationem, Dei- Πατρί , και Υιώ, και αγίω Πνεύματι , και τούτο μό .
tatem supra quain divinam, in tribus personis, νω λατρεύω, και τούτο μόνο προσάγω την της λα
Patre el Filio et Spiritu sancto : ipsi soli servίο, τρείας προσκύνησιν. Ενι Θεώ προσκυνώ, μια θεό .
ipsi soli latriæ cultum adhibeo. Deum unum τητι · αλλά και Τριάδι λατρεύω υποστάσεων , Θεώ
adoro, Deitatem unam , sed et Trinitali servio Πατρί , και Θεώ Υιώ σεσαρκωμένη , και θεώ αγίω
personarum , nempe Deo Patri , et Deo Filio in- Πνεύματι , εν Θεώ. Ου προσκυνώ τη κτίσει παρά
carpato, el Deo Spiritui sancto ; uni tamen Deo. τον κτίσαντα, αλλά προσκυνώ τον κτίστην, κτισθέντα
Creaturæ non servio polius quam Creatori ; ve . το κατ' εμέ, και εις κτίσιν άταπεινώτως και ακα .
rum ipsi Creatori, qui instar mei creatus factus θαιρέτως κατεληλυθότα , ίνα την εμήν δοξάση φύσιν,
est, atque citra sui depressionem ac dejectionem και θείας κοινωνόν απεργάσηται φύσεως . Συμπροσ
ad creaturam descendit, ut naturan , meam colo- κυνώ τώ βασιλεί και Θεώ , την αλουργίδα του σώμα
nestaret, divinæque naturæ me consorlem ſaceret. τος, ουχ ώς ιμάτιον, ουδε ως τέταρτον πρόσωπον "
Simul cum rege ac Deo , corporis, ut ita Ioquar, άπαγε· αλλ' ως ομόθεον χρηματίσασαν, και γενομέ
purpuram adoro ; non tamen qualenus indumen- C
νην όπερ το χρίσαν αμεταβλήτως . Ου γαρ θεότης ή
lum , neque ut quartam personam , sed ut quæ pa . φύσις γέγονε της σαρκός , αλλ' ώσπερ ο Λόγος σαρξ
riter exsistat Deus, idemque absque immutatione ατρέπτως γέγονε , μείνας όπερ ήν, ούτω και η σαρξ
facta fuerit cum eo , quod eam inunxit. Non enim Λόγος γέγονεν, ουκ απολέσασα τούθ' όπερ έστι , ταυ
natura carnis in Deitatem erasit ; sed quemadmo- τιζομένη δε μάλλον προς τον λόγον καθ ' υπόστασιν .
dum Verbum manens id quod erat, sine conver- Διο θαρρών , εικονίζω Θεόν τον αόρατον , ουχ ώς αόρα
sione caro factum est ; sic quoque caro Verbum τον , αλλ ' ώς ορατόν δι' ημάς γενόμενον , μεθέξει
facta est, non amittens id quod est ; quin potius σαρκός τε και αίματος . Ου την αόρατον εικονίζω
idem cum Verbo secundum hypostasim effecta , θεότητα , αλλ' εικονίζω Θεού την όραθείσαν σάρκα .
Quamobrem invisibilis Dei imaginem effortmare Ει γάρ ψυχήν εικονίσαι αμήχανον, πόσο μάλλον Θεόν ,
non dubito, non qua invisibilis est, sed qua pro- τον και τη ψυχή δόντα το άυλον;
pler nos carni et sanguini participando 18, faclus est visibilis. Imagine non Deitatem, sed conspeclam
carnem exprimo. Nam si simulacrum animæ eflingi non potest, quanto minus Dei ipsius, qui
animæ, ut materiæ expers esset, impertivit !
5. At, inquiunt, Deus per Moysem legislatorem ε'. 'Αλλά , φησίν , είπεν ο Θεός διά Μωϋσέως του
ait : « Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi suli νομοθέτου : « Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις,
servies . Itemque: « Non facies omnem similitudi . D και αυτή μόνω λατρεύσεις . Και • • Oύ ποιήσεις
nem quorumcunque eorum, quæ in cælo, et quæ πάν ομοίωμα , όσα εν τω ουρανώ , και όσα εν τη
in terra sunt . )
γή . »
Errant illi profecto , fratres, qui nescientes "Αδελφοί , όντως πλανώνται οι μη ειδότες τας Γρα
Scripturas , litteram quoque occidere , Spiritum φάς , ώς το γράμμα αποκτείνει , το δε πνεύμα ζωο
vivificare non norunt 16. Quos sic ego jure possim ποιεί : οι μη ερευνώντες το υπό το γράμματα κε
afari : Ipse qui vos id docuit , illud etiam quod κρυμμένον πνεύμα . Προς ούς αν αξίως είπου μι · ο .
sequitur edoceat. Disce quonam sensu id legislator τούτο διδάξας υμάς, διδαξάτω και το επόμενον. Μάθε
interpretatur, in hunc fere modum in Deutero- όπως ερμηνεύει ο νομοθέτης ώδε πως εν τω Δευτε
9 Deut . VI, 13. 10 Εxod. Xx , 3. 11 Psal . XCνι , 7 . 11 Jerenm . Χ, 17 . 13 Ηebr . 1 , 1 . 18 Joan , Σνι 1 , 2.
18 Ηebr. 1 , 14 . 16 II Cor . 111 , 6.
NOTÆ .
(*) Interpres, omisit : Et :( Non habebis dcos alienos. » (Exod. xx , 3.)
1237 DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1238
ρονομίω λέγων · « Και ελάλησε Κύριος προς υμάς και nomio loquens : « Et locutus est Dominus ad vos
εκ μέσου του πυρός φωνήν ρημάτων υμείς ηκούσα- de medio ignis. Vocem verborum vos audistis et
τε , και ομοίωμα ουκ είδετε , αλλ' ή φωνήν. 5 Και similitudinem non vidistis , sed vocem tan
μετ' ολίγα : « Και φυλάξασθε σφόδρα τας ψυχάς tum "7. 1 Ac paulo post : « Et servate valde animas
υμών, ότι ομοίωμα ουκ είδετε εν τη ημέρα ή ελάλησε vestras, quia similitudinem non vidistis, in die
Κύριος προς υμάς εν Χωρήβ εν τω όρει , εκ μέσου 310 qua locutus est Dominus ad vos in Horeb, in
του πυρός , μήποτε άνομήσητε και ποιήσητε υμίν monte de medio ignis : nequando contra legem
εαυτοίς γλυπτόν ομοίωμα , πάσαν εικόνα, ομοίωμα agatis, facialisque vobis sculptile simulacrum,,
αρσενικού ή θηλυκού, ομοίωμα παντός κτήνους των omnem imaginem , similitudinem masculi et le .
όντων επί της γης, ομοίωμα παντός ορνέου πτερω minæ , similitudinem omnis jumenti , quod est su
του, και και τα εξής. Και μετά βραχέα : « Και μη- per terram , similitudinem omnis volueris pen
ποτε αναβλέψας εις τον ουρανόν, καιιδών τον ήλιον, natæ 18, » ete. Et paucis interjectis : « Et ne forte
>
και την σελήνην, και τους αστέρας, και πάντα τον elevatis oculis ad cælum , et solem et lunam in
κόσμος του ουρανού , πλανηθείς , προσκυνήσης αυτοίς , ιuitus,, et astra,, omnemque celi ornatum ,, errore
και λατρεύσης αυτούς. deceptus , adores ea , et servias ipsis 19.1
σ '. "Οράς, ως είς έστιν ο σκοπός, ώστε μη λα- Β 6. Cernis hoc unum consilium esse , ne scilicet
τρεύσαι τη κτίσει παρά τον κτίσαντα , μηδέ προσ- creaturæ potius, quam Creatori serviamus, neve
αγαγείν τήν της λατρείας προσκύνησιν, αλλ' ή μόνω preteripsum cuiquam servilem cultum oferamus ?
τη δημιουργώ ; Διό πανταχή συνάπτει τη προσκυνή- Ιdcirco enim ubique adorationi latriam jungit.
σει την λατρείαν. Πάλιν γάρ φησιν • « Ουκ έσονται Rursum quippe ait : « Non erunt tibi dii aliqui
σοι θεοί έτεροι, πλήν εμού. Ου ποιήσεις εαυτό γλυ- preter me . Non facies tibi sculptile, neque ullain
πτον , ουδε πάν ομοίωμα, ουδέ προσκυνήσεις αυτούς , similitudinem : non adorabis ea , neque servies
ουδ ' ου μή λατρεύσης αυτούς , ότι εγώ είμι Κύριος ο ipsis;; quoniam ego Dominus Deus vester 10. •, Et
Ει
Θεός υμών. 5 Και πάλιν : « Τους βωμούς αυτών iterum : 1 Aras , inquit, eorum subvertetis, et sla
καθελείτε , και τας στήλας αυτών συντρίψετε , και τα luas corum confringetis , el lucos eorum succi
άλση αυτών εκκόψετε, και τα γλυπτά των θεών αυ- delis, et sculptilia deorum ipsorun igne combure
των κατακαύσετε πυρί. Ου γαρ μη προσκυνήσητε tis. Deum enim alterum non adorabilis . 91 , Et
Θεώ ετέρω . » Και μετ'ολίγα: Και θεούς χωνευτούς post pauca : «« Ει deos,, inquit,, conflatiles nουν
non
ου ποιήσεις σεαυτώ. και facies tibi ?? ..
ζ. "Οράς, ώς της ειδωλολατρείας ένεκα, απαγο 7. Annon vides quod idololatriæ fugiendæ gratia
C
ρεύει την εικονογραφίαν , και ότι αδύνατον εικονίζε- " imagines efformari prohibeat ; quippe cumin pri
σθαι Θεόν , τον άπoσoν , και απερίγραπτον , και αόρα- mis fieri non possit ,, ut eligies Dei exprimatur ,,
τον ; « Ου γαρ είδος αυτού, φησίν, έωράκατε " καθά qui nec quantitatem habet, nec circumscribi, nec
και Παύλος εστώς εν μέσω του Αρείου Πάγου, φησί • perspici potest ? « Νeque enim formam, inquit ,
• Γένος ούν υπάρχοντες του Θεού, ουκ οφείλομεν νο- ipsius perspexistis 18.5 Quemadmodum etiam Pau
μίζειν, χρυσίω, ή αργυρίω , ή λιθο, χαράγματι τε- lus in medio stans Areopagi , ait : « Genus ergo
χνης και ενθυμήσεως ανθρώπου , το θείον είναι cum simus Dei , non debemus cstimare auro et
όμοιον. ) argento , aut lapidi sculpturæ artis, el cogitationis
hominis divinum esse simile % . I
η'. Ιουδαίοις μεν, διά το πρός ειδωλολατρείαν ευ- 8. Judæis quidem , quoniam ad idola colenda
όλισθον ταύτα νενομοθέτητο ημείς δε, θεολογικώς propensiores erant, haec injuncta fuerunt. Nos au
ειπείν, οίς εδόθη φυγουσι την δεισιδαιμονα πλάνην tem , quibus , ut cum Theologo Ιοquar 28 , datum
, ut
μετά του Θεού γενέσθαι, επεγνωκόσι την αλήθειαν, est, ,, evilato superstitionis errore,, et agnita
και Θεώ μόνο λατρεύειν, και της θεογνωσίας κατα- veritale, cum Deo pure versemur, eique soli ser
πλουτήσαι την τελειότητα, και εις άνδρα καταντήσαι D vientes, perfectas divine scientie divitias asse
τέλειον , παρελθούσε την νηπιότητα , ουκ έτι υπό παιδ- quamur, ac infantiæ ælale transacta in virum
96
αγωγών εσμεν, λαβόντες την διακριτικήν έξιν παρά perfectum occurramus 16, non sumus amplius sub
7
Θεού , και ειδότες τί το εικονιζόμενον , και τι το ει- pædagogo " , quippe qui discernendi facultatem
κόνι μη περιγραφόμενον. « Ου γαρ είδος αυτού, φη- et habitum conseculi, illud sciamus quid imagine
σιν, έωράκατε . » Βαβαι της σοφίας του νομοθέτου! exprimi possit , quidve delineare non liceat .. Ait
Πώς εικονισθήσεται το αόρατον ; Πώς εικασθήσεται enim : « Nec formam ipsius vidistis . , Proh sa
το ανείκαστον ; Πώς γραφήσεται το άπoσoν, και αμέ- pientiam legislatoris ! quod visibile non est, qua
γεθες, και αόριστον ; Πώς ποιωθήσεται το ανείδεον; nam eſfingatur imagine ? Quinam ejus efformelur
Πώς χρωματουργηθήσεται το ασώματον ; Τί ούν το effigies, quod nec conjectari possit ? Qua ratione
11 Deut . IV , 12 . 18 ibid . 13-17 . 18 ibid . 19. 20 Deut. V, 8. 21 Deut . ΧΙΙ , 3 . 12 Εxod . XXXIV,
17. 13 Deut . IV, 12 . 26 Aci . Xγει , 29 . 23 Greg . Νaz. Οrat . 39. 16 Ephes . IV , 13. 17 Galal. , 25.
VARIÆ LECTIONES.
• Μss . Κύριος προς ημάς. Sic Zinus Dominus ad nos . At in Deuteronomio legitur ad vos , προς υμάς.
delineretur, quod quantitate , mole , el termino ca- A μυστικώς μηνυόμενον ;Δήλον ως , όταν ίδης διά σε
ret ? Quomodo illius, quod formæ est expers , γενόμενον άνθρωπον τον ασώματος, τότε δράσεις της
forma adumbrabitur ? Quibusnam tandem , qui ανθρωπίνης μορφής το εκτύπωμα : όταν ορατός
corporeus non est, coloribus describetur ? Quid σαρκί ο αόρατος γένηται, τότε εικονίσεις το του ορα
igitur mysterii his in locis indicalur ? Istud dubio θέντος ομοίωμα: ότε ο ασώματος και άσχημάτιστος,
procul , ut, cum eum qui incorporeus est, pro- απoσός τε και απήλικος , και αμεγέθης τή υπεροχή
pler te hominem faclum conspexeris , tum humane της εαυτού φύσεως, ο έν μορφή Θεού υπάρχων, μορ
illius forme similitudinem exprimas : cum is qui φήν δούλου λαβών ταύτη συστολή προς ποσότητά τε
cerni non potest, carne conspicuum se præbuerit , και πηλικότητα, και χαρακτήρα περιθήται σώματος ,
lum imaginem ipsius facias : cum ille qui in τότε εν πίναξι χάραττε , και ανατίθει προς θεωρίαν
forma Dei exsistens 28,°, propler naturæ suæ excel- τον δραθήναι καταδεξάμενον . Χάραττε τούτου την
lentiam , et corpore, et figura , el quantitate, ct άφατον συγκατάβασιν, την εκ Παρθένου γέννησεν,
qualitate, et magnitudine vacat , fornia servi sus την εν Ιορδάνη βάπτισιν , την εν Θαβώρ μεταμόρ
cepla, ad quantitatem gualitatemque sese con- φωσιν, τα πάθη τα της απαθείας πρόξενα, τον θάνα
traxerit, ac corporis figuram induerit '' , lunc eum τον, τα θαύματα, τα της θείας αυτού σύμβολα φύ
311 in tabellis exprime , et conspiciendum praebe , B σεως, δι' ενεργείας σαρκός ενεργεία θεία πραττόμε
qui conspici voluit. Inexplicabilem ipsius demis . να , τον σταυρόν τον σωτήριον, την ταφήν, την ανά
sionem exara , orlum ex Virgine, baptismum in στασιν, την εις ουρανούς άνοδον · πάντα γράφε, και
Jordane, transfigurationem in monte Thabor ; λόγω, και χρώμασι. Μή φοβού, μη δέδιθι • οίδα δια
cruciatus et mortem, qua immortalitatem nobis φοράν προσκυνήσεως . Προσεκύνησε ποτέ 'Αβραάμ
conciliarunt ; res admirandas , carnis ministerio, τοίς υιοίς Εμμώρ, ότε το σπήλαιον το διπλούν εις
sed divina virtute patratas, quae divinam ipsiuς τάφου κλήρον ωνήσατο, ανδράσιν ασεβέσι , και άγνω
naluram promebant ; crucem illain salutarem , se- σίαν νοσούσι Θεού · προσεκύνησεν Ιακώβ 'Ησαυ τώ
pulturam , resurrectionem , in culos ascensum ; αδελφώ , και Φαραώ ανδρί Αίγυπτίω, αλλά μην και
bæc omnia lum verbis, lum coloribus describe. επί το άκρον της ράβδου : προσεκύνησε μεν, αλλ '
Nihil prorsus vereare, nihil metuas, adorationum ουκ ελάτρευσε προσεκύνησαν Ιησούς και του Ναυή,
novi discrimina. Adoravit Abraham filios Em- και Δανιήλ αγγέλω Θεού , αλλ ' ουκ ελάτρευσαν."Ετε
mor 30, homines impius, et ignorationis Dei ρού γάρ έστιν ή της λατρείας προσκύνησις, και έτε
morbo laborantes , cum in sepulcri possessio-ρον ή εκ τιμής προσαγομένη τους κατά τι αξίωμα
nem speluncam duplicem emit . Adoravit Jacob υπερέχουσιν .
fratrem suum Esau , et Pharaonem virum Ægyptium : quin etiam fastigium virgæ adoravit qui
dem, nec tamen latriæ cullum eidem exhibuit. Adoraverunt Jesus Nave filius, et Daniel ange
lum Dei : at latriæ cullum neutiquam illi impenderunt. Alia quippe adoratio est, qua latriæ ser
vilisque cultus exhibetur, et alia, qua honoris gratia bomines in dignitate quadam constitulos vene
ramur.
9. Cæterum quando de imagine ac de adoratione C θ'. 'Αλλ' επειδή περί εικόνος ο λόγος , και προσ
institutus est sermo, agedum , quidnam utraque sit κυνήσεως, φέρε τον περί τούτων λόγον διευκρινήσω
diligentius expendamus . Imago ilaque est simili- μεν. Εικών μεν ούν έστιν ομοίωμα χαρακτηρίζουν το
ludo exemplar ita exprimnens , ut aliqua tamen πρωτότυπον, μετά του και τινα διαφοράν έχειν προς
ratione ab eo differat. Neque enim imago exem- αυτό . Ου γαρ κατά πάντα η εικών ομοιούται προς
plari in omnibus similis est. Viva igitur, naturalis, το αρχέτυπον , Εικών τοίνυν ζώσα , φυσική και
ac nulla re dissimilis imago Dei invisibilis est ipse απαράλλακτος του αοράτου Θεού , ο Υιός , όλον εν
Filius 31, qui in seipso Patrem gerit, ac per omnia εαυτό φέρων τον Πατέρα , κατά πάντα έχων την
idem cum illo est, præler id unum, quod ab illo προς αυτόν ταυτότητα , μόνο δε διαφέρων τα αίτια
tanquanm sua causa sit. Naturalis enim causa Paler τω. Αίτιον μέν γάρ φυσικόν, ο Πατήρ αιτιατόν δέ, ο
est : ex causa vero proficiscitur Filius. Nam ex Υιός. Ου γαρ Πατήρ εξ Υιού , αλλά Yίος εκ του Πα.
Filio Paler non est, sed Filius ex Patre. Ex ipso τρός. Εξ αυτού γάρ , ει και μη μετ' αυτόν έχει το
siquidem tametsi posterior illo non sit habel ut είναι όπερ έστιν ο γεννήσας Πατήρ.
sil id quod est Paler qui ipsum genuit.
10. Sunt item in Deo imagines et exempla re ι' . Εισί δε και εν τω Θεώ εικόνες και παραδείγματα
D
rum ab ipso producendarum , neinpe consilium των υπ' αυτού έσομένων, τουτέστιν, ή βουλή αυτού
ipsius eternum , quod eodem semper sese habet ή προαιώνιος, και αεί ώσαύτως έχουσα . 'Ατρεπτών
modo . Immutabilis siquidem omnino Deus est, γάρ το θείον κατά πάντα, και ουκ έστιν εν αυτώ
in quo nulla est transmutatio, aut vicissitudinis μεταβολή, ή τροπής αποσκίασμα. Ταύτας τάς εικό
obumbratio ss . Has porro imagines, et hæc exem- νας και τα παραδείγματα , προορισμούς φησιν ο
pla , præfinitiones appellat sanctus Dionysius 33, άγιος Διονύσιος, ο πολύς τα θεία , και μετά Θεού τα
7
15 Philipp. J1 , 6. 10 ibid . 30 lmo Gilios lleih . Gen. XXII !, 7. Vid . Act. vii , 16 31 Coloss. 1 , 2. 22 Jac.
38
1 , 17. Cap. 5 De div. nom . Dam . lib. i De fide orth. cap . 10.
περί Θεού διασκεψάμενος. Εν γάρ τη βουλή αυτού A rerum divinarum perilissimus, quique ea que Dei
έχαρακτηρίζετο πάντα τα υπ' αυτού προωρισμένα , sunt , amante juvanteque Deo , contemplatus est.
και απαραβάτως εσόμενα πριν γενέσεως αυτών : Enimvero in Dei consilio omnia ab ipso præſinila,
ώσπερ εί τις βούλοιτο οικοδομήσαι οίκον , ανατυποϊ atque indeficienter futura,, priusquam fierent,, haud
και εικονίζει πρώτον το σχήμα κατά διάνοιαν. aliter expressa erant, ac si quis domum ædificare
cupiens, mente prius imaginem figuramve ejus
ellingat.
ια . Είτα πάλιν εικόνες είσι τα ορατά των αορά- 11. Rursum imagines sunt visibilia illa , quæ res
των, και άτυπώτων , σωματικώς τυπουμένων προς invisibiles atque expertes figure corporeis formis
αμυδράν κατανόησιν. Και γάρ ή θεία Γραφή , τύ- exprimunt , quo subobscure saltem percipiantur.
πους Θεώ και αγγέλοις περιτίθησι , και την αιτίαν Nam divina Scriptura Deum et angelos circum
διδάσκει και αυτός θείος ανήρ. "Οτι μεν γαρ είκότως vestit figuris ; hujusque rei causam docet divinus
προβεβληνται των άτυπώτων οι τύποι , και τα σχή- ille vir 34. Enimvero quod merito allribulæ sunt
ματα των άσχηματίστων , ου μόνον αιτίαν φαίη τις
5 figuræ illis quæ figura carent, quodque assignatæ
είναι την καθ ' ημάς αναλογίαν, αδυνατούσαν αμέσως forme iis quae nullam formam admittunt , non
επί τάς νοητάς ανατείνεσθαι θεωρίας , και δεομένην B modo hanc quispiam attulerit causam , quod ille
οικείων και συμφυών αναγωγών . Εί τοίνυν της ημών sese nobis accommodaverit, qui sine medio quodam
προνοών αναλογίας και θείος λόγος , πάντοθεν το ανα- ad rerum intellectualium considerationem perve
τατικών ημίν ποριζόμενος , και τους απλούς και ατυ- nire non valemus, indigemusque, ut per ea quæ
πώτους τύπους τινάς περιτίθησι , πώς μη εικονίζει ηobis familiaria cognataque sunt , sursum allolla
τι μεμορφωμένα κατά την οικείαν φύσιν, και πο- mur. Si igitur capacitatis nostræ 312 babiia
θούμενα μεν, διά δε το μή παρεϊναι , οράσθαι μή ratione , divinus sermo id omne confert nobis quo
δυνάμενα ; Διά γάρ της αισθήσεως φαντασία τις altius subvehamur , ac rebus simplicissimis et
συνίσταται εν τη έμπροσθεν κοιλία του εγκεφάλου , forma carentibus formas quasdam attribuit ; ur
και ούτω τώ κριτική παραπέμπεται , και τη μνήμη eorum , que suaple natura formis predita sunt ,
ενθησαυρίζεται. Φησί γούν και ο θεoρρήμων Γρη- quorumque tenemur desiderio , verum quia pre
γόριος, ότι πολλά κάμνων ο νούς εκβήναι τα σωμα- sentia non sunt, ea videre non possuinus, non
τικά, πάντη αδυνατεί · αλλά και τα αόρατα του Θεού ellingantur imagines ? Per sensum enim species
από κτίσεως κόσμου τους ποιήμασι νοούμενα καθ- quædam in anteriori cerebri ventriculo formatur,
οράται . Ορώμεν γάρ εικόνας εν τοις κτίσμασι μη- alque ad judicandi facultatem transmissa, in me
νυούσας ημίν αμυδρός τάς θείας εμφάσεις · ώς ότε C morie landen thesauro reconditur . Ait quippe
λέγομεν την αγίας Τριάδα , την υπεράρχιον , εικονί- Gregorius Theologuς 8 , quod mens , lanetsi mul
ζεσθαι δι' ηλίου , και φωτός, και ακτίνος : η πηγής funt laborei ut res corporeas transiliat , id tainen
αναβλυζούσης , και πηγαζομένου νάματος , και προ- assequi non valet : quininvisibilia Dei a creatura
χοής • νου , και λόγου , και πνεύματος του καθ' mundi per ea quæ facta sunt intellecta conspiciun
ή μάς : η ρόδου φυτού, και άνθους , και ευωδίας.
.
lur 36. Videmus siquidem in creatis rebus imagi
nes, quæ subobscure nobis revelationes divinas indicant, ut cum dicimus Trinitatem supremam ,
per solem , lucem el radium ; aut per mentem , verbum et spiritum , quæ in nobis sunt ; aut per
rosa planlam , florem et odorem signiſicari .
ιβ'. Πάλιν , εικών λέγεται η των εσομένων αίνι- 12. Ad hæc, imago dicitur ſulirorum , quæ ani
γματωδώς σκιαγραφούσα τα μέλλοντα, ώς ή κιβω . ginatice ea que futura sunt,, adumlirat ;; ut arca,,
ος την αγίαν Παρθένον και Θεοτόκον , και η δά- virga et urna, beatam Virginen ac Deiparam ; ut
δος , και η στάμνος και ως ο όφις, τον το δήγμα
9 Serpens( eneus), eum qui serpentis malorum om
δια σταυρού καταργήσαντα του αρχεκάκου όφεως . nium auctoris morsum in cruce si1navil ; it deni
ή τε θάλασσα , και το ύδωρ , και η νεφέλη, το του
>
D
que mare, aqua et nubes baptismi spiritum desi
βαπτίσματος πνεύμα . gnalbant 37 .
ιγ'. Πάλιν , εικών λέγεται των γεγονότων , η κατά 13. Praeterea , rerum gestarum imago dicitur
τινος θαύματος μνήμην, η τιμής, ή αισχύνης, η άρε- illud quod vel in rei alicujus stupende,, vel in
της, ή κακίας, προς την ύστερον των θεωμένων ωφέ- honoris, aut ignominie, aut virtutis recordationem
λειαν , ώς αν τα μεν κακά φεύγωμεν, τάς δε αρετάς constituitur ,, ad posterorum,, qui id conspexerint ,,
ζηλώσωμεν. Διπλή δέ αύτη , διά τε λόγου ταϊς βίβλοις lum
utilitatem ; quo nempe tum mala fugiamus,, tun
έγγραφομένου , ώς ο Θεός τον νόμον ταις πλαξιν εν virlules æmulemur et prosequamur. Atque ejus
εκόλαψε , και τους των θεοφιλών ανδρών βίους ανα- modi imago duplex est ; tum quæ per sermonem in
γραπτους γενέσθαι προσέταξε , και διά θεωρίας libris exaratur; quemadmodum Deus legem labu
38
3 * Dion. De coel. hier. cap. 1 . orat. 2 De theologia. 36 Rom . 1, 20. 31 1 Cor. 1, 1 , 2.
VARJE LECTIONES.
Μss . η βάτος της παρθένου και θεοτόκου .
1241
28, ac virorum , quos cliaros Ialuit, Λαισθητής , ώς την στάμνον και την ράβδον εν τη κι
lis insculpsit 88
vitam litteris mandari præcepit ; tum quæ per βωτό τεθήναι προσέταξεν εις μνημόσυνον. Ούτω
sensibilem considerationem præterita revocat . ut και νυν τας εικόνας των γεγονότων , και τας αρετάς
cum in perenne monimentum urnam , virgamque διαγράφομεν . " Η τοίνυν πάσαν εικόνα άνελε , και
in arca reponi jussit . Sic nunc etiam illorum αντινομοθέτει τα ταύτας προστάξαντι γενέσθαι . "Η
qui ante exstiterunt ,, lum imagines , tum virtutes εκάστην δέχoυ , κατά τον εκάστη πρέποντα λόγον
describimus . Aut igitur omne genus imaginum και τρόπον. Είπόντες τοίνυν τους της εικόνος τρό
1olle , atque adversus eum ,, qui illas fieri precepit,, πους , είπωμεν και περί προσκυνήσεως .
leges, statue, aut singulas juxta rationem ac modum unicuique convenientem suscipe. Cum itaque ima.
ginum varia exposuerimus genera , reliquum est ut de adoratione verba faciamus.
14. Adoratio est obsequii ac reverentiæ signum : ιδ' . Η προσκύνησις ύποπτώσεως και τιμής έστι
atque hujus varios modos novimus. Prior ea est, σύμβολον και ταυτης διαφόρους έγνωμεν τρόπους :
quam per latriam Deo soli suapte natura adorando πρώτην, την κατά λατρείαν, ήν προσάγομεν μόνο
exhibenus . Ηanc sequitur altera , quam propter το φύσει προσκυνητώ Θεώ. "Έπειτα , την διά τον
. ,
ipsummet Deum qui natura solus adorandus est, φύσει προσκυνητών Θεόν προσαγομένην τοίς αυτού
B
amicis ipsius ac famulis præslamus ; ut cum Jesus φίλους και θεράπουσιν , ώς το αγγέλω Ιησούς και του
Nave filius , et Daniel angelum adoraverunt : vel Ναυή , και Δανιήλ προσεκύνησαν • ή τοϊς Θεού τόπους,
locis Dei præsentia sacris ; sicuti David ait : « Ado- ώς φησιν ο Δαβίδ : Προσκυνήσωμεν εις τον τόπον,
remus in loco , ubi slelerunt pedes ejus 39 ; , vel ου έστησαν οι πόδες αυτού και τους αυτού αναθή
rebus ipsi consecratis ; ut omnis Israel tabernaculo μασιν, ώς άπας και Ισραήλ τη σκηνή προσεκύνει , και
procidebat, ac in circuitu Hierosolymitani templi τω εν Ιερουσαλήμ ναό κύκλω εστώτες , και προς
stantes , vultibusque ad ipsum versis ad hunc usque αυτό απανταχόθεν ορώντες και προσκυνούντες εισέτι
diem adorant : vel principibus ab ipso creatis ; ut και νυν ή τοίς υπ' αυτού χειροτονηθείσιν άρχουσιν,
Jacob, lum Esau fratrem suum 40* , Deo ita volente, ώς Ιακώβ τώ τε Ησαύ , ώς προγενεστέρω αδελφό
primogenitum , tum Pharaonem constitutum a Deo υπό Θεού γενομένων και Φαραώ υπό Θεού χειροτο
principem adoravit ; itemque 313 Josephum νηθέντι άρχοντι » και το 'Ιωσήφ, οι αυτού αδελφοί.
ipsiusmel fralres . Novi quoque honoris mutui Οίδα και κατά τιμήν την προς αλλήλους προσκύνη
gratia adorationem adhiberi “ , qualem Abraham σιν , ώς 'Αβραάμ τοις υιοίς Εμμώρ . " Η τοίνυν πά
filiis Emmor exhibuit *3. Aut ergo omnem aufer ado-
.
σαν προσκύνησιν άνελε , ή πάσας δέχoυ , μετά του
rationem, aut omnem admitte cum debita tamen C οφείλοντος λόγου και τρόπου.
ratione ac modo .
15. At vero mibi dicas velim : nonne Deus unus ιε' . Λέγε μοι ερωτώντι • εις Θεός ο Θεός; Ναι,
Deus est ? Deus equidem , inquies, ut reor, unus φήσεις, ώς έμοι δοκεί , είς νομοθέτης . Τί ούν νομο
est qui legem sanxit. Quid ? Contraria sanxit ? Nam θετεί τα εναντία ; Ου γαρ έξω της κτίσεως τα Χε
extra creatarum rerum numerum non sunt Cheru- ρουβίμ . Τί ούν προστάττει Χερουβίμ γλυπτά ανθρώ
bim *3. Eceur ergo hominum manu fabrefactis πων χερσί τεκταινόμενα , σκιάζειν το ιλαστήριον ;
Cherubim obumbrari propitiatorium jubet ? Annon " Η δήλον, ως Θεού μεν , ώς απεριγράπτου και ανει .
quia Dei, utpote qui nullatenus circumscribi nec κάστου ποιείν εικόνα αμήχανον, ή τινος ως Θεού ,
repræsentari potest, imago ulla fieri nequit, nec ένα μή ως Θεός λατρευομένη προσκυνήται η κτίσις.
cujuspiam quasi Deus sit, ne latriæ cultus tanquam Τών δε Χερουβίμ, ώς περιγραπτών , και το θείο
.
Deo creature attribualur. Ιdcirco Clierubim, quia θρόνω δουλοπρεπώς παρεστώτων, την εικόνα προσ
circumscripta sunt, divinoque solio ministrorum τάττει ποιείν , δουλοπρεπώς σκιάζουσαν το ελαστή
more assistunt, imagines confici mandat, quie ſa- ριον. "Έπρεπε γάρ τη εικόνα των ουρανίων λειτουρ
mulorum gerentes habitum propitiatorium obum- γών , την εικόνα των θείων μυστηρίων σκιάζεσθαι.
brent . Quid arcam, quid urnani, quidve propitiato. D T! δε φής την κιβωτόν, την στάμνον, το ελαστήριον,
rium fuisse ais ? Annon hominum manibus fabri- ού χειρότευκτα ; ουκ έργα χειρών ανθρώπων; ουκ
cata * ? Nunquid non opera manuum hominum ? εξ ατίμου , ως σύ φής , ύλης κατεσκευασμένα ; Τί δε
Nonne ex vili , ut ipse loqui amas, materia con- ή σκηνή άπασα ; ουχί εικών ήν ; Ού σκιά και υπό
structa sunt ? Quid vero totum tabernaculum? δειγμα ; Φησί τοιγαρούν ο θείος Απόστολος περί των
nonne imago ? nonne umbra atque exemplum crat ? κατά τον νόμον ιερέων διεξιών : « Οίτινες υπο
Quocirca divinus Apostolus ait de legis antiquæ sa- δείγματα και σκιά λατρεύουσι των επουρανίων κα
cerdotibus edisserens : « Qui exemplari et umbræ θώς κεχρημάτισται Μωϋσής , μέλλων επιτελείν την
deserviunt celestium ; sicut-responsum est Moysi , σκηνήν. "Ορα γάρ , φησί , ποιήσεις κατά τον τύπον
dum consummalurus erat labernaculum : Vide enim , τον δειχθέντα σοι εν τω όρει.) 'Αλλ ' ουδε εικών ήν
)
inquit , omnia facilo secundum exemplar quod tibi ο νόμος , αλλ' εικόνος προσκίασμα " φησί γούν και αυ
ostensum est in Monte 48. Quanquam ne lex qui- τος Απόστολος Σκιάν γάρ έχων ο νόμος των μελ
61 Gen. ΧLVΙΙ , 7 . Gen.

38 Exod . ΧΧΧιν , 28.; Ηebr . 1x , 4. 30 Psal . CΧΧΧ !, 7 . 40 Geil . XXXIII , 3 .
ΧΧΙΙ , 7 . 63 Εxod . XXV , 18 . ** Psal, cxii, 4 ; llebr. ix , 11 . 48 Hebr. vii, 5 .
λόντων αγαθών, ουκ αυτήν την εικόνα των πραγμά- A dem imago erat, sed imaginis potius adumbralio , ut
των. » Ει ούν ο νόμος εικόνας απαγορεύει, αυτός δε idem ait Apostolus : « Umbram habens lex futuro
εικόνος έστι προχάραγμα , τι φήσομεν ; Εί η σκηνή rum bonorum , non ipsam imaginem rerum *6.1
σκιά , και τύπου τύπος , πώς μη εικονογραφεϊν ο νό- Quare si lex quæ imagines probibet fieri, imaginis
μος διακελεύεται ; 'Αλλ' ούκ έστιν ούτω ταύτα , ουκ figura est ; quid jam dicemus? Λι si tabernaculum
εστι • καιρός δε μάλλον τώ παντί πράγματι. umbra est , et figura figuræ , cur lex imagines non
pingi jubeat ? Verum hæc non ita se habent ; non
profecto : sed suum unicuique rei lempus est 67 .
ις. Πάλαι μεν ο Θεός, ο ασώματός τε και άσχη- 16. Quapropter Deum olim , ut corporis ac figuræ
μάτιστος , ουδαμώς εικονίζετο. Νύν δε σαρκι όφθέντος experien , imago nulla referebat 68. Nunc vero
Θεού , και τους ανθρώπους συναναστραφέντος , εικο- posteaquam in carne visus est Deus , et cum homi
νίζω Θεού το δρώμενον. Ου προσκυνώ τη ύλη , προσ- nibus conversalus est '', qua parte conspiciendum
κυνώ δε τον της ύλης δημιουργών , τον ύλην δι' εμε se præbuit, Dei imaginem efformo. Non maleriam ,
γενόμενον , και εν ύλη κατοικήσαι καταδεξάμενον, sed materiæ auctorem adoro ; qui propter me nia
και δι' ύλης την σωτηρίαν μου εργασάμενον , και teria factus est , et in materia habitare voluit, quo
σέβων ού παύσομαι την ύλην, δι'ής ή σωτηρία μου Β per materiam salutem meam operaretur : nec ma
είργασται' σέβω δε ουχ ως Θεόν · άπαγε πώς γάρ teriam, per quam salus parta mihi est , colere desi
το εξ ουκ όντων την γένεσιν εσχηκός , Θεός ; Εί και nam : non tamen ut ipsam tanquam Deum colam ,
το του Θεού σώμα Θεός , διά τήν καθ' υπόστασιν quod Deus avertat. Quomodo enim Deus sit , id
ένωσιν γεγονός αμεταβλήτως όπερ το χρίσαν, και quod ex nihilo ortum est ? Quanquam alioqui ipsum
μείναν όπερ ήν τη φύσει , σαρξ εψυχωμένη ψυχή Dei corpus Deus est ob unionem secundum hy
sit,
λογική τε και νοερά , ήρεμένη , ούκ άκτιστος . Την postasim, cum sine demutatione illulfactumquod
δέ γε λοιπήν ύλην σέβω, και δι' αιδούς άγω, δι' ής a quo inunctum fuit, idque permanserit ,
η σωτηρία μου γέγονεν , ως θείας ενεργείας και χά- suapte natura eral ; nempe caro animata anima
ριτος έμπλεων. Η ουχ ύλη το του σταυρού ξύλον, το mente rationeque prædita ; quæ quidem initium
τρισόλβιον και τρισμακάριστον ; "Η ουχ ύλη το όρος habuit , ac neutiquam increala est. Residuam vero
το σεπτών και άγιον ; “Ο του Κρανίου τόπος ; "Η ουχ materiam, que ad saluten meam contulit , colo ac
ύλη ή φερέσβιος πέτρα και ζωηφόρος, ο τάφος και veneror ; quippe quam efficacitate implevit et gra
άγιος, η πηγή της ημών αναστάσεως ; "Η ουχ ύλη tia. Annon materia erat, ignum crucis fortuna
το μέλαν , και ή των Ευαγγελίων παναγία βίβλος ; tissimum illud beatissimumque a cunctis prædican
C
“ Η ουχ ύλη η ζωηφόρος τράπεζα, ή τον άρτον ημίν dum ? Nonne materia , mons sanctus ac venerandus,
της ζωής χορηγούσα ; "Η ουχ ύλη , ο χρυσός τε και ille Calvariæ locus ? Nunquid maleria non est alma
ο άργυρος, εξ ών σταυροι και πίνακες κατασκευά- vitalisque illa petra ; sanctum , inquam , 314 mo
ζονται , και ποτήρια; " Η ουχ ύλη προ τούτων απάν- numentum , nostræ fons resurrectionis ? Annon
των τo του Κυρίου ημών σώμα και αίμα ; "Η πάν- maleria , lum atramentum , tum sanctissimus Evan .
των τούτων άνελε το σέβας και την προσκύνησιν, ή geliorum liber ? Annon quoque materia est, mensa
παραχώρει τη εκκλησιαστική παραδόσει και την vivifca, que panem vite nobis subministrat ?
των εικόνων προσκύνησιν, Θεού και φίλων Θεού ονό- Nonne materia, aurum et argentum , el quibus
ματι αγιαζομένων , και διά τούτο θείου Πνεύματος cruces, et disci , calicesque conficiuntur ? Quin
επισκιαζομένων χάριτι. Μή κάκιζε την ύλην · ου γάρ etiam, quod omnibus istis antecellit, nunquil nma
άτιμος . Ουδέν γάρ άτιμον, και παρά Θεού γεγένηται. teria non sunt, corpus ac sanguis Christi ? Horum
Των Μανιχαίων τούτο το φρόνημα • μόνον δε άτι- omnium cultum adorationemque e medio tolle :
μον , 8και με την αιτίαν έσχεν εκ Θεού , αλλ' ημέτερόν aut ecclesiasticis institutis obtemperans, sine, ul
έστιν εύρεμα , τη εκ του κατά φύσιν εις το παρά Dei et eorum , qui amicorum Dei sanctissimo no
φύσιν αυτεξουσίω έκκλίσει τε και ροπή του θελήμα- D
mine decorantur, atque adeo divini Spiritus gratia
τος , τουτέστιν η αμαρτία . Ει διά τον νόμον τας εί- sunt obumbrati, imagines adorentur. Nihil materiæ
κόνας ατιμάζεις , και απαγορεύεις , ώς εξ ύλης κατ- detrahas ; neque enim contemplu digna est . Nihil
εσκευασμένας, όρα τι φησιν ή Γραφή : Και ελάλησε siquidem, quod factum a Deo sit, aspernabile fuerit..
Κύριος προς Μωϋσήν , λέγων · 'Ιδού ανακέκληκα εξ Ηoc Manicheorum opinionem sapit . Hlud duntaxat
ονόματος Βεσελεήλ τον του "Ώρ, εκ φυλής Ιούδα. Και contemptibile est , quod Deum non habet auctorem ,
Ενέπλησα αυτόν πνεύμα θείον , σοφίας, και συνέσεως, sed libero voluntatis motu ac propensione ab eo
και επιστήμης εν παντί έργω διανοείσθαι, και αρχι- quod nature consentaneum est, in id quod est
τεκτονείν, και εργάζεσθαι το χρυσίον, και το αργύ- preter naturam, a nobis est excogitatum . Αtqui
ριον , και τον χαλκόν , και την υάκινθον , και την
> id aliud non est præler peccalum ? Quod si propter
πορφύραν, και το κόκκινον το νηστόν , και την βύσ- legis preceptum ignominia afticis imagines , atque
σον την κεκλωσμένην, και τα λιθουργικά είς τα έργα, eo quod materia constent, i!las fieri probibes, vide
και τα τεκτονικά εις τα ξύλα , εργάζεσθαι κατά quid Scriptura dicat : « Et loculus est Dominus
56 Ηebr. x, 1 . 47 Eccli . 3 , 1 . 49
1 Τim . 3, 10 . 42 Baruch 111 , 38.
dices : Vocavi er nomine Beseleel ilium Hor de A πάντα τα έργα και εγώ δέδωκα αυτόν, και τον
.
tribu Juda, el implevi cum Spiritu Dei, sapientia, 'Ελιά , τον του Αχισαμάχ, εκ φυλής Δάν· και παντι
et intelligentia , in omni opere al excogitandum , συνετη καρδία εγώ δέδωκα σύνεσιν , και ποιήσουσι
el fabrefaciendum , el operandum aurum , et argen πάντα όσα σοι συνέταξα. 5 Και πάλιν • Είπε Μωύ
.
lum , et æs , et hyacinthum , et purpuram , el cocci- σης προς πάσαν συναγωγήν υιών Ισραήλ : 'Ακού
num nelum , byssumque retortum , et lapidaria ad σατε τούτο το ρήμα , και συνέταξε Κύριος λέγων •
opera, el fabrilia in lignis, ad elaboranda opera Λάβετε παρ' υμών αυτών αφαίρεμα τω Κυρίω. Πάς
omnia . Ego dedi eum , el Eliab filium Achisamach ο καταδεχόμενος τη καρδία, οίσουσι τάς απαρχές τη
de tribu Dan : el omni intelligenti corde dedi in- Κυρίω, χρυσίον , αργύριον, χαλκόν , υάκινθον, πορ
lelligentiam , et facient omnia quæ præcepi tibi 80.1 φύραν, κόκκινον διπλούν διανενησμένον , και βύσσον
El rursum : « Loculus est Moyses ad universam κεκλωσμένην, και τρίχας αιγείας, και δέρματα κριών
congregationem filiorum Israel : Audite hoc ver- ήρυθροδανωμένα , και δέρματα υακίνθινα, και ξύλα
bum , quod præcepit Doininus dicens : Sumile a άσηπτα , και έλαιον της κρίσεως , και το θυμίαμα
vobis ipsis separatam oblationem Domino. Omnis της συνθέσεως , και λίθους σαρδίους , και λίθους εις
qui corde susceperit, aferat primitias Donlino ; την γλυφήν , και εις την επωμίδα , και εις τον πο
aurum, argentum , es, hyacinthun , purpuram , B δήρη . Και πάς σοφός καρδία εν υμίν, ελθών εργα
coccinum duplex tortum , el byssum relortum , et ζέσθω πάντα όσα συνέταξε Κύριος , την σκηνήν, και
pilos caprarum , pellesque arietum rubricatas, et και τα εξής. Ιδού δή η ύλη τιμία , κάν καθ' υμάς
pelles hyacinthinas, et ligna imputribilia, et oleum άτιμος . Τί γάρ τριχών αγγείων ευτελέστερον, ή χρω
unctionis , el thyrniama compositionis , et lapides μάτων ; “ Η ου χρώμα το κόκκινον, και η πορφύρα ,
sardios, et lapides in cælaturam , ad superhumerale, και η υάκινθος ; Ιδού δή και τα έργα χειρών ανθρώ
et ad lunicam talarem . Quisquis vestrum sapiens πων , και ομοίωμα Χερουβίμ . Πώς oύν διά τον νόμον
est corde, venial , et facial que Dominus impera- απαγορεύεις , και ποιείν ο νόμος προσέταξεν ; Ει διά
vil ; tabernaculum ,
81
, etc. En profecto materiam τον νόμον τας εικόνας απαγορεύεις, ώρα σου και
pretiosarm , etiamsi vilis habeatur a vobis. Ecquid σαββατίζειν , και περιτέμνεσθαι. Αλλ ' ίσθι 1 ώς ,
enim caprarutu pilis ac coloribus contemptibilius εάν τον νόμον τηρείτε , Χριστός ουδέν υμάς ωφε
sit ? Nonne coccinum , el purpura , Ilyacinthusque λήσει . Οϊτινες εν νόμο δικαιούσθε , της χάριτος
colores sunt ? Ecce demum , lum opera manuum εξεπέσετε . • Ουχ έωρα Θεόν ο πάλαι Ισραήλ, ημείς
hominum , cum Cherubim effigies. Quonam pacto δε ανακεκαλυμμένη προσώπω την δόξαν Κυρίου
sub legis oblonlu ea fieri prohibeas, que ut fierent κατοπτριζόμεθα .
lex ipsa præcepit ? Si propter legem imaginibus interdicis, jam satage ut Sabbatum circumcisioque
serventur. Ast illud scito « quod si legem observetis, Christus nibil vobis proderit. Qui in lege
justificamini, a gratia excidistis 69. , Deum olim Israel non videbat : nos autem revelata facie glo
riam Dei speculamur 53.
17. Ejus porro formain sensibili expressam 315 C ιζ'. Και αισθητώς μεν τον αυτού χαρακτήρα προ
modo omni in loco statuimus, ac per eam sensuum τίθεμεν απανταχή , και την πρώτην αγιαζόμεθα :
primum sanctificamus (inter sensus enim primas πρώτη γάρ αισθήσεων, όρασις · ώσπερ και τους λό
lenet visus) , quemadmodum et per sermoncs audi- .
γοις, την ακοήν · υπόμνημα γάρ έστιν η εικών και
lim . Imago siquidem monimentum quoddam est : όπερ τοίς γράμμασι με μνημένοις ή βίβλος , τούτο
ac quidquid liber est iis qui lilleras didicerunt, .
και τους αγραμμάτοις η εικών · και όπερ τη ακοή και
Ιιου imago est illileratis et rudibus ::: et quod auditui
hoc λόγος, τούτο τη οράσει η εικών νοητώς δε αυτή
præstal oratio, hoc visui confert injago : per men- ενούμεθα . Διά τούτο προσέταξεν ο Θεός γενέσθαι
leni vero ipsi conjungimur. Idcirco jussit Deus, κιβωτόν εκ ξύλων ασηπτων , και καταχρυσώσαι αυ
ul ex lignis quæ non putrescunt, arca fieret, in- την έσωθεν και έξωθεν, και ένθείναι τας πλάκας,
lisque et extra auro vestirelur, atque in ea labulæ και την ράβδον, και την στάμνον την χρυσήν, έχου
ponerentur, virga quoque el urna, in qua, ad re- σαν το μάννα προς υπόμνησιν των γεγονότων, και
rum gestarum nmemoriam , futurarumque adumbra- προτύπωσιν των μελλόντων. Και τις ουκ έρεί ταύτα
tionem, nmanna recondebatur. Hec porro imagines, εικόνας, διαπρυσίους τε κήρυκας ; Και ταύτα ουκέx
præconesque sonoros fuisse quis inficias ierit ? Ne- πλαγίων έκειτο της σκηνής, αλλά κατενώπιον παν
que vero a lateribus labernaculi , sed in totius po- D τος του λαού , προς και αποβλέποντες , το δι' αυτών
puli conspectu proponebantur,, quo eadem suspi- ενεργήσαντι Θεώ προσέφεραν την προσκύνησιν και
cientes, Deo qui per ipsa operabatur, adorationein την λατρείαν. Δήλον ως ουχ ώς αυτοίς λατρεύοντες,
ac latriæ cultum offerrent. Quod autem latriæ αλλά δι' αυτών είς υπόμνησιν των θαυμάτων άγόμε
cullum his ipsis non exhiberent, perspicuum est ; νοι , και το τερατουργώ Θεώ την προσκύνησιν νέ
sed per ea , prodigiorum memores, ipsorum aucto- μοντες . Εικόνες γάρ ήσαν προς υπόμνησιν κείμε
rem Deum adorabant . Commonitionis quippe gra- νοι, ούχ ως θεοί , αλλ' ώς θείας ενεργείας υπόμνησιν
lia propositæ erant imagines, non lanquam dii , sed άγουσαι.
ul divinorum operum admonitrices essent.
50 Εxod . XXXI , 1-6. 3 ' Exod . XXXV , 1-11 . 62 Galai . V , 2-4 . και 1 Cor . II , 18.
ιη'. Και δώδεκα λίθους προσέταξεν ο Θεός ληφθή- Α 18. Jussit quoque Deus, ul duodeciin e Jordane
ναι εκ του Ιορδάνου, και την αιτίαν προστίθησι • lapides sumerentur , rationemque subdit dicens :
.
φησί γάρ: "Οταν έρωτά σε ο υιός σου , τί εισιν οι Quando interrogaverit te filius tuus , quid sibi
λίθοι ούτοι, διηγού πως εξέλιπε το ύδωρ του Ιορδά- volunt isti lapides, narra, quomodo divino nutu
νου θεία προστάξει , και διέβη η κιβωτός του Κυ- defecerit aqua Jordanis, el transierit arca Domini,
ρίου, και πάς ο λαός. » Πώς oύν ημείς ούκ εικονο- omnisque populus 64. , Cur igitur salutares Christi
γραφήσομεν τα σωτήρια πάθη και θαύματα Χριστού Dei crucialus el miracula imaginibus non exprima
του Θεού , ίνα , όταν έρωτά με ο υιός μου, τι τούτο mus ? ul cum ex me quæsierit filius meus, respon
έστιν, έρώ ότι ο Θεός Λόγος άνθρωπος γέγονε , και deam, Deum Verbum factum esse hominem, atque
δι' αυτού , ουχί Ισραήλ μόνος τον Ιορδάνην διήλ- per ipsum non Israeleio modo Jordanem transiisse ,
θεν , αλλ' ή φύσις άπασα προς την αρχαίαν επανήλθε sed et omnem prorsus naturam ad pristinam re
μακαριότητα . Δι' ού ή φύσις εκ των κατωτάτω της diisse felicitatem ; per quem natura nostra ab infi
γης ανήλθεν υπεράνω πάσης αρχής , και εν αυτώ mis terræ partibus, super omnem principatum
το πατρικό κεκάθικε θρόνο. evecta est , et in ipsomel palerno solio coli
sedit .
εθ'. 'Αλλά φησί • Ποίει Χριστού εικόνα, και αρκέ- Β 19. Ast , inquiunt, satis tibi fuerit Cliristi vel
σθητι , ή της τούτου Μητρός της Θεοτόκου . " Ώ της matris ejus Deiparæ imaginem conficere. O rem
άτοπίας! εχθρόν σεαυτόν διαρρήδην των αγίων καθ- absurdam ! Te ipse ergo sanctorum inimicun
ωμολόγησας. Ει γάρ Χριστού μέν εικόνα ποιείς , profileris . Νam si Christi quidem imaginem pingis ,
των δε αγίων ουδαμώς, δήλον ως ουχί την εικόνα nequaquam vero sanctorum , plane non imagines
απαγορεύεις , αλλά την των αγίων τιμών. Του Χρι- prorsus prohibes , sed sanctis potius suum denegas
στου γάρ, ως δεδοξασμένου , ποιείς εικόνας, των δε honorem . Christi siquidem , quia gloria ornalus
αγίων , ώς άδοξάστων, αποποιείς το απεικόνισμα, est , imagines fieri concedis ; sanctorum vero quasi
και ψευδή την αλήθειαν αποκαλείς. Ζω γάρ εγώ , alieni sint a gloria, effigiem respuis, mendacemque
λέγει Κύριος , αλλ' ή τους δοξάζοντάς με δοξάσω. » Veritatem declaras, ubi ait : « Vivo ego, dicit Do
Και ο θείος Απόστολος : « "Ωστε ουκέτι ει δούλος, minus , nisi glorificantes me glorificem 58. » El di
αλλά υιός. Ει δε υιός >, και κληρονόμος Θεού διά vinus Apostolus : « Ilaque jam non es servus, sed
Χριστού. Σ. Καί• « Είπερ συμπάσχομεν , ίνα και filius. Si autem filius, el hæres Dei per Christum 56. ,
συνδοξασθώμεν. )• Oύ κατά των εικόνων καιρω τον Et : « Si compatimur, ut et conglorificemur 57 .
: >
πόλεμον, αλλά κατά των αγίων. Φησί γάρ Ιωάννης Non adversus imagines, sed adversus sanclos bellum
ο Θεολόγος και επιστήθιος , « ότι όμοιοι αυτο εσό- C moves. Ait enim Joannes Theologus, qui supra pec
μεθα. ν "Ωσπερ ο τω πυρί ενούμενος, ου τη φύσει , lus Domini recubuit , , quod similes ei erimus 68.
αλλά τη ενώσει, και πυρώσει , και μεθέξει πυρ
1 > Sicut enim id quod igni jungitur, non natura, sed
γίνεται, ούτω και την σάρκα φημί του σαρκωθέντος conjunctione , et existiοne , et communicatione fit
Yίου του Θεού . Εκείνη γάρ , τη καθ' υπόστασιν ignis, idem quoque dico de carne incarnati Filii
μεθέξει της θείας φύσεως, άτρέπτως Θεός έχρημά- Dei . Illa siquidem per hypostaticam coniunionem
τισεν " ουκ ενεργεία χρισθείσα Θεού , ώσπερ των divinæ naturæ citra conversionem evasit Deus , non
προφητών έκαστος, παρουσία δε όλου του χρίοντος. quod divina quadam efficacicate inuncia fuerit ,
"Οτι δε Θεός , και θεοί οι άγιοι , « ο Θεός, φησίν, velut unusquisque prophetarum , quin potius perun
έστη εν συναγωγή θεών. 5 Και ότι ίσταται Θεός εν gentis tolius præsentia. Quod porro sancti dii
μέσω θεών, τάς αξίας διαιρών, ως ερμηνεύων φησιν quoque sint , 316 docet Scriptura. « Deus, in
ο θείος Γρηγόριος. Οι γάρ άγιοι και ζώντες πεπλη- quit, stelit in synagoga leorum 89.5 Deusin fiedio
ρωμένοι ήσαν Πνεύματος αγίου , και τελευτησάντων deorum slat unicuique pro meritis distribuens,
αυτών, η χάρις του αγίου Πνεύματος ανεκφοιτήτως φuemadmodum locum hunc divinus Gregorius
ένεστι και ταϊς ψυχαίς , και τοις σώμασιν εν τοις D exposuit 61. Sancti enim, dum viverent repleti
τάφοις, και τους χαρακτηρσι, και ταϊς αγίαις εικό- erant Spiritu sancio, et postquam decesserunt,
σιν αυτών, ου κατ' ουσίαν , αλλά χάριτι και ενερ- Spirilus sancti gralia illorum semper lum animis
γεία. adest, tuin corporibus in sepulcris , quin el ipso
rum figuris ac sanctis imaginibus, non quidem secundum substantiam suam , sed per gratiam et
efficientiam .
κ ' . “Ον δε τώ Δαβίδ επηγγείλατο ο Θεός οικοδομήσαι 20. Jam vero templum quod Deus Davidi per
αυτό ναόν διά του ιδίου υιού, και κατασκευάσαι τόπον filium ejus ædificandum sibi fuerat pollicitus, pa:
αναπαύσεως,, τούτον Σολομών οικοδομών , εποίησε randumque sibi in Iocum quietis , id exstruens
8% Josue 60IV, 8, 21. 66 II Reg . 1 , 50 . 86 Galat. iv, 7. 51 Rom . VΙΙ , 17. 53 I Joan. 11, 2. 69 Psal .
LXXX1 , 1 . Greg. Naz. orat . 40.
VARIÆ LECTIONES .
Superflua est vox Osós, qua ablala sensus obvius est , quem reclc Zinus secutus est.
1251 S. JOANNIS DAMASCENI 12 : 2
Salomon Cherubim quoque fabricavit, ut refert Α Χερουβίμ , ώς φησιν ή βίβλος των Βασιλειών . Και
Regnorum liber 61 :: Clierubim etiam vestivit auro ,, περιέσχε τα Χερουβίμ χρυσίω, και πάντας τους τοί
omnesque parietes in circuitu ; quibus et cælalos χους κύκλο και κολαπτούς ενέγλυψε Χερουβίμ , και
insculpsit Cherubim, et palomas intus et foris ( non φοίνικας το εσωτέρω καιεξωτέρω και ουκ είπεν
O
dixit a lateribus , sed , in circuitu), boves praeterea , εκ πλαγίων, αλλά κύκλω ' και βόας, και λέοντας ,
leonesque el malogranata. Annon igitur multo ho- και ροΐσκους . Ου πολλά ούν τιμιώτερον πάντας τους
norificentius fuerit sanctorum figuris omnes domus τοίχους οίκου Κυρίου κοσμήσαι αγίων μορφαίς και
Dei parietes ornare, quam animantium et arborum ? εικονίσμασιν, ήπερ αλόγων και δένδρων, που και δι
Ubinam est lex ita præcipiens : « Ne ſeceris omnem αγορεύων νόμος του ποιήσεις παν ομοίωμα ; »
similitudinem 2 ? , Altamen Salomon , qui sapien- 'Αλλά σοφίας χύσιν δεξάμενος Σολομών, ουρανόν εί
liæ elluvium accepit, dum cæli conderet imaginein, κονίζων, εποίησε Χερουβίμ, και λεόντων, και βοών
Cherubim, et leonum, houmque imagines fecit , ομοιώματα τούτο δε απαγορεύει ο νόμος . Ει δε
lametsi hoc fieri lex prohiberet. Quod si non modo ημείς Χριστόν είκονίζοντες, και ποιούμεν τά των
Christi , verum etiam sanctorum pingimus imagi- αγίων εικονίσματα , ουκ άρα τούτο πάντως ευσεβέ
nes , annon hoc per omnem modum religiosius est ; B στερον , ότι και Πνεύματος αγίου εισί πεπληρω
quippe cum illæe Spiritus sancti donis aflluant ? Nam μένα ; "Ωσπερ γάρ τότε αίματι ήγνίζετο ο λαός τε ,
sicut lunc populus et lemplum sanguine el cinere και ο ναός, και σπoδώ δαμάλεως , ούτω και νυν
vitale mundabantur , ita et nunc sanguine Christi , Χριστού αίματι, μαρτυρήσαντος επί Ποντίου Πιλά
qui lestimonium reddidit sub Pontio Pilato, seque, του , και εαυτόν απαρχήν των μαρτύρων δείξαντος ,
martyrum primitias obtulit : itemque sanctorum έτι δε και τα των αγίων αίματι, εφ' ών η Εκκλησία
sanguine, supra quos ædificata est Ecclesia . Ac οικοδομείται. Και τότε μέν, μορφαίς τε και εκτυ
lunc quidem rerum ratione carentium formis et πώμασιν αλόγων εμψύχους, και λογικούς ναούς εαυ
ſiguris Dei templum ornabatur ; nunc vero sancto τους εις κατοικητήριον Θεού κατεσκευακότων .
rum imaginibus, qui seipsos animala ac rationa
bilia Dei templa constituerunt.
21. Quocirca Christum regem et Dominum oculis κα'. Ιστορούμεν ούν Χριστόν τον βασιλέα και Κύ.
ita subjicimus, ut nec suo spoliemus ipsum exercitu. ριον, ου γυμνούντες αυτόν του στρατεύματος . Στρα
Nam exercitus Domini sunt sancti. Exercitum suum τος γάρ του Κυρίου οι άγιοι. Γυμνωσάτω εαυτόν
dimiltat prius imperator terrenus, quain regem του οικείου στρατεύματος και επίγειος βασιλεύς , και
Suum ac Dominum spoliare audeat . Purpuram de- C τότε τον εαυτου βασιλέα και Κύριον. 'Αποθέσθω την
ponat, tum eorum qui cuin tyranno strenue conflixe- αλουργίδα, και τότε των κατά του τυράννου αριστευ
runt, affectibusque suis imperarunt, venerationem σάντων , και βασιλευσάντων των παθών το σέβας
adimat . Si eniin liceredes Dei, coheredes profecto περιαιρείτω . Ει γάρ κληρονόμοι Θεού, και συγκλη
Christi 63, necnon Dei gloriæ ac regni consorles ρονόμοι Χριστού, και της θείας δόξης και βασιλείας
sunt ſuturi, utpote qui passionibus Christi commu- κοινωνοί έσονται , των παθημάτων Χριστού κοινω
nicaverunt. Quid velat quominus amici Christi, νήσαντες : πώς ουχί και της επί γης δόξης συμμέ
ipsius in terra gloriæ participes fiant ? « Non dicam τοχοι χρηματίσουσιν οι φίλοι Χριστού ; « Ου λέγω
vos servos , inquit Deus " , sed amicos. — Vos υμάς δούλους, φησίν ο Θεός υμείς φίλοι μου εστε .
amici mei estis 68. Hisne tandem suum negabimus Της oύν δεδομένης αυτούς παρά της Εκκλησίας
O
honoreum,, quem concessit ipsis Ecclesia ?? Oaudacem τιμής, απαμφιούμεν αυτούς;" Ώ θρασείας χειρός !
manum ! 0 temerariam menlem , quæ cum Deo ώ τολμηράς γνώμης , αντεριζούσης Θεώ , και τοις
contendit, ejusque jussis adversatur ! Tu qui imagi- αυτού αντιπραττούσης προστάγμασιν ! Ού προσκυ
nem adorare renais , ne Dei quidem Filium colueris, νείς εικόνι , μηδέ τω Υιό του Θεού προσκύνει , ός
qui vivens imago est Dei invisibilis 66 , invariabi- έστιν εικών του αοράτου Θεού ζώσα, και χαρακτήρ
D
lisque character 67. Imaginem Christi adoro, prout απαράλλακτος. Προσκυνώ Χριστού εικόνι , ώς σε
Deus est incarnalus : Deiparæ item omnium Do- σαρκωμένου Θεού της Δεσποίνης των απάντων της
minæ , ut quæ incarnati Dei Mater est : sanctorum Θεοτόκου , οία Μητρός του Υιού του Θεού και των
quoque qui amici Dei sunt , quique ad sanguinis αγίων , ως φίλων Θεού , των μέχρι αίματος αντι
effusionem usque peccato restiterunt , et sangui- καταστάντων προς την αμαρτίαν, και Χριστόν
nem pro Christo fundentes, ipsum imilati sunt, μιμησαμένων τη υπέρ αυτού εκχύσει του αίματος,
qui propriuin sanguinem ipsoruni causa prior eflu- του το οικείον αίμα υπέρ αυτών προεκχέαντος "
derat ; 317 corum denium qui Christi premenles και των κατ' ίχνος αυτού πολιτευσαμένων , τούτων 3
vestigia , ad ea vitam suam instituerunt. Horum τας αριστείας και τα πάθη αναγράπτους καθίστημι ,
præclare gesta cruciatusque picturis expressa, ob ως δι' αυτών αγιαζόμενος , και προς ζηλον μιμή
oculos meos pono, per quæ sanctus evado, atque σεως αλειφόμενος. Η γάρ της εικόνος τιμή προς
imitandi studio inardesco . Nam qui imagini ha- το πρωτότυπον διαβαίνε , φησίν ο θείος Βασίλειος.
6 II Reg . νι, 25, 29 . 61 Deut . JW, 16. 63 Rom . VΙΙ , 17. ft Joan , xv , 15 . 65 jbid . 13. 66 ( 0
loss . 1 , 15; Ηebr . 1 , 5 .
Εί ναούς εγείρεις αγίους Θεού , και τα τούτων έγειρε A betur honor, ad eum refertur, cujus est imag0 »
τρόπαια . Ουκ ηγείρετο πάλαι ναός επ' ανθρώπων inquit Basilius 68. Si tenipla sanctis exstruis, eo
ονόματι , ούχ εορτάζετο των δικαίων ο θάνατος, αλλ' rum quoque tropæa erige. Nullum olim cujusvis
επενθείτο. Ο απτόμενος νεκρού , ακάθαρτος ελογί- hominum nomine lemplum erigebatur, neque mors
ζετο, και Μωϋσέως αυτού. Νύν δε των αγίων εορ- just orum ulla festivitate celebrabatur : quin plange
τάζεται τα μνημόσυνα. Επενθήθη ο νεκρός του balur polius. Qui mortuum tetigisset, is immun
Ιακώβ , αλλ ' ο Στεφάνου πανηγυρίζεται θάνατος . dus habebatur, et si vel ipsum Moysem 69. Nunc
"Η τοίνυν και τας πανηγυρικάς μνήμης των αγίων aulem sanctorum memorias festivis prosequimur
άνελε , παρά τον παλαιον νόμον αγομένας , ή και honoribus. Jacob mortuum planxerunt 70 : obilus
τας εικόναςκαι παρά τον νόμον , ώς φής , ούσας , συγ- vero Stephani solemni apud nos concursu celebris
χώρησον . 'Αλλ ' αμήχανον μή εορτάζειν τα των est. Aut igitur solemnes sanctorum memorias
αγίων μνημόσυνα . Ο γάρ των αγίων αποστόλων και præter veleris legis præscriptum receptas lolle,
θεοφόρων Πατέρων χορός , ταύτα προστάττει γίνε- aut illorum imagines, quas contra legis tenorem
σθαι. 'Αφ' ου γάρ ο Θεός Λόγος σάρξ εγένετο, confectas asseris, haberi permille. Verum fieri
ομοιωθείς ήμίν κατά πάντα χωρίς αμαρτίας, και nequaquam potest , ut sanctorum memoriæ cele
ασυγχύτως εκράθη προς το ημέτερον , και αμετα- B britate sua eareant : quippe quas sanctus aposto
βλήτως την σάρκα εθέωσε, διά της εν αλλήλαις της lorum divinorumque Patrum chorus agi præci
αυτού θεότητος , και της αυτού σαρκός ασυγχύτου piat. Νam ex quo Deus Verburn factus est caro,
παραχωρήσεως 9, όντως ήγιάσμεθα. Και αφ' ού ο assimilatus nobis per omnia, exceplo peccato, et
Υιός του Θεού , και Θεός , ο απαθής ών τή θεότητι ,
> citra confusionem naturæ nostræ commistus est ,
τα προσλήμματι πέπoνθε , και το ημέτερον απέτι- propter muluam utriusque, divinitatis scilicet
σεν όφλημα, λύτρον εκχέας υπέρ ημών αξιόχρεών τε huinanitatisque, circumiacessionem , assumplam
και αξιαγαστον· δυσωπητικών γάρ Πατρί , και αι- carnem sine conversione Deum effecit, jam tum
δέσιμον αίμα Υιού: όντως ήλευθερώμεθα · και αφ' reipsa in sancios evasinus. Ex quo ilenm Dei Fi
ου κατελθών εις άδην , ταϊς απ' αιώνος πεπεδημέ- lius et Deus, cum nulli secundum Deitatem per
ναις ψυχαίς , ως αιχμαλώτοις εκήρυξεν άφεσιν , ώς pessioni obnoxius esset, assumpt a carne passus
τυφλούς ανάβλεψιν, και δήσας τον ισχυρόν, το υπερ- est,, nostrumque solvis debitum,, condignum plane
έχoντι της δυνάμεως ανέστη , το εξ ημών αυτώ προσ- ac vere mirandum redemptionis profundens pro
ληφθέν άφθαρτίσας σαρκίον , όντως ηφθαρτίσμεθα. nobis pretium (sanguis
( quippe Filii placando l'a
Pa
'Αφ ' ού τα δι' ύδατος και πνεύματος γεγεννήμεθα, tri fuit idoneus, ac reverentia dignus), vera liber
C
όντως υιοθετήμεθα, και κληρονόμοι Θεού γεγενήμεθα. tate donati sumus . Ex quo rursum ad inferos
'Εντεύθεν τους πιστούς, αγίους ο Παύλος καλεί. Εν- descendens, vinctis pridem animabus, cei capti
71
τεύθεν τον των αγίων ού πενθούμεν, αλλ' εορτάζομεν vis libertatem, atque visum cecis annuntiavil 14 ,
θάνατον. 'Εντεύθεν ουχ υπό νόμον, αλλ' υπό χάριν et præstantissima virtute sua forlem alligans "
εσμεν, δικαιωθέντες διά της πίστεως, και Θεόν μόνον resurrexit , carnemque nostram quam assumpse
ειδότες τον αληθινόν· δικαίω δε νόμος ου κείται. rat , incorruptione dotavit , jam nos quoque inco
Ούχ υπό τα στοιχεία του νόμου εσμεν, δεδουλωμένοι lunmilaterm a corruptione indepti sumus . Ex φιο
ως νήπιοι, αλλ' εις άνδρα καταρτισθέντες τέλειον, denique per aquam et spiritum sumus generali ,
στερεών τροφήν τρεφόμεθα, ου την προς ειδωλολα . adoptivi filii bæredesque Dei vere facti sumus.
τρείαν. Καλός ο νόμος , ως λύχνος φαίνων εν αυ- Quocirca fideles a Paulo dicuntur sancti 70. Unde
χμηρό τόπω , αλλ' έως ου η ημέρα διαυγάζη : ήδη non luctu , quin polius gaudio sanctorum exitum
δε ανέτειλε φωσφόρος εν ταις καρδίαις ημών , και proseguimur. Ηinc factum est,
, ut non amplius
ύδωρ ζών της θεογνωσίας , θαλάσσας εθνών επεκά- sub lege, sed sub gralia simus 74, justificati per
λυψε, και πάντες τον Κύριον έγνωμεν · Παρήλθε fidem 78, solumque Deum verum cognoscentes.
τα παλαιά, ιδού γέγονε τα πάντα καινά. » Φησί γούν D Porro lex justo non est posita 76. Sub elementis
ο θείος απόστολος Παύλος προς Πέτρον , την κορυ- legis , veluti infantes, non sumus servicales " ,
φαίαν ακρότητα των αποστόλων Εί συ Ιουδαίος sed in perfectum hominem coaptali , solido cibo
ών, εθνικώς ζής, και ουκ Ιουδαϊκώς , πως τα έθνη nutrimur, non eo quo in idololatriam illiciamur.
αναγκάζεις Ιουδαίζειν ; » Και προς Γαλάτας γρά- Bona est lex 78 , insiar lucernæ lucentis in cali
φει : « Μαρτύρομαι παντί ανθρώπω περιτεμνο- ginoso loco, donec dies elucescat 70. Atqui jam
μένω , ότι οφειλέτης εστίν όλον τον νόμον πλη- luciſer orlus est in cordibus nostris : jam viia
ρώσαι . » cognitionis Dei aqua gentium operuit mare, nos
que omnes Dominum novimus . Vetera transierunt : ecce facta sunt omnia nova 80. Divinus
68 Lib. De Spir.sancto ad Amph . cap. 18. 69 Νum. XIX , 11 . 70 Gen. XV , 11 . 71 Isa . LX1 , 2 ; Luc . IV, 19.
72 Malth . Xul , 29 , 731 Cor. 1, 2 , et alibi. 76 kom . VI, 14 . 78 Rom. V , 1. 16 Tim. 1 , 9. 77 Galal. IV ,
8. 78 Rom. νι, 12. 79 ibid . ΙΙ Pelr . 1 , 19 . 80 0 Cor . V , 17.
VARIÆ LECTIONES.
• Recte Billius emendat περιχωρήσεως, quam circumincessionem theologi nostrates appellant.
1255 S. JOANNIS DAMASCENI 125.6
apostolus Paulus summo apostolorum vertici Petro aiebal : « Si tu, Judæus com sis, gentiliter
vivis, ac non Judaice , quomodo gentes cogis Judaizare B1 ? Itemque Galatis hæc scribit : 1 Te
82
stificor omni circumcidenti se, quoniaru debitor est universæ legis implendæ 89 , 1
318 22. Quamobrem olim quidem Deum igno- Α κβ'. Πάλαι μεν ούν μη ειδότες Θεόν , εδούλευαν τους 7
ranles, iis qui natura non sunt dii , serviebant 83 : μη φύσει ούσι θεοίς • νύν δε γνόντες Θεόν, μάλλον
nunc autem cum cognoverimus Deum , imo co- δε γνωσθέντες υπό Θεού , πώς επιστρέψομεν πάλιν
gnili simus a Deo , quomodo convertemur ad in- επί τα ασθενή και πτωχά στοιχεία ; Eίδον είδοςΘεού
firma et egena elementa 86 ? Humanam Dei formarn το ανθρώπινον, και εσώθη μου η ψυχή . Θεωρώ εί
aspexi , et salva facta est anima mea . Dei imagi- κόνα Θεού, ως είδεν Ιακώβ, ει και άλλως , και άλλως.
nem intueor, uti vidit eam Jacob 88' , quanquam alio Εκείνος μέν γάρ άϋλον , το εσόμενον προμηνύουσαν,
et alio modo. Nam ille meniis oculis a malcria άθλους ναός οφθαλμοίς , εγώ δέ του σαρκί δραθέντος,
alienis expertein materie vidit imaginem,, quequæ μνήμης εμπύρευμα. Η των αποστόλων σκιά , τα
futura praemoneret : ego id intueor , quod perfri- σουδάριά τε και σιμικίνθια , νόσους απήλαυνε , δαι
cal memoriam illius , qui visus est in carne. Apo- μονας έφυγάδευε και πως η σκιά και εικών των
stolorum umbra, sudaria quoque, ac semicinctia αγίων ου δοξασθήσεται ; ή πάσης ύλης προσκύνησιν
morbos pellebant , dæmones fugabant 88 : eccur άνελε, ή μή καινοτόμει 9, μηδέ μέταιρε όρια αιώνια,
umbræ el imagini sanctorum suus pariter honos & έθεντο οι πατέρες σου.
non erit ? Aut illud omne quod materia constat, adorari prohibe, aut nihil obirudas nori , neu ter.
minos antiquos transferas, quos posuerunt patres lui 87.
23. Non solum enim Ecclesiæ leges scriptis B κγ'. Ου μόνον γράμμασι την εκκλησιαστικήν θεσ
sanxerunt, verum etiam citra Scripturam certa μοθεσίαν παρέδωκαν, αλλά και άγράφοις τισι παρα
quædam tradiderunt. Unde Basilius , cap. 27 ex δόσεσι . Φησί γούν ο θείος Βασίλειος έν εικοστό εβδο
triginta illis capitibus quæ ad Amphilochium de μα των προς 'Αμφιλόχιον περί του αγίου πνεύματος
Spiritu sanclu scripsit, expressis verbis ait : « Ex τριάκοντα κεφαλαίων, επί λέξεως ούτως · « Των εν
illis dogmalibus et predicationibus, quae in Eccle- τη Εκκλησία πεφυλαγμένων δογμάτων και κηρυ
sia conservantur, alia ex scripta doctrina lene- γμάτων, τα μεν εκ της εγγράφου διδασκαλίας έχο
mus, alia ex apostolica traditione secrelo concessa μεν τά δέ έκ τής των αποστόλων παραδόσεως δια.
accepimus : quæ quidem utraque vim parem ha- δοθέντα ημίν , εν μυστηρίω παραδεξάμεθα · άπερ
bent ad pietatem . Nec quisquam iis contradixe- αμφότερα την αυτήν ισχύν έχει προς την ευσέβειαν.
rit , qui vel minimum Ecclesiæ leges inquisierit. Και τούτοις ουδείς αντερεί , ουκούν 1 όστις γε καν
Nam si consuetudines illas, quæ scriptæ non sunt, μικρον γούν θεσμών Εκκλησίας πεπείραται · ει γάρ
tanquami magni non sint momenti, rejicere ag- επιχειρήσαιμεν τα άγραφα των εθών, ώς μη μεγά
cto , iis, quae
gressi fuerimus, imprudenter profecto, quæ λην έχοντα την δύναμιν παραιτείσθαι, λάθοιμεν αν
in Evangelio potiora sunt , damnum inſeremus. » εις αυτά τα καίρια ζημιoύντες το Ευαγγέλιον.»
C
llæc magnus Basilius . Sed enim undenam novi. Ταύτα του μεγάλου Βασιλείου τα βήματα : πόθεν
inus Calvariæ locum , Vila sepulcrum ? Annon γάρ ίσμεν τον Κρανίου τόπον τον άγιον , το μνήμα
7
quia a parentibus filii nulla docente Scriptura id της ζωής ; Ού παίδες παρά πατρός άγράφως παρει
receperunt ? Narm crucifixum quidem Dominum , et ληφότες ; Το μεν γάρ έν τόπο κρανίου εσταυρώσθαι
in monumento , quod Joseph exciderat in petra τον Κύριον , γέγραπται , και τετάφθαι εν μνημεία,
sepullum , Scriptura perhibel 88. Quod vero ea ipsa ο ελατόμησεν Ιωσήφ εν τη πέτρα : ότι δε ταύτά
sint, quibus nunc procidimus, ex traditione non εστι τα νύν προσκυνούμενα , εξ άγράφου παραδόσεως
scripla novimiis , pluraque his similia. Unde habe- ίσμεν, και πλείστα τούτοις παρόμοια . Πόθεν το τρίς
mus , ut baptismus terna mersilatione fiat ? Unde βαπτίζειν ; Πόθεν το κατ' ανατολάς εύχεσθαι ; Πόθεν
quod ad orientem conversi precemur ? Unde sa- η των μυστηρίων παράδοσις ; Διό και ο θείος 'Aπό
cramentorum institutio ? Idcirco divinus apostolus στολος Παύλος φησίν• « "Αρα ούν, αδελφοί, στηκετ:
Paulus ait : « Itaque, fratres, state, et tenele tradi- και κρατείτε τις παραδόσεις ας εδιδάχθητε , είτε διά
Liones,, quas didicistis ,, sive per sermonem ,, sive λόγου , είτε δι' επιστολής ημών , και πολλών τοιγαρούν
per epistolam nostram 89. , Proinde cum tot tan- και τοσούτων άγράφως τη εκκλησία παραδεδομένων,
taque sint nobis sine scriptis tradita,, que ad hanc pD και μέχρι του νυν πεφυλαγμένων, τι περί τας εικό
usque diem observala sunt , quid est cur erga νας σμικρολογείς ;
imagines vitilitiges ?
24. Quos profecto producis locos, ii non ima- κδ '. "Ας μέντοι χρήσεις παράγεις , ού των παρ'
ginum nostrarum cultum esse abominandum do- ημίν εικόνων βδελύσσονται την προσκύνησιν, αλλά
cent ; sed illarum potius , quas sibi gentiles sla- των ταύτας θεοποιούντων Ελλήνων. Ου δεί τoίνων
BI
Galat, vi , 14. 82 ibid. ν , 3. 83 Galat . iv , 8. 8 % ibid . 9. 86 Gen. XXXI, 30, 86 Act. IV, 6. 87 Pros.
9
ΧΧΙΙ , 28. 88 Μatth . XXV1,60 . 89 Il Thess. 11 , 14.

VARIÆ LECTIONES .
Delenda vox ouxoûy qua abest in mss . et apud Basil.
διά την των Ελλήνων άτοπον χρήσιν, και την ημε- Α tuebant.
ιuebant. Quamobrem non eo quod imaginibus ,
τέραν ευσεβώς γενομένην , αναιρείν. Εφορκίζουσιν gentes praeter fas omne abutantur,, religiosus no
επαοιδοί τε και γόητες , εφορκίζει και τους κατ slrarum cultus tollendus est. Adjurant incanta
τηχουμένους η Εκκλησία • αλλ' εκείνοι μεν επικα- lores et præstigialores : al calechumenos quoque
λούνται δαίμονας , αύτη δε , Θεόν κατά δαιμόνων :
9 adjurat Ecclesia. Verum illi quidem dæmones in
δαίμοσι τας εικόνας ανατιθέασιν "Έλληνες , και vocaul ; hæc vero Deum contra dæmones . Dænio .
θεούς ταύτας προσαγορεύουσιν , ημείς δε αληθεί nibusimagines consecrant gentiles, quas et deos
Θεώ σαρκωθέντι , και Θεού δούλους και φίλους , δαι- appellitant :: Πos autem Deo vero qui carner
μόνων απελαύνουσι στίφη. assumpsit, nccnon Dei famulis et amicis, a
quibus dæinonum calervæ et cunei in fugam pel
luntur.
κε'. Ει δε φής, τον θείον και θαυμαστόν "Επιφά . 319 25. Quod si dicas divinum . adinirandum
νιον , διαρρήδην ταύτας απαγορεύσαι , πρώτον μεν que Epiphanium imaginibus palain interdixisse ,
τυχόν παρεγγεγραμμένος και επίπλαστος ο λόγος , primum quidem illud responderium, libellumistum,
άλλου μεν ών πόνος , ετέρου δε την επωνυμίαν έχων , supposititium Actitiumque esse, qui cum ab alio
και πολλοίς είθισται δράν. Δεύτερον, έσμεν τον μακά- B elaboratus sit alterius nomine inscriptus fuerit :
ρτον 'Αθανάσιον , απαγορευκότα το εν λάρναξι τι- quod quidem multi ut patrarent in more habuerunt.
θέναι τα των αγίων λείψανα , μάλλον δε προστάτ- Secundo (1 ) , quemadmodum beatum Athanasium
τοντα υπό γην ταύτα καλύπτειν , το άτοπον έθος των prohibuisse novimus , ne sanctoruin corpora
Αιγυπτίων καταργήσαι βουλόμενον, οι τους εαυτών capsis reconderentur, quin potius humo tegi pra
νεκρούς , ουχ υπό την έκρυπτον , αλλ ' επί κλινών cepisse, eo quod absonum morem Ægyptioruni,
και σκιμποδίων έτίβουν» τάχα τοιούτο τι και ο μέ . qui mortuos suos terra non humalant, sed in Ic
γας Επιφάνιος επιδιορθώσασθαι θέλων , το μή χρή- clulis et scimpodiis reclinabant, vellet abrogare.
ναι ποιείν εικόνας ένομοθέτησεν , εί γε και αυτού Sic fortassis etiam magnus Epiphanius ( si qui.
δωμεν είναι τον λόγον. Έπει, ότι γε ο τούτου σκη- dem libelli hujus genuinus auctor est ) ut tale
πός ταύτας ουκ απετίθετο , μάρτυς ή του αυτού quid corrigeret, imagines faciendas non esse cen .
θείου Επιφανίου Εκκλησία , είκοσι μέχρις ημών Suerit . Quod enim Epiphanius hujus sententise
περικεκοσμημένη . Τρίτον , ου το σπάνιον νόμος τη non fuerit, ut illas penitus auferret, teslis est
Εκκλησία , ουδέ μία χελιδών έαρ ποιεί , ως και το ipsamet Epiplianii Ecclesia , guae ad hanc nostraτη
Θεολόγω Γρηγορία και τη αληθεία δοκεί • ουδέ λόγος , usque etatem immaginibus undequaque decoratur.:
εις , δυνατός όλης Εκκλησίας , της από γής τερά- C Tertio denique,, quod aa paucis et raro ft,
fil, vim le
των μέχρι τών αυτής περάτων , ανατρέψαι παρά- gis in Ecclesia Ion habet. Νam, ut Gregorio
δοτιν . Theologo placat % , una hirundo non facit ver :
nec unius sententia tanti roboris fuerit, ut universæ Ecclesiæ, quæ ab extremo terræ ad aliud
extremum diffusa est , traditionem possit evertere .
κς'. Δέχου τοίνυν τών Γραφικών και πνευματι- 26. Hac itaque ratione depromplum ex Scri
κών και χρήσεων τον εσμόν, ότι ει και λέγει η Γραφή: plura , el Patribus locorum globulin excipias : ita
quod, etsi Scriptura dicit : Simulacra gentium:
• Τα είδωλα των εθνών αργύριον και χρυσίον , έργα
χειρών ανθρώπων και άλλ' ούν ού το μη προσκυνείν argentum et aurum, opera manuum hominumn 31; » >
αψύχοις ή έργοις χειρών κωλύει, αλλά ταϊς δαιμό. nequaquam tamen rebus inanimis , aut manuum
νων εικόσιν . ope elaboratis adorationem adhiberi prohibeat,
sed dæmonum duntaxat simulacris.
κζ'. " Οτι μεν ούν αγγέλοις , και ανθρώπους , και βα- 27. Jam vero, quod angelos , homines el reges
σιλεύσι , και ασεβέσι , προσεκύνησαν οι προφήται, και
1
quantuinvis impios, prophetæ adoraverint, imo el
ράβδω , είρηται · λέγει δε και Δαβίδ : « Και προσκυ- virgam , hoc jam probatum fuit. David præterea
νείτε τω υποποδία των ποδών αυτού . » Ησαΐας δε Ρ dicit : Adorate scabellum pedum ejus *. , Isaias >
εκ προσώπου του Θεού Ο ουρανός μοι θρόνος, autem ex persona Dei ait : « Cælum mibi sedes
φησίν , ή δε γη , υποπόδιον των ποδών μου. • Ουρανός est, et terra scabelluin pedum meorum ' . , Porro
δε και γη παντ ! που δήλον ότι κτίσματα . Και coelum et terrain creatas res esse nemini dubiu.lt
80
Greg. Naz, oral. 38. 1 Psal . CY11 , 12. 95 Psal. ΣCv11 , 3. 98 Isa , LYYI , 1 .
VARIÆ LECTIONES.
. Quid si legas cum Billio tatpixwy, quemadmodum orat. 2 ubi hæc verba aliaque repeluntur.
NOTÆ .
(t ) Male Tilmanus : Tum secundo loco si opponis :
: vull , nisi quod pro locorum , lempurum el per.
Scimus bealum Athanasium , et in margine secunda sonarum discrimine, alia el alia fuerit Ecclesiæ
objeclio, solutio . Ibi enim non objectionem novam, disciplina, atque seinolo idololatrie scandalo s:1
sed prius allatæ responsionem secundam tradit crarum imaginum venerationem rile Ecclesia pro
auclor, quain rursum tertia sequitur. Nec aliud bavcrit.
PATROL . GR . XCIV.
40
1259 S. JOANNIS DAMASCENI 120)
est. Quin et Moyses ipse et Aaron res manibus A Μωϋσής δε, και 'Ααρών συν παντί τω λαώ χειρο
formatas adoraverunt. Ait quippe Paulus, aurea ποιήτοις προσεκύνησαν. Φησί γούν Παύλος ο• χρυ
Ecclesiae cicada, ad Hebræus scribens : Christus σούς τέττιξ της Εκκλησίας , εν τη προς Εβραίους
assistens pontifex futurorum bonorum , per am- Επιστολή ο Χριστός δε παραγενόμενος αρχιερεύς
plius et perſectius tabernaculum non manufactum , των μελλόντων αγαθών , διά της μείζονος και τε
hoc est, non hujus creationis " . 1 Et rursum : λειοτέρας σκηνής, ου χειροποιήτου , τουτέστιν, ου
« Non enim in manufacta sancta introivit Jesus , ταύτης της κτίσεως, Και πάλιν : « Ου γαρ εις
exemplaria verorum , sed in ipsum cælum 08.1 93
χειροποίητα εισήλθεν άγια ο Χριστός , αντίτυπα των
Priora igilur sancta , tum tabernaculum , lúm ea αληθινών , αλλ' εις τον ουρανόν. » " Ωστε τα πρότερα
etiam quæcunque in illo continebantur , manufa- άγια , και τα σκηνή, και πάντα τα εν αυτή χειρο
cla erant . Quod vero illa adorarentur , nullus in- ποίητα ήν και ότι προσεκυνείτο, ουδείς αντερεί.
Ricias iverit .
Priscorum probatorumque SS. Palrum Testimonia Μαρτυρίαι παλαιών και δοκίμων αγίων Πατέρων
pro imaginibus . περί εικόνων .
S. Dionysii Areopagitæ , ex Epistola ad Titum . Του αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου , εκ της
πρός Τίτον Επιστολής.
B
« Opere pretium igitur fuerit , ut nos ipsi pre- Xρή τοιγαρούν και ημάς , αντί της δημώδους
termissa vulgi de his opinatione , intra ipsas simi , περί αυτών υπολήψεως , είσω των ιερών συμ
litudines sacra sancte et religiose penelremus, nec βόλων ιεροπρεπώς διαλαβείν , και μηδέ ατιμάζειν
probri aliquid eis inferamus, ul quæ 320 ex for- αυτά των θείων όντα χαρακτήρων έκγονα και απο
mis divinis originem traliant, expresseque sint, τυπώματα, και εικόνας εμφανείς των απορρήτων
et aperlæ arcanorum sublimiorumque speclacu- και υπερφυών θεαμάτων. )
lorum imagines, o
Commentarius.. Vide,, quomodo excellentium Σχόλιον. "Ιδε , ως έφη μη ατιμάζειν τας των
>
rerum imaginibus non esse detrahendum asse- τιμίων εικόνας .

veret .
Ejusdem , ex libro De divinis uominibus ( cap . 1 ) . Τού αυτού, εκ του Περί θείων ονομάτων (κεφ. α') .
a llæc nos cdocti sumus : dum nunc quidem • Ταύτη και ημείς μεμυήμεθα· νύν μεν, ανα
pro caplu noslro divinorum eloquiorum , tradi- λόγως ημίν διά των ιερών παραπετασμάτων, της
larumque a sacris antistilibus instilutionum liu- των λογίων και ιεραρχικών παραδόσεων φιλανθρω
manilas, velainiuibus sacris, sensibilibus intelligi- πίας, αισθητοίς τα νοητά , και τοις ούσι τα υπερ
bilia, atque eis quæ sunt, ea quæ essentiam on : C ούσια καλυπτούσης , και μορφές και τύπους τους
nem superant, involvil, necnon ea quæ specie et αμορφώτοις τε και άτυπώτοις περιτιθείσης, και
forma carent, formis et liguris circumvestil , al- την υπερφυά και άσχημάτιστον απλότητα τη ποικι
que illam , quæ supra naturam est, et omnis ex- λία των μεριστών συμβόλων πληθυούσης τε, και
pers ligure, simplicilaiem , dividuorum varielale διαπλαττούσης. »
signorum multiplicat et ellingit, 1
Comment. Si humanitatis benignitatisque pro- Σχόλιον. Ει φιλανθρωπίας έστι το τοις άτυπεύ
prium est, rebus specie formaque carentibus at- τους, και αμορφώτοις , και τους απλούς, και άσχημα
que simplicibus, nec figuratis, species et formas τίστοις , μορφές και τύπους περιτιθέναι , προς την
congruenti nobis ratione accommodare ; eccur ημετέραν αναλογίαν, πως τα μορφαίς και σχήμασιν
non illa etiam, quae per formas et figuras conspi- δραθέντα, μη αναλόγως ημίν εικονίσομεν , προς
cua facta sunt nobis,, modo quoque qui nobis μνήμην, και την εκ της μνήμης προς ζήλον κί.
conveniens sit, per imagines adumbremus, νησιν ;
lum ad perſricandam memoriam , lum ut per eani
ad æmulationis studium excitemur ? D
Ejusdem , ex libro De ecclesiastica hierarchia Του αυτού, εκ του Περί εκκλησιαστικής ιεραρ
χίας (κεφ . α') .
Cap. 1 ) .
· Cæterum superiores quidem nobis substantiæ • 'Αλλ' αι μεν υπέρ ημάς ουσίας και τάξεις, ών
i llæ, earumque ordines, quorum sacram jam nien- ήδη μνήμην ιεράν εποιησάμην, ασώματοι τε εισι,
lionem ſeci, incorporeæ sunt : quin et sacratum και νοητή , και υπερκόσμιός έστιν ή κατ ' αυτά;
illorum magisterium spirituale mundoque pre præ-- Ιεραρχία.Την
, καθ'ημάς δε δρώμεν, αναλόγωςημίν
stantius exsistil. Nostrum vero pro captu nostro , αυτοίς , τη των αισθητων συμβόλων ποικιλία πλη
94 llebr. 18 , 11 . 98 ibid . 23 .
VARIÆ LECTIONES .
Apud Dionysium 8 :26ulverv, atque hac in causa eadem in cpistola idem verbum repetitur . Unde me.
rito rocem hanc altcrius loco restituendam censuit Billius. * Ex Dionysio cap . I emnenda, taūti .
θυνομένην , υφ' ών Ιεραρχικώς (2 ) επί την ενοειδή A sensibilium varietate signorum multiplicari cerni
θέωσιν εν συμμετρία τη καθ' ημάς αναγόμεθα, Θεόν mus, quibus prout sacrum magisterium decet , ad
τε και θείαν αρετήν, αι μεν ως νέες νοούσι κατά το uniformen concessæ pro nostro modulo divinita
αυτοίς θεμιτόν , ημείς δε αισθηταίς εικόσιν επί τάς tis gratiam necnon ad Deum divinamque virlu
θείας, ως δυνατόν , αναγόμεθα θεωρίας . » tem evebimur. Islæ quidem , utpote menles, quan
tum illis fas est, intelligunt : nos autem sensibilibus imaginibus ad divinas, qua fieri potest, con
templationes promovemur. )
Σχόλιον. Εί τοίνυν αναλόγως ήμίν αυτοίς αισθη- Comment. Quod si igitur, ut nostra fert intelli
ταις εικόσιν επί την θείαν και άυλον αναγόμεθα gentia,, per sensibiles imagines ad divinam atque
θεωρίαν , και φιλανθρώπως ή θεία πρόνοια τοίς materiæ exsortem contemplationem sublevamur,
άσχηματίστους και άτυπώτους τύπους και σχήματα divinaque providentia ,, res forma el agura caren
της ημών ένεκεν χειραγωγίας περιτίθησι, τί απρε- les, formis et liguris, quibus veluti manu duca .
πές τον σχήματα και μορφή υποκύψαντα φιλανθρώ- mur, circumvestivit : quid incommodi fuerit,
πως δι' ημάς, εικονίζειν αναλόγως ήμίν αυτοίς ; quin eum , qui pro sua erga nos humanitate , sese
figura formæque subjecit, consentanea nobis ra
B tione imaginibus exprimamus ?
Λόγος άνωθεν εις ημάς παραδεδομένος κάτεισιν, Antiquilus tradila narratio ad nos usque perve
Αύγαρον , τον Εδέσσης άνακτά φημι, τη του Κυρίου nil ; Abgarum scilicet Edessä regem, auditis quæ
προς θείον εκπυρσευθέντα έρωτα ακοή , απεσταλ . de Domino ferebantur, divinó succensum ardore,
κέναι πρέσβεις, την αυτού επίσκεψιν εξαιτούντας. legalos misisse, qui eum ad se invisendum invi .
Ει δε αρνηθείη τούτο δράσεις, το τούτου κελεύει larent ; sin vero abnueret , mandat ut pictoris
.
ομοίωμα ζωγράφω εκμάξασθαι· 8 γνόντα τον πάντα opera imaginem ejus exprimant : quod cum sciret
ειδότα , και πάντα δυνάμενον, το δάκος ειληφέναι , ille cui nihil obscurum est , quique omnia potest,
και τα προσώπο προσενεγκάμενον , εν τούτω τον acceplo panno, suæque faciei admolo, propriam
εικείον εναπομόρξασθαι χαρακτήρα, 8 και μέχρι του efligiem appinxisse, quæ ad hæc usque tempora
νυν σώζεται . servalur incolumis .
Του Βασιλείου , έκ τού εις τον μακάριον Βαρλαάμ S. Basilii, ex sermone in S. Barlaam martyrem ,
τον μάρτυρα λόγου , ου ηή αρχή : Πρότερον μεν cujus initium est : Primum quidem sanctorum
mors .
των αγίων οι θάνατοι .
• Ανάστητέ μοι νύν, ώ λαμπροί των αθλητικών Surgite nunc, athleticorum gestorum præstan
κατορθωμάτων ζωγράφοι , τήν του στρατηγού κολο- C tissimi 321 pictores, imperfecte ducis imagini
σωθείσαν εικόνα ταις υμετέραις μεγαλύνατε τέχναις. artis vestræ ornamenta conferte, el obscurius a me
''Αμαυρότερον παρ' εμού τον στεφανίτην γραφέντα , designalum victorem laurealum, industria vestre
τοις της υμετέρας σοφίας περιλάμψατε χρώμασιν. coloribus illustrale.. Discedam victus aa vobis pre
'Απέλθω τη των αριστευμάτων του μάρτυρος παρ' clarorum martyris facinorum pictura :: tali liodie
υμών νενικημένος γραφή : χαίρω την τοιαύτην της parta vobis per vestram dexteritalent victoria su
υμετέραςισχύος σήμερον ηττώμενος νίκην · έδω της peratus gaudeam : manum videam cum igne pu
χειρος προς το πυρ ακριβέστερον παρ' υμών γραφο- gnantem accuratius a vobis delineatam : in vestra
μένην την πάλην • ίδω φαιδρότερον επί της υμετέρας labella pugilem inspiciam elegantius descriptum.
τον παλαιστήν γεγραμμένον εικόνος . Κλαυσάτωσαν Luclum agant dæmones, expressorum a vobis
δαίμονες και νύν, ταϊς του μάρτυρος εν υμίν άρι- martyris strenue factorum formidine conterriti :
στείαις πληττόμενοι φλεγομένη πάλιν αυτοίς ή χείρ ardens victrixque manus illis iterum ostendatur.
και νικώσα δεικνύσθω . Έγγραφέσθω τω πίνακι και Quinimo eadem in tabula certaminum præses
των παλαισμάτων αγωνοθέτης Χριστός , ώ ή δόξα εις Chrislus appingalur, cui gloria in sæcula sæculo
τους αιώνας των αιώνων. Αμήν . rum . Amen . ,
Του αυτού, εκ των πρός 'Αμφιλόχιον τριάκοντα D Ejusdem , ex triginta capitibus de Spiriļu sancto ,
κεφαλαίων , περί του αγίου Πνεύματος , από ad Amphilochium ( cap. 18 ).
κεφαλαίου ιη'.
« " Οτι βασιλεύς λέγεται και η του βασιλέως είκων, Quod ipsa quoque regis imago rex appelletur,
και ου δύο βασιλείς. Ούτε γάρ το κράτος σχίζεται, nequaquam propterea duo sunt reges.. Neque enim
ούτε η δόξα διαμερίζεται . Ως γάρ ή κρατούσα ημών scinditur imperium,, neque gloria dividitur.. Νam
αρχή και εξουσία μία, ούτω και η παρ' ημών δοξο- quemadmodum imperium illud ,, illave potestas ,
λογία, μία και ου πολλαι , διότι η της εικόνος τιμή quæ nobis dominatur, una est , sic etiam gloria ,
επί το πρωτότυπον διαβαίνει . "Ο ούν έστιν ενταύθα qua ipsam celebramus una est , non plures . Si
μιμητικώς η εικών, τούτο εκεί φυσικώς ο Υιός : quidem bonor qui imagini babetur, ad exemplar
και ώσπερ επί των τεχνητών, κατά την μορφήν ή transfertur :: itaque quod illic est imitatione imago,,
NOTÆ .
(2) Graece ιεραρχία , quod magisterium sacram, ispáoxns ille est qui non solum divina docel, sed
hic vertimus, non ponlificatum ; quia vox ista et qui administrat ea, quibus erudimur ; adeoque
apud angelos locum non habet. Apud nos vero suinmus sacerdos, pontifexque nominatur,
hot 1stic natura Filius est : ae sicut in artefactis Α ομοίωσις , ούτω και επί της θείας και ασυνθέτου
in ipsa forma consistit similitudo , sic in divina φύσεως , εν τη κοινωνία θεότητός εστιν η ένωσις . »
incowipositaquc natura , in Deitatis communione
conjunctio sila est . )
Comment. Quod si regis imago rex est , imago Σχόλιον . Εί η εικών του βασιλέως εστι βασιλεύς,
quoque Christi , Christus erit , atque imago sancti και η εικών του Χριστού , Χριστός , και η εικών του
sanctus erit. Νec scienditur imperium , nec gloria αγίου άγιος. Και ούτε το κράτος σχίζεται , ούτε η
dividitur ;; sed qui habetur imagini honor ,, in lio- δόξα διαμερίζεται, αλλ' ή δόξα της εικόνος , του εί.
norem illius cedit , quem refert imago. Fornidant κονιζομένου γίνεται . Δεδοίκασε τους αγίους οι δαί
sanctos ipsi dæmones , eorumque ſugiunt umbran . μονες , και την σκιάν αυτών δραπετεύουσι , σκιά δε
Atqui imago umbra esl , eamque idcirco conſicio , και η εικών , και ταύτην ποιώ , ώς δαιμόνων ελάτειραν.
qua dæmones pellantur. Quod si dicas , sola mente Ει δε χρήναι λέγοις νοερώς μόνον Θεώ συνάπτεσθαι ,
nos Deo conjungi oportere ; res igitur omnes cor- άνελε πάντα τα σωματικά, τα φώτα, το ευώδες θυμία
poreas lolle , luminaria , suave fragrans suſlimen μα · αυτήν την διά της φωνής προσευχήν αυτά τα εξ
tum ,, precationes vocales ,, ipsamel sacramenta , ύλης τελούμενα θεία μυστήρια , τον άρτον, τον οίνον,
que ex materia perficiuntur, panem , vinum , un- Β το της χρίσεως έλαιον, του σταυρού το εκτύπωμα.
.
clionis oleum , crucis signum . Hæc quippe omnia Ταύτα γάρ πάντα ύλη : ο σταυρός, και της σταυ
maleria constant , quemadmodum crux et spongia , ρώσεως σπόγγος , και κάλαμος, και η την ζωηφόρος
quæ Christo , dum cruci aflixus erat, porrecia ſuit, πλευράν νύξασα λόγχη. "Η τούτων απάντων ανελε το
arundo quoque , et lancea , quæ latus , ex quo vila
9 σέβας , όπερ αδύνατον , ή μή άπαναίνου μηδε την
profecta est , perforavit . Αut horum omnium ve των εικόνων τιμών . Χάρις δίδοται θεία ταίς ύλαις
nerationem aufer ,, quod fieri nequaquam possit ,, διά της των εικονιζομένων προσηγορίας. "Ωσπερ
aut nequidem imaginum honorem respue. Divina λιτών ή κογχύλη καθ' εαυτήν , και η μεταξα , και το
gratia iis que materia constant, conceditur , quia εξ αμφοίν εξυφασμένον ιμάτιον • αν δε βασιλεύς τούτο
eorum gerund nomina ,, quos referunt .. Felut nempe περίθηται , εκ της προσούσης το ήμφιεσμένω τιμής,
purpura el sericum , quodque er iis prætextum est τα άμφιάσματι μεταδίδοται · ούτως και αι ύλαι,
.
indumentum , ex se vile quiddam et ignobile est : αυται μεν καθ ' εαυτάς απροσκύνητοι , αν δε χάριτος
ex quo tamen id induerit imperator , ejusdem it είη πλήρης και εικονιζόμενος, μέτοχοι χάριτος γίνονται
particeps honoris , quo præstat ille. Ita res quæ κατ' αναλογίαν της πίστεως . Eίδον οι απόστολοι τον
maleria constant , ex se quidem adorandæ non C Κύριον σωματικούς οφθαλμοίς , και τους αποστόλους
fint : at si gratia plenus sit is quem illæ referunt , έτεροι , και τους μάρτυρας έτεροι . Ποθώ καγώ τού
pro fidei ratione ipsa quoque gratiam profundunt. τους οράν ψυχή τε και σώματι, και έχειν αλεξίκακον
Apostoli Dominum corporeis oculis conspexerunt ; φάρμακον , έπει διπλούς έκτισμαι · και όρων προσ .
apostolos alii sunt conspicali ; martyres viderunt κυνώ το δρώμενον , ουχ ως Θεόν , αλλ' ώς τιμίων και
alii : ergo quoque illos cum animo , tum corpore
:
εικόνισμα τίμιον. Συ μεν , ώς τυχόν , υψηλός τε, και
conspicere vellem , unde remedium consequar, quo άϋλος, και υπέρ το σώμα γενόμενος , και οίον άσαρ
malum omne propellatur. Ex duplici quippe na- κος , καταπτύεις πάν το δρώμενον· αλλ ' εγώ , επει
lura sum conditus : sicque id quod visu 322 « er- άνθρωπός είμι, και σώμα περίκειμαι , ποθώ και
1
nitur aspiciens, illud veneror, non tanquam Deum, σωματικώς όμιλείν , και οράν τα άγια : συγκατάβηθι
sed tanquam venerandæ rei venerabile simulacrum . τω ταπεινώ μου φρονήματι ο υψηλός , ένα σου τηρή
Sed lu quidem fortasse sublimior es , atque a ma- σης το υψηλόν. 'Αποδέχεται Κύριος τον προς αυτόν
teria remotior ; ac supra corpus incedens , ceu μου πόθον, και τους οικείους αυτού . Χαίρει γάρ ο
nullo carnis pondere gravis ,, id omne despicis ,, δεσπότης ,, εγκωμιαζομένου δούλου ευγνώμονος , ο
quod in aspectum cadit . Ego vero homo cum sim , μέγας έφη Βασίλειος εγκωμιάζων τους τεσσαρά
κοντα μάρτυρας. "Αθρει δε οία και Γόρδιον τον
et corpore vestitus, cum iis que sancta sunt , Cor . D
pore versari cupio, eaque oculis conlueri . Tu qui αοίδιμον γεραίρων & φησίν .
præcelsus es , humilis sensus mei rationem habe , ut luam ipse serves celsitudinem . Meum adversum
se amicosque suos sludium complectitur Dominus. Gaudet enim dominus , cum addictissimum
sibi famulum laudibus allici viderit : quemadmodum magnus Basilius ait, in ea oralione , qua IL
martyres prædicat. At videas velim quid illustrem Gordium celebrans dixerit.
$. Basilii , et sermone in sanctum martyrem Του αγίου Βασιλείου , έκ τού εις Γόρδιον τον
Gordiuin .
μάρτυρα λόγου .
« Lætantur populi lælitia spirituali , ex sola re- Ευφραίνονται λαοί ευφροσύνην πνευματικής επί
rum que a viris justis gestae sunt recordalione,, et μόνη τη υπομνήσει των τοίς δικαίους κατωρθωμένων ,
audiendo , ad imitandum provocantur. Nam illo- εις ζήλον και μίμησιν των αγαθών, αφ' ών ακούου
rum qui probe sancteque vixerunt , historia illis σιν, εναγόμενοι. Η γάρ των ευπολιτευτων ανδρών
VARIAE LECTIONES.
1 Οrat . 2, τιμίου. * Ιbidem, τώ λόγω .
ιστορία, οίόν τι φώς τοίς σωζομένους προς την του Α qui compoles salulis fiunt , velut Iuinen quodlan
7
βίου οδον έμποιεί. » Και πάλιν : « "Ωστε όταν δι- subministrat , quo ad vitam pergant. » Et rursum :
ηγώμεθα τους βίους των διαπρεψάντων εν ευσεβεία, Quapropter, quando vitam eorum , qui pietate
δοξάζομεν πρώτον τον Δεσπότην διά των δούλων : insignes fuerint , enarramus ; primum quidem Do
εγκωμιάζομεν δε τους δικαίους διά της μαρτυρίας minum in servis honoramus : deinde justos orna
ών ίσμεν • ευφραίνομεν δε τους λαούς, διά της ακοής mus , ea testificando , quæ nobis comperta sunt :
των καλών. ) demum lætiticamus populos, dum res optimas au
diunt. )
Σχόλιον . "Όρα, ως Θεού μεν δόξαν, των δε αγίων Comment. Vide quomodo sanctorum comincno
εγκώμιον, των δε λαών ευφροσύνην και σωτηρίαν, ratio , tuno Deo gloriam , tum ipsislaudem, tuna
η μνήμη των αγίων συνίστησι . Τί ούν ταύτην denique letitiam populis ,, saluteit:que
: concilies ..
αφαιρείς ; "Οτι δε διά λόγου και εικόνων και μνήμη Cur igitur eam tollere conaris ? Quod autem per
γίνεται , φησίν ο αυτός θείος Βασίλειος . sermonem ac per imagines sanctorum memoria
agalur , divinus idem Basilius affirmat.
Τού αυτού αγίου , εις τον Γόρδιον τον μάρτυρα . Ejusdem , in Cordium martyrem .
« "Ωσπερ γάρ τώ πυρί αυτομάτως έπεται το φω B Quemadmodum enim ignem sponte sequitur
τίζειν, και τα μυρω το ευωδεϊν , ούτω και ταις αγα- lumen , et unguentum suavis odor, ila recte facta
θαίς πράξεσιν, αναγκαίως ακολουθεί το ωφέλιμον. μecessario consequitur utilitas.. Quanquam ne id
Καίτοι ουδε τούτο μικρόν, ακριβώς τυχεϊν της αλη- quidem parum est , eorum que
quæ tunc gesta sunt ,
θείας των τότε . 'Αμυδρά γάρ τις μνήμη εις ημάς veritatem diligenter assequi . Obscura quippe venit
διεδόθη , τας επί των αγώνων ανδραγαθίας του αν- ad nos memoria , qua præclara in certaminibus
δρος διασώζουσα , και πως δοκεί τα καθ ' ημάς τους viri facinora servala sunt : idemque quodammodo
των ζωγράφων προσεoικέναι . Και γάρ εκείνοι, επει- ' nobis , quod pictoribus , accidere videtur. Cumi
Cune
δαν εξ εικόνων μεταγράφωσι τας εικόνας , πλείστον , enim ex imaginibus imagines depingunt illi , per
ώς είκός, των αρχετύπων απολιμπάνονται . Και ημάς sæpe fieri par est , ut a primigeniis exemplaribus
αυτής της θέας των πραγμάτων απολειφθέντας , κίν- aberrent. Nobis quoque , qui rebus gestis non ad
δυνος ου μικρός την αλήθειαν ελαττώσαι. ) ſuimus , minimum non subest periculum , ne veri
tati damnum inferamus . )
Επί τέλει τού αυτού λόγου . Sub ejusdem sermonis finen .
« Ως γάρ τον ήλιον αεί δρώντες, αει θαυμάζομεν , C • Sicut enim , etsi solem semper aspicimus , eum
7
ούτω και του ανδρός εκείνου αεί νεαράν την μνήμην tamen semper admiramur, sic viri illius nobis seni.
έχομεν , και per recens est memoria . ,
Σχόλιον . Δήλον, ως αεί καθορώντες , διά τε λόγου Comment . Nec dubiumi, quin semper illum , cum
και εικονισμάτων . per sermonem , tum per imaginum effigies intuendo.
Και εν τω λόγω δε τώ εις τους υπερτίμους τεσ- In oratione vero de præstantissimorum quadraginta
σαράκοντα μάρτυρας , ταύτά φησιν. martyrum laudibus .
• Μαρτύρων δε μνήμης , τις αν γένοιτο κόρος το « Martyrum porro recolendi memoriam , inquit ,
φιλομάρτυρι ; Διότι η προς τους αγαθούς των ομο- quænam satielas acciderit illi qui martyres diligit ?
δούλων τιμή, απόδειξιν έχει της προς τον κοινών Honos quippe quem conservis optimis præstamus ,
Δεσπότην ευνοίας . » Και πάλιν: « Μακάρισον γνη- argumentum est benevolentiæ , qua communem
σίως τον μαρτυρήσαντα, ένα γένη μάρτυς τη προ- 323 Dominum prosequuntur . , Et sursum : « Bea
αιρέσει, και εκβής χωρίς διωγμού , χωρίς πυρός, los illos sincere prædica , qui martyriuin obierunt ,
χωρίς μαστίγων , των αυτών εκείνους επαίνων ηξιω- ul lu quoque voluntale martyr evadas , persequente
μένος . » nullo , absque igne , absque verberibus, iisdem ac
D illi ornatus encomiis . ,
Σχόλιον . Πώς oύν με απείργεις της των αγίων Comment. Cur ergo ab honorandis sanctis me
τιμής, και φθονείς μου της σωτηρίας; " Οτι δε συν- delerres ? Cur mihi salutem invides ? Quod autem
εζευγμένην οίδε τώ λόγω τήν διά των χρωμάτων expressam coloribus formam , affinen illi esse que
μορφήν, άκουε αυτού μετ' ολίγα φάσκοντος . sermone pingitur, censeat , nonnullis interjectis
.
affirmantem audias.
Βασιλείου . Basilii.
« Δεύρο δή ούν, εις μέσον αυτους αγαγόντες διά « Agedum ipsos in medium per qualemcunque
της υπομνήσεως , κοινήν την απ ' αυτών ωφέλειαν commemorationem nostram adducentes , strenua-.
τοίς παρούσα καταστησώμεθα , προδείξαντες πάσιν, que virorum facta , velut in tabella cunctorum er
ώσπερ εν γραφή , τας των ανδρών αριστείας . ) hibentes oculis , communem aslanlibus procure
mus utilitatem. )
Σχόλιον . “Οράς , ώς έν εικόνος και λόγου το έργον ; Comment. Vides , quod idem conferant cum ser
« Ως έν γραφή γάρ, φησί , προδείξωμεν τώ λόγω, και γιο ,tum imago ? Ait enim : « Tanquam in labella
Πάλιν εχόμενα του λόγου « Επεί και πολέμων αν- sermonibus exhibeamus. » Quin et mox subdil.
« Que enimin bellofortiler gesta sunt , easpent- Α δραγαθήματα, και λογογράφοι πολλάκις , και ζωγρά
mero , lum oraiores explicani , tum piclores : illi φοι διασημαίνουσιν, οι μεν τώ λόγω κοσμούντες, οι
quidem verbis exornantes', hi vero labellis impri- δε τοίς πίναξιν εγχαράσσοντες, και πολλούς επήγει .
menles : quo quidem pacio multos utrique ad præ- ραν εις άνδρείαν εκάτεροι. "A γάρ ο λόγος της ιστο
clara facinora incenderunt. Nam quæ auribus pro- ρίας διά της ακοής παρίστησι, ταύτα γραφική σιω
ponit oralio >, eadem silens figura per imitationem πώσα διά μιμήσεως δείκνυσι . »
ostendil . )
Comment. Quibus obsecro verbis clarius posset Σχόλιον. Τί τούτων τηλαυγέστερον προς απόδειξιν,
demonstrari, apud illilleralos librorum loco imagi- ότι βίβλοι τοίς άγραμμάτοις αι εικόνες, και της των
nes esse , el sanctorum gloriæ minime mulos præ- αγίων τιμής ασίγητοι κήρυκες, εν αήχω φωνή τους
cones ; quippe quæ voce quadam lacita eos qui se ορώντας διδάσκουσαι, και την όρασιν αγιάζουσαι ;
intuentur docent , sanctitatemque visui conciliant! Ουκ εύπορώ βίβλων, ού σχολήν άγω προς ανάγνω
Quando mihi non suppelunt libri, nec lectioni σιν , είσειμι εις το κοινόν των ψυχών ιατρείον, την
possum vacare , cogitationum aculeis perinde ac Εκκλησίαν, ώσπερ ακάνθαις τοϊς λογισμούς συμπνι
spinis compunctus , ad Ecclesiam , animarum me- γόμενος • έλκει με προς θέας της γραφής το άνθος,
dici oflicinam communem pergo : aspeclum mo B και ώς λειμών τέρπει την όρασιν, και λεληθότως εν
vent picture fores , atque ad inslar prati visum αφίησι τη ψυχή δόξαν Θεού . Τεθέαμαι την καρτερίαν
oblectant meum , el Dei gloriam sensim instillant του μάρτυρος , των στεφάνων την ανταπόδοσιν, και
animo . Constantiam martyris considero , et coro- ως πυρί προς ζηλον εξάπτομαι τη προθυμία, και
9
narum priemia ; hunique procidens per martyrem πίπτων προσκυνώ τώ Θεώ διά του μάρτυρος , και
Deum adoro , et salutis compos efficior . Nuiquid
1
λαμβάνω την σωτηρίαν, Ουκ ακήκοας του αυτού θεο
non divinuin illum Patrem auditis in oratione , quam φόρου Πατρός, λέγοντος εν τω εις την αρχήν των
in Psalmorum initium scripsit 26 , dicentem : Spi. Ψαλμών λόγω, ότι • Γινώσκων το Πνεύμα το άγιον,
ritum sanctum , quoniain intractabile torpidumque
1 ότι δυσάγωγον πρός αρετήν, και ράθυμον το γένος
est hominum genus, Psalmorum concentui carmi- των ανθρώπων , το μέλος ταϊς Ψαλμωδίαις εγκατέμι
num admiscuisse concinnitalem ? » Quid ais ? ne- ξε ; » τι φής; Ου γράψω και λόγω και χρώμασι το
quaquam ego pinxero , nec verbis , nec coloribus των μαρτύρων μαρτύριον , και οφθαλμοίς περιπτύ
sanctorum martyria ? Non illa quæ angeli et uni- ξομαι το θαυμαστών και αγγέλους και πάση τη κτί
versa creatura admirantur ; quæ , ut idem Ec- σει , οδυνηρόν δε τω διαβόλω και φοβερον δαίμοσιν ,
97
clesiae astruno Ioquitur 17, diabolo acerba sunt , C ως αυτός ο φωστήρ της Εκκλησίας έφησεν ; Οία δε
9
ejusque dæmonibus terrorem incutiunt , labris φησι προς το τέλει του λόγου, εγκωμιάζων τους
Oculisque complectar ? Αtqui similia horum pror- τεσσαράκοντα μάρτυρας ; « Ω χορός άγιος !! ώ σύστη
sus sunt , quæ sub finem orationis in quadraginta μα ιερόν! ώ συνασπισμός αρραγής ! ώ κοινοί φύλα
marlyres peroral. 10 chorum sanctu ! o sacram κες του γένους των ανθρώπων , αγαθοί κοινωνοί φρον
cohortem ! o cuneum inexpugnabilem ! o commu- τίδων , δεήσεων συνεργοι , πρεσβύται δυνατώτατοι ,
nes generis hominum custodes , optimi curarum αστέρες της οικουμένης , άνθη των Εκκλησιών :
socii , precum adjutores , Oratores facundissimi ,, εγώ δε φημι, νοητά τε και αισθητά . Υμάς ουχ η γη
orbis astra , Ecclesiarum lores , Ποres , inquam , κατέκρυψεν , αλλ' ουρανός υπεδέξατο: ήνοίγησαν
mentibus æque ac sensibus perjucundi . Vos terra υμίν παραδείσου πυλαι, άξιον θέαμα τη στρατιά
non condidit , sed cælum excepit. Palucrunt vobis των αγγέλων, άξιον πατριάρχαις , προφήταις , δι
paradisi januæ : spectaculum dignum angelorum xalos. »)
καίοις.
exereilui , patriarchis , prophetis , et justis facti
estis. )
Comment. Qua ratione intueri non desiderem , Σχόλιο » . Πώς ου μή ποθήσω ιδείν , ο ιδείν ποθούσιν
D άγγελοι ; Συνοδά δε τούτοις και ο τούτου αδελφος και
quod cernere cupiunt angeli ? His porro consona
frater ipsius loquitur, eadem ac ipse sentiens . ομογνώμων Γρηγόριος, και της Νυσσαέων επίσκοπος
Nyssenorum antistes Gregorius. φησιν.
324 S. Gregorii Nysseni, in supplemento (3) , sire Του αγίου Γρηγορίου επισκόπου Νύσσης, εκ το
in libro De structura hominis (cap. 4). αναπληρωματικού , τουτέστι περί κατασκευής
ανθρώπου( κεφ. δ'.).
Quemadmodum in hominum more positum est , « "Ωσπερ κατά την ανθρωπίνην συνήθειαν οι τάς
ni qui imperatorum fabricant imagines , formæ in εικόνας των κρατούντων κατασκευάζοντες, τόν τε χα
primis eſligiem exprimant , purpureumque indu- ρακτήρα της μορφής αναμάσσονται, και τη περιβολή
96 Basil . Hom . in init . Psal . 1 . 97 Basil . in S. Gordium .
NOTÆ.
(5) Sic vocem Graecam εκ του αποπληρωματι- mentumve direris ad Basilii fratris libros in
whū, Latine reddo, præennte Tilmano . Hujus in- llexaemeron, in quibus nihil de hominis opificin
terpretationem prætermisil Zinus. Opus nempe scripserat ille. Videsis quæ nolavimus ad cap. 29
Illud Gregorii Nysseni, jure appendicem supple- lib. ii De fid. orthod ,
1269 DE IMAGINIBUS ORATIO 1. 1270
της πορφυρίδος της βασιλικήν άξίαν συμπαραγρά- A mentum addant , quo regia digitas significetur,
φoυσι, και λέγεται κατά την συνήθειαν, και εικών , atque ejusmodi imago rex quoque appellari con
και βασιλεύς · ούτω και η ανθρωπίνη φύσις, επειδή shevit:: sic etiamIumana natura ,, cum eo consillo
προς άρχήν των άλλων κατασκευάζετο, οίον τις έμ- Conderetur , ut rebus aliis imperaret , instarimagi
ψυχος ειχών ανεστάθη , κοινωνούσα των αρχετύπω, nis cujusdam animatæ erecta est , ac primigenii
και της αξίας, και του ονόματος . ) exemplaris consors effecla , dignitatis quoque no
men obtinuit . ,
Του αυτού, εκ του πέμπτου κεφαλαίου της αύ- Ejusdem , ex capite quinlo ejusdem libri.
της πραγματείας.
« Το δε θείον κάλλος , ου σχήματι τινι, και μορφής < Divina pulchritudo , non figura aliqua , aut
εύμοιρία διά τινος ευχροίας εναγλαΐζεται , αλλ' εν formæ venustale per ullam coloris elegantiam illu
αφράστω μακαριότητα κατ' αρετήν θεωρείται. "Ωσπερ stralur : verum in inexplicabili bcatitudine , prie
τοίνυν τας ανθρωπίνας μορφές, διά χρωμάτων τινών slantissima quadam ratione conspicitur. Veluit
επι τους πίνακας οι γραφείς μεταφέρουσι, τας οι- ergo piclores hominum formas coloribus quibus
κείας τε και καταλλήλους βαφάς επαλείφοντες των dam in tabellis transcribunt , et imitandi arte pro
μιμήματι, ώς αν δι' ακριβείας το αρχέτυπον κάλλος B8 prios convenientesque superliniunt colores , αι
μετενεχθείη προς το ομοίωμα . ) per assimilationem exempli archelypi similitudo
accurate representetur. )
Σχόλιον." Ορα , ώς το μεν θείον κάλλος, ού σχήματι Comment. Animadverte , non figura aliqua , nec
τινι διά τινος ευχροίας εναγλαΐζεται, και διά τούτο ulla colorum elegantia pulchritudinem divinanı
ουκ εικονίζεται • η δε ανθρωπίνη μορφή διά χρωμά- splendescere , alue id in causa esse , cur illius
>
των επί τους πίνακας μεταφέρεται. Ε! τοίνυν ο Υιός irmago non possit exprimi : at vero humana fornia
του Θεού εν ανθρώπου μορφή γέγονε, μορφήν δούλου coloribus in labellis pingitur. Quapropter, quando
λαβών, και εν ομοιώματα ανθρώπων γενόμενος, και Dei Filius , servi formam accipiens , hominis spc
σχήματι εύρεθείς ως άνθρωπος, πώς ουκ εικονισθή- ciem induit , et in similitudine hominum factus (4)
σεται ; και ει κατά συνήθειαν λέγεται , ή του βασι habitu inventus est ut homo ; quid velat quominus
λέως εικών, βασιλεύς, και ή της εικόνος τιμή επί υι
ejus imago conficiatur ?? Quin si mas invaluit , ut
το πρωτότυπον διαβαίνει, ώς φησιν ο θείος Βασί- imperatoris imago inperator appelletur, et secun
λειος , πώς η εικών ου τιμηθήσεται και προσκυνη dum divini Basilii pronuntiatum , honor imaginis ad
βήσεται ; ουχ ως Θεός, αλλ' ώς Θεού σεσαρκωμένου C
eum transit , cujus est imago , eccur non coletur ,
ε :κών. nec adorabitur imago : non quidem ceu Deus sil ,
sed tanquam imago Dei , qui carnem assumpsit .
Του αυτού, από λόγου ρηθέντος εν Κωνσταντι- Ejusdem , ex otutione Constantinopoli habita , de
τουπόλει, περί θεότητος Υιού και Πνεύματος , Filii et Spiritus sancti divinitale ; ubi et de
και εις τον Αβραάμ. Abrahamo.
« Εντεύθεν δεσμούς πρότερον διαλαμβάνει ο πατήρ - Dehinc vinculis ligatum prius assumit filium
τον παίδα . Είδoν πολλάκις επί γραφής εικόνα του pater. Hujus acerbæ rei imaginem depictam sæpias
πάθους, και ουκ αδακρυτί την θέαν παρήλθον , εν- vidi,, nec a Tacrymis temperare unquam potui ;;
αργώς της τέχνης υπ' όψιν αγούσης την ιστορίαν . cum ars perspicue rem gestain oculis explicaret .
Πρόκειται ο Ισαάκ παρ' αυτώ τω θυσιαστηρίω , Isaac lexis genibus , manibusque a tergo revia
οκλάσας επί το γόνυ, και περιηγμένας έχων εις τού- clis , juxta altare jacens repræsentatur. Pater vero
πίσω τας χείρας · ο δε επιβεβηκώς κατόπιν το πόδε pone filii poplites accedens, comamque illius sini
της αγκύλης, και τη αριστερά χειρί την κόμην του stra apprehensam manu , ad se trahens , oculos in
παιδός προς εαυτόν ανακλάσας , επικύπτει το προσ- vullum filii digno prorsus commiserationis modo
ώπω , ελεεινώς προς αυτόν αναβλέποντι , και την δε- ipsum respicientis , demittit , et dexteram arma
διάν καθωπλισμένος το ξίφει, προς την σφαγήν κατ- D tain gladio ad codem dirigit. Jamque gladii acies
ευθύνει. Και άπτεται ήδη του σώματος και του ξίφους corpus atlingit , cum vox , ne rem perficiat, pro
ακμή , και τότε αυτό γίνεται θεόθεν φωνή , το έργον hibens exauditur.
κωλύουσα .
Του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου , εκ της S. Joannis Chrysostomi (5 ) , er enarratione
.
ερμηνείας της προς Εβραίους Επιστολής . in Epistolam ad Hebreo: .

« Και πως εικών του δευτέρου το πρώτον , ο Μελχι- « Ac prius quidem posterioris imago quædam
σεδέκ του Χριστού , ώσπερ άν τις είπoι σκιάν της fuit , Melclisedech scilicet , Christi : haud secus
NOTE .
(1) Ila Vulg. Int. ad Philippenses 11 , 8. in textu 12, multa leguntur his prorsus non absimilia . Sen
Græco legitur év oxhjati · hoe est , in specie figura. tentias polius quam verba Chrysostomi conipacias
(5) Locus hic mihi non occurrit apud Chrysosto liic pulaverim , ut fit in calenis . Locum hune rur
num in Epistolam ad llebræos. Quanquam , hom . sus profert Damascenus, orat. 2 et 3.
Α γραφής της εν σώμασι 1 , το προ ταύτης σκίασμα
ac 325 si quis adumbratani ante a pictore lesi- A
20
gnationem , picturæ ipsius , quæ coloribus deinceps του γραφέως . Διά τούτο γάρ ο νόμος καλείται σκιά ,
exprimitur, umbram nominet . Idcirco enim lex και η χάρις αλήθεια πράγματα δε τα μέλλοντα .
unibra vocatur, et gratia , veritas ; res aulem , illa "Ωστε , ο μεν νόμος και ο Μελχισεδέκ, προσκίασμα
quæ futura sunt. Lex quidem et Melchisedech in- της εν χρώμασι γραφής • η δε χάρις και η αλήθεια
.
star sunt adumbrale delineationis , quam pictura ή εν σώμασι γραφή: τα δε πράγματα, του μέλλοντος
suis ornavit coloribus ; gratia autem et veritas , αιώνος · ώς είναι την Παλαιάν τύπου τυπον , και την
coloribus aucta descriptio : res tandem ipsæ , ad Νέαν, των πραγμάτων τύπον. »
Sulurum ævum pertinent. Itaque Testamentum Vetus est figura figure , Novum vero , ipsarum
rerum figura . )
Leontii Neapolis in Cypro episcopi, ex libro Contra Λεοντίου Νεαπόλεως της Κύπρου, εκ του Κατά
Judæos ; quod Christi crucem el imagines, seseque Ιουδαίων λόγου , περί του προσκυνείν τω σταυ
muluo adorare liceat : necnon de sanctorum reli- ρω του Χριστού , και ταϊς εικόσι των αγίων , και
quiis. αλλήλοις · και περί των λειψάνων των αγίων.
· Quod si mihi rursum exprobraveris, o Judae, « Εάν μοι εγκαλής πάλιν, ώ Ιουδαίε , λέγων, ότι
quod crucis lignum ceu Deum adorem ; eccur Ja- ως Θεώ προσκυνώ το ξύλο του σταυρού. Διά τι ουκ
cob non arguis, qui virgæ fastigium adoravil ? εγκαλείς τω Ιακώβ , προσκυνήσαντι επί το άκρον της
At planum est eum non lignum, sed Joseplium ράβδου; Αλλά πρόδηλον, ότι ου το ξύλον τιμών προσ
adorasse ; quemadmodum per crucem Christum Β εκύνησεν, αλλά διά του ξύλου τω Ιωσήφ προσεκύνη
adoramus, nequaquam vero lignum honore alli- σεν, ώσπερ και ημείς διά του σταυρού τον Χριστόν ,
cimus 98. ) αλλ' ου το ξύλον δοξάζομεν. »
Comment. Quod si ex quacunque materia crucis Σχόλιον . Ει ούν τον του σταυρού τύπον προσκυνού
imaginem facientes , crucis figuram adoramus, μεν εικόνα του σταυρού ποιoύντες εξ οιασουν ύλης,
nunquid nefas, erit Christi quoque crucifixi imagi- πώς του σταυρωθέντος είκόνι μη προσκυνήσωμεν ;
nem adorare ?
Rursum ex eodem Leontio. e Quandoquidem ipse Και πάλιν του αυτού Λεοντίου . Επει και
met etiam Abraham eos a quibus sepulcrum eme- 'Αβραάμ τοις πωλήσασιν αυτό τον τάφον ασεβέσιν
bat, quamlibet impίi homines essent, genibus in ανθρώπους προσεκύνησε, και γόνυ έκαμψεν επί την
terram posilis adoravit ; itemque Jacob benedixit γήν, αλλ' ουχ ως θεοίς αυτούς προσεκύνησεν · και
Pharaoni , quamvis impius et idolorum cultor πάλιν, ο Ιακώβ τον Φαραώ ηυλόγησεν ασεβή και εί
essel : nullalenus autem ipsi tanquam Deo benedi- δωλολάτρην όντα · αλλ' ουχ ως Θεόν αυτόν ηυλόγησε
vil. Fratrem quoque suum Esaul, proeidens adora- και πάλιν, τον Ησαύ πεσών προσεκύνησεν, αλλ ' ουχ
.
vit, at non uti Deum. Praeterea , quomodo precipit ως Θεόν προσεκύνησεν. Και πάλιν : πώς εντέλλεται
nobis Deus , ut nontes et terram adoremus ? Ait C υμίν ο Θεός προσκυνείν και τη γή , και τοις όρεσι ;
enim : Exaltate Dominum Deum vestrum , el adorale Λέγει γάρ : Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών , και
ad montem (6) sanctum ejus. Et adorate scabellum προσκυνείτε εις όρος άγιος αυτού. Και προσκυ
pedum ejus, quoniam sanctum est 99 ; hoc est lerram. γείτε το υποποδίω των ποδών αυτού, ότι άγιός
Cælum enim , inquit, mihi sedes est : lerra autem έστι, τουτέστι τη γή. Ο ουρανός γάρ μοι θρόνος ,
scabellum pedum mexrum , dicit Dominus 1. Quo- φησίν , ή δε γη , υποπόδιον των ποδών μου , λέγει
modo autem Moyses adoravit Jothor, tametsi ido- Κύριος . Πώς δε Μωϋσής προσεκύνησεν Ιοθόρ ειδω
Iorum cultor esset , et Danielem Nabuchodonosor ? λολάτρη όντι, και Δανιήλ Ναβουχοδονοσόρ ; Πώς έμο!
€ur mecum expostulas quod honore cos proseguar εγκαλείς , ότι τιμώ τους τον Θεόν τιμήσαντας , και
et adorem, qui Deum coluerunt ? Nunguid, obse- προσκυνήσαντας ; Ού συμφέρει, είπέ μου, προσκυ
cro, non expedit magis sanctos adorare, quam νεϊν τοις αγίοις , και μη ως συ λιθοβολεϊν ; Ού συμ
cosdem, ut assoles , lapidibus impelere ? Nonne sa- φέρει προσκυνείν , και μη τούτους καταπρίζειν , και
tius est eos adorare quam serris secare, alque illos, εν λάκκο βορβόρου τους ευεργέτας καταφέρεις ; Εί
qui suis vos beneficiis cumularunt, in cæni lacum τον Θεόν ηγάπησας , πάντως αν και τους αυτού δού
conjicere : ? Profecto si dilexisses Deum, famulos
D
λους τιμάν έμελλες . Και ει ακάθαρτά εισι των δι
ejus utique veneratus esses. Quod si impura sunt καίων τα οστά, πως μετά τιμής πάσης μετεκομί
ossa justorum , cur ossa Jacob et Joseph omni re- σθησαν τα οστά του Ιακώβ και Ιωσήφ εξ Αιγύπτου ;
verentia ex Ægypto asportala sunt ' ? Quonam Πώς νεκρός άνθρωπος αψάμενος των οστέων Ελισ
pacto homo defunctus , contactis Elisæi ossibus, σαίου ευθύς ανέστη ; Ει δε δι' οστέων θαυματουργεί
98 Hæc ſusius habentur, act . 4 synodi 7. 99 Psal . XCyII , 5. * Isa. LXVI, 1 . • Jerem . XXXVIII,
* Gen. L, 13, 24. • IS Reg . ΧΙΙΙ . 22.
VARIÆ LECTIONES.
Ilia etiam in secunda oratione de imaz. edit . Rom . legitur hic et infra al emendandam arbitror er
oral . 3 εν χρώμασι . Favent et quα mox iisdeuo' consinilia sequuntur , της εν χρώμασι γραφής.
NOTE .
(6) Ad montem . Sic præpositionem Græcam eis Interpres posuit : in monte saxclo ejus,
caprimo, juxta ac illani accipiebat Lcontius Vulg.
ο Θεός , είδηλον, ότι δύναται και δι ' εικόνων , και λί- A statim revixit • ? Quod si Deus per essa res miran
θων, και ετέρων πολλών , καθώς και επί Ελισσαιε das exsequitur, hoc ipse dubio procul, tum per
εγένετο, ός έδωκε την ιδίαν ράβδον τω εαυτού παιδί, imagines, tum per multa alia prestare poterit ;
και είπε, δι' αυτής πορευθέντα αναστήσαι τον παίδα quemadmodum Elisão contigil ', qui baculum suum
της Σουναμίτιδος . Και Μωϋσής, ράβδω Φαραώ έχο- servo tradens, ire præcepit ut ejus opera in vitain
λασε , και θάλασσαν έσχισε, και ύδωρ εγλύκανε , και Sunamilidis filium revocaret. Jam vero Moyses
πέτραν έρρηξε , και ύδωρ εξήγαγε . Και Σολομών virga Pharaonem castigavit ;; mare item divisit,,
φησιν: Hύ.λόγηται ξύλον , δι' ου γίνεται σωτηρία. aquæ dulcedinem conciliavit, pelram fregit , et >
Ελισσαιε ξύλον εν Ιορδάνη απορρίψας , σίδηρον aquas eduxit 8. Quin etiam Salomon ait : Bene.
ανήγαγε και ξύλον ζωής , και φυτόν Σαβέκ ( 7), dictum est lignum per quod fit salus ' . Elisæus
ήγουν συγχωρήσεως . Και Μωϋσής ξύλο όφιν ύψωσε , per lignum in Jordanem projeclum , ferrum extra
και λαόν έζωοποίησε• ξύλω βλαστήσαντι εν τη σκηνή
.
xit . 326 llem lignum vitæ commendatur ;
την ιερατείαν εκύρωσεν. Αλλ' ίσως έρείς μου , ο Ιου- lignum Sabec, id est dimissionis. Moyses quoquc
δαίος , ότι τα εν τη σκηνή του μαρτυρίου άπαντα , και ligno serpentem exaltavit, et vitam populo dedit 10 :
Θεός γενέσθαι προσέταξε το Μωύση • καγώ σου λέγω, ligno in tabernaculo germinante sacerdotium Aa .
B
ότι πολλά και ποικίλα πράγματα και Σολομών εν τω roni firmavit " . At forsan inquies, o Judæe, omnia
ναώ, γλυπτά και χωνευτά πεποίηκεν, άπερ ουδε και illa quæ in tabernaculo testimonii erant a Deo
Θεός αυτώ ποιήσαι προσέταξεν, ούτε η σκηνή του Moysi fuisse mandata. Et ego tibi repono, Salomo
μαρτυρίου ταύτα εκέκτητο , ούτε ο ναός, όν ο Θεός nem multa variaque sculptilia et conflatilia in tem
τω Ιεζεκιήλ υπέδειξε , και ου κατεγνώσθη εν τούτω plo fabricasse ,, que nec Deus ipsi facere precepe
ο Σολομών » εις δόξαν γάρ Θεού τας τοιαύτας μορφές ral ' ', nec in tabernaculo testimonii ſucrant , nec
κατεσκεύασεν, ώσπερ δή και ημείς . Είχες και συ in lemplo illo quod Ezechieli Deus ostendit 13 :
πολλές και διαφόρους προς ανάμνησιν Θεού εικόνας neque ob hanc rem condemnalus Salomon fuit ;
και σημαντρα , πριν και τούτων διά την σην αγνωμο- quippe quiin Dei gloriam ejusmodi formas fabricas
σύνην εστερήθης · τουτέστι την Μωσαϊκών ράβδον , set, velut et nos quoque facimus. Tu quoque multas
τάς θεοτύπους πλάκας , την πυρένδροσον βάτον (8), habebas, variique generis imagines et signa, quæ
την ξηρένυδρον πέτραν , την μαννοφόρον κιβωτόν, το Dei memoriam perfricarent tibi , priusquam illis
πυρένθεον θυσιαστήριον , το θεώνυμον πέταλον, το propteringrati animi vitium spoliareris : nimirurn
θεόδηλον Έφούδ, την θεόσκιον σκηνήν· ει δε και virgam Moysis, tabulas a Deo insculptas, ardenlein
συ άπαντα ταύτα νυκτός και ημέρας κατεσκιάζου , ο roridumque pariter rubum , pelram aridam aquis
λέγων · Δόξα σοι ο μόνος παντοκράτωρ Θεός , ο C manantem , arcam in qua wanna geslabatur , al
διά πάντων τούτων εν Ισραήλ θαυματοποιήσας , lare ignis divini concepta culum , launinam Dei no9
ει δε διά πάντων τούτων των νομικών, ών είχες πο- mine insculptam , Ephod in manifestationem nu
τε , προσπίπτων τω Θεώ προσεκύνεις , οράς ότι διά minis , obumbratum item a Deo tabernaculum .
των εικόνων προσάγεται τω Θεώ η προσκύνησις .» Quin etiam universa hæc die noctuque adumbra
bas dicens : Gloria libi sil , qui solus omnipotens es Deus, qui per hæc omnia res admirabiles feceris in
Israel " : si vero per omnia bæc , quæ lege præcipiente quondam servabas, procidens Deum ado
rabas, vides Deo per imagines adorationem exhiberi. )
Και μετ' ολίγα. « Ει γάρ ο αγαπών ειλικρινώς El post pauca. « Si quis enim affeclu sincero
φίλον ή βασιλέα, και μάλιστα τον ευεργέτην, κάν amicum vel ipsummel imperatorem diligit , atque
υιόν αυτού θεάσηται, κάν ράβδον, κάν θρόνον, καν illum in primis, qui de se bene meritus est, hic
στέφανον , κάν οίκον, κάν δούλον , κρατεί, και ασπά- plane,, sive filium ejus, sive sceptrum vel virgam ,
ζεται, και τιμά τον ευεργέτην βασιλέα, πολλώ μάλ- sive coronam, sive domum , sive servum conspc
λον τον Θεόν. Είθε γάρ, πάλιν λέγω , εποίησας και συ D xerit, amplegatur et Osculatur ; hacque ratione
εικόνας Μωσαϊκάς, και προφητικάς , και καθ' ημέραν benelicum erga se veneralur imperatorem . Quanto
προσεκύνεις τη Δεσπότη αυτών Θεώ . " Οταν τοίνυν igitur potiori jure Deum ipsum colueris ? Ulinam
ίδης Χριστιανών παίδας προσκυνούντας το σταυρό, et lu quoque (hoc enim repelam) Mosaicas prophe
γνώθι , ότι το σταυρωθέντι Χριστώ προσκύνησιν εicasque fecisses imagines , singulisque diebus
2 IV Reg . ιν, 29. • Εxod. νιι, 17. 1 Sap. xιν , 7. 6 1V Reg. Μ . 1-7 . 9 Gen. 2 , 9 . 10 Nuιη . ΧΧΙ , 9.
7
11 Num. xiit 8. " Il Paral. ii, 1 scqq. 13 Ezech. XL, 47. i ll Paral . vi, 4 ; Psal. LXXI , 18.
NOTÆ .
( 7 ) xxiiLignum
cap. Gen. , v,Sabec desumpsit. Leontius ex
23. ubi legimus, inter vepres , in
cum idem est ac dimisil, dereliquit ; arbitrati sunt
720 demissionem , emissionemve significare cum lit
Hebræo habetur Inoa in opacitale, arboris scili- nien lilleris aliis scribalur, scilicet per D, et 7
cel aul spinarum . Septuaginta vero nomen ipsum in fine .
Hebræum posuerunt, év quto Ea66x, in planta Sa- (8 ) Πυρένδροσον βάτον , φuod rubun ardenlem
bech , quam singulare quoddam arboris genus esse signilicat, nec tamen comburentem , quasi rore
di bitrali suul Græci. Ác quia pow Shabac Syria- quodani perlusum .
Deuin ipsorum Dominum adorasses. Cum itaque A προσάγουσι, και ου το ξύλιν. Επεί εί την φύσιν του
Christianos videris crucem adorantes, id pro certo ξύλου εσείον, πάντως αν και τα άλση , και τα δένδρα
iencas, adorationem istam Christo ab eis offerri προσκυνείν είχον, ώσπερ συ ο Ισραήλ προσεκύνησας
cruciſixo, non ligno. Nam si ligni materiam cole- τούτοις ποτέ, λέγων το δένδρο και τη λίθω, ότι Σύ
rent, lucos prorsus et arborcs adorarc deberent , ut μου ει Θεός, και συ με έγέννησας. Ημείς δε , ουχ
9
tu ipse quondam , Israel , ea adorabas ; dum arbo- ούτως λέγομεν τω σταυρώ, ουδε ταις μορφαίς των
rem et lapidem hisce verbis compellares : Deus αγίων. Ου γαρ θεοί ημών εισιν, αλλά βίβλοι ανεωγμέ
meus es lu , et tu me genuisti 15. Nos vero nec cru- ναι προς ανάμνησιν Θεού και τιμήν αυτού , εν ταις
cem, nec sanctorum imagines ejusmodi verbis allo- εκκλησίαις προφανώς κείμεναι και προσκυνούμεναι.
quimur. Non enim dii nostri sunt , sed aperta po- “Ο γάρ τιμών τον μάρτυρα , Θεών τιμά , ώο μάρτυς
tius volumina , quae in ecclesiis explicantur et εμαρτύρησεν · και προσκυνών τον απόστολον του Χρι
adorantur, ut earum aspectu memores Dei simus, στου, τον αποστείλαντα αυτόν προσκυνεί. Και ο
ipsumque veneremur . Qui enim martyrem honore προσπίπτων τη Μητρί του Χριστού, πρόδηλον ότι
Persequitur, honorem quoque Deo exhibet, cui mar- το Υιώ αυτής της τιμήν προσφέρει. Ουδείς γάρ
lyr lestimonium reddidit. Qui Christi apostolum Θεός, ει μή είς , και εν Τριάδι γνωριζόμενος τε και λα
adorat, Christum insimul, a quo ille missus est, B opeuóuevos. 1
adlorat : et qui coram Christi matre venerabundus procidit, nemini dubium est , quin el id honoris
oſlerat Filio . Nullus quippe Deus est præler unum , qui in Trinitate cognoscitur et colitur. )
Comment, Annon beali Epiphanii diclorum 327 Σχόλιον . Ούτος πιστόςεξηγητής των του μακαρίου
Sidelis interpres fuerit Leontius , qui sua quoque Επιφανίου λόγων, ό τοις εαυτού λόγους την Κυπρίων
doctrina Cyprum insulam exornavit ? An illos po- κατακοσμήσας νήσον, ή οι από καρδίας λαλούντες;
lius auscultabimus , qui cordis sui sensa loquuntur ? "Ακουε δε και Σευηριανού των Γαβάλων επισκόπου,
Sed audias veliin , quid etiam Severianus Gabalo οιά φησιν .
rum episcopus docuerit.
Severiani Gabalorum , ex sermone in dedicationem Σευηριανού επισκόπου Γαβάλων ,από λόγου, του
crucis . εις τα εγκαίνια του Σωτήρος ι.
« Quonam pacto imago maledicti progenitori - • Πώς η εικών του επικαταράτου, ζωήν ήνεγκε
bus nostris vitam conciliavil ? El paucis inter- τοίς ημετέροις προγόνους ; » Και μετ' ολίγα: « Πώς
jectis : Quomodo igitur imago maledicti populo ,la- ούν η εικών του επικαταράτου ήνεγκε λαώ εν συμ
boranti saluti fuit? Nonne verisimilius dixisset : Si φορά χειμαζομένων σωτηρίαν ; "Αρα ουκ ήν αξιοπι
quis vestrum morsus ſuerit, cælum suspiciat, aut στότερον ειπείν • Εάν τις υμών δηχθή, βλέψει εις
labernaculum Dei, et salutem adipiscelur. Verum τον ουρανόν, άνω προς τον Θεόν, και σωθήσεται, και
his ille posilhabilis , erucis tantum statuit imagi- C εις την σκηνήν τού Θεού ; 'Aλλά ταύτα παριδών,
pem . Cur porro hæc egerit Moyses, qui paulo ante μόνον του σταυρού την εικόνα έπηξεν. Διατί ούν
dixerat : Non facias libi sculplile , neque conflatile , ταύτα εποιει Μωϋσής, και είπών τω λαώ , Ου ποιη
5
neque similitudinem earum rerum , quæ sunt in cælo σεις εαυτό γλυπτόν, ουδε χωνευτόν, ουδε παν
sursum , aut in terra deorsum , aut in aquis, locisve ομοίωμα , όσα εν τω ουρανώ άνω, και όσα εν τη
subterraneis 16 ? Sed quid ad ingratum populum γη κάτω, και όσα εν τοις ύδασιν, υποκάτω της
hæc loquor ? Edissere, quæso, fidelissime Dei mini- γης ; Αλλά τι ταύτα προς αγνώμονα φθέγγομαι ;
ster ; quod aliis velas, cur ipse facias ? Quod ever- Είπε , ώ πιστότατε Θεού θεράπον, και απαγορεύεις ,
tis , illud slatuis ? qui præcipis, Non facies libi ποιείςκαι ο ανατρέπεις , κατασκευάζεις ; Ο λέγων ,
sculptile ; qui conflatilem vituluin comminuisti, Ού ποιήσεις γλυπτών , τον χωνευθέντα βουν κατελά
serpentem ex ære tu ipse conficis ? Quin illum non σας, σύ όφιν χαλκουργείς; Και τούτο ού λάθρα, αλλά
clam , sed palam omnibus conspiciendum præbes ? αναφανδόν και πάσι γνωστόν; Αλλ' εκείνα , φησίν ,
Αι illa, inquit, mandavi, quo materiamimpietatis ενομοθέτησα, ένα εκκόψω τάς ύλας της ασεβείας,
cxscinderem , et ab omni defectione et idololatria και τον λαόν απαγάγω πάσης της αποστασίας και
populum avocarem . Nunc autem ad alioruin utili- ειδωλολατρείας · νυνι δε, χωνεύω τον όφιν χρησίμως
Latem serpentem confo , ad presignandam videlicet D είς προτύπωσιν της αληθείας. Και καθάπερ σκηνής
veritatem . El quemadmodum tabernaculum com- έπηξα, και τα εν αυτή πάντα, και Χερουβίμ ,ομοίω
pegi, et ea quæ in ipso sunt ; Cherubim quoque μα των αοράτων , διεπέτασα εις τα άγια, ως τύπος
nvisibilium rerum similitudinem referentia , ut και σκιάν των μελλόντων, ούτω και όφιν εστήλωσα
sancta adumbrarent, expandi , in signum figuram- είς σωτηρίαν τω λαώ, ίνα διά της πείρας τούτων
15 Jerem . N , 27 . 16 Εxod . Xx , 4 .
VARJA LECTIONES.
" εις τα εγκαίνια του Σωτήρος, φuod alii in dedicationem Ecclesire Salvatoris, interpretati sunt.At pro
twipos, Billius ex orat. 2 et 3 otaupoū, crucis. Malin anniversarium potius, quam dedica tionem.
προγυμνασθώσι του σημείου του σταυρού την εικόνα, A que futurorum : sic cl serpentem ad populi salutem
:
και τον εν αυτώ Σωτήρα και Λυτρωτήν. Και ότι αψευ- erexi , ut ejusmodi signorum experientia aptiores
δέστατος ο λόγος , αγαπητέ , άκουε του Κυρίου τούτον fierent ad crucis imaginem, crucifixumque Salva
βεβαιούντος , και λέγοντος • Καθώς Μωϋσής ύψωσε lorem et Redemptorem excipicndum . Quod autem
τον όφιν εν τη ερήμω, ούτω δεί υψωθήναι τον ut verissimum esse percipias , dilectissime, Chri
Υιόν του ανθρώπου , ίνα πάς ο πιστεύων εν αυ- stum id asserentem , alque in hæc verba loquentem
το μή απόληται , αλλ ' έχη ζωήν αιώνιον, και audi : Et sicut Moyses exallavit serpentem in deser
10, ira exaltari oporlet Filium hominis : ut omnis qui credit in eum , non pereal , sed habeat vitam
æternam ' 7. >
Σχόλιον . Συνες, ως διά το απαγαγείν έφη τον λαόν Comment. Advertis quid dixerit, ne fieret ulla si
της ειδωλολατρείας, ευέλισθον και έτοιμον όντα προς militudo idcirco preceptum fuisse, uti populus ab
τούτο, μη ποιείν πάν ομοίωμα ενομοθέτησε · και ότι idolorum cullu , in quem propensissimus erat, avo
εικών ήν του πάθους του Κυρίου και υψωθείς όφις . carelur, exaltatumque serpentem , Dominica pas
B sionis imaginem exstitisse ?
"Οτι δε , ου καινον εφεύρεμα το των εικόνων , αλλά Quod aulem nova non sit imaginum inventio,
αρχαίον, και τοις αγίους και εκκρίτοις Πατράσιν sed antiqua , el sanctis eximiisque Patribus nota et
εγνωσμένον τε και ειθισμένον, άκουε : Γέγραπται εν usitata, auscultes velim . Scriptum est in Vita beati
Τω βίω Βασιλείου του μακαρος , το δι ’ Ελλαδίου του Basilii ab Helladio ejus discipulo, atque in sede
αυτού μαθητού , και διαδόχου της αυτού ιεραρχίας, episcopali successore scripta : virum Sanctum
ως παρειστήκει και ο όσιος τη της Δεσποίνης εικόνι, quondam astilisse coram Domine nostre imagine ,
έν ή και ο χαρακτήρ έγέγραπτο Μερκουρίου του αοι- in qua etiam Mercurii martyris laudalissimi figura
δίμου μάρτυρος. Παρειστήκει δε εξαιτών Ιουλιανού depicta erat. Astabat porro supplicans, ut Julianus
του άθεωτάτου και αποστάτου τυράννου αναιρεσιν · 3postala impius e medio 1olleretur .. Αιφue ex ea
εξής εικόνος εμυήθη ταύτην την αποκάλυψιν. Eώρα imagine , quid eventurum essel , didicit. Vidis
γάρ, πρός μέν βραχύ αφανή τον μάρτυρα, μετ' ου quippe martyrem exiguum ad tempus ab oculis
πολύ δε , το δόρυ ήμαγμένον κατέχοντα . suis evanescentem , ac nec multo post cruenlam
liaslam tenentem.
'Εκ του βίου του Ιωάννου του Χρυσοστόμου , 328 Ex Vila sancti Joannis Chrysostomi , ubi haec
ούτως αυτολεξει γέγραπται . C ad verbum scripta sunt.
Ηγάπα δε ο μακάριος (9) Ιωάννης τάς Επιστο- ( Beatus Joannes Epistolas sapientissimi Pauli
λας του σοφωτάτου Παύλου άγαν . 5 Και μετ' ολίγα : summo studio legebat. , Et aliquanto post : « Ha
« "Ην δε και το εκτύπωμα του αυτού 'Αποστόλου bebat porro ejusdem apostoli Pauli in imagine
έχων έν εικόνι, ένθα ανεπαύετο διά την του σώματος descriptam eftigiem eo inloco , ubi propter corporis
ασθένειαν , βραχύ τι . "Ην γαρ πολυάγρυπνος την imbecillitatem tantisper quiescebat . Νam supra
φύσιν. Και ήνίκα διήρχετο τας Επιστολάς αυτού, quam natura patitur vigilias producebat . In hanc
ενητένιζεν αυτή , και ως επί ζώντος αυτού ούτω ille imaginem , cum Epistolas Pauli legeret, oculos
προσείχεν αυτώ, μακαρίζων αυτών, και όλον αυτού intendens, ila deſigebat, ut beatum eum prædicans,
τον λογισμών προς αυτόν είχε φανταζόμενος , και διά sibique representalis , cogitationem omnen) ad
της θεωρίας αυτώ ομιλών. 5 Και μεθ' έτερα, « Ως ipsum dirigeret , ac per contemplationem cum ipso
επαύσατο ο Πρόκλος λαλών, ατενίσας τη εικόνα του conversarelur . , Nonnullis interjectis : 1 Cum au
'Αποστόλου , και θεασάμενος τον χαρακτήρα όμοιον lem Proclus loquendi finem fecisset, oculis in Pauli
του όφθέντος αυτώ, βαλών μετάνοιαν (10)τώ Ιωάννη,, imaginem defixis , similemque , illius quem vide
είπε δακτυλοδεικτών την εικόνα : Συγχώρησόν μοι, rat, figuram conspicatus, exhibita Joanni saluta
Πάτερ, ον είδον λαλούντά σοι, όμοιός έστι τούτω· ως D εiοne, imaginem digito monstrans , ail : Ignosce
δε υπολαμβάνω, και αυτός εστιν. ) mihi , Pater ; ille quein lecum loquentem vidi ,
huic prorsus similis est, atque, ut reor, ille
ipse est . )
'Εν τω της οσίας Ευπραξίας βίω, τον Δεσποτικόν In Vita sanctæ Eupraxiæ scriplum est, illam quæ
δεδείχθαι αυτή χαρακτήρα αναγέγραπται , υπό της gregi praeerat , Domini nostri imaginem ipsi osten
προεστηκυίας της ποίμνης. disse .
11 Joan . 10 , 14.
VARIAE LECTIONES.
Dus TapelotýXEL. Simile visum legitur in Vita ejusdem Basilii, quæ Amphilochii nomen præfert : ubi
tamen nulla imaginis facta mentio. De hac historia videsis Bollandi continuatores ad 14 Jun . p. 347 .
NOTÆ .
( 9 ) Ηγάπα δε ο μακάριος . Ηec narrant Geor- Pænitentia duclus . Zinus : desiderium injiciens.
gius Alexandr. et Anonymus nescio quis vitæ Chry. Neuler locutionem Græcis familiarem agnovit, qua
sostomi auctor, t. Vill edil . Savill . nihil aliud significatur, quam rererentiam exhibere,
( 10) Βαλών μετάνοιαν . Reddidit Tilmanus : inclinato corpore salutare.
In Vila sanctæ Mariæ Ægypliacæ legitur, eam ad A 'Εν τω της οσίας Μαρίας βίο της Αίγυπτίας γέ
imaginem Dominæ nostræ supplicasse, et eMagi- γραπται, τη εικόνα της Δεσποίνης αυτήν εύξασθαι,
lasse, ut pro ipsa sponderet, atque hoc pacto ut και ταύτην προς εγγύην εξαιτήσασθαι, και ούτω τυ
templuin ingrederelur, obtinuisse . χεϊν της εις τον ναόν εισόδου .
Ex Prato (cap. 45) S. P. N. Sophronii Hieroso- Εκ του λειμωναρίου ( 11 ) του αγίου Πατρός ημών
lymorum archiepiscopi 18 . Σωφρονίου αρχιεπισκόπου Ιεροσολύμων .
Narrabat Theodorus Æliotes, in monte Oliva- "Έλεγεν ο αββάς Θεόδωρος ο Αίλιώτης , ότι ήν
rum quendam inclusum mansisse , in spirituali τις έγκλειστος εν τω όρει των Ελαιών, αγωνιστής
militia exercitatum senem , quem libibinis dæmon πάνυ • επολέμει δε αυτώ ο δαίμων της πορνείας. Εν
impetebat. Is cum die quadam veliementius illum μιά ούν, ώς επέκειτο αυτό σφοδρώς, ήρξατο ο γέρων
urgeret, conqueritur senex , atque hunc in modum αποδύρεσθαι, και λέγει το δαίμονι • "Έως πότε ουκ
dæmonem alloquilur : Quousque tandem me ve- ενδίδως μου και απόστα λοιπόν απ' εμού. Συνεγέρασάς
xare non desines ? Discede jam a me : ad hanc μοι . Φαίνεται αυτό ο δαίμων οφθαλμοφανώς , λέγων·
ætatem consenuisti mecum . Cui dæmon sese con- "Ομοσόν μοι ότι ουδενί λέγεις 8και μέλλω λέγειν σοι ,
spicuum præbens : Jura , inquit, mihi te nenini id και ουκέτι σοι πολεμώ. Και ώμοσεν αυτώ ο γέρων,
B
revelaturum , quod tibi dicturus sum . Juravit se ότι με τον ενοικούντα εν τοις υψίστοις. Ουκ είπω τινί,
nex , per eum qui in altissimis habitat : Nemini όπερ λέγεις μου . Τότε λέγει αυτώ ο δαίμων : Μή
prorsus aperiam , inquit , quod mihi dixeris. Slalim προσκυνήσης ταύτη τη εικόνι, και ουκέτι σοι πολεμώ.
dæmon : Ne ultra imaginem hanc adores , nec le Είχε δε η εικών εκτύπωμα της Δεσποίνης ημών της
jam in posterum impugnabo. Imago autem illa αγίας Μαρίας της Θεοτόκου, βασταζούσης τον Κύριον
Dominæ nostræ sanclæ Mariæ Dei Genitricis, Do ημών Ιησούν Χριστόν. Λέγει ο έγκλειστος των δαι
minum nostrum Jesum Christum gestantis eligiem μονι : "Αφες , σκέψομαι. Τη ούν επαύριον δηλοί τω
referebat .. Inclusus porro demoni infit : Sine,, αββά Θεοδώρω τώ Αίλιώτη , oικoύντι τότε εν τη λαύρη
dispiciani quid facto opus sit.
. Postridie igitur ab- Φαρών, και ήλθε, και διηγείται αυτού άπαντα. Ο δε
balem Theodorum Æliotem , qui in laura Pharon γέμων λέγει το έγκλείστω όντως αββά: Ενεπαίχθης,
lunc temporis habitabat, accersit : cumque ille ότι ώμοσας το δαίμονι • πλήν καλώς εποίησας εξει
adessel, ei rem omnem aperuit. At ille seni incluso πών συμφέρει δέ σοι, μή εάσαι εις την πόλιν ταύ
ait : Plane tu , abba , delusus es , qui le dæmoni την πόρνην εις και μη εισέρχη , ή ένα άρνηση το πρου
obstrinxeris juramento . Quod tamen rem aperueris κυνείν τω Κυρίω και Θεώ ημών Ιησού Χριστη μετά
mili , consulto egisti . Verum satius foret tibi , si c της ιδίας αυτού Μητρός. Στηρίξας ούν αυτόν , και
nullum in urbe prostibulum omitteres , ad quod ενδυναμώσας πλείοσι λόγοις , απήλθεν εις τον ίδιον
non ingredereris, quam ut Dominum Deum nostrum , αυτού τόπον. Φαίνεται ούν πάλιν ο δαίμων τα εγκλεί
iatreinque ejus 329 adoralurum teneges. Hisillumi ' στο , και λέγει αυτώ· Τί ένι, κακόγηρε ; ουκ ώμοσάς
pluribusque aliis sermonibus confirmans, ad pro- μοι, ότι ουδενί λέγεις ; και πώς πάντα εξειπες τω
pria rediit . Tum dæmon rursus incluso sese con- ελθόντι προς σέ . Λέγω σοι , κακόγηρε , ως επίορκος
spiciendum praebel : Ecquid est, inquit, scelestis- έχεις κριθήναι εν τη ημέρα της κρίσεως. 'Απεκρίθη
.
sime senex ? Nonne jurasti mihi le id revelalurum αυτώ ο έγκλειστος , λέγων · ") τι μέν ώμοσα, ώμο
nemini ? Cur ergo omnia narrasti illi qui ad le ve- σα » και ότι επιώρκησα , οίδα σου δε ουκ ακούω. )
nil ? Jam tibi , pessime monache, denuntio quidem te uli perjurum in die judicii damnalum iri . At
inclusus : Me, inquit, jurasse Saleor, el contra quam juravi fecisse non ignoro : tibi lamen non
auscullavero , )
Comment. Hinc vides imagini exhibitam ado- Σχόλιον : “Οράς, ότι την της εικόνος προσκύνησιν»
rationem, ad id cujus est imago ,, referri,, et quale του εικονιζομένου είπε ;; και πόσον κακόν το ταύτη
quantunique sit malum ab illius adoratione cessa- Dp μη προσκυνείν; και πως αυτό της πορνείας προετί
re. Cernis qua ratione eo potius quam libidinis cri- μησεν ο δαίμων ;
mine obstrictum hominem voluerit .
Cum ilaque multi antehac sacerdotes , regesque Πολλών τοίνυν ανέκαθεν ιερέων τε και βασιλέων
18 Vid . acı . 4 et 5 septimä synodi.

NOTÆ .
(11) ' Εκ του Λειμωναρίου. Ρratum spirituale corrigi debet ex titulo quem edidit Cotellerius,
seripsit Joannes Moschus, illudque nuncupavil So- 1. II Monum. Eccles . Grec. p. 341 : Του μακαρίου
phronio Sophistæ discipulo suo, itinerumque, imo Ιωάννου του Εύκρατά βίβλος , η επιγεγραμμένη
el operis socio, qui posthac llierosolymorum anti- Λειμών, διά το πολυανθή βίων διήγησιν της ουρανο
pepelv. Beati
poôovias Pralum,
Topouinscribitur
sles fuit.Nec com solum ob causam a multis So- qui Joannis Eucralæ liber,
phronio ipsi altributum est; sed insuper, quia So- quod ftoridan feral vilarum
phronius boc opus publicum fecit, ut in prologo narrationem cælestis roseli. ' Ex bac inscriplione
Græco qui loli operi præfixus est , significalur. In Græca Latinam sic emendari debere censco : Joan
editione Aloysii Lippoinani, Joannes dicitur cogno- nis cognomento Eucrala' , aut sallem Eucrati.
menlo Eviralus ; iusulse prorsus, illudque nendum
Χριστιανούς δεδωρημένων, σοφία τε και θεοσεβεία, A fuerint a Deo Cliristianis concessi , qui sapientise,
και λόγω και βίω διαπρεψάντων , και συνόδων πλεί- religionis, doctrinæ, sanctitatis laude claruerunt ;
στων γεγενημένων αγίων και θεοπνευστων Πατέρων, plura ilean concilia a sanctis divinoque Spiritu afla
τι μηδείς ταύτα δράν επεχείρησεν ; ουκ ανεξόμεθα lis Patribus celebrata sint, quidnam causæ est, ut
νέαν πίστιν διδάσκεσθαι . « Έκ γάρ Σιών εξελεύσε- eorum nemo tale quid agere ausus sit ? Novam
ται ο νόμος , και προφητικώς έφη το Πνεύμα το άγιον ,
>
doceri fidem neutiquam patiemur . « Ex Sion enim
και λόγος Κυρίου εξ Ιερουσαλήμ . και Ουκ ανεξόμεθα exibit lex , et verbum Domini de Jerusalem ? 9 ,
άλλοτε άλλα φρονείν , και καιροίς μεταβάλλεσθαι, και queinadmodum per prophetam ait Spiritus san
την πίστιν τοις έξωθεν γέλωτα και παίγνιον γίνε- clus. Non commillemus ut aliud alias sentiendo, pro
σθαι . Ουκ ανεξόμεθα βασιλικό υποκύπτειν θεσπί- lemporum ratione multemur, neque ut fides nostra
σματι την έκ Πατέρων πειρωμένα ανατρέπειν συν- apud illos qui ab ea alieni sunt , ludibrio fial ac
ήθειαν. Ου γαρ ευσεβών βασιλέων ανατρέπειν εκκλη- derisioni . Imperatoris edicto obtemperari non per
σιαστικούς θεσμούς. Ου πατρικά ταύτα: ληστρικά mittemus, Patrum consuetudinem evertere conan
γάρ τα βία και του πειθοί γινόμενα και μάρτυς ή έν tis.. Νeque enim religiosorum fueritimperatorum,,
'Εφέτω το δεύτερον γεγενημένη σύνοδος, μέχρι δεύρο ecclesiasticas convellere sanctiones. Hæc
Hec paternam
Ληστρικήν δεδεγμένη την επωνυμίαν , βασιλική BΒ pietatem non sapiunt. Νam que per vim et non
χειρί εκβιασθείσα, ότε Φλαβιανός ο μακάριος απεκτεν- libera suasione patrantur, prædatoria sunt. Hoc
νυτο . Συνόδων ταύτα , ου βασιλέων, ώς ο Κύριος έφη- testatur celebrata secundo Ephesi synodus, qur.
σεν : • "Όπου συναχθώσι δύο ή τρείς επί τω ονόματι ad hanc usque diem Latrocinii nonien obtinet ;
μου , εκεί είμι εν μέσω αυτών. Ου βασιλεύσι του quippe cui imperatoris manus vim intulit, cum
δεσμεύειν και λύειν την εξουσίαν δέδωκεν ο Χριστός , bealus martyr Flavianus interſectus fuit. His de
αλλ ' αποστόλους, και τοις τούτων διαδόχοις , και ποι- rebus aliquid statuere, non ad imperalores spe
μέσι, και διδασκάλους . Καν άγγελος, φησι Παύλος clat, sed ad concilia : quemadmodum Dominus
ο απόστολος , ευαγγελίσηται υμάς παρ' και παρελάβε- ait : « Ubi duo vel tres congregati fuerint in no
τε και το εξής σιωπησόμεθα, φειδού, την επιστρο- mine meo, ibi sum in medio illorum 20. , Ligandi
φήν εκδεχόμενοι . "Αν δε ίδωμεν την διαστροφήν atque solvendi potestatem non regibus tradidit
ανεπίστροφον, όπερ μη δω ο Κύριος, τότε επάξομεν Christus, sed apostolis, eorumque successoribus,
και το λειπόμενον · αλλά απηύχθω τούτο. et pastoribus , atque doctoribus " . « Licel vos,
inquit Paulus apostolus , aut angelus evangelizel præter id quod accepistis " : 1 quod sequitur modo
lacebimus 3s, parcentes illis , quorum conversionem speramus. Sin autem , quod avertat Deus, in
2
opinione perversa obstinatos viderimus, tum reliqua pronuntiabimus. Verum hoc ne contingat
optamus .
Εί τις εισέλθοι εις οίκον, εν ώ ζωγράφος εν τοί- C Quod si quis domum ingressus, cujus in parie
χοις ιστορίαν Μωϋσέως και Φαραώ έγραψε χρώμασιν, tibus Moysis et Pharaonis ,historiam pictor de
είτα ερωτήσει τυχόν περί των, ως επί ξηράν , διοδευ- scripserit,, forte querat ,, quinam isij sint,, qui per
σάντων την θάλασσαν, Τίνες ούτοι εισιν ; Τι έρείς mare, ac si per aridam terram incederent, iler
ερωτώμενος ; ουχ, Υιοί Ισραήλ ; Τίς ο ράβδω παίων ſecerunt. Quid ad hæc respondebis ? Nonne hi filii
την θάλασσαν; Ουχί Μωϋσής ; 08τως εί τις τον Χρι- sunt Israel ? Ecquis ille qui virga percutit mare ?
στον εικονίσει σταυρούμενον, και ερωτηθή , Τίς ούτος Νonne audiet, Moyses ? Consimili modo, si quis
έστιν ; Χριστός ο Θεός , ερεί, ο δι' ημάς σαρκωθείς. Christum alixum cruci pinxerit, quæraturque ab
Ναι , Δέσποτα , προσκυνούμεν πάντα τα σα , και πόθο eo quisnam ille est ? Nonne respondebit : Christus
εκκαεί περιπτυσσόμεθα, τήν Θεότητα, την δύναμιν, Deus nostri gratia incarnalus ? Etiam , Domine,
την αγαθότητα , τον περί ημάς έλεον , την συγκατά- omnia quæ tua sunt, adoramus, ardentique affeclu
βασιν , την σάρκωσιν» και ώσπερ άψασθαι σιδήρου Deitatem tuam , polentiam, bonitatem , misericor
πεπυρακτωμένου δεδοίκαμεν , ου διά την του σιδήρου diam erga nos, descensum, et incarnationem com
φύσιν, αλλά διά το ηνωμένον αυτώ πυρ' , ούτω την plectimur : et quemadmodum ferrum ignitum
σάρκα την σην προσκυνώ, ου διά τήν της σαρκός D, contingere veremur, non propter 330 ferri natu
φύσιν, αλλά διά την καθ' υπόστασιν ηνωμένην αυτή P ram,, sed propter ignem , qui ferro junctus est,,
θεότητα. Προσκυνούμέν σου τα πάθη . Τις είδε θά- eadem ratione carnem tuam adoro, non ob carnis
νατον προσκυνούμενον ; τίς πάθη σεπτά ; αλλ ' όντως naturam , sed propter divinitatem, que cum illa
προσκυνούμεν τον του Θεού μου σωματικών θάνατον, secundum hyposlasim juncta est . Passionem tuam
και τα σωτήρια πάθη : προσκυνούμέν σου την εικόνα: adoramus. Quis unquam mortem vidit adorari ?
πάντα τα σου προσκυνούμεν • τους θεράποντας, τους Quis cruciatus dignos cultu censuit ? Nos tamen
φίλους , και προ τούτων της Μητέρα της Θεοτόκον . corporalem Dei mei mortem , salutaremque pas
sionem vere adoramus. Adoramus imaginem , adoramus omnia quæ tua sunt, ministros, amicos, ac
præ cæteris divinam Matrem tuam .
59 Isa. ι , 3. 10 Matth. ΧVΙΙ , 20, 11 jbid . 18. " Galal 1 , 8, 9. 43 Videlicet Analhema sil .
12 Obsecr
3 anus itaque Dei plebeim, genlein San - A Δυσωπούμεν δε και τον του Θεού λαόν , το έθνος το
clam , ul ecclesiasticis institutis pressius adhæ- άγιον , των εκκλησιαστικών αντέχεσθαι παραδόσεων .
rescat . Priscarum enim abrogatio traditionum sen . “Η γάρ κατά σμικρών των παραδεδομένων αφαί
sim introducta , tanquam si ab ædificio paulatim ρεσις , ως εξ οικοδομής λίθων, θάττον άπασαν την
subtrahantur lapides , structuram omnem cito οικοδομής καταρρήγνυσιν . Είη δε ημάς εδραίους ,
diruit . Fasit Deus ut 'firmi, stabiles et immoli άκαμπείς , ακλονήτους διαμένειν , επί πέτραν οχυράν
maneanus , supra firmam pelram fundati , que έστηριγμένους , ήτις έστιν ο Χριστός , ώ πρέπει δόξα ,
Christus est : quem decet gloria , honor et ado- και τιμή, και προσκύνησις , συν τω Πατρί και το
ratio cum Palre et Spirilu sancto , nunc, el per Πνεύματι , νυν και αεί , εις τους απεράντους αιώνας
infinita sæcula sæculorum . Amen . των αιώνων . Αμήν.
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ

ΛΟΓΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ .
ORATIO U
ADVERSUS EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT .
1. Poscenti veniam ignoscile, domini mei, et a B α '. Δότε συγγνώμην αιτούντι , δεσπόται μου, και
me inutili minimoque Dei famulo explicatioris ve- δεξασθε πληροφορίας λόγον, παρ' εμού του αχρείου
ritatis verba suscipite. Non enim gloriæ capland και ελαχίστου δούλου της του Θεού Εκκλησίας. Ο
studio, vel, ut aliquid esse videar( Deus testis est), γάρ δόξης ένεκεν, ή φανητιασμού προς το λέγειν ώρ
scd veritatis accensus zelo , ad dicendum accessi. μησα• Θεός μάρτυς· αλλά ζήλο αληθείας . Αυτόν γάρ
In hoc enim salutis meæ spem collocavi , el cum eo μόνον ελπίδα σωτηρίας κέκτημαι, και συν αυτό
oυviam me Christo Domino iturum spero,, arden- ύπαντήσαι το Δεσπότη Χριστώ, ελπίζω και εύχομαι,
lique prorsus studio desidero ; meam hanc æmu- τούτον αυτό προσφέρων, των ατοπως μοι πεπλημ
lationem ipsi of.rens in expiationem eorum quα μελημένων γενέσθαι εξιλασμα : ο μέν γάρ τα πέντε
inique egi. Nam qui a Domino quinque lalenta τάλαντα παρά του Δεσπότου λαβών , έτερα πέντε κερ
acceperat, alia quinque que lucratus fuerat , ob- δήσας, προσήγαγε και ο τα δύο, ισάριθμα δύο. Ο δε
lulit 36 ; et qui duo , totidem ; qui vero unum acce- το ενειληφώς, κατορύξας, και άκαρτον τούτονπρος
peral, cum illud quod in terram ſoderat, sine emo- αγαγών , πονηρός δούλος ακούσας , εις το εξώτερον
lumento protulisset, servus nialus audiens , in ex- κατακέκριται σκότος . "Οπερ εγώ μή παθείν υφορώ
teriores tenebras detrusus est.. Αtqui id quidem ,, μενος τη Δεσποτική υπείκω προστάγματι , και το
he mihi contingeret veritus, Domini jassis obse- C δεδομένον μοι παρ' αυτού του λόγου τάλαντον , υμίν
quor, et sermonis talentum quod mihi ab ipso παρατίθημι τοίς φρονίμοις τραπεζίταις · όπως ελθών
commissum est, apud vos prudentes mensarios ο Κύριός μου , εύροι πολυπλασιαζόμενον , και τόκον
depono, ut cum Dominus meus advenerit, multo καρποφορούν ψυχών, και δούλον πιστόν ευρών , είσ
illud animarum fenore aucturm , meque fidelen αγάγη με εις την πεποθημένην μου γλυκυτάτην χα
servum inveniat, et in oplatissimum suavissimam- ραν αυτού . Αλλά δότε μοι ούς ακροάσεως , και τις
que gaudium suum introducat. Mihi itaque allen- τραπέζας των καρδιών αναπετάσαντες , δέξασθέ μου
tas aures præbele : expansis cordium mensis, ser- τον λόγον, και ειλικρινώς διακρίνατε των λεγομένων
monem meum excipite, verborumque meorum vim την δύναμιν. Δεύτερον δε τούτον τον λόγον περί εικό
æquo sinceroque animo pensale. Quin ut alteram νων συνέταξα . Τινές γάρ των τέκνων της Εκκλησίας
hanc pro imaginibus dissertationem scriberem,. υπέθεντο μοι τούτο ποιήσαι, διά το μή πάνυ ευδιά
mibi suggesserunt quidam Ecclesiæ filii et alumni ; γνωστον τοίς πολλούς τον πρώτον είναι αλλά και εν
quia intelligentiam prioris multi salis asseculi non τούτο σύγγνωτέ μοι , υπακοήν εκπληρώσαντι .
essent . Quamobrem hoc item mihi velim condo
nale , obedientiæ munia obeunti.
st Matth . XIV , 20 ,
1285 DE IMAGINIBUS ORATIO II . 1236
β'. "Έθος έστιν , ώ αγαπητοί , το φθονερό και αρ- A 2. Invidi serpentis, omniumque malorum aucto
χεκάκη όφει, το διαβόλω φημι , πολυτρόπως πολε- ris hic mos est , dilectissimi, ut ad imaginem Dei
μείν τώ κατ ' εικόνα Θεού πλαστουργηθέντι ανθρώ- formatum hominem modis variis impugnet,, mor
πω , και διά των εναντίων τον αυτού κατεργάζεσθαι temque ipsi contrariis artibus inſerat. In ipso
θάνατον. Ευθύς μεν γαρ εν αρχή ελπίδα και επιθυ- siquidem rerum exordio spem illi et cupiditatem
μίαν θεώσεως αυτώ ενέσπειρε, και δι' αυτής, εις τον affectandæ divinitatis inspiravil , per quam eum
των αλόγων κατήγαγε θάνατον : ου μήν, αλλά και 331 in brulorunι animantium mortem pertraxit ::
αισχραις και άλόγοις ηδοναίς πολλάκις αυτόν έδε- ipsum quoque impuris belluinisque voluptatibus
λέασε . Πόσον δε το μέσον θεώσεως, και αλόγου επι- deceptum sæpius illexit . Porro quam immanis illa
θυμίας ! Και ποτέ μεν , εις αθεότητα ήγαγε, καθώς
> distantia divinitateni inter et brulam libidinem !
φησιν ο θεοπάτωρ Δαβίδ: « Είπεν άφρων εν καρδία Aliquando quiden ei persuasit,, ut Deum abnega
αυτού · Ουκ έστι Θεός. » Ποτέ δε εις πολυθείαν · και rel . Ait enim Dei parens David : « Dixit insipiens
ποτέ μεν, μηδε τον φύσει Θεόν προσκυνείν έπεισε : in corde suo : Non est Deus 38. , Tum etiam ho
ποτέ δε, δαίμοσιν · έτι δε , ουρανό τε και γή, ηλίω minem ,, ut plures deos coleret,, adduxit :: quando
>
τε και σελήνη, και άστρασι , και τη λοιπή κτίσει, que autem, ut ne illi quidem qui natura Deus est,
μέχρι και κνωδάλων και ερπετών προσκυνείν παρ . BΒ procideret, persuasil : interdum ut demones ip
εσκεύασεν . Ομοίως γάρ έστι χαλεπόν, και το τοίς sos adoraret , ac præterea crelum et terram , solem
τιμίοις τήν οφειλομένην μή προσάγειν τιμήν, και το et lunam , stellasque, omnem denique creaturam ,
τοίς ατίμοις την μη προσήκουσαν υπερβάλλουσαν nequidem animantibus ipsis ct reptilibus exceptis .
προσάπτειν δόξαν. Πάλιν, τινάς μεν συνάναρχον το Νeque enim dissimilis est lagitii honorem iis non
Θεώ την κακίαν λέγειν εδίδαξε. Τινάς δε, αίτιον της exhibere , quæ ejus digna sunt, ac nullius pretii
κακίας τον φύσει αγαθόν Θεόν ομολογείν εξηπάτησε: rebus,, minime congruentem immodicamque glo
και ους μεν, μίαν φύσιν, και μίαν υπόστασιν της riam tribuere. Aliis Deum , qui suapte natura bo
θεότητος αφρόνως λέγειν έπλάνησεν · ούς δε, τρείς nus est, esse auctorem mali. Nonnullos in hunc
φύσεις και τρεις υποστάσεις αθέσμως σέβειν ενόθευ errorem adduxit, ut personam unam in deitate,
σε · και τισι μέν , μίαν υπόστασιν και μίαν φύσιν
.
perinde atque naturam unam insane prædicarent.
του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , του ενός της αγίας Quosdann ita decepit ,, ut non tres personas modo ,
Τριάδος , τισι δε δύο φύσεις, και δύο υποστάσεις του verum etiam tres naturas nefarie colerent. Sug
αυτού δοξάζειν υπέθετο. gessit aliis ut unam Jesu Christi Domini nostri,
qui unus est ex sancta Trinitale, velut personam unam , sic unam naturam esse existimarent ; aliis
denique uti duplicem in eo naturam , ita duplicem quoque personam esse arbitrarentur.
γ. Η δε αλήθεια , μέσην οδόν βαδίζουσα, πάντα C 3. At veritas media via incedens , omnia isthæc
ταύτα απαρνείται τα άτοπα, και διδάσκει , ένα Θεόν absurda et falsa reprobat ; docetque nos, ut Deum
ομολογείν, μίαν φύσιν εν τρισίν υποστάσεσι, Πατρι unum confiteamur, naturam unam in tribus hypo .
.
και Υιώ και αγίω Πνεύματι • την δε κακίαν, ουκ Slasibus , Patre et Filio et Spiritu sancio : malum
ουσίαν, αλλά συμβεβηκός φησιν, έννοιάν τινα, και vero substantiam non esse , sed accidens, sive
λόγον, και πράξιν παρά τον νόμον του Θεού , εν τω quamdam cogitationem, sermonem et actionema
εννοείσθαι , και λέγεσθαι, και πράττεσθαι την ύπ- Dei lege recedentem ; cujus exsistentia in hoc po
αρξιν έχουσαν , και άμα τη παύσασθαι αφανιζομένην . sita sit, quod cogitetur, dicatur et agatur, ut
"Ετι δε και τον ένα της αγίας Τριάδος τον Χριστόν , sim ul hac cessatur, esse prorsus desinat. Ad hæc,
δύο φύσεις κηρύττει , και μίαν υπόστασιν. Christum , unum de sancta Trinitate , duabus na
turis constare, unamque personam esse prædicat.
δ '. 'Αλλ ' και της αληθείας εχθρός, και της σωτηρίας 4. Cæterum diabolus, veritalis inimicus, homi
των ανθρώπων πολέμιος δαίμων, και φθαρτων ανθρώ- numque salutis hostis ,, cum non gentes modo,, sed
πων, και πετεινών, και κνωδάλων, και ερπετών εί- et ipsosmet filios Israel sæpe decepisset , ul cor
κόνας ποιείν , και ταύταις ως θεούς προσκυνείν , ου ruptibilium hominum , volucrum , belluarum et
D
μόνον τα έθνη , αλλα και τους υιούς Ισραήλ πολλά- serpentium conderent imagines, quas tanquam deos
κις πλανήσας , νύν ειρηνεύουσαν την του Χριστού adorarent **96 ; nunc Ecclesiam Cluristi tranquilla
Έκκλησίαν συνταράξαι σπουδάζει, δια χειλέων αδί- pace fruenlem his artibus perturbare nililur, ut
κων , και γλώσσης δολίας, λόγοις θείους την κακίαν labiis iniquis et lingua dolosa eloquiis divinis ma
παραρτύων, και ταυτης το άσχημον και σκοτεινόν litiam aspergens, deformi atque tenebricosa liujus
είδος επικαλύπτειν πειρώμενος, και τας καρδίας obvelala facie , infirmorum animos a vera quam
των αστηρίκτων σαλεύειν εκ της αληθούς και πα- Patres instituerunt, consuetudine abducat. Non
τροπαραδότου συνηθείας . 'Ανέστησαν γάρ τινες λέ- nulli siquidem surrexerunt, qui asserant ea, quæ
γοντες , ώς oύ δεί εικονίζειν και προτιθέναι εις θεω- pro nostra salute a Christo mirabiliter, et a san
ρίας, και δόξαν , και θαύμα, και ζήλον, τα τού Χρι- ctis fortiter adversus diabolum gesta sunt, imagi
στου σωτήρια θαύματα, και τας των αγίων ανδραγα- nibus pinzenda non esse, quæ contemplemur, venc
Psal . xv , 1 . 16 Rom . 1 , 23 ; Ezech . VΙΙ, 10 .
reimur , admiremur et imitemur. Quis porro cogni- A θίας κατά του διαβόλου. Και τις έχων γνώσιν θείαν
tione divina et spirituali intelligentia imbutus, id και σύνεσιν πνευματικήν, ουκ επιγινώσκει , ότι υπο
suggerente diabolo non cognoscat inventum ? Me βολή του διαβόλου εστίν ; Ου θέλει γάρ την ήτταν
enim claden ignominiamque suam palam tra- και την αισχύνην αυτου δημοσιεύεσθαι , ουδε την του
duci quam agerrime patitur,, nec Dei sanctorumque Θεού, και των αγίων αυτού δόξαν ανάγραπτον γί
>
gloriam picturis celebrari . νεσθαι .

5. In errore quidem versaremur, si vel invisibi- ε'. Ει μεν γάρ του αοράτου Θεού εικόνα έποιούμεν ,
lis Dei conficeremusimaginem;; quoniam id quod όντως ήμαρτάνομεν. 'Αδύνατον γάρ το ασώματος,
corporeum non est , nec visibile, nec circumscri- και αόρατον , και απερίγραπτον , και άσχημάτιστον
.
ptum , nec figuratum,; pingi omnino non potest.. εικονισθήναι . Και πάλιν · ει εποιούμεν εικόνας άν
Impie rursum ageremus, si eformatas a 332 no- θρώπων , και ταύτας θεούς ηγούμεθα , και ως θεούς
Jois hominum imagines deos esse arbitraremur ,, έλατρεύομεν, όντως ήσεβούμεν. 'Αλλ' ουδέν τούτων
cisque tanquam diis divinos honores tribueremus. ποιούμεν. Θεού γάρ σαρκωθέντος , και όφθέντος επί
Αι
Al nihil horum prorsus admittimus . Sed postea- γης σαρκί , και ανθρώπους συναναστραφέντος, δι'
quam Deus pro ineffabili bonitate sua, assumpta άφατον αγαθότητα και φύσιν, και πάχος , και σχήμα ,
carne, in terris carne visus est, et cum hominibus B και χρώμα σαρκός αναλαβόντος, τούτου την εικόνα
conversalus est 97'' ; cx quo naturam nostram , cos. ποιούντες , ου σφαλλόμεθα. Ποθούμεν γάρ αυτού
.
pulentamque crassitiem , figuram item, et colorem ιδείν τον χαρακτήρα• ως γάρ φησιν ο θείος 'Aπό
carnis suscepit,, nequaquam aberranmus,, cum ejus στολος , « 'Εν εσόπτρα και αινίγματι νυν βλέπομεν.»
imaginem exprimimus. Formam enim ipsius videre Και η εικών δε , έσοπτρον εστι και αίνιγμα , αρμόζον
desideramus. Nam ut ait Apostolus : « Videmus τη του σώματος ημών παχύτητι . Πολλά γαρ κάμνων
per speculum , et in ænigmale 98.,) Porro imago ο νούς, ου δύναται εκβήναι τα σωματικά .
speculum est ct ænigma , corporis nostri spissitudini conveniens. Quantumlibet enim mens nostra
laboret, ea tamen , quæ corporea sunt, nequaquam valet transilire.
6. Apage le , invide diabole. Invides nobis quod ς '. " Ώ από σου, φθονερέ διάβολε , φθονείς ημίν ιδείν
Domini nostri contueamur effigiem , per quam san- το του Δεσπότου ημών ομοίωμα , και δι' αυτού αγια
clitatem adipiscamur ; quod salutiferos ipsius cru • σθήναι, και ιδείν αυτού τα σωτήρια πάθη, και θαυ
cialus inspiciamus , demissionem admiremur, mi- μάσαι αυτού την συγκατάβασιν, και θεωρείν αυτού
racula contemplemur, ejusque divinitatis poten- τα θαύματα , και δοξάζειν αυτού τήν της θεότητος
tiam laudemus. Sanctis invides quem Deus ipsis C δύναμιν. Φθονείς τοις αγίοις της παρά Θεού δεδομέ
contulit honorem, descriptamque eorum fortitudi- νης αυτούς τιμής . Ου θέλεις oράν ημάς την αυτών
nem et idem emulemur.. At tibi non obsequimur ,, δόξαν ανάγραπτον , και ζηλωτάς γίνεσθαι της αυτών
inside demon , hominumque osor.. Audite ,, populi,, ανδρείας και πίστεως. Ου πειθόμεθά σου , δαίμον
tribus, linguæ , viri , mulieres, pueri , senes, ado- φθονερε και μισάνθρωπε . Ακούσατε λαοί , φυλαι ,
Jescentes , inſanles, gens sancta Christianorum : γλώσσαι, άνδρες, γυναίκες, και παίδες , πρεσβύται,
Si quis evangelizaverit vobis præter id quod Eccle- νεανίσκοι τε και νήπια, το έθνος των Χριστιανών το
.
sia catholica a sanctis apostolis, Patribus et con- άγιον : εί τις ευαγγελίζεται υμάς παρ' ο παρέλαβεν
ciliis acceptum , ad hunc usque diem servavit , aures η καθολική Εκκλησία παρά των αγίων αποστόλων ,
ne prebeatis ; neve serpentis suadelam excipiatis , Πατέρων , και συνόδων ,, και μέχρι του νυν διεφύ
quemadmodum olim excepit Era,, ex quo mortem λαξε, μή ακούσητε αυτού , μηδέ δέξησθε την συμ
consecula est " . Licet angelus, licet imperator,
.
βουλήν του όφεως, ώς εδέξατο Εύα, και έτρύγησε
evangelizet vobis, præler id quod accepistis, aures θάνατον . Καν άγγελος , κάν βασιλεύς ευαγγελίζεται
occludite. Eo quippc abstinuerim modo , quod sub- υμάς παρ' και παρελάβετε, κλείσατε τάς ακοάς • οχνώ
dit Apostolus, Anathema sit 30, quando emendatio- pD γάρ τέως ειπείν , ώς έφη ο θείος Απόστολος , 'Ανά
nis cxspectandæ locus est. θεμα έστω, εκδεχόμενος την διόρθωσιν
7. Cæterum bi qui Scripluræ sensa minime ζ . 'Αλλά λέγουσιν, οι μη ερευνώντες τον νούν
scrutantur, objiciunt , per Moysen legislatorem της Γραφής, ότι είπεν ο Θεός διά Μωϋσέως του νομο
præcepisse Deum : « Ne feceris ullam similitudinein θέτου : « Ου ποιήσεις πάν ομοίωμα , όσα εν τω ου
eorum , quæ in cælo, quæve in terra sunt " . , Et per ρανώ, και όσα εν τη γή. 5 Και διά Δαβίδ του προ
prophetam David : 1• Confundantur omnes qui φήτου : « Αίσχυνθήτωσαν πάντες οι προσκυνούντες
adorant sculptilia ; qui gloriantur in simulacris τοίς γλυπτοίς , οι έγκαυχώμενοι εν τοίς ειδώλοις αύ
suis us , aliaque mulla bis similia. Quæcunque enim τών, και τοιαύτα πολλά έτερα. "Οσα γάρ έκ τε
vel ex divina Scriptura,, vel ex sanctis Patribus pro- της θείας Γραφής και εκ των αγίων Πατέρων προ
lulerint , ad eumdem modum intelligenda veniunt. ενέγκωσι , της αυτής εννοίας εισί.
8. Quid ad hæc dicemus ? Quid aliud , nisi id quod η'. Τί ούν ήμείς φαμεν προς ταύτα ; τι άλλο , ει
dictum a Domino est Judæis ? 1, Scrutamini Scri- μή το υπό του Κυρίου της Ιουδαίοις ειρημένον
17 Baruch. Πι , 38. 18 1 Cor . Αn, 12. 29 Gen. III, 1 seqq. 80
Galat . 1, 5 . 31 Εxod . Xx , 4. * Psal.
XCyI , 7 ,
« Έρευνάτε τας Γραφάς ; » Καλή γάρ ή των Γραφών A pluras 31.5 Laudabilis quippe est Scripturarum
έρευνα. Αλλ' ενταύθα νουνεχώς προσέχετε . ' Αδύ. O
perscrulatio. Sed bic diligenter animum aliendile.
νατον, ώ αγαπητοί, Θεόν ψεύσασθαι . Είς γάρ ° εστι Impossibile est, dilectissimi , mentiri Deum 34. Unus
Θεός, εις νομοθέτης Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, porro Deus est , unus Veteris et Novi Testamenti
ο πάλαι λαλήσας πολυμερώς και πολυτρύπως τους legislator , qui multifariam multisque niodis olitan
πατράσιν εν τοις προφήταις, και επ' εσχάτων των locutus est patribus in prophetis, et in novissimis
χρόνων εν τω μονογενεί αυτου Υιο. Προσέχετε τον lemporibus in Filio suo unigenilo. Vestrum sensuin
νούν μετά ακριβείας · ουκ έμος ο λόγος εστί • το adhibete . Non mea verba sunt, sed quæ Spirilus
Πνεύμα το άγιον διά Παύλου του αγίου αποστόλου sancliis per sanctum Aposlolum effatus est : « Mul
απεφήνατο, « Πολυμερώς και πολυτρόπως πάλαι ο tifariam multisque modis olim loquens Deus pa
Θεός λαλήσας τοις πατράσιν εν τοίς προφήταις . ) tribus in prophetis 38. , Considera Deum multiſa
"Ορα ότι πολυμερώς και πολυτρόπως ελάλησεν ο riam mullisque modis locutum esse. Sicut enim
Θεός . "Ωσπερ γάρ επιστημων ιατρός ου το αυτό εί- peritus medicus non omnibus, nec semper idem
δος πάσι δίδωσιν, ουδε πάντοτε , αλλ' εκάστω κατά remedii ministrat genus, sed lum regionis , lum
την έξιν παρέχει το φάρμακον, διακρίνων , και χώ- B, morbi, tum temporis , tum etatis liabita ratione
9
ραν, και νόσον, και καιρόν, και ηλικίας και το medicinam præbet : atque alia quidem 333 ra
μεν νηπίω, έτερον , το δε τελείω κατά την ηλικίαν, tione inſanlem curat , alia virum ætale provectum ,
έτερον · άλλο τώ ασθενεί, και άλλο το υγιαίνoντι, egrolantem alia,, alia denique Sanum,, nec egrotis ,
και εκάστω των ασθενούντων, ου το αυτό , αλλά προς omnibus eodem medelur modo , sed slalus ac va
την έξιν και την νόσον και άλλο το θέρει, και χει- letudinis rationem init , ut aliud quidem æstate
μών: έτερον, μετοπώρω τε και έυρι, και εν εκάστω medicamentum afferat , aliud hieme, alterum vere,
τόπο κατά την του τόπου επιτηδειότητα ούτω και autumno allerun , aliud demum pro locis singulis
ο άριστος των ψυχών ιατρός , τοις έτι νηπίοις, και secundum regionum discrinina : consimiliter op
άρρωστούσε την προς ειδωλολατρείαν νόσον, και τα limus animorum medicus, infantibus adhuc et ido .
είδωλα θεούς ηγουμένους , και ως θεοίς αυτούς προσ lolatriæ morbo laborantibus, qui , cum simulacra
κυνούσιν, και αθετούσαν την του Θεού προσκύνησιν, deos esse arbitrarentur , et tanquam deos adora
και την αυτού δόξαν τη κτίσει προσάγουσιν, απηγό- rent ,, debitam Deo reverentiaan ,, gloria ipsius all
ρευσε τούτο ποιείν. Θεού μέν γάρ του ασωμάτου, και creaturam translata , denegabant, imaginibus inter -
αοράτου , και αβλου, και μήτε σχήμα, μήτε περι- dixit. Enimvero Dei qui est incorporeus, invisi
γραφήν, μήτε κατάληψιν έχοντος, αδύνατον ποιείν c bilis, a materia - remolissimus ,, figure expers,
εικόνα . ΙΠώς γάρ το μη οραθεν εικονισθήσεται και ο Θεός incircumscriplus , et incomprehensibilis , imago
δε ουδείς εώρακε πώποτε : ο μονογενής Υιος, ο ών nulla fieri possit . Νam quomodo illud quod in
εις τον κόλπος του Πατρός, αυτός εξηγήσατο. 5 Και , aspectum non cadit, imago repræsentarit ? « Deum
« Ουδείς όψεται το πρόσωπόν μου , και ζήσεται , και autem nemo vidit unquam : unigenilus Filius , qui
έφη ο Θεός. est in sinu Patris , ipse enarravil 36. , Et, « Nemo
videbit faciem meam , el vivet 37 , ait Deus.
η'. "Οτι δε τους ειδώλοις ως θεούς προσεκύνουν, 8. Porro quod simulacra lanquam deos coluerint,
άκουε τι φησιν ή Γραφή εν τη Εξόδο των υιών audi quid narret Scriplura in Erodo ( id est in
Ισραήλ, ότε ανήλθε Μωϋσής εις το όρος Σινά, και exitu)) Gliorun Israel,, quando Moyses in montem
εχρόνισε προσεδρεύων τω Θεώ, λαβείν τον νόμον, Sinai ascendit, ibique scdens cum Deo commora
ότε επανέστη ο αγνώμων λαός 'Ααρών τώ του Θεού tus est, ut legem acciperet : quando, inquam , in .
θεράποντι , λέγοντες · Ποίησον ημίν θεούς, οι προ- gralus populus adversus Aaron insurgens, dixit :
πορεύσονται ημών. Ο γάρ άνθρωπος ούτος ο Μωύ- « Fac nobis deos qui nos præcedant. Moysi enim
σής, ουκ οίδαμεν τί γέγονεν αυτώ. » Είτα ότι περι- huic viro ignoramus quid acciderit 38. , Deinde cum
εϊλον τον κόσμον των γυναικών αυτών, και εχώνευ- D ablato mulierum starum ornatu , conflatile confe
σαν, και έφαγον, και έπιον , και εμεθύσθησαν υπό cissent, comederunt et biberunt, alque errore
τε του οίνου και της πλάνης , και ήρξαντο παίζειν, suo peræque ac vino ebrii cæperunt ludere, el præ
εν άφροσύνη λέγοντες · « Ούτοι οι θεοί σου, Ισραήλ.και amentia dicere : « Ili sunt dii lui , Israel 29. , Plane
"Οράς , ότι θεούς είχον τα είδωλα , άτινα δαιμόνων vides quod simulacra , quæ domicilia dæmonum
ήσαν κατοικητήρια ; και ότι τη κτίσει ελάτρευον erant, pro diis habuerint, quodque creaturæ potius
παρά τον Κτίσαντα ; Καθώς φησε και ο θείος 'Aπό- quan, Creatori servierint, juxta alque divinus Apo
στολος " - Οίτινες ήλλαξαν την δόξαν του άφθάρτου stolus ait : Qui mulaverunt gloriam incorrup
Θεού, εν ομοιώματι φθαρτου ανθρώπου ,και πετεινών, libilis Dei in similitudinem corruptibilis hominis,
και τετραπόδων, και ερπετών, και ελάτρευσαν τη et volucrum , et quadrupcdum , el serpentium , ct
31 Joan . ν, 39 . 3 IIebr . VI , 18 . 38 Ηebr . 1 , 1 . 36 Joan . 1, 18 . 37 Εxod . XXX11, 20. 38 Exod . XXXll ,
I seqq . 89 ibid . 4 .
VARIAE LECTIONES .
• Forle legend um ôé.
servierunt creatura potius quam Creatori 10. Quana- Α κτίσει παρά τον Κτίσαντα . • Τούτου χάριν απηγό.
obrem Deus ne qua simililudo fieret prohibuil , ρευσεν ο Θεός ποιείν τάν ομοίωμα , καθώς Μωϋσής
quemadmodum Moyses in Deuteronomio ail : « El εν τω Δευτερονομίω φησί • Και ελάλησε Κύριος
lucullis est Dominus ad vos de medio ignis : vocem προς υμάς εκ μέσου του πυρός : φωνήν ρημάτων
verborum vos audistis, el similitudinein non vidi- υμείς ηκούσατε , και ομοίωμα ουκ είδετε, αλλά η
stis , sed vocem laulum " .. Et paulo post : « El ser- φωνήν. 5 Και μετ' ολίγα: « Και φυλάξασθε σφόδρα
vale valde animas vestras, quia similitudinem non τας ψυχάς υμών, ότι ομοίωμα ουκ είδετε , εν τη ημέρα
vidistis in Jie, qua locutus est Dominus ad vos in ή ελάλησε Κύριος προς υμάς εν Χωρήβ εν τω όρει,
Horeb , in monte de nicdio ignis ; liequando conlia εκ μέσου του πυρός, μήποτε άνομήσητε , και ποιή
legem agatis , el faciatis vobis sculptile simulacrum , σητε υμίν εαυτοίς γλυπτόν ομοίωμα, πάσαν εικόνα,
omnem imaginen ,, similitudinem masculi aut fe .. ομοίωμα αρσενικού ή θηλυκού, ομοίωμα παντός κτή
minæ , similitu dinem nti
omnis jume , cor quæ um νους των όντων επί της γης, ομοίωμα παντός ορνέου
sunt supe r terr am , simi litudinem omnis volucris πτερωτού , ) και τα εξής. Και μετά βραχέα : Kα!
Ει paucis interjectis :: «« Ει ne
pennale *1,, » cic.. Et μe forte μήποτε αναβλέψας εις τον ουρανόν , και ιδών τον
elevatis oculis ad cælum , el solem et lunam in ήλιον, και την σελήνην, και τους αστέρας, και πάντα
Tuels, el astra, omnenmque ornatumn eli, decepίus B τον κόσμον του ουρανού , πλανηθείς προσκυνήσης
errore adores ea , el servias ipsis * 3 . , Cernis, quo- αυτοίς , και λατρεύσης αυτοίς. "Ορα, ώς είς έστιν
modo id unum sibi proposueril , ne scilicet crca- ο σκοπός, ώστε μη λατρεύσαι τη κτίσει παρά τον
luræ potius quam Creatori servialur, neve cui Κτίσαντα, μηδέ προσαγαγείν τήν της λατρείας
quam Iatriae cultus, nisi soli rerum conditori Deo προσκύνησιν, αλλ' ή μόνο τη Δημιουργώ . Διό παν
exhibealur ? Idcirco enim cum adorativne latriam ταχή συνάπτει τη προσκυνήσει την λατρείαν. Και
jungil. Rursumque ait : « Non crunt iibi dii alie μετ' ολίγα: « Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλήνεμού ου
ni præter me. Non facies libi sculplile , neque om- ποιήσεις σεαυτώ γλυπτόν , ουδέ πάν όμοίωμα. • Κα !
nem similitudinem * .. Et iterum : « Deos confla . πάλιν : « Και θεούς χωνευτούς ου ποιήσεις σεαυτώ.»
tiles non facies tibi-8.5 Annon 334 vides, quod "Οράς , ώς της ειδωλολατρείας ένεκεν απαγορεύει
i lolola: riæ vitandæ s ri
causa imagine efforma vetal , την εικονογραφίαν , και ότι αδύνατον εικονίζεσθαι
el quia fieri non potest , ut Dei, qui nec corporeus , Θεόν, τον ασώματος , και αόρατον , και απερίγραπτον ;
nec visibilis , nec circumscriplus est, elligies ex- • Ου γαρ είδος αυτού , φησίν , έωράκατε , ο Καθά και
1
primatur ? Neque enim formam , inquit, ipsius Παύλος εστώς εν μέσω του Αρείου Πάγου φησί:
perspexistis 66. , Velut etiam Paulus in medio sians • Γένος ούν υπάρχοντες του Θεού , ουκ οφείλομεν
C νομίζειν χρυσίω , ή αργυρίω, ή λίθω, χαράγματι
Areopagi aiebat : 1 Genus ergo cum simus Dei , non
lebenus aestinare auro et argento , aut lapidi , τέχνης και ενθυμήσεως ανθρώπου το Θείον είναι
sculpture artis et cogitationis hominis divinum όμοιον ,
esse simile 67. ),
9. Quod autem hæc ita se habeant, audias velim : θ'. Και ότι ταύτα ούτως έχει, άκουε : « Ου ποιή .
« Non facies libi sculptile , inquit , neque omnem σεις σεαυτώ, φησί , γλυπτόν , ουδέ παν ομοίωμα. )
similitudinem 68,1 Hæc cum præcepisset Deus , Ταύτα του Θεού προστάξαντος , « Εποίησαν , φησί,
allamen posthac legitur : Fecerunt lentorium το καταπέτασμα της σκηνής του μαρτυρίου, εξ ύα
labernaculi lestimonii ex hyacintho, et purpura , κίνθου , και πορφύρας , και κοκκίνου γενησμένου , και
el coccino nelo , et bysso relorta , contextum opus βύσσου κεκλωσμένης, έργον υφαντον Χερουβίμ .» Και,
Cherubim *0 . , Et : « Fecerunt desuper arcam pro-
.
« Εποίησαν το ελαστήριον άνωθεν της κιβωτού έχ
piliatorium ex auro puro, necnon duos Cherubim 60. , χρυσίου καθαρού , και τα δύο Χερουβίμ . - Τι ποιείς,
Quid agis , Moyses ? dicis : « Non facies libi scul- ώ Μωϋσή ; συ λέγεις, « Ου ποιήσεις σεαυτώ γλυπτόν,
plile, neque omnem similitudinem 51 ; > cur tu ni. ουδέ πάν ομοίωμα, ) και συ καταπέτασμα Xατα
hilominus tentorium facis , opus contextum figuris D σκευάζεις έργον υφαντόν Χερουβίμ ; και δύο Χερου
Cherubim , et duo Cherubito ex auro puro ? Verum είμ εκ χρυσίου καθαρού ; Αλλ' άκουε τι πρός σε ο
ausculia quid tibi respondeal Dei minister Moyses. θεράπων του Θεού Μωϋσής αντιφθέγγεται. Ο τυφλοί
0 cæci el stulti, vim verborum percipite, vestris- και μωροι , σύνετε των λεγομένων την δύναμιν, και
animis diligenti sollicitudine carcle . Dixi φυλάξασθε σφόδρα τας ψυχάς υμών. Είπον , ότι όμοίω
que
vos similitudinem nullam vidisse , in die qua locu- μα ουκ είδετε εν τη ημέρα ή ελάλησε Κύριος προς
lus est Dominus ad vos in lloreb, in monte de υμάς εν Χωρης εν τω όρει , εκ μέσου του πυρός, μή
medio ignis, nequando contra legem agalis , et ποτε άνομήσητε , και ποιήσητε υμίν εαυτοίς γλυ
facialis vobis omne sculptile simulacrum : omnem πτόν ομοίωμα : πάσαν εικόνα, και θεούς χωνευτούς
imaginem , et deos conflatiles ne feceris libi . Non ου ποιήσεις σεαυτώ. Ουκ είπον , Ου ποιήσεις εικόνα
dixi : Non facies tibi imagines Cherubim , instar Χερουβίμ, ως δούλων παρεστηκότων το έλαστηρίων,
ministrorum propitiatorio assistentium ; sed : « Non άλλ', Ου ποιήσεις σεαυτώ θεούς χωνευτούς » και
60 . 1 , 22 . 51 Deut. IV , 12 . 52 ibid . 14-17 . 63 ibid . 19. 44 Deut . V, 7 , 8 . 65 Εxod . XXIV , 11.
63 Deut . IV , 15. 57 Act . XVII , 19 . 48 Exod . XXXVI, 37 . 49 Exod . XXXVI, 37 . 50 Εxod. XXXVI. 6, 7.
5. Exod .x8, 5
DE IMAGINIBUS ORATIO II . 12.4
1293
« θύ ποιήσεις πάν ομοίωμα , και ως Θεού, ουδ' ου μή Α facies tibi deos conflatiles 52 ; , el : Non facies
λατρεύσης τη κτίσει παρά κον Κτίσαντα. Ομοίωμα libi omnem similitudinem 8858, , tanquam Dei , nec
μεν ούν Θεού ουκ εποίησα , ουδέ μην ετέρου τινός servies creaturæ potius quam Crealori. Itaque si .
ως Θεού , ουδέ ελάτρευσα τη κτίσει παρά τον Κτί - militudinem Dei non feci, nec alterius tanquam
σαντα , Dei, neque crealuræ potius quam Crealori servivi .
Sic et vos quoque ſacite.
ι'. Είδες πως ανεφάνη ο σκοπός της Γραφής τους 10. An vidisti quomodo Scripturæ sensus, iis
συνετώς έρευνώσι ; Δεί γάρ γινώσκειν , αγαπητοί , qui sagaci mente illam scratantur , exploratus fiat ??
ότι εν παντί πράγματι η αλήθεια ζητείται , και το Mud quippe nosse oportet, dilectissimi , in omni
ψεύδος, και ο σκοπός του ποιoύντος; ει καλός έστιν, negotio id præsertim quæri, quid verum quidve
ή κακός. Εν μέν γάρ το Ευαγγελία , και Θεός, και falsum sit, et quo quisque consilio aliquid feceril,
άγγελος , και άνθρωπος, και ουρανός, και γή, και bono an malo . Nam in Evangelio, el Deus, et
ύδωρ , και πυρ, και αήρ, και ήλιος, και σελήνη, angelus , et homo ,, celum et terra,, et aqua ,, et
και άστρα , και φώς, και σκότος, και Σατανάς, και ignis,, et aer,, et sol ,, et luna,, elet astra,, etlumen,,
9
δαίμονες, και όφεις, και σκορπίοι, και θάνατος, και B et tenebræ, et Satanas, et dæmones, el serpentes,
άδης, και αρεται, και κακίαι, και πάντα καλά το el scorpii , et mors , et infernus, et virtutes, et
και κακά εισιν εγγεγραμμένα, 'Αλλ' όμως, επειδή vitia, omniaque bona et mala descripta sunt . Ve
πάντα τα περί αυτών λεγόμενα αληθή εισι , και ο rum , quandoquidem omnia quæ de illis feruntur,
σκοπός προς δόξαν Θεού έστι, και των υπ' αυτού vera sunt , alque ad Dei gloriam el sanctorum ,
δοξαζομένων αγίων, και προς σωτηρίαν ημών, και quos ad gloriam evexit, necnon et in noslram sa
καθαίρεσιν, και αισχύνην του διαβόλου και των lutem , et perniciem diaboli dæmonumque cjus
δαιμόνων αυτού, προσκυνούμεν, και περιπτυσσόμεθα conferunt, illa nos adoramus, compleclimur , et
και καταφιλούμεν, και οφθαλμοίς , και χείλεσι, και osculamur , atque oculis, labrisque et corde salu
καρδία ασπαζόμεθα ' ομοίως και πάσαν την Πα- lamus, Eodem honore omne lum Velus , tum No
λαιάν και Καινής Διαθήκην, τούς τε λόγους των vum Testamentum , quin etiam sanctorum et pro
αγίων και εκκρίτων Πατέρων. Την δε αισχράν, και batorum Patrum scrmones prosequimur. Ai lurpem
μυσαραν , και ακάθαρτον γραφήν την καταράτων el exsecrabilem atque impuram deleslandorum Ma
Μανιχαίων τε και Ελλήνων , και των λοιπών αιρέ- • niclieorum et gentilium, aliorumque llereticorum
σεων, ώς ψευδή και μάταια περιέχουσαν, και προς scripturam, uti falsis stultisque dogmatibus plenam,
δόξαν του διαβόλου και των δαιμόνων αυτού, και C atque ad diaboli deionumque ejus gloriam , ipso
χαράν αυτών εφευρεθείσαν , αποπεύομεν και απο- rumque commune gaudium excogilalam reproba
βαλλόμεθα, καίτοιγε και όνομα Θεού περιέχουσαν . mus ac rejicimus, quamlibet Dei nomen contineat.
Ούτω και εν τω πράγματι των εικόνων, χρή έρευνάν lla pariter, ubi de imaginibus agitur, veritas quæ
τήν τε αλήθειαν, και τον σκοπόν των ποιoύντων. renda 335 est, sensusque illorum qui eas faciunt.
Και ει μεν αληθής και ορθός, και προς δόξαν Θεού Atque si quidem verus reclusque sit, et ad Dei
και των αγίων αυτού, και προς ζηλον αρετής , και gloriam sanctorumque ejus illæ conducant, ad
αποφυγήν κακίας, και σωτηρίαν ψυχών γίνονται, amplectendas item virtutes,, et fugienda vitia,, nec
αποδέχεσθαι και τιμών, ώς εικόνας, και μιμήματα, non in salutem vergant animarum ; has lanquam
και ομοιώματα , και βίβλους των αγραμμάτων , και imagines, exempla, el similitudines, ac veluti il
προσκυνείν, και καταφιλείν , και οφθαλμοίς , και litteratorum hominum libros venerari nos oportel
χείλεσι, και καρδία ασπάζεσθαι , ώς σεσαρκωμένου et osculari , oculisque et labiis et corde complecti ;
Θεού ομοίωμα, ή της τούτου μητρος, ή των αγίων ut quæ Verbum carni copulatum repræsentent,
των κοινωνών των παθημάτων και της δόξης του genitricemve ipsius,, aut etiam sanctos,, qui tum
lumi
Χριστού , και νικητών , και καθαιρετών του διαβόλου passionum , lum gloriæ Christi socii , atque victores
και των δαιμόνων και της πλάνης αυτών. D et expulsores diaboli ac dæmonum , eorumque frau
dis exstiterunt.
ια ' . Ει δε Θεότητος της αλλου, και ασωμάτου , και 11. Quod si quis imaginem Divinitatis, quæ a
αοράτου , και άσχηματίστου , και αχρωματίστου , materia est alienissima, incorporeaque et invisi
εικόνα τις τολμήσει ποιήσαι, ώς ψευδή αποβαλλό- Dilis, nec figuram, nec colorem habet, audeat ef
μεθα . Και εάν τις επί δόξη και προσκυνήσει και fingere, eam uli spuriam falsamque repudiamus.
τιμή του διαβόλου , ή των δαιμόνων , καταπτύομεν, Si quæ eliam ad gloriam , cullum et honorem dia.
και πυρί αναλίσκομεν · και εάν τις ανθρώπων , η boli aut dæmonum efforpiala sit, respuendam
τετεινών, η ερπετών, ή άλλης κτίσεως θεοποιήση ignique consumendam censeus . Si quispian
εικόνα , αναθεματίζομεν τούτον. "Ωσπερ γαρ τα ιερά imaginem hominum, aut volucrunt aut reptiliun»,
και τους ναούς των δαιμόνων καθεϊλον οι άγιοι Πα- alteriusve creatæ rei in Deum sibi fingat, hunc
τέρες , και εν τοις αυτών τόπους ναούς επ' ονόματι anathemati subjicimus. Sicut enim sancti Patres
31 Εxod . , 4. 68 ibid.
fana templaque lemonum everterunt , inque eo- Α αγίων ήγειραν, και τούτους σέβομεν, ούτω και τας
rum locis sanctorum nomini templa construxe- εικόνας των δαιμόνων καθεϊλον , και αντ' εκείνων
runt, quæ nos colimus : sic ei simulacra dämo- ήγειραν εικόνας Χριστού , και της Θεοτόκου, και των
num sustulerunt, alque illorum loco Christi et αγίων . Και επί μέν της Παλαιάς, ούτε ναούς επ'
Deiparæ et sanctorum imagines slaluerunt . In Ve- ονόματι ανθρώπων ήγειρεν ο Ισραήλ, ούτε μνημό
ieri quidem Testamerto , nec templa sanctorum συνον ανθρώπου εορτάζετο. "Ετι γάρ υπό κατάραν
nomini erigebant Israelitæ, nec hominum comme- ήν ή των ανθρώπων φύσις, και ο θάνατος κατάκρι
moratio festiva erat . Adhuc cnim bumana natura σις ήν , διό και έπενθείτο και το σώμα του τεθνη
maledictioni eral obnoxia , et mors poena et sup- κότος ακάθαρτον ελογίζετο , και ο απτόμενος αυτού .
plicium erat, unde lugebalur : et morlui cadaver Νυν δε, αφ' ου η θεότης τη ημετέρα φύσει συναν
inmundum habebatur, atque ille etiam qui illud εκράθη , οίόν τι ζωοποιόν και σωτήριον φάρμακον,
tetigissel . Ex quo autem naturæ nostræ, ceu me- έδοξάσθη ή φύσις ημών, και προς αφθαρσίαν μετ
dicamen quoddam vivificum et salubre, juncta est εστοιχειώθη. Διό και ο των αγίων θάνατος εορτάζεται,
«livinitas ,, illa deinceps facta est gloriosa,, fuitque και ναοί αυτοίς εγείρονται, και εικόνες αναγράφον
in incorruptionem transformata . Quapropter san- ται. Γινωσκέτω ούν πάς άνθρωπος , ως και την εικόνα
clorum mortem celebramus , in ipsorum honorem B την προς δόξαν και υπόμνησιν του Χριστού, ή της
1enapla exstruimus ,, eorumque pingimus imagines.. τούτου Μητρος της αγίας Θεοτόκου, ή τινος των αγίων,
Noverint igitur universi illum , qui imaginein ad και προς αισχύνην του διαβόλου και ήτταν αυτού ,
Christi, aut matris ejus Deiparæ, aut sanctorum και των δαιμόνων αυτού , εκ θείου πόθου και ζήλου
alicujus gloriam et recordationem , necnon in dia- γενομένην , καταλύειν επιχειρών, και μη προσκυνών
holi et dæmonum ejus opprobrium et ruinam , και τιμών και ασπαζόμενος ως εικόνα τιμίαν, και
divino studio et ardore formalam , aggrediatur ουχ ως Θεόν, εχθρός έστι του Χριστού και της αγίας
everlere, et non polius eam ceu dignam honore Θεοτόκου και των αγίων, και εκδικητής του διαβόλου
imaginem , non tamen ut Deum , adoret, colat el και των δαιμόνων αυτού • έργω επιδεικνύμενος την
complectatur,, inimicum launc esse Christi,, et san- λύπην,ότι ο Θεός και οι άγιοι αυτού τιμώνται και
ctæ Dei Genitricis, alquc sanctorum , diaboli insu- δοξάζονται · ο δε διάβολος καταισχύνεται. Η γάρ
per el dæmonum ipsius vindicem et patronum : εικών θρίαμβος έστι, και φανέρωσις, και στηλογρα
quippe qui agre pariatur Deum sanclosque , φία εις μνήμην της νίκης των αριστευσάντων και
ejus debito honore el gloria allici, diabolum vero διαπρεψάντων , και της αισχύνης των ηττηθέντων
ignominia aspergi . Imago cnim triumphus qui- C και καταβληθέντων δαιμόνων.
dom est , et manifestatio , insculptumque monumentum , erecta in memoriam illorum , qui stre
nuo præstantissimoque animo sese gesserunt, alque in dæmonum , qui devicti proſligatique sunt,
perenne dedecus .
12. Penes imperalores poleslas non cst, ut Ec- 13'. Ου βασιλέων εστι νομοθετείν τή Εκκλησία
clesiæ leges sanciant. Altende quid dicat Aposto- Ti φησιν ο θείος Απόστολος ; • Και ούς μεν έθετο και
lus. « Et quosdam quidem posuit Deus in Eccie- Θεός εν τη Εκκλησία : πρώτον , αποστολόυς · δεύ
sia , primum apostolos , secundo prophielas, tertio τερον , προφήτας : τρίτον , ποιμένας και διδασκάλους ,
pastores et doctores ad perfectionem Ecclesix , 54
προς τον καταρτισμών της Εκκλησίας . » Ούκ είπε ,
Non adjecit, imperatores. Et rursum : « Obedite βασιλείς . Και πάλιν : « Πείθεσθε τοις ηγουμένους
336 præpositis vestris et subjacele eis . Ipsi enim υμών , και υπείκετε. Αυτοί γάρ άγρυπνούσιν υπέρ
pervigilant , quasi rationem pro animabus vestris των ψυχών υμών , ως λόγον αποδώσοντες . » Και
relldituri18. ,» Ιdemque rursus :: •« Mementote prepo- αύθις: « Μνημονεύετε των ηγουμένων υμών, οί
silorum vestrorum , qui vobis locuti sunt ver- τινες ελάλησαν υμίν τον λόγον, ών αναθεωρούντες
bum Dei , quorum intuentes exilum conversatio- την αναστροφήν , ζηλούτε την πίστιν , ο Ουκ ελάλη
nis, imitamini lidem 86. , Verbum locuti non sunt σαν ημίν τον λόγον οι βασιλείς, αλλά απόστολοι και
vobis reges, sed apostoli et prophete, pastoresque D προφήται, ποιμένες τε και διδάσκαλοι. Το Δαβίδ
el doctorcs . Cum Deus Davidi de donio sibi ædi εντειλάμενος ο Θεός οικοδομήσαι αυτώ οίκον , έφη
ficanda injunxisset, sic posthac eoin alloculus προς αυτόν , ότι « Ουκ οικοδομήσεις μου συ οίκον,
est : « Non' tu edificabis mihi domum, quia vir επειδή ανήρ αιμάτων σύ εί. » - « 'Απόδοτε πάσι
sanguinum es 67 . ) - ( Reddile omnibus debita , clama- τάς οφειλάς , ο Απόστολος ανακέκραγε Παύλος , το
Dal Apostolus, cui tributum , tributum ; cni vecti- την τιμήν, την τιμήν τώ τον φόβον, τον φόβον*
gal , vectigal; cui timorem, timorem ; cui honorem,
1
τώ τον φόρον, τον φόρον • το το τέλος, το τέλος.'
honorem 88. , Ad imperatores spectat recta rei pu- Βασιλέων εστίν ή πολιτική ευπραξία · η δε εκκλησια
blicæ administratio : Ecclesiæ regimen , ad pastores στική κατάστασις, ποιμένων και διδασκάλων . Αη
el doctores. Ejusmodi invasio latrocinium est, fra- στρική έφοδός έστιν αύτη, αδελφοί. Ο Σαούλ το
tres.. Cum Samuelis pallium scidisset Saul, quid ιμάτιον έσχισε του Σαμουήλ , και τι πέπoνθεν,;
ei contigit ? Regnum ipsius abscidit Deus, et ho- "Έσχισε την βασιλείαν αυτού ο Θεός, και δέδωκεν αυ
5 * TCor . XII, 28. 85 Hebr. XII , 17 . 36 ibid . 7 . 31 Ι Ρar . ΧΧVΙΙ , 3. 58 Rom . ΣΙΙΙ , 7 .
την Δαβίδ τω πραοτάτω. Τον . Ηλίας Ιεζάβελ εδίωξε , Α minum mansuelissino Davidi tralidit 39, Eliam .
και εξέλειξαν ( 12) αι ύες και οι κύνες το αίμα αυτής , Jesabel insectata est 60,> sanguinemque ipsius lin
και αι πόρναι ελoύσαντο εν αυτώ. Ηρώδης ανείλε xerunt canes et sues ; quin et meretrices lota
τον Ιωάννην , και σκωληκόβροτος γενόμενος , εξ. sunt in eo 61. Joannem Herodes interfecit, el a
έψυξε . Και νύν ο μακάριος Γερμανός ( 15), ο βίο και vermibus consumplus periit 6s. Nunc quoique bea
Ολόγιοεξαστράπτων,έρραπίσθη,καιεξόριστοςγέγονε, lus Germanus, lum vita, tum dicendi gratia re
και έτεροι πλείστοι επίσκοποι και Πατέρες , ών ουκ splendens ,, plagis aftectus,, exsulat,, cum pluribus
οίδα μεν τα ονόματα. Ου ληστρικόν τούτο ; Ο Κύριος, aliis cpiscopis, quorum nomina ignota nobis sunt :
ότε πειραστικώς αυτό οι Γραμματείς και οι Φαρι- nonne hoc prædatorium est ? Quando ad Donjivum
σαίοι προσήεσαν, ίνα παγιδεύσωσιν αυτόν λόγω , και accesserunt Scribie et Pharisæi ut illum tentarent,
επηρώτησαν αυτόν, « Εί έξεστι δούναι κήνσον Καί- atque ab eo quæsierunt : « Liceretne censum dare
σαρι ; » προς αυτούς απεκρίνατο : ι 'Αγάγετέ μου Cesari, annon ? , dixit : « Ostendile mihi mumi
νόμισμα.) Των δε αγαγόντων, έφη : Τίνος έχει sma census. ' Quod cum illi ostendissent, ait :
την εικόνα ; Τών δε φησάντων , Καίσαρος , λέγει : « Cujus habet imaginem ? , Respondentibus illis,
« 'Απόδοτε τα του Καίσαρος, Καισαρι, και τα τού Θεού , Cæsaris, subdidit : « Reddile ergo quže sunt Cæsa
τω Θεώ. » Υπείκομέν σοι , ώ βασιλεύ , εν τοις κατά Bris, Cesari ; et quae sunt Dei, Deo 60.5 Tibi pa
τον βίον πράγμασι, φόρους, τελεσι, δοσιληψίαις, εν rebimus, o imperator, in his quæ ad hujus sæ
οίς σοι τα καθ' ημάς έγκεχείρισται · εν δε τη εκκλη- culi negotia pertinent,, in tributis solvendis ac
σιαστική καταστάσει, έχομεν τους ποιμένας, τους vectigalibus, muneraque tua accipiendo, et in
λαλήσαντας ημίν τον λόγον , και τυπώσαντας την quibus rerum nostrarum administratio libi credila
εκκλησιαστικήν θεσμοθεσίαν. Ου μεταίρομεν όρια est ; verum ad res Ecclesiæ statuendas pastores
αιώνια , & έθεντο οι πατέρες ήμών, αλλά κατέχομεν τας habemus, qui nobis verbum loquuntur, atque
παραδόσεις , καθώς παρελάβομεν. Ει γάρ άρξόμεθα ecclesiastica instituta tradiderunt.. Non transferi
την οικοδομής της Εκκλησίας καν ένα μικρό καθ- mus terminos antiquos , quos posuerunt palres
αιρείν, κατά σμικρόν το πάν καταλυθήσεται. nostri 4 : quin potius traditiones, quemadmodum
eas accepimus, relinemus et tuemur . Si enim Ecclesiæ ædificium, vel parvis in rebus demoliri in
ceperimus, totum paulatim dissolvetur.
εγ'. Κακίζεις την ύλην, και άτιμον αποκαλείς και 13. Materiam vituperas , et vilem appellas ; idem
και οι Μανιχαίοι · αλλ ' ηή θεία Γραφή καλήν ταύτην quoque faciunt Manichæi : verum divina Scriptura
ανακηρύττει . Φησί γάρ Και είδεν ο Θεός πάντα C bonam hanc esse prædicat. Ait enim : « Viditque
όσα εποίησε , και ιδού καλά λίαν. Εγώ μεν ούν Deus cuncia quæ feceral ; el erant valde bona 68. ,
και Θεού ποίημα την ύλην, και καλήν ταύτην όμο- Quaniobrem tum materiam a Deo crealam , tum
λογώ · συ δε , ει κακήν ταύτην λέγεις, ή ουκ εκ Θεού etiam bonam banc esse confiteor . Tu vero si ma
ταύτην ομολογείς, ή των κακών αίτιον. ποιείς τον lam asseris , aut non esse illam a Deo fatearis
Θεόν. "Όρα ούν τί φησιν η θεία Γραφή περί της ύλης, oportet, aut Deum malorum auctorem facias.
ήν συ άτιμον αποκαλείς. « Και είπε Μωϋσής πρός Pensa igitur quid Scriptura divina de materia
πάσαν συναγωγήν υιών Ισραήλ λέγων : Τούτο το ρήμα pronuntiet,, 337 quam tu vilem appellas.. •« Ει
και συνέταξε Κύριος, λέγων · Λάβετε παρ' υμών αυτών
.
locutus est Moyses ad universum coelum filiorum
αφαίρεμα τω Κυρίω, πάς ο καταδεχόμενος τη καρδία, Israel , dicens : Hoc est verbum quod præcepit
οίσουσι τας απαρχάς τω Κυρίω, χρυσίον, αργύριον, Dominus : Sumite a vobis ipsis oblationem Domino,
χαλκών, υάκινθον, πορφύραν κόκκινων διπλούν διανε- aurum , argentum , æs, hyacinthum , purpuram ,
59 | Reg . Χν , 27 . 60 III Reg . ΧΙν. 2 . 61 IV Reg . 1x , 36 . 61 Act. ΧΙΙ , 23. 63 Μatth. ΧΧΗ, 17-91 ; Luc .
XX , 22-25. 6 * Prov . XXII , 28 . 60 Gen. 1 31 .
NOTÆ.
( 19) Και εξέλλειξαν . Νihil tale de Jezabele scri- D humerali , seu pallio, episcopalu sponte cessisse,
ptum esse , recte adnotavit Billius : Damascenus. atque in monasterium se recepisse. Damiasceno la
que noster memoriæ lapsum passus est, de regina men ſavet scriptor Vilæ sancti Siephani juniorismar
narrans que de sponso illius Achabo Scriptura ira- lyris , ubi testatur sanctum Germanum a Leonis sa
dit juxta LXX interpretes, apud quos ' legimus tellitibus tuyuais xal ονειδισμούς,
overôtouois, pugnis et convi
11 Reg. ΧΧΙΙ , 38 : Και εξέλειξαν αι ύες και κύνες ciis throno fuisse deturbatum . Huic auctori jungunt
το αίμα , και αι πόρναι ελoύσαντο εν αυτώ. Νihilo Bollandi continualores erudili , Constantinum Pium
accuratius est , quod de Herode Joannis interſectore Tii in Paphlagonia episcopum , qui inventionis reli
subjungit. Non enim a vermibus corrosus periit quiarum sanctæ Euphemiæ historiam lexens, de san
Antipas, sed Herodes Ascalonita , ejusque nepos clo Germano ail : Quamobrem sunctissimum Patrem
Agrippas . Vide Joseph . lib. XYIL Antiq. ( , 8 et nostrum vita el sermone coruscantem , sede ejecit.
7, itemque
, c.νύν
xixΚαι
fib.(13) Act. XII, 23. Græca desunt ; at valile suspicor scriptorem hunc
ο μακάριος Γερμανός . Que desan- Daniasceni nostri verba exscripsisse, ut vel obiler
clo Germano CP. sequuntur, allentione digna sunt. considerauti patebit. Verbum edarlson, Tilmanus
Nam Theophanes et alii historiæ Byzantinæ scri. ei Zinus ila verterunt, ut colaphis cæsum pontificeni
plores , Græcorumque Menæa narrani, eximium sancliim significet ; sed strictior hic sensus vide
patriarcham, cum Leonis pertinaciam frangere non lur : ampliorem exprimendum duxi.
posset, deposito in altari ώμοφορείω, id est super
!

coccinum duplex netum, et Dyssum relortam , et Α νησμένον , και βύσσον κεκλωσμένην , και τρίχας1309
αι
pilus caprarum , et pelles ariclum rubricatas , et γείας, και δέρματα κριών ηρυθρωδανωμένα , και
pelles lıyacinthinas, et ligna imputribilia , et oleum δέρματα υακίνθινα , και ξύλα άσηπτα, και έλαιον της
unctionis , et thymiama compositionis , et lapides χρίσεως , και το θυμίαμα της συνθέσεως , και λίθους
sardios , et lapides in sculpturam ad superhume-
> σαρδίους, και εις την γλυφην, εις την επωμίδα ,
rale et poderem : et quisquis vestrum est sapiens και εις τον ποδήρη και πάς σοφός καρδία εν υμίν,
corde, veniat, et faciat omnia quæ præcepit Deus , ελθών εργαζέσθω πάντα όσα συνέταξε Κύριος, την
tabernaculum 66 , etc.
σκηνήν. »
14. En profecto materiam pretiosam , tametsi ιδ'. Ιδού δή και η ύλη τιμάται, ή καθ' υμάς άτι.
vilis a vobis æstimelur. Quid enim pilis caprarum , μος. Τί γάρ τριχών αγγείων ευτελέστερον, καιχρω
aut coloribus contemptibilius sit ? Nonne cocci- μάτων ; ή ού χρώματα το κόκκινον , και η πορφύρα,
num, et purpura , et hyacinthus colores sunt ? και η υάκινθος ; Ιδού δή και έργα χειρών ανθρώπων
Ecce præterea , lum opus manuum hominum , lum
και ομοίωμα Χερουβίμ και αυτή δε η σκηνή άπασα
.
Cherubim imagines : quinimo lolum tabernaculum εικών ήν. « "Ορα γάρ , φησίν ο Θεός τώ Μωυσή ,
>
imago erat. « Vide enim , inquit Deus Moysen
B
δειχθέντα σου εν
ποιήσεις πάντα κατά τον τύπον τονπροσεκυνείτο
alloquens , omnia facias secundum exemplar quod τω όρει. . Και όμως κυκλόθεν υπό
libi ostensum est in monte 87. Nihilominus illud
ab omni Israel in circuitu adorabatur . Ad hæc, παντός του Ισραήλ. "Έτι δε τα Χερουβίμ , ου κατενώ
nonne Cherubim in conspectu populi erant ? Quin πιον ηήσαν
και του λαού
τράπεζα , και κιβωτός, ήκαιχρυση
; Καιη ηστάμνος η λυχνία,
, και
etiam arca , et lucerna, el mensa , et urna aurea ,
et virga, ad que respiciens populus adorabat . Ma η ράβδος , πρός & βλέπων ο λαός προσεκύνει ;
Ου προσκυνώ τη ύλη, προσκυνώ δε τον της ύλης
teriam non adoro, sed malerie conditorem , qui Δημιουργών , τον ύλην δι' εμέ γενόμενον , και εν
propler me materia factus est, et in materia do
micilium posuit, alque per materiam salutem ύλη την κατοίκησιν θέμενον , και δι' ύλης την σω
τηρίαν μου εργασάμενον. Ο γάρ Λόγος σαρξ εγέ
mihi patravit. < Verbum eniin caro factum est, et
habitavit in nobis 68 . » Neminem porro preterit ,
νετο, και έσκήνωσεν εν ημίν , και Πάσι δε δήλον, ότι η
quod caro materia constel , creataque sit. Mate- σάρξ
δι' ύλη και
αιδούς άγω ,κτίσμα εστίν. Σέβω
και προσκυνώ ούνή την
, δι' ής ύλην μου
σωτηρία και
riam igitur, per quam mihi parla est salus, vene
ror, adoro et colo : colo, inquam , non uti Deum , γέγονε . Σέβω δε, ούχ ως Θεόν , αλλ' ως θείας ενερ
γείαςξύλον,
sed ut divina plenam elicacitate el gratia. Annon , c ρού και χάριτος έμπλεων.και
το τρισόλβιον Η ουχ ύλη το του σταυ
τρισμακάριστον ; "Η
quæso , materia est fortunatissimum illud felicissi
mumque lignum crucis ? Nonne materia est mons ουχ ύλη το όρος το σεπτών και άγιον , και του Κρανίου
venerandus et sanctus , ille Calvariæ locus ? Nonne τόπος; "Η ουχ ύλη η ζωηφόρος πέτρα , ο τάφος και 9
maleria est, alma vitalisque petra, monumentum άγιος, η πηγή της ημών αναστάσεως : " Η ουχ ύλη
sancluin , resurrectionis nostræ scalurigo ? Nonne
το μέλαν, τα των Ευαγγελίων δέρματα ; "Η ουχ ύλη
maleria , atramenlum , Evangeliorumque libri inem ή ζωοποιός τράπεζα, ή τον άρτον ημίν της ζωής χορ
branæ ? Nonne materia illa mensa , quæ vitæ pa- ηγούσα ; Η τεουχκαι ύλη
ών σταυροί ο χρυσός
πίνακες άγιοιτε κατασκευάζονται
και άργυρος, εξ,
nem nobis subministral ? Annon materia , aurum
και ποτήρια ; Η ουχ ύλη προ τούτων απάντων , το
et argentum , ex quibus cruces, et disci sancti , cali αίμα ; "Η πάντων τούτων
του Κυρίου μου σώμα καιπροσκύνησιν,
cesque conficiuntur ? Nonne, quod quidem bis άνελε το σέβας και την ή παραχώρεί
omnibus longe excellenlius est, materia est corpus τη εκκλησιαστική παραδόσει και την των εικόνων
el sanguis Domini mei ? Aut horum omnium cul προσκύνησιν , Θεού και φίλων Θεου ονόματι αγιαζο
lum adorationemque lolle, aut concede, ut secun- μένων, και διά τούτο θείου Πνεύματος επισκιαζομένων
dum traditionem Ecclesia,,imagines Dei amico- χάριτι . Ει διά τον νόμον τας εικόνας απαγορεύεις,
runique ejus nomini consecrate, atque propterea Pώρα σου και σαββατίζειν και περιτέμνεσθαι " ταύτα
divini Spiritus gratia obumbratæ , adorentur.
Quod si propter legis præceptum imaginés censes
γάραπαραχωρήτως ο νόμος κελεύει και πάντα τον
νόμον τηρείν, και μη εορτάζειν το Πάσχα Κυρίου
abrogandas , jam debes et Sabbatum et circumci έξω Ιερουσαλήμ : αλλά γνώτε , ώς εάν τον νόμον της
sionem observare, quæ districtissime a lege tibi ρείτε , Χριστός υμάς ουδέν ωφέλησε. " Ωρα σου και
2
sancita sunt, necnon totam legem custodire nec την του αδελφού γυναίκα πρός γάμον άγεσθαι , και
Pascha Domini solemnitatem extra Hierosolymam εγείρειν σπέρμα τώ αδελφώ, και μη άδειν την ωδήν
agere . Verum illud scitote, quod si legem obser- Κυρίου επί γης αλλοτρίας . 'Αλλ' άπαγε : Oϊτινες
vaveritis, Christus nihil vobis proderit 69. Jam γαρ εν νόμω δικαιούσθε , της χάριτος εξεπέ.
quoque incumbit tibi, ut fratris ducas uxorem , σετε .
quo semen illi suscites 70; quin etiam a cantico Domini in lerra aliena concinendo abstineas ",
Sed apage hæc omnia : Qui enim lege justificamini, a gratia excidistis " . )
66
Exod . XXXV, 4-10. 67 Εxod . XXV , 40. 68 Joan . 1 , 14 . 69 Galat . v , 2 .
CXXXVI , 5. 12 ( Galat . V , 4. 70 Deut. ΧΙV , 7. τ ! Ρ !.
ιε' . Ιστορούμεν Χριστόν τον βασιλέα και Κύριον Α 15. Christum porro regem et Dominum 338
ου γυμνούντες αυτόν του στρατεύματος . Στρατός γάρ sic spectandum pingimus, lit proprio ipsum excr
του Κυρίου, οι άγιοι. Γυμνωτάτω εαυτόν του οι- cilu non privemus. Sancli quippe sunt exercitus
χείου στρατεύματος και επίγειος βασιλεύς, και τότε Domini. Proprio se esercitu prius spoliet lerrenus
τον εαυτου βασιλέα και Κύριον. 'Αποθέσθω την αλουρ- imperator, quam regem Dominumque suum spo
γίδα και το διάδημα, και τότε των κατά του τυράν . liare audeat .. Purpuram deponal el coronam,,tum
νου αριστευσάντων, και βασιλευσάντων των παθών corum qui contra tyrannum strenue pugnaverunt,
το σέβας περιαιρείτω. Ει γάρ κληρονόμοι Θεού , και quippo affectionibus et perturbationilus suis impe
συγκληρονόμοι Χριστού, και της θείας δόξης τε και rarunt, honorem adimal. Etenim , si hæredes Dei
βασιλείας κοινωνοί έσονται , πως ουχί και της επί sunt, el cohæredes Cbristi * 3 , divinæque consor
γης δόξης συμμέτοχοι γένωνται οι φίλοι Χριστού ; les gloriæ 7674 et regni futuri sunt, eccur etiain non
•« ου λέγω υμάς δούλους, φησίν ο Θεός · υμείς φίλοι ejusdem cum ipso glorie participes in terris
μου εστε. » Της oύν δεδομένης αυτοίς παρά της Εκ- lient, qui amici Christi sunt? « Non dicam vos
κλησίας τιμής στερήσομεν αυτούς ; "Ω θρασείας χει- servos , inquit Deus ; vos amici mei eslis " . 75
ρός ! ώ τολμηράς γνώμης , ανταιρούσης Θεού , και Nunquid ergo honorem illis lenegabimus , quem
τοίς αυτου αντιπραττούσης προστάγμασιν ! Εί ου Β ipsis concessit Ecclesia ? Ο : audacem ! Ο
προσκυνείς εικόνι, μηδέ το Υιό του Θεού προσκύ . lemerariam mentem , quæ Deo contradicit, ejus
νει , ός έστιν εικών του αοράτου Θεού ζώσα , και χα- que jussis adversalur ! Quod si adorare imaginem
ρακτήρ απαράλλακτος . Ο ναός όν ο Σολομών ωκo- renuis, ne quidem Dei Filium adora : ipse enim est
δόμησεν , αλόγων αϊμασιν ένεκαινίσθη , και αλόγων ago vivens Dei invisibilis 14, invariabilisque fi
εικόσιν εκαλλωπίσθη, λεόντων, και βοών, και φοινί- gara substantie ejus 17. Temple in a Salomone
κων , και ροΐσκων . Νύν δε Χριστού αίματι η Εκκλη- construclum, animalium sanguinc. consecratum
σία εγκαινίζεται και των αγίων αυτού , και τη Χρι . Γuit ; animalium quoque , leonum videlicet, οι
στου εικόνα και των αγίων αυτού καλλωπίζεται . " Η boum , necnon palınarum , malorumque punicorum
πάσης εικόνος προσκύνησιν άνελε, ή μή καινοτόμει, imaginibus ornatum. Nunc vero Christi sanctorum
« μηδέ μέταιρε όρια αιώνια , & έθεντο οι πατέρες
? que ejus sanguine Ecclesia dedicatur, ac Clhristi
σου , ου τα προ της ενσάρκου, παρουσίας Χριστού Sanctorumque ejus decoratur imaginibus. Aut
του Θεού ημών λέγω, αλλά τα μετά την επιδημίαν omnium imaginunι adorationem tollas, aut nilil
αυτού . Περί γάρ των εν τη Παλαιά παραδόσεων slaluas novi , a neve terminos antiquos transferas,
μεμφόμενος ο Θεός φησιν · « "Έδωκα αυτούς προσ- quos posuerunt patres tui : ) non cos dico, qui
C
τάγματα ου καλά , και κατά την σκληροκαρδίαν αυτών .
1
ante Christi Dei nostri in carne adventum posili
" Ωστε μετατεθε ίσης ς
της ιερωσύνη , εξ ανάγκης και sunt, sed qui post illius adventum fuerunt consti
νόμου μετάθεσις γέγονεν . luti. Nam de Testamenti Veteris sanclionib
79
conquestus Deus ail : « Dedi eis præcepta non bona ? , , propter duritiam cordis eorum . Quare
translato sacerdotio necessc ſuit ut legis translatio fieret 80.
ις. Ου μόνον δε γράμμασι τον εκκλησιαστικών 16. Cæterum spectatores et ministri Verbi , non
θεσμόν παρέδωκαν οι αυτόπται και υπηρεται του liiteris modo, verum etiam traditionibus quibus
Λόγου , αλλά και άγράφοις τισι παραδόσεσι. Πόθεν dam baudquaquam scriplis, Ecclesiasticam disci
γάρ οίδαμεν τον Κρανίου τόπον τον άγιον ; πόθεν το plinam sanxerunt 8". Enimvero, undenam , rogo,
μνήμα της ζωής; ου παίς παρά πατρός αγράφως sanctum Calvarie Iocuan81, unde sepulcrum vita
παραλαβόντες ; Το μεν εν τόπω Κρανίου σταυρωθή- notum habemus ? Nonne quia sine scripto a pa
ναι τον Κύριον γέγραπται, και ταφήναι εν μνημείω, rentibus filii id accepimus ? Narm in, Calvarie Ioco
και ελατόμησεν Ιωσήφ εν τη πέτρα. "Οει δε ταύτά crucifixum, et in monumento , quoll Joseph exci
83
εστι τα νύν προσκυνούμενα, έξ άγράφου παραδόσεως derat e petra 81, sepullum fuisse Dominum, scri
9
D
οίδαμεν , και πλείστα τούτοις παρόμοια. Πόθεν το Pptum quidem est : quod autem illa ipsa sint, que
τρίτον βαπτίζειν , τουτέστι , διά τριών καταδύσεων ; nunc adorantur , ex traditione non scripla acce
Πόθεν το προσκυνείν σταυρόν ; ουκ εκ της άγράφου pius , perinde atque nulla alia Iis consimilia .
παραδόσεως ; Διό και ο θείος απόστολος Παύλος φη- Undeuam illud , ut tertio , hoc est, tribus mersa -
σιν · « "Αρα ούν, αδελφοί , στήκετε και κρατείτε τας ionibus , baptizenus ? Unle ut ad orientem con
παραδόσεις , ας εδιδάχθητε , είτε διά λόγου , είτε δι' versi precemur ? Unde ut crucem adoremus ?
επιστολής ημών. • Πολλών τοιγαρούν άγράφως τη Νonne ex traditione minime scripta ? Quamobrem
"Εκκλησία παραδεδομένων , και μέχρι του νυν πεφυ- divinus etiam apostolus Paulus ait : « llaque,
λαγμένων , τι περί τας εικόνας σμικρολογείτε ; Μα- fratres , state, et tenete traditiones quas didicistis ,
! νιχαίοι συνέγραψαν το κατά Θωμάν Ευαγγέλιον : sive per serimonem , sive per epistolaim nostram 86..
γράψατε και υμείς το κατά Αέοντα Ευαγγέλιον. Ού . Quando itaque multa sunt Ecclesia sine scriptis
δέχομαι βασιλέα τυραννικώς την ιερωσύνην αρπά- tradita, alque ad huuc usque diem observata ,
18 Rom. vw , 17 . * Η Petr . 1 , 4 . 15 Joan. XV, 14, 15 . 16 Coloss . I , 15. 77 μμr . 1, 3. 78 Prove
1881 , 28 . 16 Ειech . ΧΧ, 24 . 8o 11cbr . VΙΙ , 12. 61 Luc. 1 , 2. 82 Jean . ΧΙx , 17. B3 Matili . XVII , 60.
• 1 Thess. 1 , 14 .
130 !
quid est quod contra imagines vitilitigetis ? Evan- Αζοντα. Ού βασιλείς έλαβον εξουσίαν δεσμείν και
gelium secundum Thomam scripserunt Manichæi: λύειν. Οίδα Ουάλεντα βασιλέα , Χριστιανών ονομαζό
vos perinde secundum Leonem Evangelium scribi- μενον, και την ορθόδοξον πίστιν διώξαντα , Ζήνων
lole. Imperatoribus non assentior , qui sacerdo- τε και Αναστάσιος , Ηράκλειον , και Κωνσταντίνου και
lium sibi lyrannorum more vindicant. Valentem τον εν Σικελία , και Βαρδανίσκην , τον και Φιλιππι
imperatorem novi , qui, cum Christianus audiret, κόν . Ου πείθομαι βασιλικούς κανόσι διατάττεσθαι
.
orthodoxam fidem persequebatur : Zenonem quo- την Εκκλησίαν, αλλά πατρικαίς παραδόσεσι, εγγρά
que, et Anastasium , Heraclium , el Constantinum φοις τε και αγράφοις. "Ωσπερ γαρ εν όλω τω κό
illum , qui in Sicilia occubuit, 339 Bardaniscem. σμο έγγράφως 4 εκηρύχθη το Ευαγγέλιον , ούτως εν
que, qui et Philippicus appellatus est. Nemo mihi όλο το κόσμο άγράφως παρεδόθη το εικονίζειν Xρι
persuaserit imperatoris edictis Ecclesiam admi στόν τον σεσαρκωμένον Θεόν, και τους αγίους , ώσπερ
nistrari, sed Patrum institutis regitur , sive ca και προσκυνείν τον σταυρόν, και κατά ανατολάς έστω
scripta sint, sive con scripta . Quemadmodum τας προσεύχεσθαι.
enim in universo orbe sine lillerarum monumentis Evangelium promulgatum fuit, sic et in uni
verso orbe sine scriptis iustilulum tradiuumque est, ut Christus Deus caro factus, ac sancti imao
ginibus repræsentarentur : quemadmodum etiam ut crux adoraretur, atque ad orientem conversi
preces funderemus.
17. Quocirca , quæ lu in contrarium adelucis B ιζ'. "Ας μέντοι προσάγεις χρήσεις, ού των παρ'
loca , probatam apud nos imaginum veneratio- ημίν εικόνων βδελύσσονται την προσκύνησιν , αλλά
nem non crimini vertunt , sed gentium , eas uti των ταύτας θεοποιούντων Ελλήνων . Ου δεί τοίνυν
deos colentium , mores arguunt. Quare propter διά τήν των Ελλήνων άτοπον χρήσιν , και την Εκ
nefariam gentiuin consueludinem pium Ecclesiæ κλησίας ευσεβώς γενομένης αναιρείν . Εφορκίζουσιν
institulum auferre non oportet . Adjurant vene- επαοιδοί τε και γόητες , εφορκίζει τους κατηχου
fici et prestigiatores : adjurat pariter catechu- μένους η Εκκλησία · αλλ' εκείνοι μεν επικαλούμενου
menos Ecclesia . At illi quidem diemones inyo- δαίμονας, αύτη δε Θεόν κατά δαιμόνων. "Έθυον δαί
cant ; hæc vero Deum contra dæmones 88. Sacri- μοσιν οι "Ελληνες • αλλά και Θεώ ο Ισραήλ , και αί
ficant dæmonibus gentiles ; sed et Israel Deo cum ματα και κνίσσας προσέφερε . Θύει και η Εκκλησία
sanguinem , lum nidorem offerebat. Quin etiam Θεώ » θυσίαν αναίμακτον . Δαίμοσι τας εικόνας άν
Ecclesia incruentum Deo sacrificium offert. Dæ- ετίθουν "Έλληνες αλλά και ο Ισραήλ έθεοποίησε τας
monibus imagiries consecrabant gentes : sed et εικόνας. "Έλεγον γάρ ούτοι οι θεοί σου , Ισραήλ,
Israel imagines in deos sibi præstituerat . Dice- οι αναγαγόντες σε εκ γης Αιγύπτου . » Ημείς δε
bant enim : « Bi sunt dii tui , Israel , qui cduxe- αληθεί Θεώ σαρκωθέντι, και Θεού δούλοις και φί
runt le de terra Ægypti 86. » Nos autem Deo vero C λοις , δαιμόνων απελαύνουσι
στίφη , εικόνας ανα
carne facto , Deique servis el amicis , a quibus τιθέαμεν .
dæmonum fugantur exercitus , imagines dedi
7
canus .
13. Quod si dicas bealun Epipbanium imagines ιη'. Ει δε λέγεις τον μακάριον Επιφάνιον (1)
85 Greg. Naz . orat. 5 , ad Greg. Nyss. 96 Exod. xxxII , 4.
VARIAE LECTIONES ,
P Kwotavtivov . Constantinum . Theophanes et Nicephorus CP. in Chronicis Constantem Heraclii Glium,

et Constantini Pogonati parentem perinde Constantinum nominant. 9 Lege åypáows. Nam sine scriptis
Evangelium promulgaverunt apostoli : quos nonnisi fidelibus quibusdam , et velut ex accidenti scripsisse
nemo prudens negaveril . Vid . Iren . lib. 11, c. 4.
NOTÆ .
(14) Ει δε λέγεις τον μακάριον Επιφάνιον . In D των ποιείν ειδωλικό θεσμώ , εικόνας εις αφομοίωσιν
ora editionis Romanæ pag. 80 , hæc leguntur: 'E776- του Χριστού, και της Θεοτόκου, και των μαρτύρων
.
φανίδου αιρετικού • Epiplianide heretici. Scilicet έτι δε και των αγγέλων και προφητών : Adversus
post Damasceni nostri ætatem , imo post septimam illos qui idololatrico instituto imagines facere sla
synodum , Nicephoro CP. aliisque metropolita Si- dent, quæ Christi similitudinem exprimant , necnon
densis narrabat, se cum Nacoliæ in Phrygia juve- Dei Genitricis, martyrumque ; quin etiam angelo
is ageret, citra nascentis illic Iconoclasticæ hære- rum et prophetarum . Ex disserlationis serie appa
sis primordia incidisse in codicem quemdam , in ret hoc opus fuisse prætensam illain Stephanii ad
quo descripla erant fictitia isla Epiphanii opuscula, Theodosium Augustum epistolam , cujus fragmen
reperisseque in inscriptione erasam ſuisse lilleram tum in septima synodo lectum est. Quia vero au
ό, τι pro Επιφανίδου , legeretur Επιφανίου , cum- ctor loc argunmento pugnat : Πώς τον ακατάλη
que litteræ vestigia superessent adhuc, fraudis le- πτον , και ανεκδιήγητον ,και απερινόητον , απερί
9
slem fuisse Daucum , qui Ecclesiæ , in qua volumen γραφόν τε και γράφειν λέγει τις , όν ουκ ίσχυσε
>
asservabatur, præeral . llinc Nicephorus singularem Μωσής ατενίσαι : Quo pacto dicat aliquis eum qui
κατά 'Επιφανίδου, contra Epiphanidem, dissertatio- nec comprehendi, nec enarrari , nec iniellectu capi
hem edidit, et alterius opusculorum illorum lilu- potest , incircumscrip !usque est, delineari debere ,
Turn hunc fuisse oit : Λόγος κατά των επιτηδευόν- quem nec Moses valuil intueri ? ac deinde Calho
τρανώς τας παρ' ημίν απαγορεύσαι εικόνας, γνώθι A nostras palam improbasse; noveris librum illum
ως επίπλαστος ο λόγος, άλλου τινός τώ του θείου supposililium esse , et Epiphanio , quod quidem
'Επιφανίου χρησαμένου ονόματι, οία πολλά συμβαί- alias sæpe contigit , falso ascriptum a quopiam
νει γίνεσθαι . Ου γάρ τους συμπατράσιν ο Πατήρ fuisse . Neque enim ille Pater a collegarum sen
μάχεται . Ενός γάρ αγίου Πνεύματος μέτοχοι πάντες lentia desciverit : omnes quippe unius sancti Spi
.
γεγόνασι • και μάρτυς ή τούτου εκκλησία , είκοσι rilus participes fuerunt. Testimonio sit ipsius
καλλωπιζομένη , έως ου τινες
. κατ' αυτής αντ- ecclesia imaginibus exornala ad hanc usque
επανέστησαν, και την Χριστού διετάραξαν ποίμνην, latem , qua adversus illam insurrexerunt non
ποτίσαι τον λαόν Θεού επιχειρήσαντες ανατροπήν nulli , qui 340 Christi gregem infestare , et sor
θολεράν . didam perturbationem populo Dei propinare ag
gressi sunt .
ιθ' . Eί σταυρόν , και λόγχην , και κάλαμον , και 19. Si crucem , lanceam , arundinem , 'et spon
σπόγγον, δι' ών οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι τον Κύριόν μου giam , quibus deicidæ Judæi Dominum meum igno
ενυβρισαν και απέκτειναν , ως αίτια σωτηρίας προσ minia affecerunt , et morti tradiderunt , tanquam
κυνώ και σέβω, τας επί δόξης και μνήμη των του salutis causas adoro et colo ; cur non imagines ,
Χριστού παθημάτων αγαθό σκοπό υπό των πιστών Β que ad Christi gloriam passionisque ejus me
κατασκευαζομένας εικόνας ου προσκυνήσω; Εί σταυρού moriam recto consilio a Christianis institute
εικόνα εξ οιασούν ύλης κατασκευασθείσαν προσκυνώ , sunt , adoraverim ? Si crucis eſligiem ex quali
του σταυρωθέντος , και τον σταυρόν σωτήριον δεί- cunque maleria fabricatam veneror , cur illius
ξαντος την εικόνα ου προσκυνήσω ; "Ώ απανθρωπίας ! (μιί
qui ei afixus fuit ,, crucisque vim saluliferam
.
" Οτι δε ου τη ύλη προσκυνώ , δηλον • καταλυθέντος oslendit , imaginem non adoravcro ? Proh inhu
γάρ του εκτυπώματος του σταυρού, ει τύχοι εκ ξύ- manitalein ! Quod porro maleriam ipsam non
λου κατεσκευασμένου , πυρί το ξύλον παραδίδωμι ,
9
adorem , liquido constat . Soluta quippe crucis
όμοίως και των εικόνων. forma , ex ligno exempli gratia factæ , lignum
in ignem projicio : itidem et , imaginum male
riam .
Κ'. "Οτι δε ου νέον το των εικόνων εφεύρημα , και 20. Quod aulem non recens sit inventum , sed
ή τούτων προσκύνησις, αλλ' αρχαία της Εκκλησίας prisca Ecclesie traditio ut imagines fant , et ado
παράδοσις, δέχoυ των Γραφικών και Πατρικών χρή- rentur , ex Scripture Patrumque locis confertum
σεων τον έσμόν. Ο Κύριος εν τω κατά Ματθαίον examen numerosum accipe. Dominus in sacro
Ιερό Ευαγγελίω τάδε φησί , τους εαυτού μαθητές sancto secundum Mallhæuin Evangelio , lum di
VARIÆ LECTIONES .
In margine edit. Rom . hæc itidem apposita sunt, quæ lectionein aliam indicant : Eipntai xa!, ÉWS OÚ
ο άγριος και ανήμερος Λέων έβρυξε , και την Χριστού έτάραξε ποίμνην· Repertum φuoque est (in quodam
ulique exemplari) donec Leo ſerus sævusgue rugiil, et Christi gregemconturbavit.
NOTE .
Tieis his verbis illudie, Φασί τινες , ότι επειδή τέλειος C pendens scidisse , Christi aut sancti cujusdam habens
άνθρωπος εγένετοεκ Μαρίας της αει Παρθένου , διά imaginem , contra religionis nostræ leges ; seque
τούτο άνθρωπον αυτόν ποιούμεν • Quia nonnulli di- cusiodibus ejusdem loci consilium dedisse , ut paul
cunt, eo quod homo perfectus ex Maria semper vir- perem mortuum eo obvolverent : hinc nebulo
gine erstitit, idcirco hominem ipsum facimus , και quicunque tandem ille sit, occasionem sumpsit in
διά τούτο ενηνθρώπησεν , ίνα τον ακατάληπτον , δι' spuria epistola sua scribendi, non debere pro fo
ου τα πάντα εγένετο , διά χειρών σου γράψαι δυνη- ribus appendi vela, έν βήλοις θυρών , in quibus inma
Ofis el ideo factus est homo, ut eum qui incon- gines ullæ Christi et sanctorum depictæ essent , imo
prehensibilis est, inanibus luis posses pingere : unde oportere iisdem mortuos pauperes obvolvere et se
is ulterius inferat : Ουκούν ουκ έστιν όμοιος τω Πα- pelire. Είτα υποτίθεταιτο βασιλεί, όπως τα βήλα τα
τρ' , ουδε ζωοποιεί τους νεκρούς . Νon ergo similis est έχoντα τοιαύτην γραφήν συλλέγοντα , εις ταφήν των
Pairi, nec vivificat mortuos : ex his Nicephorus πτωχών προχωρήσειεν. Αιφui istec gesseral Epi
colligit Epiphanidem suum ex Docetarum , aui etiam phanius post mortem Theodosii Magni, nec pro
er Manichæorum calerva ſuisse , qui nalúram aliam inde lingi posset eum epistolam ad hunc inopera
in Christo non agnosceret præler divinam , quæ cum lorem scripsisse , ut idem ab omnibus episcopis
incomprehensa sit, coloribus delineari nequit. Hæc fieri præciperet, quod ipse semel tantum , nec ante
aliaque multis prosequitur Nicephorus , quæ dum Imac factitarat . Alia in his quae supersunt fragmen
allentius considero , opusculi hujus auctorem alium lis observare liceat , quibus auctor se Epiphanio .
ſuisse non suspicor præter Xenaiam , seu Philose- recentiorem prodit : quæ omnia R. admodum Pa
num , impuru illum Hierapol
m em quemdamitanalu e mnum ipsius ; irem D.Anselmum Bandurium me accuratius ex.
, ccclesiæ præ- D secu
sulem , aut salt sper , in sua qua præl para , Nice -
lurum o m o t
quippe quem gravissimi scriptores Manichaicze po- phori operum omniuni edicione . Quia vero constat
tius, quain Monophysilice faciioni addiclum ferunt , Epiphanium non probasse imagines in Ecclesiis
et bellum adversus imagines sub Anastasio imp. poni , postrema Joannis Damasceni responsio in
movisse. Quia vero in genuina Epiphanii , quæ La- primis est tenenda , ubi ait, orat. 1 , quod a pau
line inter Hieronymnianas superest , epistola ad cis el raro fit, vim legis in Ecclesiu non habere.
Joannem Hierosolymitanum , fatetur se aliquando Alia vidosis aet . 6 synodi septime col . 475 cdit.
iu ecclesia quadam Palæstina vclui in ſoribus Lal» .
scipulos suos , tum eos quoque omnes , qui ad Α μακαρίζων , και συν αυτοίς πάντας τους τα κανόνε
præscriptam ab illis vivendi normam, vitam insti- αυτών στοιχούντας , και τοίς ίχνεσιν αυτών εξακο
luerent , eorumque vestigia sequerentur, bealos λουθούντας: "Υμών δε μακάριοι οι οφθαλμοί, ότι
prædicans ,> hæc pronuntiavit : ( Vestri autem βλέπουσι , και τα ώτα υμών , ότι ακούουσιν. Αμήν
>
beati oculi qui vident , et aures vestræ quæ au- γάρ λέγω υμίν , ότι πολλοί προφήται και δίκαιος
diunt.. Amen quippe dico vobis , quia nmulti pro- επεθύμησαν ιδείν & βλέπετε , και ουκ είδον , και
7
phelæ et justi cupierunt videre quæ vos videtis , ακούσαι και ακούετε , και ουκ ήκουσαν. Επιποθού
et non viderunt , et audire quæ vos auditis , et μεν ούν και ημείς ιδείν , ως ιδείν δυνατόν. « Βλέπο
non audierunt 87. , Nos itaque quantum per nos μεν γάρ, ώς εν εσόπτρω , και εν αινίγματι, και εν
licet , videre cupimus. Videmus eniin tanquam τη εικόνι, και μακαριζόμεθα. Αυτός ο Θεός πρώτος
in speculo et in enigmale 88 , 5 atque in imagine,, εποίησεν εικόνα, και έδειξεν εικόνας. Τον μέν γάρ
et beati dicimur . Imaginein Deus ipse primus πρώτον άνθρωπον κατ' εικόνα Θεού εποίησε , και
fecit , et imagines desigravit. Νam hominem ad 'Αβραάμ , και Μωυσής , και "Ησαΐας , και πάντες οι
9
imaginem Dei condidit 89 : φuin etiam Abraliam 90, προφήται, εικόνας είδον Θεού, και ουκ αυτήν την ου
Moyses " , el Isaias " , omnesque prophetæ ima- σίαν του Θεού . Η βάτος εικών ήν της Θεομήτορος ,
gines Dei conspexerunt , non autem ipsiusmet B και μελλοντι τω Μωϋσή ταύτη προϊέναι , είπεν ο
essentiam . Rubus Genitricis Dei imago erat , ad Θεός • Υπόλυσαι το υπόδημα των ποδών σου : ή
φuem dum Moyses accederet , dixit Deus : Solve γαρ γη εν ή έστηκας, γη αγία εστίν. 5 Ει ούν γή εν
3
calceamentum pedum tuorum ; locus enim , in ή εικών της Θεοτόκου ώφθη το Μωυσή , γη αγία έστι,
quo slas , terra sancta est " . , Quod si locus , in πόσω μάλλον αύτη ή εικών ; 0υ μόνον γάρ αγία , αλλά ,
quo Dei Cenitricis imago perspecta a Moyse fuit , τολμώ λέγειν , και αγίων αγία. Ο Κύριος ερωτή
terra sancta est , quanlo magis imago ipsa non σασι τοϊς Φαρισαίοις, • Τί ούν Μωϋσής ενετείλατο
modo sancta , sed dicere ausim , sancta sancto- δούναι βιβλίον αποστασίου , και απολύσαι την γυ
rum fuerit ? Dominus , Pharisxis quærentibus : ναίκα ; » απεκρίνατο" "Οτι Μωϋσής προς την σκλη
« Quid ergo Moyses permisit dare libellum repudii, ροκαρδίαν υμών επέτρεψεν υμίν απολύσαι τας γυ
€ t dimittere uxoren) % ? respondit : Quoniain ναίκας υμών • απ' αρχής δε ου γέγονεν ούτως. »
ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere Καγώ λέγω υμίν , ότι Μωύσης προς την σκληρο
luxores vestras . Ab initio autem non fuit sic 98. , καρδίαν των υιών Ισραήλ, ειδώς αυτών το πρός εί
Ego perinde dico vobis Moysen ob duritiam cor- δωλολατρείαν ευόλισθον, επέτρεψεν αυτοίς μη ποιείν
dis filiorum Israel , cum eos ad idolorum cul- εικόνας. Νυνί δε ουχ ούτως εστίν · εστήκαμεν γάρ
C
tum propensiores cerneret , mandasse ne imagines “ βεβαίως εν τη πέτρα της πίστεως , το φως της θεο
facerent . Nunc autem res non ita se habet : di- γνωσίας πλουτήσαντες.
vinæ siquidem lucis divitias assecuti , in pelra
fidei firmi consistimus.
21. Audile quid dicat Dominus : Stulti et cæci , κα'. 'Ακούσατε τι φησιν ο Κύριος : Μωροι και
ιιι jarat in templo , jurat in illo , et in eo qui, τυφλοί, ο ομόσας εν τω ναώ, ομνύει εν αυτώ, και εν
.
.
habitat in illo ; et qui jurat in cælo , jurat in thro . τα κατοικήσαντι αυτόν και ο ομόσας εν τω ουρανό ,
no Dei , et in eo qui sedet super eum 96. , Con . ομνύει εν τω θρόνο του Θεού και εν τω καθημένες
simili ratione qui jarat in imagine , jural atique επάνω αυτού . 5 Και ο ομνύων εν τη εικόνι , ομνύει
in eo , quem ipsa repræsenlat. εν τω εικονιζομένω υπ' αυτής.
22. Quocirca quod tabernaculum , velum , arca , κβ'. "Οτι μεν ούν ή σκηνή, και το καταπέτασμα ,
mensa , et omnia quæ in tabernaculo erant, και η κιβωτος , και τράπεζα, και πάντα τα εν τη
imagines quoque, et formæ , atque opera manuum σκηνή , εικόνες ήσαν , και τύπου, και έργα χειρών
hominum fuerint , que ab universo Israel adora- D ανθρώπων, άτινα προσεκυνείτο υπό παντός Ισραήλ:
bantur ; quod item sculpta Cherubim , Deo præci- έτι δε και τα Χερουβίμ τα γλυπτά , Θεού προσ
piente341 fabrefacia fuerint, satissuperqueanobis τάγματι κατεσκευασμένα, ικανώς αποδεδεικται . Φησί
est demonstratum. Ait enim Deus Moysi : « Vide , γαρ ο Θεός τώ Μωϋσή : « "Όρα, ποιήσεις πάντα κατά
omnia facito secundum exemplar quod tibi osten- τον τύπον τον δειχθέντα σοι εν τω όρει. » " Ακουε και
sum est in monte 97 ; · Paulum etiain apostolumτου αποστόλου Παύλου μαρτυρούντος , ότι χειρο
testimonio comprobantein suo, jussissc Deum ut ποίητα και εικόνας προσεκύνει Ισραήλ , του Θεού
Israel manufacta imaginesque adoraret, audias ve. τούτο προστάξαντος : « Ει μεν γάρ ήν, φησίν , επί
lim : « Si enim esset, inquit, super terram , nec es- γης, ουδ' αν ήν ιερεύς, όντων ιερέων των προσφερόν
sel sacerdos , cum essent sacerdotes qui offerrent των κατά τον νόμον τα δώρα· οίτινες υποδείγματι
secundum legem munera , qui exemplari et umbra και σκιά λατρεύουσι των επουρανίων , καθώς κε
Η Isa .
67 Matth , xιι , 16 , 17 . 88 1 Cor. χτι , 12. 89 Gen. 1 , 27 . 90 Gen. Χνι1ι, 1 . 91 Εxod . XXX4 , 6.
V !, I1 segg . 63 Εxod . ΙΙ , 5 . 65 Μatth. ΧΙ , 7. 98 ibid , 8. 96 Matili . XXII , 17-22 . 21 Εxod . Xxv, 40 .
109 DE IMAGINIBUS ORATIO II. 1310
χρημάτιστας Μωυσής μέλλων επιτελείν την σκη- Α .serviunt (15 ) celestium ; sicut responsum est
.
νήν. "Ορα γάρ , φησί, ποιήσεις κατά τον τύπον τον Moysi ,, cum consummaret tabernaculum . Vide
>
δειχθέντα σοι εν τω όρει· νύν δε διαφορωτέρας τετύ. enim , inquit, facito secundum exemplar quod tibi
χηκε λειτουργίας, όσο κρείττονος έστι διαθήκης με- ostensum est in monte. Nunc autem melius Sorli
σίτης , ήτις επί κρείττοσιν επαγγελίαις νενομοθέ- tus est ministerium, quanto et melioris testamenti
τηται. Ει γάρ η πρώτη εκείνη ήν άμεμπτος , ουκ αν mediator est , quod in melioribus promissionibus
δευτέρας έζητείτο τόπος. Μεμφόμενος γάρ αυτοίς , sancitum est. Nam si illud prius culpa vacasset,
λέγει • Ιδού ημέραι έρχονται, λέγει Κύριος, και non utique secundi locus inquireretur. Vituperans
συντελέσω επί τον οίκον Ισραήλ , και επί τον οίκον enim eos dicit:: Ecce dies veniunt, dicit Dominus,
Ιούδα διαθήκην καινήν · ου κατά την διαθήκην, ήν. et consummabo super domum Israel et super.do:
διεθέμην τοις πατράσιν υμών, εν ή ημέρα επιλαβο- mum Juda lestamentum , quod pepigi ( 16) cum
μένου μου της χειρός αυτών, εξαγαγείν αυτούς εκ patribus eorum in die, qua apprehendi manum eo
γης Αιγύπτου. 5 Και μετ' ολίγα • Εν τω λέγειν ruin , ut educerem eos de terra Ægypli 98.
καινήν , πεπαλαίωκε την πρώτην το δε παλαιούμε Ει post pauca : « Dicendo novam , vete
νον , και γηράσκον , εγγύς αφανισμού. Σκηνή γάρ ravit prius. Quod autem antiquatur et Senescil ,
κατεσκευάσθη η πρώτη , εν ή ή τε λυχνία , και η τρά- Β prope interitum est 92. Habuit quidem priusjusti
πεζα , και η πρόθεσις των άρτων , ήτις λέγεται licationes culturæ et sanctum (17) sæculare. Ta
αγία • μετά δε το δεύτερον καταπέτασμα , σκηνή η bernaculum enim factum est primum, in quo erant
λεγομένη "Αγια αγίων, χρυσούν έχουσα θυμιατήριον, candelabra , et mensa et propositio panum, quæ
και την κιβωτόν της διαθήκης περικεκαλυμμένην dicitur, sancta . Post velamentum autem secundum,
πάντοθεν χρυσίω , εν ή στάμνος χρυση έχουσα το tabernaculum quod dicitur Sancta sanctorum , au
μάννα , και η ράβδος 'Ααρών ή βλαστήσασα, και αι reum habens thuribulum , et arcam lestamenti cir
πλάκες της διαθήκης : υπεράνω δέ αυτής, Χερουβίμ cumtectam ex omni parte auro ; in qua urna au-.
δόξης κατασκιάζονται το ελαστήριον.» Και πάλιν Ου rea habens manna, et virga Aaron , quæ frondue
γάρ εις χειροποίητα άγια εισήλθεν ο Χριστός, αντί- rat, et labulæ testamenti . Super quæ erant Che
τυπα των αληθινών , αλλ ' εις αυτόν τον ουρανόν . » rubim gloriæ obumbrantia propitiatorium '. » Et
Και μεθ' έτερα Σκιάν γάρ έχων ο νόμος των rursum : « Non enim in manufacta sancia Jesus
μελλόντων αγαθών , ουκ αυτήν την εικόνα των πραγ- introivit, exemplaria verorum, sed in ipsum ce
μάτων. lum '. , Et post alia : « Umbram babens lex futuro
rum bonorum , non ipsain imaginem rerum ... 5
κγ'. "Ορα ότι και ο νόμος και πάντα τα κατ' αυ- 23. Considera, Lum legem , lum ea omnia quæ
τόν, πάσά τε ή καθ' ημάς λατρεία, χειροποίητά εισιν. lege precepta sunt, quin et universum cultum ( 18 )
noslrum manufacla sancta esse, quibus per male
μεν, δι'
οάγια ύλης
νόμος προσάγ
, και πάνταοντα κατάτο
τα ημάς αύλω Θεώ. Και
τον νόμον, σκιά- riam, ad Deum , qui a materia procul remotus est,
γραφία τις ήν της μελλούσης εικόνος, τουτέστι της ducimur : ilenmque legem et omnia que lege con
καθ' ημάς λατρείας · η δε καθ' ημάς λατρεία, εικών stitula sunt , adumbrationem quamdam fuisse
των μελλόντων αγαθών : αυτά δε τα πράγματα , ή imaginis , hoc est,, nostri cultus :: cultum vero
άνω Ιερουσαλήμ , αύλος και αχειροποίητος , καθώς nostrum , futurorum bonorum imaginem esse :
φησιν και αυτός θείος Απόστολος ·« ου γάρ έχομεν ipsas denique res,, esse supremam illam Jerusalem ,,
ώδε μένουσαν πόλιν , αλλά την μέλλουσαν επιζητού- quæ a maleria immunis est , nec manufacta ; quem
admodum ipsemet Apostolus ait ( Non habemus
μεν , δημιουργός
και ήτις εστίνο Θεός.
ή άνω» Ιερουσ αλήμ , « ής τεχνίτης
και Πάντα γάρ τά τε κατά τον hic manentem civitatem , sed futuram inquiri
νόμον , και τα κατά την ημετέραν λατρείαν, εκείνης mus ; » quæ est cælestis Jerusalem , ( cujus ar
χάριν εγένοντο αυτώ ή δόξα εις τους αιώνας . tifex el conditor Deus %. , Omnia enim quæ vel se
'Αμήν . D cundum legem , vel secundum cultum nostrum .
fiunt, illius gratia constituta sunt . Ipsi Deo gloria
in sæcula sæculorum . Amen .
18 Ηebr . VH1 , 4-9. 99 ibid. 15. • Ηebr . 18 , 1-5. 2 ibid . 24 . • Ηebr . Χ , . και Helhr . x11 , 13 .
• Ηebr . ΧΙ, 10.
NOTÆ .
( 15) Vulg. int. deserviunt, Græce latpauous , verla Pauli , δικαιώματα λατρείας , que nosler int.
quod servilem quemdam cullum significat. traustulit, justiſcaliones culiuræ , el proprie signi
(16) Vulg. ini. ſeci, ut in Bibliis Græcis Ètoinoa ficant cæremonias et ritus quibus Deo cullus exbi
at in textu Damasceni legitur διεθέμην. um belur. Vox quippe 8 !xalwua, apud Hellenistas re
( 17) Græce xoguexdv, hoc est, mundan , quod spondet Hebræo own, adeoque rilus signiticat.
orbis inaginem exbiberet, ut tradunt Judæi. Addilumque latpelas nomen cullum adoratio
(18) Greece λατρεία . Spectal Damascenus ad hoc nemque insinuare auctori nostro visum est ,
-
342 Priscorum probatorumque Patrum testimonia A Mαρτυρίαι παλαιώνπερί
καιεικόνων
δοκίμων.
αγίων Πατέρων
pro imaginibus.
S. Dionysii Areopagitæ , ex epistola ad Titum , Του αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου , εκ της
προς Τίτον επιστολής.
Operæ prelium igitur, etc. , cum Commentario Xρή τοιγαρούν, κ. τ. ε . Vide ad calcem prioris
sancti Joannis Damasceni, ut in prima oratione. orationis .
Comment. Vide quomodo , etc. Σχόλ. "Ιδε , ώς έφη, και . τ. ε.
Ejusdem , ex libro De divinis nominibus. Τού αυτού , εκ του περί θείων ονομάτων.
Hæc nos edocti sumus , etc. , cum Comment. Ταύτης και ημείς , κ. τ. ε.
Σχό.λ. Ει φιλανθρωπίας , κ. τ. ε.
E.t ejusdem libro De Ecclesiæ hierarchia . Τού αυτού, εκ του περί εκκλησιαστικής ιεραρχίας.
Ceterum superiores , etc. 'Αλλ' αι μεν υπέρ , κ. τ. ε.
Comment. Quod și igitur , etc. Σχόλ. Εί τοίνυν, κ . τ . ε .
Sancti Basilii, et sermone in sanclum Barlaam marty- Του αγίου Βασιλείου 3 , έκ τού εις τον μακάριον
rem , cujus initium est : « Primum quidem sanclo- Βαρλαάμ τον μάρτυρα λόγου' ου η αρχή:
rum mors . )
Πρότερον μέν των αγίων οι θάνατοι .
Exsurgite nunc, etc. B
'Ανάστητέ μοι νύν, κ. τ . ε .
Fjusdem, ex 30 capitibus ad Amphilochium de Spi- Τού αυτού , εκ των πρός ' Αμφιλόχιον τριάκοντα
ritu sancto (cap. 18). κεφαλαίων , περί του αγίου Πνεύματος , από
κεφαλαίου ιη'.
Quod ipsa quoque , elc. "Οτι βασιλεύς λέγεται , κ. τ . ε,
Comment . Quod si Regis, etc. Σχολ . Εί η εικών .
Sancli Basilii , cx sermone in sanctum Gorilium Του αγίου Βασιλείου, έκ τού εις Γόρδιον τον
martyrem . μάρτυρα λόγου .
Lælantur populi lætitia , etc. Ευφραίνονται λαοί , κ. τ. ε.
Comment . Vide quomodo. Σχόλ . "Ορα , ώς.
Ejusdem , ex eodem sermone in Gordium martyrem . Του αγίου Βασιλείου , εκ του αυτού λόγου του
εις Γόρδιον τον μάρ .
Quemadmodum enim , etc. " Ωσπερ γάρ τώ πυρί αυτομάτως , κ. τ. ε .
El sub finem hujus orationis . 'Επί τέλει του αυτού λόγου .
Sicut enim solem , etc.
"Ως γάρ τον ήλιον , κ . τ. ε.
Comment. Nec dubinm .
C Σχόλ. Δήλον, ώς.
In oralione in præslantissimos XL martyres hæc ail. Και εν τω λόγω δε τω εις τους υπερτίμους τεσ
σαράκοντα μάρτυρας , ταυτά φησιν .
Martyrum , etc. Μαρτύρων , κ. τ. ε.
Comment. Cur ergo .
Σχόλ . Πώς oύν μετ' ολίγα φασκ.
Basilii,
Βασιλείου .
Agedum , etc.
Δεύρο δή ούν, κ . τ. ε.
Comment. Vides , etc.
Σχό... “Οράς, ώς.
Rursum , mox subdit : Πάλιν εχόμενα του λόγου .
Quæ enim , elc. Eπει και πολέμων, κ. τ. ε.
Comment. Quibus obsecro, etc. Σχόλ . Τί τούτων , κ. τ . ε.
Comment. Qua porro ratione .
Σχόλ. Πώς ου μή ποθήσω .
Sancti Gregorii Nysseni, ex supplemento, sive ex Του αγίου Γρηγορίου επισκόπου Νύσσης, εκ του
libro de structura hominis (cap. 4) . αναπληρωματικού, τουτέστι περί κατασκευής
ανθρώπου (κεφ. δ'.) .
Quemadmodum in hominum more, etc.
" Ωσπερ κατά την ανθρωπίνην συνήθειαν, κ. τ. ε.
Ex ejusdem libri capite 5. D Τού αυτού, εκ του πέμπτου κεφαλαίου της αυτής
πραγματείας .
Porro divina pulchritudo , etc. Το δε θείον κάλλος , κ. τ . ε.
Comment . Animadverle .
Σχόλ . "Ορα , ώς.
Ejusdem , ex oralione Constantinopoli habita de Τού αυτού , από λόγου δηθέντος εν Κωνσταντι
Filii et Spirilus sancli divinitale ; ubi et de Abra- νουπόλει, περί θεότητος Υιού και Πνεύματος,
hamo, orat. 41 , cujus inilium est : « Simile quid και εις τον 'Αβραάμ λόγος μα', ού η αρχή
contingit iis , etc. Οθόν τι πάσχουσιν .
Dehinc vinculis, etc. Εντεύθεν δεσμοίς, κ. τ. ε.
Ex expositione sancti Joannis Chrysostomi in Episto- Του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου , εκ της
lam ad Hebræos.
ερμηνείας της προς Εβραίους Επιστολής.
Ac prius quidem elc . Και πώς εικών του δευτέρου το πρώτον , κ . τ. ε.
VARIÆ LECTIONES .
$
Omissa est narratio de Abgaro , quam tamen Zinus addit.

Λεοντίου Νεαπόλεως της Κύπρου , έκ τού κατά A Leontii Neapolis in Cypro episcopi , e libro Contra
Ιουδαίων λόγου , περί του προσκυνείν τω Judæos ; quod Christi crucem et imagines, ac
σταυρό του Χριστού , και ταϊς εικόσι των αγίων , sese muluo adorare liceal ; necnon de sanctorum
και αλλήλοιςκαι περί των λειψάνωντων αγίων. reliquiis.
Εάν εμοί εγκαλής, κ . τ. ε. Quod si milhi , etc.
Σχόι. Ούτος πιστός, κ. τ. ε. Comment. Quod si ex, etc.
Και πάλιν εκ του αυτού . Έπει και κ . τ . ε. Rursum ex eodem Leontio. Quandoquidem , elc.
Σχολ . Ούτος . Comment. Annon , elc .
Σευηριανού (επισκόπου Γαβάλων), από λόγου, [Gabalorum episcopi et sermone in

343 Severiani dedicationem
του είς τα εγκαίνια του σταυρού. crucis.
Πώς η εικών, κ . τ. ε . Quonam pacto, elc.
Σχόλ . Συνες, ως διά. Comment. Ailverlis quid , etc.
"Οτι δε ου καινον εφεύρεμα το τών, κ. τ . ε . Quod autem nova non sit, etc.
'Εκ του βίου του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Ex vila sancti Joannis Chrysostomi, in qua hæc ad
ούτως αυτολεξεί γέγραπται . verbum scripta sunt.
'Ηγάπα δε , ο μακάριος Ιωάννης, κ. τ. ε. B Bealus Joannes epistolas, elc.
'Εν τω της οσίας Ευπραξίας Βίω, τον Δεσποτικόν, In Vita sanctæ Eupraxiæ scriptum est , etc.
κ. τ. ε.
Εν τω της οσίας Μαρίας Βίο της Αίγυπτίας, In Vila sanctæ Mariæ Ægypliacæ , ele.
κ. τ. ε .
'Εκ του λόγου του Χρυσοστόμου, ότι Παλαιάς Ex sermone sanctiJoannis Chrysostomi: Quod Veleris
και Καινής εις νομοθέτης , και εις το ένδυμα el Novi Testamenti unus auctor sit ; et in sacerdo
του ιερέως . lis indumentum .
« Εγώ και την κηρόχυτον ηγάπησα γραφήν , ευ « Ego quidem pictura quoque delectalus sum ,
σεβείας πεπληρωμένην · είδον γάρ άγγελον εν εί quæ fusili cera confecta sit, niodo pielatem præ
κόνι ελαύνοντα βαρβάρων στίφη. Eίδον πατούμενα se feral. In imagine siquidem angelum vidi bar
βαρβάρων φύλα, και τον Δαβίδ αληθεύοντα : Κύριε , barorum agmina profligantem . Vidi proculcalas
εν τη πόλει σου εικόνα αυτών εξουδενώσεις. ) barbarorum nationes , et Davidem dicentem : In
civitate lua imaginem eorum ad nihilum redi
gas 6. ,
Του αυτού , εκ της ερμηνείας της παραβολής α
> Ejusdem , ex enarralione in parabolam seminis.
του σπόρου . Quod indigne imperatoris indumentum tracta
« "Ένδυμα βασιλικός εάν υβρίσης , ου τον ενδεδυ- veris,, norine perinde imperatori injuriam irro
μένον υβρίζεις ; ουκ οίδας ότι, εάν εικόνα βασιλέως gas? An ignoras te , si in imperatoris imaginem
υβρίσης, εις το πρωτότυπον της αξίας φέρεις την contumeliosus exsistas , in eummet quem ipsa
ύβριν ; ουκ οίδας ότι, εάν τις εικόνα την από ξύλου representat , te injuriosum fieri ? Nescis illωνη
και ανδριάντος χαλκού κατασύρη, ουχώς εις άψυχον condemnari ,, qui ex lignea aut erea statua ima
ύλην τολμήσας κρίνεται , αλλ' ώς κατά βασιλέως ginem dejecerit ? non velut in materiam inani
κεχρημένος τη ύβρει; Εικόνα δε όλως βασιλέως φέ- mem procax fuerit, sed quia ignominia asperserit
ρουσα, την έαυτής ύβριν είς βασιλέα ανάγει. » imaginem . Quoniam imperatoris eſligiem gerit,
illatam sibi contumeliam ad imperatorem ipsummel
transfert .
Τού αυτού Ιωάννου του Χρυσοστόμου, εκ του Ejusdem sancti Joannis Chrysostoni, ex sermone
εις Μελέτιον επίσκοπον 'Αντιοχείας και μάρ- in sanclum Meletium Antiochiæ episcopum et
τυρα λόγου, και εις την σπουδών των συν- martyrem ; et de animi promplitudine illorum qui
ελθόντων , ού η αρχή : Πανταχού της Ιεράς convenerant : cujus initium est : 1 Quoquoversum
ταύτης αγέλης περιφέρων τους οφθαλμούς. » D in sanctum huncce gregem oculos circumferens. )
Και μετά βραχέα : Et post parca :
• Και ήν ευσεβείας διδασκαλία το γινόμενον · συν- · Alqui ipsa res gesta pietatis documentum erat.
εχώς γαρ αναγκαζόμενοι της προσηγορίας εκείνης Nam cum assidue cogerentur appellationis illius
μεμνήσθαι, και τον άγιον έχειν επί ψυχής, παντός meminisse , Sanctunique illum animo versare , ip
αλόγου πάθους και λογισμού φυγαδευτήριον είχον το sum nomen , ceu quoddam omnis a ratione ab
όνομα και ούτω πολύ γέγονε τούτο, πανταχού , και horrentis affectus et cogitationis amuletum , tene
εν αμφόδω, και εν αγορά, και εν αγρούς τούτω πάν- bant. Atque eo res progressa est, ut passim in bi
τοθεν περιηγείσθαι τα ονόματα . Ου προς το όνομα viis, in foro , et in agris, hoc undique nomine
δε τοσούτον επάθετε πόθον μόνον, αλλά και προς cuncta personarent. Neque vero erga prarslantis
αυτόν του σώματος τον τύπον . "Όπερ ούν εν ονόμα- simum nomen solum , verum etiam erga ipsam
σιν εποιήσατε , τούτο και επί της εικόνος επράξατε corporis eligiem studium observantiamque vestram
της εκείνου . Και γάρ εν δακτυλίων σφενδόναις , και Osteridebalis .. Quod igitur in ejus nomen fecistis ,,
• Psal . LΧΧ1 , 20.
ideminimaginem prestitistis . Νamηulti in annu : Α έκπώμασι, και φιάλαις , και εν θαλάμων τοίχους, και
lorum palis , in poculis, in pliialis, in cubiculorum πανταχού την εικόνα την εκείνην εχάραξαν πολλοί •
parietibus, ac demum omnibus in locis imagine:n ως μή μόνον ακούειν της αγίας προσηγορίας εκεί
illius cælaverunt : ut non solum sanctum illud νης, αλλά και οράν αυτού πανταχού του σώματος τον
andirent nomen , sed etel expressam φuoque eligienn τυπον, και διπλήν τινα της αποδημίας έχειν την
intucrentur. ) παραμυθίαν . »
Ejusdem , de proditione Judæ , de Pascha , de sacra- Του αυτού, εις την προδοσίας του Ιούδα , και
mentorum traditione, quodque injuriarum memi- εις το Πάσχα, και εις παράδοσιν των μυστη
nisse non oporteal. ρίων, και περί του μη μνησικακείν .
« Quemadmodum pictores in tabella , tum unde- Καθάπερ γάρ οι ζωγράφοι εν αυτώ τω πίνακι
quaque lineas ducunt, lum umbras exprimunt, και τας γραμμές περιέχουσι, και σκιαγραφούσι, και
um rei veritatem, adhibita colorum varietate , sub- την αλήθειαν των χρωμάτων επιτιθέασιν, ούτω και
jiciunt; ita et Christus ſecit , , ο Χριστός εποίησεν. »
344 Sancti Ambrosii Mediolanensium episcopi, et Του αγίου Αμβροσίου επισκόπου Μεδιολάνων,
epistola ad universam ltaliam . B εκ της προς πάσαν Ιταλίαν επιστολής.
« Terlia autem nocie jam corpore inedia cont- • Τη νυκτί δε τη τρίτη εκ νηστείας μου ήδη κα
fecto el fatiscente propter jejunium , mibi nequa . ταπεπονημένου σώματος , ού καθεύδοντι , αλλ ' εν
quam dormienti, sed in mentis excessu constituto, εκστάσει όντι, μετά τινος προσώπου μοι κατεφάνη
conspicui fuerunt, cum persona quadam quæ beato σαν, και προσεώκει τα μακαρία Παύλο την αποστόλων,
Paulo similis prorsus videbatur : φuemadmodum αυτής της εν είκοσι γραφής τον αυτού χαρακτήρα
ejus eftigies inimaginibus efformala perspicue de- διδασκούσης σαφώς. »
claral.
Sancii Maximi philosophi el conſessoris, ex his Μαξίμου (19) του φιλοσόφου και ομολογητού , εκ
quæ inter ipsum el Theodosium episcopum gesla τω περί αυτου πεπραγμένων , μεταξύ αυτού
sunt. τε και Θεοδοσίου επισκόπου.
His itaquc peractis surrexerunt omnes cum « Και επί τούτοις ανέστησαν πάντες μετά χαράς
gaudio et lacrymis, positisque genibus oraverunt; και δακρύων, έβαλον μετάνοιαν , και ευχή γέγονε,
alque coruin singuli sancla Evangelia , pretiosam και έκαστος αυτών τα άγια Ευαγγέλια, και τον τί
crucem , et Jesu Christi Salvatoris, sanctæque Dei μιον σταυρόν , και την εικόνα του Θεού και Σωτή
Genitricis , quæ illum peperil, imaginem deosculati C ρος ημών Ιησού Χριστού , και της Δεσποίνης ημών
sunt, admolis manibus , pro eorum que interloculi της αυτόν τεκούσης παναγίας Θεοτόκου, ησπάσαντο,
fuerant , confirmatione , τεθεικότες και τας ιδίας χείρας, επί βεβαιώσει των
λαληθέντων. και
Ex sermone sanctissimi beatissimique Anastasii ar- Του αγιωτάτου και μακαριωτάτου αρχιεπισκόπου
chiepiscopi ( Antiochiæ) Theopolis , de Sabbato, ad Θεοπόλεως , και πατριάρχου Αναστασίου, περί
Simonem episcopum Bostreusem . Σαββάτου και προς Συμεών επίσκοπον Βό
στρης .
« Nam sicut absente quidem imperatore, ejus • "Ωσπερ γαρ απόντος μεν βασιλέως , η εικών
loco imago ipsius adoralur ; co autem præsente, αυτού αντ' αυτού προσκυνείται , παρόντος δε λοιπόν
supervacaneum est,, primigenio exemplari relicto , αυτού, περιττον καταλιπόντα τον πρωτότυπον , προσ
imaginem venerari . Nequaquam tamen , er eo κυνείν την εικόνα : ου μήν , επεί μη προσκυνείται διά
quod illa tunc non adoralar, quia adest ille cujus το παρείναι τον δι ' ον προσκυνείται , ατιμάζεσθαι
gratia venerabilis erat , eam idcirco inhonesle ba- ουκ έδει. 5 Και μετ ' ολίγα: " Ωσπερ γάρ ο παροινών
bere liceret. Et quibusdam interjectis : « Nam sicut εικόνι βασιλέως, τιμωρίαν υφίσταται, ώς αυτόχρημα
D
ille qui in imperatoris imaginem debacchatur, ul βασιλέα ατιμάσας, καίτοι της εικόνος ουδέν έτερον
pænas Iuit , perinde ac si vere imperatorem
trices peuas ούσης, ή ξύλον και χρώματα κηρώ μεμιγμένα και
ipsum injuriis affecisset ; tamelsi imago nibil sit κεκραμένα , τον αυτόν τρόπον και τον τύπον τούδε τινος
aliud quarn lignum el colores admisla ceræ et ατιμάζων , εις αυτό εκείνο ού τύπος εστίν , αναφέρει
coagmentala : ad eumdem modum quicunque cu- την ύβριν . »
juspiain imagini coplumeliam irrogat , hanc ulique
injuriain infert illi cajus est eligies. )
Ex Prato S. P. N. Sophronii archiepiscopi Hiero- 'Εκ του Λειμωναρίου του αγίου Πατρός ημών
solymorum . Σωφρονίου αρχιεπισκόπου Ιεροσολύμων».
Narrabat Theodorus, etc. , In fine articuli : • Έλεγεν ο αββάς Θεόδωρος , ο κ. τ. ε. et in fine
ΝΟΤΑ .
(19) S. Maxini Acta edita fuerunt Combeſisio nostro ejusque operibus præfixa, quæ vero bic nar•
rantur leguntur, tom . II , n . 18 .
1317 DE IMAGINIBUS ORATIO III 1318
articuli , « Οίδα . Πλήν τον εμον ποιητήν έπιώρκη- Α « Non ignoro. Ceterum factorem meum pejerari , .
σα · σου δε ουκ ακούω, tibi vero non ausculto . )

Σχόι. "Οράς, ότι . Commeni. Vides quod , etc.
Πολλών τοίνυν, κ. τ. ε. Cum itaque multi , etc.
Εί τις εισέλθοι, κ. τ. ε. Quod si quis domum , etc.
Διό δυσωπούμεν , κ. τ. ε . Obsecramus itaque , cle.
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ

ΛΟΓΟΣ ΤΡΙΤΟΣ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ .
S
ORATIO III
ADVERSUS EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT.
α' . " Εθος εστί τω πονηρώ και αρχεκάκη όφει, το Β Εa est serpentis improlbi omniumque malorum
διαβόλο φημί , πολυτρόπως πολεμείν τώ κατ' εικόνα architecti, diaboli scilicet, consueludo,> ut ad ima
θεού πλαστουργηθέντι ανθρώπων και διά τών έναν- ginem Dei formalum hominem nullis non oppu
τίων τον αυτού κατεργάζεσθαι θάνατον. Ευθύς μεν guel modis , quo mortem ipsi contrariis artilus
γάρ εν αρχή, ελπίδα και επιθυμίαν θεώσεως αυτο inferat. Stalium quippe in ipsornet rerum exordio
έσπειρε , και δι ' αυτής εις τον των αλόγων κατήγαγε spem illi cupiditatemque divinitatis comparandæ
θάνατον . Ου μήν, αλλά και αισχραις και αλόγους inspiravit, per quam in brutorum animantium
ήδοναίς πολλάκις αυτόν εδελέασε πόσον δε το διά- mortem ipsum pertrasit : quin sæpius etiam lurpi
μετρον , θεώσεως και αλόγου επιθυμίας ; Ποτέ μεν , bus illum , belluinisque voluptatibus illexit. Prola
εις αθεότητα ήγαγε , καθώς φησιν ο Θεοπάτωρ immanem distantiam 345 divinitatem inter, bel
Δαβίδ : « Είπεν άφρων εν καρδία αυτού , Ουκ έστι luinamique libidinem ! Aliquando quidem eo illum
Θεός · ποτέ δε, εις πολυθεΐαν και ποτέ μεν, μηδε adduxit, ut Deum abnegaret. Ait enim Dei parens
τη φύσει προσκυνείν Θεώ έπεισε, ποτέ δε δαίμοσιν . David : Dixil insipiens in corde suo : Non est Deus ?.
"Έτι δε και ουρανό τε και γή , ηλίω και σελήνη και Tum vero, ul plures deos coleret ; atque inter
αστράσι, και τη λοιπή κτίσει , μέχρι κνωδάλων και dum , ut ne quidem illi , qui suaple natura Deus est
ερπετών προσκυνείν παρεσκεύασεν. Ομοίως γάρ C procideret ,, persuasit ;; interdum utlil demones ipsos
εστι χαλεπόν, και το τοις τιμίοις την οφειλομένην adoraret,, tum etiam ut celum et terram,, solem et
μη προσάγειν τιμήν , και τοις ατίμοις την μη προσ- lunam, et stellas ,, omnem denique creaturam, ne
ήκουσαν προσάπτειν δόξαν 4. Η δε αλήθεια μέσην quaquam exceptis animantibus ac reptilibus.. Νe
οδόν βαδίζουσα , πάντα απαρνείται τα άτοπα· [ και que enim dissimilis flagitii est, honorem illis, quæ
διδάσκει ένα Θεόν ομολογείν , μίαν φύσιν έν τρισιν eo digna sunt , negare , atque nullius pretii rebus,
υποστάσεσι , Πατρί , και Υιώ, και αγίω Πνεύματι minime convenientem immodicamque gloriam . Ad
την δε κακίαν, ουκ ουσίαν, αλλά συμβεβηκός φησιν, verilas, media incedens vja , absurda quæque re
έννοιάν τινα , και λόγον, και πράξιν παρά τον νόμον probal, (docelque, ul Deum unum conſileamur ;
του Θεού , εν τω εννοείσθαι , και λέγεσθαι , και πράτ- naturam unam in tribus personis, Patre el Filio et
τεσθαι , την ύπαρξιν έχουσαν , και άμα τη παύσα . Spiritu sancio : malum autem essentiam subslan
σθαι αφανιζομένην. "Ετι δε και τον ένα της αγίας liamve non esse, sed accidens merum , pula cogi
Γριάδος τον Χριστόν, δύο φύσεις κηρύττει, και μίαν tationem quamdam,, sermonemque el actionen di
υπόστασιν.] 'Αλλ' και της αληθείας εχθρός, και της vine legi contrariam, nec nisi in eo quod cogita
σωτηρίας των ανθρώπων πολέμιος , ο ποτέ δαιμόνων lur, dicitur et agitur, habens ut exsistat, el simul
Psal. LAI , 1 .
VARIÆ LECTIONES.
Colb . τιμήν . u Hæc adduntur in cod . Colb. forsan necessaria non videbuntur.
ac cessat actio,, in miliilum aliens . Insuper A και ασεβών ανθρώπων , και πετεινών, και κνωδάλων,
Christum de Trinitale unum esse, duasque in eo και ερπετων εικόνας ποιείν , και ταύταις ως θεούς
naturas et unam personam prædicat .] Sed cum προσκυνείν, ου μόνον τα έθνη , αλλά και τους υιούς
veritatis adversarius, hominumque salutis inimi- Ισραήλ πολλάκις πλανήσας, νύν ειρήνην έχουσαν
cus, non gentes modo, sed el ipsosmel filios Israel τήν του Χριστού Εκκλησίαν συνταράξαι σπουδάζει:
sæpenumero delusissel, ul dæmonum et impiorum δια χειλέων αδίκων και γλώττης δολίας , λόγους
hominum , volucrum quoque ac belluarum , repli- θείοις την κακίαν παραρτύων, και ταύτης το άσχη
ljumque fabricarent imagines, quas tanquam deos μον και σκοτεινον είδος επικαλύπτειν πειρώμενος,
adorarent, nunc Ecclesiam Christi tranquilla pace και τας καρδίας των αστηρίκτων σαλεύειν εκ της
fruentem perturbare nititur : ita tamen ut labiis αληθούς και πατροπαραδότου συνηθείας.
iniquis et lingua dolosa & malitiam divinis condial eloquiis , illiusque deformem teifebricosamque
faciem ſuco illinere lentans, infirmorum animos a recla atque a Patribus accepla consuetudine di
moveat.
2. Nonnulli quippe surrexerunt, asserenles , ea β'. 'Ανέστησαν γάρ τινες λέγοντες , ώς oύ δει
quæ pro nostra salute a Chrislo mirabiliter, quæ- εικονίζειν και προτιθέναι εις θεωρίας και δόξαν
B
que a sanctis fortiter contra diaboluin gesla sunt, και θαύμα και ζήλον τα του Χριστού σωτήρια θαυ
exhibenda in imaginibus non esse, in quibus illa ματά τε και πάθη , και τας των αγίων ανδραγαθίας
contemplemur, veneremur , admiremur et inside- κατά του διαβόλου. Και τις έχων γνώσιν θείαν και
mur . Quis autem cogitatione divina et spirilvali σύνεσιν πνευματικήν , ουκ επιγινώσκει , ότι υπο
intelligentia imbutus, id suggerente diabolo non βολή του διαβόλου εστίν ; ου θέλει γάρ την ήτταν
agnoscal inventum ? Neque enim ille cladem igno- και την αισχύνην αυτου δημοσιεύεσθαι , ουδε την
miniamque suam in omnium conspectu traduci pali- του Θεού και των αγίων αυτού δόξαν ανάγραπτον
lur, nec Dei sanctorumque ejus gloriam celebrari . γίνεσθαι . Ει μεν γάρ του Θεού του αοράτου εικόνα
In gravi quidem versaremur errore, si vel invisi- έποιούμεν , όντως ήμαρτάνομεν · αδύνατον γάρ το
Dilis Dei faceremus imaginem ; quoniam id quod ασώματος και άσχημάτιστον και αόρατον και απερί
incorporeum est,, nec visibile,, nec circumscriptum,, γραπτοι, εικονισθήναι. Και πάλιν , ει και εποιούμεν,
nec figuratum , eltingi prorsus nequit. Nec minor θεούς ηγούμεθα , και ως θεοίς ελατρεύομεν , όντως
foret impietas , si delineatas a nobis hominum ima- ή σεβούμεν· αλλ' ουδέν τούτων ποιούμεν. Θεού γάρ
gines arbitraremur esse deos , eisque tanquam diis σαρκωθέντος και όφθέντος επί της γης σαρκι, και }
livinos honores penderemus . At nihil tale admitti- c ανθρώπους συναναστραφέντος δι' άφατον αγαθότητα, 1
mus : verum , quando Deus pro inenarrabili boni- και φύσιν, και πάχος, και σχήμα , και χρώμα σαρ
tate sua factus est caro , et carne in terris visus κός αναλαβόντος , την εικόνα ποιoύντες ου σφαλλό
est, el cum bominibus conversalus est , naluram- μεθα . Ποθούμεν γάρ αυτού ιδείν τον χαρακτήρα
que nostram , necnon spissiludinem, et figuram , ώς γάρ φησιν ο θείος Απόστολος , « 'Εν εσόπτρω
ct colorem carnis assumpsit, nequaquam aberra- και εν αινίγματι νυν βλέπομεν . 5 Και εικών δε έσ
mus, ejus imaginem exprimendo. Formam enim οπτρον εστι και αίνιγμα , άρμοζον τη του σώματος
illius videre peroptamus.. Νam,, ut aii Apostolus :: ημών παχύτητι • πολλά γαρ κάμνων ο νους , ου δύ
« Videmus nunc in speculo et in enigmate 10. » ναται εκβήναι τα σωματικά , φησίν ο θείος Γρηγό
Porro imago est speculum et ænigma, corporis ρις .
nostri crassitudini conveniens. Quantumvis enim mens nostra enitalur, 346 ea quæ corporea sunt
transilire neutiquam potest, ut divinus ait Gregorius 11 .
3. Apage le , o invide diabole . Nobis invides γ'. "Ω από σου , φθονερέ διάβολε : φθονείς ημίν
quod Domini nostri contueamur elligiem , per quam ιδείν το του Δεσπότου ημών ομοίωμα, και δι' αυτού
sanctimoniæ compoles efficiamur. Invides nobis , αγιασθήναι • και ιδείν αυτού τα σωτήρια πάθη , και
quod salutarem ipsius passionem contueamur, de- θαυμάζειν αυτού την συγκατάβασιν , και θεωρείν
scensum ad nos miremur, miracula contemplemur, αυτού τα θαύματα, και επιγινώσκειν , και δοξάζειν
D
ejusque divinilatis potentiam agnoscamus , el colαυτού την τής θεότητος δύναμιν. Φθονείς τους αγίους
laudemus . Sanctis invides collatum ipsis a Deo της παρά Θεού δεδομένης αυτοίς τιμής. Ου θέλεις
Jonorem , descriptam eorum gloriam a nobis per- οράν ημάς την αυτών δόξαν ανάγραπτον , και ζη
spici non sinis , ne virtutem ipsorum ac fidem λωτάς γενέσθαι της αυτών ανδρείας και πί
æmulemur. Ferre non poles, nostram erga illos στεως . Ου φέρεις την έκ τής εις αυτούς πίστεως
lidem , tum corpori , lum animo prodesse. Araibi προσγενομένην ήμίν σωματικήν τε και ψυχικήν
non obsequemur, o dæmon inville et osor hominum . ωφέλειαν . Ου πειθόμεθα σοι , δαίμον φθονερε και
Audine ,, populi ,, tribus,, lingue,, viri,, mulieres,, μισάνθρωπε . 'Ακούσατε , λαοί , φυλαι , γλώσσαι . άν
pueri , adolescentes, inſanies, genis sancia Christia- δρες, γυναίκες , παίδες , πρεσβύται , νεανίσκοι ,
norum : Si quis vobis evangeliza veril, præler id νήπια, το έθνος Χριστιανών το άγιον : εί τις ευαγ
quod Ecclesia sancta catholica , a sanctis apostolis, γελίζεται υμάς παρ' ο παρέλαβεν ή αγία καθολική
• Psal . CΧΙΣ , 2. • Baruch 111, 38 . 10 1 Cor. ΧΙΙ , 12. Ging. Naz . oral . 2 De Theolog.
1321 DE IMAGINIBUS ORATIO III . 1322
Εκκλησία παρά των αποστόλων, Πατέρων τε , και A Patribus et conciliis accepit, et ad hunc usque
συνόδων , και μέχρι του νυν διεφύλαξε , μή ακούσητε diem servavit, aures ne præbueritis, neve serpen
αυτού · μή δεξησθε την συμβουλήν του όφεως , ως lis suadelain exceperitis, uli excepit Eva '19 ,, unde
εδέξατο Εύα, και έτρύγησε θάνατον , Καν άγγελος , et morteni vindemiavit. Licet angelus, licet impc
κάν βασιλεύς ευαγγελίζηται υμάς παρ' ό παρελά- rator evangelizet vobis præter id quod accepistis ,
βετε , κλείσατε τάς ακοάς • οκτώ γάρ τέως ειπείν , aures occludile : eo quippe nunc abstinebo , quod
ως έφη ο θείος Απόστολος , 'Ανάθεμα έστω , εκδεχό- sull.jungit apostolus Paulus ;; nempe ,, Anathema
μενος την διόρθωσιν. sit 13, quando emendationis exspectandæ locus
est .
δ' . 'Αλλά λέγουσιν οι μη ερευνώντες τον νούν 4. Illi vero, nihil de Scripturæ sensu perscru
της Γραφής , ότι είπεν ο Θεός διά Μωϋσέως του tando solliciti , objiciunt, quod per Moysem legisla
νομοθέτου, « Ου ποιήσεις πάν ομοίωμα , όσα εν τω lorem præceperit Deus : « Non facies tibi omnem
ουρανώ , και όσα εν τη γή . 5 Και διά Δαβίδ του similitudinem eorum quæ in coelo suni , quæve in
προφήτου : « Αίσχυνθήτωσαν πάντες οι προσκυνούν- lerra " . , Et per prophetam David : 1 Confundantur
τες τοίς γλυπτούς , οι έγκαυχώμενοι εν τοίς ειδώλοις omnes qui adoranl sculptilia , qui gloriantur in
αυτών , και τοιαύτα πολλά έτερα. "Οσα γάρ άν B simulacris suis15 et alia multa bis similia .
εκ της θείας

Migne J-P - Patrologia Graeca 94 Joannis Damasceni 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Migne J-P - Patrologia Graeca 94 Joannis Damasceni 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Migne J-P - Patrologia Graeca 94 Joannis Damasceni 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

131 1/94

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM,

OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUN LIBRORUM SCRIPTURÆ VERSUS , A

PATROLOGIÆ GRÆCÆ TOMUS XCIV.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE , EDITOREM ,

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ANDR. GALLANDII , ANG . MAII, WEGELINI :

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE .

VENEUNT 3 vol . 35 FRANCIS GALLICIS .

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

SÆCULUM VIII. ANNUS 756 .

OPERUM QUÆ IN HOC TOMO XCIV CONTINENTUR .

Parisiis. - Ex typis L. MIGNE .

Joannes Damascenus, presbyter et monachus, non confundendus est, ut multi fecerunt ,

MMCCCXV. - de libero arbitrio, in cod.MDCIÍI. - fragmentum de rebus geographicis, in

95) ; – in catenis in Lucam , Ep . ad Romanos et in præcipua V. ac N. T. in codd . XLIV ,

elementarium a voce S. Damasceni ad J. episc. Laodiceæ , ac n . 1 , 2 , 3, a Fabr. signali .

tabulis synopticis et prolegomenis generalibus de philosophia, ad n. 3 , in cod. CCIV.

in Porphyrii Isagogen de quinque universalibus prædicamentis ; p. 12 sqq . ubi con Kollarii

CLXI, et caput de virginitate, in cod . CLXV. — °Fragmenta quædam miscellanea, in cod .

n . 9. – p . 34 , n. 2. – p. 324 , n. 20. ex J. Damasceni capp. theologicis aliisque Patribus

(a) Lambec. de illis ludis, de Majuma, et de Co Billii valde discrepans.

fol. 195 , de quo v. supra , vol. VIII , pag . que tfauc

trono , plura leges in Walchii Histor. hæres . élc.

veum sententiam Frid . Spanhemji atque El . Dupin .

Aristoteles, lertius decimus apostolorum, bære- 419 .

33 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII . 34

τα γενέθλια p. 493 sed, και πανηγύρεις, ibid .

contemnendas esse rationes dubitantium et Damasceno hoc scriptum eripientium . Quando

luerat , reperire nusquam potui. Aliam adornavit Jo . OE colampadiuset Conrado Peutingero

22. Epistola ad quemdam , qui ad auctorem scripserat nepl touodorýoews, de confessione

19. 768 sey . 302. -

710. meus dileclus , 773. In octo beatitudines , 372.

164. 165 b. 166 b . Gregorii, thaumaturgi, capitula, 751. - Grego

του γραμματικού Ιωάννου και Συνόδου , 754 . Heraclides, p. 164. b 171.

Gregorius Nazianzenus , theologus, 329. 357. Ad Philadelphienses, 773. 780. - Ad Polycarpum ,

Isocrates , p . 146 b . 147. 149. Meletius , episcopus Antiochenus, 755.

525. 466. 533. 595. 648.. 1η μαtivitatem Christi , Olympiades, p . 177 b. ] .

384. Εις τα θεοφάνια 462. 536 seq . De paupere P

582-590 . 595 . In S. Romanum martyrem , 372. Phalarison, p. 100 b.

De sacerdotio , 330. 403. 513. 653. 651. Ex

Serinus , p . 83 b . 117 b . 122 b. 149. 177

E'pistola XXIV , 774. LV, 375 , 754 . 781. 787 .

171 b. 172 b . 173. 177 b. το δώρόν σου, 381.

31. Homilia in tetapópowoiv, transfigurationem Christi, p. 791-804. Incipit : Seūte

h ) Il. In Natalem B. Mariæ , p. 849 - 857 , Incipit : Aautpūs tavnguplet ķxtists

εγώ, p. 911, 912 .

sceni expositio (z * ). κίοις φιλοθέου . ΑΙ . 'Αδωνάϊ σοι την άδoυσαν σεπτήν

VIRO ILLUSTRISSIMO D. D. JOANNI - PAULO

ABBATI S. QUINTINI, REGALIS ET COLLEGIATÆ S. CERMANI ANTISSIODORENSIS DECANO

UTRIUSQUE ACADEMIE INSCRIPTIONUM ET SCIENTIARUM PRÆSIDI, ETC.

Etsipatrociniijure tua, VIR PRÆSTANTISSIME, censeri debent quotquot litterati nostri

cæpisti cura atque humanitate complectere.

operationibus, Epistolam ad Jordanem archimandritam de hymno trisagio, Librum de hære

Damasceno, Ecclesiæ Hierosolymitano hieromonacho, ignotum tunc fuisse ex eo infero , quod

ne tertia.pag. Lu , col . 2, ubi contra doctissimum Garnerium ostendo Cyrum et Joannem ,

primariam auctoritatem in Ecclesia habere ; quinimo adversus peculiaria quæcunque Lati

cujus perennis erga me amoris et benevolentiæ nunquam non recordabor.

priscorum monumentorum evulgatione locupletandæ se totum impendat, nihil nostri imme