Kul󰉃󰉉󰈹󰇽 at L󰈎󰈥󰉊󰈞an 󰈝󰈈 Ila󰈝󰈈 P󰈀n󰈇󰈕󰇽t a󰉃 L󰉉󰈈󰇽r 󰈻a P󰈎󰈘󰈏pi󰈝󰈀󰈼

LU󰈂󰈮󰈯
Absin, Carino, Gasendo, Lamela, Meris,
Ponferrada, Sabio, Zamarro
 Mga 󰈰󰈎󰈗󰇽󰈘am󰈀󰈝

01 An󰈇 M󰈈a Il󰈡󰈔󰇽󰈞o 04 Ila󰈝󰈈 m󰈇󰈀 K󰇽󰉄an󰈇󰈎󰇽󰈞

n󰈇 󰈛ga K󰈀󰈝󰈕󰇽na-󰈩󰉘

Ila󰈝󰈈 P󰈀n󰈏󰈝i󰉓󰈀l󰇽
02 05 An󰈇 Pa󰈈k󰈀󰈔󰇽󰈞ya󰈡
n󰈇 󰈛ga K󰈀󰈗󰇽󰈋an

Mga I󰉃󰈀 󰈼󰇽 Bun󰇷󰈡󰈕

03 Mga 󰈶󰈀󰉊󰈇a󰈘󰈎󰇽n 󰈻a P󰈀󰈈- 06 n󰈇 Za󰈛b󰈀󰈗󰇵󰈼
a󰈀s󰇽󰉒a 󰈼󰈀 Ib󰇽a󰈝, B󰈀󰉄󰇽n󰈇a󰈼
IL󰈮󰈶󰉚󰈯O
AN󰉂 󰈱G󰉝 󰈽󰈴O󰈵󰉝N󰈭
●
●
●
●
IL󰈮󰉑󰈭󰈟
● Napakasariwa ng simoy ng
hangin
● May sari-saring halaman
● May malawak na
kapatagan
● Maraming mga natural na
atraksyon
 TO󰈖󰈤󰈽󰈟T 󰈠󰇴OT󰈠
Vig󰈀󰈝 󰈠󰈦󰇽ni󰈻󰈋 T󰈡w󰈝 Ban󰈇󰉉󰈏 Wi󰈞d󰈚󰈎󰈘l󰈻 Kab󰈎󰈇󰇽󰈞 Fal󰈗󰈼
 PA󰉂󰈵󰉝󰈽N

Den󰈩󰈝󰈈d󰇵󰈝󰈈 Pin󰈀󰈔󰇻󰇵t
 PA󰉂󰈵󰉝󰈽N

Sin󰉉󰈚󰇽󰈞 Sin󰉉󰇼󰈢󰈞g Bib󰈎󰈝󰈈k󰇽

(Tin󰉉󰇼󰈢󰈞g)
PA󰈰󰈾󰈯󰈽WA󰈴󰉝
● Baribari - isang hindi nakikitang nilalang
● Multo
● Duwende
● Kapre
● Engkanto
● “Tabi Apo” - para hindi magkakasakit kapag
napadaan sa mga punso
PA󰈰󰈾󰈯󰈽WA󰈴󰉝
● Kung may patay
- pinaglalamayan ng ilang araw
● Paglibing ng bangkay
- ulohan ng kabaong ang mauna
- itinataas ang kabaong upang ang miyembro ng
pamilya ay maka daan sa ilalim
- nauuna ang pinakamatanda at susundan ng ibang
miyembro
 M󰉂A 󰇴󰈾Y󰉈󰈠󰈙A
Pam󰉉󰈗󰈏󰈞aw󰈩󰈝 F󰇵󰈼ti󰉏󰈀󰈘
M󰉂A 󰇴󰈾Y󰉈󰈠󰈙A
Ani F󰈩󰈻󰉄󰈏va󰈗
M󰉂A 󰇴󰈾Y󰉈󰈠󰈙A
Tan-󰈡󰈔 F󰇵󰈼ti󰉏󰈀󰈘
IL󰉝󰈰󰉁 P󰉚󰈰I󰈯󰈾W󰉚󰈴A
N󰉂 󰈱GA 󰈶󰉝󰈳󰉚HA󰈰
 M󰉂A 󰈵󰉝L󰉚󰉀A󰈯
1. pa󰈇󰈦󰈀h󰇽󰉘a󰈈
Ang pook na kinalalagyan ng Kalahan ay sa 󰈔󰈀󰈘󰈏ka󰈻󰈀󰈞
nasa matataas na lugar ng Acacia, Kahel, at
Kayapa, Nueva Vizcaya. Matataas ang pook 2. pa󰈝󰈈g󰈀󰈚󰈢󰉄
na ito at buhat sa ituktok ng isang bundok
ay buong paghangang namamalas nang
nakatayo ang kaakit-akit na kapaligiran na 3. pa󰈇󰈈󰈀w󰇽
iginuhit ni Bathala. Ang mga Kalahan ay isa
sa mga grupong etniko na naninirahan sa
kabundukan ng Nueva Vizcaya. 4. pa󰈇-󰈀󰇽󰈼aw󰈀
 PA󰉂󰇴󰉝P󰉚󰉀A󰈄󰉝G 󰈠󰉚 󰈵AL󰈾󰈶󰉚󰈟AN
Napag-alaman sa mga kinausap na may iba’t ibang anyo ang mga ulap upang magpahayag ng
kagandahan o kasamaan ng panahon
● kung manipis at maputi ang ulap, maganda ang panahon;
a. ● ngunit kung makapal at nangingitim, magiging masama ang panahon;
● ang takbo ng mga ulap ay nagpapahiwatig din ng kagandahan at kasamaan ng panahon.

Ang langit, araw, at buwan ay nagpapahayag din ng kagandahan at kasamaan ng panahon. May
b. mga pagkakataong nagtatago ang buwan, may maaliwalas na langit at may maulap na langit,
may mapulang-mapulang araw na nagbabadya ng di kainamang mga pangyayaring darating
tulad ng lindol.

May mga pahiwatig din ang mga hayop tungkol sa kalagayan ng panahon. Kapag hindi mapakali
c. (lalo kung gabi) ang mga hayop at nag-iingay maaaring may dumating na bagyo o lindol. Kaya
ang mga kilos ng mga hayop ay minamatyagan nila sapagka’t ito’y nagbibigay-babala ng
maaaring maganap, sa gayo’y nakagagawa na sila ng kaukulang pag-iingat.
 PA󰈰󰉁G󰉝󰉂󰉚󰈱OT

di󰈝󰈀󰈈󰇵n ● Ang tagapamagitan ay gumagamit ng gadangkal na tambo na

may maliit na buto ng anongya sa magkabilang butas.
● Unang-una’y nagdarasal ang matandang gagamot kina
Kabigat at Bugan na kanilang mga Bathala upang patnubayan
siya sa kanyang gagawin.
● Sa bawat pagbigkas ng pangalan na pinaghihinalaan,
dinadangkal ang dinagen o iyong tambo.
● Naniniwala silang may mga espiritu ang mga bagay kaya
pagkatapos ng pag-aalay ay maaari nilang gamitin ang
inilagay dahil nakuha na ang espiritu noon.
 PA󰉂󰉁󰉝W󰉚

Ang mga lalaki ang nagpapahinga sa bahay

pagkatapos na sila’y makapagbakod,
makapagbungkal, at makapag-araro na. Wala na
silang iintindihin sa bukid pagkatapos ng gawaing
iyon. Ang kababaihan ang magtatanim,
mag-aalaga ng pananim, at magaani.
 PA󰉂-󰉝󰉚󰈟AW󰉝
● Kimbal. Ito’y kung may makitang babae ● Bilang pagbubuo, masasabing ang mga
ang isang lalaki na ninanais na niyang katutubong Kalahan ay may sariling
maging asawa, humahanap siya ng taong pamamaraan ng pagtataya sa buti at sama
siyang magsasabi ng intensiyon niya sa ng panahon tulad ng iba pang tribo at ng
babae. Kapag pumayag ang babae sa ilang matatanda natin sa lalawigan.
kanyang iniluhog, magpapatay na sila ng
baboy. ● Dasal ang ginagamit nila.
● Kukuha ng isang basong tubig na
malamig ang matandang babaing ● Nananawagan sila kina Kabigat at Bugan
magkakasal at sasabihing “sana’y maging upang tulungan sila sa pagtuklas ng sanhi
malamig ang pagsasama ninyo.” ng karamdaman at kung paano ito
● Kapag nagsama naman ng hindi pa kasal magagamot.
kailangang magdasal muna bago pakasal
sapagka’t kung hindi’y magkakaroon ng ● Masasabing hindi maghihikahos ang mga
bukol, ulser, o pigsa ang mag-asawa Kalahan.
 WI󰈶󰉝

Kal󰈗󰈀󰈋󰇽n Tin󰈡󰇹 󰈢 Ka󰈘󰈀n󰈇󰈢󰉙a

wika dayalekto
M󰉂A 󰈵󰉝󰈓GA󰈴󰈾󰉚󰈯 SA
PA󰉂-󰉝󰉚󰈟AW󰉝 󰈠󰉚
IB󰉝󰉚󰈰, 󰉔AT󰉝󰈰󰉁󰉚S
Mga 󰈶󰈀󰉊󰈇a󰈘󰈎󰇽n 󰈻a P󰈀󰈈-󰇽as󰈀󰉒󰇽 󰈼a Ib󰈀󰇽󰈝, Ba󰉄󰈀n󰈇󰇽󰈼

Isang tunay na pangarap para sa isang

dalaga sa Ibaan, Batangas ang kasal.

Marahil, dulot ito ng kakaibang tradisyon

na hanggang sa kasalukuyan ay sinusunod
ng mamamayan lalo na ng mga tagabaryo

Sa lalaki, ito ay masasabing isang

bangungot lalo’t maiisip ang malaking
halaga ng salaping kasangkot sa ganitong
pagdiriwang.
 Mga 󰈶󰈀󰉊󰈇a󰈘󰈎󰇽n 󰈻a P󰈀󰈈-󰇽as󰈀󰉒󰇽 󰈼a Ib󰈀󰇽󰈝, Ba󰉄󰈀n󰈇󰇽󰈼

Na󰈎s󰇽󰈝a󰈞 Pam󰈀󰈚󰇽i󰈼󰈀n Ba󰈎s󰇽󰈝a󰈞

● Hindi lamang ang mga magulang
● Tawag sa kasalang ng mga ikakasal ang ● Isa ring okasyong pambaryo
namamanhik ang mga nakakompromiso ● Hindi lamang ang dalawang
magulang ng kalalakihan sa ● Lahat ng mga kamag-anak at pamilya ng mga ikakasal ang
mga magulang ng kapatid ng mga lalaki ang abala at nagagastusan,
kababaihan inaasahang tutulong sa pagluluto bagkus, pati na ang kanilang
● Katumbas sa pamanhikan sa at paglilinis mga kaibigan, kamag-anak, at
Bulakan ● Ang mga batang lalaki ang mga kapitbahay
● Isang matandang kaugaian inaasahang iigib, ang mga dalagita ● Maging ang mga
na nananatili at hindi at dalaga ang namamahala sa tagamalayong lugar na
naitaboy ng makisasyon mula paghahain at pag-iistima sa mga nagkataong ninang o ninong
sa mga bakuran at bukirin ng bisita ng ikakasal ay kailangang
Ibaan ● Ang mga may edad ang mga nasa dumalo o magpapunta ng
pagluluto at ang iba ang kanilang kinatawan.
maghuhugas ng mga pinggan
 Mga 󰈶󰈀󰉊󰈇a󰈘󰈎󰇽n 󰈻a P󰈀󰈈-󰇽as󰈀󰉒󰇽 󰈼a Ib󰈀󰇽󰈝, Ba󰉄󰈀n󰈇󰇽󰈼

● Hindi natatapos sa isang araw lamang Pam󰈀󰈚󰇽i󰈼󰈀n

● Tulad ng pagpanhik sa hagdan na may mga baitang

● Unang hakbang
● Ang mga kamag-anak ng lalaki ay pupunta sa bahay ng mga
Pat󰉉󰇼󰈏󰈈an pinsan ng babae upang punuin ng tubig ang kanilang tapayan
● Ang pamilya ng lalaki ang inaasahang pupuno sa tapayan ng
babae
● Ang lahat ng mga tumulong sa patubigan ay tutuloy sa bahay
ng lalaki upang doon kumain
 Mga 󰈶󰈀󰉊󰈇a󰈘󰈎󰇽n 󰈻a P󰈀󰈈-󰇽as󰈀󰉒󰇽 󰈼a Ib󰈀󰇽󰈝, Ba󰉄󰈀n󰈇󰇽󰈼

Bul󰉉󰈝󰈈󰇽n Pam󰈀󰈸󰇽󰈕a

● Mga ilang araw matapos ang patubigan ● Ang perang ipambibili ng

● Sa hakbang na ito ay pupunta sa bahay ng gagamitin ng babaing ikakasal
babae ang mga magulang ng lalaki na may ● Lahat ng bagay, tungkol sa
dalang malaking isdang tambakol.
gagamitin ng babae, ay
● .Pag-uusapan na nila ang mga magiging
ninong at ninang at mga abay sa kasal, at kailangang gastusan ng lalaki.
petsa ng kasal at pati na ang ihahanda sa
araw ng kasal
 Pag󰉉󰉊󰈻a󰈦 t󰉉󰈝󰈈k󰈢󰈗 󰈼a h󰈀󰈝󰇶󰇽 n󰈇 󰈕as󰈀󰈗

● Lagi silang hati sa pagkaing ihahanda, tulad ng

bigas at mga hayop na kakatayin ● Ang kasangkapang
● Ang pagluluto ay sisimulan sa ante-disperas gagamitin ay nasa
● Sa araw ng ante-disperas ipadadala ang mga responsibilidad din
kahon ng mga alaala sa mga ninong at ninang sa ng kalalakihan.
binyag, kumpil at kasal ng mga ikakasal.
● Sa bakuran ng
nobya ay
magtatayo pa sila
ng sibi, na siyang
● Bukod sa yero, aarkila pa rin ang
magiging lugar ng
mga kalalakihan ng mikropono na
kainan sa bisperas
may dalawang ispiker at radyong
at araw ng kasal
ponograpo na gagamitin sa bisperas
ng kasal.
 Pag󰉉󰉊󰈻a󰈦 t󰉉󰈝󰈈k󰈢󰈗 󰈼a h󰈀󰈝󰇶󰇽 n󰈇 󰈕as󰈀󰈗

● Sa gabi, matapos maghapunan ang mga bisita, ang mga bangko ay iaayos
nang pabilog sa harap ng bahay ng babaing ikakasal.
● Ang kabinataan at kadalagahan naman ay magsisiupo sa naturang bangko
upang pasimulan ang pasayaw. Matapos ang sabitan,
● Sa saliw ng malambing na tugtog ng plakang nakatapat sa dalawang ispiker, isusunod naman ang
ang magnobyo ay sasayaw bilang pagbubukas sa pambisperas na paghiling ng mga awitin
pagdiriwang. sa mga kamaganak at
● Sa kalagitnaan ng tugtog, sila ay sasabitan ng pera ng kani-kanilang partido. kaibigan upang
● Dito ay magpaparamihan ng maisasabit ang dalawang partido at di umano, bigyang-aliw ang mga
ang halaga ng naisabit ang siyang batayan ng pagkagusto sa nobya o nobyo nagtitipon at upang
ng magiging biyenan nito. mapanatiling gising ang
● Kaya kung marami ang isinabit ng partido ng kalalakihan, sadyang gusto nila mga tagaroon sa buong
ang naturang nobya para sa kanilang binata. magdamag.
● Ang halagang masasabit ang magiging pasimulang pondo ng mga ikakasal.
 Pag󰇼󰈀󰈘󰈏k 󰈻a B󰈀󰈋󰇽y:
● Sasalubungin ng mga paputok Bago naman pumasok sa mismong
● Sasabuyan sila ng bigas at bulaklak kabahayan:
● May mag-aalay ng kalamay at inumin
sa puno ng hagdanan
● Magsusubuan ang lalaki at babae
● Pagkainom ng tubig ng lalaki saka
● Pamahiin: Ang unang tatapak sa
iinom ang babae
baitang kung sino ang mauna ay ● lahat ng naroroong matatanda ay
siya ang mananaig sa disposisyon pagmamanuhan ng mag-asawa
kapag sila ay nagsasama na. bilang : paghingi ng bendisyon
 Ka󰈎n󰇽󰈝
Una󰈝󰈈 H󰈀󰈏n: Ika󰈗󰉓󰈀n󰈇 H󰇽i󰈞: Ika󰉃󰈘󰈡n󰈇 H󰇽i󰈞:

● pupunuin ang mesa ● lahat ng kasapi sa ● lahat ng kasapi sa

mula: ninong at partido ng partido ng kalalakihan
ninang hanggang sa kababaihan. ● Magsisilbi sa mga
batang nagsala at kumakain salahat ng
nagsaboy ng kasapi sa partido ng
bulaklak sa kababai
simbahan.
 Pag󰉃󰈎󰉄󰈏n󰇷a
● suman, sigarilyo, at iba’t ibang uri ng puto at minatamis na pagkain
● mag-asawa ang tatayong tindera ○ bisita ang magiging mga mamimili.
● naturang paninda ay may mga halagang mapagkakasunduan ng mga nasa harapang
yaon.

Pag󰈔󰈀󰈕󰇽su󰈝󰈡󰇶-s󰉊󰈝o󰇶 s󰈀 󰈥󰇽󰈈bi󰈗󰈎:
● ninong at ninang sa binyag ng lalaki
● ninong at ninang sa binyag ng babae.
● ninong at ninang sa kumpil
● ninong at ninang sa kasal
○ Tao inaasahang makapamimili ng pinakamalaking halaga
 Pag󰇷󰈀󰉄󰈏n󰈇 󰈼a D󰈀p󰈏󰉃
● unang makatutuntong ang babae sa bahay ng kanyang biyenan.
○ Suot ang damit pangkasal ○
○ Ang mag-asawa at ng mga magulang ng lalaki ang munting parada mula sa bahay ng
babae patungo sa bahay ng lalaki.
● Pagpanhik sa bahay ng lalaki ay uulitin ang seremonya sa hagdan upang maging masagana ang
kanilang kabuhayan.
● Pagpasok naman sa kabahayan ay sasalampak sila sa nakalatag na puting kumot.
● Ang mag-asawa ay palilibutan ng mga kapatid ng lalaki upang hindi sila sugurin ng hipag sa mga
darating na araw
● Sasabuyan sila ng barya habang nakaupo at may isang matandang mangangaral na babae.
● Wiwisikan sila ng ina ng lalaki ng tubig buhat sa inuming natira sa seremonya sa hagdan.
● Pagmamano sa mga nakatatanda
● Pupuluti n ng babae ang mga baryang inihagis sa kanila
● Titiklupin din nila ang inilatag na kumot bilang simula sa kanyang pakikipamuhay sa kanyang mga
biyenan
● Titiklupin ang inilatag na kumot : bilang simula sa kanyang pakikipamuhay sa kanyang mga
biyenan
● Huling hakbang:
○ ang babae ay magbibihis na ng damit pangkasal.
● Ang pagbibihis ay sa bahay ng lalaki ginagawa : ipahayag na ang lahat ng angkin ng babae
ay ipinaiilalim na niya
○ Aktwal na na natatapos ang Pamamaisan.
● Unang gabi: sa bahay ng babae matutulog ang mag-asawa
● Magpapalipat-lipat sila ng tutulugan sa loob ng isang linggo - hanggang sa magkaroon ng
sariling bahay
 WI󰈶󰉝
● Tagalog : gamit na wika ng mga
Batangueño
● May pekyularidad depende sa
komunidad na gumagamit nito
● Tinutukoy iyo batay sa sumusunod:
○ Sa leksikon at ponolohiya na
tinuran ni Ramos
○ Sa morpolohiya at
○ Sa iba pang mga komponent
ng speech act na batayan ni
Hymes (1975).
KA󰈰󰈵󰉝N󰉚-E󰇳
 KA󰈰󰈵󰉝N󰉚-E󰇳
Isa sa mga lalawigan ng bulubundukin sa bahaging
norte ng Luzon ay ang lalawigan ng Benguet. Bilang
salad bowl of the Philippines ay makikita rito ang iba’t
ibang uri ng gulay na pampalusog. Sagana rin dito
ang mga berries na tulad ng strawberries, mulberries,
at blueberries Ang benguet ay nahahati sa
dalawang pangkat etniko, ang mga Kankana-ey at ang
mga Ibaloy. Ang mga kankana-ey ay kilala sa pagiging
payak, mapagkumbaba, masipag, may sariling
paniniwala at panindigan, malamig ang ulo subalit
nakahandang magtanggol sa oras ng panganib.
 WI󰈶󰉝

Kankana-ey rin ang tawag sa wika ng mga

Kankana-ey. Upang magkaintindihan ang dalawang
pangkat etnikong Kankan-ey at Ibaloy ay gumagamit
sila ng wikang Ilokano. Ingles naman ay para sa mga
turistang dayuhan.
 ED󰈖󰈶󰉚󰈟YO󰈰
Ang sinaunang Kankana-ey ay hindi halos nakapag-aral dahil sa kakulangan ng mga paaralang
mapapasukan, hindi rin sila nakapagpahayag ng kanilang mga iniisip, ideya at damdamin sa
pamamagitan ng pagsusulat kundi sa pamamagitan ng pagsasalita lamang. subalit ang bagong
henerasyon ay higit na mas mapalad.

Marami ang nakapagtapos sa mga kurso tulad ng agrikultura o paghahalaman, forestry o

panggugubatan, inhenyeriya, paggagamot sa tao at hayop, pagtuturo, pagmimina at iba pa.

Sa pagsusulat ng wikang Kankana-ey ay walang orihinal na alpabeto kaya ang ginagamit ay

alpabetong Romano. Hanggang sa kasulukuyan wala pang opisyal na linggwistikang pagsusuri
ang wikang ito.
 HA󰈰󰉝󰇴-B󰈓󰉀A󰈄
● Kaugalian ng mga Knakan-ey ang
magbungkal sa lupa. Ang kanilang
pagmamahal sa lupa ay
mapapatunayan ng kanilang
makakapal na talampakan at kamay
dahil sa walang hinting paglilinang sa
lupa umulan man o umaraw.
● Paghahabi
 AN󰉂 󰈵󰉝S󰉚󰈴A󰈯
● Ang kasal sa katutubong paraan ay may kanyao na dinaraos sa
tahanan ng babae.
● Kasama sa seremonya ang pagpaparte ng hayop na maaaring
nuwang (kalabaw), baka o baboy. Iniihaw ang hayop na ito bago
hahati-hatiin upang ilaga.
● Ang bilang ng hayop na lulutuin ay ayon sa kakayahan ng
kanilang pamilya.
 KA󰈠󰈖󰈭󰈙AN 󰈰󰉁 M󰉂A 󰈵󰉝N󰈶󰉚󰈯A-󰉋Y
Palingay o Tapis- ito ang kasuotang pang ibaba
ng mga babae na may kombinasyon na kulay puti,
pula at itim

Wanes o Bahag- ito ang kasuotang pang ibaba ng

mga lalake na may kombinasyon din na kulay puti,
pula at itim ngunit mas manipis na lapad kaysa sa
Tapis.
 SA󰇳󰉝󰈉 󰉚T 󰈲U󰈟󰈾K󰉚

Tayaw- isang katutubong sayaw ng mga

Kankana-ey. Ito ay ginagawa tuwing may espesyal
na okasyon tulad ng kasal, pista o kasiyahan

Gangsa at Solibao- mga katutubong musical na

instrumento. Ginagamit tuwing sasayaw ng tayaw
 PA󰈰󰈾󰈯󰈽WA󰈴󰉝

Isa sa kanilang paniniwala ay ang

MUMMIFICATION o pag preserba sa
katawan ng patay. Mahabang proseso ang
mummification na ginagawa nila na minsa’y
umaabot pa ng ilang araw o lingo. Ito
inuumpisahan bago pa mamatay ang isang
tao.
AN󰉂 󰇴󰉝G󰈶󰉚󰈵AN󰇳󰉝󰈭
 Nag󰈔󰈀󰈕󰇽n󰉘a󰈡 󰈢 󰈦ap󰈀󰇷󰈏󰉄
● pasasalamat sa pagkakaroon ng kayamanan
● bunga ng kahilingan ng isang patay na miyembro ng pamilya
na naipababatid sa pamamagitan ng panaginip
● kapag matagal na ang karamdaman ng isang miyembro ng
pamilya at hindi mapagaling ng mga gamot

nakaaalam kung magpapadit ba ang pamilya o

Hi-b󰈡󰈔 󰈢 a󰈞󰈡p hindi
 Mag󰈥󰈀󰇶󰈏t
● tatlong baboy
Mag󰈊󰈀󰈋󰇽n󰇷a 󰈞g 󰈚󰈈a ● isang kalabaw
su󰈚󰉉󰈼󰉊no󰇷: ● isang baka
● Tapey: mga dama o putek na alak buhat sa bigas
na tinatawag na tapey
● bumibili siya ng bagong damit para sa patay tulad

Dam󰈎󰉃 󰈦󰇽ra 󰈻󰈀 ● lakba o tapis

bahag,
pa󰉃󰈀󰉙 ●

● panyolito o banda
● kumot

Mab󰈀󰈔󰈏 o ● Ito ang tawag sa pinakapari ng

pi󰈝󰈀󰈕󰇽pa󰈸󰈎 mga nagkakanayo
 Mag󰈥󰈀󰇶󰈏t

● Kakatayin na ang isang baboy upang maipakain sa mga dumating na panauhin.

● Hindi magdarasal habang kinakatay ang baboy
● pasimulan ang pagsasayaw ng katutubong sayaw na ginagamitan ng Gong
● Baklew : sagutan sa katutubong awiting
● ang tatlong baboy at hinahayaang hulihin ng matatapang na lalaki
● Ilalagay ang nakataling mga baboy sa harap ng bahay o hagdan ng
bahay na kinaroroonan ng mabaki
 Pag󰈻󰈎󰈛󰉊la 󰈝󰈈 M󰈀b󰇽󰈔i
Sa pagdarasal ng mabaki binabanggit na lahat ang mga pangalan ng mga namatay na
kamag-anak.
Makaalung :
Bahagi ng pagsasayaw habang dinadarasal
ang mga nagpapadit

Kumot:
Ginagamit ng mag-asawang nagpapadit . Ang isang kumot ay nasa
balikat ng lalaki at ang isa naman ay nakabalot sa babae at
nagsasayaw sila sa saliw ng gong
Latusan:
Habang nagsasayaw sila, ang isa namang mabaki ay
sisigaw habang itinuturo ang nagsasayaw
 Pag󰈻󰈎󰈛󰉊la 󰈝󰈈 M󰈀b󰇽󰈔i
● Pagkatapos ng pagdarasal sabay-sabay nilang kakatayin ang baboy sa
pamamagitan ng pinatulis na kahoy. Gayon din ang gagawin sa baka at sa
kalabaw
● isimulan na ang pagsasayaw ng lahat. Sa unang hatinggabi, ginagawa rin
ng mabaki ang bagel.
● Ang mabaki nama’y magdarasal at ang iba nama’y nagpapatugtog ng gong
na nakapalibot sa mag-asawang nagpapadit
● Malakas naman ang pagdarasal ng mabaki upang pagkaraan ng
pagdarasal ay simulan na ang pag-inom ng tapey

● Ang lahat naman ng mga ulo ng piñata na hayop ay itatabi na at iyong

mga dapat iluto ay iluluto na para makain kinabukasan
 Kat󰈗󰉉
Ika󰈗󰈀󰇻󰈏n󰇷a󰈘󰈀w󰇽󰈝󰈈 ar󰈀󰉒
Ika󰉃󰈘󰈡n󰈇 󰇽󰈹aw Ika󰉒󰈀󰈘󰈢n󰈇 a󰈹󰈀w
kinakatay ang isang
at I󰈔󰈀󰈘󰇽bi󰈝󰈘󰈎m󰇽󰈝󰈈 ar󰈀󰉒,
baboy, ang kawalu kung kailan Ang kahawal kung saan
nagkakatay naman ng maliit na baboy na
dalawang baboy at lamang ang kinakatay at
pinatutugtog ang agong upang wala na ring sayawan,
magsayawan naman ng gabi at kundi pagdarasal na
isang araw habang nag-iinuman lamang ng mga mabaki.
ng tapey.

Hul󰈎󰈝󰈈 󰇽ra󰉒 Ang pagpatay ng mga manok

Ang babae at lalaki’y tutungo sa uma o kaingin
Pagkatapos magdasal ng mabaki maaari nang makapunta sa
malayodahil sa panahon na pagpapadit ay hindi sila maaaring lumayo
M󰉂A 󰈾󰈙󰉚 SA 󰉗󰈖󰈯D󰈭󰈶 󰈯G
ZA󰈲󰉔󰉝L󰉈󰈠
● Layunin nilang pag-aralan ang ponolohiya, morpolohiya, at
sintaktika ng mga Ita
● Ang mga Ita ang kaunaunahang taong naninirahan dito
● Mas mabuti ring kasama sa mapag-aaralan nila sa mga Ita
kanilang mga:
○ Kwentong bayan
○ Salawikain
○ Epiko
○ Pamahiin
○ Dasal
○ Tulang pambata
● Limang oras na biyahe sa trak
● Tatlong oras na biyahe sa weapon carrier
○ weapon carrier-nag-iisang sasakyan na pampasahero
● Hindi lamang puro Ita ang nakatira sa Naculcol
● Walong kilometro ang kinakailangang lakarin
● Kailangan magdala ng lahat ng
kailangan: Gamot at pagkain
● Kanin lamang ang kinakain ng
mga Ita, minsan nilagang kamote
● Simple lamang ang kanilang mga
kubo
● Magdala ng maihahandog sa mga
Ita CREDITS: This presentation template was created by
Slidesgo, including icons by Flaticon, and infographics &
images by Freepik.
● Paglalakbay, pagsasakay, paglalakad
● Mapayapa ang lugar, puro bundok
● Palikurang hindi karaniwan
 Tip󰈎󰈔󰇽󰈘 na 󰈎󰉃󰈼󰉊ra 󰈝󰈈 m󰈇a I󰉄󰈀
● Kulot na kulot ang buhok
● Sunog na sunog ang balat
● Pandak na pandak
● Sarat na sarat ang ilong
● Makapal na makapal ang
labi
Nak󰈎󰉃󰇽 󰈞il󰈀󰈝󰈈 t󰈢󰉃o󰈡󰈞g 󰈏󰉃󰈼ur󰈀 󰈝󰈈 m󰈇a I󰉄󰈀
● Mamula-mula at tila ginintuang
balat
● Buhok na kakulay ng buhok ng
mais
● Matatangos ang ilong ng mga
may halong dugo
● Nagsusuot ng damit
 Rel󰈎󰈊󰈏󰉙os󰈡 󰇽󰈝󰈈 m󰈇a I󰉄󰈀

● Sila ay nananalangin bago magsimulang kumain

● Sila ay relihiyoso
● Nagsasalita ng wikang Filipino at bi-lingual
(Ingles-Tagalog)
● Mga misyonaryong Amerikano ang
nakarating na rito
● Ang Naguisguis ay binubuo ng mga kubo ng mga
Ita
● May skwelahang nagtuturo hanggang grade 4
● Nagtatrabaho sila sa lupa
● Maituturing ng may kaya doon kapag sementado
ang pundasyon ng kubo
● Walang kuryente doon
● Pinakapopular na mga kasangkapan para
sa kanila:
○ Aparador o baul
○ Mesang Kainan
○ Bangkitong upuan
● Sapa ang kanilang babaran ng maruruming
plato
● Sila ay sagana sa kagandahang
loob
● Ang mga Ita ay may nahihiyang
mga ngiti
● Ugali nilang panay ang
paghingi ng paumanhin
● Sa kabila ng lamig, may oras
parin silang magbahagi
ng kwentong Ita
Nagpunta sila roon
upang pag-aralan
ang ponolohiya,
morpolohiya, at
sintaktika ng wika
ng mga Ita
“An󰈇 󰈋ig󰈎󰉃 󰈦󰈢 na󰈚󰈎󰈞g 󰈔󰇽i󰈘󰈀n󰈇󰇽󰈞 ay 󰈇󰈀󰈛󰈢t. No󰈡󰈝󰈈 m󰈇󰇽 󰈞ak󰈀󰈸󰇽a󰈞g 󰇼󰉉󰉓󰇽n a󰉘 󰇶󰉉m󰇽󰈝a󰈼
ka󰈚󰈎 󰈞g 󰈥󰇵󰈼te. A󰉃 󰈕ul󰈀󰈝󰈈 n󰇽 󰈔u󰈘󰈀n󰈇 󰈦󰈢 an󰈇 󰈛g󰈀 󰈇󰇽󰈛ot 󰈝󰈀 󰇶󰇽la-󰇷󰈀󰈘󰇽 n󰈇 󰈛ga
mi󰈻󰉙󰈡n󰇽󰈸󰉙on󰈇 A󰈛󰈩r󰈏󰈔a󰈞󰈡,”

“An󰈇 a󰈘󰈀m 󰈔󰈢 󰈼a l󰉉󰈥󰇽 󰈕o’y 󰈀󰈔󰈏󰈞 it󰈡. A󰈔󰈢 a󰈞g 󰈝󰈀󰈈b󰉊󰇼u󰈞g󰈔󰈀󰈘, 󰇽ko 󰈀󰈝󰈈 n󰇽󰈇󰈦ap󰈀󰈗󰇽, a󰈕󰈡 󰇽n󰈇
na󰈇󰈋󰈎h󰈏󰈸a󰈦. M󰈀y 󰈏󰈻a󰈞g 󰈎󰇼󰈏󰈈 ku󰈚󰈀󰈛k󰇽󰈚 󰈞it󰈡. M󰇽󰈇󰈕it󰈀 󰈸󰇽󰉓 ka󰈚󰈎 󰈼󰇽 hu󰈻󰈈󰈀d󰈢. A󰈝󰈈 sa󰇼󰈎 󰈕󰈢’y
hi󰈝󰇶󰈎 k󰈢 a󰈗󰈀󰈛 󰇽n󰈇 󰇶a󰈀n 󰈥󰇽󰈦un󰉃󰈀 󰈼󰇽 hu󰈻󰈈󰈀d󰈢. Ba󰈻󰉄󰈀’t 󰇼󰇽󰈋al󰈀 󰈝󰇽 a󰈞g 󰈥󰈀󰈞󰇽 ko, 󰈝󰈈󰉉n󰈏󰉃
sa󰈗󰈀󰈛󰇽t 󰈝a 󰈘󰈀m󰇽󰈝󰈈 at 󰈚󰉉󰈘󰇽 no󰈡󰈝 󰇽󰉙 hi󰈝󰇶󰈎 n󰇽 󰈔a󰈛󰈎 n󰇽󰈇󰈕it󰈀.”

“Nak󰉉 󰈻󰈏󰈈ur󰈀󰇷󰈢󰈞g 󰈚a󰈎󰈏󰈞ip 󰈔󰈀󰉙󰈢 sa 󰉃󰈀󰉄l󰈢󰈝󰈈 ar󰈀󰉒 󰈞󰇽 ti󰈇󰈎󰈘 n󰈏󰈝󰉙o r󰈎󰉃󰈢. Wa󰈘󰈀 k󰇽󰉘o󰈞g
ma󰈸󰈎󰈹󰈏ni󰈇 󰈕󰉉n󰇷󰈏 󰈋un󰈎 󰈝󰈈 k󰉊󰈗i󰈈l󰈎󰈇. W󰇽󰈘a k󰈀󰉘󰈢󰈞g 󰈚a󰈕󰈎k󰈏󰉃a 󰈕󰉉n󰇷󰈏 󰈛ga 󰇼󰉉󰈞d󰈢󰈔. A󰈞g 󰈔a󰈦󰈩
ri󰉃󰈡’󰉙 k󰇽󰉃a󰈼 n󰈇 󰈼in󰉉󰈝󰈢󰈈 na 󰇼󰈎󰈈󰇽s. A󰈝󰈈 pa󰈇󰈕󰈀󰈏n 󰈸i󰉄󰈡’y 󰈔󰇽󰈛ot󰈩. K󰇽󰈥a󰈈 n󰈀󰈔󰇽󰈦ag󰇼󰈀󰉙󰈢’y 󰈔a󰈞󰈎n.
Ngu󰈝󰈎󰉄 t󰈏󰈝i󰉄󰈎y󰇽󰈔 󰈕o s󰈀 󰈏󰈝󰉙o, t󰈀󰈊󰈏󰈛ik 󰈝󰈀 󰉄󰇽o k󰈀󰈚󰈏󰈞g 󰈚󰈈a It󰈀, 󰉒󰇽󰈘a k󰈀󰈚󰈏󰈞g 󰈇u󰈘󰈡.”
“Dit󰈡’󰉘 󰉓󰇽la󰈝󰈈 m󰈀󰈇󰈞󰇽na󰈔󰈀󰉓. ‘P󰇽g 󰈥u󰈛󰉉t󰈢󰈗 󰈕a n󰈇 󰇻󰉉w󰈏󰈇 󰈞g 󰈻a󰈈󰈎n󰈇 󰇽󰉄 in󰈎󰉒󰇽󰈞 mo 󰈻󰈀 󰈼󰇽pa 󰈥󰈀󰈹󰇽 ma󰉒󰈀󰈘󰇽
an󰈇 󰈘󰈀n󰈇󰈈󰇽m, 󰉒a󰈘󰈀n󰈇 󰈈󰇽ga󰈗󰈀󰉓 n󰈏󰉘a󰈞. P󰈀g 󰈝󰇽󰈦ut󰈡󰈗 󰈞󰇽 an󰈇 󰇻󰉉w󰈏󰈇 󰈞g 󰈻a󰈈󰈎n󰈇 󰇽󰉄 it󰈡’󰉘 󰈞󰇽ka󰇼󰈀󰇻󰇽d 󰈻a 󰈼󰈀p󰇽
an󰈇 󰈎󰇻󰈏g 󰈻a󰇻󰈎h󰈏󰈝 a󰉙 m󰈀󰉘󰈹󰈢on 󰈝󰈀󰈞g 󰈚󰇽󰉙-ar󰈎 󰈝󰈏󰉙an. P󰈀󰈇 󰈞󰇽ka󰈎󰉒󰇽󰈞 ka 󰈝󰈈 k󰈀󰈊󰈏󰉄 na 󰈀󰈝󰈢󰈞g 󰇼a󰈈󰈀y,
ma󰉃󰈎󰉄󰈏ya󰈔 󰈛󰈡n󰈇 󰈏󰈼an󰈇 󰈘󰈎n󰈇󰈈󰈢 o 󰈎s󰇽󰈝󰈈 bu󰉒󰈀󰈞 󰈢 ku󰈝󰈈 g󰈀󰇽󰈝o 󰈛󰈀n 󰈔󰇽󰉄ag󰈀󰈗 󰈞󰇽 pa󰈝󰈀󰈋󰈢n󰈇 i󰉓󰈀n 󰈚󰈢 󰉙an 󰈀󰉘
wa󰈗󰈀󰈞g 󰈚󰇽󰈈ka󰈔󰈀󰈏󰈞te󰈸󰈩󰈼. K󰇽hi󰉃 󰈞󰈀k󰈏󰈔i󰉄󰈀 n󰈏󰈝󰉙on󰈇 󰈕󰈀m󰈏’󰉘 󰇶ah󰈡󰈥, 󰈕󰇽mi’󰉘 󰈛󰈀t󰇽󰈥a󰉄”

“Pag 󰈚󰈀󰉙r󰈢o󰈝󰈈 m󰈀󰉘 󰈼󰇽ki󰉃 󰇶󰈎t󰈢 a󰉘 󰈛󰈀y 󰇷󰈢󰈕to󰈸 󰈕󰈀m󰈏. Hi󰈝󰇶󰈎 n󰈇󰇽 󰈘an󰈇 󰈕󰈀t󰉊󰈗a󰇶 n󰈇 󰇶ok󰉃󰈡󰈹
ni󰈝󰉙󰈡. S󰈏ya’󰉘 󰈞󰈀g-󰇽a󰈝󰈎󰉄󰈢, na󰈇󰈼󰈀s󰇽󰉘a󰉓 h󰈀󰇼󰇽󰈞g 󰈝a󰈈d󰈀󰈸󰇽󰈼al, 󰈔󰉉󰈛󰇽ka󰈝󰉄󰈀 󰇽t
na󰈝󰈀󰈞󰇽g󰈊o󰉙.”
“Pin󰈀󰈥󰇽󰈘ab󰈀󰈻 󰈞󰈏ya 󰈀󰈝󰈈 m󰇽󰈻a󰈼󰈀m󰇽󰈝󰈈 es󰈥󰈎󰈹󰈏tu 󰈻󰈀 󰈕󰇽ta󰉒󰈀󰈞 n󰈇 󰈛ay󰈻󰈀󰈕󰈏t a󰉃
si󰈇󰉉󰈹󰇽do󰈝󰈈 󰈀n󰈇 󰈏󰈞a󰈀n󰈏󰉃u󰈋󰈀n 󰇽󰉘 󰈈um󰈀󰈇󰇽󰈘in󰈇, 󰈛󰈀l󰈏󰇼a󰈞 n󰈀 󰈗󰇽󰈛an󰈇 󰈕󰉉n󰈇 󰉄󰇽la󰈇󰈀󰈞g
ay󰈀󰉒 󰉊󰈛al󰈎󰈻 󰈞g 󰈚a󰈼󰈀m󰇽󰈝󰈈 es󰈥󰈎󰈹󰈏tu 󰈻󰈀 󰈕󰇽n󰉘a󰈞g 󰈔󰈀󰉄󰇽wa󰈝,”
“Marami kaming mga esto-estorya ngunit ang matatandang Ita
na lamang ang nakakaalam ng mga iyan. Maski sinong
matatandang Ita ang pagkwentuhin ninyo ay
makapagkukwento ng marami.”

“May dasal din kami para sa mga Anito at ito’y sinasabayan ng

tugtog ng gitara, kantahan, sigawan. Ngunit kami’y labis na
nagtataka kung bakit interesado kayo sa mga ito,”
❏ Ngunit ang pakikipag-usap sa kanila’y sa gabi lamang
sapagkat sa araw sila’y nagtatrabaho.

❏ Kaya’t sa araw, upang hindi kami makaabala sa kanila,

kami’y dinala nila sa kanilang bukid, doon sa malayo sa
pollution, overpopulation, traffic jam, at
inflation.

❏ Napakaganda ng tanawin, para bang bukod silang

pinagpala na sa tuwi-tuwina’y wala silang kapiling
kundi ang makapigilhiningang kagandahan ng
kalikasan
❏ Marunong sila ng wikang pambansa, at hindi lamang
basta marunong; mabulaklak pa silang magsalita.

❏ Akala nami’y wala silang alam sa mga nagaganap sa

kanila, yon pala’y alam nila, wala nga lang silang
magawa.

❏ Dito sa bayan ng mga Ita, ang mga bituin ay tila ba higit

na maningning, tila nag-aanyaya sa nakatingala na
makipag-ugnayan sa kalikasan, tila ba tatawa-tawa sa
mga walang kwentang adhikain ng tao, at sa mga
bagay-bagay na ipinaninimdim nang labis-labis.
Sila, ang mga Ita, ang tunay na mga Pilipino; walang
bahid-dungis ng kalinangang banyaga. Sila’y itinaboy hindi
ng walang kaalaman kundi ng kawalang-kakayahang
ipagtanggol ang kanilang karapatan doon sa kabundukan
ngunit sila’y nagpatuloy sa pamumuhay na matapat at
walang pag-iimbot sa kapwa.

Sa kabila ng kadahupan ng buhay at pagwawalang-bahala

ng mga higit na nakapag-aral at higit na
sibilisado, sila’y nananatiling nabubuhay nang may
dignidad sa sarili nilang pamamaraan.
Mar󰈀󰈚󰈏󰈞g Sa󰈗󰈀󰈛󰇽t!
Ab󰈻i󰈞, Ap󰈥󰈘e M󰈀󰇵
Car󰈎ñ󰈢, An󰈝a M󰈎󰇸h󰇽e󰈗󰈀
Gas󰈩󰈝󰇶󰈢, Jul󰈎󰇽󰈝a
Lam󰈩󰈗󰇽, Ke󰉙
Mer󰈎󰈻, F󰈹󰇽n󰇹i󰈼 D󰈀n󰈏e󰈗
Pon󰇾󰈩󰈹r󰇽󰇷a, R󰉉󰉓󰈏l󰈗 L󰉙n
Sab󰈎󰈢, Sofi󰈀 󰉇r󰇽󰈝󰉜
Zam󰈀󰈸󰈹󰈢, Th󰈸󰉙s󰈊i󰈀 J󰉊󰈘le󰈻