CAC LO~I BOM

Cae IO(li bom cd the lam vi~c tbeo cae nguyen Ij dl. dl ctp ;) cht.ldbg 2. Can cd theo
nguy~n 11 h01(l.t d<mg ts chia de )o~i b(1m: bdm th~ deb., bam 1)' tAm, born canh nang
va bam phun tis.

J.I. 80M THe TiC"

Ciln Cll VBO cAu t~o C\I the' ta cd thti chia bam th€ tich thAnh de lo~: bam pittbng,
bom banh rang. bam tr1,lc vit, bdm rat<; e'nh trU'(;1t, bam qua bAng, bdm lAc.
3.1.1. Born piltong
CAn cd d$c diAm cAu ~o vit no,t d~ng eda btfm piUOng, chung ttl ed th4' chia chung
tbanh CRe lo~i sau: bom pittlmg tac dyng don, bdm tac d\lng k'p, Mm vi sal, bam
pitto,ng quay hubng kinh, bam pittOng quny hudng tM,lc.
3.1.1.1, lidm piU(mg me d\log dOh

Nguy~n tae diu tl}.O vi ho~t dQng cua lOed born nfl.y thl1' hi~ lJ hlnh 3,1. PittOng 2
chuyen dC}ng qua If,li tr<.log xilanh 1 nha 00 e6u chuy~n d~ng gem tryc 0, bilin 5 vA
thsnh truy~n 4, con tru~t. Dung tfeh xilanh Dam gifta hai dit!'m ch<t cua pitttmg bAng
dung deb eMt 16ng hung m6i JAn ho.t ~ng cUR pitt6ng ~ d{~u kitn Ii thu~t {khOng
co td"n th;'(t th~ tlch). Khi pittilng chuye'n d~ng sang ph6.i tM van 8 dong, van 1 mb:.
chlit Umg tit M 11 dt1Q'c hut l€!n (bng xilaoh. Kbi pittOng d«n di~m ch«t bbn phii tM
hoan thAnh qua tdnh hut. Sau do pittbng chuy{$n dQng ngIJQc l"i thl van 7 dong vll van
8 mo re, chat long se duqc day IBn ~ chaa 10. Khi pitt6ng den di~m ch€t trw thi qua
trlnh dly holm thAnh. Nhv v~y C1f m6i vong quay cUa tt'\Il~ 0 thi bd:m th\lc hitn dttQc
m~t chu trlnh hut va diy.

Khi tn,tc 0 quay duqc m~t gOc 'I' thl pitt6ug 2 cbuyl.n dieh duqc m"t quilng S duqc
dnh theo c6ng thuc:
S "" rU - cos;p) :.:t 1(1 - cos /i), m, (3.1)
r : OA ~ ban klnh quay, li;

1 ;: Ai . dQ diU cua thanh truy~n. m~

13
d.Au C¢ng khi pittOng chuyin d{lng tii trai qua pM:i; cbn d'u tru khi ngu<;JC b,i.
Tit hai tam giac BKA vA OKA ta co:
IsinfJ = rslnl". (3.2)

Hinh 3-L .xgu~n 1y c.iu "tfo eua bdm pittllng tlie dl,lng ddn:

1· xilanh; 2- pittong; 3· Clin pittOng; 4- thanh truy~n; 5- bi~n; 6~ 6ng hut;

7- van hut; 8- van day; 9- 6ng diy; 10. bd chda; 11- bli' hut; 12· htbi lqc (gi6);

13- culit (thay cho thanh truy~u vA con tnt'lt},

BAng bi€ n dOi 111l';fng giac va d$t 'til """ ..t ta: co eOng thuc S:
).
S "" rO • cos IP :t - sin21') , ro, (3.3)
2
Trl1bng hl1P thanh truyen cO chil!u dai 1/6 oiang thl /J =- 0; " :. 0 khi dIS, phttcng trlnh
(a.3} s~ tra- tha\nh:
S :. r(1 - eos V'), rtI (3.4)
Cd cA:u culit dap u-og du(,1c di~u ki(!u chi) phuong trlnh {3A}. Ttl)' v~y co du cuUt
chi 4p dy.ng cho may cO cong IilU!1:t nhc, Rbi bcm {hoac rotiy nen} ('.0 cOng au!l:t vua vA
Ibn thi khOng dung co du cuJit,
Til: phudDg trinh (3A.) ta: Huh dU'~ v$n t6c u cu.. pittfulg:
dS dS d,.
u = - """ ­ . - ­ ;: r.w,sin¥, . (3.5)
dt ~ dt
Gia USc cUa pitt6ng se lit a:
d 2S d~ ,
a = -. - "'" rw"'coaop. (3.6)
d,.' dt'

14
 Hlnh 3.2 bilu dilln hai dubng cong v, a thea hai phuong trlnh (3.5) vA (3.6).

a, V

I
2R
o

.
NGUYEN HUNG TAM
, .

H'inh 3.2. Db thj chuyE'n dgng cua pittOng,

Khoang cach gifta hai di~m ch6t CUB pittOng gQi It QuAng cb~y S cua pittOng. NAng
sun ly thuy€ t cua bam pittOng tac d\lng dan dUQ-c dnh theo cOng thllc:
F.S.n
Qlt = ----SO' rn /s ,
3
(3.7)
trong do:

F = -
"D'- di~n
deh ti€ t di~n ngang cua Ibng xilanh, m 2 ;

D - dubng kinh trong cua xilanb, m;

S - quAng ehlilY cua pitt6ng, m;

n - 86 vong quay CUB tr\lc chfnh, vg/pb.
PittOng cd th~ 11\ dlilng Mm trim (khl dubng kinh ngoiii CUB pittOng cd gia tri Ibn
han chi'llu d8.i nhi~u Ian), khi sy pittOng phAi co can. Khi pitt6ng cd dlllng thai tr\l cd
dubng klnh ngoAi nha han nhi~u l~n chi~u dAi cua no thl khOng dung can.

3.1.1.2. Hdm pittong bie d"ng kip

Bam pittOng tac d\lng kep co pittOng dQ,ng Mm. Cfu tl)O va hOlilt d~ng cUa lOlili bam
nay dugc th€ hi~n c) hlnb 3.3. Khi pittOng chuytn dOng tit tr.tii sang phAi thl phia trai
th1,1'C hi~n qua trlnh hut, con phia phAi th1,1'C hi~n qua. trlnh dA:y va nguQ'c l~.
Nhtt v~y moi vong quay cUa t1'\lC chfnh thl ham th\tc hi(!n duQ'c hai Iln hut vA hai
IAn dKy.
Do can pittOng ch'i6m ch6 nim m6i Ihn hut da':y CUB phill phAi (phia cd can) kern
han phfa trai. Nang 5u't 11 thuy't cua bam lo".i t8c d\1ng kep dtt'1c thl hi~n iJ bilu

15
th11:e:
(2F. f).8.n
Qu = (3.8)
60
trottg do:
)fD2
F = - - di.n deb tUft di~ ngBng eua xUanh, ml;
4
]fd2
f ~ - . di~ tfch tiift di$n ngang cva 'can, m 2;
4
s ~ quAng ch~y eua pitton"
m'
• 2
a6 vong quay cua try.c
:n -
ehlnh. vg/ph. ,

Bom lOl!Li nAy cd nbUq'c di€ m

11\: cd ehiw dtti ItJn; I'lc ep cUa
pittOng Ian hai phia khlic nhau;
hC)p eben kin cho can phtic ~p
vtl hay hong. nhieu van.
Uu difm chInh cua bam nay
)1\ nAng su§:t cao bon, dbng chAy
Iti.nh 3-3. Nguy~n Ii eAu tl,lO va bO$t d~ng ctia

cua chin long it bin. dl;lng bon

born pitt60g tae d\lng kep:

IOlJ.i tac dyng don.

1;7 • cae van hut; 2;4 • cac van dl1y, 3;8 . cua

Hlnh 3.4 eho ta thA:y !!I\l khlic ~y, clt'a hut ella hom; 5- ("An pittOng; 6- Mp

nhau v~ nang suKt the deb eua chen.

bom tile d'fng don va kep trong

'h
0 Jf
Z
1l 31l
2
2n
0,

"
'=r ~
V~-L~
0
lI.
2
1l JR
2
2H
,. <f

4) oj

Hfnh 3.4. m thi htu ht(lng cua hom pittong lac d\mg don va tae dgng kep 6
di~u ki~n I)' thuyl!.

16
m!)t vbng quay ct\n trt,tc chlnh khi chung cO cung dttbng klnh xilanh va qutlng ch~y Ct\a
pillOng.
Trong thl!c t~ hac gib cllng cd tiSn tha:t. h.tu h!Q'ng do van ddng khOng kip thai ho~e
kh6ng k'nj do Mp d",m kMng USt. Mac dQ t6n tM:t htu lu"ng dugc th$ hil)n ba:I h. s6
hitu d,mg eM' tich:
Q Q
(39)
'iu = - - ­
Q" Q+AQ
tl'ong do:
Q ~ htu htgng th1,tc t@', m 3/s;
Q Il • h/u Itt~ng 11 thuy€t, m 3!s;
i!J.Q - tiSn th':t, ml/s.
Mu6n cho Juu IU!;1ng ella born duc;r<: tin dinh, khOng gAy :tung thny hIe ttl tbilt kill
vA ch« ~ bom tile d1,lng dan cO nhilm pitt6ng sAp thAng hang:; hubng kinh; hu<Jng t1'\1c.

3.1.1.3. Bdm "i sal

Bom vi sai cO c~u
t,o gln gi6ng nhtt bom
pittOng tac dyng kep
.
~_=::t_ 5 5
I
nhung khi hOJ;l.t dl)ng
\'1\ luu htQng ma no \
htu. vA d&y trong rn6i
chu ky l~i gi.6ng nhtl
bam tlic d\lng don.
N guylm 11' cau 4lo va J
-
hOl,lt dQng cua bom vi 2 .~

sal dUQc th€ hi~n (j

hlnh 3.5.
Tit hlnh 8.5 ta
thay: khi p!t~ng
chuy~n d~ng sang phsi
thl chal long tit
khoang B dU!;1C ehAy Hlnh 3.5. Ngu~n Ii c4u U).o vl M$t d¢ng cia bam vi sal;
vao 6ng dlty vtll the 1· cl)a cl1:p ntlOc chi) born; 2. van hut; 3 . van d«y;
dch lit V I con khoang 4 ~ cita wry; 5 ­ blu kh{; 6 • pit.t6ng.
A sa hut cM:t long vOi
th~ deh I. V,.
It .D2
V, = - . (3.10)
4
tTOng do:
d; D ~ dUGng kinh can vA pitt6ng, m;
S '", qui'iug chv,y eua pittong, m.

17
 Khi pittOng chuyfn dQng t\l phM sang t'(ai thl t« khoang A ch.it Jong ~ chAy vao
khoang B vOi thl deh IA VI vA d~y vAD 6ng din hll1ng (!It't 16ng lA hi~u {V1 - VI}' Nh!.l
v$.y ell m6i cb.u ky bam hut vt d«y dllqc hfqng chd:t long b\ V 2, Khi fi.y nang sult Ji
thuyft eua bom vi sai dllQc tinh theo cong thde:
Jf. Dl n
QI1 = - S.- ,ml/s. (3.11)
4 60
D6i viii lo"i bdm nay, neU ti€t di(!n ngang eua can bang 0,5 ti~t dil%n ngsng cUR
pittllng tbl hl~g ch(t long chay vAn 6ng dlfy khi pittOng chuy~n dl)ng sang phlli hay
sang trai Ii bang nhau.
N~u chu y th~m dh trQng ltit;.ing CUll eae b~ ph-tn chuy~n d¢'ng d€ xae dinh UAt
dil1ln ngang eua c4n tM eOng tieu USn khi pittOng chuyln dQng Ang phAi hay sang tnii
IA bAng nhau.
Khi «y tAi len d(>ng C6 lA dimg ~u.

Bdm vi sal duqc ap d1,lng trong trttetng b~ Ittu l\t~g nh6 vA vita, lip Built kh6ng
IOn.
3.1.1.4. Cbi~u ('ao hut, 1itm vUe soag sung vi cOng suat eva bam
1. Chi~u coo hut
Chi~u cao hut CUB Mm, kj hi~u IA Htl (xern hlnh 3.6) phl,i thu¢<:: VIIO nhi~u y6u t6
nbu sau:
• ap B-ua:t Me dVng len ch.A:t lOng lJ W hut. N~u
bf hd tbi ap 8U.(t nily b~ng lip 8Ul1:t khl quy!n nui d$t
may, k,Y hi~u IA B !!! P,:
- tiSn thllt tro l\fe trong 6ng hut lit H T •
- USn thlit do S\f bay hm eua, chAt long nell ap
su.:t trong ong hut dlJt gia trl d€ no bay hdi b nhi~t
dQ tUdng tlng, ky hie;u lA H b;
- do iliac y cUR ch!'(t l6ng, ky hitu Ia J.
Quan hf. gilla chi~ll cao hut Hh v~ cic yeu t6 t~n
dUc;1C thd hifn b bifu thac:
Hh S B - (HT + H~ + J) (3,12)
Tlt bi'u thllc (3,12) ttl th«y:
GiA trj eua B phv. thu4c lip sul1t kbi quyln ndi
d.t may. ho$C la ph1,l. thu¢c vAo ap sudt nho do trong
thi€t bt hay dui1ng 6ng cO chit lOng eln hut. OiA trj
cUa B tbn tliLi khaeh quan vbi M thOng bdm va 6ng
hut, Cae gili trj trong ngof).c ddn phv. th* v~o cAu
-.- --
t$O Clla bdm ~ M th6ng cUa no khi no litm vitc vii. Htnk 3.6. Chi~ cao hut
ch«t lOng chay tu M hut Ian 6ng dlty co nhi~t ~ 18 cUa. hCJm pitt6ng.

18
 (3.13)

trong do:
A • ht 86 rna sat cua chat long vat dui'f'ng ting hilt;
L,D ~ chi~u dM, dU'tmg kinh trong cua ong hut, m;

r'" ;j tro h;i'C e\1e hi?, phI,} thuQC vao <llfog va $6 hiQ'ng e\le b9;

W • v*n t6c cua chIU 16ng chay trong aug', m/s;

g . gia Me tr~;mg truong, m/$2.
Ap $u.'lt tuyltt doi H t> khi chat lOng bay hoi {j nhi~t d(t tuang ling, no phV thuQc
tung lo~i chAt long. Neu Ia nuae tid co th~ tra a bang 3, L
Bang :],1

··• f,oC 0 10 20 30 40 50 75 100

Hh,m 0,05 0,12 0,24 0,43 0)75 1,25 4 10,33

Ap suat khl quy~'n P a = B dUl1c t.hE!' hi~n " bang 3.2:

Bang 3,2

Z,rn 0 500 1000 1500 2000 2500 I

,,
B,mH 2O 10,33 9,1 9,2 8,6 8,1 7,7 ,

Tu b ang 3,1 va. 3,2 ta. thay d6i ,\-at m1t'$c dang 86j thl lip suet khl quyttn chi du bit
cbQ ton tMt hay hal. Nhl1 v~y:
- gin tTt CUR Hh dnb tv bieu thuc {R12} 861ft Am;
. khi tiy hom phili di,H thap hdn M hut-
Gis tr~ cua J dU41C tinh Hr bi~u thuc:
4Lh Q11'n. r
J ~ -
, - . - - (1 +-1- l, (3.14)
noDI! 30
trong d6:
Ln, Dh ~ chi~u dill, auang kfnh trong cua dol,tn 6ng hut mil ch~t long chAy
kh6ng 6n dinh (co sd:c y), m;
QII - hi... hi(1ng 11 thuyet cua bam, m 3/s:
n ~ 36 vong quay ella tT\lC khuyu, vglph;

r ban klnh tay quay (h~c d(lltch tam), m;

l chll;u dfti tay bien, m.

19
 Tit bi~u thdc (3.14) ta thay J ph\1 thu¢e r~t nhi~u van s6 vl)ng quay n. N6u n co
giA trj Mn dAn t{Ji l~m giam H" trong bi'u thue (8-12). each t6t nhllt d~ bom hut duQC
11 giAm &6 vOng quay n, Bing 3.3 lA quan h~ giiia Ht; wi s6 vbng quay 11 vA nhi~t d"
tOe cua nube sach (n6u nuoe khong s~ch thi llty gia tTl Hh thap hon).
&mg 3.3

"--"
I
~'~-~"i~" '---t~'--"-~"--"--"~

n,vg/ph 10-] 2Or30~ 40 T50-I-OO~!-70-=:j

I R"m ,
50~
60
6,5'
6,565,553,5120
5,5 4 '6-12,5 0

90 5,5 5 4,5 1 4 2,5 I I ' 0

;~ !:;! ;:~,; ~:: I ~15 ~

_._180 . 2,5 2 ._1::..1 1 0 ~O _O_ _ ...J
2. SE! lilm vi~ Bong IW1tg eric: bOnl pilt6ng
Luu htvng Q efta hom pittOng ph1,1 thu(k van klch thU{Jc (dung tieh) lAm v1~ el,l th~
vA 66 vOng quay cua m6i bdm. Chi~u cao dliy ph\l thuQc rio d~ ~n cua cAe chi ti€ t nhu

rI I y
,
- -

>;
.- -~ V"

~ -~,~--
- -­
L'"
-
, f(,o/(o,)
" '"
l:=l.~
1
L -.. _.~ :~ = ~~_~~_~.~'

t~-
s
-,--I .- ( )
Q Q,

Hlnh 3.1. 81$ l/ltm vi~ song song Cull, bam pittOng.

20
xUanh, pittOng. bi~n, tt'1,lC v.v, vii c6ng su't cUlt d(rng Cd kc:o bd:m. Chi'u cao dly bao
~m chilu cao dia ly cAn day chA:t long l~n va t6ng ttSn th«t trO h,le cUa du~ng ting d«y.
Bam phii ~o ra I,htQc htu htl1ng Q cAn thist vA ap l\fC du tlU}.nh dl thing d\1(.Sc chi~u
cao dja Ii va tdn thAt dttbng iSog Nt!u th6 tich lAm vi~c cua born khOng thay d6i, 66
vong quay It. d'n dinh thl htu h.i'~ng Q kh6ng thay d6i (v6i chA:t l&ng khOng co dan) khi
ap 8ullt (e¢t ap m tAng\ Quan h~ giua 1\1\.1 htQng Q va c¢t lip H lA dU(Jng thAng BOng
song wi trvc tung (litem b.lnh 3.7), H, = f{QI)'
di~m cat nhau giua d\ibng d$.e tfnh mang ting 18 So vi dubng
TU: binh 3.7 ta th«y:
Qj -const .8.
T 1, khi tiy Ap h,tc cUa bem lA HI. Khi cae bom lAm ¥it<: vlJi nhau thee
nguy6n tSc song song thl d1~m lam vi~ 1A T I! ung vifi Ap l~e HI! va htu ht~ng I. Qn =
Qt + Q2 + ." + Q j = const. Nhtt "'$.y khi JAm vj~c- song song thi tilng bom ri!ng vln
cho nAng sullt dong chay (luu iuqng) nhU: khi him vj~ ri~ng ~ nhling ap h,1C tbi m6i
bam d~u phAi chju is HI!' Vi vQ.y khi JAm vj~ song song eOng sult cUa m6i bom phfti
Um hon khi lam vi~c rieng r~.
3. C6ng 6u6t ella bom pittl.Hlg
• Truoc khj cho born pittOng lAm vi.c phAi mil 'van ch~ () etta d(y vA cita hut cu­
bam. Trong trttang h~ cO th€ thay dtii dllqc 86 vong quay tM n~n tang d~n 56 yang
quay cda t1'\1c bdm.
~Dieu chinh hru hlQng cua bdm pittong co th€ thuc hi~n bAng 81,i' thay &61 quAng
ch~y cUa pitt6ng h~c th&y d6i s:6 vang quay elm tT1,tC. cae kha nang nay phlli d\f~c
thi6\ k~ va eh€ t~o tMitk
- Ditng bum: dUng dQng ca, khoa cac van.

COng suit cua bern boo gam cong aU«t chi thl N I • c&ng au«t h~u d\lng N h, c6ng

suU dt)ng cd N d' Cong suat chI thl duqc XRC dinh tit db tbj chi tht Ii thuyf't (khOng
t-inh ~n ~c t6n that CUR cae quA tnnh hut dify ena born). Xem hlnb 3.8.

r
I,
s
I
,
f

A;
'" ">
" 10 iJ $tI
! ,
'-"
o"-···-~·
;
C
~! ,,1
, Clt~n Mrt1ng Ivy~t #01

Hinh 3.8. D6 thj chi thj lj thuyet cua bdm pittOng:

p I ~ lip sut1t hut tu~t d6i; P 2 • ap guilt dAy tuy~t d61; P j • lip su,t chi thl;

Pi; - lip su4t chAn kh6ng; P d ~ ap suA't du; Pll. - ap su't khi quyen; S - quAng

Chl;lY eua pitt.6ng.

21
 Di.n dch cUa hlnh chit n~t DEl<"C dUQc tfnb thea cong thuc:
s
F, = I(P, - P,)dS
o
= A, (3.15)

COng ~ IA cOnI' ti~u t6n Hnh thea m¢t Yang quay etia tr\lc bom l~i: tac d1,Jng ddn,
no duQ'c dnh thea cOng thdc:
(3,16)

troag dd:
D ~ dU'cmg kfnh trong ella xilRnh (duCsng kfnh cUa pitt6ng), m.
Khi «.y c6ng suKt chi th~ Ii thuyet N j dUQc tlnh theo eong thdc;
FPj.S,n
N, =: , kW; (3,17)
6{).1000
trong do:
F ~ di~n deh til!t di~n ngang cu.a pitton~ m 2;
Pi - ap su4t chI thi. Nim 2;
S • quiing c~{ty cua piltong'. m;
n - siS vong quay cUa th,lc bdm, vglph,
Tit hlnh 3,8 ta co: di~n deh ABeD luang ling e&ng hut; di~n deb ABFE tlll1ng dug

..l-.-S
x
JI

0)
fJ- ~ ..

b)
\ Ii
c)

Ij E -'
,
\
\
\ .'
J Ij
rf) e}
J }-+J
f}
Hirth 3.9. DO thi chi thj th\iC tl cUR bl1M pittllng.

22
cOng d«y trong m¢t chu kY (m(Jt vong quay cua tM,lc),
Da thj chi thi d: hloh 3.8 chi co trong di~u k;~n 11 thuyft. Trong th\fC tf ban gib
cung cO t60 trutt, TWn ci) thi chl thj tbl,!c, te cia lxtm pittOng hi moo mo di (xem hlnh 3.9}.
Cae 10(li tdn th(t dA gay n~n nhung bi€n dfilng t~n dli?1ng chI tbi:
a) do eh~u caD hut lan, vlln dIf.y md' ch.m;
b) bam hut ca chl1t khf niln dubng min Iii da bi€n, M 56 hi~u d1,mg th$ deh Hly
thu~ vA-a ty s6 xiS;
e) trong chat 16ng cO nhi~u chAt khi; cA khi M.t va khi d«y cua bam, gi6ng nhU'
chit dAn haij
d) van hut dong kh6ng kin, nen kbi dly chA't )6ng chAy nguQ!c vl hI hut, cu6i qua
trinh dliy ap 8ullt giam nhanh;
e) van dlty M: (dOng khOng kIn) n~n ap sul1t hdt (fa tAng khi chlia hoAn thlmh qua
trinh hut;
f) khOng gian cO h~l trong xilanh cUa bam lun wi ch«t long cO dAn hoi (co vA dl'in
chut it). H~ s6 hi~u dl,lng the deh phl,l thu{le vito ty 56 x/So
. COng Bual (:hi thi tY thuy€t dt1ng bang c6ng suilt Iy thuyf''t cua bam, no dU'I1C dnh
thea cong thde:

(3,18)

trong do:
p ~ kh6i IU'~ ri6ng cua chAt long, kg/m 3;
g - gia t6c tl'9og trubng. g = 9 181 mJs1;
Q • hiu lUi';'Ing eua bom, mJ/s;
H - chiEIU cile !:huy Il!~
tinh hl\ng met c¢t chlit lOng (lip ll,fC cua bdm), m·
2
1m H 20 = 9810 N/rn ;
10m H 20 = 1 atmotphe k:V thu~t ,. 08100 N/m2,
- C6ng sui:t thuy l\jc d\t9c tlnh theo -c6ng thllc (3.H1), nO' hao ham cA ttSn th4t th4
tich vA t6n thlit 'p hIe eUa bdm:
P·II.(Q + AQ)(H + Am
N" • , kW; (3.19)
1000
trong do:
"AQ - tdn that th~ deh, m3/s;
Ml - t60 th«t lip ltjc, ID .
. COng suat hiiiltl dvng la clmg Built dl)t l€m dlu 1'1l cua tM,lC bctm. no bao hAm cA
t6n th«t Cd ht,lC (ma sat (J cAc Ci bi va b~c). N6 duQC tfnh then c6ng thdc:

No = -N" ,kW; (3.20)

~m

23
trong dd: "m - h~ 56 h!~u dl),ng CO h9€:­
~ C6ng su(t d¢cng co keo bdm lA Nc:
Nh NIl Nil
N. = - =- = , kW, (321)
'l!d Ff 1JQ·l]H-~m-'1!d

trong do: '1Q = 0,9 + 0,96 - ht s6 hi~u dl,tng th~ tfeh;

'lH = 0,75 + 0,96 • h. 56 hitu d¥ng thuy h;tc~

l'J m :' 0',92 + 0,9:8 • M- s6 hi$u d~ng co hQc;

""f . h~ s6 hi~u d1Jng Clla l.W) truY:~n dQng;

11 = 1JQ·'1H,'1U\·1jtd = 0,6 ... 0,85 h. s6 hi~u dt,tng ttSng.
3.1.1.5. 8dm pitt60B quay
Bam pittOng quay gtm hal Io~ Iii born pittOng quay bu6ltg kinh vA bam pittOng
quay huang tr1,lc.
1. Bom- pUtlIng quay huang hinh
Hlnh 3_lO th'
hi~n nguyAn
Ij C«u Uilo vii hOl,\t dQ-ng cua
bdm pitttmg quay hU'Ong klnh.
Clie pit~ng dUQc lAp vac cae
16 kboan tNn thAn roto
(xUanh) thee clJi~u hu~ng
kfnh. TI'lt ca Me dU'Ctng tf\lC
cus xiJanh tren eong m~t milt c
phAng vu6ng g6c viii tr1,lc quay
ctia roto va cung cAt nhau t~i
tn(Jt di~m tr6n tl'\1C rbto\ TTong
bam pitUl:ng htti1ng kinh cO th~
cd mQt h~ nhi~u It'1p pitWng
hutlng kfnh. Trong m6i lClp co
tlr b6n plttong tnl IOn<
Hinh 3.10. Ngu.y~n Ii c:5u tl;lO vA hOJ1.t d~ng Cua
DuOi cu. cae pittOng 2 heml. pittong quay huang kinb:
duc;Jc tl tNn m$.t trong eua 1· vimh trv:; 2- pitt6ng; 3. 6ng 16t; 4- v6.ch ngan;
vanb tru. 1 d~t J~ch tam vCfi 5- rota,
rOto 5 m¢t khoang 1& €. 6ng
16t :3 duqc Itp ch$,t ep vso long rOta 5, khi hi roon lOng do ti~p xtic vili vtch ngAn 4 cd
thl1 thay thlr d~ dang.
Kh.i roto 5 quay theo chi~u kim dhng hb tbi cae pittOng 2 cting quay thea, dbng thbi
chuy&n d~ng qua lIP trong xHanh t\}o ra qua trlnh but vA day chit long. Vach nglln 4
luOn dllng yQ.n. Kh6ng gian trong 6ng lot 3 chia lAm hal pU.n: phlin t~n vtieb npn 4
Ie. cila hut, pb'An dum Iii ei'ta day eua bam. Khi pittOng den vj tri phla tnU cua duong
C-C It vita. hoiin thanh qua trlnh "y vA bAt dliu qua trinh hut, cOn khl tal ~ tTl ~n

24
 Hlnh 3,11. CJ(u ttlo cua bom pittong quay htlong klnh.

Hinh 3.12. Cll:u U}.O cua bam pittong quay buang kinh nhieu lop~

1· tf\lC bdm; 2- bam dAu; 3· Ii bi; 4· kha:p noi; 5· thlin hdm; 6· state; 7- rOto;

8· vAnh non; 9· pittong; 10. is bi; 11· kh6i trl,t co khoan hai ang hut va hai

dng d'y; 12- 16 hut va d~y; 13· b(l ph$n trl1Q't khi di~ chtnh d* l~h tAm;

14;15- cae kh6i tnt r6ng.

25
phii thl ngu'Qc I~i. QuAng ch~y ella miti pittOng lil 2e" S~ di pittong ebuyin d(mg qua
hd trong xiJanb lA nha l,""c ly tAm va vanh tr\! 1 l~ tAm '\rID rOto 5. Co tb~ dung 10
:ItO trq giop cho Il"fc )y tAm,

Dif khic ph\lc hie ly tAm y~u dan tit! kh6 hut dut;JC chtit long tM dung k€t Cliu con
IAn CO tn,lC quay vuOng gric ....t1i tl1,JC pittOng M.p vio duol pitHing v!\ ch~y trong TAnh
trim l~b tam vd'i roto (xem blnh 3.11).
HI nh 3-12 tb' hi~n cl(u U}.O cua bdm pitUmg huang kinh vbi ha Utp pittOng. m6i lop
eo chin pittOng. Bdm nay co tM; they d~j dttf,1c dQ l~ch tAm bang each di~u ch1nh cho

a)
b)

Hinh .1,13, Bmn pittong hl1ifng kfnh tac dl,lng nhi~u lAn.

cae vAnh tiep xue m~t ndn 8 dieb sang phlli hay sang trai (xern m~t cat ~n philO. Nhb
v~y ma thay ddi dut;fc hiu IUQ'ng min born, Bum nay cO ltu dicim nila lit eho luu lU(,1ng
dbng d~u. NhU'Q'c diem lit cO diu tl)o phl1c ~p.
Hinh 3,13 th~ hi~n nguy€'n Jy cflU tl.JO cUa barn pittOng hlt¢:ng kfnh tae d,mg nhi~u
Iln (a. ~ me d\lDg hal lln; b_ tac thmg ba Ian). V(1i vong quay eua tr1,1c hdm moi pitMng
th1,tc hi~n du,?e nhieu I~n hut v~ day,
Nang su.(t the' deh CUB. bdm pitt6ng hu~ng kinh tac dl,lng nhn~u l?in dtlgc dnh theQ
ctmg thtlc:
(3.22)·

trong do:
d - dtlbng kinh pittQng, dmj
z - sI5 pit.t6'11g;
S - Quang ChlilY ella pitt6ng, d m;
S = 2e;
e - dt) Jtich tAm, dm;
n ; 86 vilng quay cua tM.lC Mm,
Hink 3.14, ~ t.hj h.ru h1gng cua bdm
vglph;
pitt6ng quay:
i - s6 Hin tAc dyng eua pitt6ngj
qT - nAng suilt th~ deh tuc thai,. 1('0 ~ g6c
'10 • h(l a6 hi~u dvng th~ deh.
quay CUll rOta.

26
 Hinh 3.14 th~ hr.n nang suiit tM deb cua m~i pittong tro-og mqt Vfltlg quay eua
rOta, Mudn dnh htu hiqng eua bom f4. thiti diem nito do hote eha m6i vbng quay t9:
r
ehr vi~c c~ng tung d(! (hlu Juqng tile thai) hO$c C¢ng ('.ac dj~n tich Dj~n deh fila pbln

th~ tlch t68 thAt qua vach hgAn

(quay llJ.i khoang hut).
2. Bum pitMng quay JUldng
b) tr,#c
w DAy IS. lo~i bom co nhi~u
pitt6ng nhtt bam pittOng quay
huong klnh. Diem khac vdi bdm
huong kfnh lit cae t:n,lC eua cae
plttong d~u song song voi tt1,lC
NGUYEN HUNG TAM ella rooo va each tn,1<: roto mQt
khoong 1Q r pitt6ng DAm trong
16 khoan trong roto. Can pittong
dttQC kh(Jp veti co diu cacdang
c)
ho~c tl len [email protected] phAng nghieng
(xem h~nh 3.15). Nhc v$y khi
roro quay se mang thea pittOng
cung quay va pittOng con
chl1y~n d~ng qUR I~i trong roto,
Crt moi vang quay cua rota thl
mlii pittOng tht!c hH~n dUI!C m~t
Hinh 3.15. Nguyen ly cau t~o vi h09-t d<lng Ian hut vA day.

cUa bom piu.o.ng quay huong trvc:

Nling Bult th~ tich CUR IOJ;li

_a) truy~n di)ng bang cacdang: 1, ri)tOj
bt:1m nay oling phv thuqc vao cae
2~ pittong; 3- cd cau cacdAng; 4· rAuh hut vii
yeu t6 nhu: throng ktnh cua
dliy;
pittOng d~ 56 pitt6ng z; qnang
b) dimg m~t ph!ng nghi~ng; 1- roto;
eb~y S vA s6 yang quay clla r{)to
2" pittOng; 3- n\"I)t phling nghiflng;

-u:

c) dung m$t phAng nghi~ng va lb xo: I-

I. pittong; 2- rOta; 3- m$t phAng nghiOng; 4* )0 J(O.

27
 (3.23)

hong do:
Qlt • nang sua:t Ii thuyet, dm 3/s;
z- s6 pittOng;
d· dUiJng klnh pitt6ng. dm;
n· s6 vong quay ella roto vgfph; j

s· quang ch~y cUd pittOng, dm;

S = Dtg/J;
D· dUbng klnh vong tron di qua tl'1,IC cac pittbng, dm.
:= 0 vl Qjt = O. Nhu \'*,y dit-u chlnh du~c g6c p thi
N~u gdc nghillng {:J ::;; 0 thi S
di~u ehinh dUI1C Q't' N{{u gric f3 DAm ben 1ral: duo-ng thAng dung thi s~ ddi chi~u hut vA
d'y cUB bam.
Nang sul1t th~ tlch th\iC t6 cua bem dUde dnh theo c6ng thdc:
z,jul 2 n
Q11 = - - .s - .qu' dm 31s, (3.24)
4 60
trong do:
l1Q" M 86 hi~u thing th~
deb cU8 bam.
Hlnb 3.16, the hi~n cae
duong dl,\c Huh cUB cae hom
pittOng quay (as. huang kfnh
vA hu{;ng tr\lc).
Tryc tung 1ft cae gia trl
luu h.tt;ing Q, cOng suJ!t N va
h(! 86 hi~u dy:ng ,,,, 'I'r¥c
boil.nh I. giA lei lip su'l P(H).
Nhln hlnh 3.16 ta thiiy,
lttu lUQng iy thuy't QIf =
const Is dl1i1ng thang song o P(H)
song voi tr1,lc hol\nh. Nit III
c6ng liu§t Jj thuyet (d\fiJng Hink 8.16. Cae dl,l<Jng d$c tlnh con bam pitt6ng
thAng di qua gtic t<;Ja dt». quay hut1ng tryc;
11•.)" dUCng hll)u d\lng the deh; 11m· dubng hifu
CUi'lg tit hlnh 3.16 ta
d~:mg Ina sat; 1J~ dutlng hi~u d\lng chung khi M a6
th4:y: ddi voj chA:t long cd u(!
hi~u d\lng dp guAt I'IH ::>:< Ii Q u " na.ng 8U«t th€ t£Ch
nMt nM (H,O)thi h~ 86 hi~u
tht!c te; Nil" cong eu1(t tht,tc tit (chlnh lit cOng su!1t
d-gng chung vA nllng sultt th6
hieu d\mg Nu = N h )·
tIch thl,tc tk" giAm m'1nb kh.i

28
tAng ap htc Clla b<nn vA cOng
auA:t th\fC t€ dp cho hdm ~
tAng nhanb. D6i v<'11 chit
lOng cd dO- nhC,t len (nhu: dlu
mo) thl cae lhi tri 1]; Q u
glAm It vA Nu tAng it khi
tAng P(H).
Hlnh 3.17 th~ hi~n c4u
tl.'O C\l th« cua bom pitt6ng
quay httimg tl'1,lc.
cae bam pittlmg 1000i nAy a)
cO nang suIt th€ tlch tti 0,2
d€ n 25 m 3/h vbi 1J ,. 85 + 98%;
n ,. 100() ... 6500 vgfph, ap
gut cd thl [email protected] ~n P : : : . 350
kGicm 2 (= 350.1<P N/m2),
3.1.2.Bflm Mnh rling
Bdm btinh rl1ng duqc
ung d\mg trong cac may thuy
h.,tc (nhtl may ep, may nang,
c~n c~u. may dlo dlit... ); M pi't<>ng quay hu<lng
th6ng di~u kbi'n t\f d¢ng, t:M,lC:
d~c bhH trong chng ngM a} kho.ng dfeu chinh dUQc quling c~y;
ngtroi may; trong bOi tron b) di~u chinh duQC:
cac b¢ ph.n chuyen d(t,ng ctla 1- di~u chtnh gOc nghi~ng f:J eua m~t tl2;
cac may. 2- m$t tl cua plttOng; 3- pitte.ng; 4- r6to cO
Do khOng co van hut va Moan 10 xilanb; 5. t1'\lc quay_
d~y ne,n bom banh rAng cO
th~ quay vlJi ~n tete Ibn (n :=. 700 + 5000 vg/ph) nen no tbubng nhtn truyen dOng tr\tc
ti~p tit d¢ng co. VI khi Jam vj~ bom Mnh mng 1u6n ti~p xtic vBi d"u nbbn, dlu thuy
ltjc nAn tu6i thQ CUB no COO. Clic b~ tn$t 111m v1~ Clla bern pbai dul1C ch§' tQ.O vOi d¢ chtnb
xac vA dQ being cao thi robi tJJo dl.f(,1C ap 111e l(in vtt kh6ng trin th't nhi~u htu lut;1ng,
Hinb 3,18 bi~'l.1. diiln nguy~n ly cau u,.o vl bOl[l.t dQng cua bdm banh mng.
Nang au't thl1 tich If thuyat Q h Clla bdm blinn rAng dlif,1C Hnh thee cling thuc:
2Jf .D.b.n.m ):
Q" ~ ..- , d", I., (3.25)
60
trong do:
D - chtbng kinh chin eua hai Mnh rAng, dru.
b ~ chi~u r¢ng eua banh ring, dOl;

m ~ m6dub cua :rang, dm.;

11 - vong quay eua banh rilng, vg/ph,

29
 Do ed cae khe hlt gius hal banh rAng, giua YO v~ CLic banh rllng n~n ch!'(L 16ng se
chui ttt phia d~y v~ phia hut. S1,i tdn th(t th~ deb dri duqc danh gia bAng 'lQ' Ni!ing
su«t th\fc Q u cua. bam duqe dnh thea rong thdc:
(3.26)

tJu = 0,8 + 0,95,

Hlnh 3,19a bilu di~n d~ doh hlu lU\1ng tuc thbi CUB bam btinh rong. No bi~u dibt

1
~\
"
z
\
J
-7 -5
J •
I I
\ I I
•
I ...-*- - j f - - - ­

Hinh 3.18. Nguy~n ly cA:u ~o d: hOl;lt d¢ng clia bom banh Hng:
1· etta hut; 2· va bam; 3- banh hj dAn; 4· Mnh dAn; 5· cua d~y.

,
, . l
(

01 / ..,~ "",,- , --'

~
i~ .
",' I

f t ,-'
, . ',,\
I\r-
~ -
~
J, ",<
",.
-.---+-.~

: i i
,

, ._-.-­
,,

if'
ili
o , fD
!
fS 2(1
i
15 JII
i
JSxfD5
-J.... /;#/""
,&t.f= l!!..
~

a) "J
Hinh 3.19. D$.c dnh cua born hanh r~ng:
a) luu lti.;ng t~c thai;
b} quan hi giua htu lUQng vA tip suit.

30
quan h~ giil'a hnJ ht~ng Q va gde quay 'P cua banb rang vtli h~ sll An khllp E = 1, Luu
htqng If thuyA"t Q 11 dlJQc dnh trung binh giila Qmin vit Qmn:. sao cho hai di~n tlch ~ch
ch~ bAng nhau va bAng f. H~ 96 khOng dbng ~u dU(jc kY bi~u la 0:

o= Qmllx ~ Q mill .100%; (3.27)

Q"
b = 8 -I- 25%,
86 rAng CUll m6i Mnb .tAng cang 1'Jhi~u thi h~ 56 b cang nhO.
Hlnh 3.19h bi~u dilin d~ tInh v~ quan M giua htu ht"ng Q vA tip hIe Pella bont­
banh rAng. Duong thang 1 song song vOl tr1:lc holnh la dttbng hiu Im;Jng Ij tbuyet, no
khbng phv. tbu~ V<\.0 lip sulit. Dutlng s6 2 hoi cong xu-6ng thl hi~n cd tl1n tMt th~ tlch
khi ap su!'lt tAng Mn. N'u khe hb IOn vA khi chAt long it nhat th, htu Jttqng 86 giAm
mJ;\nh khi tAng ap sullt (duong cong 3}. TruCfng hqp Mm lam vi~ tAu. bj mon nhi~u thl
dubng d$c dnh gi6ng dubng 3.
Hinh 3.20 th€ hi~m clu tl,\O ClJ. the cua bem banh rAng. Dt; kh!c pb,,*c hifn hit;fng
tai dyt ng¢t Mn banh rAng va g61 del do c:ha:t long hi k~t lai giua hai rtsng hie eu6i qua

..0);;;Z7Ar~{iX

b)

Rinh 3.20. CJiu t~o cua bdrn blinh rang:

a) cl1:u ~o C\ia oom;

b) thl hi$n rilnh th6ng khlt tid: A . Minh thong; B ~ chit long hi lt~t.

Bink 3.21. Rom banh rllng tn'c neil ti~p.

31
trlnh d«y ngttbi ta kboe:t TAnh thOng a. (xem Mnh 3.20 b).
Mu6n cd ap 11,1c cao ta mAc nOi U€p cae ~p bom baoh rAng nhtl blnb 3.21, Trong
tnttlng h(fp m\.y baa giiJ hiu htQng coa bam phia tnlo-C ciing COO han phia sau nh phAi
co van xi -vong trd v~ b€ hut,
3.1.3. Bdrn tryc vit
Bom t1Vc vit eO dAi IItu h.t~g vA- ap 3u4t l'~ng. Nd cO htu htqng tit 1 d~n 15, th$m
eM 100 dm3/s, ap Elutlt ttt (25 + 175,. lOs N/m 2, 86 vOng quay 1000 • 10000 vglph. Bam
lo,i nAy lAm vi9C em, dn dinh, tu6i 'thQ eM. Ciing vi vf,y mil bam tf1lC vit duQ'c ting
d\lllg Nt ~g rAi trong cae mJiy ep thtiy hIe, Bam try.c vft kh6 cb~ tto vi ltd doi hOi
dQc eblnh :cae cao, khd gaa chita h"bi ph l,it':. Bom tlVc vlt khOng co M &6 khOng dbng d~u.
Bam tt'1,lc vit du/1C du b;w tit hai ho~ ba trvc vit An kbbp vi1i nhau, tn¢ot trong &Ii
chung Jil tn,tc dAn ron cAe tr\lc kMc bi din. ChUng dUQ'c d~t trong khoang coa thAn bom
sao c!to khe he) giiJa dinh cRnh ttvc vit thAn lA nbC, nhft. Kbi bam lem vi~ thl cMt Jong
dtf!OfC but tit dlu nay va day v~ dlu kilt ctia c~p trl,lc \>1t. Phiin kh6ng gian ranh ctia m6i
tt1,lc lu6n chua dly chltt lOng vA lubn ciluy~n d¢ng til phfa hut sang phia d4y.
Ntfu III bam hai tl\lC vit thl vi~ tru~n chuyGn ~ng tu tl'l,lC dAn sang tr\lc hi dAn nM
~p blinh An khbp (xem hlnh 3,22b), DI An kMp dm.;:e thl cae ttVC vit cO cmiu ngttf1C nhau,
Khi bdm g?lm ba t1'l,tC vit an khtlp nb8u thl tl'\lC dAn Ia try!! giua (x-em hlnh 3.23) vA dtibng
klnh npi 008 hili trvc vft Cfnh bAng dUCfng klnh trnng cua trl,lC nAm giua,
Barn m¢t tryc vIt do hAng Net%5ch cUll C¢ng hoa lI~n bang Dtic cbi t,o. Bam nay
cd uu di~m chlnh Ii hem dttqe ea clie dung dtch d~c nhtt bun, m~t, ri dlJc)ng. haR quA
ngbi~n hin h,t, thit nghi~n, b¢t nhao v,v... Chinh vl v.y mil no duc;fC ling d\mg r{mg raU
trong c6ng nghi(1p h(ia, th1,i'C pharo V.v ...

oj 6)
H"i.nJt 3,22. Nguyen lj clu ~ va ho.t dOng cua bdm tM,lC vit:

a) lXfm mOt trl}.c vit: l~ v6; 2 gill; 3 ~ eua hut; 4 - xUanh (stato); 5 - tr1J.C vit

(rOto); 6 ~ trl}.c cacding; 7 - khd'p 0.61; 8 - khbp n6i; 9 • h¢p d~m kin; 10 . d~m
kIn; 11 - hQp chen; 12 - 6ng lOt; 13 ~ than is d1l; 14; 16 - is hi; 15 - tJ'\lc Minh;
b) bam hal tryc vtt: 1 . banh rAng dAn; 2 . banh ring bj din; 3 • thAn bam.

12
 Lltu 11.t~ng th\tc ella bam 11\ Qtt duQc tlnh tit phuung trlnh:
3 H
,... = - ­ . - (D2 • d 2).t.n... dm3/s (3.28)
<;ru 240 4­ 'IU"

trong do:
D, d dubng kinh dinh
w

vA chAn cua tryc vit }lam

gl£ta, dm;
t • buck vit, dm;
n ed vbng quay,
vg/ph;
110 h~ st'S hi$u dl,lng
'hI ,!oh;
qo = 65 ;- 95%.
Tu phudng trlnh
(3.28) 13 tMy: mu6n they
d6i hiu Itt;;tng c4a bOm tr\lc
v{t chi cd m6i each thay d6i
86 vOng quay n,
Ap sua:t P cua bom ~o
I'll eko chl\t lOng phy thuQc
vAo cae khe hb giG'B hai
tl'\lC vlt viti khoang thftn
bdm vA giit:a chung VOl
nhau. cung VCfj chi~u did L Hinh 3,23, Cau t~o cua born be. trl,lc vito
cUa tnJ-c vft.
P s 20,105 N/m2 dng vbj I. = n,2 + 2),;
P
P
= (20
= (60
+ 60).10' Nlm'
+ 200).10' Nlm'
L = (3 + 5)/;
L = (5 + 9)'
} (3.29)

trong do: t . bu(Jc vit.

H~ so hi(!u dl"lt\g chung cua berm lit "l '= r'J0' 1111 = 60 .... 95%,
3,1.4. Bom rllto ebh truqt
Born rOto canh trt.tt;1t thubng c6 heu llt\1ng til 0,25 den 20 m 3.Jh lip sul1t d~t HI
05 +.100).105 N/m2. Nguyan 11 cAu tlilO vA h()~t d¢ng"cua bom rO.to cAnh trttqt dUQ~
tM hi~n d Mnh 3.24 v~ hlnb 3.25.
HO{l,t d{lng cua bdm roto canh trtilit clp nttCfc ngoiii <hinh 3.24) nbu sau: khi rota
quay voi v~n t6c dti Ibn dl cae ctinb 1 dUdi tac dvng eUa hIe ly tAm tl sat c~nh ngoM
vao ml;\t trl,l cus statQ 4 cO d¢ h}eh tAm viii rOto 3 1ft e. Cae canh 1 vua quay theo rOto
3 vita dich chuyln qua ll;ti trong dnh 2 cda roto 3. Khi canh 1 tmt dAu rbi vj tri I thi

33
qua trinn hut bat etau. CAnb 1
2
d'~n vi t-d II f'bi vi trl III thl
qua tnnb hut cua moi khnang
a DAm gl.Ul\ hai ctnh dA hoan
thAnh. Kbi canh rill vi trI III
thl qua tnnh d&y M.t dlu kdt
thuc khi cAnb <I'n vi tri IV,
Nhl1 v~y m6i vonI' quay cua
rotc 3 bam M cho m(lt Rimg •
su~t th~ tfch It't q:

q = 21r,R.2c.b.2c.Z,b.c, dn?/vg.
Nang su:1t the' tlch )i
N I

thuyet (kh6ng co t6n that) eua

bom rOto Ct:inh trU'Q't s~ la Q II:
Hlnh 3.24. Nguyl'nlY cau ~ cUB lxtm rota ranh tn!¢
I . canb truQt; 2 - ranh chua anh;
QIt = q,ft, = a . rMo; 4 - statu.

- (2JtR.2e,f, " 2e.Z,be)n

60
_2e_"_b_,n-:(2)<:-::-,_R_"_Z_') 3
(3,30)
QJt = , dm Is,
60
Nang su~t th€ tfeh thuc
ella bam $i:'i IA Qn :
Q u .. Q!t.'1{)' dro 3/s. (3.3l)
Tit cae cang thuc tren ta
thliy mu6n thBy d6i gla tr. cua
Qn hay Qu ngubi ta thui'mg
chti t~o bam sao cho co th~
thay d6i duQ'c dl! Il)ch Um e va
s6 vong quay n {xem htnh
3,26),
Khi thay ddt chi~u quay
cua rOto thi phia hut va d!'y
se thay d6"i chQ nbau.
Trong cae c6ng thdc tJ'tn:
R~ ban kfnh cUB vO (stato),
Rink 3.25. Bam rOto cai:nh tT1i'qt ctS etta hut va

df:y Mn trong:

1 - ca.nh~ 2 . rAnh chua canh; 3 - rota; 4 - 16 cho

chAt long di; 5 . clla dilly;. 6 - vach ngAn; 7 ~ ctl"a

hut; 8 ~ state.

34
 Zw s6 canb;

n 86 yang quay cua r6to, vgiph;

I1Q~ h~ s6 hi(m d1.tng thii' dcb;

'11Q :::::: 70: .. 95%.
Cong suit Iy thuy€ t Nil' cOng 8ullt hi~u dyng Nt. va. rong su5t dQ.ng eo Nd etta bdm
rOta eAnh t-nt(1t n6i chung cilng duqc ttnh hi'(fng ttl nhlt d' cae ebng thlle (S.HI); (3.20).
(B.2!).

h)

,*0

Hl.nh 3,26. D¢ l~ch tAm cUll bum rMo eanh trttc;rt:

a) khi dl} l~ bint e ¢ 0;
h} kbi dQ J~h tAm e- = O.

D6i vOl bdm r6to canh t'MJQt thi M s6 hi~u d\)ng co bQC (do rna e:\t) 1. 11m = 90%.
H~ s6 hitu dl,1ng chung 18. ,., = 85%.
Hinh 3.27 thi! hi~n htu htQ'ng tdc thdi cia bdm rOta canli trtlQ't. rn.n dch f hinh
tam gi.tic nch cheo thd hitn phln chlft long bi canh chllm ch6; t lA bub.:: gOt':: CU8 canb.
(3.32)

Hlnh 3,27, D$c dnh htu ltlQ'ng tllc thai cd. bdl'l1 rbto eanh trullt.
 ~ h\ h~ s6 kh6ng dOng d~u VEl h;tu luq:ng, n6 dU(jc tinh theo c~ng tilue:
,; = Qmru: ~ QmJn .100%. (3.33)
Q"
Hlnh 3.25 th~ hi~n oguy~n 11 eA:u tl,to vB ho~t d¢ng cus lxfm roto canh tJ"uqt cd
dubng hut vA d,{y cMl 16ng d tant eWi roto, Phfs tr€:n duong C ~ C lA phia hut, cOn
phla dudi lA phfa <Uy ella bam. Khi ddi chilu quay ct1s rOto thi hai phis. dfy hut ddt
chIS cho nhau. C~C bUue tinh toan tung tuong tl,f nhu t~n. Cilng co th~ lAm rAnh 2
nghi4&ng v~ phIa chieu tien ella doh 111¢-t goe fJ :I< 6 + 15!' iuy thul>c vAo d(l Ian cua
bdm nham m\lC dich glam l~c rna sat giua canh va vO bam,
3.1.5. Bum v1>ng nlln<
Lo,i bam nay cung lAm vi~ theo nguy!!n Iy th€ tieh. N6 thtlbng dUQe dung dl'$ hut
cb-'t khf nhAm duy trl dt') chAn kh6ng nAo do trong cae thU;t hi c6 ehAng h"n. Gllng vi
v4y ma hom nt\y eOn dliQc gtji lit imrn chAn khOng yang nUC1e, DO' chAn khong rub. n6
t,o TP d'Ut;1c III tit .0,8 d6n .0,9 atru6tphl< (bang 0,2 d~n 0.1 atm6tphe ap auAt tu~t d60.
Nguy4!!n Ii c4u ~o va ho~t
d¢ng cu.- bam chAn kht">ng vang B
nutk dU«;fc th' hi~n cr blnh 3.28.
Bdm dtt«;fC cau t*"o gom rOto cd
canh 1 d~t trong vo bum hinh f
tl1,l 2 14ch tAm vt'Ji rolo, Khi roto
1 khOng quay thl ntf(ie s:~ t~p
trung lJ phla duaL Khi r6to 1
quay vai vtn t6c gric w thee
chi~u kim dbng hb thi c.ic cnnh
cua TOto 00 Pot ndoe quay theo
5
va nha hIe ly tam mtt nube d~t
ttlanh yang 3 ~n tmng v6 bum
2. Rhi quay W A d~n C, eae
khOng gian giii's hal canb k€ ti~p
lJ
nhau s~ U1n d~n, nho v~y mil
bdm th\ic hi~n qua irlnh hut khf H"inh 3.28. Nguy~n Ii diu t~o va ho~t d¢;ng cua

b ndi citn hdt thOng qua elia 5, bam chAn kh()ng vong mloe: l~ rota- cd canh;

Khi quay tu C den A thl cae 2· '10 bdm; 3- vong mtoc; 4- eita diiy; 5- cua h\lt,

khOng gian giii'n hpi canh nha

dAn vii day eha:t kh( qua etta 4, De bdm Hun vj~ blnh tbucng thi ¥ong not(1c phai luOn
dO. d' ~ di~m C kh6ng lam thOng lip gii1a khoang dity va. but. Neu khi Hun vi~ nl1CJc
hi h\lt dAn do di th€!o cha:t khi thl phai bO sung dly duo Lo~i born KBX cua Nga thl
lUQng ntftJc can M sung lit 200 • 300 J/h. Nhi~t d¢: ella mlcc 40 • 500C. Khe ht'l giua
r6to cO canh va. vach ngang diu cu6i cua bdm khoang 100 microng-.
Luu JUling mt& chuyen d~ng qua m~t cAt ngang AB IA Q dU<;lc tinh thea c6ng thttc:
n n
Q =- [Wl· Di) . Zl,'jb.-, m'ls. (3.34)
4 60

36
trong do;
Dp D2 • dUOng kfnh cb!n vA dinh dnh ella r6to. mj

Z - sIS canh;

II· ebi~u eao ella eanh. m;

€ • ehibu dlty eua elinh, m;

b • chi!u r¢ng eua canh, m;

n . 86 vang quay cUfl r6OO. vg/ph.

Thl1 deb hllt Ii thuyKt CUll bam IS. tf tlnh theo cling thuc:

vi: ={-
" [ (D, - a)' - Dll- Z(l, - a)'Jb
4
. - n .... '1.;
60
(3.35)

a - pblln. chi~u cao cua Clinh ng$.p trong filICie ~j dit1m C d~ dam baa khOng th6n.g
ap giue khoang dA:y vA hut, m; n6u a = 0 thi Q = V'~,
Th~ tfch hut thvc eus bom IA VII<.:
II!!; -- H
'IV'
V"k' m"'g. (3.36)
trong do: 1j,/ h~ s6 hi.u dyng thl tieh cUa born.

...i I I

H~nh 3.29. NguyAn Ij clu tA,to vA ho.t d(tng cia bdm lAc tay:

I~ elln bon}; 2- vucit l\gt\n di d~ng; 3. vo bam; 4- phln vo d~ thao lAp bam;

kl' k21 8 1, 52- de van.

37
3.1.6. Bom lAc
Hlnh 8.29 th4 hi$n cAu ~o va hOl¥t d()ng cua born lAc tay. Bdm nay cung lam vi(!c
thee ngu~n ly tnl tfch. Khi dung h,tc d4f pt (lAc) cln J sang pbAi ho$c trai se lam cho
vacb ngAn 2 (dong val tTO pitt6ng} cling quay sang phlii vft trAi. Kbi deh 2 quay sang
pbai thi kho.ng B tAng the tich n&:n ilp l'nutt gilm l~m cho van $2 ma, kl dong; chal
lOng chAy vAo khoong B. Dbng thClj a khoang A sa x1fy 1'8 qua trtnh figt1!,1C lIP n~n cMt
loog s6 bi d~ tu khoang A vao eita d~y CUB h<:rm, Khr vlich 2 chuy~n dl)ng ng\l9C ~i
thl kh-oang A htU, ebn kboang B di1y,
Nfu dung may d' cUy cAn 1 th1 ebi~u cao hut ella. bvm co thd dlJ:t d«n 8 m) cOn
chi~u C&OtUy df\lt to'i 40 - 50 m. Bom i~i Day th\long dung cho cOng vi~c gia dinh hay
cae cua bang ban ring, dlu nh6.

3.2. fl()M LV TAM

Bem ly tAm dU(1C thi€ t k€ va clJE q,o dlja tr~n nguyi3n 1y ly tAm (xem m!,lc 2.2L D~
thhft kf" vA che' tl,W duQ'c hom ly tAm khi lAm vi(!.c eo hi.u sulit c80 c~n phii nghi~n CUll
cd sb ly tbuy4t ella nO'.

3.2.1. Ct:! sil Ij tbuy'" ctia IxIm Iy tam

3.1.1.1. Tam lUte "til tOe vi phUIJng tri11h Ikcnuli viii rlnh quay
Ta x~t chuY'n dt)ng eoa dilim v$t chAt (chAt Jong) M trong ranh dang quay chung
quanh tIVe Oz v(ti v.n t6c g6c w thtf hi~n iJ hlnh 3.30, Khi rinh quay qunnh try.l.': Oz
s! lAm cho chit long trong nlnh ding chuy6n d"ng quay thM va chAy trong tAnh. ~i
th-cs:i di$m x~t tM di'm vt-t Z
ch(t M l.':ach tT\1C quay mi)t
quang r .wi la ban kfnh quay,
Di€ m M 00 v~n tOe vonI' la
U, v,n t&: gOc IA w, v$n t6c
!I
t1.i'dng 1161 so v~ ranh 1;\ W,
v.n Me tuy$t d6i Is C (xem
1..
o !I
tam gile vtn t6c c) hlob
3.31); /

U '"" wr, ntis;

nn
w=-.
30
trong deS:
u a6 vbng quay ella tAnh
w

quanh t:ry.c Oz, vg/ph.

Vtn too tUdng d6i W
Hinh 3.30, L\lc to.c dl,lng ll!n ch't long trong
dtlQc dnh bdi htu htQng Q eU.a rAuh quay.
ch't Jbng chis cho ti6t dlf,n

38
ngang f cua rAnb:
Q
W~-,mls.
r
V.~1l t6c turtt d6i C ella di€ m M 11\ tdng bloh h9C cu.a v~n .t6c U vi\. W:
C ~U+W~C• +Cm (S.,37a}
trnng do:
C
•= Coosa;
em = Csina iA cae hinh chI€u cia '4n t&

tuy~t dOi !~n phudng cUe U vA

vullng gric vbi phuong U,

p - gOc giils W ,"71 Y. chlnh Iii g6c giifa

chi~u dong chay ~i di~m M trong

ranh so vai phudng elm ~n t6c

vbng,
Hinh 3.31. 'film giae v.n tiSe.
a - gOc gilts- C va U.
Tit blnh 3.31 ta cling co tht vi&:
WZ = U2 + C Z _ 2U.C.cosa =- U 2 + C2 • 2U,CI,I ,
hay: C 2 _ w2 + U'J. "" 2U.C u ' (8,37b)
TIt hloh 3.30 va d\i'B tren phl1dng trinh Becnuli ta villft duqo phuong trlnh tbl1y d~ng
hQC cho chat long chuyen d(ing dudi hie d\lllg cun ngo,i h,lc:
W 2 P Xdx + Ydy + Zdx
d(- ) + d(- ) = (338)
2g pg Plf
trong do:
m - kh6i luqng coa di~m v~t chit M (ph.b:ll tu cMt long!1 kg;
V - thli deb cua phln M. m3~
ta
p - kh6i hlQ'ng riling. kgJml~

r = pg - tJ'Qng hlQng ri~ngl N/m 3;

x,Y,z • t9R dl} cua diem M; "

X,Y,Z . cae hinh cbieu C'lis ngol)i J\tc Unh tho dan vi th' deh, N;

F "" y. V = pgV - tl"Qng hl~ng the' Uch, N;

F j ~ h,te ly tam tinh cho ml)t ddn vi th€ deb. N/m3;

x. = rcOS<pj
y = rsinr;

r!+yl=r1;

m = pV. kg;
a = w 2r, m/s~;"

39
 x "" FjcOfJ<p "" pwzrco&p = pw 2X;

Y = FisiDV' =: pwZrsinY' = pa/1..y;

F pgV

Z = - = - - - = -pg.
v V
Thay cae gill tIi t~D vilO
(3,38) ta cO:

W' I
P
d ( - ) + d( - ) . . - fpw 2xdx + pw2ytiy ~ pgdz), (3.39)
2g pg pg
Sau khi tieh philn va nhAn vdi PII te ~ cO:

W2 u2

P +p - -P -+ pgz = const, (3.40)

2 2
N€ u rAnh khOng qUfly quanh tr\lc 01; thl v~n too vong U """ 0, khi d6 ta co W !i!!!I; C
va phuong trlnh (SAO) trd thanh:
C'
p +p - + pgz .. const (3.41)
2
D6 chfnh II phtWDg trlnh cit. BecnuH vi!"t cho ch«t lOng chay trong rlnh (6ng)
khang chuyi!n d"ng,
3.2.1.1. PbtMng lrinh Cd bin va ..to t6c rif:ng rna cu~ng dqog
GU~Dg d¢ng 11\ bQ ph$-n chu yifcu hong bom )y taJIL No co rl.{wg trim nhu baoh xe.
Mn trong cd cae rAnh huang tAm kG'tiep nhau. Phan ngtn each ctic mnh k~ ti~p nhau
gQi JA eanh gubng. Clinh co th' thing thea hlfdng klnh, cong va phia trudc hay phis
sau so voi cbi~u quay cua gubng,
Htnh 3.32 the hi~n nguy€!n Iy cltu U}o va h~t d(>ng cua bam ly tam,
Tn,tc 5 nh.n truy~n d¢ng tit d~ng cd ~ lam cho gubng d~ng 4 quay, cht'it long chlla
trong cae ranh Ctta gu~ng eung quay theo. Nhb h,tc Iy tam mit chdt long s! tv bi! hut
8 chuyln l~n qua gubng d¢cng 4, qua bO khukh tan 2' vao Tanh gop l' thao 6ng dAy 8
l&n W 7. 'Irong qua trlnh duly eua ch~t lOng tit di4m e d~n dl€lm 8 dUI!iC xac d!nh nhtt
sau; ttt e d~n I 18. chliy trong rAnh kh6ng chu~n d!')ng; 1 • 2 cllllY trong tlnh quay; 2 . 8
chay tr~mg ranh kbOng chuy~n d~ng. Phtfdng trinh chuy~n d\lng cua chat long b"ong
cae cbl)ng tren nhu sau;
C; q
Pe +P --'2 + pgzO! =: Pi + P 2"" + pgZJ + pgHe_,;

WI
PI + P . - ~ p -
VI + pgzl ... P 2 + p ­ WI
2 2 2

40
 CQng btl phuong trlnh tr~n ta thu dut;fc phudng trlnh sau:

E+!:lE=p
Cl-Cf +p-
Wj-Wj rfl,-Uj
+p-'--'-,
2 2 2
trong d6:
llE . tdn thA:t trong k~nh (riinh) chAy:
8
aE : : : 2:,pgH ... Pfl(He _! + H 1"2 + H 2_,),
,

i "I ex

I. I 8

~-~+rj+~~5-._~:c~~--··

Hink 3,32. S\t hO$t d~ng cU8 boUl ly tam;

1'· rlnh gOp blnh xoay 00; 2'- 1M) khu&h tan; 3~ oonh gu~ng d¢ngj 4~ gu2!lng

d¢ng; 5- tryc gubng d¢ng; 6- 6ng dly; 7- b~ diy; 8- M hut; CK- chAn khOng

.k~; AK- lip U.

Git\ tri eua AE dtlQc danh gia qua M s6 hj~ dl,Ing ap suilt 1/H vA ta co phuong trlnh
cd bin dJJ.ng thu nhlit cUB. guhng dOng nhu sau:
,E = ~W' (
C1- Cf +
Wr~~
+
tPz·Uf ) - (3.42)
222
Cae thAnh phln thuQc v€ phAi cus (3.42) dut,1c tlnh eho 1 m 3 ch't long. Vl v4y dl
co thd nguylm cho E (nAng htQng) thi phai nhAn chung voi ml. Khi try E co thd' nguy~n
nhu sau;
kg.m

.'
E = - - . m :::::: N,m = J .

41
 COng suit ti~u t6n d~ nO dong ehAy nhu tren In:

w =-J hay kW ... 1000 W.

•
DeSi vbi 1 m 3 chft Jong ta co:
N
I.p := - ~ N := Ipg.
g
Chia hai v€ cua phuong trlnh (3A2) eho N ta co
E J Nm
- =- = - = m = H = '1 (
c~ ~ cf
+
wi - wi U! • u'
+-,-.----.!- )­ ,
NNN "2g 2g 2g

(3.43)

(3.43) )A phuang trinh cd ban d,ng thd: nhtH vi€ t theo chi~u can C¢t ch«t long.
Ntu co hal hI chUa cMit long, chi~u cao gi\tA hai roi).t t.hoang lA H. lip suet tac d-yng
lin hal m$t thoAng I! nhu nhau. ch«t long eMy tl1 do t\l be cao xu6ng bl1 thip. Khl'hlg
tinh d~n USn th~t tra I\fC trong dtfbng 6ng tM v~n tOe cua dong cM.y trong tnt"ng h<,1p
nAy Ja v$.n t6c ly thuy€ t CD:

Co = .fiCii ~ F~ . mls. (3.44)

bong do:
6.P - hi~u tip suIt gills hal m*t thoang, N/m 2.
Ty 56 giita cae v$n t6c C, W, U so v6'i Co gvi lA h~ 56 v$n t6c h~c cae v*n tiSe
l'i~ng:
C1 U
K .­ K ""._1_ .
'I ./2gH 'I ./2gH·
(3,45)
C,
K '-.
'2 ' ,!2gH'
Tit phuoyg trlnh (3.43) ta di dang thu dllf,1C phuong trinh co bAn dfPlg thu hai:
-' 1 H
= K' • 1{2 + II:! - II:! + ~ .
Czc! 12: 2
~
I
(346)

'I'li phuong trlnh (a.37b) va (3,43) ta tim d1t4c d{lng thd ba CUR phuong trlnh cd
bAn:

(3.47)

(3.48)

42
trong dd:
Hu ~ lip sul1t 11 thuyet tlnh theo met c¢t ch4t long.
Mu6n cd H letn tht: U!CUj = 0 tde 18 CUI = 0 vi U I ~ 0

Hlnh. 3,33. Ca;c b¢ ph.n chu ~u cda bom Jy tA.m.:

1 - ran.h "oay (vo barn); 2 - ~ khu~h tB.n; S • gubng dl)ng.

Gu = 0 nghia 1A tam giac v.n t6c d: eita vao cia gubng d~ng: phM In tam ghic vuOng
(.em h\nh 3.33).
Tu di'llu ki~n tr~n (C lil = 0) ta dm dU1;fC d".ng thu tu cua phudng trlnh cd bin cho
gu~ng d~ng lA:
I I
H - 'lH- U 2CU2 .... Hit = - U2CU2i (3.49)
g g
H
Hil = - = H + AlI. (3M)
~H
ThOng qua di~u .ki~n b (3A5) ta xac dfnh dt1(,1C ~c h¢ siS v~n t6c sao eho born lam
vi~ co M s6 hi~u dl,ing duh ttl (3.46) cd gis trj Ian nhl1t. Nghla. Ii. to cae dl,d hn;rng
H,Q,n,N va c8c klch thutk! eua gulling d¢ng cho ph~p d\fng duqc cae tam ghie v$n t6<:
dl xlie dinh cae ~ t6c C. U, W. Cae vtn t~ C va W dut;m xae djnh sau khi dii xsc d~nh
d\tQC Cm.U, p, Cae v~ t6c U vA em <luge DC d:jnb phI) thut)c vlw htu h1Q'ng QI(I s6 vbng
quay 11-, duong klnh D, clrl~\l 1'¢ng Clia dnh b (kbot\ng e8.ch giua hai vi\cb eua gubng
d(mg). d~ dAy eua anh thong qua
M 56 chl)t h~p A:
1m D
U = - .- • m/s; (3.51)
30 2

43
 em = - Q" ,mls, (3,52)
'LD,b~

A .. 0',75 + 0,95,
Luu }liQng tb\fc cua born Ill. Q nhc hrut htu lu;;rng ly ibuyft Q h m¢t d~ IUl;fng lit tlQ.
.iQ lA tdn thtlt hiu ht<;mg do chIt long chAy ngt.tQc ttt cua dtiy cua gu~ng, qua khe M­
giits guang vA vo, bam vl CUB hut cua gu~ng. T6n th6t t:.Q dl1<,1C X8C dinh qua h~ 86 t6n
thAt th(! tIch 110;
Q
(353)
~O = Q+ AQ;

aQ phI,! thu(kl van khe hd' f gifta duang }dnh ngoiri D'Z, eua guhng dOng va lQi cua
b¢ khu€ch tan hay IQi ella rAnb xoay vo berm:
D,
f:::::: - + 0,4 mm, (3,54)
2500
3.1.1.3. Pluldng tri_it di\ng dl,mg va vDug quay rirng
Hai may bdm ciS d~g guhng dt)ng cung mQt kieu nhung kich thuQC khac nhau,
mudn c6 cung ghi tt; hi¢u d",ng thuy I\le '11 r thl elk h~ s6 vlfu t6c tuang ling pbSi bhg
nhau vl ngu(fC l,:,ti. Nhu v~y tit phuong tdnh (3A6) khi giiJ nguyen "H (CI gia t1'j C80)
ta c6 the' ~o ra hAng 10l,\t gu(}ng d{mg dhng d~ng nhung klch thud'c khat:: nhau. KhA
n!\ng nAy giup eho cae nba thi6t k~ khi mu6n cO gubng d~ng lOn vi:Ji ghi t.rj eua J1H nhlf
y mulS'n thl truce h~t xAy d1,tng gubng d~ng mAu dl!$ Il\m thf nghr$m xAc djnh cAe h~ a6
v~n t6c SHU do s4! xay dl,fng gubng d¢:ng etS kich thu(\c lan, Ti:t di'eu ki~n bai gubng d¢:ng
co ('..Be ht s6 v.,n t6c tllong uog Mng nhau thll'fH l~ nhtt nhau, ta t.hi~t ~p dU{1c phuOl1g
trlnh d~ng d~ng,

vi d1#: cd hal bom gubng d(mg cimg di?og lam vi$c cung ehl! d~, eo cung 7JH d1}.t gili
trj caG,
Born 1 cO cae d(\c dnb:

Q, -
m' ; H,mHzO; N,kW; n) vg/ph; D. m.
s

Bom 2 cd d*e tfnh: Q', -

m' ; H', ttl H 20; N', kW; n',vg/ph; D', Ul.
s
elln tim c4c qUEm M giua cae dl,d hiQ"og tr~n no cho 'lH """ '1~r' (Mu6n cd "II ettO cho
m6i bOm thOng thuong chI cltl.n xet 7JH vi' '1Q va "11m cd gia trt gon bang 1).
CAn eli dfiUlg tbd hai cua phuong trlnh eo ban ta vi~t du(1C;
"Dn nD'n,'
hay I. GOitgR = 60/2g R' .hay
nD n'D'
~Iii = ,fjj' ~ ni, (3,55)

44
 11.'1 it9i lA s6 vilng quay quy v~ mQt met vi no thl hifn s6 wng quay etia gu~ng dting
vdi ~t ap H """ 1m va dubng k[nh D = 1m.
Nfu eho cae ht sO v$.n t6<: cbt\y qua ti~t di.~n troD cO dubng kfnh D vA D' ~ thu
dUQe h.i'u hJQng quy v~ 1 m II Q'i'
4Q
K """ ;
em nDl./2gH

bay (3.56)

N€u nhln va chis ttl vl mAu 86 cos phuong trlnh trtn vbi H. H' ta s6 cO cling suit
quy vI mOt met:
N N'
(357)

trong do,
N = K.Q.H, kW; N' = K.Q.H', kW ;
K pgq ,NlmJ
1000
D6i vbi mOmen quay ta vi~t:
M' N' w N'n
- - - . - =-­
M ",' N Nn'
CAe ty a6 n/n'; N'/N dU~ :de dinh tit (3.55) va (3,57) fbI tbay vilo phuong trlnh
t~n. giin ue,c ta thu du:OC tnOmen quy v~ mOt met M',:
M M'
D'H = D"H'" M'" (3.58)

N~u D """ DI (du~ng kInh ngoai coa gubng dQng bAng nhau) thl ta c6:

~
n
-- '{!;'.
H

_"",,1
Q'

Q
(!f' ,,'
H
=_;
n
(3.59)

M' H'
=­
M H
PhtlO'ng trlnh (j (3.59) duc;:fc dng dyng r«t r<>ng 1'Ii trong thl1c tf d& X8c dinh cae
d$c dnh cua hem nhtt fl', H', N' khi s6 vbng quay thay dlS'i tit n thlinh n',
VOng quay ri~ng:

45
 'VOng quay ri~ng 11\ Me s6; neS :eae djnb d$C dnh cUe. cae ki~u gubng d()ng khae nhau
vit dUll ra k.hA nAng bOa. dbng 4t1qc, Vbng quay ri#Jng cd hal lol,li:
- vong quay ri&:ng thea cOng I!IU't lit J'l.N kbi N, kW;
. vOng quay ri4ng theo htu htqng nO kbj Q, m 3 /s.
Xem .... hal gullng d(ing 1 vi> 2 <0 "'" ~ doh V" Q" H,; D" Q" H,"" H, = H, = H;
cung d~ng.

Mu6n 00 U i = U z thi:

Khi v$n t6c huong kinh blng nhau

112 --V,
Dl
v~ h. s6 va ti't di~n ngang JiI. ty i~
(S.60)

thu-.n vtti
binh phuang du~ng klnb. til co:
Q1 = ( Dl)2 (3.61)
Q, DZ

(3.62)

·}{hi Hi "" 1m thl fl.! ... n' va Nt - N'~

N2 = lkW till 1/. 2 - ItN ta cO;

"I
-
n,
fj-z
= -=I '-='=
N'
=

,rr INN"
1 p' '
(3.64)

"N = n'lN'. (3.65)

Khi tbay 1/.' va N' tit di~u ki~ (3,59) v6j di~u ki~n H' "" H! = 1 m til cd:
"liN .IN
"N - IH I J'H3 = H'IH .
.
(3.66)

Tit (3,66) ta dfnh nghIs 'long quay ri~g tbeo COng su~t nhu SIlU:

Vbng quay rl~ng nN til vong quay trong m(Jt phtit ella gu~ng d()ng mO hlnb mAu c6
cOng swlt 1 kW lam vi~ vOi cQt ap 1m cd cung M 86" hi~u dl,mg voi gubng d()ng cd oong
8uilt N. kW lam vi~ {j c¢t ap H, III va. quay fl., vg/pb. Ta neii hai gu~ng d{lng la cung
m¢t d~ng.

COng sullt tht.tc 1l N thl c6ng suit Ii thuylt BE'! 16: N n:

p./I.Q.H
Nil = - • kW. (3.67)
1000

46
 Wi vb} nubc ta. co: p "" 1000 kgfm 3 n!n:
l000.9,BI.Q.H
NIt': = 9,81.Q,H, kW,
1000
trong do:
Q • m 3/s;
HI" roHzO.
Thay Nu vAo {3.66} ta cd cOn.g thdc cua nN then ht SI nhtl sau:

nvN;, n,f9,BI.Q.H
11 = = •
N H'm H'Iff'
= n. ,fQ.m n.,fQ
"" ~ v9,81.
""
vI'LvH....vH ~ 314
1
=. '"'
- H3/4'.

n,fQ
,'-.. = 3,14 -H:>/4
,~
.- (3.68)

n,fQ
nN = 3,65 H3!4 theo h+ do !{MS,
tl"Ong do~
35 + 250 d~i vdi baru ly tAm;
nN =:
= 250 + 500 d6i vbi hom hU6ng kfnh;
= 500 + 1000 d6i Wli bdm caM nAng (ba:rn htlbt1g tr'l,lC),
VOng quay filmg theo luu itt(,1ng eua bam dl1<1e dnh theo cling thdc:
.,fQ nN
n ~ - =- (3.69)
Q Hl/4 3,14'

DO ]A vbng quay e:Un gu~ng roO blnh mA.u lAm vi~ vlti dil'iu ki~n H = 1m; Q .. 1m3J&,
vi dq..'
Hay xac d,M vOng quay ri€!ng thea oong sttO:t cU8 00m khi n6 lam vi~ Wi H ;0::: 250 m.
N = 10 000 kW, n = 600 vglph vil ~ = 90%. Cho PHW = 1000 kg/m'.
BM gtdt:
pgQH lOOO.9,Bl.Q.H
N" = 1000 ~ ---:1"00:-:0'--' kW = 0,9.10 000 ~ 9000 kW;

9000

Q = ~~=:- =: 3,68 m 3/s;

9,81.250
600,13,68
nN -= 3)14 = 58.
25ol /4

3,2.1.4. Hiob dJJng bthlng !dob ella gut.ng d~g

Hlnb dl;Ulg huang ldnh cua gulmg d¢ng duQ'c th, hi~n Mng rn~t cAt dtlng di qua

47
tn;iC. Tim d,ng hu-bng kinh chInh la Xlie d!nh hlnb dang hai vach eua guong d(,mg. Kh6ng
gian gifta hei ~h d1.i<;lc ngAn thAnh clic rAM nhf1 clie clinh guang. Khi gu'fmg quay thl
h/u th~ sf nh$n na.ng lu¢Ug ttl gu~ng vA ~o thttnh dong cM.y tit b€ but qua ling hut
vlo gu~ng t\l' )6 b tam va di rll khOi gu?mg (} phiu vAnh ngoAi.

'"­
r

Htnk 3.34, Quan h~ gl\ta vong quay ri~ug ~i lUll ltt<;lng vii hi~u su!t ella bdm
ly tAm.

Hlnh dl,lng huong kfnh ella gtJOng dQng tily thut!c VaG Jo~i rnA)' dli~c ,,-lie dinh hOi
vong quay dang vA dnh chat cUa htu th~ 18 cU1 lOng hay khi (V(fi bdm III cha:t lOng,
con qU{lt va may nen la ch~t khj).
D6j vOi bam cO nam df;\ug huang klnh chfnh dl.l<;fC tM hj~n a bang 3,4.

48
 ,
NGUYEN HU NG TAM
. .
Bang 3.4

nN Hlnh d~ng Tam ghic v$.n t6c , Cae dub'ng d$C dnh

,,I
30-85
?
a D,
:1/4=2,5.,..2 ~ ':OF
,
liz 2
I

i
ao

a
:::::::'" Glli~
'00 170 a

95-175

lr 0.1 ~

,~
175-260

. . .i?t/D = 15"13

m
260-470 •

!
! 0. D..
,,,
•
~
H-0
===-----• a
I.~'-
fOO
70

1:'-~-1,2+tf , Cu, 100 140

430-1000 f ~, q"
I
H~ 100

• tt------: I:::::::rs 55

,
I 2
i;o
I,
,,
lJ,/1l. =~5"a8 "
I 0 tOO f30

Mu6n ch9D dl;lng httong kinh trut'fc het phai dnh nN theo cong thuc (3.68) rbi sit
d\mg hAng 3.4.
D~ng dung eua gubng d()ng theo huong kfnh trong tung trliong hc;Jp C1,I the phai
d1,1'a triln mO binh mAu 'rna t8 biet du'«:Jc die h~ B6 v$.n t6c KuM 1& h~ s6 v~n t6c vcng,
11\ cd sd' de zac dinh cae duong kfnh (j etta VQD va ra eua gubng dl)ng nhtt D 1j ; Die; DZi
D Ze (xem c6ng thuc (3.70) V8 hlnb 3.35).
60
D = -­ .K'M.h.g.H, m. (3.70)
nn

..\- 13QlvlN 49
 Sau khi dnh b~n tT'\lC eda gu~ng (try:c bdm) k~ ca anh hudng cua rAuh then ta tim
dttQe dubng klnh d cUa tl"l.,lC ~i ch6 lAp gu~g d~ng, Dui'1ng kfnh blu i6i gubng Ie. do
kf cA inh h\tt'Jng eftll riinh then 11\tl1C tinh theo c6ng thue:
df1 ;1tI (1,2 + l,3)d, m. (3.71)

Htnh 3,35, n,ng hu(Jng kfnh C'lla gu~ng dOng,

KM'm tra v4n t6c chit long 0 cttll vAo hi Cn :xem ht ..6 eua no 18 Kef) eo bbg h~
s6 v$n Me cda miu KCvM hay ltMng:
4Q 11
(3.72)
Ke o = >tWa' d1,JJ2gH '
trong do:
Q
QIC "" - .m3Js;
~Q

Q - luu lUl1Dg c~n cd eua bam) rolls;

H - lip h,rc ct'Ja ham, ID;

g" • gia USc trQng t:ntbng, m/s 2;

~ Q • h~ "" hl~u d~ng th~ tlch;

Q1! ~ h.tu l\t~g If thuj'{!:t cua bam.

Chi~u ;n?ng cu. vanh khttn cua van cUa guong III b l dttQc tfnh theo cOng thdc:

50
 Q"
hi = --" ~,m; (3.73)
nD1,KCm v2g.H.A
D6i vlfi hom Jy tam co gia trj nN den 260 tbi:
KUj = 0,4 .... 0,5; KUl .... 0,95 + 1.1 gia tri be ang vbi IlN be vl gili tti 1bn ung vai
nN lim,

Kilm tra dubng kinh Do thang qua Co:

Co = (O.CS + O,OB).3/Q.11 2! mis,
tl'Ong do:
Q , m3/s;
n I vg/ph,

(3.74)

(3.76)

(3.76)

(3,17)

C
trong dd: d ,=1 _ un (3.78)
-u;;:
{Joe := 14 + 36°.

D6 chiS»g xAm thyc n!'!n Jfy /Joe := 18°.

Kbi ito cOng thuc (3,77) tro tbanh:

Kc = (1,35 .,. 2,80).10"( (3.79)

'm o

Cong thdc (3.79) dung cho cl bdrn hubng tT1}c.

N4'.u guong d¢ng 1il hoan toAn huang kina nghIa IS. v~n t6c cua ch':t lang nAm h'ong
mt.t phang vuOng gOc VOL tM,lC born, khi do d r := 1; 10 ;; 0,8 n~n ta cd:
Kern = {l,48 + 3,OS).IO·'.n Q 2I3 . (3.80)
San khi ifa. xae dl~h dl1l;fC: dl.lng huang kfnh vA c.ttnh 1 vI\. 2 cAn kiem tm eMng xftm
th\fc (s~ de ~p 0 m\lC sau),
Chilu r¢ng cds. rAnh gu~ng 0 CUB 1'8 IA b z dUl1c xtic dinh theo cOng thdc:

51
 (3,8ll

trong d6:
A. Z w h~ 86 ehl).t hE}:p (do ehi.~u dAy eua canh chi~m eM).
D2i + D 2e
D2 :I:< ( ), m. (3,82)
2
Ban kfnh cae <tubng cong cua bai vach gu~ng Pi vii. Pc d1.1Qc dnh thee cling thuc:
Pl := (0,3 + 0,5) iJl!:' m; }
(3,83)
Pc ::,. (0,1 ,.;. 0,2) D 2e• m.
8\1 chay trong gutlng lA t6t khi:
an
x ,- = const.
I>S
Cae gia trj CI bang 3J;; dung d~ 41.0 dVng dlt\ng huang kfnh eua gu~ng> duQ'c M sung
tbl!m cae gia tri th\ic nghi-.m C1 bang 3,6. Hf s6 K (1 bAng 3.6 giup ta tinh dtt;;tc rAle
dubng kinh D It • D2e va b\. 2­ °m
DIj ""' K o ", - n ,m;

• m;
(384)
m
b l = K.
h, n
, m;

trong do;
'P • goe phat trU!n CUR cAnh gu~ng fj hlnh chifu bAng (dl c.$.p d ph~n sau).
D2i w d1f<1c IRe d~nh sau khi da dnh d1i!,1C DIl'
3.2.],5. CAe n-m giBe vijn tOc vii d~ng lila doh guong
o m\lc 4 chung ta ~ d~ c$.p d~n ~g hUbng kfnh ella gubng dt}ng (chlnh IA blnh
dlJ-ng ella hai vach hinh vanh khan each nhau b C\tll vao It\ 01 va (J CUll ra If\. b z),
Trong my:c nay ta d~ ~p l('Ji d~ng cua cae vlilCh phAn chis !thong gian giua hai vlich
binh vanh kha.n tht.nh cae kenh (tanh) gQi la Clihh gutmg. Nhu: v~y gubng dOng ehtnh
III t$p hQp Ii~n Ua'p cae Unh theo yang trim. Rbi gubng quay, ngbia lit cAe Unh quay.
Qua trlnh truy~n nAng lU:(Jng cbo ehlfl long thQa mAn phuong trlnh Becnuli vui TAnh
quay, Dlnh lu~t Mo toAn nang luqng v{Ji dong ch6y cua cMt Mag trong guilDg d~g
dUl1c d~ c4p tJ phuong trlnh (3AO) vbi di~u ki~n Iii: til1t dj~n ngang cua clic rAnh trong

52
 Bdng 3.5

S6 y,""

l ""nb Riinh Vanh.

1) '00y '00y .,.". Irong ngoOl
C
nN K., U2 C:n12
fJH'% -
Uz
-
U
2
'
lJ
2

"
IdIOng'"
khuEch.
..n
'"
It.h.uEch.
tAn
b 21D2 bzl D2 Z lit lit ,
25 57 0,91 0,92 - 4,~ OP15 - 12 - -
35 70 0,92 0,90 - 3,40 0,028 - 12 - -
45 76 0,94 O~" 0,070 2,95 0,040 0,033 II - -
50 81 0,95 0~6 0,072 2,65 0,053 0,045 10 - -
70 86 0,97 0$1 0,078 2p5 0,082 OP67 9 - -
85 88 0~9 0,77 0,084 2PO 0,110 0,0~7 8 - -
no 91 1,05 0,68 , 0,100 1,64 0,170 0,143 7 - -
,
170 91 ,09 0,62 0,115 . ,4" 0,217 0,184 6 - -
260 90 ,18 0,.'i4 O,l14 ~6 0,270 0,235 5 - , -
340 88 ~6 0,48 0,141 ,12 O~OO - 4 - - ,
5\0 86 ,43 - - ,00 - - 6 V5 ~O

670 84 ,"3 - - - - 4 0,95 0~2

860 82 ,"3 - - '""

,00 - - 3 0,72 0,48

1000 78 2,09 - - - - 2 0,63 0,42

1200 76 2,36 - -
',00"" - - 2 0,55 0,36

Bdng 3.6

nN 50 70 85 100 120 ~5 2~ 300 475

KDti - - 26 27 29 34 43 46 49
K
D"
8, 87 88 90 92 97 105 m ~O

, K b, 6 II n 15 17 22 30 40 55
K b, 2,5 4,5 6 8 10 14,5 21 30 48

0,50 0,2"
K'I' 0,20 0,135 0,10 0,07 0,048
i 0,04 0,02

53
gubng JA rlt nbo, nghla 1A s6 canh gul)ng khllng gitli hl;ln {lA yO cung nhj~u). Co nhu
vay tM v_n t6c tttong d6i cUa cUt long moi luftn c6 ch~u song /:JOng voi ti~p tuylSn eUa
eanh gu~ng (xem hlnh 3.36). 86 eanh nhi~u din Wi lAm tAng rnB sat giua chl1t long vtl
c4oh, mng th\tc tI s6 clinh IA cd gi6i h~n n~n kboang eBch giua hai canh Han Ugp lA
dAng Itl (ti~ di~n ngang cua ranb III khOng nho!. VI v~y khi am vi~c tbl v~n t6c tuong
d6i cUB J6p chl1t long sat canh mOi song $Ong v6i ti~p tuy€ n . con I(;p xa bj thay d6i a
vA ~o xoay (s,4 d~ c$p d~n lJ M\lC sau),
Do nhung diw t~n n~n khi d\fDg cac tam giac v*-n t6c va ~o d~ng dnh dn phAn
bi~t hai tntong hi1P:
• 56 canh IA nhi~u v6 cling. cae gia trj khi dnh cO th~m ky hi~u 00 (trU v~n t6c
httbng kfnh vA v$n, tOO vong);
. s6 CaM 1a cd gMi h,XL

DlJng cUB canh va: clic tam gitic v$n tlSc dttl1C th€ hi~n a hinh 3.36.

L
Hm.h 3.36. D~ng cUB dnh gulmg va tam giac v~n t6c,

1. S6 cd:nh ltl nhuu v6 hq.n

V$.n t6c vbng vA httO'ng kfnh eua htu th€ ~i di4m 1 va 2 dU:Q'c tinh nhu BaU:

Hn Vi H,n D2,

U j = 30 . --; , m/s; UZ '" 30 '2 I m/s;

(3.85)

54
trong do;
Qlt - htu ht(,'lng lj thuy«t eua born. mlls;
DI' D z - littOng kinh gubng tit qua 1 va 2, m;
b l, b z - chien rs>ng ella clnh ~i 1 va 2 (cua vito va cita raJ, m;
Aj • 1, - M 86 ch~t h~p do de) day eil8 canb d cue vAo va ra gay n4n.
6,
tI 0-­
on{!
S1 1«>
•
vI
~l ... =: 1 . --'-:e-
fl t,sinfi1OO!
{3,B6)

~ 1 °

trong do:
!5 l' d 2 - d~ dAy CUB canh () c\ta via va ra, c6 th~ chqn thea tb1!C nghi~tn hO$c
thea tinh ben, m,
II> t2 • bUGe canh (I CU's vilo vA -ra (phl,l thu()c vA() DI' D2 va s6 canIs Z), m.
Co tha' Illy gis tri gln dung cua AJ va A2 nhtt sau:
At := 0,8 + O,92i­
t
" ~ 0,90 + 0,91, ,
~r- ,
Chi~u cao o(1t Ap H dU!;lc dnh
theo e6ng thdc: ~, i--' ,
i'...'
~H II .......'­
H =- ....,.w ~ U1Cu101> ),
g (U""Cjj" m. (3.87) '~
r-..
•II
,
,
T\i di~u ki(m mu6n s'l trui~n I~ ,
nAng h.tQ'ng cho chat long lA Ibn nh!t , , ! ,
thl CUj 011 = 0, cho phep ta d1,tng tam , ,
giBe v~n t61: :sau khi dA dnh dut,1c U I ,I .. ,
, ,
I
v~ C m( Sau do tim dllQc gOc {11 00 IJ ,
c@nh 1 ella cAnh, , ,
~' I ,
Tu. {3.85) ta dnh otit.1c U}. va ,
I
Cmz. Tit hlnh 3.37 ta chQn duqc 111-J 0,5 I i I "",
phv: thuQc vao 1J.
N" Tit (3.88) ta tInh 15 50 1045 175 JSO 5/10
du:~c c 1l2QO
:

gR Htnk 3.37. Cac ~ dnh hi~u d\lng cua

, mis, (3Jl8) h<tm ly tam.

55
 Sau do d1,1ng tam giBC v~n t6c ctta ra va do dllO:c gcic P2 <».
Chu. j: d6i viJi clnb Z III giiJi h"n thl dnh A.I vl A. z ding thea cOng thuc (3.86) nhllng
b6 ky hi~u (II) vl cAc gac s6 IA PI vA Pz'
Sau khi dA xac djnh dllO:c hai gOc PIa> va fJ 2 <» ta d1,1ng dllQ"C do~n dhu va cu6i cua
canh t"i hai vi trl 1 vA 2. TrllO'c h€ t tren dllong kinh DI ta ch9n di~m 1, dung goc mC!
If' cua canh s~ tim dUQc di~m 2 t~n D z. N6i 1 viJi 2 Mng dubng cong ta co d"ng CUB
canh gu~ng. Canh gubng Co nhieu d"ng nhll cong v~ phiB sau, cong v~ phia trllO'c hay
cong ft, cong nhi~u ho~c thAng d~u li~n quan den djnh lu~t chuy~n d6i nAng 11I0:ng.
Cac tam giac v~n t6c kh6ng nhung giup ta tlllO d1,tng dlllng cua canh gu~ng rnA con
dung d~ gilli biLi toan nguQ'c l"i: tit gu~ng d9ng co sAn, viJi 86 vong quay dinh trllO'c
phii tim Q va H.
Trang th1,1c t6" thl 86 clnh gu/)ng Ia xac djnh:
Z = 5 + 15 (cho bam);
Z = 30 + 40 (cho may nen khO.
2. 86 canh ttl giai hept
86 canh trong gu~mg co y nghla Tit lifn d6i vl:li vi~c truYE!D nang 11I0:ng. Cd m~t s6
bi~u thdc thl!c nghi~m d~ Hnh 86 canh Z. Trong do c6 DlOt bi~u thuc da dllc;fc th1,1C M
chdng Minh Is: s6 dnh Ii t6t nh«t khi khoAng each giUa hai canh li~n ti6"p bang mOt
Dtta chi~u dai cua mOt canh:
D z + D j • PI + P2
Z = 6,5 8m (3.89)
Dz - D J
2
COng thdc (3.89) khi dung cho may nen thl thay con so 6,5 btlng II.

D6i vdi cAc gu~ng duc li~n cAnh thl 86 canh Z dl1O:c dnh theo bi€ u thdc:

Z = 17sinfJ 2 V D,
Dl . (3.90)

ThOng thuong so ca.nh trong bdm Iy tAm Iii:

Z = 11 khi nN "'" 40;
Z = 5 khi nN "'" 500.
D6i vCfi bdm canh nang (htlCfng trl}.c): (3.91)
Z = 8 + 10 khi nN == 500;
Z = 3 + 4 khi nN "'" 1000.
Hlnh 3.38 the hi~n chuy€ n dOng cua ch.ltt long trong guong co s6 canh giC'fi hl;ln,
v~n t6c g6e cua gu~ng w co chieu ngdt;'c vc;i chi~u kim d~ng ha.
O-mnh I the hi~n chuyen d~ng CUB chat lOng chay qua guang khi gu~ng dd'ng y~n
(w = 0). () ranh II iii: xoay chieu tr1J.c khi guong quay vai v$n t6c w, khi xoEiy e6 v$n
t6c - w thl bam yin quay nhung kh6ng co 11Ill IUQng (Q = 0). RAnh III Is tuln holm
cua chAt long quanh canh. T~ng h(1p chuyen d(lng cua ch!t long lit. I + II + III cho ta

56
tht(y v$n t6c cua ch§t long b
phIa trulJc canh nhO hdn {1 pbCa
sau, SiJ di nhu v(ly Is do xoay
chieu trl}c gAy Mm. Do xoliy (c'.I
rlinh II) n~n sinh ra v{ln t6c cun
cMt 16ng la AI vA 6,2· Vtn tlSe
61 co chieu nhl1 U j n~n lam cho
ch§"t long chuyt!n d¢ng nhanh
han gubng. V$.n t6c 6 2 cd chi~u
ngtt'l1c vel U 1 nen It'l:m C'.ho ch't
long 0 cua ra cMm hon gu~ng.
Vl v$y khi thiet JW ehn chu j dln
vi$c dyng de tam gist: v$n t6c
th\tc CUB guang co s6 auh gi~i
b~n,
a w.a
", ~ (-wl(- - ) ~ - ;
2 2
(392)
a W.O H1.nh 3.38. Cae ehuy~n dOng cUB cMt lOng
6 2 = {-w}- ~ - --,
2 2 trong gu~ng d~ng bom ly tam.

a - dueng kfnh cua "cay:

" xlJ,

~-­
Z,
thay vao (3,92) ta co:

", lfU 1sin,81

~ -:'----'
Z,
(3,93)
ltU2 sinf3 2
", ~ - -"'--'-"
z,
Vtri berm th' ZI !III';: Zz. vbi may nen tbi Z! < ZZ"
811 anh hu¢ng CUR :toay d~n tam giac ~n tOe dU'r;fC the hi.n 0: blnh 3.39, Dl1l'1ng
eong 1 «> - 2 Is dJitng duh gi6ng nhtl hlnh 3.31 nhung v6i a6 canh ft. Vi vl)y de tam
giac v~n t6c cUll no se la:
C l10 = VI + WjW ;
C2 «> !III';: Uz + Wzw = C U2
. ~ +Cm z } (3,94)

An}!. huang ctla xoQ,y chi?!u tT\lC d~n tam giac vl).n tOe d cua vilo th' hi~n b cOng
thd'c:
Cj """ U t + A J + W10) -= C~l + em!, (3"95)
Nhu v~y thl C~l :> CUIO) lAm cho eQt d:p H rule bdm kh6ng d(lt dtt;;c giA trj CillO nh«t
co th€ .

57
 •
Mu6n cho CUI"" CU1<X> thi cAn gilim goc i3 1f¥J d'~n gili trj sa.o cho 00 tam giae vj).n
t6e thoa mAn bil1u thdc:
(3.96)

I! •.~ • "-/3,
4 :4~''''1l,

Hinh 3.39, Anh huang eua cae gee PI.ll.}, dl!n tam giRo v$n t6c.

Nhln hinh 3.39 ta thtly: neu v~y thl s~ co W;

'i/(!j gia trj Mn, mh W' Ibn se gAy ra
xam thllc, Vj thE' nen PUll> khOng dUQc giAm rna ebn phlii tAng th~m tit 2 d6'n 3", KE!t
qua l& ta co gOc PI CUB d~ng dnh theo dU:bng cong 1-2 th~ hl;;n a bieu tbuc:
PI = iJJ~+ A{JJ' (3.97)
'Thm gilie v~n t6c tht/c cUa dfl.ng canh gUsi h\lTl thea dU(mg 1 ~ 2 se Iii::
C1 = U 1 +- 6 1 ~ WI = CUI + C~J' (3.98)
N~u gill nguyen Pl. oo thi tam giac v~n·t6c 0: etta ra lil':
C 2 "'" U 1 ~ /1 2 + W2W = C"Q + Cmz; (8,99)
Nhu v~ tTo-ng qua trinh cap nAng ilJi'jIng, tli C Ih dti giAm thAnh Cu ' Cung do C u'
qua nhi) den fiue h6 qua d1.1Qc ncn chI~u CQO c¢t tpttt bi€u !hue (K47) 2d §. Ira thlnh:!
u;;c u ..,
H ;;:, 1iH ,_._" • nl. (3.)00)
I
Nhung ta mu6n gllbng cO: s6 Cl'lnh gi~i h(\n h)i clip duljC nang lilQng blng nhu canh
kMng g10i h,n kbi vin giu nguy~n v~ t6c huang kfnh, Nt1u v,y thi goe {Jz phlli thoa
mAn bit$u th¢c sau:
iJ, = ~'w + A{J,. (3.101)
Th c6 df,'l,ng duh 1 - 2 vii: nAng hl(lng ma ch't lOng thu du~ liL:

58
 U Z.cY2
H='1f1 »>,m.
g
N€ u giu nguy'n d~ng hUC'ng kfnh eua gu~mg vii df:lng cua cae dnh thea goc PI vil
fJ z mil giiiru 86 canh thl ~lJi do:

hay:

K=
2, 1
I + - - . --::--­
Z D
I _ (_' )2
D,
trong do:
e ::0 0,8 + 1 vo-i bam co b<a khu€cb t.an; n~u khOng cO b¢ khu6t::htan thl Illy t: Jan
han. vtli mAy nen cO s6 canh Z ,., 16 + 2R thl lay f' 1,6 + 2,2. =
Ghi tri cua K cd th~ tra bang 3.6&
Bang 3.6a
~.

,."" T"- .- .~.,

,,
~1.s;·J
f-- K __ O,7() .. t-~ ~,x_t1
I
i,,, O,K2
{.5
0,10

K;
---1
I,

(I/il
.
JI(J
i 0.71
-;----,
,
nn
i 0.(.(,

mj
L_ "N
Khi t~
J4
"I
d1,tng tam gilic vt).n t6c din chu y sao dm:

17{1

W,
-:='--" 1,14; (3.109)
W,
nhAm giim tdn thirt do xolty gay ra,
Ta hlnh 3.39 ta co:

59
 U2 = Ctil2
2t1l/32~
+1 0
They vito (3,107) giAi ra t;::,:..cO:;.:'_ _ _= ; ­
C
C_~}2
2tll/3,.,
gH ,
+--
K'~H
(3,111)

Phuong trinh triln cho phep ta duh du~c Dz. khi bi~t 86 vbng quay n. vglph vA P2w
v, rAng C m2 du~c dnh thee C¢ng thtk ,
C = (1 + O,5).Co ' (3.112)
Ktem tra thea bieu th(!c: mz
C ::::: Q,[

nlz if .D
2
.b J

z 2

Cdc (31 du<;!c dnh tit {3.97} pbl} thu(!e vAn 13 1«;:

Cm
PI <II) = amg _ l (3,114)
UJ
Vbi phuong phap t~n 11 dii cbllp n~n s~ c4p nAng Iu~ng 13 J(rn nh't khi C lljW = 0,
co ngbla hi dong chiy VIlO gu~ng co phudng vu6ng gee ¥ui tiE'p tuy6n ~i cit& veo.
3.1.1.6. ~ bWJit tinh Vtl qng nia ainh

Khi gubng lam vi~. chA'l16ng di qua gu~ng s~ thu dut;'c l'l~ng hl~ng JaEj.z(xem
di$ro 1 va 2 Ia t~ng thai cUa cMt long Ilk slip vAo gu(\ng vii hk vita rbi gu~ngJ dnh
cho 1 11\3 htu th~:

(3,115)

Khi nhAn vb! m 3 (tM' ddt dA chay qua gu~ng) thl EI<2 se eO thd nguy~n 11 N,m,
Chia phuong trlnh t~n cho pg til se d\1(te nang lU'1ng d\1Qi d.ng c{lt lip:­
E 1_'2 E j .2 Pz ~ P 1 C~ Cf w

- .. - = H ,. + (Z2 - ZI) • ,ro; (3.116)

N pg pg 2i
H,. Hp + Hd ; (3,117)
P 2 • PI
Hp = + (Z, • Z,h (3,118)
PC
Cj· q
H, = 2i (3,119)

trong do:
Hp - nAng JU(Jng duo! dl,lng thl1 njngi
Hd - ning lUf1ng dllol d{ing dl)Dg na:ng.
18 gQ! P la d¢ hot;lt tinh cU8 canh guang:
H. H· H,
P := --Ii:..- := = 1. _H, (3.120)
H H H

60
 p = 1- (3.121)

khi C mz = eml v~ CUt'" 0 ta 00:

C2
P~I-~ =I-IQ. (3.122)
2gB "Z
Khl l1H .. I, tit dj~u ki~n (3.49) ta CQ:
g.H
C =­
'2 U ,
thn)' VaG phuong trlnh t~nta cO:
g.H
p= 1 - - (3.124)
2uj
g.H2
H =P.H=H~--; (3.126)
p 2uj
C~,
H. = (I . P)H = ~ (3.126)

NAng luq:ng d9ng niing sA chuy!!n thlnh lip suft nbCl ~ khUlkh tan vA rAnh Koay
baa (j veuh ngoai eua gu~ng,

Bfty gRt chung ta hAy the<> dOi cac dang cua dnb vai nhung gOc Pz khac nhau xem
nang htl;ing C§p cho chIt lOng b d~ng nito nhieu hon, Muon thE" phAi gift nguylm U 1 va
U 2• dang thai xem nhtt kMng cd t6n th't (AH ... 0 ~ Hit II!li H).
Tu (3.116) fa cO th€ vi~t dlfx;1C:

C' _ C'

H= 2 J+ H ; (3.127)
2g P
hay:
2g.H := Ci· Cr + 2g,H p' (3.128)
D.I}t: 2gH = C', 2gH p = C',
p (3.129)
khi §y (3.128) c6 d.ng (3.129):
C Z "" C~ w Cr + Cl (3.130)
Cae 86 h~ng mia (3,130) eo th~ bi~u ditin bAng C!ic tam giAc vu&ng. M1)6n viY ta
quan slit gubng eua h1~y kh6ng cd bO khukh lan JAm v~ vCri htu th6 (k6 ci chat 16ng
vA chllt kh{). voi no U 2 >V1 va C, vu~ng gdc v6:i UI (xem htnh 3.40),
Tit hlnh 3.40 cho ta each xAe dinb d$ng ella canb gubng kbi bi~t d~ng huong kfnh
cua gu~ng ciing nhl1 cl].nh vao va I'll eda canh, 00 nghIa lit tam gilic OAK hinh 3.40 da
dUl;fe xae dinh truoe,
D4 Wi du~ tam giac v~n t6C CJ cae. ra an 00 thllm di~u kj~ em :=: C ' nghla IA
dinh cUa tam giac ~n t6c cu. ra luOn d.m d'u do tJi\n dttong thang ai qnamzK mA song
61
song vdi V1,'
Ching ~n ta l«y dlnh cUa tam giac vt.n tOO ella ra OBD cd dinb t~j D. kbi a:y ta
cO th6 vi~t:
_ C' - C' ~ KD' (3.131)
DOljl.n KD2 bilu di~n ~Ang. ht~ng dUd'i d~ng d¢ng nAng.

Hlnh 3.40. Nita dU<mg trim nAng lut,lng cua guhng d¢ng.

Cin xdc dinh C; tii phudng trlnh (3.130}. Mu6n vi)y ta d1!a \'80 phltdng trlnh BecnuH
vai r8.nh quay:

p
wr-Uf
2 -p (3.132)

Chia hal ve cho pg va gb4p l<,ti 13 co:

Wi_v'
I I
w..Ul
'2 2
p
=(_z + Zz) _ (
P
_I + Zj) := H ;
Zg Zg PC pg P

hay:
Wi - Wi + vi - L1 := 2gH p'
(3.133)
Tit tam giac vuOng OAK ta cd:
AK' ~ OA' + OK' hay I. wzI ~ Uz! =: r.).
\.,.I'
thay viln (3.133) ta cO:
Cf + 1ft, . w~ ~ ZgHp " C;. (3.134)
Ttl tam gilie vuOng OBK ta Cd:
l{B2 := OK';: + OBO! hay: KHz := Cr + liZ.
z·
62
thay vao (3,134) ta thu ttUil'c:
Ci + lfi =: q + W1 bay KHz. Wi = C~ (3,135)
XIIc dinh di~m E bAng c8ch d~ng dubng vuOng gtic tit B. 6 vI tnii cUI! (3.135) thom vA
bOt BEl, ta cd: BEl - BE2 + KS2 • wi = C;­
Bi€t Ki32 _ BE2 =: KEl_
Ml)t kbac ttl tam giac DEB ta c6: BD2 . BEl = DEi; BEl ~ wi = DE2; dam thBY
vao t1't!n ta nb.n dU'~c:
KE2 _ DE' = C~. (3.136)
Ve nua vong trim cO tArn E ban ktnh EK va 00 KE = EF,
PhU'dng trlnh (3.136) co th§' vitft:
(KE .. DE)(KE . DE) = C;;
KE + DE = DF; KE • DE = KD, nghla Ill:
DF.KD = DG' = c/;. (3.137)
Tlt cae phudng trlnh: (a.130); (3,131); (a.I37) vA tu" tam gilic vuong KDG BUY ra:
C' = 2gB = KD' + DG' = KG'. (3.13S)
Di~u do cO nghIa hi: nang hlQ"ng ml chilt long (hey khi) thu dl1f\1C dulti d.ng dOng
nAng dU<1C u.c dinh blng dOl}-n KD2 cbn thE ning 11 nG2. Vi thf Dtl'8 du:i.rng trim cd M.n
kinh II vtn toe vbng d cUe 1'a U z gQi lil. 011B vbng trim nAng h.tQng cua gutnig. Dd ve
dllQC nlla duOn& trim trlln tM tam giSC v$.ft t6c a cua vito b\ khOng thay d61 yt,J mQi vi
trf D t1'~n dtfong KF, nghla IA c.!clnh v~o CUll canb e6 cAe d,ng khac nhau dng vbi cae
vi tTl DJ 0'. D", D'" d~u ti€p tuy~n vbi dU'i1ug thang xlle dinh bci gdc Pt­
a) Khi diti"m D trung vai K
_ Trong ...!!"u-bng ~ nay:
KD "'" 0; DG = 0; KG "'" 0,
nghla 18 gu(;ng khong truyen lJ s: IX'
b4"t cd d',mg nAng Itt~ng naa
~o chit lOng, V.,n t6c tU'dng
d6i ella cUa 1'8 (Wl ) cO phuong
III BK V.n t6c COl,? "'" 0 va
canh guang trong truong h~p ti
nAy gQi La clinh bAa htu
(khong truyen nAng htqng),
no cd d~ng nhu dllrrng: c~ng
1 " bloh 3.41.
b)' Kh! diem D dich xa
dlln diem K v~ phIa ph!l:
Trong truc.ng hQp nAy.
nAng h.i9'ng t1'uy~n cho ch.tH
long 0 c8. hoi dtlng d(Jng nling

63
vA. thd nAng. Khi D con gAn K thl ty s~ DG/KD UfD. nd warn dln khi D dIn :Ita K vA.
bAng 1 khi D iii: E. DJJ.ng Clla clinh s6 bOt cong dIn va thAng (duong d), sau dd l'1i cong
nhung theo chf~u ngtf<Sc [email protected] (du<Jng 3).
c) Khi D trlmg vb! E,
nJ;tng ella canh hi du<;ng:1 a hlnh SAL Nang hfQng mil ch't long nh$n dUQc dudl
hal d1!U1g )8 bang nhau.
V.n t6c tuang d6i iJ elka ra W z : ;:; BE (hlnh 3.40).
d) Khi di€m D nlm giiYa E va F, chAng hJJ.n ~i D';
D~ cong v~ phfa tru~ cua dnh urn dln vi KD' > D'G'; d1,\ng ella dnh 1& dubng 4
~ hlnh 3.41.
e) Difm D trung vCfi F:
Nllng htQng truyl!n cho cht'{t lOng hoRn toan lit d~ng d¢ng nAng KG ~ KF. Th\1'c
ch't htu tb€ ehay qua guang dl)ng voi lip 5U«t kh6ng d6L DJ;tng cua canh 18: duong 5.
Tit nhO'ng nh~n xet trfn ta thA:y: khi cho truCfc v$n tOO vbng b CUB ra la U 2 (xac
dinh D Z vi W Z) thl n!ln.g IUQng truyln cho luu th€ tAng dAn khi gOc fJ 2 IUn dln. Nhu
v., cO nghla Is canh pbw cO df,lng nhu dubng 5 (khi D !! F). Di~u nlly chi phil h;;:sp vdi
qUfitt (khi cln lip suft:t kh6ng Utn). ThOng thubng thi chQn d~ng dnb ling voi dilm D
gAn di'm F d~ thi€t k.~ qu*t .cd ap .$lulU th1fp. Truong hqp nay kb6ng nt\n dung cho bdm,
vi khl chuy'n nAng htqng tit phln Ibn eJ dlp-og dlfog na.ng sang ~ng th« n6ng (Ap sua:t)
thl ph.i dung b~ khu~h tan vA rAnh xoay, di~u do lam cho bum hOl;lt d¢ng khOng t6t.
D€ khAc phl,lc di~u tren, ngUbi ta chon d(:.mg dnh ling vui di€m D nAm giua E vii
F (ED' ,. D'P). Trong trtlO'ng hq:p nay S\i' tang tuang diSi cUR nAng luc;mg DG{KG is
khong dd.ng k' so vi1i t6n tMt IDa sat do v~n t.& Ion gay nilD..
N~u di~m D gln 1(, ch~ng h$n lit n'" thi nang htgng dual dlp-ng a:p sulit (th~ nAng)
)bPI nhlIng lAng th~ nang lu(1tlg rnA chtit Jong nhan dU<;fc 4U nbo (dol,tn KG"'), Hon nUa
khi sp su1ft (} cua ra IOn ~ lam eho t6n tMt luu h!Qng iCfn do ch't lOng cha), qua &he
hd: giua gubng va vO bern quay v~ cua hut, D' khAc phl,lc chin co cd c'u bit kin t6t, ch~
t"o phii ch£nh xac.
Tit nhU'ng bi~u lu.n t~n di ct6n ke't lutn ]A: vf1i Mro ChQD dlJug canh gubng dng
vbi dit1'm D gln dM'tn E (ca hal phfa) nhU'ng it khi Illy D : E n~n Illy: j

1 _ 3 _
-KE < KD < - KE. (3.139)
2 4
Nhitng drn,u vU& d~ ~p 0 trlin IA chua tJn.h d~n Wn that ap l\tt! ngay trong pling
dQng 18. 1.1F/, T6n th't nAy du~c danh gia qua '1U:
1JH = 0.96 ven oong iiU4:t 111n;
'1H = 0.85 .... 0,90 vOl eong wa:t vita;
7JH - -0,75 + 0,80 v{;li cOng sua:t nho;
H = 11wHIt. m I (3.140)

64
trong do:
H . ehi~u eao cl)t ap rna bdm tl;lo du(,1C, m;
HlJ . chi~u cao COt ap Ii thuyft cUa bom, m, 1t6 tttdng ung v(ri do".n KG.
VlJi Ill! cho trudc khi v.n t6c U z cang nh6 khl d!€ m D po di~n1. F. Di~u d6 dUQc
danh g1a hoi h~ so ho~t dnh cUa gubng 18. P.
H C' DG'
p ~..::::.£ ~.:..2. ~ = ~ sin,." (3,141)
H C' KG'
Khi cho t-ntoc chil!u cao c.,t Ap. thi ~:n t6e vong cAng 10'n khi 1{1 cAng Urn (xem blnh
3AO). nghia lit P dng Ion. Qia tIi P nha dOi hoi v~n t6e vbng M.

3.2.1.1. cae tiub loin vi guU phap cMug Xlm tb\fC

lim thl,tc 18. sl,t phS huy Hen h)c eM dong chi\t lUng n61 rih.g (hay dtmg Ittu the
no! cbung) ~i cae vi trl tren ~t v.t U~u. mA d do tip 8uilt gill:m xu6ng bAng lip sult
bay hoi tl.tong ung vOi nbi~t d" bi~n tl;ti C1l8 cl1l1t iOng. S\f bay hCli mAnn litt Clia ch«:t
lOng ~ ra khlSi lutJDg h9t ret Ion H!» t\1C tAch ra kh6i ~ m$.t ~t U"u ti~p :z:tlc vbi
dbng ehAy dhng tbai cae h~t chAt 16ng ith6ng ngitng 180 no .uth' ehb cae bQt tach ra
tlilo nan va ~p thuy h,1e rAt Ibn lam rti va pM hOng kim JOll;li.
XAm th\1C bitfu hi~n {J
eM d~ng Bau: khl, hai va
thuy hoi, D3ng khi 18 sit t~o
b9t trang, D~mg hoi gan vdi
vi~c t,o thanh cac bong
bong sling trong su6t. D~ng
thtiy hdi gan lien veti ca.c
thi~t bi ngUng t1,), may hdi
mto:c va n~i hoi hoi hi~n
t1.tljng sOi mAnh Ii~t vA dAm
xuy@n eU8 hoi rio chllt long.
XAm tb\fC khOng OOilng
gay ra pha huy 00 hl?C ma
cOD U}.O ra Me dl,ll1g di~n hoa
C\lC 1>0 ~ ch6 cd nhi~t d¢ d6n
soope do k6t qUa cua va
dlp thlly lite d.t d€ n ap su~t
1180,10' Nlro2 ,
Do ~hitn tttl1ng tren Dla
v~t U~u hi an mon do xAm
thl,tc. An mbn do xAm th1!C
Itln gA':p 15 lln an mon cd
di~n,
Hznh 3,42, Chi~u ao hllt eda bom ly ~m,

5·I3QMN 65
 Bdng 8.1

, t.oC 5 , to
I I ..
Hl, mHzO 0,09 0,125

°c
t,
~-~~.
50 55
.....- - ­ .
Ht. mlhoj 1;25 I,6(l ,
-~-----~ .L -------

Dtf tranh b, An mon do xAm th\1C ta dung vt.t n~u thep due: IOCr, 10 Mn, ISCr,
8 Ni -vi\ 17027 (14,57% Cr, 0,29% Ni, 0,38 Mn). Trong thttc tl1 ngUi)i ta ~c l~n b~ mt-t
v$.t li~l1 ~i ndi dy ra xAm thl,ic bang iMp tAm dly 3 mm Urn tit ,1XlBH9T thea cOng
ngh~ hAn.
BAng 3,7 th' hi~n quan h$- glttB. nhi~t df) t,UC vB. ap sua:t H(, rnH 20 cua nl1(rc khi
x~ ra xA.m thvc.
V{i:i bam 1,. tAm. ndi co nguy cd xAr ra .. Am th'l,#C lit xung quanh c~nh van ella canh
gu~ng d~ng va c(lnh van clla b¢ khu~h bin (nlu cd).
Vl~ tfnb toon nnam tranh xam tht,tc ena bam dt1Qc quy y~ xac d;nh chi~u cao hut.
Chi~u cao hut ]{~ Is khoang each ttt m.t thoang cua b€ hut d~n diG'm caa nha:t t~n
c.nh vAo cua canh gu~ng d{mg.
P a = B, mH 20 hi lip Bu4t tac dl,mg Mn hi!! m$t eua nU'6c trong b~ hut, nO' ph1,1 thu!)c
do d~ cao Z cua nu)t thoang be hut 80 vci m$t bMn,
Z = 0; 500; 1000; 2000 m
B ~ 10,3; 9,7; 9.2; 8;1; mH,o
Nuoe (hay chat long) chay tit be hut d~n gu~ng ~ng cua bam duqc l~ nhb ap sul1t
B tAe dyng Um tn.!. thOfing CUR M hut phAi bAng h~c Ibn han m91 uin thill, dU<je the
hi~n Mi eOng th\lc:
c'
+H ,-'
2g
(3.142)

trong do:
HII - ehi?!u cao h\Jt Ii thuyet. mHzOj
H~ - chi~u cao hut d~n di~m cao nhat cua c/fnh vim cua clnb gubng, mHzO;
Ht. - USn that tra h!c tr{l;n dui1ng 6ng hut. mH;:O;
p C~ In ..
E, = - (1 - + ~ ~i)' (3,143)
2 d i"'l

p - kh6i lUlfllg ri~ng cua ml'oc (ho~c chit long), kg/m 3;

Co - van t6c trong 6ng hut ~i cua gul:>ng d(jng, m/s;

A . M sO rna sat giii'a ch(t lOng va thinh 6ng, no pht.J thu¢c vilO v~t li~u vA d¢

66
 nluim cua thimh lSng ciing nht1 v~n too eua Ittu th~ chay trong 6ng;
J. = 0,01 + 0,04; khi dnh ki~m tra thl A = 0,02;

l ~ chieu dAi 6ng hut, m;

d . dt1~ng kinh trong cua ling hut. m;

~ i . h~ s6 tro h,fC Cl,lC ~, pht,t thui)c vA<> cae: b¢ ph~n C\1 th~ Jitp tn!n tuyen 6ng hut;
C'
~ . ap $U~t d¢'ng bile bung 6ng hut, mHzOj

t;.H' • sV' git\m lip Built do bing vt-n t6c chAy r:ua chat long trong gubng d~ng> mH20;

HI ~ lip sun
khi x§y ra xlm thllr:, mH 20;

He ~ lip BU«t hut chAn khOng, mH:zO:

He e H~ + Hr,­ (3.144)
Khi d.t gill hi IOn nh'< thk
(3.145)

(3.146)

(3.147)

trong do:
m 1 "'" 0,3. ttt2 = 1,2; con Wo vii. C t.\ duqc de dtoh tit tam giac v$n too ~ hlnb 3.42.
Gu~ng lam vj~ tet khi dUClng k{nh Do Urn. Cn nh6 va Ule co gia tti nhlJ nh4t n!'u
dU'(fc. Gia tr~ cua g6c fi je dU'Q"c ly thuy€ t
PI'
'"
=
Co
arctg- e
Ule
Ii
:rAe nh$.n the<! c6ng thttc:

-
2
1
.
mj
m,
+ m2

. (3.148)

Sau khi thsy cae gia trj fit" mz vila (3,148) ta cd:

P" = 17°32'

COng thdc th\tc nghitm (3.149) cling cho ta each tfnh 6.h:

n{Q

Ah = 1 0 ( - )41', (3.149)
~

trong do:
Q ~ hru iUJ;fng eua guong d(lng, ro 31s;
Ii. ~ yang quay cUQ guong, vg/ph;
rJ - h~ s6 xArn thllc, tra bang 3.8; n6 ph" thu{lc vao sO: veng quay ri~ng then
cOng suat I'I.
N
.

67
 Bang 3.8
60·70 ,,
"N
a
45...,
601}·150 ROO
,
70-130
. . ,=­
L1O-190
ROO-mOO 1000-1200

Hinh 3.44. Dung dnh vIt huong

Hinh $,43, Dung canh 4\0 dong qutln d tryc t~i tnt&; ella vao cua gm,ng
dta vilo cua guOng d~ ch6ng dm tht,tc. di ch6ng xim thtjc.

Mu6n tl'anh "am thl/c thi

gia tn cua Ilk phM nh6, mu6n
v~y phii gb\m so vong quay It
cua gubng d(lng.
D~
ch6ng xAm thl,1C, ngoiti
vi~ tac d()ng l~n s6 Yang quay

con cO tb" ap d\lng cae each sau

day:
a) ~() dbng qudn Iniac cua
vao cua: gu~ng d¢ng
Phuong philp nay dtt~c tnl!
hi~n I> hlnh 3,43. Canh gu~ng cO
kfch thU<1c c~nh vao lan, <,,.nh 1"8
nho. Nh(j v~y rnA v~n t6c WI (j
etta vau giAm vA C u tAng din Htnh 3.45. Ma rtjng cit'a VaG d6 ch6ng :dm th1,1c.
tbi eO dong chay qu5ri. D~ tranh
chay qugn toRn b¢ dong thl phiU dung cac dnh R lap tnt(fc cua hut cua gubng dC)ng.Nhb
vi).y rna h~ s6 xAm thl,iC a Ung len,
= 1200 ... 1500.
a
Cl1-nh ra b 2 eua canh guoog nno him tAng '1H'

b) Dfmg gu~ng cdnh uit bd sung

Gubng canb vlt hubng trl).c dl1Q'c lAp tn:tf1c gu~ng dting nham t~o ra dong qu§n.
Gubcng nity khi lam vi~c c.6 tid nhOI nang hlQng cap cho no lil U1Cu/lJ. Cae canh R nhAm

68
kht\' dbng xoAy a 6ng hut.
Trong trttong hW nay thl a = 1200 + 1400 (:tern hinb 3A4).
cj Gu(}ng aling voi cae ca-nh khfi xooy
Lo~j gu?;ng nay cO cae canh v61 ~nh vim r«t tern nbam giim v$.n Mc huting kInh
(xem hlnh 3,45). TY J~ giua ti€t di~n dong eba, tndc gua,ng 5fj va ~j e~h 0, l~ 8 1
duqe 1M hi~n I! b!~u tMe;
S,
= 2,5;
So
2
St = JtD(l.b 1• m ; (3.150)

BAng each nay dil lam giam WI' giAm tal tr~;lfig ri~ng 14n c"",nh VaG cua elinh gu~ng
trong khi vAn gift nguy(;n v~n t6c yang, H~ so a = 2200 + 2500. Vl v$n tOe hubng klnh
1~ khOng dang ke' nen tf,to ra dong qutin.

Ngooi cae bi~n pbap tre,n, cOn eo the lip d\mg thilt bj VOl phun kitru tuye df ch6ng
:tAm thVc. Cae vOi nay cho mloe tit 6ng dity chay qua vii thea nguy~n Iy bam tuye sc;
hut b6 sung chit long cap eho cua hut cua gu~ng dt; ehling d.m th\1e.
3.2.2. Thill kif bnm Iy llim
Ciln cd vAo y~u diu ve htu ht~ng Q, chiiu cao ~t np vA tlnh chit cua htu th~. ta
thUft k€ hom c:ho phil h~p. Thiel k€ bom 1y tAm gllrn CAC btf(;c uu:
w tbi6t kit guong d{!:ng: xac djnh d~ng hu(jng kfnh cua gu()ng, ch9n dl\lug vii. dlJng
ca:lh;
· tinh vA dlJng ~ khuech tan (neu c6);
· dnb va dl,ing ranh xotiy (vo Mm);
· ttnh tM,.1c. chl;m ket cau 6 do, dnb. khllp n6j;
• ch9n d()ng 00 va k6t cau gift do toan bQ may btlm,
3.2,2.1. I.l\fng eanh ~ng htll)ng kinh
Canh gubng Iii. b~ ph~n chlnh y~u eua bom ly tAm (hay qu~t vl may nen), Blnb
d~ng cus clnh lifl,u quan ch~t (!h~ d~n htu l;lt,1ng, d)t 'p, dt? 1"ln v,v. ella bem. T«t cA
cae d{tng canh nhu 0 hlnh 3.41 deu g'Qi 11\ cluh nu&tg kinh. Chung dU9c ap d\1ng cho
gu~ng d~ng co tri 56 nN nhO, C{\nh vao b l be oon cho ~6c fil xern nhu kh6ng thay d6i
tfiln su6t c~uh vao b l (vCJi IDQi dttong dong chAy lA nhu nhau), Canb cO tbt'f cong v~
sau. thIng, cong v~ trtloc va chung cong thea m{lt hU6ng nh«t dtnh (khOng cong v$n
vo d6), Uvng IOl;li canh miy, dc:m giaD, Chi~u dill cua cluh lil cung trbn Mt dlu tit cita
vilo d€n etta ra cua gu'Ong sao eho b;!.o dU(Jc gee /3, (j C$ilnh vlo vil /12 ~ C~lnh ra xAc dinb
ttl tam giBe vf,n t6c nhu a hinh 3,39,
1. Dllng dinh cong vi? sau
Cllnh d~ng dUQe tM h!~n a hlnh 3.46.

69
 Ti:t hai tam giBe AO,Oz vii. BO,02 ta cd:

°101 == r'1 + Rt· 2rRtc0sf31;

0lO~ == ,1 + Ri - 2rR2cospZ~

Tr\t: hai phuong trlnh t~n mo nbau ta thu duqc:

R~ - RI

r _ -:-:::--:--::---::-:- (3.161)
2(R,cosfi, - R,cos{J,)
tl'Ong d6-:
r - ban kinh d« d\lDg elinb, m.

Rinh 3.46. each dVng Clinh gubng cong ~ sau,

Nhu: v~y muon dl,tng canh ta h1m nht! sa\l; d\lng haJ duong trim cita vilo vii fa ella
guang~an klnh R t va R 2. Tit di'm A h4t ky tr&n dttO'ng trim cia vAo ta d\ing gOc
Pi 1a 0IA02, '!"ren Cl;lnh AO,:! 14y ban kfnh ,
quay cung trim eat duang tum ci't~ ra eua
guong ~j B. Sau do xac dinh ehilu day 0 eua canh. Chieu day 6 eua ca.nh thu(Jtlg la:y
tU 4 d4'n 20 mm tuy ~ li~ va kich th\t~(: etta gubng. C~nh VaG cua eli-Db l.4:y mong hon
va Ia..n
cim dl. Sau kbi xac dinh bu:Oc Clinh ta s;} dl:fng Ian hlf;lt cae canh,
2, DiJng canh tMng
San khi d1,l'ng hai dUf.'.Ing trim cO ban kinh RI vj\ R z• elm cd' vio $6 canb vii goc PI
ho~c Pz ta 8/11 d1,l'ng dUQC cae canh thAng cue gubng dCtng (Kern blnh 3.47), Chi~u dAi

70
eua canh Iii: l:
(3.152)
Canh thing vin tutn theo di~u ki~n (3.151) nhung vOi r = 0:> khi doy ts cO:
R,wsfl, - H, wsfl,. (3.153)

H"inh 3.47. CAch d\tng canh thing. Rinh 3.48. each d\lng clinh huang kfnh.

3. Dl/.ng clinh co chi~u huang kink tq,i elia ra

each d\ing Mnh nay duc;fc th~ h~n a hinh 3.48. Trong tl'Ubng hgp nily gtic Pl = 90"
n~n cos{32 = 0, tu di!!u ki~n (3.151) ta co:

R2 _ R2

r _ ' ' . (3.154)

2R,cosfJ 1

4. Dl!ng cdnh conI! vi!'

tru6c
Lo%i cAnb nay thuc;ng lip
d\lng cho qU'"t Iy tAm, rA"t hAn
huu dung cho bcm (hAu nhu
kh6ng dung), chi dung khi
nao cAn phai clip cho hiu the' I
lOng nling luqng Ibn vdi k{ch LV '
thuCJc guong dQng nha va /7
I
khOng de j den h~ 86 hi~u
d¥ng. Hlnh 3.49 bitu dlOn --=:"i"'~- . ~...- - - . I ­
each d\tng canh cong v~
o
trnCtc. Trang truiJng hQP nay Hinh 3.49. each dl/ng canh cong v~ phis trl1ik.
(J2 > 9()<> va r s~ lit:
R~ - Rr
r '" - - - - - - ' ' - - ' - - - (3.155)
2(R, cos{l, - R,cos{l,)
 Vj~ d\fng canh cong vtn vo d6 kho hOll nM~u, nd phAi dl,1a vao 5\1 bieu di~n ban
giac (bao toAn gOC), tham khllo thea tai li(!>u [1], etlnh i~i nily thl1bng ap d\lng cbo bam
ly tAm 00 cOng su4t Ion hilng figSn kW, hJ'u IUQng teri 10 m 3Js de tu!n hoan m(it itil1ng
Ufn chIt 16ng.
3,.1.:.:. DUng b9 khuich tltD va rinh !loily
1. Bt> khutch tan
B~ khufch tan co cfu tao ~m hai vAch hlnh vAnh khan cO cae canb ?J giua. No
duC1C lAp c6 dinh hen ngoAi ctla ra cua guong d(lng. Nhi~m vy cUa n6 fA b!fn nang ltiQng
cua tuu th'vUa rbi gu~ng dOng tit d~ng dQng nang sang th€ nAng (tlp Built) va djnh
huttng dbng chlly.
NAng IUQ'ng dlJoi ~ng dQng nl1ng eua il1u the' dtiQ'c bUiu di~n a phlictng trinh (3.126)
ho~c (3,156),

Hd gH
-"(l-P)=­
H 21P,
Nguyen Ii reu t{lO ella b¢ khukh tan dtiq:c tb€ hi~n (j hinh 3.50.
Tt~t di~n ngang coo ~ khukh tiln Ii hinh chil nh.t 00 l¢ cho ch4 t~o kh! gia c6ng
co nhung khOng lam glatn d6n mll'c nho nhll't Mn tbli'e thuy hIe. IM giflm t6n that thuy

6) c) tI)

-----
~
~,
~ ~b,

r
~~
,~

<>­ g

Rink 3.00. B(J khu€ch tan cua bdm Iy tAm:

a) tilt di~n chu nhtt; b} ti6t di~ hlnh thang; c) d~ng canh cua 1>9 khwtcb tan~

d} h1o'1 ella tanh gOp (vO bdmJ"

72
l\1c thl ti~l di~n cUa b(l khu€ c h tin n~n Itt hinb thang.
Dating Mnb trong Clia b~ khuer:h tan Jan hon (htbng kfnh ngO!'ti ella guhng dOng
2 mm.
D" - dUClng klnh ngoai eua ~ khuech tan, m;
D3 . dubng kfnh di qua c~nh viw eua cae canh trong bQ khu6ch tan, nt;
b j • b" - chfr!u Tgng cua rn, khuech tan, lll-~

bz. ~ chi?!u r¢ng (j caa ra clla guhng di)ng;

b 3 = bz + (1 + 5) mm ,

a 2 - gdc t,o hOi dttbng ticp tuyen vol dul1ng dbng t~n hmg canh va dttOng ti~p
tuyen vai dU'bng trim co dl1?Jng kinh D 3. No dtt«;lc xac djnh tit tam giac v~n t6c i.'1 hinh
3.50.
RAnh nAm giua hai canh lieen tiep co d~ng xoay 16garit, nghia la ehil:t long chay
trong rAnh xoay 16garit. Ttl dlem A ta Iil:y gde tnli cua clnh III '{' thi duong trim dj qua
dltbng tAm canll 00 Is R:

(3.157)

ttong dd: e = 2,118281...;

m :::: tgo: z:
Rbi ~ = 0 .hl R = D,12.
DJ
- = 0,03 ~
2
&. "'" b 3 + O,05.D 2 •
V~n t6c chat Mng if Cll'a rR ella bq khue·ch tan 18 C4 :
C4 = {O,B + O,85} eft' mis, (3.158)
trong do:
C(, . v$n tOe chl1:t long (j ctta vito guflng d~ng ling val dubng klnh Du (xern hlnh
3.42)
2, Rd.nh wliy (v6 bom. ly tdm}
RAnh XOBY co hai cang d\lng;
- t~p trung luu th€ dj rn tu gutmg dOng bo~c tit b¢ khuecb bin (ru~u co} raj hui1ng
no dl den ang d'y;
~ khi kh6ng c6 bq. khuech tan thi ranh xoa), dong vai tro they cho b('l khukh tan.
Nliu oM qua rna sat- thl chupn d~ng cUR lltU the trong rAnh xGay tuan thee djnh
lu~t x(niy 1&, th~ hi~n lJ phl1CJng trtnh:

r.Cu = rz.C uz =- const "= K. (3.159)

Trong thl,tc t-~ rAnh xoay dtt(,1c thi~t k€ (xem hlnh 3.51) sao cho v!').n Me trung b~nh

73
eua htu th! di qua cae tio!t dl~n ngang tit I; II; IlL, \'111 )8 nhu nhau va ru\m troog
khoang 5 . 6 m/s.

Mif eitA-A

H1.nh :Vil, VO born Iy tam.

Do~ntit A den B <hl<,f<= thiet ke theo hlnh non voj gOc dinh kh6ng JeJn hon 3 . 6°.
V$n t6c cua hiU the u,.i B bang 2,5 • 3 m/s giong nhu v~n toe bong 6ng d§y.
Phttang trlnh (3.159) the" hi~n chuy~n dc>ng cua htu th~ trong rAnb X08.y khi hai
tliinh ben song song nbau.
N€ u v$:y thl tiet di~n ngang ranh lu6n tit hlnh chi! nb~t co hai c~nh trong va ngoai
bAng &4 ebn hal cl}nh b~n Usn da.n tit vi trll, II .. ,.VIIL Vi the kieb thl.icrc cua rAnh ,,;oay
r«t lon, khOng lip d\tng dU<;Jc trong thl1C t~. De giam kich thU"(fc cua rAnb xoay theo
hu{:Jng klnb, ta. giu phan IfJn (ttl duang kinh D 4 den D~) cO tiet di~n ngang IA blnh chu
Dh~t, phaD cOn l~i loe hat ~nh Mn mQt g6c (} (xern hinh 3.51).

~ = 25 .;. 35°,
Gee d nh6 d lAm tAng kich thllO'c ranh xoay, con gi;i tri IOn se altn toE liun giam
hf sIS' hil$u d\lng.
D€ thi6t kt! nhanh chong, xem nhll tijl ti~ di~n VIII toitn bl) hill hl'!Jng chiy qua
761
veti v.n t6c tit 5 di'n 6 m}s. cae ti€ t dl~n cOn l~i tit VI1; VL .I se cO "8 ; 8" ;., . 8; lttu
lU(1ng chay qua cong vt11 v$.n t6c nhu tn!n.

74
 Duerng cong t1i htfJi l d~n ti~t di$n VIn lit duang :!Cony 16garit thOa mAn phudng
trlnh (3.157). LU6i dM lam giam btu hl~!ng va ngu(,'lC l~i.
CAn htu y: khi hom lAm vi~e neu dong Mt van lA.m glalll htu JU\1ng thl s~ dAn t61
ni~n t\tt,mg rung may do v*n t6c htu the' khang tf6ng df;u (d cac ti€t di~n Ii II v$n tiSe
Um, con () VIII; VII, v~n t6c kh6ng dang k~). Tit do gay ra tip sutit khac nhau tac d1,lng
l~n lr\Jc bttm lam rung may,

Trang mQt 516 truang hQp ngubi ta cd th€ lAm th&m vach cung thea hlnh xnay til
ti€t di~n IV 'lit kft thue ~ VIII (:tern hinh a.5!).
Ngoi'ti vi(!c thi€t k€ rAnh xmiy theo v$n t6c kh6ng d6:i J ngUifj ta con thi€t k€ theo
nguy~n tAc m~men v~n t6c khong ddl, thOa mAn phuong trinh (3,159), xem tai Mu [1].

Ranh xoay {vU bdm) dt1t;t(' due ttt gang khi bOnl co lip suit nhO. N'u lip suat khoang
tit 20.105 Nlm2 tro 14tn thi r~nh xoay dUdc due tu thep, 'I'rlicng hQp bem cO hlu lut;fng
rtit Urn {kfeh l.huae Ion} thi no duqc han ttt thep t4m. Bom dung van m6i tr\1erng boa
chat, thl,te pbifm thi cae b{I pM.n cO tiep xue voi mOi trl1dng pM! dl1qc che t.$-o tit cae
v$t li~u phil bqp, ch6ng an mon nhu: dong, httP kim cua dang, thep khong gi, ehlt d~o,
g6m v.v,

3.1,2.3. lhu:. tai chi~u try(' vit .:in bAng

Gubng d¢ng dUQc l~p len m¢t dif.u trl,lc nho Tanh then va dai at.. D~u kia cua trl:lc
duqe nOi vl1i dl)ng co nho bq truy~n, Tn;Ie dttc;1e !lip trt!n cae gt1i dO" Khi trye quay Ulm
cno mQ! bi} ph~n lAp l.rf!n no quay then, ta goi ehung hi rOto. Cd rtit nhi~u hIe t.4e d'l,lng
ll!n Toto, Ll,tc tong hqp cua cae IIlC cd xu h~~nn 'am dieh r6to then chiflU tr\lc gvi 1<\ tAl
chieu trl,lc (xem hinh R52t Th6ng thtJbng h)c t6ng hOp cd xu huong: day roto v'Q phis
etta hut cua guong dt)ng.
fir chi~u tyl,lC d1.t(]e sinh fa ttt dic
yeu 16 nhu: sau;
~ teAn b¢ tt.1 tr9ng eua roto, khi bam p
d~t thAng dung;
" tac dvng cua luu the Um gubng
dQng;
Nt tit b9 tTuy~n banh rang
- hie sinh
nghi~ng hay rang non (n~u co: thttong
tha:y d cae l~i bam ell kyJ,
Hlnh 3,52 bi€u di~n sd d'O e.4c hIe tAc
d\lng 1~n guhng d¢ng cua bdm ly tAm (cd
the dinig lam mO hlnh eho qU.\ilt vit may
­
nen Jy tAm).
P - lip suit trong rAnh xwy, N/m 2;
H'inlt 3.52. Clic hte tac dung Jen guong
Pll - ap surit khi quyen nai d$t may,
d~ng.
N/m 2 ;

75
 Pp PI' P:y, - cae ap suit ($ cae khoang tuong ung, N/m 2;
Ft' Fl.> Fl' F4 - cae lyc chieu trvc dUQc dnh ph ... thu/)c VilO lip h,e vt\ ~ m~t tac
dVng {j cac khoang tuang dng. N;
FS ~ hIe chi~u tr':ll~ sinh fa dQ co m~t cong ella gu~ng dijng dubi tac dyng eua dong

11.tu tbt, N (do hlu th~ chay trong Tllnh tong (j cite. but eua guhng d~ng).

Bo qua tac dl,lng cua cae hie Iy tam vA 51! lam tAng Ap SUQt l~n hai thanh cua gu?lng

d~ng cua chung.

Cae l1Jc FJ> Fl >••• dugc tfnh thea bi!!u thdc:
n
FI =4' (1)1- d~).P I •
n
F .. == . - (D~ - D21. P,;
.. 4" if

(3.160)

tTong do;
chi th! z noi l~ hlnh eh"u cua v~n t6c Um truc quay;
r - trQng hi;:;1ng ri~g eua htu th€ , N/ml.
T6ng h'1P 11,1'c L"Fj eua luu the bie dl,lng lim guong dt}ng dll'1C tinb theo phttdng trinh,
= FI + F]. + ~ + F4 + FS .
LF; (3.161)
Tdng ht;tp hIe F tac dl,lng ll!n tt\1C dttqc tinh thea:
-
F=G+R+}:F j
- - - (3.162)
trong do;
G • tT1?ng hl;:;1ng eva row, No
~

R " thanh phan h!e sinh rn tu- b(l truy~n binh rang (neu co), N.
~ kht\e phl,lc trQng IttQng G ta. dung 6: bi (vol trl)c DaM ngllng) hote dung 6 dO:
ch*n (khi trv:c dttng). DiSi v~i bam, cd bOo truyln Mnh rAng (ngAy Day hAu nhu kh6ng
dung bom Iy tAm} thi h!e R du~c khAc ph1,Jc nha d bi ch$n, oliu Ii. tl'\lC dling thl nen
lAp bQ truy~n Bao roo chi~u cua R ngU"(fc vai trQng l'1}"c cua 'roto d' khu di.
Cac hlc cua F j du"c kU.c P-h9C nhb 6 hi ch(ln vii cnc bi~n phap thuy J\1e. Clic bi~n
phAp thuy J1,tc nha vao ket cau ella bdm.
1. Thea dinh luq.l doi xung
Phuong phlip nAy dtlQ'c thvc hi~n Mng ctlch lAp dilt xung hai guong d~g gi6ng h~t

76
nbau (blnb 3.53c) vl\ dung gubng kep (hlnh 3.53a)
Gubng d~ng kep co cA:u t~o vl\ ktch thU:{Jc hai phla pbAi va trai gi6ng Mt nhau.
Gubng lo~i nay cbn co ten g<?i la gubng co hai cita vao.

b) -,
A,
c)

H"inh 3.53. Cac bi~n phlip khu tAi chi~u tr1,lc:

a) dung gubng kePi b) dung 16 cAn Mng lip suft trU:{Jc va sau gubng dQng;

c) dung cach 18p d6i xung hai gubng gi6ng Mt nhau.

Hai gubng dU'~c lap nhu hlnh 3.53c phai ca:p 1t1~ng nang hlc;Jng cho luu the la Mng
nhau m~c dlu chung ho~t d{mg n6i tiep. Nghia 18 chung phAi ~o ra tAi trgng chi~u
tr1,lc AKI va AK2 khti nbau. Mu6n v$y hai gubng phAi giang h~t nhau ve kich thuoc ctta
vao, cua ra, dl;\hg va so canh gi6ng nhau.
2. Dung cae l6 cdn Mng va uong d~m

Cac 16 cA.n bAng duc;Jc khoah gAn c~hh vao cua canh goong (hinh 3.53b). 8616 dung
bAng 86 canh.
Khe he. hlnh vimh khan giUa goong dQng va vong d~m R la rat nha, gis tri do 11\

6 = 0,25 + (D - 150) . 0,001, mOl,

trong do:
D - dui1ng kfnh cua goong t~i khe hO, mOl;
D > 150 mOl.
ThOng thui1ng 6 = 0,3 mm.
Do hi khoan nhiliu 16 cA.n bAng tl[li vanh dai nguy hili"m nl!n gubng d~ng phAi dU'c;Jc
dnh ki~m tra Mn cat 14i do. Ngoil..i ra cbn cac giai phap nhu: dung pittllng cAn bAng,
dIa cAn 'bang (xem tAi li~u [1]).
3, Phuong phap co h()C
DAy Iii. phuClng phap dung hi ch~n. TUy trU'i1ng hc;Jp c1,l thli" mil. chgn hi cho phu hc;Jp.
Neu tr1,lc thang dung thl dung is tru~t co d(!m dau bOi tron (lo~i co cong 8uA:t Ibn), xem
hlnh 3.54.

77
 Lo,p Ii truQt nly thubng dung cho trubng hqp cd tal chi~u trt,lC nhO, Ty 86 dido ph1,l
thuQc vlw ap h,ic gity n~n Mi tAi chi~u tl'1,lC,

a
-
- I 1

J~

;: '",,~
"
.~2
"­
II, ,

Hinh 3.54, Dung 6 trut;lt khu tAi chi~u tr\lc trong born co tT\lC d~t tM,ng dung:
1 . val tt'\lc; 2 - g6i dfJ.

, hom:
Tr1,lC

Tr\lC cua hmn Iii b<l phl).n nh.,n truyen d!)ng tit d¢ng cO qua khop n6i roi truy'~n den
cho gubng d¢ng. TrUong hgp d(it dt1ng thl trvc chjn milmen xudn, uon, keo. Khi nlm
ngang, tr\lC chiu roomen )roan, u6n. Sau khj ket cau cv thd tJ1,1C Ht dlu lAp guong dQng
d~n vi tri lap 0 <fa cu6i cung den d'lu hlp khap n6i thi tien hanh tinh cae ml'>men. Ung
su.ft:t tdng hc;1P 4-1 tl~t di~n nguy hi'm phAi nhO hdtl ung su't cho phep cua v*t lilflu thep
lAm tlVc,
Trong th\fc tE1 dd MO nhanh vi thu~n 191 trong dnh thiit kit ct1ng nhu ki~m tra,
khi !.tng su't eho phtip It\ 210.1OS N/m2 va c6ng su4t N > n (00 yang quay) ngubi ta
dung reng thuc:
d = 14 3,fN/n, cm, (3.163)
trong dd :
d ~ du:iJng Idnh nho nMt cua tlVC, em;
N. kW;

n , vg/ph.

Thbng thubng, khi chQn tMp lam lr\lc ng\tbi to dung lOl,li thep cd ang suilt cho phep
(700 .... BOO) lOS N/m2 IOn hen nhi'i;u ung edt dB ttnh ., t~nj n~n Tat dAm ht\o.

78
 f{hJ N < It thl dung cOng thdc:
d = 131/Nln, em. (3.164)
Cae nh. thrt;t kl Nga thltang chQn dng sua:t u6n r .. 370.105 N/m2 d~ tfnh tr\lc
nen thl.lbng thu du(j'c kich thttbe nhO. Vl v$,Y phlti ttnh ki~m tra thea tlng su"l1:t u6n O"u:
(1 = .j~ + 411 < [a]. (3.ISS)

Cae ghi tli cua dtlnng kInh d dnh ttl (3.ISS) va. (3.164) chU"a dE! e~p wi vi~ khoet

ranh then cho kh6p n61. Vi v$-Y sau khi dnh du(,1c d c~n 101)' lesn hon d€ btl khoet mnh then.

DU'bng kinh ctie. cac phln tr\fc con l~i My phil h11P vest Yi~ 14p d dtt, hi~n nhien la
Ian hdn du"(1ng k!nh vita tfnh,
DiSi vi1:i trye cd Yang quay lifn va gu~ng d(lng ni;ing) c~n ph., ki€ m tra 56 vang quay
teH h~n t~i cae gia tti 1,3 llln Ion hon vA 0,8 Hin nM httn vong quay lam vi~c btnh
thu(ing. Xac djnh vong quay tbi ht;ln nv cling chinh lA xAc dina v$n USc gdc tOi lu)n (tiL
then cOng thllc thuc nghil;m ella StiXJola:
1 1 I I 1 1
- = -
w2
+- +- + +- +- w1. wZ w1. "'w2
(3.1G6)
...,2'
I 10 t1 lZ I i !II
trong do: w, .... ~n t6c gec tifi h~n cua tr\lc dU'Cri Me d\tng t1,t tt"Qng, s I;
W
"~ W),n t.6c gtic t6i h.n du:oi lac d\lng eua trqng hJ<,1ng gu"Ong dOng thli i
tj

lAp trion tIVe, !II - 1;

Wt w ... ~n t6c goe d\1iJi Me d1,1ng eua khdp n6i) s" I;

, w,=I/~ "I;

30
(3.167)

iJ dAy;
If ~ gia tde t1";mg truong, m:/sl;
f
~ d~ vong 'Ctn nh~t eua dttang dAn hai dl!6:i tac d\1ng cua trong lugng duy nhat
h * lil tTQng h.i't;Jng cUa tr\lc, m.
ThOng~thu:(jng vong quay lam ~c binh thuong -CUB. tn,tc 1xtm n&n I§:y nhe beln gift
tri tat h$n dual dIS tranh nri phru Vlillt qua gia tr~ tlii bfiln khi rno ho~c dltng may.
TUng bl? pb~n trul'k khi lAp Um try:c phai dll'qc cA.n bAng tlnh, Sau khi tap toAn Ill)
Mn trve din pha:! elm bang d~ng, nhA.Ul tninh rung, ~h va chOng htt may.
vi dl#:
M¢t may bdm cd rong swat N : -:.: 2000 kW, so vOllg quay n .. lOOOvg/ph, trljlc cO hai
15 d.(r. Hay xM (fjnh duong kinh nhO nMt trong khoang tit guong dlin khO:p n61, va duang
kinh trye lap 6" hI.
Bo,i giui:
N > n nl-n til co:

d- 14 ro 1000
oo
= 14 E= 17,5 em.

79
 N€u k~ Boh htlling riilnh then ta lliiy d = 180 mOl.
Dubng kfnh ttv-e cua l! dEl ~nh khltp n6i 14y 175 d~n 178 mm, dubng kinh tl'\lC h~p
d d6i xung viJi khop n1Si l~y {O.6 .... 0,7).175 = 125 mm.
Cln chu y: n€u tInb trl,lc cho may phat h,te (tuabin hai, kh1, ntt{fc) thl tj~t di~n nguy
hi~m l.i d' t$i gubng c~ng tlk

3.1.1.4. Cite dlf.1lg cau ~o ria IxJm ly tim

C'u ~o cua bom ly tam ph\l thu~c vao d{tng cua gubng d~ng va vong quay l'i4ng
(xem bitng 3.4) tit nN = 30 d€n nN = 260, va chieu cao c(Jt ap mit bam cln eO. Th cd

O+t=F-1=-~~gn.
h-I---+---F': ­
\ i . /­ - - ,
I
.: ". I ~
. "I
I
;1 fP iJ
I I
17

. I
" ; '" 7

Hinl~ .1,55. Cau 14;10 cda bam Jy tAm mOt dp kh6ng CD b?I khu~ch tan:
1 - thAn hom; 2 . ('Ac vong d(lltl kin; 3 - ehen d~m;' 4 . dl»h 6c d~ lAp nAp phia hut;
S ~ bleh Hip 6ng hut; 6 ~ h{lc {6 trtJf,1t}; 7 - g6i d~j 8 - d hi; 9 - nap; 10 - dQnt;
11 . tr1,lcj 12 • gui}ng dl)ng; 13 - dai oc; 14 - then; 15 - eMn »\tOe vao 6 hi;
16 - ~c chl;tn; 17 - dai 6c; 18· bleh lAp 6ng diy; 19· ella hip dhng hb hut;
20 • vbng dim ldn ch6ng chlH lOng quay vl eua hut; 21 • CUll mOl; 22 ~ chAn bam;
23 . 16 xli chAt long (mIoe) hi TO qua. d~m ,2 (lAm mat dl#m).

80
 ,

Hinh 3.57. Bmn 1y tdm nhi~u c4p.

81
 th€ phAn lOE!oi c«u 4\0 CUS bam Iy tAm theo c~t lip nhu sau:
~ Bom ap sutlt thKp {20 In H 20); l0E!0l nay khOng cAn l'p bQ khuech tan, xem hlob
3.55.
~ Bam ap s~t vlta (khoang 50m H.P); lo~ nay cAn cO bg khuOCh tan, xern hinh
3.56.

8
10

a) h)
Hinh 3.58. Bam Iy tam dung cho chlit long Mn ho(ic co d~ nhbt IOn:
a) bdm cd gubng d¢ng lA d~n 6ng col'\~ I - eu-a hut; 2 • cua d§y;
3 ~ d6i tl'9ng; 4 - chen d~m; 5 " d~m kin; 6 - bich n6i v(1i 6ng hut; 7 ~ IS bi;
B - ttVci 9· (} bi; 10 . khap n61 v(1i d~ng ca;.
h) goong dt')ng hai canh.

- Born nhi~u cilp, ap suA"t

cao {t~n 50 m Hz O} xem hlnh
3.57. Bam l04i nay co nhi!u
gubng d~ng M.p t~n cilng m~
tt'l,tc, him vi4c theo nguy~n 'lAc
dA:u n6i tiA'p. V{) bom du(.1C chia
thanb cae khQ8ng: khoang dau
(hut), khoang culii (dl1y) va c4e
khoang giua (bAng s1) gu~ng tTl!
di tnQt don YO. Chung dUQc gbep
11\\i vfti nhau nbb cae bulOng dai
6c IOn (.6 bulOng 10 4 v<l1 Ixirn
nha, h\ 8 voj bem Ion). Phan l~i
Rink 3.59. Bam axite
giU&_ c~c khoang phAi dU'Qc bit
1 • bIch n6i val 6ng hut; 2 ~ gubng d;)ngj
kin tiSt, Sau kbi 1I1p Mm dUQc
3 ~ cAnh guhngj 4 - rAnh xoay; 5 • d~m kin;
thtt bang nli'OO co ap su~t bang
" . chen d~m; 7 . 6ng lot; 8 - tr\lC; 9 . dinn 6c;
1,5 Hin lip suit lam vi~c cua 10 • hOp g6i da; II . !<hop 061.
bam.

82
 NgoAi ra cim thy thul)c vilo tinh cMt chdt long, dta th€ d~t bam milt thi~t kf cho
pM hqp.
* Born nuCSe ngAm, bdm " dttdi hAm 10 v.v". LOl,d born nl\y cung It. 00m ly tAm milt

hay nhillu c/lp. D$c diti'm cua TId chu y6u nAm .; phhn d(lng cO di~. D¢ng etJ phAi dtfl,1C
ch6ng !fm r«t t6t vi no ciJ.ng v{Ji bam tM. ehhn trong nutte 0 gil!ng sAu .
. BOrn dung eho ch«t 16ng kh6ng ~ch (Mn), Bmn lO<J.i nAy cO ~ di~rn chinh II\.
tii1t dif'n CUB rAnh trong gul'ing phAi lOn nhlm tranh mAc k~t cae v"t cdng di theo mtoc
(nhu dlt cat, mAnh vl,ln tu
than, cui v.v ... ). Mu6n v$y thl hai vach gubng deh xa nhau
vii gln nhtS song song, vl s6 canh gubng phsi it, Ph~n trong cua vo bam phAi dU(jc bQC
bAng v$t H~u chiu bita mon vA d~ thay the.
~ Born dung cho dung djch d.m d!).c, d$.ng sl;tt. Born lo.i nAy cling {t Mob,- rlnh
trong guhng rft rQng, th$m cht gu~ng ehi co m¢t rlnh cong cO ti~t di.n trim bAng nhau
tit dhu d~n cui5i, xem bhih 3.58n. vA 3.58b, 0 hinh 3,59, canh 3 llm d6i trQng eho gu~ng,
D$:c ditm eda bom 1O$i nAy It d(mg cd phAi cO oong sullt Ibn hon cda dong co bam nt1t1c
~ch,

~ Bom dung trong c6ng ngiti4p boa ch«t an mon rru:Jnh phlli cd cA:u tt,o phil bQP.
Cae chi tift cU& bam ti~p x'\lc vol hoa cb«t phAi dUQe ch~ ~o tit cae v$t H~u ch6ng An
mon vii d~ thay th€ nhu: cao au, chAt deo, g~nt bay lhep khOng gi. Bit kin phili t6t d'
bAo ~ 15 bi, d~ng co (x:-em hlnh 3.59) .
• Bam dung d,ch cd nhi.t dQ C80: lo~i nay chi khac bdm chIt long ngu;)i ~ c«u t~o
ch6ng dIn niJ khac nhllu vi nhi.t vA phAi 00 80 nl.i® film mat a ~ ph~n can thli!t nhtt
d bi d€ tranh ehAy milt rna: bOi t1'(1n kh6i 6,
3.2.2.5. S~ d.ng _ Iy 14m

1. H~ thong bom

Sa db h~ th6ng bam Iy tAm thOng thU'ilng dU(ifc thd hi.n a hlnh 3.60.

H • chi~u cao dja IY t6ng ci)ng:

H = Hd + Hh ,m, (3.IG8)
trong do: Btl - chi~u cao HI m~t thruing b€ hut d'n bam, m;
Ret - chi'l!:u cao tit bdm d~n cua xt\ cla ling ddy, m;
{Hd - AHd } * chi~u C80 dAy hftu feb. m.
Trong tntong b\1p ml;fe ch4t long trong b~ B f thay ddi lam eho Hh vA H cUng thay
ddL Th$m chi co khi Hh mang d'u trit (ml,fC nu~c trong BI cao hO'n dttbng tAm eua
born). CMt long trong M Bz
dUQc dtfa di ti~u th1,1 M.ng tv chAy. Ngubn tiAu thy thay
ddt ct1n, lant cho flHd thay d6i, ThOng thttbng ngttbi ta dung M th6ng tl,f d~ng d~ kh6ng
ch" my:c ch81 long trong b' Ba d~ vi;n hinh OOrn,
Gio hdt cua bdm co tac dl,mg eho chAt lOng di. qua va can l,i rae, vtt etfng tr6i adi
trong eh«t long.
T6ng di~n deh cae J6 t"'n thAn gio phAi dam bao sao chQ v.n t6c chat 16ng di qua
lA 0,5 d~n 1 mis, gia tt"! nh6 ltng v8i uu&: sl(lehj OOn gia tti Ion ung v(H mUr<: bIn. Tro

83
h,tc Ctta gil! ~ """ 5 + 6; khi da:u li~n viti van hut tv d~ng thi ~ = 10, Gin dung cho nuOc
thl thu~.mg dUQc due tu gang. D.Si vbi bam co hiu htQng ibn tM ngo8i gio phil co 111m
chAn Hi X8.

-,~---

1"1
H
I({j)
~--

Htnh :l.BO, TrQ.ID lxlln:

B t ~ b' hut; B2 ~ bd dti'y; 1 ~ gin bam; 2 - van mOt ehi~u; 3 - e6t goo;

4 - 6ng hut; 5 . 6ng cOn; 6 - born ly tAm; 7 • ciit 000; 8 - 6ng d4y; 9 - van mOt

chi~uj 10 ~ van ch.n; 11 - .mng ht'J htu lut;tng; 12 - mi(lng xi.

Van htU cd tiie d\lng gift !trl cb«t long t~n toan tuyln hut d€n ng.$.p hoon toan
gubng di?ng cUB. blJrn dfi khoi dQ,ng Win. Van hilt dl1~c ch€ tlj\O tit kim lOiili, caosu, da
j

dg dam bOO kin. N~u van but bi hO, bl.1m nghi IAu thl phs! mOl bom d~n n~p guling
d¢ng mbi khOi d¢ng dUIfC bom. Tr~ lvc cl).c ~ CUll van ~ """ 4 .... 5.
Cut cong 9oo cO ~ = 0125. No ~u~c ch« t.o tit kim lo~j nh11 gang hey tbep ho~c tit
ch!l"t dE!oo. Dui1ng kinh u6n cut ~ gJ1"p be. IAn dubng kInh tilfi di(m cUt.
Dulfng 6ng thAng 4 thUbng dtfr1C lam Ht thep, chllt doo, C!lOSU co vong tAng cUtig
d~ ch6ng tOp h,d .do ap auKt ~n trong 6ng nh6 han Jip suit kb1 quy~n. DUClng kfnb
trong ella 6ng hut dUQC chQn sao eho v$.n t6e chAt long troug no bang 1 d<fu 2 m/s. 6ng
hut dAi thi bc'1y gia tri be v~ ngltQ"c J.i.
Ong cOn III d~n chuy€ n drl'i tit d1t®g kinh to sang 114 hO$c ngu«;JC l~i.
DOfJn th!ng tren dU'b:ng 6ng My d\l'i'c ch€ Vlo UJ thep. dun cl~o, d¢ d.tty eu.a nd phI)
thu~ ap su{t dlly. Dub:ng ldnh trong tit 250 mm trd xut.1ng thl ·... n t6c eh,t long lIy de'n
2 mls. Duong klnh trong Urn hon 250 mm thl ~ t6c cMt 16ng My tit 3.5 mls tro: ~n.
Van mQt chilu d cua dAy cua bd:m c(1 tac d\l1lg ngan kh:Ong cho cMt 160g ttl 6ng
dJry 8 chiy v~ phis t.1ng hut. Van dlfy m¢t ehi.~u ttj d~ng rob kbi bam lilm vife. ThAn
van QltQc che ~ tit gang ht$: tMp. tily lip S1.ult "1 CUll ham. 14i van duQC che 140 tu
h9P kim d'bng (&ng thau) dl cb6ng An mon va kln, (d6i vai cM:t lOng khOng an mon
dlIng).
Van ch*n 10 dung d~ khoi d(lng bdm, tranh tai IOn ngay hie khoi dQ-ng, ngofU ra

84
no con cO lac dyng di~u chlnh hlu lUQng eua bam. Vai bom ly tAm thl van 10 dong khi
ch~n hi kb~i dc)ng, kh()l do)ng xong thl mb ra. (D6i viJi born hUdng irvc (clinh nAng)
thl phai mt'.! truClC khi kh6i d¢ng}.
Co th~ lAp tUm van vong song song vm van mc)t chil!u d€ lA"y nubc tu 6ng tUy 8 rob!
bam, dOng thbi g1up van mc)t cb~u de: mb hrong blnh 3.60 kh(tng tM hi~ van ¥bog.).
N goM Ttl d€ vl).n hanh c~n co chAn kh6ng kl1lAp vAo phia hut va' lip klllAp do phfa
da:y cua born (troner hlob 8.60. khOng the hi~)_
'Than tuyfn dtfy cUll bdm chiu dUl)C lip suAt bAng 1,5 lAn lip su«t lam vi~.
Ht tMng bmn phoi dl1(1C thi~t k« vtl I'p d~t sao choc
~ d~ Utp dtt••ita Chil'R may tb~;
~ khi d,n tbay th~ mOt b¢ pM:n nao do, trAnh phlii thao cae bt) ph$.ft kMc;
~ m6ng bam pM! cao ho'n phln chung quanb d8 chit JOng r~ ri qua aic: van, bich,
h¢p d~m ahOy va. rAnh thoat.
2. D4c tin" tdng ""p cuo _ Iy 14m
DM tlnh USn!! hgp (cOn lWi la bi'" db tbpO) lA 8\l bi~u hi~. hOng db 'hj qua. M
gifla cac dtl htctng nha: c:hilu cao cOt tip (H). ltlu htq:ng {Q). sO vimg quay (n). cOng
aut (N) vA hi~u sWlt (tJH' c1l8 m.6J born. Quan h~ dd dl111C thl hi~n bAng phuong tdnh:
1
H = J1H- (UZ
g
PU 2 • U1Cut ). m; (3.169)

H
qH =
(H + !l.H)
, tiu<y VOQ (3.169) 'a cO;
I
H = - (UzC u '> • UtC u,) • liH, m. (3.170)
g •
Cae v~n t6c vong U p U2 dtlOc tfnh:

JrnD 1 m :;rnD-z m

U =-- - '
I 60' s • U
2:
= --
60) S
(3.171)

(3.173)

!!.n.D I Q
C --::-:-'­
"1 60
f3.174)
n.n.D').
C
Uz
=--.
60

85
 T6n tM:t tra-
h!c llH 111
h~m blc h.i cU. Q '
/:.FI = KQ'. (3.175)
Ohi hi tJ{ xlic dinh h(! 86
hi.n dvng tdng " VB h~ 86
hU~n dl,lng C!)t lip '1H:
~
~H =-'-­ (3.176)

trong dd:
~ • dA bitrt; ~ m • (M all hi~u
d\fng ma sat) va '1Q. (h~ g{'l
hi~u dvng htu htr;tng) chQn Hlnh 3,61. Tam giBc ~n t6c.
trong gibi ru"n h~p dA cbo.
San khi doh dutjc '1H tit (3.176) ttl cO:
till = (1 . ~Hl.H. (3.177)
H$ 96 K dtlqc dnh:

(J - ~HlH

K = (3.178)
Q'
San khi thay rAe ghi tr! vt.o (3.170) ta thu du('lc:
H = An' + BnQ _ KQ', (3.179)
trong dd:
,,2
A = - - (P' - D'l'
602,. 2. I'
(3.180)
1 1
B = - +. -:-:---,--:--:-­
60.g.b,.',.tgiJ, 60.g.b.l,.tg p.
Giai pbudng trlnh iren I;a thn duOC:

.Bq :!: h'q' + 4A(KQ' + H)

"1.2 :::::: (3.181)
2A
A > 0, B ph~ thu~c vao gde fl"
13; > ,,12 thi B > 0;
13, < ,,/2 'hi B < O.
Phudng trinh (3.179) It. m(tt rn~t cong parab8n - hypebOn, nO' kMng cO' y nghla Ibn
trong tht,tc ti~n. Y nghTa eua n6 IA (J duong cong giao tuyf"n t1,to Mi cac ml)t elit nOQ.
qOH ''''ng h~ '1Vc t\>a d~ OnQH. a
dAy to xe' duong cong Q • H 'hu~c M t1Vc Of/H.
Khi d6 phttdDg trlnh (3.179) trO thanh:

86
 H ~ Pi + B'Q - KQ'. (3.182)
Phuong trlnh tr~n Is dubng paraMn (hlnh 3.62). Dia'm ct!c d~i dl1QC X8.C dinh nhtt
sau:
dH
- ~ B' - 2KQ ~O, H
dQ
hay: 8 A
Q ~
B'
- ; (3.183)
2K
r
l!'ly B' > 0 vI Q > O.
A'
KhiQ~OthlH~Pi;
n ::const
khi H ~ 0 'hi Q ~ Q,.
N llu t8 d\i'ng dut'1ng
(Q - H) vlJi cae gia trj
f--+-----------cn~-Q
n = const khac nhau ts O 8/ ~
8~ co hlnh 3.63, gQi Is ~K
d$c dnh t6ng hQp cua
bam Iy tl1m. H'inh 3.62. D~c dnh cua bam Iy tAm.
Dl1b'ng dang hi~u
dl,mg (77 = const) co
d~ng dU:b'ng hao qua H
2,0
trdng. Di~m B co h~ 56
hi~u dl,lng c1,1'c d~i
Un I
/
(7J mllX ) dng vdi l.n, I
vg/ph. Khi s6 Yang quay Un
/
thay d6i tbl diem B f,S
ch~y trlin ducyng I - I la Un
dtlCfng cua 'lrnax v{Ji 86
yang quay khac nhau in
nhU'ng luon nba hon 1,0
l1max t~i di€m B. Vi d\l qfn
I
vO'j 86 yang quay Iii {Un
O,5n thl '7 mllx chlla 60%
so veti tl;li diem B co 56 0,7
qs
vong quay IA n. 0.6"
Dllb'ng ddt dO{lD co t1,5"
dl;lng parab6n di qua I
/.
g6c t98 dQ giiip ta xac
Q
dinh h~ s6 hi~u d\lng 0 U.S f 1,S 2
glin nhl1 khOng d6i khi
so yang quay thay ddi
H'inh 3.63. Dj)c ,tfnh ttSng hQP cua bdm Iy tAm.
trong khoang DaO d6.

87
 3, Cae d4c tirth tuyin tink, dilm- liun vi~c va cae duimg ~ s6 h/4l1. d~ng kMng d6i
Dubng dl)n dnh 1j thuyet (tuy€n dnh) eua b<tm ly b\m dUQt' x&y dl,ing tr~n cd sd'
nnung k~t Juan ly tbuyet ds d~ e$p tJ cae mv.c tntoc, xem hinh 3.64,

H,nh 3,64. D~ tinh 1:1 thuy~t vA tht,tc t€ cUa bam.

Cae dl10ng 1, r va I" la d~ tinh Q ~ H ly thuyet CUB bam ly tam cO gueng d(mg
v(si ~ cAnh v6 eung vii. cae gOc iJ 2 khac nhau:
khi pz. :;:; 9{}Q tbi R = COfist vOi m91 Q;
khl fJ, > 90" thi H ty I~ th",. val Q;
khl Il, < 90" thi H ty l~ nghilih val Q;
/12, :> 900 thuang ap dl,lng eh.o qu~t (rA:t han ,huu <:ho bdm);
{J2 < 9:0° thl1i.'Jng ap d\tng Cho,;~dm ly tAm, . ,

tru(lc.
Dubng 11 IS. d~c . canh gibi - h~n> M s6 K
dnh 1)1 thuyet ct'ta. gu'5ng cO s6 .
. xem d m\lc

Di~n
deh hi pcb nam gifta dUi1ng II va Illla t6n that thlly l~.c-.trong cae rAnh nua
guhng. cbn di~ tich bi g<:Ich cheo urn giua duong III va IV III Wn th't do va dl)p thuy
l1,t'c.
Tit i.htbng dl)c dnh Ij thl1yl1t vdi sO clnh gioi h~n {II} tru dt cae tan thilt to s~ d\1I01C
dul1ng d~ dnh th\fC 1& duirng cong (IV),
Xily d\fng duang d$c tinh th\ic (IV) nhu tr~n la kh6 khan, bdi vi khd xlic dJnh cae
t6n thJlt.

88
 Trong th1jC tf tq.i cae nbA m~y cha'
t~ gul)ng d~ng vA hem ngttoi ta dl,tng
h~ th6ng th1;iC nghi~ va do trl,1C til1p
cac t.t(i.e tlnh Q ~ H, Q ~ N va Q • 11 cho
tttng lo~i gubng dt san xu«t hAng l~t
(xem hlnh 3.65).
Cae dubng li~n IA cu.a. barn Iy tam,
clm cac dttbng d\lt do~n Ill, eVa bom
ca.nh nAng (hudng tryc).
Dung van ch(in 0 caa dity ella bom
d4 di~u ch.!nh htu lut;jng Q roi do cac
gis trj H, N. t] va vEi: d1.1Qc cae duong
b hlnh 3.65. Duong nhi€n co t6n th(t
t~i va.n c~n. Ung vbi QA ta cd lIA'
N A va "max" Ntfu dong hoan ~n van
ch$n rnl& di'fy thi ~ cd Q 0 ;::: 0 ti'ng val.
HOI No, 7J = O.

D6i vm bdm ly tam thi No = 3O%NA A

(N A Iii cOng sul(t Ism "lite blnh /"
thuC1Dg). Nhllng no i~i pblJ thu(lc vao /'
86 vbng quay dOng nN cao hay th.«p.
;y ;-' ~­
V{;i ll-N cao t:!li l~"TO = 50%NA' cOD 1tN
th4p thi N OJ = 25~NA' __~~~-..!Io
D6i ".-iii hom duh nbg thl cOng
suAt No ~ NA va Ho >- Hb,.> vi v,y
khOng oong hoan toAn van ch.t.n cd'a HinA 3 - 65. Dt.c dnh cUe bam Iy t'm va
huang trl,lc.
d'7·
Tb nhung di~u trlm ch'lnv ta rut
ra k~t lu.1: 11l.:
- vel hom Iy tAm. th' hie khbi dOng dong VQn ch4n ed'a d~ <sau khl dA mM bt1m)
d~ tranh t9.i d¢t ~ eno d¢ng ed. !<h; d~1l8 "" quay .t.t v~b t6e bl.h th"".g thl m'
van d~y,
~ Dei vbj bdm cluh nAng (ca bam pit~Qg, bom tbt deb> ctm dong van ctu).n ella
d«y, mil phl\i mb ra tntbc khi ma: may. Vi ~ ddng d lAm eh&y dOng 00 va cO tU' va
mAy.
r..l~ nhu trfl!.n Ii. chua Unh d4rn tdtl thA:t duong ~ng, ThOng thuang bam sA lAm vi~
cung tuy~n 6ng hut va di1:y cua no. Di'm lam vi$~ etta btJm ]A di4'm cAt nhau giiia hal
duo.g d$C tfnh Q - H va Ho (d~ tlnh t~ OOg), xem bloh 3.66, do Ii di~m T. Khi 4y
cae dljli IUti'ng eua bam se III Q, H, N. d, 'T. Cun, bam 'y lAm. vitc c6ng voi d¢ cao dis
lj hi H' nhUng tuy€n ong kMng cO ten, tMt thuy hie thl 4fa'm lAm vi~c- s~ 11l T I (Q I'
HI = H', "1> Nil,
89
 ThOng tbU'lmg trong thtfc t4 l",i g*p hili tOlin ngU'Q'c so vdi di~u tri:n: cho dilm lam
vi~ li\ T Z (QZI H 2' vA cae dl;lc tuy4n cUa born Q - H; Q ~ N .. Q . tj cilng s6 vbng quay
11., vglph,

(n,t := ctJnsf)
(I·H
(n " C(Jns;

o at
Htnh 3.66. Di~m him vi~c eua born Iy t!\m.

HAy tim ..6 vang quay nz. vg/ph di$ dap ling dl.i9c di~'m lam vi~ T 2'
PhU'ong trinh dbng d,ng dit d'8 c~p " trim s6 gild dUQc bAi toan nay, dOng thbi cln
phai dung dubng hi(lU sdt kh6ng dtii d~ng parab6n di qua g6e tQa d(>. Nblinh parabOn
di qua T2 s{le cat duong Q . H ~i diem T 3 {Q3 • H 3)·
Khi do ta cO:
'1 2 nz
-~-; (3.184)

vlri fn IJ6 lit n2' Vi cO ba phttong trlnh nhung cd mf,'lt Ifn siS n~n phai oho di€m T3 dich
qua tnii hay ph~i rno tlfi khi giAI r:htl1c bn phuong trinh tren.
ThOng thu(Jng chi sit dl,mg hal phuong trinh d'l1.u 1ft dlL Gid s11 ditf'm T':) tim duqc
ciing g~ nhtt di~m T:) e6 M 86 hi'i\u d\lng ill '1'3 thQa man di€nl T2 v6'i vQng quay n 2,
vg/ph. Trong tru'ong hCJp nay cOng Built N d CUll d¢ng eo bam phAi dUQC dnh thee di~u
ki~n:
p.g.Q,.H,
Nd ~ 0,1 + 1,2) I kW. (3.1851
1000.~' ,

Clln chu y: vei bai toan di tlnt n 2 nhU t~n khOng n';n Illy vbng quay III qua lao so
vai 86 vbng quay n, vg/ph (dillu ki'i\n lam vi~c blnh thubng dii ch(,m co " ... O,951Jmall)

90
rna n~n l(y n z = (0,8 .... l,2)n .
4. DUm lam vi~c (In dinh va kh6ng &n d~nh, di~u chinh ndng sudt eua bom
'Ihrang hgp duang d~e dnh Q - H co di~m C\le dl;li vA duang d~c dnh tuy~n 6ng H(j
cat duCtng Q - H t(li hai diem A va B (xem hlnh 3.67) thl di~m nao s~ la diem lam vi~e
cua bam.
Vai di~rn B khi blng hay giam hlu lugng se lam eho bam milt cAn bang vA hlu Iugng
Q R ella no S~ Is QA ho~c bang khong. Nhll v*y diem B Is diem m(t 6n djnh. Viti diem
A thl do ta.ng hay giAm hlu 111gng thl bdm van tra v~ diem lam vi~ A. Nhu v~y A IA
di~m lAm vi~c 6n dinh cua bdm.

S\f thay d6i luu lugng la I'lQ se ung wi s\f gia tang c{lt lip Ml ella dubng eong Q - H
vA llH() cua dl10ng Hr,. Dieu ki~n lAm vi~e 6n djnh eua bdm dUQc the' hi~n :
I'1H(j llH
-- > -- (3.186)
t,Q t,Q
Cling tit cong thue
(3.186) va tit blnb
3.67 ta thiiy: neu vAn
bdm co duong Q - H
nhllng lam vi~ trong
M thong co chi?!u cae
dia Iy gifta hai M hut
vA da:y khOng phAi la
H'ma la H; va dille dnh
tuy€ n 6ng la H()I thl.
diem D IA dienl lam
vi~c 6n dinh eua bdm.
I
TAt ca cae diem - ­
lam vi~c til diem c\fc
d~i C v?! ~n phai deu
Ie. 6n djnh. Cae diem
him trai diem C lil
khOng 6n dinh v{Ji mQt
h~ th6ng nao do. G
Duong dille dnh
Q - H eua bdm co Anh
huang Ian den s\f lam Hinh 3.67. Diem lam vi~c 6'n dinh va kh6ng 6n dinh.
vi~c eu~ no trong h~

th6ng. DuCtng dl\ie dnh cua bdm ly tAnl co ba dl;lng: cong giAm dln (khOng co diem c\fc

dl;li), cd diem ctjc d(ii, va phAng. Cac d~ng trim dUQe danh gili hang h~ 56 X:

H-H
X ~ -"-'-­ .100%, (3.187)
H

91
trong do:
Ho • ebillu cao ~t ap khi Q = 0, lD;
H - chi~u cao c¢t ap khi '1maJt j Jt\ .
• V¢'i bam ly tAm eO dU(1ng Q • H cong giam dAn thl X = 15 + lB%, khi 86 Yong
quay ri~ng ldn thl X = 25 + 30%, LO$i nay lAm vii,k 6n dtnh chic chAn trong mq! Me
th6ng va ti(»l IQi trong vl~ dillu chinh luu htq.ng tMng qua s6 vong quay.

Bd
7 ~ J: 1--­ II,

2 - -.
-
.
• 3' -

I I ::;,i-il'- c;;.
~1 . I J
r :? • " T

I
~,

Ii,

/
I' I
~ I
1/ ;
I I .
I
'.n#"'c~nsf

8
I
i.
. j
j i
'/ I
a ,8J~i~;Jl
~-~ -­
I) .-&.,
~ il, a, " ::-" -:.­
" ///,//"

H1.n.h 3.6S:Ithf hom him vi~ va hlc mat dn <Unh.

-~ Hom 00 ~ trnh/,ph~.g y6; l>;;;: 8, t,l.n 1.;,ti rno vitc ~ung van chlj:n (J cu-a day d€
di~u ebmb luu IU(!!i8.t1'Ong kh?"ng ~.11¥' N)iung d~ dl'€u b~h{h \u. "</Ug 'rqng khoang
rOng rnA. It thay ddi chi~u ean e¢t Ap (tang Q rnA khnng giAn'l Hhl!'hYlb.--quA:, tAi dQng Cd:.
D~ Ij gi61 cho ch~ d¢.am, vi~c khOng 6n djnh CU~ bam ta htly theo d6i 81!- lAm vi~c
euR. ht th6ng bom d hin'h a-.68.,DttCipg ~c tlnh Q' _I Ii dl.tQ'c'tli'· hi~n'iI b& muc vOng
quay khac nhau la; tt, It' va n. ", vgtph. H~ th6ng gbm: ~ 'hut 'BI! ' bom B, he -da:y B tt •
ngu~n tl~u thl:l T, D(ia tInh tuy~n 6n!f"H(, va ehi'eu cao c«t lip H;, Hi vl R~ 18. d$c tlnh
ella M th6ng b;;rm ph\l thu¢C vt100 ml,lc ch4t long trong bl day gay ra cho ngu~n tiGu th\l
T tbay d6,.
Khi bdm quay vm v~n t6c n = const thl cae di~m 1.2, 3, la cae d~m lam vit)c dn
dinh m$.c dli ngubn tiAu th\l- fiT thay ddi. ChInh xac hon 4A ID9i dilm Mm ben phA.i
di~m 3 d~u lA 6n dlnh.

92
 VAo thOi difm ~ d.ry eo mue long f1 dQ Co.o H.; m~ ngubn ti6u th\1 Q T <: Q 3 thl M­
OO dly ll!n cao hen H3~ [)bug thai dllong H~ cung dAng cao vA ti~p xde viJi Q - H tl[li
di6m 6, h1u hlQ'ng c\l;a bom 1& Q6' Nhllng Q T <: Q6 lam cho Bd cO mde lOng eao th~m
Hun cho dUbng Hr, fbi dubng Q - H. Khj do nang lU:l;fng ella eha:t long d: B., 16n hon
nlng lU'~ng eua chllt long di ra tit born, him eho hiU h1Qng cua born ~ng khOng. dilfm
lAm vl~c se loa 4: H4 <: Hj. cht(t lQug se chAy ngVoc ttl Bd xu6ng Bit nEu khOng cO van
m~t ehil!u a cua d~y cUe born. Khi do chat Jong bAt wm pMi quay ngu('c gitSng nhu
tuahin thuy l\1c. lam qua tat dOng ca, Khi m\!e cha:t long CI Bd thlp hon H4 (chih cao
ung vb{ di~m 4) thl Mm " cO digm lam vi~c 1~ 2, Nhttng n€u Q T < Q6 thl di€m lam
vi~ ltd tTd thanh dil1'm 11 ll).p h,ti hi~n hiqng cu.

DO hl qua trlnh lam vi+<: kh6ng 6n djnh cua born.

Hitn tUQng trlln l$p l,i r«t nhanh, no chl h€t khi QT > Q6' Nhu v$.y cae di'm nAm
Ct nhanh 4 . 6 tren Q ~ H lit nhanh khOng 6n d~nh,
TlJang tl,t vbi cae 86 vOl'lg quay n '. n" veri cae nttltc lbng tUdng dng tron" Ba cung
x«y ra hi~n tU\11lg tl"fn. Ph~n nhanh kbOng 6n dinh cua chung du~ xAc d;nh bAng
dubng hi~ suitt kh6ng d6i di qua g6c tQa d~ va dii$m 6 cat cie dubng Q - H.
Thy ~ng cUa q - H mit di~m (1 gan di~m 4; ho~c khi Ho = 0 thi 3 s; 6. Di.n deh
n!\m giua 0 " 3" ~ 3' • :3 4 ~ 0 18 vung lam vi~ khOng 6n dinh eua bam dA cho (no
w

Ufn h<.fn vung tl;lo bd'i dubng 06 va OH, Q - H)'

Dt1' t1'4nh hi(!n W(1ng 001 vilo khOng dn dinb ella bdm eM phAi:
• dui',rng d~e tfnh Q - H phal chlilY tit 5 - 1 - if ~ 3· 7 (kbOng cO ClIo ~i);
• lAp van m9t chilu vito ella d«y cua Mm;
• lu!)n giit ebo htn )uqng eua oom nb/} han Q 3 (nhung !thOng kinh ~;
w v(ii m6i muc -wng quay, tunng ung chieu cao mdc loug trong Bd mil t\i dOng hoa
cho bam.
Hi(\:n tl1~ng rat vao khOng 6n dinb chn phAi iOQ.i trlt vi nO' co tirfug ~n 16D. rung, tai
.a d$p gay hOng bam,
Gubng d9ng co <luang cong Q ~ H 6n dinh (kh6ng cIS di€m ct,fc d~) khi 86 canh
Z ,,6,
Di~u chlnh $1/ Jam vi~e CUB Mm, cMnh Hi d~u ch1nh di€m him vi~, no ph" thu~
vAn dui)ngq ~ H vA duang 6ng (H6):
~ Thay ddi ~ Hnh Q ~ H bAng each tang bay' gil\m ad vbng quay n. Mu6n v$f cln
00 dt)ng eu thay d6i duqc 86 vOug quay.
wTbay ddi goc eua cAnh gubng (chI llng d\lng cho gubng huang tn).c c6 CU C«:u di~u
chlnh gde l\ghi~ng CUR canh),
• Tbay d6i ~ dnh du{;tng 6ng Ho hang each dung van chJn b cUR ra cUa hom.
Ddng bbt van lam tang t6n th«t thuy h,le, dubng Ho d& nhilru 1~ dilm. llm vi~ thay
ddi, ~ cd hlu )ugng Q glattl di. Bitn phAp nay khbng kinb t!'. vi ~y no chi n6D. ap dVng
khi khOng 00 th~ th1!C hi~n cae bi~n pbap khlie.

93
 · Thay ddt d~c dnh Q - H bAng each tbay d6i du~ng kinh D; di qua c~nh ngoAi cua
canh vB vAn gill nguY'n dubng kinh ngoili D2 CUll thanh gubng dQng. Bi~n phap nay
cln 51/ dn tM.n caD va tu tit df,lt den d'ltilng klnh D;.
5, 8'1 liun uifc song sang ua n6i tiep cua bont ly tdm
a) H a.i bam c4ng togi, li'nrt lJi~ rong song
Hai bom I; II
eung IOl,ti cd eung
H
d~ dnh III Q • H I,(II} 4H,
N
lam vi~ song song.
xem hlnh 3.69, , ~
2 C/.lfa'JI)
Dllcrng Ht. hi d~c
a -l}(
tinh dl10ng 6ng, R' c f)
III chi~u eao dia IY· J '4
Khi tung bam him
If
vi.c ri~ng l~ thi
dilm lAm vife Iii
di'm 5 co ltlu luqng o
Ja Q 1 vbi h~ s6 hi~u
d1,lng 0 dl41'm 4.
Mu6n bi~t khi H'inh 3.69. Hai born cung [email protected] mAe song song
chung lAm vi~ song
song c6111u lUQng IA baa nhieu thJ truuc h~t tit dtlong Q - H 1(1l) o1!ng (hlang Q . H I «-!!),
Tit dUCfng Q • H J(II) c9ng tMm m¢t Uin gia hi hoa.nh d¢ va giu nguyen gin tri tung
dlj ta s~ co duong: Q - H(I.Il)' Di'm 1 CAtnhau giuadtto-ng f!t> va dttb'ng Q. H(J+1J) ia
di~m ]lun vi~e song song ella hai bom. Luu lti<;lng chung 1ft Q(I+lIjKhi d6 hio ltiQng cua
m6i b<rm se 11 Q~ vat hi.u suat do tit diem 3, S", thay dB! cong s~t ph\l thuQc vao hiu
Ilt~ng dU(1c tlnh eho m6i b<1m thtf hi(m a dubng N. 'fa cd:

2Qj '= Q(I~II) ,

Luu IUQng Qj cua m6i bdm khi lam vi~c song Bong cung cO tht$ tInh bAng dl,1ng
duilng 4Ho. Mulin v~y tit duong thing H' {dubng CD) lay bdn Iln gia tri tung d¢ ella
duang H" trong khi vAn gift nguytm hoanh d{,!. Di~nl 2 la di€m dn tIm v~ no cho hiu
hlQng: Q'"
b) Hai bqm khdc nhau lam vi~c l1"ong cimg h~ thong
Hai bcm I vii II cO hal duimg d~c dnh Mac nhau hi Q • HI va Q - Hll litm vi.c
ciJng trong m¢t hf th~ng du:bng ling (xem hlnb 3.70):
I;htbng cong CE lA d(iC dnh dU(tng {Sng (H(j); no ~t dttbng Q • HI W 4 vA 'l - Hu
tl.li 5. DO 11 hai di€m lam vifc ri~ng Ie ella bdm I va II. cO htu lut;lng Q 1 vA 'lIT' Dt),c
tinh chung Q • H(I+Il) d11(,1C dl!ng bling each cf)ng b06nh d¢. giit cung tung d¢ cua hai
dUbng Q. H t va Q - Hn. Dr~m lam vi~ song song cVa hai bam lit diem 1, dng v61 htu
hlQng fA 'l,." II'

94
 Di~m 2 cho bi~t '1'1 va di~m 3 cho
bi€t 'I'll )A htu ltlqng cUa tung bem H
khi chung lam vi~ song song. 0- H.t
Trudng hqp do dt1~ng d.c dnh --- A
Q ~ H II qua thgp hay dua:ng CE q\Ui j
t1-l1tr..O)
, E
d6c lam cho dilm A nam duoi dttong
CE (nghia lit duong CE khOng cat
'" O_~ "

dttbng dliic tinh chung Q ~ H(I+II)' C lJ

Trong tntong hQp nAy tuy ca ha~ barn
lAm vi(k nhung bcfm II cO hlU ltiQng I
bAng kh6ng vA 18 no! bdm I d& thoi
Ii'
I I
d~t born II.
I I
e) Hai bem khat' nhau d4t xa Ci
nltau va Uun ui~c lWng song a; IIa Q' QI
I Q(l'.l1)

Bcfm I d$t cung d~ 000 nhung each

bd-m II mOt kho!lng co chi~u dai 6ng Hrnh 3.70, Hid bam khd:c nhau lAm vifc
d~y ri~ng 18 L. Hai bOrn c6 tuyfn 6ng song song,
da':y chung tit a d6'n Bd , DO.\lln 6ng L
co tOn thA:t du~ng 6ng 1a OE'. TruOc khl d«u chung tl;li a tM chA:t long cua bdm I dA
chiu t6n th§t duong 6ng,

L
r---=----,i a
11

Hinh 3.71. Hai ham kMe nbau, dt:t xa nhau vllAm vi~ song song.

95
 Vi v$y phAi tim du~g
d.,c tInh Q' - II) bAng each tit Q - HI tru bCJt tung d¢ cua
OE" sau do dljng dUOng Q • H(I + II) tu Q • HII va Q' - Hi, CE lA ducng tdn th(t Ap
l\tc cua do~n 6ng chung a.B"" Di~m 3 chn ta hi'U hi~ng Jam vi~ song song cua hai bam
h\ qI+H- Di€m 1 cho hiu htQng Q 1 vil ditm 2 cho Qll cua tung bdm Ide lam vite song
aong (xem blnh 3,71).
Ba bom nhu nhau cim,g
oj
ddy vtw hoi 6ng nhu nhau
Ct)ng ba llu hoAnh d¢ d~c
tlnh cUB m6i berm Q - R(!,II.II!)
ta s~ cO duang d.c tfnh chung
Q. H(l+I!+!Il) ella ba bom giong
nhau, (:~em blnh 3.72) lam vi~
song song. CD la duang d~ cao
dja It. 0'--:-_--'"1..- - -...--'-,---"'0
Luu lU(1ng eua ba bdm dUc;1e (}r.2'f11

d'y vAn hal 6"11 Mit nhall, tIln J

thllt ap l\tc cua m6i dng 18
dubng eE. Hai ong lam vi~c Bln-h' £72, Hai bom nhu nha\.. cUn, dfy vila hai
song song n,an dubng td'n th«t 6ng nhU nhau,
ap lve lit CF dl1Qe dqng hOng

~ Q-fta +Jl)
-­ ~, ~ IiJfJ1NS.)
f
/I ,
! I~J! 3
I
.

r'
a:j =1
II-<.-." ~\~
.

JJl'
"
. ..

I\ tlC~

Iw '/
q,
.

..
I \
I

I .. ~".,,)
'" ::u
\

.. 17""' I i' tI

If ~ ~ Quo
... r
/ .
Hlnh 3.73. Hili bdtn khtc nhau d'-t a dl} caa khAc nhau
c:ung lA~ vi4e song soog.

96
each l(y hai lln holnh d¢ tit dU'C1ng CEo
Die'm 1 xAc dinh htu lU{,1ng chung eua ba bam lam vi~ song song. Di(!m 2 eho ta
Q(!~lI+!II)
bi6't htu lUQng chay trong m6i ('lng lit . 2 '. Djifm 3 xac Iljnh luu h.t<)ng eua m&i
Q(I+lltlll)
bom khi lAm vi~e song song lil 3 '
e) Hai bam khac nhau d(jt d d¢ cao apt lj khac nhau. lum u/4c 8Qng kOng
VO'i bam I do~n 6ng tit I d~n III cO dU'iIng tdn thA:t lip suAt II H6{J • Ill} IRIng dubng
j

dl)c tlnh mCti ella born I 18 Q' ~ H', bJing each tit dubng Q ~ HI trtt d[ t60 thA:t l1 duang
HoO.fll)' Dl!ng dttong d!};c tfnh chung Q - H(I+U): HI duang Q - Hu c¢ng th~m hoanh d()
cUa Q' ~ H'I' Di€m 1 x;ic djnh du.;1C hlu IUQng chung III Q(t"'II}' dilm 2 nic d!ub Q! vA
dilm 3 xlie: dioh Q n khi chung lAm vi~c song song.
fj Rai born. Usm l)i~c n6i tUp
Khi cln dua chl1:t long l~n cao, hO$.c ~o ra eMt 16ng 00 ap gu4t Ibn hon lip (\,Ie CUll
m¢t bam tM ph!! tUn n6i t~p cae born.
N~udt(u hal hero niSi ti~p tht cd th~ d4t chl1ng cling mOt ch6 hay d$t b cae dQ cae
khAe nhau.
D.t cung m¢t ch6 thl dB USn k.hn ban che, cO IQi mo v~n hanh, nh\l1lg cd nhv(Je
<film 16n Ja btt kin phia hut chc bom sav 1ft khd khAn. Thong thuong trong tru;)ng ht}p
nlty hay dung bdm ly tam cO nhieu guemg dQng d6u n6i ti6p. Hai bom co lh~ gi6ng h~t
nhau. hay cd dl)c dnh khac nhau. V!~c tim dttbng 4c tinh chung cua chung chi 'Iti~c
c~ng tung d¢ eua hal dtti'Jng dl).C dnh rl;l!ng. N€u dIu nOr ti6p m9t bdm ly lAm vbi m¢t
born pittong thi bom dlu (ap s.(t th~p) IA bom !y tam.
Hinb 3.74 I. "".m dilu
n6i tit1p hai bern () If/! cao
dja ly khltc nhau. Chi~u H
cao cl)t ap CUR bam Ila Hi;
chr~u cao .chung la H'. ~.c
dnh: chung Q - H(l+JI) co
tung dQ ga:p d6i dtibng Q ~
HilI (hai bom gi6ng
nh~u). Duong td'n thttt lip
il1c chung bAng t6ng tung
d¢ cua hai dUbng Hbl + H· 1t
How Diem Axite dinh htu ,,.
lUc;lng Q/'t khi hai bdm lam
vi~ neii ti€p. QA co th€
lCm hon Q E (htu htf1ng cua
bom n. trong truang hi;1p
nay bom I khOng du kM
nAng dl1y dllQc luu lUQng Htnh 3. 74. Hai bd:m lam vi~ n6i tU;p.

7- BQMN 97
Q A l~n eho bdm II mA cln 5\1 gitlp sd'c cua bom II. Qia trt h\lt diS cUa bom I tht1 hi~n
o do..n BD. Khi QA <:: Q E (chAng hflon Q A "" QF) thl ta noi bdm II hut ch~t long ap co
sdt dlt t dut;1c bilSu diin bAng dOAA thAng GF. lxtm II cAn duqc kidm tra xAm tb'1c.
C~n chu y khi dtl:u n6i Hap hai Mm nhd h hinh 3.74 vi nfu di~m B djch sang phil
nhi~u (QA > > QE) thl so! lAm eho hi~n tlt;;1ng ,xAm th\tc xly 1'8- vai guhng d¢ng clla bam
II vA d¢ng cd cda bom I de. bi qua tal. N~n hu&ng v~ tl'UCtng hqp Q/\ <. qE'

3.3. ROM CANII NANG (80M 1I11ON(i TRI,JC)

CO' SCI I; thuy€ t ctia lO{ti Mm nay dll dlt/Jc ~ c~p a ID'I,lC 2,3, 0 dAy chi d'e c$.p d~n
bi(!n phap vA nhung cOng thuc chinh trong dnb toan thi€ t ke,

3.3.t. Tinb cll. d,i hl(lng cbinb

Cae k(eh thu()c chu yeu ella gu~ng dQng bdm huang trv:c dltQC the hi~n a hlnh 3.75,
tam giBe v$.n t6c fJ hinh 3.76, vA h!e Uc dVng 1M canh CJ hlnh 3.77.
BAng nhung khAo sAt thl!C nghil)m ngl1bi ta dii tim ra quan M giua chilu dAi It: va
bu:& It: efta cAnh dng vei dubng kinh ngoai De ubu sau:

ce ;)!: ~ • V(1,16n N ,2 = 78. {a.ISS)

t,

(3.189)
D
I ~ -l...
D,
t
"D,
=--,m;
'. Z
ie = sc.te. m .
} (3.190)

Phuong trlnh nang h.:tqng cua

bdm duQ'c tht1 bi$n 0:
gH = '1H'U. (CU2 - CUI)' (3.19l)
trong do:
g . gia tOO trljmg truOng, m/s2;
H . chi~u oa.o e!)t tip; m;

'1H ~ M- 66 hi~ d\mg c9t lip;

U, CUI' C U2 l~y tit blnb 3.76.

Khi born cho nang iu;;;tng cl,t'c

dljti tM C"r = 0., khi d6 ta co:
g.H
CU2 = - - f mls. (3.192)
1JH' U

98
 Khi bdm lA:m vi~, h,te rna htu thtf tac d\log I~n doh 1a dR vli'j thAnh phlln theo
phuong cda v$n t6c vong U IA dRu (vuOng gdc vai dui':1ng tr\lC quay cua gubng) vi'! theo
huOng v6i tIVe IA dR m bern hloh 3,77):
ainU,,,.. + A)
dR u ... dRsinffi,;e + A) = dY. j

dR m = dRcoa\pco +
'"""
cos(jJOQ + A)
1) = dY, - - ' - - - - ­
(3.193)

cos).

Theo Ij thuy,"t vA. tu dil!u ki(!n d' (3,191) ta cd phudng trinh v~ ehi!u eao c{1t lip H
nhu sau:
erG,t.v. W~.5linfPto + 1)
H = 'lH· ; (3.194)
2g.t.Cmcos.l.
t g.H,GJn/3r:11)cosJ
CYG %i 2 •­ (3.195)
. I

trong tid:
~ (I{, ~Ci4
CyG - h~ s6 m\ng (vCl berm,
qUl;'t, may nen httltng tr\lc thl g\li Z Io. - Lj.
lA h~ s6 ep l{;n canh);
I
Cm Ir
sinfjq; ; - , (xem binh (3.76). : ~..,.,

W~
H~ a6 Cyo cO: th~ Hnb theo
cang thuc;
C,G ~ K.C, ' (3.196)
trong do: Hinh 3.76. 'lam giac v~n We.
K • hq, s6 tra is dO tb~ {xem 0
'iii li~u [Ill.
Cae thAnh phlln dY va dX dU\1c tfnh tit:

(3.197)
dX = C'x' .~W~.l.dr'
2
em • vtn t6e huCtng tr\lc cua luu th~ tiuqc
dnh tu htu lUljog can cO coa born la q vii di~n
deb ti€t di~n dong chay ~ vi tIl gubng dOng,
T.. hlnh 3.77 vii c{jng 'hue (3.197) ta cd,
CrG _ C; (8.198) H~nh a.77. Cae hje tae d\1ng I~n
COsA si.~ eJinli gu~ng.
 Tit {3,195) vA (3,198) til 00:
, .•i!lj:l"'-'~::""._iM,--_.
_--.:g,-:.H-=__
C' = 2. - . (3.199)
," ('1H.U.W«<.sin(poo + ,l)
N'u chl'ip nh~n dl,tng ~nh nAm trong d~u ki~n t61 11U cho al! hOl;lt d(mg, td'c: dX =
o vA CUI ~ 0, tu phuong trinb (3J95) ta dnh theo C';-G Ii M so cua e yG :
, l gH t C U1
0Y" ~ 2. - . ~ 2 . - . - - si!lj:loo:' (3200)
• I 'hi'U,W ¢O 1 em
sinf1~
(3.201)
e ya == C'ya' sin<;6(JO + ..a')
o
tg.t' = -'­ (3.202)
Cya
ell ~ tra db th.j hinb 3.78; ph1,l thu¢c vao d¢ day Ion nMt cua canh 18: d va chi!u
dai /,
eos.\' '= 1.
C6ng su4t CUB gubng cd s6 clinh Z, chi~u f'l)ng ea.nh Iii b trong dlti dr dng vai dR
lil. dNR:
dN R == dR.sinVJ(f> + X),U.Z == dRIIU.Z, (3.203)
ThAnh pbln ebng su«t khilc ph1,tc dX 18. dNx :
dNx
= dX,W"",.Z. (a.204)
H~ s6 hi~u d\lng ci?t ap l1u dUQc tin!:; ;

H ~

~H = -- = ~"~2'~> = ..- - , (3.205)

H!t 1]o''1 m
trODg do:
'." . h~ 66 hi~u dy,ng chung (tra bang 3.9), ph\l thu¢c vao UIC m vii p:
C,
p = tg.l = - : (3.206)
e,G
"0 = 0,94 + 0)96 IA h\\ s6 hi~u dlJ,ng heu htf1ngj

"1m "" 0,98 la h~ sd hi~u d\1ng ma sat.

Bdng 3.9

100
3.3.2. Nbung .6 do cbiuh eua gullng dj)ug bum buling !r\tc
cae d~i lu~ng chinh di thift kl gubng d~ng I''',).i nAy
JIi l\.tu 1U:<,1ng Q, chi~u cao cOt
ap h~ s6 xAm th\fC C vA chi~u cao htU H"b (xem blnh 3.42).
HI .
H. s6 xAm. th\1C C ph\! thu¢\! vAe h. s6 nAng e yG vA vb.ng quay ribg n N:
u = (l,S Cya + 0,072). n ~ 1; t4 (3.207)

~.
(2gH)3/4
(3.208)
t1"OI1g dO::
n . s6 mng quay ella tlVc gu~ng dOn&, vg/ph..
Sau khi ch;;m s6 vong quay n, tfnh du9C eye.
tit phllong trinh (3.201) s4! ttnh chi~u
ce.o but kh6ng xlfy ra dm thl,1'c 11\ H"h duqe duh nhu sau:
H'~ = Hh • H6;. }
(3.209)
Hh =B - HI ~ tJ.h­
(Xem mve cae tfnh toan vA gi8.i phap ch6ng xatn th1,tc).

llh
(J =- = (3.210)
H
Sau khi dnh dUi1C 1t~ tM gia trf eua no phAi can hon chi~u cao dtt lxtm. erG du",­
dnh tit (3.195) b~c dU'l,1c duh tu (a.I96).
Duong klnh dinh canb De vit dl10ng [-,;-T" iT
kfnh chAn canh Dl dl.t<,1c tinh ohit sau: l·'
, '

DuOng kJnh De phu thu~ ".0 M s6

Q,fl/
v*n t6c vbng Ku:
(n )213, ,r;:
K, = N
1,58
, V~H ' \VI K' m

. (3.211) ,
y) cae may thoy h,fC thba mln dih

ki~n:
K 100 .,,,> 5,2
- ' - =: 6,5 ( - - )':~... =:: - ­
Km nN 7t 1!/2
n€:n vbi bam ta cd:
Ku ;0 1.flVrj. n ~6;: (3.212)
6OK, . -I2gH
De := (3.213)
;n;,n.

Hinh 3.78. 81$ ph\l thu~ CUll ell;

. d
van He va I
cong thdc (3.214) dung cho born.

101
 Cbi~ eao c~t ap cU. bdm Ii H du~,tfnh tu cOng thde sau:
n 1 q
H = ( - )4/l._ , ( _ )213, In; (3.215)
nN 2g 75»
thay gi4 tli c6a H viw (3.214) ta 06:
D
e
= _5_
1)067
nil
V Q
n "
m'

D\ ,. VD: _ 4Q ,m: (3.216)

"e..
(3.217)

trong do:
A~ h~ 56 ch.t h\!,p (do SlI chi~m ch6 cua canh gubng).

C'm :=: (0,06 + 0,08) VQ'.n2; (3.218)

Q
Q' =: - ,nil/s. (3.219)
VQ
Thang thttbng ).ely tY 1. gilla De vA Vi nhtt $AU:
Di De
-;;;;. 0,4 .;,. 0,6 hay lA - """ 2,5 + 1,7; (3.220)
De Di
khi llN IOn thl Ify 0.4 vA nN nho lAy 0,6.
Bu6c ~nh lA t:
>Tn
t=­ (3.221)
Z
cOng thuc (8.221) dnh cho dinb hay chA.n canh clIng dut}c,
Chilu dAy IOn nh4t dmJU cUa caM (s6ng c.anh) d~c tfnh ~
d mo = (O,012 +- 0,015) De JHmax • In. (3.222)
trong do:
De' m ;
Hmv.. ,mH20.
Chil!u dl).y ella ebb eanh (phln glin va.o b~u c8nh eo dubng klnh D j ) dl1ljfe tinh thea
thuy<!t hh.
Chilu dAt eua caub Jit I tfnh theo (U~U ki9n tbi nghi~ln:

1 < -
,
< 3, (3.223)
I
Sau khi tinb duqc t ti1 {3.2Z1) ~ Unh du<,c I theo (3.223). rlH dnh hlnh ehi«u bAng:
eua canb Iii lh thea cOng thdc:

102
 lb = Icos(fJw + d) :;::: 1cosfJl»' m. {3.224)
3.3.3. Cae kieh tbuOc <blnb ella ~ khul<h Ian Irong hum hu61l1 trIJC
Nhli ta. dB. bi6t, nhi~m V\l cUa ~ khutch tan bl bi€n nAng llic;Jng dl)ng nAng tbAnh
lip J\fC vA hudng dong chAy cda hiu th~ vAo 6ng dAy cia bam. B<' khu4ch tan d!Jt sau
pang dO'ng cua bctm hUCFng tr\1c. ntS dang y(!b cho chllt long chAy qua.
Vi~ Hnh toAn canh cua ~ khukh tan gi6ng nhu a guhng dOng. Di~m khac )l vtn
t6c cia hiu thd' di vao b¢ khu4'ch tan lA ClIO'
Coo chinh Ii v.,n t6c t~t d6j lJ cua ra ella guongd~ng (xem hlnh 3.76); QOt/ lA gec
giita Coo vA C Ul '
Ceo = C.
C Ul vin Iii. hlnh ch~u cUe C z t~n phuong U 2 !iii U thu¢C guhng dO'ng. Rbi CUI" 0
'hi:
gH
c ·2 =-'
U '
(8,225)
~H'
khi do tu tam giac BDE a hlnh 3.76, ta cd:
C
CZ = ~ + ( Ul)2. (3.226}
QO m '2"""'

tgaQQ=-=-.
em
2Cm
(3,227)
~ua ' CU.2
"2
ThAnh phhn vong cua phAn Iy:c dong chAy R ttie d\).ng l~n canh b¢ khukh tan lk
• Ru:

(3,228)

trong do:
Z2 ~ so canh trong bO kbu&::h tan (dbng thai Ja: s.6 rAub);
C - thAnh pbln vOng cua v$n t6c tuy~t d6i cua ch4t long 0 cUs ra CUa
" b¢ khu&h tan:
C = 0'
"3 '
em * v~ tOO huo:ng trl,lc, m!s;

Q htu htqng di qua ~ khui!ch tan, m 3!e;

p - kh61 htqng ri4!ng cua htu th~, kg/m 3,

Q
em = - I mIs, (3,229)
Z2,t.b
trong do:
t - bu"e clnh. In;

b - chi~u r~ng cua clinh (theo huang kfnh), m,

103
 Thtty gift trj Q ts (3.229) do (3.228) v6'i di~u ki~n b 110< Im ta cO:
j

~ Ru "" p.Cm·t.(0Ul ~ 0U2) = - p.Cm,t,Cu2 ; (3.230)

- Ru .. - p.Cm·T;
T = t(CU2 - Cll3) vi CI;I3 .. 0 ... T =: t,Cu;r

Ru .. p.Cm·t.Cu2 • (3.231)
So db l\fc tae d\1ng l~n clinh b~ khufch tAn t(ldt1g t\l nhu canh gubng:
R __ y_ '
co.. '
sin(a"" + 1)

Ru = Rsln(U'(O) + 1) == Y. coM

cos.! coM
y .. Ru' G pC .I.e .-,-,..--" (3.282)
sin(aQq + A,) m 1I2 sin(a m + A)

M$t Jduie Y duc;;c tinb thea dien deb m~t anb la 8 =: l,b= 1,1 = l:
C2
y= p.C'J.l~ (3233)
2

Hlnh 3.79. Cd:u tfl,O ct'ia bam hUd"ng tr"e:

a) bam hllGng t1'\1C e<S b¢ khue'ch tan.
b) bam huang tl11C hai dp:
1 - v6 bmn; 2 - guhng d~ng; 3 - ~ khuech tan,

104
 Lam b~ng (3,232) yoi (3,233) va eM :I'
CU2 -_ 2~.
. . ......,.."'_'," -em = sina<lO' ta co:
CQl'; C<lO
I cosl
c-­
Y, sin(a (11' + ..t)
, hay

1 sin2Cl'Ql';'t.":OSA
C.-=2 ; (3,234)
y t Id:n(a w .,. ;.)

1 .2 sinZaQ(l'cosA
-=-, ; (3,23')
t Cy sin«(%0 + A.)
C)' < l.
Dj) dAy cua canh tfttr;re tfnh ~n tit phan h,fe R.
RhoAng each giiIa cae ~nh vlo cUR bi) kh~c:h tan vi cAe: C4nh ra eua gubng dt)ng
1& a:
O.LDe. m. a:= (3,236)
C4u tto eua bam hUOng tryc du:qe thl hi~n (s hlnb 3.79.

3.4. cAe T~M ROM

'l'rong m,si tr~m bam cO the lap m¢t hQ4C nhi~u h~ th6ng bom,Chung 00 th~ lam
vi~ d(Jc ~p, song song, ho.c n6i Ufp, Quy m~ va tinh chit eua t~m bam phV thuQc
vAo yllu clu v~ htu ht~ng. c1!t lip, dnh cb4t cUa hiU the, mve dfch st!: d\ing trong san
xul1t nOng c6ng ngb.i~p, hAm roo va trong doi s6ng, m6i sinh.
'Thy timg tnlbng hqp c\l th+S rnA h,fa chQn lo!}.l hom, 86 iUl1ng {h~c tMlt ke born}
cho phu hQP. C6n co d,a Mnh C\l th~ dl truet ~ M th6ng, dnb ttSng t6n th{(t tbuy h,1C,
hru lttqng, c6ng suit, L'Ia chqn v~t li~u che 140 phAi phil hqp vbi duh chl1:t cUB htu tb.&
v,v...
Khi dnh thi€< k€ M th6ng _ 18 phiU dy:ng "" dl> khOng gian cUa ht 'h6ng dg de
djnh dly do tuy~n 6ng, duong kinh trong cua 6ng, eM tro h,tc C\lC bO mia tung ch$ng,
ap suA:t va luu lu~ng cue. tung nhdnh, v,fn USc chAy trong 6ng, h~ 116 mB sat) tro hie
CI;!C b~ ~i theo c6ng rode dnh t6n thlt tre lilt! tren tuy(!n cao va dAi nhllt. Tinh hlu

hlgng cho M th6ng vA m6i hom. Tlnh cling su4t eho tiJ:ng bdm va cA trl(tm.
Tr,m bt1m chn cd bam d\1 phong va hu6ng d~n quy mO co th~ m('J ~g rnl truR
khOng glan,
,
Tr~m bdm phAi di v$n hilnh, di sua chua thay th€, ghi tnAnh phil hQP, aU dv:ng lAu
dol,
Pha! an toln v~ ch'y, nd, h8.0 dam mOi sinh.