SIMBOLISMO BAWAT KABANATA paghahanap ni Huli ng Salaping inaasahang ibibgay ng Birhen

Kabanata I:Sa Kubyerta ay kaigsian ng pag-iisip. Ibig ipaunawa ni Rizal na nasa tao
-Ang bapor Tabo’y larawan ng ating pamahalaan, ng ating ang gawa at nasa Diyos ang awa.
bayan. Mahina ang pagtakbo at maraming balakid sa landas na
ang ibig sabihi’y mahina ang pag-unlad. Marami pang dapat -Ang pagkapipi ni Tandang Selo Ay nagpapahiwatig ng
gawin upang sumulong ang bansa. pagkaka-alis sa mga Pilipino ng kalayaang magpahayag ng
-Ang mga taong sakay ng bapor ay may dalawang kanilang nais sabihin.
kinalalagyan; ang kubyerta at ang ilalim nito. Ang pamahalaan
ay nagpapalagay na may mataas at mababang uri ng tao. Kabanata IX: Si Pilato
-Si Simoun, ang mayamang mag-aalahas na siyang tagapayo -Masalapi at makapangyarihan ang korporasyon. Walang
ng kapitan heneral, ay walang iba kundi si Ibarra. Pilipinong maaaring lumaban dito noong panahong iyon.
-Si Pilato ang siyang naggawad ng hatol na si Hesus ay ipako
Kabanata II: Sa Ilalim ng Kubyerta sa krus. Siya’y naghugas ng kamay at sinabibg siya’y walang
-Ang mga kabataan ay masigasig sa kanilang mga balak. kasalanan.
Humahanap sila ng mga paraan upang maisakatuparan ang
kanilang mga adhika. Lipos ng pag-asa ang mga kabataan. Kabanata X: Kayamanan at Karalitaan
-Ang isinasama ng mga mamamayan ay nasa mga taong
-Mapupusok ang kanilang kalooban. Hayagang sinasagot nang namamahala.
makahulugan si Simoun gayung ang pagkakakilala nila’y -Ang mga Pilipino’y handang magbuwis ng buhay alang-alang
malapit sa kapitan heneral. sa kanilang karapatan.

- Ang pagpapari ni Pare Florentino dahil sa kagustuhan ng ina Kabanata XI: Los Banos
ay nagpapakita ng kapangyarihan ng mga magulang sa anak -Magkasamang nagpapasiya ang mga prayle at ang
noong unang panahon. Anumang bagay na naisin ng pamahalaan, karaniwang nananaig pa ang pasiya ng mga
magulang maging laban man sa kalooban ng anak ay prayle.
nasusunod. -Magkaiba ang pamamalakad ng mga Dominiko at mga
Heswita.
Kabanata III: Mga Alamat -Ang panunuyo sa mga may kapangyarihan ay kaugalian
-Ayon sa alamat, Si Donya Geronima ay tumanda dahil sa nating mga Pilipino.
kahihintay sa kaniyang kasintahan. Ito’y nagpapahayag ng
pagkamatapat ng babaing Pilipina. Kabanata XII: Si Placido Penitente
-Ang di pantay-pantay na pagtingin ng guro sa mag-aaral ay
-Maalamat ang ating bansa. Hindi lamang Pasig ang mayroon. hindi nararapat sapagkat ito’y nagiging dahilan ng pagkawala
Halos lahat ng bayan pati na ang pinagmulan ng mga bagay, ng kawilihan ng mga mag-aaral at ng di-paggalang ng mga ito
halaman o tao. sa guro.
Kabanata XII: Ang Klase ng Pisika
Kabanata IV: Kabesang Tales -Ang mga mag-aaral noong panahong iyon ay hindi
-Ang pagkakaagaw ng Korporasyon sa lupain ni Tales ay nasisiyahan sa pamamalakad at pamamaraan ng pagtuturo sa
nagpapahiwatig ng mga kasamaang umiiral noong panahon ng pamantasan. Sila’y naghain ng kahilingan upang magkaroon ng
Kastila. pagbabago.

-Ang paghahanda ni Kabesang Tales ng baril, gulok o palakol -Ang malaking laboratoryo sa Pisika ay laging inihahanda sa
ay nagpapakitang handang ipakipaglaban ng mga Pilipino ang mga panauhing darating at hindi sa pag-aaral. Isa ito sa sakit
kanilang karapatan. ng ating lipunan-ang pakitang tao.

-May mga Pilipino ring nagpapahirap sa kapuwa Pilipino. Kabanata XIV: Sa Bahay ng mga Estudyante
Nariyan ang mga tulisang dumakip kay Kabesang Tales upang -Si Sandoval ay larawan ng mga kastilang may malasakit sa
ito’y ipatubos. ating bayan at pagpapahalaga sa mga Pilipino.
-Ang pagitang inilalagay ng pulitika sa mga lahi ay nawawala
Kabanata V: Ang Noche Buena ng Isang Kutsero sa mga paaralan, na wari’y nalulusaw sa init ng kabataan at
-Ang kaawaawang mga Pilipino’y tumatanggap ng mabigat na karunungan. Magandang halimbawa si Sandoval, isang
parusa sa kaunting pagkukulang. Malulupit ang maraming mga Kastilang naging kasama’t kamag-aral nina Isagani at
nasa tungkulin. Makaraig.
-Malaki ang pagnanais ni Kapitan Basiliong makasundo ang
kura at alperes. Sila ang makapangyarihan sa bayan. Kabanata XV: Si Ginoong Pasta
-Upang mailapit at makahingi ng tulong sa isang taong
Kabanata VI: Si Basilio makapangyarihan, kailangang hanapin muna ang kaibigan o
-Ang pagpapaalila ni Basilio upang makapag-aral ay kinaaalang-alangan nito; isang sakit ng lipunan na ngayon ay
nagpapakita ng pagpapahalaga ni Rizal sa Karunungan. palasak.
Maging ano mang uri ng gawain basta’t marangal ay -Maraming taong tumitigin sa pansariling kapakanan at
kailangang pasukan upang makatapos ng pag-aaral. Kailangan winawalng bahala ang ikabubuti ng bayan.
ang pagtitiis, pagtitiyaga at pagsusumigasig upang matuto.
Kabanata XVI: Ang mga Kapighatian ng Isang Insik
-Sa kabanatang ito’y napabulaanan ang kasabihang kung ano -Ang pagtanggap ng suhol ng mga nanunungkulan sa
ang puno’y soyang bunga. Si Basilio ay may mga mabubuting pamahalaan at ang pagsasamantala sa mga lumalapit sa kanila
katangiang kabaligtaran ng sa ama. ay nakapagdaragdag ng paghihirap ng bayan. Ito ang
pinakamalubhang sakit ng lipunan sa ngayon.
Kabanata VII: Si Simoun
-Ang lahat ng pag-uusap sa kabanatang ito’y mahalaga. Kabanata XVII: Ang Perya sa Quiapo
Isinisiwalat dito ang buong diwa, kaisipan, damdamin at mga -Masining ang mga Pilipino. At sa dahilang ang singing ay
mithiin ng may akda para sa kaniyang bayan. kinakikitaan ng damdamin at ng iniisip ng gumagawa nito,
makikitang ang nalalarawan sa kanilang mga inukit ay ayon sa
-Nalalarawan din dito ang dalawang pangkat ng mga Pilipino mga pangyayari noong panahong yaon.
na humihingi ng pagbabago. Ang isa’y humihiling na maging
bahagi ang Pilipinas ng Espanya at ang isa nama’y nagnanais Kabanata XVIII: Mga Kadayaan
humiwalay upang maging ganap na malaya. -Ang mga bagay na nabanggit ng ulo ay tumutukoy sa
pangyayaring nagaganap noong panahon ng Kastila.
Kabanata VIII: Maligayang Pasko
-Ang mga Pilipino ay mapaniwalain sa mga himala. Ang -Ang pagkatakot at tuluyang pagkakahimatay ni Pari Salvi ay
nagpapakilala ng pagtanggap ng mga prayle sa kanilang manulisan.
kasamaa’t pagkakasala. -Makapangyarihan ang pag-ibig.

Kabanata XIX: Ang Mitsa Kabanata XXXI: Ang Mataas na Kawani

-Ang di-mabuting pagtingin ng Kastila sa mga Pilipino ay -Ang pagtatanggol ng mataas na kawani kay Basilio ay isang
siyang nagtataboy sa huli upang maghimagsik. pagpapatunay na may ilan ding Kastilang ,ay ugaling
-Ang layunin ng maraming magulang sa pagpapaaral sa marangal.
kanilang anak upang maipagmalaki at masabing sila’y
magulang ng isang nakapag-aral at nagkatitulo. -Palaging api ang mga walang lakas at mga dukha. Hanggang
Kabanata XX: Ang Nagpapalagay ngayon ay ito ang larawan ng katarungan sa ating bansa.
-Mataas ang pagpapalagay ng mga Pilipino sa mga banyaga.
Agad-agad tayong humahanga. Hindi na natin sinusuri ang Kabanata XXXII: Mga Ibinunga ng mga Paskin
kanilang mga tunay na pagkatao at kakayahan. -Si Paulita’y larawan ng isang dalagang makabago. magkalayo
ang daigdig nila ni Isagani. Hindi siya makapaghintay sa
-May paniniwala si Rizal na ang tao’y pantay-pantay. Walang katuparan ng mga “pangarap” ng binata.
pagkakaiba ang puti at kayumanggi. -Ang dalaga’y makasarili, ang binata’y makabayan.

Kabanata XXI: Mga Ayos-Maynila Kabanata XXXIII: Ang Huling Matuwid

-Karaniwan sa maraming tao ang pagwawalang bahala sa -Si Simoun at Basilio ay kapuwa uhaw sa paghihganti. Nais
kapakanan ng kapwa at ng bayan. Walang inaalagata ang nilang maipaghiganti ang sariling kaapihan.
marami kundi ang kagalingang pansarili.
-Sa mga dukha at api nagsisimula ang paghihimagsik. Bihira
Kabanata XXII: Ang Palabas ang nanggagaling sa mga maruruning at mayayaman. Ito’y
-Ang kaugaliang pagdating nang huli sa takdang oras at hindi pinatutunayan ng kasaysayan.
taal na sa atin. Ginaya lamang natin ito sa mga Kastila.
-Ang mga Pilipino’y mahilig sa mga palabas na buhat sa ibang -Si Simoun ay may paniniwalang ang nilalayon ang nagbibigay
lupain. Maging ano mang bagay na gawa ng mga dayuhan ay katuwiran sa pamamaraan. Hindi baling masama ang
tinatangkilik at hinahangaan natin. pamamaraan, mabuti lamang ang layunin. Nalimutan niyang
ito’y labag sa alituntunin ng kagandahang-asal.
Kabanata XXIII: Isang Bangkay
-Ang pagbabalik at balak ni Simoung agawin si Maria Clara sa Kabanata XXXIV: Ang Kasal
kumbento ay nagpapatunay ng kawagasan ng pag-ibig nito; at
ang pagkamatay ng dalaga ay nagpapahiwatig ng pananatili ng Ang kabanatang ito’y naglalarawan ng sakit ng ating lipunan:
kapangyarihan ng relihiyon sa ating bansa. -Sa pagpili ng ninong at ninang- Marami ang nagpapaanak sa
mataas na tao kahit ito’y di lubhang kakilala. Ikinararangal nila
Kabanata XXIV: Mga Pangarap iyon at ipinagmamalaki. Sa katotohanan ang mga ito ay hindi
-Ang pag-unald na nakikinikinita ni Isagani ay siyang pangarap nakagaganap sa kanilang tungkulin bilang ninong pagkat nin
ng may-akda para sa kaniyang bayan. hindi natatandaan ang inaanak.

-Ito’y hindi nanatiling pangarap. Ang lahat ay nagkaroon ng -Ang paghahanda- sadyang pinagkakagastahan nang malaki
katuparan. ang kasalan, binyagan at ano mang pisata dito sa Pilipinas.
Inuubos ng may handa ang kanilang makakaya. Ang iba’y
Kabanata XXV: Tawanan at Iyakan kahit na mangutang.
Ang kapasiyahang ginawa ni Don Custodio tungkol sa
akademya ay isang katunayang ang kabataan ay hindi Kabanata XXXV: Ang Pista
binibigyang laya upang gumawa ng mga bagay na ikauunlad -Makahulugan ang tatlong salitang nakatitik sa papel na
ng sarili at ng bayan. nagpalipat-lipat sa mga piling panauhin. Sinasabing “Bilang na,
-Makapangyarihan ang mga prayle dito sa ating bansa. Sa natimbang na, hati ang inyong kapangyarihan.”
pamamagitan ng relihiyon, ng pananampalataya, ay Nangangahulugang nabibilang na ang araw ng mga
nangyayaring mapasunod at masakop tayo ng lubusan. maykapangyarihan. Nalalapit na ang kanilang wakas, sapagkat
natagpuang nagkulang at nakgkasala.
Kabanata XXVI: Ang Paskin -Magnum Jovem- Dakilang Jupiter. Si Jupiter ay ang Diyos ng
-Ang mga makapangyarihan ay nakagagawa ng mga paraan kalangitan, ayon sa relihiyong Romano.
upang masugpo ang anumang kilusang labag sa kanilang
kapakanan.
-Anumang pagsulong ay hinahadlangan nila sapagkat malaki Kabanata XXXVI: Mga Kagipitan ni Ben-Zayb
ang kanilang pagnanasang manatili sa Pilipinas. -Muling ipinakita ng may-akda ang walang katapatan sa
pagbabalita noong panahong iyon.
Kabanata XXVII: Ang Prayle at ang Pilipino
-May mga paring marunong umunawa. Hindi lahat ay may Kabanata XXXVII: Ang Hiwaga
masamang ugali at di-mabuting pagkilala sa mga Pilipino. -Totoo ang kasabihang may pakpak ang balita at may tainga
Kabanata XXVIII: Tatakut ang lupa. Walang lihim na hindi nahahayag.
-Higit na nakatatakot pagkaminsan ang mga bali-balita kaysa
tunay na pangyayari. Kalimitan, pag-nagpasalin-salin, ito’y Kabanata XXXVIII: Kasawinan
marami nang dagdag. -Maraming mga kawal na Pilipinong mahigpit pa sa mga
-Sa kabilang dako, may mga pangyayari namang aring Kastila. Walang pakundangan sa kanilang mga kababayan.
pagtakpan kahit ng mga pahayagan.
Kabanata XXXIX: Katapusan
Kabanata XXIX: Mga Huling Salita Ukol kay Kapitan -Ang kayamanan ay malaking tukso sa buhay ng tao.
Tiyago -Kailangang maging mabuti ang kaparaanan upang maging
-Ang huling habilin ay nabago na ayon sa nais ni Pare Irene. mabuti ang wakas.
-Lubos ang paniniwala ng mga tao noon sa mga himala; isa sa -Binibigyang diin ang katotohanang kung walang kalayaan ay
mga bagay na idiniin sa isipan ng mga mananampalataya. walang katarunga.

Kabanata XXX: Si Huli -Ang kalayaa’y maaaring makamit sa tulong ng pagpapataas

-Walang sukat napuntahan ang mga taong naghahanap ng ng uri ng katuwiran at ng karangalan ng tao.
katarungan. Ang lahat maging ang mga may tungkulin sa
pamahalaan ay nasa ilalim ng kapangyarihan ng simbahan. -Nasa kabataan ang pag-asa ng bayan.
-Walang natitira sa mg kawawa kundi ang mamundok at