rkof hfkhLkk

srnke
{nkqo roku
khof Mkhfkh tue Mkhfkh
rkof Mkhfkh re hfkh

kwshkk ykuLk VkMx xuf

 tue, kkhof, re
yu rkof hfkhk
srnu kt {nkqo roku...
khkLkk Mk{kx yLku kufkrzk zkkLk e LkhuLkR {kueyu
kwshkkLkk rfkMkLkk su uhkke kkk Lkkk Au kuLke Wkh ykku Mkki Mkkku {eLku
rfkMkLke R{khk kikh fhe hkk Au. kk{sLkku, nuhesLkku, wkLkku, {rnkyku,
Lkkty w ku, tr[kku, uzq kku Mkki fkuRLkku Mk{kku rfkMk kk yu rk{kt ykke
rLkkof Mkhfkhu kk. 8 ykukMx, 2016ke yksu kk. 21 Lwykhe, 2017
MkweLkk 168 rMkLkk ytku sLkrnkLku kkk yLkuf fkfkhe rLkoku ek Au.
MkkiLkk Mkkk, Mknfkh yLku u{ke rfkMk fkkuo yLku sLkrnkLku kkk rLkoku
hk Mkhfkhu ek Au. MktuLkekk, kkhofkk, rfkMkekk yLku rLkkof
MkhfkhLkk sLkrnkLku kkk krhk{ke rLkokuLku hkLkk qu qk{kt R
sRyu yLku MkkiLkk Mkkkke MkkiLkk rfkMk {kxuLke ykke rkkkkLkku kwshkkLke
sLkkkLku krh[ fhkeyu.

1
 kwshkk{kt f]rk [{fkh, uke yu uzqk kLkt w Mk{]...
v fuL hfkh kku uc tfu fkhu wshkk uzqkuu ko 2015e heV
e{kt kuk wfk k{u {kk yuf s ko{kt kke hf{ {e E. 6
k uzqkuu Y. 1795 fhkuz {k. ykW kkf e{ke hf{ {uk{kt uzqkuu
kkou ke sk nk.
v [ku{kMkk{kt kihk{kt ykuAk hMkkLkk fkhu hekwkkuku kkf [kk [kR-kke
{kxu 8 u u 10 fkf ese ykkkLkku hk hfkhLkku rLko.
v hk hfkhu w yuf uzqrnke ktrfkhe ro Eu uzqkuk kkf rn{kt u{k
nk uekze es skuzkkk ou th{kt eswt uekze es skuzk k ykkkwt
e fhe uzqkue kkoue {kte tkukkku ro fkou Au.
v nk eskhe {kok{kt uzqku u {kuxhku Wkku fhe fu.
v hkk hekwkkuk rk rn{kt fuL hfkhe hkMu rh rk ykkk

2
 xuxh kk uekze t kkuk Wkkk n kk kihkk kkxh {k
hksfkux Sf qkk k{ kku 32 nuxh s{e Vkke hkM {tsqh.
v k{tke kkf r{k kuskku k {nk{ uzqkuu {u u {kxu 5 xfk er{{ Wkhkt
hk hfkh khk khke 3 xfk wee er{{ nk ykkkku Wkh ro.
v Vk{o {ehe rx yuLz xuMx RrLMxxqx (FMTTI)k r{ko {kxu 32 nuxh
s{e Vkke hkMu ykkR {tsqhe.
v wshkk hekwkkuu ukke {kfoux {u yu rk{kt hke 40 uekze WkLLk
h r{rykuwt R-u yuef[h {kfoux kku skuzkku {nkqo ro.
v wshkk uzqkuu {Vek kkukk{ kku {e hnu u {kxu hk hfkh (kwhXk
r{, kVuz, wsfkux, wsfku{kku yu eeykR) khk xufkk ku {Vee
hee. hk hfkh khk Y. 100 fhkuze Vke, uzqku{kt wee nuh. hk
Mkhfkh khk Y. 680.37 fhkuzLkk [uo 1.61 k xLk {kVe uzqkku kkMkuke
hek{kt yke Au.
v hke r {kxu wshk hfkhku ro. uzqkuk kkfu hku yu qtzke [kk
f]rk kkf hk kusk nuh. ykk{e k ko{kt Y. 750 fhkuz [kou. uzqku yu
hk hfkhk 50 xfk nkke kusk y{e. uzqkuu Mxh krke fktxke
kz fhe ykkk{kt yku. yhSyku sqk{kt Mefkhku.
v yuf {nkqo ro{kt uzq rnfkhe yr{ kok uLz yue nuXk
kufykk fuku{kt {kke kkfe {kok Y. u kke kheu Y. kkt[
k fhkku ro.
v hks{kt Wkkr ke fuhe yu yL ykwkktrf Wkkkue ru{kt rfk kk u
{kxu kk kuk hurzu kLxu ykuzu fhkku uzqrnke ro
v whkuke uku{kt fuhe, khuf kk kfkSe rfk {kxu y{kk, fA yu rk
wshk{kt k kuf nkWwt r{ko fhkku {nkqo ro
v rfkkue ykkf ]r kk, kkf Wkk u u{s f]rk Wkkkue rfk {kxu ke.
ke.ke. {kuz khk uzqkuu ke{ ykke fkio fhkk fko{kuwt hksh{kt
ykkus fhkku ro.
v r{z RMxk uku{kt k Vku yu kfkSe rfk {kxu kuMxekRz xuMxe
wrkyku khk {kxu f]rk wrxeykue kukkykuu ykuz fhkku ro

3
v f]rk kukkue rfk {kxue Vkxku xrVfuxe fk{ehe { {kok{kt yhfkhf
heu kqo fhk e skyku hu hkku ro.
v uzqku u{e kfkS-VVke eu ee knfkuu u[e kkukk{ kku {ue fu
ku{s knfkuu k hee{kt ykkf Vkku {u ku {kxu knf - uzq h {kxu sk
VkkLkku ro. uzqku kk knfku [uke [uxekykue fze kw. uzqkuu u{k
nku u u[k k fhk h{kt w Vku {e hnuk uzqku{kt we. knfkuu k
eu ew kswt kfkS h k fhk Mk ku {k knfku{kt we.
v {Vek kuu {kxu kzuhe yu kVuz [u yu{.yku.w., hkwhk ku
Yk.211/- fhkuzk [ou kuu kLxu {tsqhe.
v {Vee hee kh xuf yu ux {kVe ykkkku hks hfkhku ro
v hk hfkh khk wuh xufkk kke hekku rfkke ro. wuh r {k
Y. 1010k ku hekku wkht.

4
 uf nkkLku fk{... wkLkkuLkwt fki rLk{ko...
v hk hfkhe o-3e skyku kh w f ykkk rkkkewt f uzwt fhkLkku
rLko. o{k 10 xfkk Mkku nu h0 xfk rkk ke hnuu. o-3e ee
hek wk W{ukh yuf ko{kt kufhe Akuze -hkSk{wt ykku- {]w kk{u khu
rkk kek W{ukhu f {u.
v hkk wkkuu hfkhe ukyku{kt kkf f ykkk S.ke.yu.e.e Mkko{f
khekk h u kou rr{ kuu. nkunkh wk {kxu o-1 yu he rr
Mkko{f khekkyku{kt W{ukhee fku w w]Z u.
v h{-{ kuku yuh u wshk. h{-{u kukn ykkk rr h{ku
{kxu 84 fku[e he fhkku ro.

5
v ykk{e koe ex (NEET)e krhkk wshke kkk{kt ukku ro.
v hkk nex{kt wkkuk sku{-swMku skuzk yuf s ko{kt 67000 suxe
hfkhe sk Wkh he fhkwt ykkus yu uku rh y{ fhkku ro.
v hk hfkh t[kr {urzf fkuusku{kt {uus{uLx kxke 105 uXfku Mxux kxk
hefu wsfuxk rkkeoykuke hkku ro.
v Mxkxo-yk kkuee yto hkk wkkuk h r[khkuu kfkh fhk wshk
Mxkxo-yk r{e h[k yu krhk{ke y{efh.
v hkk wkkuu k {kxu e kskkR Ufu kusk nuX ykke rhke
hf{{kt khku fhkku ro

6
 tr[kkuLku yktku yke weyku ykkh...
v ywqr[ ryku kifee kkhtkrhf [{o Wku kku skuzkuk r {ksu hkurn
{ks hefue yke yku.
v rhkhkku-heku ue {nk{k kteSe ytku kku kfkh fhe
wshk hfkh. rkek nukhku hr{k hkk 36 k ytku ekeyu
krhkhkuu hknhu Yrkk 108 r rfkuk ku fkkekt u yu wuhk Yrkk
60 r rfkuk ku ykkkku ro.
v hkk khuzwykuu ze ux rze nkk Yrkk 80 fhkuz {tsqh, kfkrf
yhke rze nk [qfku. hkk khuzw twykuu u{e nkuzeyku {kxu
khkk zek uxe koe Yrkk 80
fhkuze rzee hf{ hk hfkh
khk kfkrf yhke [qfe ykkkLkku
rLko.
v hkk [kh {nkhku{kt wB kh
yrk nuX rktku {kxu ruk wrk
Qe fhku : u {nkfwt{kt rktku {kxu
ruk ykkus fhkku ro.

7
v rfe rk fk {kxuk r{ku{kt xkR{ ux{uLx kusk : Y. 170 fhkuze
hkn, V {we wk ukku ro : 25 nh suxk krhkhkuu ku k.
v tue hfkhe rke ux. hke rk kkkeo nukuu {k rk
kuL{kt khku nuh fhkku. nu Y. 1 nh kuL [qfku. 1.52 k rk
nukuu {u k.
v tkqo yt-]ee 100 xfk rfktk hkk rkt rfyku rknkf-
kkr{f rkf to{kt he {kxu kkk ku.
v ktze ek WkkkS sL{ kr kou wshk{kt he fk ko hefu
Wskku ro.
v kkZ{kt rkuk {]we xk {k{u SITe h[k fhe {]fkuk krhkhskuu
khke Y. 2 ke nk ykkkku ro.
v yuxkurxe yux nuXk fu zke [kk hkh{kt 16 yuxkurxe fkuxo Y fhkku
ro.
v kk knu yktuzfh ykk kusk yto nke hf{ kB kuku Y. 45 nhke
kheu Y. 70 nh fhkR.
v yk kou ykh we{kt {kt kk he fk {uk{kt 14.88 k tr[ku-
rhkhkkuu 9k he fk {ukk {k{ke Y. 386h fhkuze k-nkLkwt rkh.
v yr he - sYh{t kufkuk {]unu R ske Mkk {kxu Y. 10 r rf.{e.e
{kok{kt hk hfkhk [ou kn Mkk {kxu nkurMkxk wrxuLzuLx ykk
Mkkrf fkkyu {k{khu ro fhke kkyku ykkk{kt yke Au.
v {w{tkee khk 'khku kk Mk{ksLku kwhw kk Mk{ksLkwt {kLkk[f Lkk{krkLk ykkw.t

8
 Lkkty
w kuLkku ykkf, Mkk{krsf yLku ikrf kuku kku MkkOke rfkMk...
v ykrkMke rMkkh{kt rfu yurr{kk eoykuu {krf Y. k00 nk ykkkLkku
hk hfkhLkku MktuLke rLko.
v yuf huezurL Mfw{kt kqhk kkhke rkfkue r{qtf fhkLkku rLko.
v ykrr rMkhku{kt kzkk {fk{kt fkoh Akkkku-rke kkykuu kkuefk
{fk {kxu hfkh s{e VkkLkku hk MkhfkhLkku rLko.
v hke {k{ yk{kkyku{kt kuh-8k kou Y fhk {tsqhe ykkkku rLko.
v hfkhe Akkkku{kt nu s{ke wrk. zk nkuMxuku yt kkLkku rLko.
v fkuus fkk-W[ yk fhk ykrr rkkeoyku {kxu {h nkuMxuwt r{ko.
v zkk e huLkR {kuek 67{kt sL{ru e{uzkk ke kukku{kt
Wn [kR yu kekk kkee Yk. 4800 fhkuze kuske nuhk. hkLkk
LkkMke rMkkhLkku Mk{kkk rfkMk zke kLku. uzqkkuLku Mk[kE {kxu kke {kkt

9
 yk rMkkhLkk uzqkku ykkf heku kkh kLku. ku{s LkktwykuLku hyktku kekLkwt
w kke {u.
v hkskekk{kt ykrr wrxewt r{ko.
v ykrr rMkhe yk{kkykuu nuke {fk ktfk{ {kxu SOR 90 xfk kLx
nk ykkkku ro.
v ykrke rMkhkuk kLx - R - yuRz Akkkkuu {fk ktfk{ {kxu nk
ykkkLkku rLko.
v ykrr rMkhk uzqkuu f]rk es skuzk ykkk {kxu Y. 320 fhkuz yu
khfktXk rMkhk uzqku {kxu Y. 200 fhkuze {kh hf{wt ykkus yu yuwt
h y{efh.
v ykkf kAk kk ykre rMkhku{kt ke.ke.ke. {kuz nuX {urzf fkuusku, wkh
Mku~krxe nkurMkxku yu zkkuMxef ukyku Wk fhkk hk hfkhu e
ykhku er-2016 y{{kt {qfe.
v hk hfkh khk AkuxkWukwh ku tw fk {uku kuskku ro: twykuk
kote rfk {kxu tw kusk yLu nke Mkk fko{ yto 36
{tzeykuu fw Y. 9 fhkuzk k u{s ki kuk yufkefhk u[k ykf
kuxu Y. 10.37 fhkuzk k 786 k{ kt[kkuu rh fhkku {nkqo ro.
v ykrkeykuwt M-yrfkh kfe M-rfh: ykrke rMkhku{kt kukk
yko r{kuwt yhfkhf y{ fhkku ro - ki kukkuk {krf nu k{
yu ykrke {ks - ki kukkuk tn yu u[k{ktke yusLxkue kqe -
ki kukkue ykf re ykrkeykuk kk{kt s{k ku. - s{e tkk,
k{ kk Wkku {kxu k{k koukhe. - heke kuskk kkkeoykue
kte k{k khk - ki kukk u[kk Vke Y. 10 fhkuz suxe hf{wt
ttr k{ kt[kku khk ew rh.

10
 kk{ rfkMk{kt ykuMkh kwshkk...
v hkk 6000 k{zkykuu nkEMkez rzrsx furxrxeke skuzkk yt
{nkqo kusuxe Yyk fhkR.
v M{kxo rus kusk yto hksk 300 k{kuu M{kxo rus hefu rfr fhkku
ro.
v whuLh rskk k{e krhfkue hsqykku rh rk ykke hk
hfkh. h0 k{ku kk{tz{ktke kfk. whuLh-Zk nuhe rfk kk{tzwt
f xkzkwt. hk hfkhk yk rok krhk{u whuLh rskk yk nuhe
kukkuk rfku e rk-r {u.
v hkk 18 nh suxk k{ku yu 16,254 khktykuu Wk{ wkkkk yu
kh{ke furxrxe hkuzke skuzk {kxu
{w {t ke k { zf ku s kw t h
y{efh. yk kusLkk ytkkok hk
Mkhfkh khk ykkk{e k ko{kt fw
Y. 10 nh fhkuzLke {kkkh hf{Lkk
fk{kuLkwt ykkusLk. ku kife yk kuo Y. 2500
fhkuzLkk hkuz LkuxfoLkwt rLk{ko fhku.

11
 v ku k hMkykuwt ktfk{ yu heVou fhk {kxu Y. 1000 fhkuze {kh
hf{wt krhk{ke ykkus.
v khzkue rMkh rfk kk{tz{ktke {nwkwt-1, kkkk - k kk khzkuek-10
k{kuu kfk hkkku ro
v khe rMkh rfk kk{tz{ktke khe kwfkk-16 yu skkkuh
kwfkk-k6 k{kuu kfk hkkku ro.
v hkLkk kk{sLkkuLkk &ku yLku Mk{Mkyku ku{Lkk h yktku sE kuLkwt rLkk rtku
rLkhkfh kkLkk MktuLke yrk{ Mkkku hk Mkhfkhu kht fhuk Mkuk Mkukw
fko{Lku sLkkk khVke kkf rkMkk {ku Au. hkLkk k{k{ 18000 Wkhktk
kk{zktykuLku ykhe ukku fko{. kk{sLkkuLke rr Mkhfkhe kusLkkLkk k Wkhktk
{kkkku, yhSykuLkk rLkfkLkku fko{. Mkuk Mkukw fko{ ytkkok 18.33 kke
w {ue yhSyku kife 97 xfk yhSykuLkku nfkhk{f Wfu.
v kke - Mk{qnke hsqykkku yLku &kuLkku Lkk khu knkU[e Mk Wkh rLkfk
{kxuLke hk MkhfkhLke Lkkh knu : krk Mkukw fko{ ytkkok fufxheLke
ykkk{kt kkB fkkyu 17 suxk swk swk rkkkuLkk yrfkheyku kkwfk fkkyu
fuBk kuS Mkk{qrnf hsqykkkuLkku Mkw rLkfk kkLkku yMkhfkhf y{.
v kkuzek kwfkk YM{kwhk k{{kt Vxkfzke wfk{kt kue yku fkhu {]w
kk{uk f{e knf krhfkuk khkhkuu Yrkk 4 ke nk {w{tke
hknrr{ktke ykkkLkku MktuLke rLko.
v k{k rMh {kxu Yzk rMkhk k{kuk 500 {exhe rkk{kt k{k
fwhe rfkku hnuktf ku khefu hk Mkhfkhu ykkue {tsqhe.

12
 nuhe rMkkhLkku rfkMk kLku uktkku, nuhkusLkkuLku Mkkku yLkuf...
v hke {k{ {nkhkkrfkyku{kt 1250 [ku. Vqx wek k {fkk ktfk{
{kxu kq{
o s
t hq e uk{ktke {wk ykke sk{kL {kxu ktfk{k r{ku yt h fhkk.
v hkse 60 hkkrfkyku k [eV yku r Vhe ke skyku kh r]
yrfkheykue fhkh ykkrh r{qtf.
v xeke Mfe{{kt hnuk {k{ kuxu y-y NA(ku-yrf[h) fhkk{ktke
{wr {kt nuke k kux w xkW kh khk yuf kku NA fhke fu yuku
ktrfkhe ro.
v wh huu MxuLku rwt ki k{ {rx{kuzu xkLkkuxou n kke rk{kt
{nku ro.
v hk hfkhk kfe nukt kk hkkrfk-{nkhkkrfkk kfe hf{k kkt
swe [e kuxke Mefkhkku ro.

13
 v hke {k{ {nkhkkrfk-hkkrfk rMkhku{kt ykuh nuz es rh
kRkuu ytzhkWLz fu{kt Ykktrh fhk Y. 4338 fhkuzk [oe hf{ fuL
hfkh kkuke nkefeYku {uke hkMu hk MkhfkhLke iktrf {tsqhe.
v MAk yrke fk{ehe{kt wshk uh{kt {kuhu: fuL hfkhk ou {ws
wshkk u nuhku wh yu hksfkuxku uk kike MA k{ 10 nuhku{kt kku
{ku.
v {hk skuzek{kt e kuxh ze uru kLx {kxu {w{tkeee iktrf
{tsqhe. irf 10 fhkuz exh {wwt khkkwt kke ze uruke kekw
u. {h, uqr{ khfk, hksfkux, kkuhth, {kuhe, fAk nuhe kB
kukku{kt kke knkut[kzkwt hk hfkhwt r{w f{.
v {kuhe-ktfkuh yo zuk{uLx ykukkurhxe{kt kuf{kteu k{kt hkeu nu
{kuhe-ktfkuh Wkhkt kkskwh, {kkkh yu eekhku k {ku fhkku
{nkqo ro.
v {nkhkkrfkk zuwxe {uhe {w yZe ko fhkku ro.
v wh nuh{kt {kk kuwt r{ko fhkku hk hfkhku {nkqo ro:
wh nuhu {uxku hue wrk {u u {kxu hk hfkh khk ytksu Y. 12800
fhkuzk [ou ikh kkh wh {uxku hu kusuxk u Yx Akhkke rz{ rxe kk Uk
zukkuke hkue wek Yx {tsqh fhkk.

14
 f{okukeLke fkok{kkLku {e Au knu[kLk...
v hk hfkhku rV kkhke uk k f{o[kheykuk rn{kt tue ro:
Ve kkhke kufhe fhk f{o[kheykuu k{kt kkhkt[ {wsk ku-{uxe ywkh
kw kzk yuLxeuk ykkhu w{ kkhku k ykkkku kk u{e rwr
kheke uk t kku {nku ro. swe swe fuzh{kt 63 xfkke 124 xfk
weku kkh khku: ykhu 1,18,738 f{o[khe kE-nukuu ykku k {u.
k. 1e Vukwykhe-2017ke y{ fhkku ro.
v {kn kus kusLkk{kt fk{ fhkt t[kfku, hkuk rnk ytksu 96,000ke
w f{o[kheykuk kkh{kt khku.
v rVf kkh {uk f{okueykuu kkf Y. h k wee fuu ee nk
teh hkukue khkh {kxu {u. {k k fkzo {ws yke khkhku 100
xfk [o hk hfkh WXku. rVf kkh khfkuu krhkh{kt {nk{ kkt[ rfe
{kok{kt yk nk uyku rVf kkh f{eo hnu kt we {kkkk ku. yke khkh
hke hfkhe yu ke {e fw 111 suxe nkurMkxku{kt R fku.
v hksk {k{ kuLhkuu kuL{kt k{kt kkh kt[ku k ykkkku hks hfkhku
ro. wk{ kuL Yk.3500/-ke kheke Yk.9000/-fhkw. uswRxee {nk{
{kok Yk.10 kke kheu Yk. 20 k fhkR.
v hk hfkhk niu f{okuewt rn: hk hfkhk f{okueykuu fuL hfkhe
k{ ywkh 7{kt kkh kt[ku k ykkkk rowt h y{efh.
v hke rhfkhe kLxuz {kr{f yu W[kh {kr{f kkyku{kt 5056
suxk ee heke r{qf kk{uk rk nkfku, nexe nkfku yu kke
nkfkuu rV kkh kh k kwt [qfkku u{s u{e uke hku{kt wkhku
fhkku hk hfkhku ro.
v o-4k f{okueykuu nukh kue Y. kkt[ nh {u. hk hfkhku f{okue
fkke ro.hk ukk 34,500 suxk o-4Lkk f{okueykuu yk nukh
kueku k {u.
v sqkZ {nkhkkrfkk kkt[ ko kqo fhu nku uk hkus{kh yu rVf kkhkh
f{o[kheykuu {kok yu ikrf kfk{kt AqxAkx ykke ykhu 16k suxk
f{o[kheykuu rrr{ fhkku hk hfkhku f{o[khe rnke ro.
v wshk Qsko rfk r{ rr{xuz kk uu t ftkeyku{kt rw nkf hefu
Vhs k k4h3 f{okueykuk rVf kkh{kt {kh khku fhkku ro.
v {kurkt kfkk hfkhef{eoykuu kfe ee wrk-rk Wk
nku uk ktek Mku rwr ykkkku f{okue rnke ro.

15
 uf nkkLku fk{, {kukeLku niu nk{...
v ktfk{ {kue fk kuzo yLu kutkuk nku uk ktfk{ {kueykuu
k kEx kh yfM{kke {]wk rfMk{kt Y. 1.50 ke nk ykku hk
hfkh.
v hkk u k{kt hkufku ytrX {kueyku {kxuk u h{kt irf
fk{ehe {kxu Y. 178 yu fk{e u {kueyku {kxu kkf Y. 64,970 u
e fhkwt.
v ykSrfk hk kkkktkkykuu hk : Vuhekykuu ykukkku u{s {kkkku
ykkkku hk MkhfkhLkku fkfkhe ro

rk kuku fkS u Au kwshkk Mkhfkh...

v yu.ze. yurLsrh fkuus{kt kh hfkhk Ruxkurf yu RLV{ou xufkukuS
rk nMf National Institute Of Electronic & Information Technology
(NIELIT) yu hk hfkhk tw Wk{u Y. 67 fhkuzk [ou uLxh Vkuh
yuuL Y fhkku {nku ro.
v hke tMf] kkXkkyku{kt kk[ko yu ykkfkue he xux fu xkx rk
fhkku ro
v yx Rkuu r{ yto hke 10 kkykuLke yx rxfrh ukuhuxhe
{kxu kte ukuhuxhe Mkkkk uf kku Yk. h0 ke nk ykkkLkku hk
MkhfkhLkku rLko.
v {k]qr{e hkk-whkk {kxu kkukk ke yknqr ykkkhk fu rfkt kkhk
skkuk tkkuk W[ rk {kxu tue ro. {w{tke wk Mkt
kuskk k kouLxkR fu ykf {kok k{kt ek rk ykku

16
 ykhku Mkuk : knuwt Mkw ku ku Lkko...
v hkLkk sLkkuLku MkMke yLku kwkkwk kyku {e hnu ku {kxu ko 2017{kt
hkh{kt {k{ kwfk rn 1000 s ykikr tzkh Y fhke hk
MkhfkhLke u{. wshk hfkh khk ek kse ke ke wfkku Wkh h4
fkf hekuu 40 xfk ke 80 xfk suxk ykuAk ku suhef kyku kwhe kkzkLkku
rLko. yk MxkuMko{kt 500ke w yk yk fkhLke kyku Wk fhkku.
ykh Mkwe{kt hk{kt 52 suxk MxkuMko fkohk fhkk Au.
v rwykue ykhku hkk {kxu yx Mun kusk nuh: kqo k{tke e
yxrnkhe kskueSk sL{r hk{e rzuBhke Y yx Mun-Me ykuV
Lq kuo Vkuh yuLnkL{uLx ykuV nuk. rr kuzktk sue sL{k k{e hkkkt
Lkk rwykuLke krhk - kkkMk hkLkk huf Mkhfkhe ykk kLkke Mkqrkk]n{kt
fhk{kt yku. yk {kxu kkekku Wkhktk rV{u nuk foh, ykk foh yLku hkxe
kk Mkwhkk fko{Lke xe{kuLke Mkukyku uku.
v hke {urzf fkuuskuu kkuMx{kuxo{ {kxu {tsqhe ykkkku ro.
v hkk sL{ rhk hkkt kfku {kxu fkufeh RBkLx {kxu Yk. 6 kke
wku [o ykkkku hk hfkhku ro.
v hk Mkhfkh khk hkLkk ytkrhk rMkkh Mkwe ykhku Mkuk Wk fhke
fk ku {kxu rsk fkkyu Mkhfkhe nkuMkxku kku LkeLk MrLkoh {urzf fkuuuLke
MkkkLkk {kxu kuMkknLk ykkkLkku hk MkhfkhLkku {nkqo rLko. k{ kkk{kt
kkke, knku, kt[{nk, kLkkMkfktXk, Y[ yLku y{hueLke Mkhfkhe nkuMkxkuLku
ykkuz fheLku kkWLk Vez MrLkoh {urzf fkuuu Y fhk {kxu kuMkknLk ykku.
v hkLkk kk{e yLku ytkrhk rMkkhku{kt Mkkk khek yLku kAkk eoykuLku Mkwkh
Mku~krxe ykhku Mkukyku Wk fhkk hk Mkhfkh khk MkwkhMku~krxe
nkuMkxkuLke MkkkLkk fhk {kxu Mknk ykkkLkku hk MkhfkhLkku ykhkuke rLko.
su{kt MkkrLkf fkkyu LkukukuS, whkukuS, {urzf ykuLfkukuS, Mksf ykuLfkukuS,
huzeyuLk ykuLfkukuS, fkzkukuS, fkzkukkuhuMkef Mksohe, LwhkukuS, Lwhku Mksohe,
kMxef Mksohe, {urzf kuMxkuyuLxkukuS, Mksf kuMxkuyuLxkukuS, MkkELk Mksohe
yLku LkekuLkuxkukuSLke Mkkhkh kufkuLku Wk ku.
v se whkk kusk yto 1.55 k oe {rnkykuu ykkf nk ykkkLke
fk{keheLkku yMkhfkhf y{.

17
 Mk[kELkwt MkLk ykkusLk, rfkMk Mkkku krkLkwt MktkusLk...
v hksfkuxk ykS zu{u kie kuske f-3ke hkk fk{ku wkht,
hksfkuxkeykue kekk kkee fk{e yA qh fhkwt y[. kke yu
ese kfe { wshke fkkkx fhe wshkk uzqkuLku k{ kkku
hk hfkhku k. 4000 k{zktyku yu 157 hku kie kuskke
ku kkrL.
v kie kusk: kihke ue yu uzqe {]rk kh kuu. kihkk 10
skku{kt {okk kke heu kie kuskku kku kht. yk kusk nuX
kihkk {k{ 11 rskykuk kku uzqkuu [kRwt kke {u, suLkkke
hkekwkkuLku Mk[kRLkw kke kkok {kkk{kt {u. yk kusk nuX kihkk kk-{kuxk
115 zu{-skku{kt {okk s [ kkt kihke kkee kkou sqe {Mkku
yku Wfu.
v k k wshke ktkuu kkee wrk ykke Y. 418 fhkuzk [ou ikh kue
ktekzk-ekw kke kwhXk kuskku k sku {kku Y kkk kufkue kekLkk
kkee {Mkku fk{e Wfu.
v Rzh-zke kwfkk 96 k{k 137 [ufzu{ku Y. 401 kk [ou rhkuh
fhkku ro
v k, kkx kwfkk rMkhku{kt [kR wrk kwhe kkzkku ro
v hkk {k{ krM [ufzu{kue {hk{ khk kwseo fhkwt hk hfkhwt
nwke ykkus. hkk 1.66 k [ufzu{ku{kt Mkwku heku kke Mktkn kR fu
yu {kxu yMkhfkhf fkoykkusLk.
v [ufzu{kuLke {hk{ fk{ehe{kt zk yu kkhk kk W[ yrfkheykuu ykkE
nexe {tsqhee kk. {k{ [ufzu{kue {hk{ ytue fk{ehe kkhof heku zkke
nkk hku. uzqkuu {u k fu khkuk [kEku k.

18
 {nuMkq MkukykuLkwt Mkhefh, sLkMkk{kLLkk &kuLkwt zke rLkhkfh...
v s{e {kkek ku ykuAk {{kt, hkke, kkhof heu Wfuk yu {kkf
ywkh { hk{kt {nuq rk khk s{e {kkek kuwt k{qrnf,
wtuMYku rhkfh fhkku ro fhk{kt ykku Au.
v sku-krhfkuk kue hsqykku-rfk {kxu h ku{khu rsk fufxhku, rsk
rfk yrfkheyku-Bwrrk fr{hku f[uhe{kt nksh hnuu. h whwkhu kwfk
{kfkuyu yhskhkuu ktu
v hfkhk {nuq rk khk kkf hsqykkuu ku R k.31.8.h016 k hkus
1k ko kqo kk nku ue e he uee s{eu k.31.1h.h016 we{kt
ykk{uu sqe h{kt Vuhkku uzqrnke ro.
v uzqkuu Mkok fk{ku {kxu k{ kt[k u r[k, fw-4497 uyku{kt
{nuqe kxeykuu ku{khke wkh hr{k kkukk fkokuk, k{{kt, fMk fu
u kh Vhrsk nksh hnukku yku.
v kukhke f{ - 32 nuX he f{ hke {w{kt khku fhkku ro
v hk hfkh khk s{ek2fe s{ek nwf{ f2k2 yrfkhe khk s V2{kt
kut kkzk{kt yku kuk ff2 5kt: 1/4/2017 5nuk su nwf{ku kk nku
ykk kkk nku ue kutku su u nwf{ f2k2 k{ yrfkhee f[uhe khk s
fhkLkku rLko.
v hk hfkhe {k{ f[uheyku{kt hfkhe kkfe nkhku R-ku{uLx-rzrsx
uxVku{oke fhkLkku rLko, {kukR uLf rzrx uxVku{o {khVu kkfe
nkhku fhkk [u kkf kLkkkLkku hfkhku {nkqo ro.
v wshke sk {kxu {nkqo ro: kkt[-{nkhku{kt {k{ w.yu.e.e s{eku
Wkh Auk h0-hk koke Wkkuk{kt ukkk hurMkzuLe {fkkuu fkuh fhkku
xnwf{ kkh.
v nuhe s{e xku[{kok fkk nuX hfkh nMfe hksk kkt[ {nkhku{kt
ykue 33,88,37k [ku.{e. s{e khk kuxku fkuh fhku xnwf{ kkh.
yhskh hnuktfk kuxku o{k stkek r xfkkhe {ws f nffe
hf{ [qfe s{eku kux fkuh fhe fu, 70,000 ke w krhkhkuu k
{u. Vf hnuktfk Wkkue s{eu fkuh fhku.
v {nuqe rk w w{ yu whrk kk s{e u[kkt rfMkyku{kt uhhee
yxfkk Mkuskuwt Mfu fhkku {nku ro.

19
 LkkkrhfkuLkk yktkeLkk xuhu rfkMk... rzrsx rfkMk
v hk fkkLke u kkuxo www.portal.gujarat.gov Wkh rr krhfke
28 ukyku ykukE Wk kkke krhfkuk kuku xufkukuSf heu zke
rhkfhe rk{kt wshku hue nhVk.
v 135 fhkuz E-xkLuf kku R-xk kkuxo kh wshk { u{kt yuh.
v kqo zkke yx rnkhe kskueSk sL{r k. 25 rzuBhu {
hk{kt wk r hefu WskLkku rLko. hkh{kt rzrsx [qfe ke{
Wkh rr 1598 fko{ku kuk.
v wshke rzrsx RrLzk{kt yke knu: kteh uwt k{ rzrsx rxe
Lwt. kR-VkR kusux nuXe M{kxo ukykuLku yMkhfkhf kLkkkLkku rLko.
v u e ki k{ u h xu f ku ku S
w AVMS k{kS [uf kkuMxku
w kht . yk [u f kku M xu kRu x
kkxohek ke.ke.ke {kuzu khk y{
fhkLkku rLko.

20
 kwshkkLkk rfkMkLkk k ykkh Mkt ktrk, Mkwhkk yLku Mkk{rk...
v fkku yu Mkk{kt w]Zefhku {nku ro. CCTV fu{uhk sue ykwrf
xufkukuSke wLnk rtk tku{kt zk kkku ro.
v hk{kt 8 rskyku{kt e Vu{ee fkuxoe Mkkkk fhkLkku hk MkhfkhLkku MktuLke
rLko. huf rsk{kt Vu{ee fkuxo Y fhkwt hk hfkhku ktf.
v {kuhe rsk{kt e ykku fkoh fhkku ro.
v 60 ko fu uke w {hk fue yu {k{ e fueykuu rkek kou kuhku ykkkku
ro.
v wshk kte khku w yhfkhf ke kYteu w fzf kkku Z
ro.
v fuVe kkkkouk uhfkuh he-u[k-f-nuhVuh 10 ko wee fzf
ku hk hfkhku yr tue ro.
v kYe nuhVuh fhkt knku kfzk kku kuLku hkk fhkku ro.
v hk{kt nwkkh kh rt ke uk{kt ykku. kYtek fkku w fzf ke
kYk he-u[k 10 koe Vxfkhkku ro.
v yu.e.e.k fuzuxT, RLMxxhk kktyku{kt khku.

21
 kwshkkLke ykikurkf kuku nhVk...
v hk hfkhu S.yu.xe. fkkk y{efh ykW wshk u[kuhk fkk
kk wshk {q uhku, ks kk tz rne kfe hf{e qkk fukuku
rfk kk u {kxu ukkhe ok rk rn{kt ux u[kuhk {kk kusk-2016
kk{kt yke suku k 38 nh ukkheykuu {u.
v yuf nhke w kk Wku knrfkuu kukrn fhe uXkt fhk {kxu Yk. 110
fhkuze {kh hf{k [ou 35 {rxu uzwt r{ko.
v irf yku hkk {kuhek rhkr{f Wkue rfke hVkh e w us :
50 nuxh rMkh{kt kn Mkkkkku ro. {kuhek rhkr{f Wkukuu hk
hfkhk kn yuk wshk u ftke hVke ykkk{kt ykk ke.yu.S. ukt
k{kt r wrxu Y. 2.07ku xkzku fhkku kuknf ro.
v hk{kt 13 k ykikurf kkfo, wh-kkx-kz{kt k kuSMxef kkfo rfkk
{kxu hk hfkhe kiktrf {tsqhe. k ykikurf kkfo{kt 807 nufxh s{e
yuf{ku {kxu Wk u. 71 nufxh rMkh{kt k kuSMxef kkfo ke Wkufkhku
{kxu rfkku, ykth{kkfe wrk hkke Wk ku. Mkkrf hkuskhee
fku kkf u
v fuL hfkhe wshku w yuf ux: ytfuh-kkkue-xk ykikurf knkuLkk
kkuoke kzkh &kuLkwt fuL Mkhfkh khk Mkw Wfu ykkkt k Wkuku Mkkke fku.
o{k Wkukuwt rM]rf kR fu.
v rzVuL yu yuhku Mku ttr Wkukue hk{kt Mkkkku h ke er
y{{kt {qfkku hk hfkhku ro.
v hk{kt fuu nkhkuu kukn {u u {kxu MkRk {ekuk u[kku kh uhk
{wrku {nkqo ro
v kkuxufkukuS kkure (2016-2021)Lke nuhkk: Lke kkuxufkukuS kkurMke
khk hk{kt yuf {skqk kkkuxuf ykkrhk ykikurkf {kktLkku rfkMk ku kkk
r{kt Wk xufTLkkukuSLku rkLkuMk{kt Ykkktrhk fhkLke kf We ku. hk{kt
kkuxufkukuS Wkkku uc wkkkk, kse ku yLku zkke Wk kk
u Wuke hk hfkhu nuh fhe kkuxufkukuS kkure.

22
 Qo rfkMk{kt rh{kuh kwshkk...
v Wk kusk nuX Mk ku yt xqtf {{kt 3 fhkuz LED rh fhkh
wshk uwt k{ hk Lwt. ykh we{kt hkk 42 k krhkhkuyu yk
kuskku k eku Au. suLkk eu esrk{kt Y. 1 fhkuzLke k[k.
v hk{kt huwt es Wkk u yu kkohe e kk u {kxu hnuktf rMkhk
knfkuu 1 rfkukuxk YV xkuk kukh kkh kLx Mkkkk {kxu {tsqh kuk 2
rfkukux kuz fhkt ykuAku kuz nu ku k {tsqhe ykkkku {nkqo ro.
v u{kt fw 31 k h khkk u skuzkku{ktke 14.5 k yuxu fu 47 xfk
Wkhkt hkhkk u skuzkku yufk wshk{kt. kuMk uzkLke rk zke
kLkkkLkku rLko.
v hke 16h hkkrfk- ykX {nkhkkrfkyku{kt 9.60 k MxexkRxu
LED{kt Ykktrh fhkLkku rLko.

v wshk{kt Wk kusk yLu LED u {e hnuk kkf rku ku

yuf {nkqo srnke ro: LED e f{{kt xkzku fhkku ro. LED
k hnuktf yu r-hnuktf knfku {kxuk k yuf{k hkeu nu yk
hkufzuke Y. 65 r yu nkuke Y. 70 r k ku ykkkLkku rLko.
kwLk yLku kwkkfkuLkk rnk {kxu k]k Mkhfkh...
v rzk, khe, hksfkux, whuLh, {nekh, kuxk, ehku{kk, {kuhe,
uqr{ khfk, kke, {ok, zkt-yknk, yhe, AkuxkWukwh{kt e rrke
kw r[rfk tMkkyku MkkkkLkku rLko.
v q{kt zexhsLx, wrhk, {kxkuzufMxkus suk uk{kt ykkt wfkfko hkkuu
yxfkk {kxu e uku xufkukuS ykkrh xuMx fhkku hk hfkhku ro.
v r{kt kue ehk yu Vhkke kkue M wkhkku fk hk
hfkh khk Y fhkLkku rLko.
MkwZ krhnLk Mkk yLku {skqk {kkkuo kwshkkLke ykke yku...
v hk hfkh nMfk nkEu khke kufkuu xku xu{ktke {wr ykkkku krhk{ke
ro. 1k{e ykuke y{.
v rhrsku furxrxe Mfe{ nuX fuL hfkh kku MOU fhkk, suk eu hkk
11 kk yuhkkuxo kh, kkuhth, ws, fuku, ftzk, zek, y{hue, {nukk,
{ktze, {h yu qhu w khe yuh furxrxe {u.

23
 v wshk hfkh yu r{rMxe ykuV huue kekheke h[kkh wshk hu
RLkMxf[h zuk{uLx fkukkouhu rr{xuzu {tsqhe. yk ftke{kt 51 xfk rnMku
wshk hks hfkhku yu 49 xfk rnMku khe huuku hnuu.
v hksfkuxke {kuhe [uk {kou Y. 275 fhkuzk [ou Vkuhu kkku ro.
v Y[k nus yu khk kuku {we {kou skuzk {kxu hku-hku Vuhe {k[o-
2017ke fkoh fhkku eorkqo ro. yk kusux kqo kkkt rk kwshkk
yLku Mkkihkx [uLkwt ytkh xqtfw kkkt {kMkk{kLk yLku {wMkkVhkuLke ykLk-Lk Mkh
kLku ku{s xkLMkkuxuoLkLkk [o{kt xkzk Mkkku yLkuf k {u. Y[ke kLkkh
Vk 90 r{rLkx{kt knkU[e fku.
v kkxh kteh huu Mxuu hezuk yu ykwrf kk {kxu kteh
huu Mxu RrLxuxuz zuk{uLx ftke e.e Mkkkk fhkku ro.
v hke ykh.xe.yku. f[uhek fk{fks ykou Lkkkrhfkuyu ykh.xe.yku. f[uhe we swt
kzu yu {kukEke s swk-swk fk{ku {kxu yhS fhe fu yu sYhe {krne {e
hnu u {kxu kn nkh rk khk yuf {kukE yuefu rfkkku ro.
Mknukeyku {kxu Mkkku ykkh, kMkLk kuku ykuMkh kwshkk...
v kkk-eko k{kuyu kkkk rnkh fhkkt tku-{qrkou ku{s kkrkfkue
k{r {kxu y xqtfk {kkoLke ktze kLkkkku h r[kh. kuhe{kkkuo
Wkhke kMkkh kkk knLk [kfku {kxu yk krkfku u MkkkLke hkk MkkELkkkuzo
k {qfkLkku rLko.
v fAk rk {kkk {Z su-kuh yu ekuh-kk ehu Yk. 10 fhkuzk
[ou rfMkkkLkku rLko.
v swkZk {nkfktke ehkh hkuk-uu ykhu {tsqhe. kkouke hkuk-u kusux yxkku
nku. wrk{kt swkZwt k{ hku ku.
v fA rskLkk yth kku qftk{kt r kk{uk rkkeoyku hue hr{kLk ehkrk
kkBk nkk. yk kkfkuLke fk{e M{]rk skE hnu ku {kxu hk Mkhfkhu eh k
qr{ M{]r M{khf kkku {nkqo ro fhe Y. 5 fhkuzLke Vke fhe Au.
v wshkk {we su MA hkk fkuMxkzowt {nkyrk: wshk{kt k{kh
kuR fkuMxkzoe u kkuw heMkkuL yukR.
v zkux kuzoh ku ehku kkuRLx kh e{ko fko{ku wkht. zkux kuzoh kh
{kukR uxfo wrk {kxu xkh Wk fhkLkku rLko.
v rhkhk st{kt n o {kxu Vkhe kkfo kLkkkLkku rLko.

24