Yaşlı Adam ve Şiir

YAŞLI ADAM VE ŞİİR

ÇOCUĞUN DÜNYASINDAN

ÜNLÜ ŞAİRLERE

Yazan

Yusuf Solmaz

Bu kitap daha önce klasik yöntemle Şiir İçten Gelen Bir Şeydir adıyla basılmış, yıllar sonra Yaşlı Adam ve Şiir adıyla yazarı tarafından gözden geçirilerek e kitap şeklinde yeniden düzenlenmiştir.

Gözden geçirilerek yeniden düzenlenmiş 2. basım dağıtım

YAŞLI ADAM VE ŞİİR

Çocuğun Dünyasından Ünlü Şairlere

2. Baskı

Dijital Yayın

PDF formatında 1. Basım Tarihi: 11 Kasım 2017

Ebup formatında 2. Basım Dağıtım Tarihi: 17 Kasım 2017

Yayın Yeri: Türkiye

KİTAP HAKKINDA

Yaşlı amca, basılmasını istediği kitabını şöyle tanıtmıştı o gün bana: "Önemli bir kitap bu. Hiç düşündünüz mü çocuklar, şiir hakkında, özellikle de Türk şiir tarihinde İkinci Yeni Şiiri diye adlandırılan şiirden ne anlarlar? Çok emek harcadım… Bazı şiirlerden hareketle çocukların düşüncelerini araştırdım bu çalışmamda. Evet, bunu yaptım ben. Çocuklar, şairler, şiirler ve şiir yazmak hakkında neler düşünür? Bence önemli bir konu. Şiirlerine çocuk yorumu yapılan şairlerin listesini mi istiyorsunuz? İşte liste: Cemal Süreya, Ece Ayhan, Salah Birsel, Özdemir Asaf, Edip Cansever, Gülten Akın, Ahmet Oktay, Turgut Uyar, İsmet Özel, Orhan Veli Kanık, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Melih Cevdet Anday, Can Yücel, Oktay Rıfat, Atilla İlhan, Şükrü Erbaş, Ahmet Telli, Aydın Şimşek… Evet… Şairler, şiir yazarken çocukları da düşünüp korksunlar bence. Meydanı boş sanmasınlar. Çocukların da ruhu var, onlar da şiir adı altında kimin ne dediğini anlıyor. Hem de çok iyi anlıyorlar, bilesiniz.

*

On beş yıl kadar önce bir yayınevinde editör olarak çalışıyordum. Ya da şöyle başlamalıyım söze: Aslında bir ara, yayıncı olmak istemiştim. Tecrübe kazanmak için bir yayınevine gittim. Onlar da gönüllü olarak çalışma isteğimi kabul etmişti. Saatlerce kitap okuyor, düzeltme yapıyordum. Arada sırada yemek verirlerse karnımı doyuruyordum. Genellikle, yayınevinin sahibi ekmek arası köfte söylerdi... O kadar çok işsiz üniversite mezunu vardı ki ortalıkta... Yayıncı için editör bulmak sorun olmuyordu. Kendisi ortaokul mezunuydu ama üniversite diploması olan en az on kişiye iş vermişti... Ben de bu işi yapmak istiyordum ama gönüllü çalışma dışında kimse yeni bir eleman istemiyordu.

O güne değin yayın dünyasının ne kadar saçma, acımasız, para canlısı bir sektör olduğunu bilmiyordum. Ne sanıyordum biliyor musunuz? İnsanların canla başla kültüre katkı olsun diye kitap çıkardığını sanıyordum. En iyi kitabı bulmak için yayıncılık yapılır sanıyordum. Adamların tek derdi kazanmaktı. Hangi kitap para getirir, hangisi getirmez ona bakıyorlardı. Bunun dışında bir ölçü yoktu. Bu da benim canımı sıkıyordu. İsimleri bilinmeyen, kendi kendine bir şeyler yazan yazarların kitapları, değerlendirilmeye bile alınmıyordu.

Bu yazarlardan biri, emekli öğretmendi. O günlerde yayınevi sahibi başka bir şehre gitmişti. Ben de patron gibi koltuğa oturmuş bir şeyler okuyordum. İçeriye yaşlı bir amca girdi. Beni de yayınevinin sahibi sandı. Elinde bir dosya vardı. Kitabını basmamızı öneriyordu... Tabi önce dosyanın incelenmesi gerekecekti... Ne kadar sürede incelenir? diye sordu. Doğru cevap aslında, Kârlı bir iş mi değil mi, önce buna bakılacak, şeklinde olacaktı. Kârlı bir iş olduğuna karar verilirse hemen okunur, kâr getirmeyecekse yıllarca inceleme sırasının gelmesini beklerdi. Neyse... Amcaya bunları söylemek doğru olmazdı. Sadece, Birkaç ay sürebilir, demekle yetinmiştim. Biraz da haline üzülmüştüm.

Acaba ben de mi bir gün böyle olacaktım? Aylarca, belki yıllarca emek verdiğiniz bir kitabı bastıramamanız ne kötü... Üstelik amca çok mahcup görünüyordu. Kendinden utanır gibi bir hali vardı. Bir de şiir kitabı yazdığını ama şiirlerini bastıramadığını söylemişti. Getirdiği dosya, şiir üzerine yapılmış bir araştırmaya benziyordu. İlk bakışta ne olduğunu bir türlü anlayamadım. Zaten o sırada amca anlatıyor, ben de dinliyordum. İlginizi çekecek bir çalışma bu... Kendim yazdım diye söylemiyorum... İnanın bugüne kadar kimse böyle bir araştırma yapmamıştır. Yok yani... Dünyayı tarasanız bu kadar özgün bir kitap bulamazsınız, demişti. Ben de çay içer misiniz? diye sormuştum. Çaylarımız bitinceye kadar, neden böyle bir kitaba ihtiyaç olduğunu anlatmıştı. Gerçi anlattığı her şey bana saçma gelmişti ama o, inanarak anlatıyordu. Bu yüzden dikkatle dinliyordum. Neyse, uzatmayayım... Amcanın kitabını, yayınevinin basması mümkün değildi. Böyle bir kitap, kimseye kuruş kazandırmazdı. Bu gerekçenin bir şekilde yazara aktarılması gerekiyordu. Buna benzer lüzumsuz işleri bana bırakmışlardı. Bu görevi üstlenmiş olmaktan bir süre sonra nefret ettim. Bir nevi kitap celladı olmuştum. Aslında kararı başkaları veriyor, ben de bu kararın aktarıcılığını yapıyordum. Başlangıçta hoşuma gidiyordu. Bir nevi otorite konumuna yükseldiğimi sanıyordum. Ben de az aptal değildim doğrusu... Ama bu kitabı okumak istiyordum. Amcayı üzmeden ona kitabıyla ilgili düşüncelerimi aktaracaktım.

Aradan bir ay geçti. Bir ayın sonunda bir telefon geldi. Amca, kitabının akıbetini soruyordu. İncelemeyi ben yaptığım için, hemen cevap veremedim... Birkaç güne kadar belli olur, şeklide ağzımdan bir şey kaçırdım. Aslında bunu demek istememiştim. Adam, merakla bekleyeceğini söyleyerek telefonu kapatmıştı.

Kitap gerçekten ilginç gelmişti bana. Yayınevi sahibi dosya ilgili görüşlerimi dikkatle dinlemişti. Bu kitap satmaz belki ama şiir üzerine özel bir çalışma olmuş. En azından şiir sanatına bir katkı olur, demiştim; sanki karşımada edebiyata hizmet etmek amacıyla kurulmuş bir hayır kurumu varmış gibi... Sonuç, tahmin edeceğiniz gibi olumsuz olmuştu. Amca, bir daha telefon ettiğinde, durumu açıklayacak, istediği zaman da yayınevine gelip dosyasını alabileceğini söyleyecektim. Belki başka bir yayınevine gitmek isterdi bundan sonra. Ama amcadan bir daha ses seda çıkmadı. Ben de unutup gitmiştim... Telefonu artık cevap vermiyordu. Buna rağmen birkaç kez aradım. Telefon artık tamamen kapanmıştı. Aradan biraz daha zaman geçti. Kitabı unutmaya başlamıştım artık. Amca dediğim yazar, yaşlı biriydi. Çocuk gibi saf birine benziyordu.

Bunca yıl aradan sonra şimdi size, nerede olduğunu bilmediğim bu amcanın kitabını aktaracağım. Yaşıyorsa, inşallah bana ulaşır, yaşamıyorsa kendisine Allah'tan rahmet diliyorum.

YAŞLI AMCANIN ÖNSÖZÜ

Yaşlı amcanın kitabında ilginç bir önsüz vardı. Önsöze, Günümüz şiirini çocuklar nasıl algılıyor? sorusuyla başlamıştı. Şöyle devam etmişti:

Çocukları, yetişkinlerden ayıran önemli bir özellik de daha doğal olmalarıdır. Yargıları bazı etkilerden bağımsızdır. Hepimiz, kralın olmayan giysisi için ne kadar güzel derken, bir çocuk çıkar ve: Kral çıplak! der. Bu yüzden günümüz şiirinden ne anladıklarını bir de çocuklara sormak istedik. (Sanırım amca, bu araştırmayı bir ekiple yaptığını söylemek istiyor. Ama ben buna o zaman da inanmamıştım. Ortada ekip diye bir şey olamazdı.) Hiç tanımadıkları, ya da çok az tanıdıkları şairlerin alışık olmadıkları şiirlerinden ne anlıyorlardı acaba? Bu çalışmanın amacı genel olarak, çocuğun günümüz şiiri hakkındaki bakış açısını öğrenmektir. Araştırmayı yapmaya başladığımızda, (Görüyorsunuz işte. Amca hala bir ekipten söz ediyor.) belki de diyorduk, çocuklar gülünç şeyler söyleyecek, biraz gülüp eğleneceğiz... Ama öyle olmadı. Çocuklar hem güldürdü hem şaşırttı hem de düşündürdü bizi. Hiç beklemediğimiz sözler söylediler. Bazı yorumları yorum olmaktan çıktı, yeni bir şiir oldu. Benim bu yorumlardan çıkardığımız sonuç şudur: Kral en azından tamamen çıplak değil! Çocuklar okudukları şiiri genel olarak anlıyorlar. Okudukları dizelere farklı bakış açıları getirebiliyorlar.

O halde, neden şiir az okunuyor? Şairlerimiz, neden anlaşılmaz şeyler yazmakla suçlanıyorlar? Bu soruya cevap vermeden önce, çocukların şiirle kurduğu ilişkiye değineceğim. Çocuk dediğimizde aklımıza ilk olarak 23 Nisan şiirleri gelir. Doğru mu? 23 Nisan, 23 Nisan, neşe doluyor insan! Okula yeni başlayan her çocuk ilk olarak bu ve buna benzer şiirlerle tanışıyor. Çocuğa yönelik hemen her şiir oldukça basit bir dille yazılmalıdır. Çocuk şiiri yazanlar öncelikle şunu düşünürler: Acaba çocuk bu şiiri anlayabilir mi? Anlayamaz çünkü çocuk şiiri somut olmalıdır. Buna neden, çocuğun soyut düşünme yeteneğinin yeteri kadar gelişmediği varsayımıdır. Bu görüş birçok bakımdan doğrudur. Gerçekten de çocuklar, önce somut olanı anlarlar. Biz yetişkinler bu bilimsel bilgiden hareketle onlara yönelik somut şiirler yazarız. Yazdığımız şiirlerin hem