yaratıcı sınıf

Özellikle 2000’li yıllardan sonra ün kazanan yaratıcı sınıf, yaratıcı kent gibi konu ve kavramlar çok hızlı biçimde dünya genelinde birçok şehirde uygulanmaya başlamıştır. Bu uygulamalara temel olan düşünceler başta Richard Florida ve Charles Landry olmak üzere birçok yazar tarafından geliştirilmiş ve farklı açılardan yaygın biçimde eleştirilmiştir. Florida’nın ilk kez 2002 yılında yayınladığı ve 2012 yılında yenilediği “Yaratıcı Sınıfın Yükselişi: Ve çalışma, serbest zaman, topluluk ve günlük yaşamı dönüştürmesi” isimli kitabı dünya üzerindeki birçok anakentin stratejisini derinden etkilemiştir. Ancak Florida’nın kitabında sunduğu yaratıcı sınıf yaklaşımı ile yapılan uygulamalar gelir adaletsizliği ve soylulaştırma gibi farklı ve önemli kentsel sorunlara yol açmakta ve bu yaklaşımın tüm kentler için evrensel bir geçerliliğe sahip olduğunun üstü kapalı kabulü bu sorunların üzerinin örtülmesi için de bir araç olarak kullanılmaktadır. Florida’nın endekslerine göre ön plana çıkan yaratıcı anakentler aynı zamanda büyük gelir adaletsizliklerinin de ortaya çıktığı yerlerdir. Daha yüksek ortalama gelir ile Floridacı yaratıcılık endeksleri arasındaki olumlu ilişki bir kez kabul edildiğinde bu endeksler ile gelir adaletsizliği arasındaki olumlu ilişki de göze alınmaktadır. Daha yaratıcı olmak için daha adaletsiz olmak; Florida perspektifinin de derininde yatan gerçek bir şiar olmaktadır. Yaratıcı sınıfın tetiklediği soylulaştırma süreci, otonom kabul edilen bu sınıfa üye aktörlerin kentsel ekonomi (üretim ve tüketim) içindeki eylem ve davranışları ile otantiklik arayan ‘ruhları’ arasında onulmaz çelişkinin sert bir dışavurumu olarak belirmektedir. Otantikliğin ve yerel kültürün yine bunlara değer veren bir yaratıcı sınıf tarafından tahrip edilmesi Florida’nın farkında olduğu ancak kitabının her bir sayfasına gizlice gezinen ‘büyüme’ sempatisi dolayısıyla girdiği en büyük açmazlardan biridir.  Yaratıcı kent kavramı üzerinden etkili olan bir diğer yazar olan Charles Landry’nin ise farklı bir yaklaşımı bulunmaktadır. 2000 yılında ilk kez ve 2008 yılında ikinci kez yayınlanan “Yaratıcı Kent – Kent Yenilikçileri İçin Bir Araç” isimli kitabında Florida’dan farklı olarak özel bir yaratıcı sınıf üzerinden değil Avrupa perspektifine sahip stratejik kentsel planlama için bir yöntem ve araç tasarlamıştır. Landry bölgesel/kentsel büyümeye yönelik makro bir teori arayışından çok ağırlıklı olarak sorun çözme merkezli bir yaratıcılık anlayışıyla başarılı örnekler üzerinden yapılandırılmış bir fikirler manzumesi sunmaktadır. Ancak Landry yaklaşımının Avrupa merkezli olmasından ötürü farklı tarihsel gelişime ve toplumsal gerçekliklere sahip olan ülke ve şehirlerde doğrudan uygulanması sorun oluşturabilecek niteliktedir. Örneğin Landry’nin yüksek önem atfettiği liderlik Türkiye kentlerinde tümüyle farklı bir bağlamda işlemektedir. Çeşitli kentsel çıkar çevrelerini uzlaştıran ve aşamalı olarak dönüştüren Avrupa liderliği ile sadece belediye başkanın perspektifine ve politik bağlarına dayalı olan Türkiye liderliği arasında önemli farklar olduğu açıktır. Ayrıca her insanın yaratıcı olduğu ilkesi ve Landry için çok kritik olan kamusal ve bürokratik yaratıcılık soylulaştırmanın yarattığı sorunlara da çözüm getirmemektedir. Dolayısıyla Florida ve Landry’nin temel yapıtları üzerinden kıyaslanması başta Türkiye olmak üzere birçok gelişmekte olan ülke için önemli ipuçları sağlamaktadır.

Madonna'nın, 1989 yılında piyasaya sürdüğü Like a Prayer albümünde yer alan Express Yourself parçası için çekilen video klip, Fritz Lang'ın 1927 yapımı Metropolis filmine göndermelerle doludur. Madonna, erotik öğelerle bezenen klipte, akılla kol gücü arasında araç olan kalbi temsil eden Maria'dır. Bu klip bir zamanlar endüstriyel üretimin temel unsuru olan kas gücünü, bir başka endüstrinin, eğlence endüstrisinin bir nesnesi haline getirirken, bize dönüşen dünyanın izlerini takip edecek bir yol haritası da çiziyor aslında: Buhar gücüyle çalışan makinelerin makineleşmiş endüstriyi doğurması ve makineleşen endüstrinin bugün dördüncü endüstri devrimi adı verilen 4.0 Dijital Devrim'in temellerini atması. Kabaca makineleşme birinci, seri üretim ikinci, üretimin otomasyonu üçüncü endüstri devrimi olarak ifade edilirken, şu an içinde bulunduğumuz iddia edilen dördüncü endüstri devrimi ile akıllı makineler ve sanayinin dijitalleşmesi kastedilmektedir. Sanayinin dijitalleşmesi dendiğinde, yalnızca bir üretim ya da faaliyet değil, bir şirketin tüm çalışma süreçlerinin dijitalleşmesi düşünülmelidir. Makinelerin insanla etkileşiminin öne çıktığı, dijitalleşme çağı da denen bu yeni dönemde, kendi kendini düzenleyen otonom sistemler mümkün olsa da, bu endüstriyi besleyen ve "şimdilik" onun çalıştırıcı/itici gücü hala insan olmasına rağmen, -bu insan endüstriyel kapitalizmin işçisinden farklı olarakdördüncü endüstrinin ilerlemesi için fiziksel kuvvetini değil, zihinsel potansiyelini zorlamakta ve bugün yaratıcılık, yaratıcı güç bir meta olarak değer görmektedir. Bugünün işçilerinin elbette kasları var ve hatta bu kaslar hala ekonomik bir değere karşılık geliyor. Ama bu defa değeri, fabrikalardaki makineleri işletmek ya da inşaattaki çimento çuvallarını taşımaktan ileri gelmiyor; onlar artık görsel kültürün, eğlence endüstrisinin birer ürünü olarak değişim değerine sahipler. Üstelik bu kaslar, emekçinin emeği ya da her gün

ÖZET Bu çalışmada 'Yaratıcı Sermaye Kuramı (2002-2003)' teorisyeni Richard Florida tarafından yazılan ve 2005 yılında yayınlanan 'The Flight of The Creative Class' adlı kitaptaki 'Küresel Yaratıcılık Endeksi' hesaplamasında kullanılan yöntem ve veri türleri/bileşenleri kullanılmış, ülke düzeyinde uygulamaya konulan veriler Türkiye İBBS Düzey 3 (81 il) bölgelerine indirgenerek Türkiye illerinin yaratıcılık endeksleri elde edilmiştir. Çalışma, 'Yaratıcı Sermaye Kuramı' temel üç bileşeni (3T) olan yetenek (talent), teknoloji (technology) ve hoşgörü/tolerans (tolerance) bileşenlerinin İBBS 3 düzey bölgelerine göre ayrı ayrı elde edilip, aritmetik ortalamalarının alındığı ve endekslerin elde edildiği deneysel bir yönteme dayanmaktadır. Kullanılan yöntemin ana bileşenleri olan yetenek, teknoloji ve hoşgörü bileşenlerinin elde edilmesinde kullanılan istatistiklere dair bilgiler ileriki bölümlerde detaylıca açıklanmıştır. Çalışmanın amacı daha önce Türkiye'de uygulanmamış bir yöntem ile Türkiye illerinin yaratıcılıklarına ilişkin bir fizibilite ortaya koymaktır. Çalışmanın sonuçları ileriki çalışmalar için öngörü oluşturacak, hem yaratıcı sınıfın hareketlerinde hem de yaratıcı endüstri yatırımlarında alınacak yer seçim kararlarında potansiyel bölgeler ile dezavantajlı bölgelerin belirlenmesine katkı sağlayacaktır. Theory(2002-2003)' and published in 2005 has used and the creativity indexes of Turkish provinces were obtained by being reduced the country-level datas to the regions of Turkey NUTS Level 3 (81 provinces). The study was carried out in an experimental method in which the components of talent, technology and tolerance which are three basic components of 'Creative Capital Theory' (3T) are obtained separately according to the NUTS 3 level regions then the arithmetic mean is obtained and the indexes are obtained. Information on the statistics used to derive the talent, technology, tolerance components of the method are explained in detail in following sections. The aim of the study is to demonstrate a feasibility of the creativity of the Turkey provinces

ÖZET:
İkinci Dünya Savaşından bu yana ekonomik kalkınma kavramı popüler hale gelmiş ve hükümetler tarafından ekonomik kalkınmanın sağlanması için bölgeler arası gelişmişlik farkları giderilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda bölge, alan ya da mekan kavramları ön plana çıkmış ve bir bölgenin kalkınması için başat faktör beşeri sermaye ve bu sermayenin içinde yer alan, son dönemde tartışılan yaratıcı sınıf kavramı olmuştur. Yaratıcılık genel anlamıyla yeni bir şeyler tasarlama, yapma ya da hayal edebilme yeteneğidir. Bu tanım doğrultusunda Richard Florida'nın (2002) ortaya koyduğu "yaratıcı sınıf" kavramı, herkesin düşündüğünden farklı düşünen, bağımsız karar alan, alışılmış kalıpların dışına çıkan insanlardan oluşmaktadır. Beşeri sermaye ve yaratıcı sınıf tanımsal olarak birbirine benziyor olmasına rağmen ölçülmeleri bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Beşeri sermayenin ölçümünde eğitim gibi geniş bir kavram kullanılırken, yaratıcı sınıfın meslek ya da yapılan işe göre ölçümlenmektedir. Bu çalışmada yaratıcı sınıfın bölgesel kalkınma üzerinde yarattığı etkinin, Richard Florida'nın konuyla ilgili yapmış olduğu çalışmalar doğrultusunda incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde yaratıcı sınıfın tanımı, yapısı ve ölçümüne değinilmektedir. İkinci bölümde kalkınma, bölge ve bölgesel kalkınma kavramları üzerinde durulmaktadır. Son bölümde ise yaratıcı sınıf ve bölgesel kalkınma arasındaki ilişki incelenmektedir.

Dünyada kapitalist pazarın belirlediği üretim tarzı, dolaylı olarak onun motoru olan kapitalistleri, onların tüketim alışkanlıklarını, yaşam tarzlarını ve yaşamlarını sürdürdükleri şehirlerde mesken tuttukları bölgeleri de belirler. Dördüncü endüstri devrimi adı verilen 4.0 Dijital Devrim ve onun yol açtığı yeni pazar olanakları sayesinde doğan ya da daha doğru bir deyişle dönüşen üst ve orta sınıf, önüne "yeni" sıfatı eklenerek "yeniden" tanımlanıyor ve bu "yeni orta sınıf" ve "yeni üst sınıf"ın temsilcileri günümüzün baskın ekonomi ve kültürünün de belirleyicisi olarak karşımıza çıkıyor. Herkese girişimci olabilme olanağı sunan ve girişimciliğe soyunan herkesin ürettiği ürünleri global bir pazarda satışa çıkarabilme olanağı yaratan dijital platform ve alanlar, kimilerinin "yeni küçük burjuvazi"ye[i] benzettiği, kimilerinin "yaratıcı sınıf"[ii], kimilerinin "yeni üst sınıf"a karşılık gelen "Bobo" (burjuva bohem) veya "yeni bohem"[iii], kimilerinin ise "kültürel girişimciler"[iv] dedikleri bir sınıfı, gündelik dilde kullanımıyla son trend ve modaları takip eden yenilikçi anlamına gelen hipster'ları haber veriyor. Aslına bakılırsa hipster'lara, şehirlerde çoğunluğun yaşadığı yerlerde rastlamak pek mümkün değil. Bu, onların zevklerinin, başta yeme-içme alışkanlıkları, giyim kuşam olmak üzere tüm yaşam tarzlarının ortalama ile benzeşmemesinden ileri geliyor. Onlar da bir "üst sınıf" alışkanlığı olan biricikliğin, yalnızca tüketici olarak değil ama aynı zamanda üretici olarak da dünyada eşi benzeri olmayan tatların, kıyafetlerin, mobilyaların, yemeklerin, yerlerin peşindeler. Şehirlerde yaşamlarını sürdürdükleri mekanları kendi ihtiyaç, tarz ve zevklerine uygun olarak yeniden düzenliyorlar.