tożsamość regionalna

W artykule przedstawiono część wyników badań ankietowych, przeprowadzonych w szkołach Śląska Cieszyńskiego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej. Ogółem uzyskano ponad 1500 odpowiedzi z 27 miejscowości pokrywających z małymi wyjątkami cały obszar polskiej części Śląska Cieszyńskiego od tzw. Trójwsi na południu po Strumień i Chybie na północy.
Przeprowadzona ankieta miała charakter wielokierunkowy: sprawdzała zakres używania gwary, stosunek użytkowników do gwary, bierną i czynną znajomość gwary etc. Wielokierunkowość ta miała za zadanie wyeliminować ewentualne błędy. W niniejszym opracowaniu wykorzystano wyniki jedynie w odniesieniu do problematyki świadomości językowej i etnicznej młodzieży cieszyńskiej.

Traditional Lower Silesian cuisine? Searching for the culinary identity
of the region after 1989
In Poland, for several years, one can observe the turn towards locality and regionalism connected with searching, perceiving and affirming the local cultural heritage. One of its elements is traditional cuisine, which – at the same time – is often used in region-branding. Lower Silesia is subjected to similar tendencies, however, as one of the regions given to Poland after World War II, it does not have a clear local heritage pattern, but it constantly oscillates between defining and creating its own regional tradition(s). The article analyses various strategies of searching for the culinary identity of the region, as well as its definition based on the palimpsestic “long-term multiculturalism” or “personal multiculturalism”.

Żadna polska tożsamość regionalna nie wywarła takiego wpływu na naszą tożsamość narodową, jak mit Kongresówki. Choć do 1918 r. w środowiskach polskich pod zaborem rosyjskim dominującą rolę odgrywało ziemiaństwo i rodząca się burżuazja, to po I Wojnie Światowej na szczyty hierarchii społecznych ostatecznie weszły elity inteligenckie. To one przede wszystkim budowały II Rzeczpospolitą, dostosowując do swoich potrzeb zarówno jej struktury, jak i sferę symboliczną. Inteligencka mitologia, na czele z kultem przegranych powstań, wielkich romantycznych poetów i pisarzy, jest w nas żywa po dziś dzień.

In this article I present the results of questionnaire research carried out in Cieszyn Silesia (Śląsk Cieszyński) in the years 1996-98, which aimed to qualify the value hierarchy of socio-territorial units serving citizens in their identification. Those results are confronted with Cieszynian tradition presented in written and folk sources. Finally I present the influence of the described hierarchy on language behaviours and its reflection in language.

The article presents the results of dozen or so years of research into identity in the Polish--Czech-Slovak borderlands in Cieszyn Silesia. In some cases, particularly those related to the creation of isolated Silesian ethnic identity, the research was broadened and covered also the area of Upper Silesia. The research material was obtained based on questionnaires distributed among young people, from the Internet sites and from direct interviews. The obtained results point to the ethnic and regional multi-identity of these borderlands, especially in the Czech part of Cieszyn Silesia. At the same time, one can observe a gradation of ethnic and regional units used in the process of identifi cation. Today, the most frequent is the traditional arrangement, where a region is of higher prestige that a state unit. Besides, there is also a reverse arrangement, with the primacy of the state over the region, and, sporadically, with the supreme position of Europe.  The analysis proved a close relation between ethnic identity and the sphere of language, i.e. national languages and dialects, as well as the participation of symbolic and practical spheres in the creation of identity. The paper also shows current autonomic tendencies in Upper Silesia and the attitudes towards these tendencies adopted in Cieszyn Silesia.