Ortodoks

Fener Rum Ortodoks  Patrikhanesi,  dünya  tarihinin  en  köklü kurumlarından  birisidir.  Patrik-‐‑ hane  1453  yılında  İstanbul'ʹun  fethinden  Türk  Cumhuriyeti'ʹnin  ilanına  kadar  Osmanlı  Devletine bağlı  dini  bir  kurum  olarak  varlığını  sürdürmüştür.  Patrikhane’nin ruhani  lideri  olan  patriklerin  seçimleri  ve  azledilmeleri  Bizans  Dönemi’nde  olduğu  gibi  Osmanlı  Dönemi’nde  de  önemli  bir  konu  olmuştur.  Osmanlı  Dönemi’ndeki  Patrik  seçimleri genelde  Bizans  Dönemi’nde  oluşturulmuş  olan  usul-‐‑ lere  ve  geleneğe  göre  yapılmıştır.  Seçimler  Ortodoks  inancı  açısından  Ortodoks  teolojinin  temellendir-‐‑ diği  dini  referanslara  göre  yapılmaktaydı. Kilise,  seçimin  Tanrının  inayeti  altında,  kutsal  ruhun  koru-‐‑ ması  ve  yönlendirmesi  ile  ilahi  bir  lütufla  gerçekleştiğine  inanmaktaydı.  Her iki  dönemde  de  patrik  seçimlerine  etki  eden  üç  temel  aktör  bulunmaktadır.  Bunlar; Pat-‐‑ rik,  Kutsal  Sinod  ve  İmparator’dur.  Ancak  tarih  boyunca  görüldüğü  üzere  bunların  dışında  seçimlere  etki  eden  başka  faktörlerin  de  olduğu  gözden  kaçırılmamalıdır.  Bunların  bir  kısmı  kilise  içerisinden,  bir  kısmı  da  siyasi  erkten  kaynaklanmaktadır. Biz  bu  çalışmada  bahsi  geçen  bu  faktörleri  incelemeye  çalışacağız.

Öz Hıristiyanlık, her ne kadar farklı gruplara ayrılmış olsa da ana akım Hıristiyanlık; Ka-toliklik, Ortodoksluk ve Protestanlık olmak üzere üç mezhebe ayrılmıştır. Hıristiyan-lığı değerlendirirken mezheplerin dini algılama ve yorumlamalarına da dikkat etmek zorundayız. Bu bağlamda vahiy anlayışı da Hıristiyanlıkta en önemli doktrinlerden birisidir. Zira vahiy; kutsal kitap, inanç, ibadet ve dünyaya ait bakış açılarını da şe-killendiren temel konuların başında gelmektedir. Bu makalede Katolik, Ortodoks ve Protestan mezheplerindeki vahiy anlayışı ele alınmaya çalışılacaktır. Araştırmamızda Hıristiyan mezhepleri arasında vahiy anlayışı konusunda birtakım farklılıkların olduğu dikkat çekmektedir. Özellikle İslam dünyasında Hıristiyanlık tek parçalı bir yapı gibi algılanmaktadır. Bu çalışmamızda vahiy bağlamında Hıristiyan mezhepleri arasındaki inanca dair birtakım farklılıklara dikkat çekilecektir. Böylelikle çalışmanın Hıristiyanlı-ğın doğru anlaşılmasına da katkı sağlayacağı umulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Dinler Tarihi, katolik, ortodoks, protestan, vahiy, kutsal kitap UNDERSTANDING OF REVELATION IN CHRISTIAN SECTS Abstract Although Christianity is divided into different groups, there are three main sects of Christianity which are Catholicism, Orthodoxy and Protestantism. When Christianity is being assessed, we must pay attention to the religious perception and interpretation of sects. In this context, understanding of revelation is one of the most important doctrines in Christianity. Because revelation is at the head of the fundamental subjects that shapes the point of views belong to the holy book, belief, worship and world. In this article it will be tried to be handled the understanding of revelation in Catholic, Orthodox and Protestant sects. In our study it attracts attention that there are some differences about the understanding of revelation among the Christian sects. Especially in the Islamic world, Christianity is perceived as a one-piece structure. In this article it will be drawn attention to a number of differences among the Christian sects in the context of revelation. In this way, it is hoped that our work will contribute to the correct understanding of Christianity as well.

Özet: Hıristiyanlık Makedonya’da Pavlus (5-64/67)’un I. yy.’daki seyahatleri vesilesiyle yayılma imkânı bulur. Bugünkü anlamda mezhepsel olarak Ortodokslaşması ise Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus (527-565) tarafından kurulan Ohri Başpiskoposluğu vasıtasıyla gerçekleşir. Makedon Ortodoks Kilisesi, menşeini IX. yy.’da, Slav alfabesini icad eden kardeşler Aziz Cyril (827-869) ve Aziz Methodius (815-884)’un öğrencilerinden Ohrili Aziz Clement (83?-916) ve
Preslavlı Aziz Naum (830-910)’a dayandırır. Fatih Sultan Mehmet (1451-1481) İstanbul’u fethi sonrası, İstanbul Rum Ortodoks Patrikliği’nin yetki alanını Balkanlar’ın tamamına teşmil etmesiyle, tüm etnik Balkan patriklikleri gibi Ohri Başpiskoposluğu da lağv edilir. Bu durum Sokollu Mehmet Paşa (1506-1579)’nın Rumeli Beylerbeyi iken 1557’de tekrar Ohri Başpiskoposluğu’nun açılışına müsaade edişine kadar sürer. XIX. yy.’da yaygınlaşan milliyetçilik akımları neticesinde bir kısmı otonom bir kısmı otosefal milli kiliselere sahip olmayı başaran Balkan milletleri üzerinde İstanbul Rum Ortodoks Kilisesi nüfuzunun bir kısmını kaybeder. Bu yüzyılda Osmanlı hâkimiyetindeki Balkanlar’da bir millet meşruluğunu ispat için kendisine ait milli bir kilisenin varlığını elzem görmeye
başlar. Bu o denli yaygın bir eğilim haline gelir ki, sosyalist bir yönetim
anlayışına sahip Yugoslavya bile bir Makedon millî kimliği oluşturabilmek için benzer bir yönteme başvurarak Soğuk Savaş döneminde Makedonya Milli Ortodoks Kilisesi’ni kurar. Ekim 1958'de Ohri’de düzenlenen Ruhbanlar-Laikler Asamblesi’nde, Ohri Başpiskoposluğu tekrar ihdas edilir. Sonrasında diğer Ortodoks kiliselerin yolunu takiben “Makedon Ortodoks Kilisesi” adıyla otonom bir kilise haline gelir. 1963’te düzenlenen bir başka asamblede alınan kararla otosefalliğini
ilan eder. Ancak bu kararı tanımayan Sırp Ortodoks Kilisesi, Makedon
Ortodoks Kilisesi’nin özerk (otonom) statüsünde ısrar ederken, Makedon Ortodoks Kilisesi tam bağımsızlık, yani otosefali talep eder. Nihayet 1967'de Ohri'deki Ruhbanlar-Laikler Asamblesi’nde katılımcılar, Ohri Başpiskoposluğu’nu Otosefal Makedon Ortodoks Kilisesi olarak ihya ve ihdas etmeye karar verir. Makedon Ortodoks Kilisesi’nin otonomisi ve otosefalliği başta İstanbul Rum Ortodoks Kilisesi olmak üzere hemen hemen tüm Balkan milli kiliseleri nazarında tartışmalı bir konudur.

Abstract: Christianity find the facility of propagation in Macedonia on
the occasion of travels by Paulus (5-64/67) in I’st century. Institutionalization of Orthodoxy in today’s context was realized by means of Ohrid Archiepiscopric which was founded by East Roman Emperor Justinianus I (527-565). Macedonian Orthodox Church attributes its provenance to St. Naum (830-910) and St. Clement of Ohrid (83?-916) who were the students of brothers St. Cyril (827-869) and St. Methodius (815-884) who are the devisers of Cyrillic alphabet in IX. century. Following the conquest of Istanbul by Mehmet II (1451-1481), with the extension of jurisdiction of Greek Orthodox Patriarchate in Istanbul in Balkans, the Archiepiscopric of Ohrid had been abolished like all ethnic patriarchates in Balkans. This situation ends with the allowance to the reinstitution of an archiepiscopric in Ohrid by Sokollu Mehmed Paşa (1506-1579) during his post as Beylerbeyi of Rumeli in 1557. Greek Orthodox Patriarchate in Istanbul loses most of its authority on Balkan nationalities who accomplishes to have national churches which were autonomous or autocephalus following nationalist movements that became popular in XIX. century. In this century, a nationality considers the existence of a national church as indispensible,
in Balkans under Ottoman dominance. This tendency becomes so extensive that even Socialist Yugoslavia constitutes Macedonian National Orthodox Church in Cold War period in order to effectuate a Macedonian national identity. During the Assembly of Clergy-Laity organized in Ohrid in October 1958, Archiepiscopric of Ohrid had been reeastablished. Thereafter, becomes an autonomous church with the title of Macedonian Orthodox Church in pursuit of other orthodox churches and declares autocephaly with an ordinance by another
Assembly in 1963. Serbian Orthodox Church who repudiates this ordinance, insists on the autonomous status for Macedonian Orthodox Church against the demand for autonomy. Finally, the participants of an Assembly of Clergy-Laity in Ohrid in 1967, had taken a decision to reclaim and create the Archiepiscopric of Ohrid as Macedonian Orthodox Church with the status of autocephaly. Autocephaly
and autonomy of Macedonian Orthodox Church is a contradictory
case in the sight of most national churches of Balkans especially for the Greek Orthodox Patriarchate in Istanbul.

Mengapa disebut GEREJA MSHIKHA?
Gereja ini bukan Gereja modern dan tidak didirikan oleh motif, keinginan, dan formulasi dari seorang tokoh pendiri sekte keagamaan, melainkan kelanjutan dari Gereja Mshikha sejak zaman kuno dari Para Rasul sendiri yang diperintah Maran Yeshua untuk, “Pergi…baptislah, dan ajarlah…Bangsa-bangsa menjadi Murid-Ku” (Mattai 28:20). Gereja – gereja yang didirikan Para Rasul inilah yang disebut “Gereja Mshikha” yang satu kudus katolik ortodoks kudus dan rasuliah.
Jika kita tarik garis keberadaan komunitas gerejawi ini berasal dari keturunan Gereja-gereja Rasuli Kuno Katolik Barat dan Ortodoks Timur atau Oriental yang mewarisi langsung tahbisan suksesi rasuliah, pengajaran, tradisi, ethos, otoritas melalui para uskupnya...

Ayşe Hür, Taraf gazetesinde haftada bir yazan ve bu yazılarında tarihsel olayları ve gelişmeleri resmi tarih anlayışından çok farklı, genellikle de bu anlayışa aykırı bir biçimde inceleyen bir tarihçi. Geçenlerde onun 11 Mayıs 2008 tarihli, "Türkler Mu'dan mı Ergenekon'dan mı?" başlıklı yazısını okuyordum. Hür'ün bu yazıda kullandığı şu iki cümle önce dikkatimi sonra da tepkimi çekti:

Niğde’nin kuzeyinde, il merkezine ortalama 40 km. uzaklıktadır. Gölcük Kasabasının eski adı Limne/Limni’dir. Limne, Helen dilinde göl-gölcük anlamına gelir. Kapadokya Krallığınca “Limnes/Limni” olarak telaffuz edilen köy, Türk-İslam döneminde Türkçeleştirilerek “Gölcük” adını alır. Kervanyolu üzerindeki Gölcük Kasabası’nın 881/1476 senesi vakıf defterinde “Gölcük-Gökçek” olan isminin değişmeden günümüze kadar geldiğini görmekteyiz. Kasaba da günümüze ulaşan ve yeni doğan çocukların şifa bulmasına yönelik olan iki ayrı uygulama makalemizde yer bulmuştur.

Bu çalışma Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs Adası’nı fethi ile özgürlüğünü yeniden kazanmış olan Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi’nin, İngiliz idaresi döneminde yaşamış olduğu iki siyasi kilise krizini konu etmektedir. İngilizlerin Kıbrıs’ta idaresi iki döneme ayrılmaktadır. Birincisi 1878 yılında Osmanlı Devleti ile yapılan iki maddelik antlaşma kapsamında 1914 yılına kadar devam eden ve adanın fiilen Osmanlı toprağı olarak kabul edildiği dönem; ikincisi ise 1914 yılında İngiltere’nin adayı tek taraflı ilhakından 1960 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulmasına kadar olan dönemdir. İngiliz idaresi döneminde gerçekleşmiş olan kilise krizlerinin ilki 1900-1910 yılları arasında Kitium Piskoposu Kyrillos Papadopoulos ile Girne Piskoposu Kyrillos Basileiou arasında gerçekleşmiştir. İkincisi ise 1933-1947 yılları arasında Baf Metropoliti Leontios Leontiou’nun 1931 isyanları sebebiyle ada dışında sürgünde olan metropolitlerin adaya dönmeden seçim yapılamayacağını beyan etmesi sebebiyle gerçekleşmiştir. Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi otosefal bir kilise olması sebebiyle iç işlerine diğer kiliseleri karıştırmak istememiş, ancak çıkmaza giren piskoposluk seçimi nedeniyle müdahale kaçınılmaz olmuştur. Bugüne kadar siyasetteki etkisi var olagelen Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi, 20. Yüzyılın henüz başında geçirmiş olduğu kilise krizlerini ancak siyasetin etkisi ve yardımıyla aşabilmiştir. Kıbrıs’ta ilk Yunan bayrağı birinci kilise krizi döneminde bir taraftar toplama çalışması olarak II. Kyrillos (Kyrillos Papadopoulos) tarafından Trooditissa Manastırı’na çekilmiştir. Ancak Kıbrıs Adası’nın ne daha önceki dönemlerde ne de şimdi Yunanistan ile hiçbir bağı yoktur. Kıbrıs Adası’nda yaşayan Rumlar ile Yunanistan arasında bir bağ oluşturmaya çalışan ve bunu iddia eden de yine kilisedir. Kıbrıs Cumhuriyeti birinci Cumhurbaşkanı III. Makarios’un başpiskopos seçilmesine giden süreçte bahsedilen iki kilise krizi büyük önem taşımaktadır. Bu dönemde başpiskopos adayları arasında, rakip adaya karşı Enosis’i ateşli bir şekilde savunmamak, İngiliz idaresine fazla yakın olmak gibi suçlamalar olmuştur. III. Makarios hem ateşli bir şekilde Enosis’i savunmuş, hem de İngiliz idaresi ile her zaman çatışma halinde olmuştur. Bu süreç ona önce başpiskoposluk, sonrasında ise Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı getirmiştir. Kıbrıs’ta zikri geçen dönemde özellikle ön plana çıkan Türk düşmanlığı, başpiskopos olmanın ilk şartı sayılmıştır. Şöyleki; İngilizler adayı tek taraflı ilhak ettikten sonra İngilizlerin adayı kendilerine bırakacağına neredeyse emin olan Rum Ortodoks Kilisesi başpiskoposları, önce İngiliz idaresi düşmanlığı, sonra Türk düşmanlığı üzerinden kilise propagandası yapmışlardır. Çalışmada otosefal bir kilise olan Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi’nin, kilise içi anlaşmazlıklardaki tavrı ile kilise kurallarına bağlılığı da ele alınmaktadır. Enosis düşüncesinin piskoposluk seçimine etkisinin daha net görüleceği bu iki kriz, kilisenin bugününü anlamak açısından oldukça önemlidir.

“Ayasofya, Rus inancının beşiğidir; Rusya’ya
Ortodoksluğun ışığı bu mabetten saçılmıştır.”
Arhimandrit Augustin

ÖZET
İnanç, gelenek, değerler, görgü kuralları gibi kavramlar toplumların ortak kimliğini oluşturan
karmaşık yapılardan bazılarıdır. Milli ve dini kimlik bireyin olduğu kadar toplumların da yaşam biçimini belirleyen en önemli unsurlardandır. Rusların tarihinde de kimlik ve din ilişkisi kültürel değerlerin üretimi ve aktarılmasında olduğu gibi toplum ile iç/dış siyaset ilişkisi açısından çok önemli fonksiyonlar üstlendiği görülmektedir. Nitekim Rus ulusçuluğunun en temel ilkeleri Ortodoksluk, otokrasi ve ulustur.
988 yılında Kiev Rusya’nın prensi Vladimir’in, Bizanslı misyonerler aracılığıyla paganizmi terk ederek Hıristiyanlığı benimsemesi ve bu inancı resmi din hâline getirmesiyle başlayan süreç günümüzde Ortodoks inancın Rus kimliğinin ayrılmaz parçası olmasına vesile olmuştur.
Ruslar hem politik hem de kültürel açıdan Doğu Roma İmparatorluğu’nun hinterlandında yer almış ve aynı zamanda Hıristiyanlığı İstanbul Kilisesi’nden öğrenmişlerdir. Buna bağlı olarak Rusların Katolik Batı dünyası ile ilişkileri genellikle karşıt pozisyonda olmuştur. Doğu Roma
İmparatorluğu’nun çökmesi sonucu ortaya çıkan boşluğu “Üçüncü Roma” fikri ile doldurmaya çalışan Rus yöneticiler, SSCB dönemi hariç olmak üzere tüm tarihleri boyunca Ortodoksluk vurgusuyla ulusal kimliği oluşturmayı temel politikaları olarak görmüşlerdir.
Ayasofya hem Müslümanlar hem de Ortodoksluğu seçen Hıristiyan halklar için en önemli ibadet yerlerinden biri olmuştur. Bununla birlikte Ayasofya kendi tarihi boyunca yalnızca iki büyük semavi dinin mabedi olmamış aynı zamanda siyasi ve sosyal hayatının önemli bir parçası, fetih ve hakimiyetlerin sembolü olmuştur. İstanbul’u ele geçirme ve Ayasofya’ya haç dikme düşüncesi Rus yöneticilerinin hayalini süslemiştir. Rusya’da İstanbul için “Çargrad” ifadeleri kullanılmış, veliaht prenslere Konstantin isimleri konulmuştur. Ortodoks hacıların Rusya’dan kutsal topraklara giden deniz yolundaki ilk durağı İstanbul ve Ayasofya olmuştur. Nitekim Rus seyyah ve Ortodoks hacılara ait tarihi seyahatnameler ve gezi notları Ayasofya ile ilgili pek çok değerli bilgiler içermektedir. Bunun yanında Ayasofya’nın Ortodoks Rus kimliği açısından önemi, milli kimlik sorunları ile ilgili yazılan eserlere konu edilmiştir. 2020 yılında ise Ayasofya’nın müzeden camiye dönüştürülerek
ibadete açılması, Rusya yönetimi tarafından “Türkiye’nin iç meselesi” olarak nitelendirilirken, Rus Ortodoks Kilisesi, bu hadiseyi "Orta Çağ'a dönüş" olarak tanımlamıştır.

Anahtar Kelimeler: Rus, Ortodoks, Kimlik Sosyolojisi, Ayasofya

Balkan tarihinde Sırpların inanç merkezi konumundaki Pech şehri Bulgar Patrikliğine bağlı kilisesi ile tanınmıştır. Osmanlı devleti döneminde de hoşgörü ve bağlılık esas alınarak patriklik belli bir döneme kadar ibadethane olarak kullanılmıştır. Osmanlı devletinin ibadethaneyi açık tutma sebebi Sırpların isyan etmesini önlemek olup yargı, hukuk, iktisat ve ailevi konularda imtiyazlar verilmiştir. Karlofça`da kurulan patriklik Pec patrikliğini önemsizleştirmiş ve lağvedilmiştir.

Being a multi-ethnic Empire turned Ottoman territories in the Balkans a target of nationalism. After being established as a small Principality as a result of the 1877-1878 Russo-Turkish War, Bulgaria, became a threat to the Ottoman presence in the Balkans. The creation process of Modern Bulgarian nationalism and its priorities, affected negatively relations between Bulgarians and Turks, and two communities that were having centuries long peaceful coexistence found themselves among conflicts and wars. The rise and progress of Bulgarian nationalism followed parallel path with the success of the process "creating the other". By studying Bulgarian nationalism historically and not seeing it only as a contemporary phenomenon, this work examines the way how new national borders were created in Bulgaria and to which extent the Turks were made as others during Bulgarian national resurgence. Focusing on different markers of identity such as language, religion and culture gives the possiblity to understand how the Turks were excluded from the nation building process in Bulgaria.