Manuscript Tradition

This paper offers an overview of the protohistory of the text of Catullus, that is to say, of the textual transmission of his poems until the earliest complete manuscripts were copied.

A revised version will be published in the proceedings of the conference.

La pubblicazione del quinto volume del Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL), cui Theodor Mommsen lavor  per un quindicennio prima che i due tomi vedessero la luce nel 1872 (Pars prior) e nel 1877 (Pars posterior), segna uno spartiacque nella storia degli studi di antichit  in Friuli. Il Corpus decreta il tramonto della tradizione erudita locale che per consuetudini e metodo era rimasta lontana dalle istanze del nuovo storicismo. Il dato, per s  evidente,   stato pi  volte sottolineato. Ci  che mi propongo qui non è, dunque, di seguire il percorso o ricostruire la tradizione di questa o quell’iscrizione, bensì  di illustrare sui documenti l’opera e i ragionamenti di coloro che hanno avuto per le mani il patrimonio epigrafico aquileiese nel corso del XIX secolo e lo hanno disegnato, divulgato, variamente studiato e commentato. .

A un secolo dai barbiani Studi sul Canzoniere di Dante, se per il Duecento si è giunti a un soddisfacente livello di conoscenza della tradizione, per le generazioni poetiche successive molto lavoro resta da fare. Solo in anni recenti, dopo la monumentale
edizione delle rime di Dante, si è ripreso a mettere ordine nella “palude” della poesia trecentesca, a pubblicarne i testi secondo criteri scientifici e a cercare nuove chiavi interpretative per raccontarne la storia. Attraverso una serie di esempi derivati dalle ricerche svolte per il progetto TraLiRO, il contributo esamina alcune tendenze della tradizione della lirica italiana, mostrando gli effetti dell’assenza di cesure significative nella produzione e nella ricezione dei testi nei primi quattro secoli (XIII-XVI). Concentrandosi in particolare sulla generazione operante nei decenni centrali del Trecento in ambito toscano, si evidenziano le potenzialità storiografiche di un approccio basato sull’analisi sistematica della tradizione manoscritta.

В статье рассматривается корпус русских заговоров XVIII-XIX вв. из собрания И. А. Шляпкина-как из рукописей, составленных самими носителями традиции, так и из записей фольклористов. Первая часть статьи посвящена источниковедческому анализу фольклорной коллекции И. А. Шляпкина в отделе редких книг и рукописей ЗНБ СГУ в целях атрибуции рукописей с заговорами. Материалы коллекции происходят из нескольких источников: архив О. Ф. Миллера (материалы П. Н. Рыбникова и Н. Н. Барт), архив В. Ф. Миллера (материалы Е. В. Барсова, некоторых смоленских собирателей и др.), материалы собственной коллекции И. А. Шляпкина (рукописи И. И. Ежовского и С. В. Никановой, часть рукописей «народной записи»), а также ряд рукописей, для выяснения происхождения которых недостаточно данных. Относительно заговоров установлено, что они происходят из нескольких первоначальных коллекций: 1) самая ранняя часть-олонецкие материалы П. Н. Рыбникова (рукописи XVIII-XIX вв.); 2) отдельные рукописи XIX в. «народной» традиции; 3) записи собирателей фольклора второй половины XIX в. (преимущественно из Смоленской губ.). Корпус неопубликованных текстов заговоров, имеющихся в собрании, насчитывает около ста единиц: заговоры лечебные, от змей, пчеловодческие, социальной направленности, любовные и др. Введение этих текстов в научный оборот актуально в связи с тем, что они записаны в эпоху широкого бытования фольклорно-магической традиции.

Ολόκληρη η ιστορία της κλασικής φιλολογίας μπορεί να γραφεί με τη μορφή μιας σειράς από μεθοδολογικές διαμάχες και επιστημολογικές αντιπαραθέσεις. Το βιβλίο που παρουσιάζουμε, καρπός της έμπνευσης και της φροντίδας της Μελίνας Ταμιωλάκη, ο οποίος ποτίστηκε από τη γενναιοδωρία των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, προσφέρει πανόραμα των σπουδαιότερων μεθοδολογικών θεμάτων που απασχολούν σήμερα την έρευνα στις επιστήμες της αρχαιότητας. Διαβάζοντάς το, ο αναγνώστης θα αποκτήσει εναργή εικόνα για τη συγκαιρινή μας μορφή των κλασικών σπουδών και τις δημοφιλέστερες τάσεις τους, για τα προβλήματα που ταλανίζουν τους ειδικούς και τις λύσεις που προτείνονται, για τον τρόπο με τον οποίο ασκείται τώρα η κλασική φιλολογία, η αρχαιολογία, η αρχαία ιστορία και οι συναφείς κλάδοι στα ερευνητικά κέντρα του δυτικού κόσμου. Ο τόμος είναι χάρτης κατατοπιστικός για όποιον θέλει να περιδιαβάσει στα εδάφη της αρχαιογνωστικής μελέτης κατά την αυγή του 21ου αιώνα. Δείχνει όλα τα αξιοθέατα με την ακρίβεια ποιοτικού και ενημερωμένου ταξιδιωτικού οδηγού. Και —πού ξέρεις— μπορεί, σαν τους παλαιικούς χάρτες των πειρατών, να οδηγήσει και σε κρυμμένους θησαυρούς.

Χειρόγραφη παράδοση και αποσπάσματα, Χουνάιν ιμπν Ισχάκ και Γαληνός, Στησίχορος και Τιμοκλής. Μέθοδος του Lachmann και αρχαία γλυπτική. Θεωρία της ιστοριογραφίας, επινοημένος λόγος και νέος ιστορικισμός. Λογοτεχνικότητα του φιλοσοφικού λόγου, το σώμα του Σωκράτη και η πλατωνική μυθιστορία, συναισθήματα και αφηγήσεις. Ο Πετράρχης αναγνώστης του Ομήρου, ο Νόννος και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός μιμητές του Θεόκριτου. Περιοδεύοντες μίμοι και σοφιστές, επιγραφές και μουσικοί αγώνες, θέατρα και δράματα, ανάγλυφα και μνημεία. Οι αρχαίες πέτρες και τα κείμενα, τα χειρόγραφα και τα μπρούντζινα αγάλματα, η σμίλη του τεχνίτη και ο κάλαμος του γραφέα. Όλα αυτά τα "θωμάσια" προσμένουν τους αναγνώστες του τόμου, συγκεντρωμένα και ιστορημένα από το επιτελείο των συγγραφέων: Αθηνά Μπάζου, Émeline Marquis, Patrick Finglass, Κωστής Αποστολάκης, Άννα Ζουγανέλη, Elena Martín González, Δήμος Σπαθάρας, Ζαχαρούλα Πετράκη, Angela Cinalli, Λουκία Αθανασάκη, Κώστας Βλασόπουλος, Κατερίνα Οικονομοπούλου, Θεόδωρος Γ. Γιαννόπουλος, Luca Giuliani, Κωνσταντίνος Σπανουδάκης, ου μην αλλά και Μιχαήλ Πασχάλης.

Με το καλό στο επόμενο συνέδριο.

Η μαγνητοσκόπηση ολόκληρης της εκδήλωσης είναι τώρα διαθέσιμη στο blod.gr:
http://www.blod.gr/lectures/Pages/viewlecture.aspx?LectureID=4377

Benvenuto dei Campesani’s epigram "Versus de resurectione Catulli poete Veronensis" is our only source to mention the return of a manuscript of Catullus’ poems to Verona around the year AD 1300. This text describes in enigmatic terms the man who had brought back the manuscript to Verona. Several theories have been proposed as to who he might be, but it remains impossible to identify him with certainty. Moreover, according to the poem Catullus returned to Verona from afar, but in fact this city is almost the only place where his poems had been read during the previous centuries. This paper suggests that in fact Catullus’ text survived in or near Verona, and the return that is described in the epigram never took place.

This paper appeared in Jesús de la Villa Polo (ed.), "Ianua Classicorum. Temas y formas del Mundo Clásico" (Madrid: Sociedad Española de Estudios Clásicos, 2015) vol. III, 271-278.

Recent studies have shown that hyperdialectal forms, well attested
in inscriptions of the Hellenistic age, cannot simply be treated as
mistakes when they are transmitted in Hellenistic texts (e.g. the
Doric hymns of Callimachus). Moreover, these forms could also be
used as a consequence of their presence – rightly or wrongly – in
the Hellenistic editions of archaic and classical poets. On this basis,
this article surveys the hyper-Doricisms of Greek bucolic poetry and
argues that in several cases they could be genuine.

Poslední domácí autoritou, která se zevrubně zabývala možnostmi, jak může k poznání událostí, které se na přelomu letopočtů zřejmě dotýkaly i území české kotliny, přispět zde níže rozebraná zpráva Cassia Diona, byl Josef Dobiáš, podle něhož je pouze v ní zachován název původního území Markomanů (tak Dobiáš 1964, 81, pozn. 9 init. 1) a lze jí podložit toto tvrzení: "… intervalem let 6-1, kdy už L. Domitius Ahenobarbus, děd pozdějšího císaře Nerona a tehdy správce (legatus pro praetore) podunajských provincií, usadil na výpravě, která jej tenkrát dovedla od Dunaje až za Labe, aspoň část kmene Hermundurů, jenž opustiv z neznámých důvodů svá původní sídla po obou stranách středního Labe, hledal si nová sídla, v krajích od Markomanů již opuštěných" (Dobiáš 1964, 90). 2 V návaznosti na Dobiáše se k Dionově zmínce recentně vyjádřil i E. Droberjar (Droberjar 2008, 576): "Jediný, kdo nám zachoval jméno země, z níž přišli Markomani do Čech, byl Cassius Dión". Ačkoli se zdá, že jde o konstatování informace, kterou podává přímo antický pramen, není tomu tak. Jde totiž až o jeho interpretaci, a jakkoli může být správná (tedy pokud jde o to, že Markomani z této země přišli, protože zda přišli do Čech, k tomu právě Dio nic co říci nemá), je třeba ji právě jako interpretaci podat. 3 Tak tomu částečně je vzápětí, kdy se Droberjar ztotožňuje s poznatkem, který se podle něho z téže zprávy pokusili vyvodit E. Šimek (Šimek 1934, 80) a J. Dobiáš (Dobiáš 1964, 90): "Markomani pak postoupili své území zřejmě z vůle Ahenobarba … Hermundurům" (tak Droberjar 2008, 576). Taková formulace totiž budí dojem, že první část je opět informací podanou přímo Dionem, ale druhá, uvozená výrazem ‚zřejmě', už jen domněnkou z jeho zprávy vyvozenou. Ve skutečnosti je domněnkou-jakkoli eventuálně opodstatněnou-jako celek. 4 * Tento příspěvek byl podpořen programem Univerzitní výzkumná centra UK č. 204053. Za přínosné podněty, postřehy i cenné informace, které jsem při jeho psaní mohl zužitkovat, velmi srdečně děkuji Vladimíru Salačovi.

ENGLISH ABSTRACT
The entire textual tradition of Nicomachus' Introductio arithmetica and of the commentaries and scholia thereon is investigated by using a single, unusually cryptic sentence in Nicomachus' text as case-study. The relations between the "Recensions" of Ammonius' lecture notes are also clearly established. Finally, the way an entire exegetical tradition has dealt with such a cryptic sentence is discussed.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
RESUMEN ESPAÑOL
El presente artículo ofrece un estudio completo de la tradición textual de la Introductio arithmetica de Nicómaco, incluidos los comentarios y escolios a la obra, a partir del estudio de caso de una sola frase, inusualmente críptica, del texto de Nicómaco. Asimismo, se delimitan con claridad las relaciones entre las diferentes "recensiones" de las notas de lectura de Amonio. Para finalizar, se analiza la forma en que la tradición exegética ha lidiado con esta críptica sentencia.

The purpose is to give an exacter dating of the Marcianus of Heraclea's life (beginning of Vth Century AD). We will study his works to make evident his importance as editor of a geographical corpus, as well as intermediary between the ancient Greek tradition and the Roman one. His main work, The Periplus of the Outer Sea (Introductory Chapters), will be compared with the late Roman Cosmographiae to find some common points: the didactic aim, a synthetic kind of geographical description, the inspiration taken from a geographical map. Those characteristics will survive in Medieval and Byzantines works, until the re-discovery of "Major" Greek Geographers in the Renaissance times. Résumé en français : On propose une chronologie plus précise de la biographie du géographe Marcien d'Héraclée (début du Ve siècle). Surtout, l'analyse de ses oeuvres fait ressortir l'importance de cet auteur et elle permet de situer son activité entre la tradition grecque, qu'il essayait de sauvegarder en rassemblant son corpus de géographes, et la tradition latine. Suit la comparaison du Périple de la Mer Extérieure (les chapitres introductifs) avec les Cosmographiae composées par les auteurs latins à la fin de l'Antiquité. Leurs caractéristiques communes, à savoir un ton didactique, une description très schématique de l'écoumène, la plus part des fois à partir d'une carte, triomphèrent dans le Moyen Age latin et byzantin, avant la redécouverte des géographes majeurs de l'Antiquité au XVème siècle.

In verse 439 of Paulinus Nolanus’carm. 31, the epithet iugifluus, employed by the poet to invoke Christ, is an hapax legomenon in the whole Latin literature. The adjectiv, you can read in Hartel’s edition CSEL (1894), appears firstly in the editio princeps of 1516 as a result of an emendation ope ingenii suggested by humanist philologist Josse Bade in stead of the very strange verbal form iugifluis usually read in cod. Par. Lat. 2122 and in cod. Bruxell. 10615-10729. After a series of stylistic, rhetorical and lexical observations, the article suggests to replace the Josse Bade’s emendation by the reading iuge fluis of cod. Urb. Lat. 533.

Epistolary Styles of Pseudo-Libanios (PL), a late antique manual on epistolary art, were well known to the Byzantines. The task of this article is to show that PL and its later versions were used in Byzantium as school textbooks, and to characterize their function and place in the curriculum of ἐγκύκλιος παιδεία. The research is concentrated on the Late Byzantine period (13th–15th cc.). The following texts are analyzed: PL in the original version (PL1); Epistolarium Vaticanum, an anonymous version, known in two manuscripts of the 15th c. (EV); Characteres epistolici XL, a collection of forty model letters, widespread during the Late Byzantine and Ottoman period (Ch40). PL1 was used probably within the grammar course or as a transitional link to the course of rhetoric. This is evidenced by its manuscript tradition. EV was used at the early stage of ἐγκύκλιος παιδεία, making part of the grammar course. This is clear from its content — model letters are overtly didactic in nature. The use of EV in school is also evidenced by glosses in the manuscripts. Ch40 was studied at a later stage of the educational process — as a part of the course of rhetoric. Scholia in manuscripts show that the text was analyzed with regard to the methods of rhetorical argumentation. The terminology of scholia originates in the treatise On invention, possibly written by Hermogenes of Tarsus.

The article considers the manuscript tradition of the “Commentary on the prophet Isaiah”, its language, style, theological views, methods of exegesis and philological analysis, the internal evidence of the text for the date and place of its creation, the witness of contemporary and later writers, as well as the critical studies of this work since the time of the Reformation. This study offers the conclusion that the authorship of the “Commentary” attested by the manuscript tradition is genuine.

The manuscript tradition of Cyril of Alexandria's apologetical work Contra Iulianum consists altogether of fourteen codices; among these, six are late exemplars of the Renaissance, characterized by a very contaminated text. Despite their limited value for the constitutio textus, they seem to be fundamental to reconstructing the history of the text itself. This philological investigation clearly shows that the six recentiores have to be considered as a group; provides information and details about them – concerning scribes, owners and genesis - definitely useful for tracing a general outline of the timetable of diffusion and circulation of Contra Iulianum in the Renaissance; and furthermore defines relationships between the recentiores and the main manuscripts of the tradition, among which is included the lost so-called Capnioneus.