Fijian Languages

Ivakamacala taumada Ena dua na vakadidike ka rau vakayacora o Garibaldi kei Turner (2004, p. 1, 5) erau a vakaraitaka kina ni dau tiko eso na mataqali kau ka nodra itavi me ra dau vukea na kena vakaqaqacotaki kei na kena mareqeti na veiwekani vaka-kawa vakavanua, itovo, ivakarau kei na bula veimaliwai ni dua na uma-tamata. E rawa ni oka kina eke na nodra isema vakayalo, nodra itovo vakavanua kei na ivakarau ni bula, na soqo vakavanua kei na veisolevuji, veisa kei na veisolisoli vakavanua, vakabulabulataki kei na railesuvi ni nodra umavosa kei na veika vakaliniquisitiki, nodra tiko veimaliwai vaka kawa tamata vata, medra wainimate kei na ivakarau ni nodra kana mai na kau se co tubu wale se nodra gunu. Era vakatokai na mataqali kau vaka oqo mera 'Kau semati ki na itovo ni dua na vanua' ka vakatokai vakaPeritania me 'Cultural Keystone Species' ka ra ivakatakilakila ni dua na kawa tamata. E dau kainaki vei ira na mataqali kau vakamareqeti vaka oqo ni, kevaka era na yali ena nodra bula na kawa tamata era dau vakayagataka, ena rawa ni laki vakavurea na tiko yavavala kei na luluqa ni nodra itovo vakavanua kei na veika e dau kilai tani kina na kawa tamata koya. E sega ni vakabekataki na dina levu sai koya ni dua na kau bibi ka semati ena nodra itovo e levu na lewe i Pasivika, na yaqona ka kilai raraba me 'kava' ka vakatokai tale ga vakasainisi me 'Piper Methysticum'. E ya tukuna o Zagefka (2016, p. 76) ni yaqona e ivakatakilakila ka vakaduiduitaki koya ni dua na kau ka semata e levu na yanuyanu ena yatu Pasivika ena kena tautauvata na nodra itovo vakavanua ena kena vakayagataki na yaqona. Ia, ni e ka, veivakurabuitaki ni sa teteva tale tiko ga e levu na mata ilawalawa, sega ni ra vola kawabula ena Pasivika, na kena vakayagataki na yaqona, ka ra sa vakabibitaka ka matanataka tale jiko ga na itovo ni kena gunuvi kei na kena qaravi na yaqona vei keda na iTaukei kei na veivanua tale eso ena Pasivika. Na nodra matanataka jiko na iyaloyalo qo, e vakatokai ena kena vosavosataki vakaPeritania me 'diasporic identity formation in reverse' ka rawa ni vakamacalataki vakaViti me vaka ne: na kena vakadadamuri ka vakabulabulataki tale na ivakatakilakila vaka Pasivika mai vei ira saraga na kai Pasivika tu e Vavalagi, ka vakatale ga kina na kena vakadadamuri mai vei ira na veimata tamata tale eso era bula veimaliwai vata voli, ka ra sega ni cavutu mai na Pasivika. Oqo e oka kina na kai Vavalagi, Esia kei na veivanua tale eso ena noda vuravura. Na inaki levu ni wase ni ivola oqo sai koya na noda veiwasei taka na ulutaga bibi qoka na 'yaqona', ka na vakatabakidua na noda veitalanoa ena bibi ni yaqona vua na kawa iTaukei, ia ena raici tale tiko ga the duidui ni vakanananu me baleta na yaqona, mai na loma ni Pasivika ka vaka tale ga kina na veivakasama mai na taudaku ni Pasivika. E so na vakasama era tokona ka so tale na vakasama era ririkotaki ni rawa ni na tamusuka na kena tomani na vakayagataki ni yaqona kei na itovo vakavanua e salamuria na kena gunuvi.