Chociaż uznaje się dzisiaj powszechnie, że między Słowińcami i Kaszubami występuje – jak ja to nazywam – nieciągłość prawdziwości, chciałbym pokazać, że jednych od drugich nie odróżnia wiele, jeśli chodzi o społeczny wymiar ich istnienia...
moreChociaż uznaje się dzisiaj powszechnie, że między Słowińcami i Kaszubami występuje – jak ja to nazywam – nieciągłość prawdziwości, chciałbym pokazać, że jednych od drugich nie odróżnia wiele, jeśli chodzi o społeczny wymiar ich istnienia i jeszcze mniej, kiedy rzecz dotyczy ich społecznej genezy, czyli mechanizmów ich powstawania (tworzenia). Pytanie o prawdziwość Słowińców, które jeszcze dzisiaj nurtuje niektórych uczonych, jest po prostu niewłaściwe. Jeśli Słowińcy są fikcją, to taką samą fikcją są Kaszubi, tylko że o kilka wieków starszą. Słowińcy i Kaszubi są bowiem „fikcjami w tym sensie, że są ‘czymś skonstruowanym’, ‘czymś ukształtowanym’ – takie jest bowiem pierwotne znaczenie słowa fictiô – nie chodzi tutaj o to, że są to rzeczy fałszywe, nie oparte na faktach, czy będące jedynie wydumanymi eksperymentami myślowymi”, przywołując słowa Clifforda Geertza. Słowińcy i Kaszubi – patrząc z perspektywy historiografii nieklasycznej – jako konstrukty społeczne posiadają analogiczny status ontologiczny. Chociaż nie ma między nimi ciągłości „genealogicznej”, jaka miałaby miejsce w przypadku naturalnego rozwoju, to istnieje między nimi ciągłość „epistemologiczna” jako kolejnymi – następującymi po sobie i bazującymi na poprzednich – etapami nieustającego procesu (społecznego) tworzenia Innego. O nieprawdziwości Słowińców można mówić zatem jedynie w sensie „(nie)skuteczności” tego pojęcia.
(fragment Wprowadzenia)
Książka dr. Mariusza Filipa, nowatorska w swych zamierzeniach, choć mówiąca bezpośrednio o tożsamości Słowińców, czy lepiej – o sporze jej i ich dotyczącym, skupia się nade wszystko na zagadnieniu identyfikacji odrębności kulturowej, ze szczególnym uwzględnieniem procesów jej powstawania czy tworzenia, trwania i zmiany. Przedmiotem zainteresowania autora są zatem bardziej procesy społeczne, w toku których formują się i transformują szczególnego rodzaju grupy [tu – Kaszubi, Słowińcy], stanowiące tradycyjny przedmiot badawczy antropologii, aniżeli sam opis tak rozumianej etniczności. Prezentując spór, jaki rozgorzał pomiędzy zwolennikami kanonicznej historiografii wraz z etnografią, przedstawiającymi Słowińców jako równorzędny Kaszubom lud (grupa etniczna), a rewizjonistyczną historią głoszącą, że Słowińcy to zaledwie odłam ludu Kaszubów (grupa etnograficzna), autor prezentuje stanowisko neutralne, trzecie, wykraczające w istocie poza ów spór. W swej analizie nie ogranicza się jedynie do badań „Słowińców”, lecz także Kaszubów, Wendów i Germanów, będących niejako Słowińcami in spe czy Słowińcami „z przeszłości”, oraz Niemców i w stopniu dużo mniejszym Polaków, którzy są Słowińcami „z przyszłości”, czyli aktualnej teraźniejszości. W dalszej części rozprawy autor zajmuje się powojennymi losami Słowińców, a także dokonuje analizy słabo znanej sytuacji społeczno-kulturowej [eks-]Słowińców w Niemczech. Nie jest to zatem tylko praca z gatunku historii idei (Słowińcy jako nazwa), lecz także – choć w mniejszym stopniu – historia demograficzna czy społeczna (Słowińcy jako populacja, Słowińcy jako wspólnota). Krótko mówiąc, jest to antropologia historii, której przedmiotem zainteresowania są jednocześnie pojęcia i ludzie.
(nota wydawnicza)
Próba antropologicznego uchwycenia przeszłości i teraźniejszości Słowińców, podzielona na cztery części. W pierwszej, Perspektywy, autor analizuje procesy grupotwórcze i antropologię historii. W części drugiej Kaszubi, rozważa kaszubską grupę etniczną in statu nascendi, następnie w kolejnym rozdziale pisze o historii Germanów, Słowian, Wendów, Pomorzan oraz o Kaszubach w średniowieczu i nowożytności w opozycji do Niemców. W części trzeciej Słowińcy opisuje „tworzenie” Słowińców, przesunięcia językowe i trwanie kulturowe. W czwartej ostatniej (Eks-)Słowińcy, odnosi się do położenia tej grupy w Polsce i w Niemczech.
(nota wydawnicza: Rembalski T. 2013, Acta Cassubiana 15: 337-338)
Rozprawa jest pracą ciekawą, napisaną w duchu poszukiwań nowych rozwiązań i obalania istniejących w literaturze poglądów, jest niewątpliwie pracą erudycyjną
(z recenzji prof. dr. hab. Aleksandra Posern-Zielińskiego)
Na szczególną uwagę zasługuje w tej pracy część metodologiczna z opisem przebiegu badań własnych, która może posłużyć za wzór strategii badań nad etnicznością w sytuacji współczesnego zanikania niektórych grup etnicznych"
(z recenzji prof. dr hab. Ireny Bukowskiej-Floreńskiej)
