Polesie

So-called ‘tutejsi’ in Polesia as a political issue in Poland, 1921–1939This article is an attempt to present the problem of repercussions of the assumption made in the Second Polish Republic that in Polesia there was a compact several hundred thousand group of people that do not have a modern national consciousness. In the interwar period this group was commonly referred to as ‘tutejsi.’ The issue is examined from three perspectives. The first is to reconstruct the position taken in this case by the Polish science, especially the authors gathered around the Institute for Nationalities Affairs (Instytut Badań Spraw Narodowościowych). The second part of the article presents opinions functioning about so-called ‘tutejsi’ in the Polish public opinion. The difference between points of view arising in the 1920s and ’30s is exposed here. The third part focuses on the actions taken by the Polish authorities. In the first half of the ’20s an assumption was formulated that in Polesia this gr...

Wacław Kostek-Biernacki był jedną z ważnych osób obozu piłsudczykowskiego. W szerszej świadomości funkcjonuje przede wszystkim jako komendant wojskowego więzienia w Brześciu nad Bugiem, gdzie w 1930 r. zostali osadzeni politycy antysanacyjnej opozycji. Rola wówczas odegrana, łączona niekiedy z innymi epizodami jego biografii, powodowała, że zazwyczaj prezentowano go jednowymiarowo  jako postać zdecydowanie negatywną, symbol stosowania przemocy przez rodzime środowisko polityczne. Tymczasem należy stwierdzić, że życiorys Kostek-Biernackiego był skomplikowany, a i dramatyczny. Na plan pierwszy wybijają się: działalność w PPS doby rewolucji 1905-1907, wieloletnia służba na stanowisku wojewody nowogródzkiego i poleskiego w latach trzydziestych, wreszcie powojenne represje zwieńczone niewykonanym wyrokiem śmierci, orzeczonym w 1953 r.

The article presents national projects which emerged in Polesie in the interwar
period and sought to nationalise the local population. It briefly discusses the conditions from the end of World War I to the signing of the Treaty of Riga in March 1921, which significantly influenced the further attitudes of Polesians. The Polesie region within the borders of reborn Poland was the area of competition between several national movements: Belarusian, Polish, Russian and Ukrainian. The rivalry in Polesie clearly broke down at the turn of 1933. From then onwards, the Polesian voivode Wacław Kostek-Biernacki decisively combated all non-Polish undertakings in the region.

Książka omawia dzieje legalnego ruchu politycznego w międzywojennym województwie poleskim, od jego utworzenia w 1921 r. do wybuchu II wojny światowej. Przedmiotem analizy są zarówno inicjatywy polskie, jak i te będące efektem aktywności środowisk ukraińskich i białoruskich. Nacisk położono na odtworzenie mechanizmów zyskiwania przez nie poparcia wyrażanego zwłaszcza w wyborach parlamentarnych i samorządowych, zaprezentowanie wzajemnych relacji stronnictw i grup politycznych, wreszcie zarysowanie – systematycznie rosnącej – roli administracji państwowej.

The paper presents results of the excavations conducted at the open settlement of Yaskovichi-1 in 2019. The settlement was discovered in 2017 in the northern fringe of the Pripyat Polesie. The site contains a horizon dating to the late Roman period (the turn of the 2nd / 3rd – mid- 4th centuries), rich with finds comparable with antiquities of the Kiev culture. Analysing some fragments of the vessels and other items, the author traces down the links between its residents and the Wielbark population. The subsequent horizon of the site, i.e. that of Prague culture, is represented by individual finds and few fragments of ceramics. The latter are correlated, mostly, with the early development of the Prague ceramic assembly in the Pripyat Polesie, without excluding phase 0, wits is the final stage of the late Roman Period and the beginning of the Migration Period.

Artykuł przedstawia projekty narodowe, które zaistniały na Polesiu w okresie międzywojennym
i dążyły do unarodowienia miejscowej ludności. Skrótowo zostały omówione
uwarunkowania od zakończenia I wojny światowej do podpisania traktatu ryskiego w marcu
1921 r., wpływające w sposób zasadniczy na dalsze postawy Poleszuków. Województwo poleskie
w granicach odrodzonej Polski było terenem współzawodnictwa ruchów narodowych: białoruskiego,
polskiego, rosyjskiego i ukraińskiego. Wyraźne załamanie tej rywalizacji na Polesiu miało
miejsce na przełomie 1932/1933 r. Od tego czasu wojewoda poleski Wacław Kostek-Biernacki
zdecydowanie zwalczał wszelkie niepolskie przedsięwzięcia w regionie.

Województwo poleskie w  II RP było obszarem peryferyjnym, niemal powszechnie kojarzonym ze skrajną biedą i zacofaniem. Administracja państwowa wzmacniała powszechne przekonanie, że mieszkańcy Polesia nie mają skrystalizowanej świadomości narodowej. Spis ludności z  1931 roku ujawnił na tym terenie ponad siedemsettysięczną zwartą grupę ludności „tutejszej”, rzekomo pozbawionej aspiracji narodowych. W latach 30. dane statystyczne stanowiły dogodny pretekst dla prowadzonej na Polesiu polityki asymilacji – urzędujący w Brześciu od 1932 roku wojewoda Wacław Kostek-Biernacki był bezwzględnym jej realizatorem.
Zaostrzenie polityki narodowościowej przykuło uwagę ukraińskich elit politycznych z Galicji Wschodniej do Polesia. Wiosną 1934 po raz pierwszy przybyła tam Ołena Kysiłewśka z Kołomyi, senatorka, a zarazem działaczka ukraińskiego ruchu kobiecego, dziennikarka, publicystka oraz redaktorka naczelna ukraińskiego pisma „Żinocza Dola”. Podczas jednego ze swoich przyjazdów Kysiłewśka poznała Martyna Wakulczyka, stolarza z  Drohiczyna – ich kontakt korespondencyjny, trwający przynajmniej do końca 1938 roku, rysował kształt tej indywidualnej ukraińskiej
reduty

W artykule przedstawiono problem kształtowania się świadomości narodowej mieszkańców województwa poleskiego w dwudziestoleciu międzywojennym w świetle badań etnosocjologicznych Józefa Obrębskiego. Tezy badacza zostały skonfrontowane ze źródłami, wytworzonym przez trzy podmioty, które zarówno rejestrowały, jak i bezpośrednio wpływały na procesy nacjonalizacji ludności
Polesia. Należały do nich: administracja państwowa, ruchy narodowe (ukraiński oraz w mniejszym
stopniu – białoruski i rosyjski) oraz ruch komunistyczny. Od chwili przybycia na teren Polesia ekspedycja Obrębskiego zderzyła się z brutalnymi zasadami polityki narodowościowej, wdrażanymi w życie
przez wojewodę Wacława Kostka-Biernackiego. Ze względu na istotne utrudnienia dla pracy w terenie, tezy dotyczące rozpatrywanego problemu niekiedy ukryte między wierszami, są jednak pozbawione odcieni koniunkturalności. Przytoczony materiał źródłowy pozytywnie weryfikuje terenowe
obserwacje Obrębskiego odnośnie do intensywności i zasięgu terytorialnego procesu unarodowienia
Poleszuków oraz jego cech na poszczególnych obszarach województwa poleskiego.

The paper presented activity of Helena Kisielewska for the national emancipation of Ukrainians in The Second Polish Republic. Reality of Polesia in 1930s did not contribute to the Ukrainian national movement in nationalisation of local community. Still, Kisielewska creates the image of Polesia from the point of view of the Ukrainian national interests. First of all, this message is addressed to Ukrainians from Eastern Galicia. The image of an unknown land, presented as part of Ukrainian "ideal Homeland", in the intention of the author should strengthen the national identity of its readers.