Religious and Secular Festivals in the Trans-Zabs and its Neighbouring Areas in the Light of the Cuneiform Records
Dlshad A. Marf
Archaeology Department, Salahaddin University-Erbil.
[email protected] [email protected] Abstract
The area of Trans-Zabs and its neighbouring territories witnessed religious and secular festivals, celebrations, and inaugurations during the ancient historical periods. This paper deals with these festivals and celebrations in the light of the Assyrian and Urartian records. The author tries to categorize these events, as well the aim of these events and the available details about their nature. Written sources are studied to tell about the seasons, months, days, and places (cities, towns, and temples) of these events and the reasons behind choosing specific times and places in performing these events. Also information is expected about the celebrated deities and the rulers who participated in these events.
جيَذن و فيَستيظالَة ئايني و دنياييةكان لة ناوضةي نيَوان هةردوو رووباري زيَ و دةورةبةري
لة ذيَر رؤشنايي تؤمارة ميَخييةكاندا
دلَشاد عةزيز مارف زاموا - زانكؤي سةلاَحةدين-هةوليَر
ثوختة
لة ناوضةكاني نيَوان هةردوو رووباري زيَ و دةووبةري هةر لة ضاخةكاني ثيٍَش ميَذووة و بؤنة و جيَذني تايبةت هةبوون. بةشيَوةيةكي طشتي بؤنةكان دوو جؤربوون: بؤنة ئاينييةكان و بؤنة دنياييةكان، هةنديَك كات هةردوو بؤنة دنيايي و ئاينييةكة ثيَكةوة ئةنجام دةدران.
ئةم تويَذينةوةية تيشك دةخاتة سةر هةدوو جؤري بؤنةكان لة ذيَر رؤشنايي تؤمارة كؤنةكان و بةلَطة شويَنةوارييةكاندا. لة ضاخي برؤنزيدا تاكة بةلَطةي بووني جيَذن و فيَستيظالََيَكي تايبةت لةسةر نةخشي ضيايي طوندك لة رؤذئاواي ئاكريَ لة ئةشكةوتي طوندك هةلَكةندراوة. ديمةنةكة لة دواي راويَكي سةركةوتوو ضةند خيَزانيَك بة خؤيان و مندالَةكانيانةوة ئامادةي ئةو جيَذنة دةبن. هةرضةندة هيض نووسينيَك نيية وردةكاري ئةو جيَذنة بخاتةرِوو. بةلاَم بة ثيَي بةلَطة هونةرييةكان نةخشي طوندك ميَذووةكةي دةطةرِيَتةوة بؤ ناوةرِاستي هةزارةي سيَيةمي ث.ز.
نووسينة ميَخييةكان بةتايبةت نووسينة ئاشوري و ئورارتييةكان زانياري طرنط دةربارةي ذمارةيةك جيَذني تايبةت دةخةنةرِوو. لةم تويَذينةوةيةدا تويَذةر تيشكدةخاتة سةر ئةو دةقة ميَخييانة و هةولَدةدات وردةكاري ئةو بؤنة و جيَذن و فيَستيظالاَنة طفتوطؤبكات. لة ناوضةكاني نيَوان هةردوو رووباري زيَ و دةوروبةري ضةند جيَذن و بؤنةيةك تؤماركراون. كاتي جيَذنةكان جياوازبوون، لة سةدةي 19ث.ز. جيَذني خومتوم (جيَذني طةرما) بؤ خواوةندي بروسكة ئةدةد (تيشوث) و خواوةندي خؤر شاماش لة مانطي ئاداردا ئةنجام دةدرا و نزيكةي دوو هةفتةيةكي دةخاياند. خورييةكان جيَذنيَكيان بؤ خواوةند نرطال لة شاري شوشةرِا (شمشارة) ئةنجام دةدا و هةفتةيةكي دةخاياند. لةسةدةكاني 9 و 7 ث.ز. فيَستيظالَي ئاكيتو لة شارؤضكةي ميلقيا و شاري ئةربائيل لةو سرودةي بؤ شاري ئةربائيل نووسراوة بة هةوليَر دةلَيَت"شاري فيَستيظالَةكان، ئةربائيل". لةبةر ئةوةي خواوةندي جةنطي ئاشورييةكان عةشتاري ئةربائيل بوو، ثةرستطة و زةقورةكةي عةشتار لة بةرزترين شويَني شاري ئةربائيل بوو، شالمانيصةر لة لةشكركيَشييةكةي لة ناوضة شاخاوييةكاني نيَوان ئةربائيل و ورميَ وة طةرِايةوة بؤ ئةربائيل و بةشداري فيَستيظالَي ئاكيتوي كرد لة مانطي ئةيلول. كاتيَك سوثاي ئاشوري لة سةركةوتنةطةورةكةيان دذي ولاَتي ئيلام طةرِانةوة بؤ هةوليَر و ثةرستطةي عةشتار هاوكات بوو لةطةلَ جيَذني ئاكيتو، لةبةر ئةوة ئاشوربانيثالَ ئةم جيَذنةي بة ريَورةسمي سةربازييةوة ئةنجامدا. ئةو فيَستيظالَة لة شارؤضكةي ميلقيا لة نزيك ئةربائيل دةستي ثيَدةكرد، لةويَ مالَ/ثةرستطةي ئاكيتو (بيت ئاكيتي)ي ليَبوو، كة ثةرستطةيةكي تايبةت بوو بة خواوةند عةشتار، لةويَ بة عةشتار دةوترا خواوةند شاتري. ثاشاياني ئاشوري شالمانيصةري سيَيةم، ئةسةرحةدون، و ئاشوربانيثالأ بةشداري فيَستيظالَ و جيَذني ئاكيتويان لة ميلقيا و ئةربائيل كردووة. لةكاتيَكدا ئاكيتو لة شويَنةكاني تر لة وةرزي بةهار و سةرةتاي ضاندن و رواندني بةروبوومي كشتوكالَي، لة ئةربائيل لة وةرزي دروينةوة و كؤتايي كشتوكالَ و باخ و بيَستان جيَذني ئاكيتوي عةشتاري ئةربائيل لة مانطي ئاب - ئةيلول ئةنجام دةدرا. زؤربةي كات هاودةم بوو لةطةلَ طةرِانةوةي ثاشاياني ئاشوري لة لةشكركيَشييةكانياندا دذي طةلاني زاطرؤس و شار و شارؤضكةكاني ناوضة شاخاوييةكاني نيَوان ئةربائيل و دةرياضةي ورميَ. جيَذنةكاني ئاكيتو بؤ خواوةندي بروسكة ئةدةد(تيشوث) لة شاري كيليزي (قةسر شةمامؤك) و شاري كوربائيل (ئاكريَ) لة مانطي ئايار ئةنجام دةدران. جيَذن و ئاهةنطي تاج لةسةرناني ثاشاياني ئورارتي لة ثةرستطةي خواوةند خالدي لة شاري موساسير(ئةرديني) ئةنجامدةدرا، خواوةندي نةتةوةيي ئورارتييةكان بوو، ريَورةسمي تاج لةسةرناني ثاشاياني ئوررارتي ئةنجامدةدرا، ضونكة ثةرستطةي خالدي طرنطترين ثةرستطةي ئةو خواوةندة بوو، خالدي خواوةندي نةتةوةيي ئورارتييةكان بوو. ثاشا روسا، لة ريَورِةسمي تاج لةسةرنانةكةيدا لةثةرستطةي خالدي و شاري موساسير بؤ ماوةي دوو هةفتة ئاهةنط و جيَذني كرد و
هةموو رؤذيَك خةلَكي شاري بانطيَشتي نان خواردن دةكرد.
الإحتفالات الدينية و الدنيوية في منطقة مابين الزابين في ضوء النصوص المسمارية