Çine-Tepecik 2019-2020 Yılı Kazıları

CİLT 4 2019 2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI CİLT 4 ANKARA 2022 T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI ANA YAYIN NO: 3714/4 Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Ana Yayın No: 192/4 Editör Dr. Adil ÖZME e-ISBN: 978-975-17-5051-8 (Takım) 978-975-17-5058-7 (4.Cilt) Grafik Tasarım Nihal KARAPEK Kapak Fotoğrafı Abdulkadir ÖZDEMİR Aşağı Kaleköy Barajı Projesi / Murat Höyük 2019 Yılı Kurtarma Kazısı Not: Kazı raporları, dil ve yazım açısından Dr. Adil Özme tarafından denetlenmiştir. yayımlanan yazıların içeriğinden yazarlar sorumludur. İÇİNDEKİLER Ömer ÖZYİĞİT 2019 YILI PHOKAIA KAZI ÇALIŞMALARI 7 Mevlüt ÜYÜMEZ, Özdemir KOÇAK, Mustafa BİLGİN, İsmail BAYTAK BOLVADİN ÜÇHÖYÜK 2020 YILI KAZILARI 17 Özlem TÜTÜNCÜLER BİRCAN, Yılmaz AKKAN, Abdülbari YILDIZ ÇAKIRBEYLİ KÜÇÜKTEPE HÖYÜK 2019 YILI KAZI ÇALIŞMALARI 33 Roland R. R. SMITH APHRODISIAS 2019 ve 2020 47 Rafet ÇAVUŞOĞLU, Hanifi BİBER, Hakan YILMAZ, Sinan KILIÇ, İsmail COŞKUN, Mehmet Fuat LEVENDOĞLU, Orhan VAROL, Cem HAYDAROĞLU, Erdal POLAT VAN ÇAVUŞTEPE KALESİ VE URARTU NEKROPOLÜ 2019-2020 YILI ÇALIŞMALARI 67 Recai KARAHAN, Mehmet KULAZ AHLAT SELÇUKLU MEYDAN MEZARLIĞI KAZISI 2019-2020 YILI ÇALIȘMALARI 81 Remzi YAĞCI, Deniz KAPLAN, H. Arda BÜLBÜL SOLİ POMPEİOPOLİS KAZILARI 2018-2019-2020 93 Rüstem ASLAN 2019 VE 2020 YILI TROYA KAZISI SONUÇLARI 103 Sabine LADSTÄTTER, Martin STESKAL, Filiz ÖZTÜRK EPHESOS 2018-2019 113 Sachihiro OMURA KAMAN-KALEHÖYÜK 2018-2019 KAZI ÇALIŞMALARI 139 Scott BRANTING, Sevil BALTALI TIRPAN, Joseph W. LEHNER, Dominique LANGIS-BARSETTI, Tuna KALAYCI, Nilüfer BATURAYOĞLU YÖNEY, Sarah R. GRAFF, Amanda GROFF, Soran AVCİL, Lucas PROCTOR, Jessica ROBKIN, Paige PAULSEN KERKENES 2019 155 Selçuk SEÇKİN YALOVA ALTINOVA/ÇOBANKALE KAZISI 2019-2020 YILI ÇALIŞMALARI 167 Sema DOĞAN, Ebru F. FINDIK, Vera BULGURLU AZİZ NİKOLAOS KİLİSESİ KAZILARI 2019-2020 YILLARI ÇALIŞMALARI 177 Serdar AYBEK, Burak ARSLAN, Yılmaz BALIM, Umut CANSEVEN, Vedat ONAR, Emine AKKUŞ-KOÇAK, Ezgi DUMAN METROPOLİS ARKEOLOJİK ARAŞTIRMALARI, 2019/2020 199 Sevinç GÜNEL, Tolga Kaan KIYAK ÇİNE-TEPECİK 2019-2020 YILI KAZILARI 221 Sinan MİMAROĞLU, Mustafa BÜYÜKKOLANCI, Fırat BARANAYDIN, Elif KARABACAK, Emine TOK, Barış GÜR, Mehmet GÖRGÜLÜ, Fatih TEPGEÇ AYASULUK TEPESİ VE ST. JEAN ANITI KAZISI 2019 VE 2020 YILI KAZI, RESTORASYON VE KONSERVASYON ÇALIŞMALARI 239 Sedef ÇOKAY KEPÇE, Aşkım ÖZDİZBAY, Aytaç DÖNMEZ PERGE KAZISI 2020 YILI ÇALIŞMALARI 251 Şahin YILDIRIM SATALA 2019 VE 2020 YILLARI KAZI VE RESTORASYON ÇALIŞMALARI 265 Şahin YILDIRIM TİOS/TİEİON ANTİK KENTİ 2019 VE 2020 YILLARI KAZI ÇALIŞMALARI 283 Şengül AYDINGÜN, Haldun AYDINGÜN, Blazej STANİSLAWSKİ, Ülkü KARA, Ayberk ENEZ, Alkiviadis GİNALİS, Hakan KAYA KÜÇÜKÇEKMECE GÖL HAVZASI (BATHONEA) KAZILARI 2019-2020 YILLARI ÇALIŞMALARI 4 299 Şevket DÖNMEZ, Aslıhan YURTSEVER BEYAZIT, Hüseyin AKILLI, Mona SABA, Burçin ADISÖNMEZ, İmran FİDAN OLUZ HÖYÜK KAZISI ONÜÇÜNCÜ (2019) VE ONDÖRDÜNCÜ DÖNEM (2020) ÇALIŞMALARI: DEĞERLENDİRMELER VE SONUÇLAR 309 Taner KORKUT, Çilem UYGUN, Bilsen ÖZDEMİR, Ozan USANMAZ TLOS 2019-2020 KAZI ETKİNLİKLERİ 335 Ümit AYDINOĞLU DIOCAESAREA/UZUNCABURÇ 2019-2020: ANTİK KENT YAYILIM ALANI ARAŞTIRMALARI VE KAZI ÇALIŞMALARI 355 Vasıf ŞAHOĞLU, Ümit ÇAYIR, Ümit GÜNDOĞAN, Mustafa İNCİRLİLİ, İrfan TUĞCU, Ramazan GÜLER ÇEŞME – BAĞLARARASI 2019 YILI KAZILARI 367 Vasıf ŞAHOĞLU, İrfan TUĞCU, Ümit GÜNDOĞAN, Mustafa İNCİRLİLİ, Yeşim ALKAN LİMAN TEPE 2020 YILI KARA VE SU ALTI ÇALIŞMALARI 385 David SCHLOEN, Virginia R. HERRMANN, Murat DİRİCAN, Kathryn R. MORGAN, Sebastiano SOLDİ, Tuna KALAYCI ZİNCİRLİ HÖYÜK KAZILARI 2019-2020 403 B. Yelda OLCAY UÇKAN, Gökçen Kurtuluş ÖZTAŞKIN, Muradiye ÖZTAŞKIN, Seçkin EVCİM OLYMPOS KAZISI 2019 VE 2020 YILI ÇALIŞMALARI 415 Yusuf ALBAYRAK SOĞMATAR ANTİK KENTİ 2020 YILI KAZI ve TEMİZLİK ÇALIŞMALARI 435 Yusuf SEZGİN, Mesut EROĞLU, Baykal BAŞDEMİR, Ayşe ÇELEBİ, Furkan ZIH, Burkay KIZILBUĞA AİGAİ 2019-2020 YILLARI ÇALIŞMALARI 443 S. Yücel ŞENYURT, Atakan AKÇAY, Umut ZOROĞLU, Leyla YORULMAZ, A. Emirhan BULUT KURUL KALESİ 2019-2020 YILLARI KAZI ÇALIŞMALARI 461 5 S. Yücel ŞENYURT, Atakan AKÇAY, İlkay AKLAN, Seda KARA, H. Umut KIVRAK, Semih Y. ÇİZİKCİ OVAÖREN 2019 – 2020 YILI KAZILARI 475 Zafer DERİN, Mehmet Akif ERDEM, Özgen ÇELİK, Şahin MENTEŞE, Merve MAMİKOĞLU İZMİR - YEŞİLOVA HÖYÜĞÜ 2019 - 2020 YILI ÇALIŞMALARI 487 Zeliha DEMİREL GÖKALP, A. Ceren EREL, Nikos TSIVIKIS, Hasan YILMAZYAŞAR, Mehmet KURT 2019 VE 2020 YILLARI AMORİUM KAZILARI 6 505 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 ÇİNE-TEPECİK 2019-2020 YILI KAZILARI Sevinç GÜNEL* Tolga Kaan KIYAK 1. GİRİŞ Batı Anadolu’da Aydın İli ve çevresi, dağ sıralarının ve derin vadilerin oluşturduğu coğrafi yapıyı bir arada yansıtan bir konumdadır. Bölgede, doğu-batı doğrultusunda uzanan Aydın Dağları (Messogis) ve Büyük Menderes Nehri (Meander), tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşmelerin yayılım alanında ve kültürel gelişiminde belirleyici olmuştur. Büyük Menderes’in, Anadolu’nun iç bölgeleriyle bağlantıyı sağlayan en derin vadi özelliğini göstermesi ve batı yönünde Ege denize açılması iletişimin çok daha geniş bir coğrafyaya yayılımında etkili olmuştur. Bu iletişimde, Menderes’in güneyinde dağ sıraları arasında Çine Çayı’nın (Marsyas) uzandığı ovanın, her dönem aktif olduğu anlaşılmaktadır. Bu coğrafyada Çine Çayı’nın doğu kenarındaki konumuyla Çine-Tepecik, tarih öncesi ve tarihi dönemlerin kültürüne ve kronolojisine ışık tutan bir höyüktür (Resim: 1-2).1 Höyükte 2004-2020 yıllarını kapsayan kazılar, kuzeyden güneye doğru genişleyen bir yerleşim planını vermiştir. Yerleşmenin güney ve güneybatı yönünde erken dönem kültür tabakaları, kalın bir tabaka oluşturan alüvyonun alt seviyelerinde tespit edilmekte ve stratigrafi çok daha belirgin bir ayrımı ortaya koymaktadır. Höyüğün güney ve güneybatısında geniş bir alana yayıldığı anlaşılan alüvyon, kazıların yanı sıra delgi sondajlarıyla da tespit edilmiştir2. * 1 2 Prof. Dr. Sevinç GÜNEL, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Beytepe-Ankara/ TÜRKİYE, [email protected] Tolga Kaan KIYAK, Hacettepe Üniversitesi, Arkeoloji Anabilim Dalı, Doktora öğrencisi, Beytepe-Ankara/ TÜRKİYE, [email protected] Çine-Tepecik 2019-2020 yılı kazıları, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün resmi izin ve destekleriyle gerçekleştirilmiştir. Kazılara, Hacettepe Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi, Türk Tarih Kurumu ve Kaltun Madencilik A.Ş. tarafından destek sağlanmıştır. Burada adı geçen kurumlara katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Bakanlık Temsilcisi olarak, 2019 yılında görev alan Kaman Kalehöyük Arkeoloji Müzesi’nden Penpe Gülsoy’a ve 2020 yılında ise, İzmir Müzesi’nden Cengiz Aslantaş’a katkılarından dolayı teşekkür ederiz. 2019 yılı kazı ekip üyeleri, Doç. Dr. Neyir Kolankaya-Bostancı, Araş. Gör. Nesligül Kanber, Oxford Üniversitesi doktora öğrencisi Tom Maltas, Hacettepe Üniversitesi öğrencileri Tolga Kaan Kıyak, Arifber Erkenci, Cihan Atakan, Dilara Polat ve Uğur Mantar; 2020 kazı ekip üyeleri, Hacettepe Üniversitesi doktora öğrencisi Tolga Kaan Kıyak, Hacettepe Üniversitesi öğrencileri Dilara Polat, Emre Kanık, Berna Karakurt Can, Salih Buğra Çakır, Okay Biçmen ve Ece Cavcav’dan oluşmaktadır. Ekip üyelerine överili çalışmalarından dolayı teşekkür ederiz. Günel 2006a, 401-410; Günel 2007, 231-246; Günel 2008, 252-255, Şek. 1.1-5; Günel 2010, 25-49; Günel 2011a, 7-20; Günel 2011b, 217-232; Günel 2014a, 243-256; Günel 2014b, 165-173; Günel 2014c, 83-103; Günel 2015a, 607-626; Günel 2015b, 205-216; Günel 2015c, 287-299; Günel 2016a; 347-359; Günel 2016b: 201-214; Günel 2017, 239-252; Günel 2018a, 538-547. Kazı ekibinde yer alan, Ege Üniversitesi, Coğrafya Bölümü, Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı öğretim üyesi, Prof. 221 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Çine-Tepecik’in stratigrafik gelişiminde en erken kültür kalıntıları, Kalkolitik Döneme tarihlenmekte ve yerleşim süreci Geç Tunç Çağı sonuna değin takip edilmektedir. Yerleşmede kültür tabakalarına ait C14 neticeleri, M.Ö. 5378-5291 ile M.Ö. 1268-1157/1020 tarihle rini kapsayan uzun bir kronolojik gelişimi göstermiştir.3 Çine-Tepecik’te 2019 ve 2020 yılı kazı çalışmalarında, höyüğün güney yönünde yoğunlaşan bir program yürütülerek, yerleşimin yayılım alanının belirlenmesine ve aynı zamanda kesintisiz bir stratigrafinin tespitine çalışılmıştır. Bu çalışma programının yanı sıra materyal kültür ve disiplinlerarası çalışmaların verdiği neticeler ışığında, kültür tabakalarının tarihlendirilmesi ve karşılaştırmalı bir kronoloji tablosunun oluşturulması öncelikler arasındadır. 2. KAZI ÇALIŞMALARI 2.1. N/10; N/11 ve N/12 Açmalarında Yürütülen Kazılar N/10 Açması’nda, 2014-2018 yılı kazılarında çalışılan I-X/f-i plankareler, Geç Tunç Çağı’na ait II 1a ve II 1b olmak üzere iki evrenin kültür kalıntılarını ortaya koymaktadır. Bu ayrımda II 1a, yüzeyin hemen alt seviyelerinde tespit edilen ocak ve küllü alanların geniş bir alana yayıldığı evredir.4 Bu evrenin alt seviyelerinde tespit edilen in-situ pithos, pithos parçaları ve yanmış buğday kalıntılarının da bulunduğu depolama alanı ise, II 1b evresinin kalıntılarını oluşturmaktadır.5 Depolama işlevine yönelik bu kalıntıların hemen güneybatısında, VI-X/f-g plankarelerde işlikle ilgili bir aktiviteye ait uzun ve dar haznelerin yer aldığı bir yapı ise, kentin ekonomik kaynaklarına yönelik ürün depolama ve üretimle ilgili alanların bir arada konumlandırıldığını ve birbiriyle bağlantılı olduğunu göstermiştir (Resim: 3).6 N/10 Açması’nda II 1b evresinde tespit edilen bu kanıtlar, yerleşmede yerel yönetimin kontrolünde olan resmi depo ve taş platformun güneyinde depo ve atölye birimlerinin geniş bir alana yayıldığına işaret etmektedir. Mimariyle bağlantılı ele geçirilen sığ tabaklar, kase ve çömlekler, II 1 kültür tabakasının seramik gruplarını oluşturmaktadır.7 Açmada II 1 kültür tabakasının alt seviyelerinde, II-IV/ı-i plankarelerinde duvar uzantıları, II 2 kültür tabakasına ait mimari kalıntılardır (Resim: 3).8 Bu seviyelerde, Orta Tunç Çağı seramik geleneğine ait kase ve çömleklerin yer aldığı bir malzeme grubu bulunmaktadır ve benzer seramik, N/11 Dr. E. Öner ve ekibi tarafından 2018 yılında höyükte, Çine Çayı’nın oluşturduğu alüvyal oluşum incelenmiş, höyük ve çevresinde, 65-1100 cm arasında değişen derinliklerde delgi sondajları açılmış ve ön neticeler rapor halinde sunulmuştur. 3 Çine-Tepecik’te kültür tabakalarına ait farklı cinsteki numunelerin C14 tarihlendirme önerileri, TÜBİTAK, Marmara Araştırma Merkezi Laboratuvarında yapılan analiz örneklerinin neticelerine ve Miami-BETA Laboratuvarının analizlerine dayanmaktadır. 4 Günel 2016b, 204, Res. 7-8. 5 Günel 2016b, 204-205, Res. 7-8; Günel 2018b, 103-105, Res. 4, 9; Günel 2019, 417-418. 6 Günel 2017, 241-243, Res. 5-7; Günel 2019, 418, Res. 1. 7 Günel 2019, 421, Res. 5. 8 Günel 2018b, 105, Res. 2, 9. 222 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 Açması’nın II/a plankarelerinde de takip edilmiştir.9 N/10-11 açmalarında, II 1a-b ve II 2 kültür tabakaları, mimari ve aynı zamanda seramik buluntuların malzeme-teknik ve form özellikleri ışığında belli bir stratigrafik ayrımı vermiştir.10 II 2 kültür tabakası, N/10 Açması’nda VII-X/b-d plankarelerde alüvyon tabakası altında takip edilmiştir.11 Açmada en erken kültür tabakası ise, I-IV/a-d plankarelerde derinleşme çalışmalarıyla tespit edilmiştir (Resim: 3). Bu alan, Geç Kalkolitik-Erken Tunç Çağı seramik, mermer kaplar ve taş aletlere ait malzeme grubuyla yerleşim sürecinin erken dönemlerine ışık tutmaktadır.12 N/10 Açması’nda kültür tabakalarının verdiği bu kanıtlar, Kalkolitik Dönemden Geç Tunç Çağına uzanan bir yerleşimi ortaya koymaktadır13. 2019 yılı çalışmaları, N/10 Açması’nın I-IV/a-e plankarelerinde en derin seviyeyi oluşturan Kalkolitik Döneme ait IV kültür tabakasında devam etmiştir. Söz konusu plankarelerde, seramik buluntuları arasında koyu gri renkte, kafes taramalı motifin uygulandığı perdah bezeli kaseler, boynuz kulplu çömlekler ve mantar biçimli kulp eklentileri, Kalkolitik Dönemin karakteristik seramik geleneğini yansıtmaktadır. Bu buluntu grubu, yerleşmede kuzey yönündeki IV kültür tabakasının Orta Kalkolitik Dönem malzemesiyle benzerdir.14 Açmanın I-IV/a-d plankarelerinde ele geçirilen hayvan kemiklerinin yanı sıra IV/e plankarede büyük baş hayvana ait çene kemiği, hayvan kaynaklarına dayalı tüketime ve günlük işleve sahip bir alana işaret etmektedir. Mevcut kalıntılar ışığında höyükte Orta Kalkolitik Döneme ait yerleşmenin güney yönünde bir yayılım gösterdiği anlaşılmıştır. N/10 Açması’nda tespit edilen kalıntıların doğu yönündeki uzantıları ise, N/11 Açması’nda I-X/a-i plankarelerde yürütülen kazılarla takip edilmiştir. Açmanın I-V/f-i plankarelerinde mimariye ait 24cm.x20cm.x6cm. 33cm.x17cm.x5cm. boyutlarında beyaz yapı taşları ve kerpiç bloklar ve benzer seviyelerde ele geçen orta ve kaba nitelikte kap parçaları, II 1 kültür tabakasının kalıntılarıdır. Kerpiçler, önceki yıllarda M/10-11 açmalarının doğusunda tespit edilen kerpiçlerin güney yönündeki yayılımını göstermektedir. Öte yandan N/11 Açması’nda VI-VIII/I; N/12 Açması’nda ise, VI-X/ a-c plankarelerde belli bir mimari vermeyen beyaz yapı taşları, önceki yıllarda M-N/12 açmalarında geniş bir alana yayılan döküntü nitelikteki beyaz yapı taşların devamı olup tamamen yıkılmış bir yapının kalıntılarıdır. Bu tahribatın yayılım alanı N/11 Açması’nda benzer yapı taşları ve kerpiç bloklarla güneye doğru VI-X/f-i plankarelerde de takip edilmiştir (Resim: 3). Bu alanda, kap parçaları ve hayvan kemiğinin bir arada bulunduğu kalıntılar, daha çok günlük kullanıma yönelik evlerin konumuna işaret etmektedir. Açmanın VIII-IX/f-I plankarelerinde yürütülen kazılarda, yapıya ait duvar uzantısı tespit edilmiştir. Duvar IX/h-i plankarede, ufak boyutta beyaz renkte yapı taşların9 Günel 2018b, 105-106, Res. 10-11. 10 Günel 2019, 418. 11 Günel 2019, 419, Res. 1. 12 Günel 2019, 420, Res. 9-11. 13 Günel, Kanber, Kıyak 2020, 191, Res. 7-8. 14 Günel 2014c, 85-94, Fig. 3-8, Lev. 1-11; Günel 2018a, 538, 540-546, Fig. 55.1-55.10. 223 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ dan oluşmaktadır. Duvar uzantısı, doğu-batı yönünde 1.70m. uzunluğunda ve 0.37m.-0.38m. genişliğindedir. VIII/ı-i plankarelerde doğu-batı yönünde diğer taş duvar ise, diğer duvara paralel olup, her iki duvar arasındaki mesafe, 0.62m.-0.0.70m. arasındadır. Bu duvarın yaklaşık 1.24m.lik bir uzantısı takip edilmiştir. N/11 Açması’nın VI-X/f-i plankarelerinde kazıların ortaya koyduğu mimari, II 1 kültür tabakasının seramik ve dokuma endüstrisi buluntularını vermiştir. Duvarla benzer seviyelerde in-situ kap parçaları, Geç Tunç Çağının malzeme-teknik özelliklerine sahip kase ve çömleklerdir. Açmanın hemen batı kenarında, VII-VIII/f plankarede ip delikli, piramit biçimli bir ağırlık ele geçirilmiştir (Resim: 4). Bu ağırlık, Tepecik’te atölyeler alanında toplu halde bulunan ağırlık tiplerinin benzeridir.15 Bu kalıntıların doğusunda, N/12 Açması’nın VI-X/a-e plankarelerde yürütülen kazı çalışmaları, II 1 kültür tabakası yerleşmesinin yayılım alanına ışık tutmaktadır. Açmanın kazılmamış olan VI-X/a-e plankarelerinde yürütülen çalışmalarda, aralarında Miken boya bezeli kap parçalarının geldiği seviyelerde, II 1 kültür tabakasının buluntularına rastlanmış ve IX-X/e plankarelerinde kuzey-güney yönünde düzgün bir duvar uzantısı tespit edilmiştir. Duvar, 1.60m. uzunluğunda ve 0.38m.-0.43m. kalınlığındadır. Taş duvarda farklı boyutlarda Geç Tunç Çağının karakterisitik yapı taşları görülmektedir. Duvarın korunan yüksekliği 0.15m.0.20m. arasında değişmektedir. Miken kap parçalarına, söz konusu duvarın batısında daha belirgin yoğunlukta rastlanmış olup yapının iç kısmını oluşturmaktadır. Bu alandaki küçük eserler arasında obsidiyen ok ucu, hemen doğusunda in-situ durumda bir çanak yer alır. Duvar uzantısıyla bağlantılı ve duvarın hemen batısında ise, çok sayıda ve bir arada pithos parçaları ele geçirilmiştir (Resim: 5). Pithos parçalarının yanı sıra yoğun korozyon tabakasına sahip bronz kovanlı ok ucu tespit edilmiştir. Açmanın özellikle IX-X/a-e plankerelerinde mimariyle bağlantılı ve yapının içinde olduğu anlaşılan seramik, pithos parçaları, bronz ve obsidiyenden ok uçları, II 1b tabakasının buluntularını oluşturmaktadır. Ok uçları, M.Ö. 2. binyıl yerleşmesinde genel olarak bronzun yanı sıra obsidiyen kullanımının da yaygın olduğunu göstermektedir. Bu buluntu grubu arasında, IX-X/e’de ve duvar uzantısının hemen batı kenarında bir arada bulunan pithos parçaları, günlük işlevli depolama kaplarıdır. Pithos parçaları duvarın üst seviyelerinden itibaren ve batıya doğru düzgün bir sıra oluşturacak şekilde ve dik durumda tespit edilmiş ve aynı zamanda kuzeye doğru yoğunlaşarak devam etmiştir. Pithos parçalarından birinde, kalınlaştırılmış ağız kenarı üzerinde kazı tekniğinde işlenmiş “I X I” işareti görülmektedir (Resim: 6). Bu alanda yanık siyah renkte yumuşak toprak ve yer yer döküntü nitelikte kerpiçlere rastlanmıştır. Yangın izi, VIII-IX/b-d plankarede doğu-batı doğrultusunda belirgin bir siyah hat oluşturmaktadır (Resim: 7). Buna göre, mimari kalıntılar ve mimariyle bağlantılı depolama işlevine sahip pithoslar ve günlük kullanıma ait kap parçaları bir arada değerlendirildiğinde, mevcut kalıntıların bir yapıya ait ürün depolama kısmıyla ilişkilendirilmesini sağlamaktadır. Bunun yanı sıra doğu-batı yönünde, belirgin bir uzantı yapan yanık hat, olasılıkla mimaride ince-uzun hatılların kullanıldığını göstermekte ve bu alanda yangının da etkili olduğu bir tahribatın izlerini taşımaktadır. Pithosların depolama 15 Günel 2015b, 212, Abb. 15. 224 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 amaçlı kullanılması, Geç Tunç Çağı yerleşmesinin depo birimleri arasında yer alan resmi depo ve taş platform alanlarında olduğu gibi, evlerde de benzer bir depolama geleneğinin uygulandığına işaret etmektedir.16 Depo yapılarında üzeri kazı tekniğinde işaretlere sahip sığ tabakların yanı sıra bu alanda pithosun ağız kenarı üzerinde görülen işaret, ürünlerle ilgili ya da çömlekçi atölyelerine ait bir uygulamadır (Günel 2013, 379, Resim: 4). Ancak söz konusu pithosa ait işaret, tabakların üzerindeki işaretlere göre oldukça özenlidir ve ağız kenarında olmasıyla dikkati çekmektedir. Ekonomik kaynaklar arasında ürünlerin pithoslarda muhafaza edilmesi, Orta Tunç Çağı yerleşmesinde, II 2 kültür tabakasından itibaren görülmektedir ve bu uygulama, Geç Tunç Çağında yerel yönetimin kontrolünde, çok daha gelişmiş bir sisteme dayandırılmıştır.17 Çine-Tepecik’te bu geleneğin en erken uygulamaları, Kalkolitik Dönemde silolarla bağlantılı çömleklerde görülmektedir.18 Buna göre, Tepecik’te yaşayan toplumlar, yerleşik yaşamla birlikte ürünlerini önce kaba nitelikli çömleklerde depolayarak muhafaza etmişler ve bu geleneği M.Ö. 2. binyılında iri pithosların kullanıldığı ve üzerleri işaretlenerek ürünlerin belgelendiği bir sisteme dönüştürmüşlerdir. N/12 Açması’nda açığa çıkarılan kalıntıların hemen güneybatısında, X/a-b plankarelerinde, düzgün işlenmiş-levha görünümlü taşlar ve iri taşlarla örülü mimari kısmen açığa çıkarılmıştır (Resim: 8). Taşlar cins ve boyutları açısından Geç Tunç Çağı yerleşmesine ait sur ve yapılardan tanınan taşlarla benzer cinste olup, güney yönünde henüz kazılmamış O/12 Açması’nda devam etmektedir. Söz konusu duvarın yukarıda ele alınan kalıntılarla bağlantısı, O/12 Açması’ndaki kazılarla anlaşılabilecektir. Ancak duvar uzantısının üst seviyelerinde bir iskelet tespit edilmiştir (Resim: 8). G 33 No.lu birey, yarı hoker durumdadır ve doğu-batı doğrultusundadır. İskeletin açılması aşamasında kafatasının alt hizasında, biri kırık diğeri iyi durumda bronz küpe ele geçirilmiştir. Bireyin kulağında olduğu anlaşılan halka küpeler, 2013 yılında L/13 açmasında, VIII-IX/d-e plankelerde, G 28 No.lu bireye ait kafatasının kulak hizasında ele geçirilen çift bronz halka küpe ile benzer takı sanatını ve geleneği yansıtmaktadır.19 2. 2. Ö/13 Açmasında Yürütülen Kazılar Höyüğün güneyinde, N/10-12 açmalarında tespit edilen kültür tabakaları ışığında 2020 yılı kazılarına, Ö/13 Açması’nda devam edilmiştir. Açmanın I-X/a-i plankarelerinde, en üst seviyelerde yapı taşları ve aynı zamanda mimari kalıntılarla bağlantılı yerli ve Miken boya bezeli kap parçaları, Geç Tunç Çağı kültür tabakasının güney yönündeki yayılımına ışık tutmaktadır. Bu alanda, II 1 kültür tabakası kalıntıları, II 1 a ve II 1b olmak üzere iki evreli bir ayrımı ortaya 16 Günel 2012a, 59, Res. 9-11. 17 Günel 2011c, 70-72, Res. 2-9, Günel 2012b, 25, Res. 8. Geç Tunç Çağı yerleşmesinde depo birimleri üzerine Tolga Kaan Kıyak tarafından “Çine-Tepecik Geç Tunç Çağı Yerleşmesinde Ekonomik Sisteme Işık Tutan Yapılar” başlığı altında yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır. 18 Günel 2006b, 20-21, Çiz. 2, Res. 1; Günel 2014c, 87, Fig. 3, 5-6. 19 Günel 2015c, 292- 293, Res. 9-11a-b. 225 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ koymuştur (Resim: 9). Mevcut kalıntılar, I-II/h-g plankarede kuzeybatı-güneydoğu uzantısı veren taşlarla benzer derinliklerde Miken boya bezeli kap parçalarının ele geçtiği II 1a evresine; I/g-h plankarede tespit edilen kalıntılar ise, II 1b evresine aittir. II 1b evresinde, yerli seramik grubuna ait kap parçaları arasında günlük kullanıma ait kase ve çömlekler ve boya bezeli Miken kap parçaları grülmektedir. Kaselerde, ağız kenarı dışa kalınlaştırılmış, keskin profil yapan konik gövdeli örnekler, M.Ö. 2. binyılına tarihlenen Batı Anadolu seramik geleneğinin karakteristik kase tiplerini yansıtmaktadır. Ö/13 Açması’nda bu tip kaselere, yerleşim planında kuzey yönündeki kalıntılara göre belirgin bir yoğunlukta rastlanması, domestik alanların güney yönündeki konumlarına da ışık tutmaktadır. Seramik buluntuları arasında yonca ağızlı testi parçaları ve kaba nitelikli çömlekler ise, M.Ö. 2. binyıl kap repertuvarından tanınmaktadır. II 1b evresinde, depolamaya yönelik kullanım gördüğü anlaşılan in-situ pithos dip parçası korunmuştur. Bu pithos parçası, kalın bir bantla sınırlanmış bezemeye sahiptir ve N/12 Açması’nda olduğu gibi, ürünlerin pithoslarda muhafaza edildiği bir uygulamayı yansıtmaktadır. Seramiğin yanı sıra en yoğun buluntu grubunu, yontmataş endüstrisine ait obsidiyen, çakmaktaşı ve dağ kristali orak dilgileri, uçlar ile dokuma endüstrisine ait tezgah ağırlıkları ve ağırşaklar oluşturmaktadır. Bu buluntular arasında, VI/g-h plankarelerde makara biçimli tezgah ağırlıkları; I/d-e, VII/c, VII/ı ve III/g plankarelerde ise, aralarında bezeli örneklerin de yer aldığı konik biçimli ağırşakların bir arada bulunması, tekstil üretiminin evlerde günlük yaşamın uğraşıları arasında yer aldığına göstermektedir (Resim: 10-12). Ağırlık ve ağırşakların yanı sıra III/c’de bronz bir iğne ise, dokumayla ilgili kullanıma ait bir ip ucudur. Ö/13 Açması’nda açığa çıkarılan II 1a-b evrelerine ait bu kalıntılar, N/11-12 açmalarında olduğu gibi, güney ve güneybatıya doğru genişleyen bir yerleşim planını vermektedir.20 Ö/13 açmasında derinleşme çalışmaları, M.Ö. 2. binyılından daha erkene uzanan kalıntılara ışık tutmuştur. II-III/e-g plankarede üst tabaka nedeniyle kısmen korunmuş bir pithos tespit edilmiştir (Resim: 13). Pithos, doğu-batı yönünde yatay yerleştirilmiştir ve ağız kısmı doğu yönünde olup, ağız kenarı farklı boyutta taşlarla kapatılmıştır. Pithosun buluntu durumu, höyükte önceki yıllarda tespit edilen ve Erken Tunç Çağına tarihlenen pithos mezarlarla benzerdir.21 Pithos mezarın tahribatına bağlı olarak iskelete ait kemikler de kısmen korunmuştur. G 34 no.lu bireye ait bu mezarda bulunan iki ufak boyutta kap mezar eşyasıdır. Pithos mezarın kaldırılması sırasında alt seviyelerden, III/f plankare yarısı korunmuş bir depas (Resim: 14) ve bronz bir halka ise, G 34 No.lu bireye ait takı olmalıdır.22 Önceki yıllarda Erken Tunç Çağına ait tespit edilen pithos mezarların yanı sıra, G 34 No.lu mezar, bu döneme ait mezarlara güney yönünde rastlanabileceğini göstermiştir. Höyüğün stratigrafik gelişiminde en erken kültür tabakası Orta Kalkolitik Döneme tarihlenmektedir. Bu dönem, yukarıda ele alınan N/10 Açması‘nda tespit edilmiş ve güney yönünde ise, Ö/13 Açması‘nda, I-VI/c-f plankarelerindeki derinleşme çalışmalarında takip 20 Günel 2007, 236- 240, Çiz. 4, 6, 7. 21 Günel 2012b, 26-27, Res. 9; Günel 2013, 380-381, Res. 3; Günel 2014d, 114, Res. 6. 22 Depas Amphikypellon olarak tanımlanan kaplar ve alt tipleri; Podzuweit 1979, 151-153, Taf. 6.Ia-c; II-III. 226 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 edilmiştir. Perdah bezeli kap parçaları, kaba nitelikli çömlekler, IV kültür tabakasının Orta Kalkolitik seramik geleneğini yansıtmaktadır. Öte yandan III/e plankarede toplu halde ve yoğun ele geçirilen hayvan kemikleri ve deniz kabukları, tüketim artıklarını oluşturmaktadır. Benzer seviyelerde ve yakın alanda bulunan testi ve çömlekler de Kalkolitik insanının beslenme geleneğine ve kullandığı kap repertuvarına ışık tutmaktadır (Resim: 15). Çine-Tepecik’te 2019 ve 2020 yılı arazi çalışmaları, güney ve güneybatı yönünde genişleyen bir yerleşim modelini ortaya koymaktadır. Kazılarda açığa çıkarılan kültür tabakaları, Kalkolitik Dönemden Geç Tunç Çağına değin takip edilebilecek uzun bir yerleşim sürecinin buluntularını vermiştir. 3. DİSİPLİNLERARASI ÇALIŞMA ALANLARI 2019-2020 yılında arazide yürütülen kazıların yanı sıra farklı disiplinlere ait çalışmalara yer verilmiştir. Bu çalışmalar, kazılarda ele geçirilen yontmataş aletlerin cinsleri ve işlevsel açıdan değerlendirmeleri ve aynı zamanda kendi içinde yoğunluklarını ele alan veri çalışmalarıdır. Diğer bir disiplinlerarası çalışma, toplumların beslenme geleneklerinin anlaşılmasını sağlayan arkeobotanik incelemelerdir. Ayrıca jeofizik/jeomanyetik ölçüm işlemleriyle, kültür tabakalarının güney yönündeki uzantısına ilişkin verilerin elde edilmesi mümkün olmuştur. Öte yandan Çine-Tepecik kazılarına yönelik Dijital Çine-Tepecik Projesi kapsamında, seramik buluntularından bir grup üzerine bir çalışma başlatılmıştır. 3.1. Yontmataş Endüstrisi Buluntuları Çine-Tepecik 2019 kazılarında disiplinlerarası çalışma alanlarından biri, yontmataş buluntuları üzerinedir.23 Bu çalışmada, N-10, N-11, N-12, N-14 ve O-10 açmalarına ait çakmaktaşı, obsidiyen, kaya kristali ve kuvarstan olmak üzere çeşitlilik gösteren buluntu grubu ele alınmıştır. Söz konusu çalışmalarda hammadde yapıları ile teknolojik ve tipolojik özellikleri belirlenerek, elde edilen veriler bilgisayara girilmiş ve çizimleri yapılmıştır. Yontmataş buluntular üzerinde yapılan ön değerlendirme sonucunda, Geç Tunç Çağı buluntu grubunda obsidiyen kullanımının daha yoğun olduğu gözlenmiştir. Obsidiyen buluntular üzerine yapılan makroskobik incelemeler, buluntuların büyük bir çoğunluğunun Melos Adası kökenli olduğu, çok daha az bir bölümünün ise Giali Adası ve Orta Anadolu (Nenezi ve Göllüdağ) kaynaklı olduğunu göstermiştir. Obsidiyen kullanımın yanı sıra oransal dağılımda, obsidiyenden sonra çakmaktaşı kullanımı dikkat çekmektedir. Buluntular arasında kaya kristali ve kuvars örneklerine de rastlanmıştır. Melos obsidiyen buluntuları arasında, prizmatik ve piramit biçimli çekirdek ile birlikte omurgalı ve dönümlü dilgi ve çekirdek tablasının bulunmuş olması ise, Geç Tunç Çağında yongalamanın yerleşim yerinde yapılmış olduğunu ortaya koymaktadır. Bu kanıtlar, Melos obsidiyenin Çine-Tepecik’e çekirdekler halinde getirildiğini ve ilk yongalamanın da yerleşim 23 Çine-Tepecik yontmataş endüstirisine ait aletler, Doç. Dr. Neyir Kolankaya-Bostancı (Hacettepe Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü) tarafından çalışılmış ve ön rapor kapsamında bir değerlendirme yapılmıştır. Burada sunulan değerlendirmeler, Doç. Dr. Neyir Kolankaya-Bostancı’nın verdiği rapora dayanmaktadır. 227 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ yerinde yapıldığına işaret etmektedir. Bununla birlikte yüzeyinde kabuk kalıntısına rastlanan dilgicik ve yongaların varlığı, Melos obsidiyenin bir kısmının da kabukları tam olarak soyulmamış ön formu verilmiş çekirdekler halinde getirilmiş olduğunu göstermektedir. Öte yandan çakmaktaşı, kaya kristali ve kuvarsın kullanıldığı, baskılama ve dolaylı vurma tekniğiyle dilgi ve dilgicik üretiminin yapıldığı bir endüstri yer almaktadır. Öte yandan Kalkolitik Dönem obsidiyen buluntularıyla ilgili olarak, teknolojik anlamda obsidiyen işlemeciliğinin Geç Tunç Çağına göre daha profesyonel olduğu gözlenmiş ve ayrıca yongalanan taşımalıkların da daha büyük boyutlu olduğu görülmüştür. Kalkolitik Dönem kültür tabakasında Melos kökenli obsidiyenin yanı sıra Giali obsidiyenin çok daha yoğun kullanıldığı ve özellikle daha büyük boyutlu olduğu dikkati çekmiştir. Ayrıca kaya kristalinden yongamsı dilgi üretiminin de Kalkolitik dönem yerleşmesinde gerçekleşmiş olduğu tespit edilmiştir.24 3.2. Arkeobotanik Çalışmalar Arkeobotanik incelemelerde, depo yapılarına ait pithosların toprak analizi yapılmış ve farklı tahıl ürünlerine rastlanmıştır.25 Bu çalışmada, özellikle buğday ve arpa en yoğun ele geçirilen ürünler arasında yer almaktadır. Bu ürünlerin yanı sıra mercimek, üzüm tohumu ve zeytin çekirdeği ele geçirilen kalıntılardır. Ön incelemelere göre, Tepecik Geç Tunç Çağının ekonomisinde tahıl öne çıkan beslenme kaynağıdır ve ürün depolamasında da öncelikli olduğu dikkati çekmektedir. 3.3. Jeomanyetik/Jeoelektrik ve Jeoradar İncelemeler ve Uygulanan Çalışma Yöntemi Çine-Tepecik 2019 yılı kazılarında, jeomanyetik/jeoelektrik ve jeoradar çalışmalarda, ölçümlerde doğru akım özdirenç (DAÖ) ve manyetik çalışma yöntemi uygulanmıştır. Söz konusu teknik ölçümler, yerleşim alanının güney yönündeki yayılımının anlaşılması amacıyla O-Ö/10-15 açmalarını içine alan henüz kazılmamış alanda gerçekleştirilmiş ve ölçümlere dayalı kalıntılar belirlenmiştir.26 3.4. Dijital Çine-Tepecik Projesi Dijital Çine-Tepecik Projesi kapsamında, kazı çalışmalarında tespit edilen arkeolojik buluntular dijital yöntemler kullanılarak değerlendirilmektedir.27 Bu buluntular arasında en yoğun grubu oluşturan kap parçalarıyla ilgili bir çalışmaya gidilmiştir. Geç Tunç Çağı yer24 Çine-Tepecik yontmataş endüstri yayınları için Bkz.: Kolankaya-Bostancı 2018, 145-160; Kolankaya-Bostancı, Carter ve Weir 2020, 83-95. 25 Arkeobotanik incelemeler, Dr. Tom Maltas (Oxford Üniversitesi, İngiltere) tarafından gerçekleştirilmiş ve ön rapor hazırlanmıştır. 26 Höyükte, jeofizik, jeoelektirik, jeomanyetik ölçümler, Prof. Dr. Emin Candansayar (Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü) tarafından yapılmıştır. 27 ‘Dijital Çine-Tepecik Projesi’ ile ilgili verilerin toplanması ve Yapay Zeka programına uyarlanmasına ait çalışmalar, Tolga Kaan Kıyak (Hacettepe Üniversitesi, Arkeoloji Anabilim Dalı Doktora öğrencisi) tarafından yürütülmektedir. 228 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 leşmesinde, kentin bölgelerarası kültürel ve ticari etkilişimini yansıtan boya bezeli Miken seramikleri ele alınarak, yapay zeka teknolojisindeki belli yöntemler uygulandırılarak değerlendirilmektedir. 2004 yılından itibaren yerleşimde ele geçen Miken seramikleri bu çalışmanın ana materyalini oluşturmaktadır. Miken seramiklerine ait örnekler üzerinde ilk olarak ayrıntılı bir tanımlama yöntemi ile eserlerin dijital uygulanabilirliği dikkate alınmıştır. Bu malzeme grubuyla ilgili öncelikle malzeme-teknik özellikleri, formları ve süsleme biçimlerinin detaylı bir veri bankası oluşturulmuştur. Çine-Tepecik merkezinin yanı sıra, çağdaşı diğer yerleşimlerde bulunan Miken seramik örnekleri kaynak ve internet taramasıyla detaylı bigileri veri bankasına kaydedilmiştir. Bu veri bankasında yer alan Miken seramiklerinin bulunduğu merkez, kronolojik ayrımı, kap formu ve üzerlerinde bulunan motif ya da figürlerin detaylı tanımı yapılmıştır. Bu tanımlamalar doğrultusunda, Ege ve Anadolu Geç Tunç Çağına ait Miken seramiği üzerinde görülen motifler sınıflandırılmış ve tipolojik bir ayrıma gidilmiştir. Miken boya bezeli seramiklerle ilgili veri bankasının önemli bir bölümünü, Çine-Tepecik kazılarından ele geçen ve özgün bir malzeme olan buluntular oluşturmaktadır. Buna göre, Çine-Tepecik Kazısı arşivinden ve internet kaynaklarından elde edilen veriler dijital modelleme yönteminde, özellikle veri bankasının oluşturulmasında, alt başlıklar halinde belirli kriterler belirlenmiş ve buna göre, erişilebilen kaynaklardan veriler toplanmıştır. Bu çalışma programında oluşturulan veri bankası bilgisayar ortamında yapay zeka teknolojisi ile çapraz sorgulanması sağlanmış ve farklı merkezlerden ele geçen seramikler, motifleri açısından bir arada değerlendirilmiştir. Çine-Tepecik Geç Tunç Çağı Miken seramiklerinin Ege’de, Yunanistan, Kiklad ve Dodecanese adaları, Doğu Akdeniz Bölgesi’nde ise, Kıbrıs ve Mısır’da yer alan yerleşimlere ait Miken seramiklerindeki motifler ve motif benzerlikleri tespit edilmiştir. Ele alınan motiflerin kendi içinde farklı tipleri bulunmakla birlikte 51 adet ana motif saptanmıştır. Miken seramiklerinde işlenen motiflerin fotoğraları bilgisayar ortamına aktarılmış ve yapay zeka teknolojileriyle ‘derin öğrenme’ yöntemi kullanılarak motifler bilgisayara öğretilmiştir. Bu işlemin gerçekleştirilme aşamasında, her motife ait oldukça fazla sayıda ve farklı çeşitte fotoğraf yüklenip, bilgisayara motiflerin öğretilmesi çalışılmıştır. ‘Dijital Çine-Tepecik Projesi’ kapsamında gerçekleştirilen bu çalışma sonucunda, oluşturulan sistem %81 oranında doğruluk değerine sahip olduğunu ve bu sonuçların başarılı olarak kabul edileceğini ortaya koymuştur. KAYNAKÇA GÜNEL, S. 2006a, A New Early Settlement on the Plain of Çine (Marsyas) in Western Anatolia: Tepecik Höyük in the Light of Surface Survey, A. Erkanal-Öktü et al. (eds.) Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması. Studies in Honor of Hayat Erkanal, Cultural Reflections, İstanbul: Homer Kitabevi, 401-410. GÜNEL, S. 2006b, Çine - Tepecik Höyüğü 2004 Yılı Kazıları, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 19-28. 229 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GÜNEL, S. 2007, Çine - Tepecik Höyüğü 2005 Yılı Kazıları, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, Ankara: Kültür ve Turizm bakanlığı Yayını, 231-246. GÜNEL, S. 2008, Çine - Tepecik Höyükte Bulunan Mermer İdoller, Muhibbe Darga Armağanı, T. Tahran, A. Tibet ve E. Konyar (eds.), İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi Yayını, 251-260. GÜNEL, S. 2010, Mycenaean cultural impact on the Çine (Marsyas) plain, southwest Anatolia: the evidence from Çine-Tepecik, Anatolian Studies, 60, 25-49. GÜNEL, S. 2011a, Ein Terrakotta-Modell aus Çine-Tepecik, Istanbuler Mitteilungen 61, 7-20. GÜNEL, S. 2011b, Çine-Tepecik Kazıları Işığında Bölgenin Tarihöncesi Kültürleri Üzerine Bir İnceleme, Karadeniz’den Fırat’a Bilgi Üretimi. Önder Bilgi’ye Armağan Yazılar, A. Öztan – Ş. Dönmez (eds.), İstanbul: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 217-232. GÜNEL, S. 2011c, Çine-Tepecik 2009 Yılı Kazıları, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 9-80. GÜNEL, S. 2012a, Menderes Bölgesinde MÖ. 2. Binyıl Kenti: Çine-Tepecik, Colloquıum Anatolicum XI, 55-80. GÜNEL, S. 2012b, Çine-Tepecik 2010 Yılı Kazıları, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 19-37. GÜNEL, S. 2013, Çine-Tepecik 2011 Yılı Kazıları, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 377-386. GÜNEL, S. 2014a, M.Ö. 2. Binde Çine-Tepecik Yerleşmesinin Batı Anadolu Arkeolojisindeki Yeri ve Katkıları, N. Çınardalı-Karaaslan, A. Aykurt, N. Kolankaya-Bostancı ve Y. H. Erbil (eds.), Armağan Erkanal’a Armağan, Anadolu Kültürlerine Bir Bakış / Compiled in Honor of Armağan Erkanal, Some Observation on Anatolian Cultures, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayını, 243-256. GÜNEL, S. 2014b, Çine-Tepecik Erken Tunç Çağı Taş Kap ve İdolleri / Early Bronze Age Stone Vessels and Idols of Çine-Tepecik, A. Engin, B. Helwing ve B. Uysal (eds.), armizzi: Engin Özgen’e Armağan / Studies in Honor of Engin Özgen, Ankara, 165-173. GÜNEL, S. 2014c, New Contributions regarding Prehistoric Cultures in Meander Region: Çine-Tepecik, B. Horejs - M. Mehofer (eds.), Western Anatolia before Troy. Proto-Urbanisation in the 4th millennium BC?, Wien, 83-103. GÜNEL, S. 2014d, Çine-Tepecik 2012 Yılı Kazıları, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 111-123. GÜNEL, S. 2015a, Çine-Tepecik: New Contributions on Late Bronze Age Cultures in Western Anatolia, N. Chr. Stampolidis, Ç. Maner, K. Kopanias (eds.) NOSTOI. Indigenous Culture, Migration, Integration in the Aegean Islands, Western Anatolia during the Late 230 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 Bronze Age-Early Iron Age, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 607-626. GÜNEL, S., 2015b, Ein Zentrum mit interregionalen Beziehungen in Westanatolien in der Bronzezeit: Çine-Tepecik/Bronz Çağında Batı Anadolu’da Bölgelerarası Bağlantıları Gösteren Bir Merkez: Çine-Tepecik, Anatolien-Brücke der Kulturen. Aktuelle Forschungen und Perspektiven in den deutsch-türkischen Altertumswissenschaften, Ü. Yalçın – H. D. Bienert (eds.), Bochum, Bonn: Grafisches Centrum Cuno GmbH&Co.KG, 205-216. GÜNEL, S. 2015c, Çine-Tepecik 2013 Yılı Kazıları, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara: 287-299. GÜNEL, S., 2016a, A New Centre of Intercultural Relations in Western Anatolia during the Late Bronze Age: Çine-Tepecik, Proceedings of the 9th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, O. Kaelin, H-P. Mathys, R. A. Stucky (eds.), Basel: University of Basel, 347-359. GÜNEL, S. 2016b, Çine-Tepecik 2014 Yılı Kazıları, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 201-214. GÜNEL, S. 2017, Çine-Tepecik 2015 Yılı Kazıları, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı 3, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 239-252. GÜNEL, S. 2018a, The Prehistoric Culture in Çine-Tepecik and Its Contribution to the Archaeology of the Region, S. Dietz, F. Mavridis, Z. Tankosić, T. Takaoğlu (eds.), Communities in Transition: The Circum-Aegean Area During the 5th and 4th Millennia BC, Oxford: Oxbow Books, 538-547. GÜNEL, S. 2018b, Çine-Tepecik 2016 Yılı Kazıları, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 101-112. GÜNEL, S. 2019, Çine-Tepecik Höyüğü 2017 Yılı Kazıları, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı 3, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara, 415-428. GÜNEL, S., KANBER, N. ve KIYAK, T. K. 2020, Çine-Tepecik Höyüğü 2018 Yılı Kazıları, 41. Kazı Sonuçları Toplantısı 4, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 185-200. KOLANKAYA-BOSTANCI, N. 2018, Çine-Tepecik 2016 Yılı Yontmataş Endüstrisi. 33. Arkeometri Sonuçları Toplantısı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 145-160. KOLANKAYA-BOSTANCI, N., CARTER, T. ve WEIR, E. 2020, Çine-Tepecik Höyük Obsidiyen Tedarik ve Takas Sistemi. Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37 (1), 83-95. PODZUWEIT, Chr. 1979, Trojanische Gefäßformen der Frühbronzezeit in Anatolien, der Ägäis und angrenzenden Gebieten, Mainz am Rhein. 231 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Resim 1: Çine Çayı ve ova; Çine-Tepecik’in konumu. Resim 2: Çine-Tepecik yerleşim planı. 232 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 Resim 3: N/10-12 açmaları; II 1 kültür tabakası. Resim: 4: N/11 Açması; II 1 kültür tabakası, piramit biçimli ağırlık. 233 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Resim 5: N/12 Açması; II 1 kültür tabakası, depolama işlevli pithos parçaları. Resim 6: N/12 Açması; II 1 kültür tabakası, ağız kenarı işaretli pithos parçası. 234 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 Resim 7: N/12 Açması; II 1 kültür tabakası, yanık alan. Resim 8: N/12 Açması; G 33 no.lu iskelet ve II 1 kültür tabakası mimari kalıntı. 235 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Resim 9: Ö/13 Açması; II 1 kültür tabakası. Resim 10: Ö/13 Açması; bezeli ağırşak. Resim 11: Ö/13 Açması; bezeli ağırşak. 236 2019-2020 YILI KAZI ÇALIŞMALARI/ CİLT 4 Resim 12: Ö/13 Açması; makara biçimli ağırlık. Resim 13: Ö/13 Açması; G 34 No.lu pithos mezar. 237 KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Resim 14: Ö/13 Açması; G 34 No.lu pithos mezara ait depas. Resim 15: Ö/13 Açması; in-situ kaplar. 238