Hadîkatü’s-selâtîn

Bartın Üniversitesi Bartın ve Yöresi Tarih‐Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Çeşm‐i Cihan Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları E‐Dergisi ISSN: – Cilt: Sayı: Yaz BARTIN Bartın Üniversitesi Çeşm-i Cihan: Tarih K“lt“r ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, ISSN: 2149–5866 Cilt 3, Sayı 1, Yaz 2016 BARTIN – TÜRKİYE Bartın ve Yöresi Tarih – K“lt“r Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (BAYTAM) Sahibi / Owner Doç. Dr. Mustafa HİZMETLİ Bartın ve Yöresi Tarih – Kültür Araştırmaları Uyg. ve Araş. Merkezi (BAYTAM) Müdürü Editör / Editor Doç. Dr. Mustafa HİZMETLİ Editör Yardımcıları / Assistants of Editor Yrd. Doç. Dr. Gülcan AVŞİN GÜNEŞ Yrd. Doç. Dr. Fatma BAĞDATLI ÇAM Yrd. Doç. Dr. Melek SARI GÜVEN Öğr. Gör. Tunay KARAKÖK Yayın Kurulu / Editorial Board Prof. Dr. Hacı İbrahim DELİCE Prof. Dr. İsmet EMRE Prof. Dr. İlhan ERDEM Prof. Dr. Seyfullah KARA Doç. Dr. Mustafa HİZMETLİ Doç. Dr. Ahmet EFİLOĞLU Doç. Dr. Cevdet YAKUPOĞLU Yrd. Doç. Dr. Ramazan ARSLAN Yrd. Doç. Dr. Fatma BAĞDATLI ÇAM Yrd. Doç. Dr. Emrah ÇETİN Yrd. Doç. Dr. Murat KUL (Bartın Üniversitesi) (Aksaray Üniversitesi) (Ankara Üniversitesi) (Karabük Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bülent Ecevit Üniversitesi) (Kastamonu Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) Bu Sayının Hakemleri / Referees of This Issue Prof. Dr. İlhan ERDEM Prof. Dr. Mustafa GÜLER Doç. Dr. Mustafa HİZMETLİ Doç. Dr. Alsou KAMALİEVA Doç. Dr. Süleyman ÖZBEK Doç. Dr. Özcan SEZER Yrd. Doç. Dr. Atıf AKGÜN Yrd. Doç. Dr. Fatma BAĞDATLI ÇAM Yrd. Doç. Dr. Emrah ÇETİN Yrd. Doç. Dr. Gönül ERDEM NAS Yrd. Doç. Dr. Ş. Seher EROL ÇALIŞKAN Yrd. Doç. Dr. Hasan Hüseyin GÜNEŞ Yrd. Doç. Dr. Dilek HERKMEN Yrd. Doç. Dr. Umut KEDİKLİ Yrd. Doç. Dr. Haluk ÖNER I (Ankara Üniversitesi) (Afyon Kocatepe Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Gazi Üniversitesi) (Bülent Ecevit Üniversitesi) (Ege Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Düzce Üniversitesi) (Karabük Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) Danışma Kurulu / Advisory Board Prof. Dr. Hacı İbrahim DELİCE Prof. Dr. İsmet EMRE Prof. Dr. İlhan ERDEM Prof. Dr. Seyfullah KARA Doç. Dr. Mustafa HİZMETLİ Doç. Dr. Ahmet EFİLOĞLU Doç. Dr. Cevdet YAKUPOĞLU Yrd. Doç. Dr. Fatma BAĞDATLI ÇAM Yrd. Doç. Dr. Murat KUL (Bartın Üniversitesi) (Aksaray Üniversitesi) (Ankara Üniversitesi) (Karabük Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bülent Ecevit Üniversitesi) (Kastamonu Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) Dizgi / Typographic Okt. Can ŞEN İletişim Adresi / Correspandence Address Bartın Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Kat 3, Oda No: 305 74100 Merkez - BARTIN Telefon / Phone 0378 223 5246 / 5140 Faks / Fax 0 378 223 5230 e-mail [email protected] [email protected] Internet http://baytam.bartin.edu.tr/ http://cesmicihan.bartin.edu.tr/ © Copyright: BÜ Bartın ve Yöresi Tarih – K“lt“r Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (BAYTAM) Çeşm-i Cihan yılda iki sayı olarak yayınlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Dergide yer alan yazılarda ileri s“r“len gör“şler yazarlara aittir. Dergi yayın kurallarına http://cesmicihan.bartin.edu.tr/ adresinden ulaşılabilir. Dergimizin Tarandığı İndeksler II ÇEŞM-İ CİHAN Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi Cilt: 3 Sayı: 1 ISSN: 2149–5866 Yaz 2016 İÇİNDEKİLER Doç. Dr. Mustafa HİZMETLİ Editörden ………………………………………………................................................................................................. 1 Yrd. Doç. Dr. Özg“r TOKAN XI. Asırda Selçuklular’da Tuğrâ ……………………….……………………….……………………….…………... 2 MAKALELER Yrd. Doç. Dr. Zahide PARLAR Derleme Sözlüğü’nde Kuru Yemiş, Çerez Anlamında Kullanılan Kelimeler ……………………. Okt. Can ŞEN Bir Deneysel Şiir İmkânı Olarak Seyhan Erözçelik’in Şiirlerinde Bartın Ağzı …………………… Okt. Tuğba TEKE Cengiz Aytmatov’un G“n Olur Asra Bedel Romanı ile Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban Romanlarında Halk Edebiyatı ve Folklor Unsurları …………………………………………... G“rkan CEVGER 1 Numaralı Karaman Ahkâm Defteri’nin Şekil ve İçerik Yön“nden Değerlendirilmesi ……... Berna KURT Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bartın )rmağının Ticari Hayattaki Yeri …………………………………. 21 33 46 65 85 İsmail Hakkı ÜNLÜ T“rkmenistan’ın Tarafsızlık Politikasının Bölgesel Gerçekliği ………………………………………... 95 Yrd. Doç. Dr. G“lcan AVŞİN GÜNEŞ Hadîkat“'s-Selâtîn ……………………………………………………………….………………………………………. 103 KİTAP TANITIMI Asporça Melis KESER Kıbrıs’ta Karadeniz’in Kahraman Evlatları ………………...………….………………………………………. 106 Fevzi YETKİN Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Belge ve Fotoğraflarla Bartın Üzerine Bazı Dikkatler ……………… 122 Fevzi YETKİN Bartın Üniversitesi Tarafından Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Gerçekleştirildi ……………………………………………………………….…………………………………………… 124 HABER III Bartın ve Yöresi Bartın Üniversitesi HADÎKATÜ'S-SELÂTÎN – Yrd. Doç. Dr. Gülcan AVŞİN GÜNEŞ Tarih – K“lt“r Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (BAYTAM) Çeşm-i Cihan: Tarih K“lt“r ve Sanat Araştırmaları E - Dergisi ISSN: 2149–5866 Cilt 3,Sayı 1,s. 103-105, Yaz 2016 BARTIN – TÜRKİYE HADÎKATÜ'S-SELÂTÎN Yrd. Doç. Dr. G“lcan AVŞİN GÜNEŞ* Araştırmacılar için tarihle meşgul olmak, unutulmuş olanı ya da mazinin derinliklerinde bulunmayı bekleyeni ortaya çıkarmak cazip olduğu kadar meşakkatli de bir iştir. Bu yolda muhatabını zorlayan en önemli meselelerden biri kaynak kullanımıdır. Elinde olanla yetinmesi icap eden ve çıkarımları yararcasına kaynakla için mevcut kullanan belgeleri araştırmacının, karşılaşmasının heyecan kılı yeni kırk bir vericiliği yadsınamaz. İşte burada tanıtımını yapacağımız eser (adîkatü’s-Selâtîn tam da bu anlattığımız duruma örnek teşkil etmektedir** T“rk Tarih Kurumunun 1 yılı yayınlarından olan ve Celâl-zâde Sâlih Çelebi tarafından kaleme alındığı d“ş“n“len eser, Hasan Y“ksel ve H. İbrahim Delice tarafından ilim d“nyasına tanıtılmış, daha doğru bir ifadeyle kazandırılmıştır. T“rk Tarih Kurumunda negatifleri bulunan ancak aslına T“rkiye’deki belli başlı k“t“phanelerde yapılan araştırmalarda rastlanmayan eser, titiz bir çalışma ile meçhul kalmaktan kurtarılmıştır. (adîkatü’s-Selâtîn’i hazırlayan akademisyenlerden Hasan Y“ksel’in tarih ve H. İbrahim Delice’nin edebiyat bilim dallarından olmaları, eserin her iki disiplinin göz“yle incelenmesini m“mk“n kılmıştır. Eser hem tarihi olaylara ışık tutan taraflarının, hem de dil ve edebiyata konu olan yönlerinin, dönemin k“lt“r ve zihniyetinin vurgulanmasını sağlamıştır. Disiplinler arası entegrasyon ve koordinasyonun mahsul“ olan çalışmaların, ferdî çalışmalardan kimi yönleriyle öne geçtiği ilim d“nyasında, bu eserin de numuneler arasına gireceği muhakkaktır. Eserin ilmî kıymeti, pek çok yeni bilgiyi araştırmacının istifadesine sunmasından ileri gelmektedir. XV). y“zyıl m“elliflerinden olan Celâl-zâde Sâlih Çelebi, diğer pek çok m“ellif gibi Bartın Üniversitesi, Edebiyat Fak“ltesi, Tarih Böl“m“ Celâl-zâde Sâlih Çelebi, (adîkatü’s-Selâtîn (İnceleme-Metin), haz. Hasan Y“ksel, H. İbrahim Delice, TTK Basımevi, Ankara 1 . * ** 103 HADÎKATÜ'S-SELÂTÎN – Yrd. Doç. Dr. Gülcan AVŞİN GÜNEŞ Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminin kronolojisini yazmıştır. Osmanlı tarihinin ilk dönemlerine dair verdiği bilgiler çoğunlukla kuruluş dönemi kaynaklarıyla ört“şse de kimi bilgilerin orijinalliği dikkat çekmektedir. Ayrıca dil ve “slubu kaynağı özel kılmaktadır. Kuvvetle muhtemel m“ellif hattı olması da vurgulanması gereken bir hususiyettir. Kitapta, izlenilen yönteme ilaveten eserin hususiyetleri ve kıymetine dair sayfalık bir izahatten sonra, bu çalışmanın ortaya konmasında m“racaat edilen eserlerin yer aldığı bir bibliyografya eklenmiştir. Matbu’ hale getirilmiş ve dipnotlandırılmış metin 6 sayfadan m“rekkeptir. Ayrıca eserin sonunda oluşturulmuş bir dizin bulunmaktadır ki toplamda sayfalık bir basılı eser meydana çıkmıştır. Kitabın sonuna Osmanlıca metnin orijinal haliyle dijital ortamda eklenmesi araştırmacılar için oldukça önemli bir artıdır. (adîkatü’s-Selâtîn’in “slubu kendine has olup incelenmeye değerdir. Nesir şeklinde anlatıların yanında beyit ve nazım ilaveleriyle zenginleştirilmiş bir metin göze çarpmaktadır. Ayrıca ayet, hadis ve özl“ sözlere yer verilmiş olduğu gör“lmektedir. M“ellif, kendisinin senelerce belâgât tahsil ettiğine vurgu yapmakta ve eserinin nesir ve nazıma âgâh olanlarca anlaşılacak kıymette olduğunu ifade etmektedir. Muhteviyatına bakıldığında, tevhid" faslından sonra, Osmanlı Devletinin kuruluşuna dair yazılmış kroniklerde görd“ğ“m“z klasik d“zen “zere, hanedanın kökeninin ve Anadolu’ya gelişlerinin anlatıldığı gör“lmektedir. Bunun ardından Osmanlı sultanlarından Osman Gazi, Orhan Gazi, Birinci Murad, Yıldırım Bayezid, İsa Çelebi, Musa Çelebi ve Emir S“leyman’ın hikâyelerini anlatmış ve Mehmed Çelebi’nin öl“m“yle eserini tamamlamıştır. M“ellifin Fetret Devri'yle ilgili bazı bilgilerde olduğu gibi, daha önce başka eserlerde geçmeyen tarihî bilgiler verdiği ve özg“n bir eser kaleme almış olduğu kabul edilmektedir. Eserin inceleme ve tam metninin araştırmacıların hizmetine sunulmasının b“y“k bir emeğin mahsul“ olduğunu anlamakla birlikte, gör“len bazı olumsuzlukları zikretmenin çalışmanın kemaliyatı açısından önemli olduğunu d“ş“nmekteyiz. Şöyle ki esas metinde yer alan ve t“m“ Farsça olan başlıkların terc“mesinde bazı hatalar dikkat çekmektedir. Örneğin 6 . sayfada yer alan başlıkta Dâstân ender tevcîh-i Sultân Gâzi ez Dimetoka be tahtgâh-ı firdevs-iştibâh Burusa ifadesi, Sultanın Dimetoka’dan ş“phesiz cennet olan payitahtı Bursa’ya tevecc“h“ destanı şeklinde terc“me edilmiştir. Oysa burada ş“phesiz cennet olan terc“mesi hatalıdır. Muhtemelen buradaki iştibâh kelimesinin benzeyen anlamına geldiği gözden kaçmıştır. Yine 1 . sayfada yer verilmiş olan başlıkta …ve intikâl-i Sultân Merhum Yıldırım Han… kısmında yer alan intikâl kelimesinin kaf yerine kef ile yazıldığı gör“lmektedir. Oysa cd’de verilen orijinal metinde 1 b pozunda kelimenin olması gerektiği gibi kaf ile yazıldığı gör“lmektedir. Bu da metnin matbû' hale getirilirken hata yapıldığını göstermektedir. Bunların t“m manayı etkileyecek derecede b“y“k hatalar olmadığı fakat 104 HADÎKATÜ'S-SELÂTÎN – Yrd. Doç. Dr. Gülcan AVŞİN GÜNEŞ eserin tarihçilik yanında dil ve edebiyat bakımından da hizmeti öngör“ld“ğ“ne göre, sonraki basımda gözden geçirilmesinde fayda olduğu kanaatindeyiz. Netice olarak Hasan Y“ksel ve H. İbrahim Delice’nin önemli bir eseri g“n y“z“ne çıkarmaları ve araştırmacıların istifadesine sunmaları takdire şayandır. Ç“nk“ tarihî kıymeti herkesçe malum olan kroniklerin gelecek çalışmalarda kullanılması ile çalışmaların artışına katkı sağlayacağı ve bu sahada çalışan araştırmacılara ışık tutacağı malumdur. Gayet m“tevazı bir dizgi ve tasarımla sunulan eserin muhteviyat bakımından önemi aşikârdır. Umulur ki, Hasan Y“ksel ve H. İbrahim Delice’nin bu çalışmaları, ilmî istifadeye sunulmayı bekleyen diğer eserleri de peşinden s“r“klesin. 105