İslam’da Din Hürriyeti’nin Temelleri

kelamî yaklaşımla Islamda Din Ozgurlugunun Temelleri Kitabın girişinde, din özgürlüğünün tanımı, insan hakları içinde yeri, dinin ve din özgürlüğünün insan için önemi ve İslam’daki yerine ilişkin bilgiler verilmiştir. ilk bölümünde, bireyin kendi iradesi ve aklıyla kullanacağı din hürriyetine saygıyı gerektiren İslamî ilkeler, özellikle nakilden delilleri gösterilerek ele alınmıştır. İkinci bölümde, İslam’ın, toplumda farklı dinlerin bir arada barış içinde yaşayabilmesini ifade eden sosyal çoğulculuğu nasıl değerlendirdiği araştırılacak, konunun gerektirdiği ölçüde, din özgürlüğü bağlamında tartışılan İslamî kavramlar ele alınacaktır. Son bölümde de dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez haklarından olan din özgürlüğünün neleri içerdiği araştırılmıştır. İşlenen konulara, bazen meselelerin fıkhî yönlerine değinilmekle birlikte, kelam ilmi açısından; İslam inancının içerdiği insan, toplum, hayat, siyaset ve medeniyet anlayışı açısından yaklaşılmıştır. Din hürriyetinin içeriğine, dinin nüvesini oluşturan imanın mahiyetinden hareketle varılmaya çalışılmıştır. İslam din özgürlüğü konusunda sıklıkla gündeme gelen - ehl-i kitap dışındaki gayr-i Müslimlerle, özellikle putperestle zımmet (vatandaşlık) akdi yapılıp yapılamayacağı, - gayr-i müslimlerle insanî ilişkilerin ve onları dost edinmenin İslam’da yasaklanıp yasaklanmadığı; - irtidatın –İslam fıkhına göre- cezalandırılmasının nedeni ve cezanın kesin delile dayanıp dayanmadığı da; - cihad ve fitne kavramları bu bölümde ele alınan önemli meselelerdendir.

DergiPark (Istanbul University), 2023

The issue revolves around understanding the Qur'an. The limits of cognition, encompassing the factors that determine a person's understanding of the Qur'an, are as vast as what the individual comprehends and interprets from science, wisdom, customs, rights and laws, trade, culture, art, sports, and, in essence, the dynamics of life. The journey of Muslims commences with the directive "Read." Thus, Islam is founded upon "knowledge." The fact that the Qur'an, as a historical fact, commences with a knowledge-oriented command, and the necessity of recognizing and understanding the unity and existence of Allah, desiring to understand, aspiring to comprehend, and striving for accurate knowledge, has positioned the pioneers not only of science and philosophy but also of Islam. The thesis underscores that Muslims, and subsequently all individuals, should endeavor to establish a world of equal opportunities where learning how to learn takes precedence.

Selçuk Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 2022

Ahîlik kendine has ilkeleri ve sistemiyle mensuplarına bir hayat nizamı sunmaktadır. Bu hayat nizamı dine ve dinin temel prensiplerine dayanmaktadır. Bu bakımdan İslâm dininin dünya ve ahiret hayatı arasında dengeli olmayı öğütleyen prensibinin Ahîlik Teşkilatı üzerinde önemli bir tesiri bulunmaktadır. Ahîliğin çalışmaya önem veren ve meslek eğitimini önceleyen anlayışı, dünya hayatının devamı konusunda önemlidir. Ahlakı, yardımseverliği, cömertliği ve birlik şuurunu benimseyen ilkeleri ise teşkilatın dünya ve ahiret arasında dengenin sağlanması konusundaki hassasiyetini göstermektedir. Anadolu'ya göç eden Türklerin bu coğrafyaya uyum sağlaması ve bölgede kalıcı olmalarında, Selçuklu ve Osmanlı Anadolu'sunun tarihî kodlarında Ahîliğin önemli bir tesiri bulunmaktadır. 21. yüzyılda insanlık tarihine sunacağımız medeniyet tasavvurunda Ahîliğin dikkate değer bir yönlendirici olacağı açıktır. Bu çalışma, tarihî bir olgu olan ancak ilkeleriyle tarihi aşan mesajlar veren Ahîlik Teşkilatı'nı konu edinmektedir. Araştırmada teşkilatın dünya ve ahiret arasında dengeli olmayı öne çıkartan söylemi ve Kur'ân ayetleri çerçevesinde şekillenen temel ilkeleri üzerinde durulmaktadır.

Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 2010

ÖZET İslâm'da insan özgürlüğü problemi Kur'an'da bildirilen Allah'ın mutlak iradesi ve ilmiyle beraber ele alınmak durumundadır. Çünkü insanın varlığı bizatihi kendinden olmayıp, onu yaratan Allah'a bağlıdır. İnsanın dünyaya gelişi de, dünyayı terk etmesi de Allah'ın iradesi ve ilmi dahilindedir. İnsanın hür iradesiyle tercihlerini yapma potansiyel ve kabiliyeti de yine Allah'ın güç ve iradesi kapsamındadır. Kur'an'da Allah'ın mutlak irade ve ilim sahibi olduğunu bildiren ayetlerin yanısıra, insanın da irade sahibi olduğunu belirten birçok ayet bulunmaktadır. Bu ayetlerde insanların yaptıkları şeylerden sorumlu olduğu, iyi şeyler yaptıklarında mükâfat, kötü şeyler yaptıklarında ise ceza alacakları bildirilmektedir. Kur'an'ın insanları bu şekilde uyarması ve yaptıklarından sorumlu tutması, insanın özgür bir iradeye sahip olduğunu göstermektedir.

İSLAM’IN EHL-İ KİTAP İLE İLGİLİ HOŞGÖRÜ ANLAYIŞI (ERKEN DÖNEM YAHUDİLERLE İLİŞKİLER ÖRNEĞİ), 2021

İslam Medeniyeti özelinde müsamaha kavramıyla anlaşılabilecek olan hoşgörü, başkasının var olma hakkına saygı duymak şeklinde düşünüldüğünde, farklılıkların normallik haline geldiği modern toplum yapısı için oldukça önemli hale geldiği görülmektedir. Başkasının kendisi olarak var olmasına rıza göstermek, bireyin ötekini bir tehdit olarak değil bir imkân olarak görmesine zemin hazırlayacaktır. İslam medeniyetinin tarihi seyrine bakıldığında bu imkânın bir zenginlik kaynağına dönüştüğü müşahede edilmektedir. Kendine benzemeyenin var olma hakkına saygı duymak kendi duruşundan emin olmak manasına da işaret etmektedir. Dolayısıyla hoşgörü üzerinde durmak aynı zamanda günümüzün kırılganlığı üzerinde de düşünmektir. Çünkü hoşgörüsüzlük; kırılganlık, zayıflık ve katılıkla ilgili iken hoşgörü; metanet, saygı ve ötekine açık olmakla ilgilidir. Bu saygı ve açıklığın belli sınırları içermesi gerektiği sınırsız hoşgörünün kendini de ortadan kaldırmaya sebep olacağı da hatırda tutulmalıdır.

Özet: İslam, kelime kökü itibariyle, bir yandan teslim olmayı, boyun bükmeyi ve itaati içerirken, di-ğer yandan bu kavramları tek bir varlığa, Allah'a yönlendirerek zorunlu olarak özgürlüğü de bün-yesinde barındırır. Dolayısıyla İslam'da, insanlar için esas olan geniş anlamdaki bir din hürriyetin-den bahsetmek mümkündür. Ancak bu özgürlüğün bir takım kayıtlar içerdiğini ve sınırsız olmadı-ğını da belirtmek gerekir. Kişi dinini seçerken tam bir özgürlüğe sahip iken, onu hayata aksettirir-ken, kendi hakkına karşı başka hakların da devreye girmesiyle, bir takım kayıtlarla sınırlıdır. İslam Dini'nden dönenin (mürted) dinin bu özgür ve sınırlı kısımlarından hangisinde konumlandığı, orta-da işlenmiş bir suçun var olup olmadığı, varsa hangi müeyyideyi gerektirdiği tarih içerisinde büyük bir tartışma konusu olmuştur. Çalışmamız, bu tür tartışmalara konu olmuş mürtedin, kendisine at-fedilmiş bir takım suç ve nitelemeleri hak edip etmediğini İslam'ın din hürriyetine verdiği önem çerçevesinde belirlemeye yöneliktir. Anahtar Kelimeler: Din hürriyeti, özgür irade, dinden dönme/irtidât/ridde, mürted. Abstract: The Freedom Of Changıng Relıgıon In The Context Of Relıgıous Freedom: Apostasy Islam, as the origin on one hand includes surrendering, submiting and obeying while on the other hand directing these concepts to a sole entity, Allah, it also compulsorily contains freedom. Therefore it is possible to mention in the wide meaning a "religion freedom" essential for people. However, it is necessary to emphasize that this freedom includes a number of recordings and that it is not limitless. While a person has a full freedom to choose his religion, when there are other rights against his own rights, he is limited by a number of recordings. When a person apostasy from Islam where this person is placed in the free and limited parts of religion, if there is a committed crime or not, and if there is; which sanction is needed has been a big topic to be discussed during history. Our study is related to define whether an apostate person who has become a subject of such discussions deserves a number of crimes and qualifications that are attributed to him around the framework of importance that Islam gives to religious freedom.

Liberal Düşünce Dergisi, 2009

Özel mülkiyet hakkı, teşebbüs özgürlüğü, ifade özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, insanlık medenîyetinin dayandığı temel değerlerdir. Özgürlük ve din kavramlarının bir araya gelmesi ilk bakışta şaşırtıcı gelse de, dindarlık olgusu özgürlük içinde yaşama geçme imkânı bulmaktadır. Psiko-sosyal ve kültürel bir olgu olarak din, hayatîyetini devam ettirmek için din özgürlüğüne muhtaçtır. Din özgürlüğü sayesinde din, varlığını korumakta, geliştirmekte, çeşitlendirmekte ve sürdürmektedir. Din özgürlüğünün, dinî hayatın olmazsa olmazı olarak kabul edilmesi göreceli olarak yeni bir durumdur. Tarihin hiçbir döneminde din, günümüzde olduğu düzeyde din özgürlüğüyle beraber ele alınmamıştır. Özgürlük kavramı, çok kullanılmasına rağmen, onun hakkında standart net bir tanıma ulaşılmış değildir. Özgürlüğü, belirli bir tanımla sınırlamak yerine onu bir metaforla anlatmak daha yararlı olabilir. Özgürlük, bir fenere benzetilebilir. Özgürlük, fener gibi hedefe doğru tutulur ve özgürlük fenerinin yol göstericiliği sayesinde insanlar, her türlü dış müdahaleden, zorlamadan, ve sınırlamadan masun olarak kendileri için neyin iyi olduğunu seçme ve yaşama imkânına kavuşurlar. Başka bir ifade ile özgürlük feneri sayesinde bireyler, kendi hayatlarının efendisi olurlar. Hayatın diğer alanlarında olduğu gibi, din alanında da bireyin kendisinin efendisi olması din özgürlüğüne bağlıdır. Bir fener gibi din alanına tutulan din özgürlüğü sayesinde birey, kendisine uygun inancı, dini, ideolojiyi, ahlâkı ve felsefî ekolü tercih eder ve hür iradesiyle onun gereklerini yerine getirir.

2011

Islam dusunce tarihinde ortaya cikan onemli konulardan biri de Tanri’nin sifatlari problemidir. Sifatlar meselesi, insanin Tanri tasavvurunu ortaya koydugu gibi, Tanri ile girecegi iliskinin mahiyetini belirlemede de onemli rol oynamaktadir. Islami gelenekte, ozellikle kelamcilar elinde soz konusu problem daha ziyade metafizik anlamda ele alinmis, ilahi sifatlarin insan ile olan iliskisel boyutu goz ardi edilmistir. Tanri’nin tenzihi baglaminda ortaya atilan boylesi bir yaklasimin, ahlaki anlamda ortaya cikaracagi sorunlar adeta gormezden gelinmistir. Bu makalede, Islam dusunce tarihinin onemli isimlerinden Farabi’nin gorusleri cercevesinde, bazi sifatlari merkeze alarak ahlaki bir bakis acisiyla konuyu ele almaya calisilacak ve bunu yaparken de Tanri-Insan iliskileri cercevesinde ozgurluk kavrami anahtar olarak kullanilmaya ozen gosterilecektir

2018

Bu makalenin ana hedefi 15 Temmuz’un irade, hurriyet ve irade hurriyeti gibi kavramlar goz onune alinarak felsefi bir tahlilinin yapilmasidir. Calismamizda 15 Temmuz 2016 tarihinde vatan, millet, devlet ve bayrak ugruna bir an dahi tereddut etmeden meydanlara inen insanlarin gostermis olduklari iradi eylemin mahiyeti, onemi ve degeri ele alinmaktadir. Bununla birlikte bu makalede; benligini, karakterini, ozunu, iradesini ve hurriyetini tamamen kaybederek birer makine haline gelen kisilerin vatana ihanet etme eylemlerine elestirel bir bakis acisiyla yaklasilmaktadir. Sonuc olarak bu calisma, 15 Temmuzda sahit oldugumuz olaylarin olumlu ve olumsuz olarak irade hurriyetine yansiyan boyutlarinin felsefi olarak incelenmesi gayesini tasimaktadir.