BAUHAUS EKOLÜ ve KURAMSAL ARKA PLANI

Mimarlık, Planlama ve Tasarım Alanında Yeni Ufuklar İmtiyaz Sahibi / Publisher • Gece Kitaplığı Genel Yayın Yönetmeni / Editor in Chief • Doç. Dr. Atilla ATİK Editör/Editor • Prof. Dr. Latif GÜRKAN KAYA Kapak & İç Tasarım / Cover & Interior Design • Didem S. KORKUT Sosyal Medya / Social Media • Arzu Betül ÇUHACIOĞLU Birinci Basım / First Edition • ©EKİM 2019 ISBN •978-605-80229-6-6 © copyright Bu kitabın yayın hakkı Gece Kitaplığı’na aittir. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, izin almadan hiçbir yolla çoğaltılamaz. Gece Akademi Gece Kitaplığının yan kuruluşudur. The right to publish this book belongs to Gece Kitaplığı. Citation can not be shown without the source, reproduced in any way without permission. Gece Kitaplığı / Gece Publishing ABD Adres/ USA Address: 387 Park Avenue South, 5th Floor, New York, 10016, USA Telefon / Phone: +1 347 355 10 70 Türkiye Adres / Turkey Address: Kızılay Mah. Fevzi Çakmak 1. Sokak Ümit Apt. No: 22/A Çankaya / Ankara / TR Telefon / Phone: +90 312 384 80 40 +90 555 888 24 26 web: www.gecekitapligi.com e-mail: [email protected] Baskı & Cilt / Printing & Volume Sertifika / Certificate No:29377 İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 BEŞIKTAŞ MEYDANI ILE SAN MARCO MEYDANININ KAMUSAL MEKAN KALITELERININ KARŞILAŞTIRMALI ANALIZI Buse Açık ETIKE, Müyesser Ebru ERDÖNMEZ DINÇER .................................................................... 9 BÖLÜM 2 BINA BIÇIMLENMESINDE DENEYIM-ANI FAKTÖRÜ: BERLIN YAHUDI MÜZESI ÖRNEĞI Buse Açık Etike, Münevver Dağgülü ...................... 35 BÖLÜM 3 AÇIK ALAN ANIT VE HEYKELLERININ ISPARTA ÖRNEĞINDE IRDELENMESI Candan Kuş ŞAHIN, Büşra ONAY, Mehmet TOPAY, Esra MIRZA ............................................................ 55 BÖLÜM 4 ISPARTA’DA YAŞAYAN ÜNIVERSITE ÖĞRENCILERININ “KENT IMAJI” ALGISININ DEĞERLENDIRILMESI Büşra ONAY, Mehmet TOPAY, Candan KUŞ ŞAHIN, Esra MIRZA ............................................................ 73 BÖLÜM 5 SANAYI DEVRIMINDEN GÜNÜMÜZE KENTSEL PEYZAJIN YAPISAL VE IŞLEVSEL DÖNÜŞÜMÜ Elif KUTAY KARAÇOR ......................................... 95 BÖLÜM 6 ZAMANI DURDURAN KÖY: HACI ÖMERLI Eti AKYÜZ LEVI, Umut Devrim GENÇ ............. 107 BÖLÜM 7 ULUSLARARASI BELGELERDE KÜLTÜREL MIRASIN KORUNMASINA ILIŞKIN AMAÇ, NEDEN VE ÖLÇÜTLER Ismet OSMANOĞLU ............................................ 135 BÖLÜM 8 SOĞUK IKLIMLERDE ÇATI TASARIMI: HINIS ADLIYE HIZMET BINASI ÖRNEĞI A.Yağmur TOPRAKLI .......................................... 169 BÖLÜM 9 TARIHI YAPI KORUMA SINIFLANDIRMALARINDAKI DEĞIŞIMIN UYGULAMALAR ÜZERINDEN IRDELENMESI Eti AKYÜZ LEVI , Şerife KARADALLI ......... 193 BÖLÜM 10 HALK KATILIMLI BIR KORUMA BILINCININ GELIŞTIRILMESI: KÜÇÜKNALBANT AILESI’NIN MEKÂNSAL VE SOSYAL DENEYIMLERIYLE SAHABIYE MAHALLESI Filiz SÖNMEZ, Semra Arslan SELÇUK .............. 231 BÖLÜM 11 YUNANISTAN EPIR BÖLGESINDEKI KIRSAL YERLEŞIMLERIN SÜRDÜRÜLEBILIRLIK BAĞLAMINDA INCELENMESI Nichal MISERLI CHOUSEIN .............................. 261 BÖLÜM 12 AMASYA’DA KÜLTÜR TURIZMI ROTALARI: KÜLTÜREL PEYZAJ POTANSIYELI BAĞLAMINDA AĞ ANALIZINE DAYALI BIR DEĞERLENDIRME Ömer K. ÖRÜCÜ , E. Seda ARSLAN ..................311 BÖLÜM 13 PEYZAJIN YAPISININ (PEYZAJ KARAKTER TIPLERININ) TANIMLANMASI VE HARITALANMASI: BARTIN ILI AMASRA ILÇESI ÖRNEĞI Ömer Lütfü ÇORBACI, Yasin DÖNMEZ ............ 329 BÖLÜM 14 KENTSEL YEŞIL ALANLARININ EVRENSEL TASARIM ILKELERINE GÖRE IRDELENMESI: MALATYA ÖRNEĞI Sima POUYA ........................................................ 367 BÖLÜM 15 BAUHAUS EKOLÜ VE KURAMSAL ARKA PLANI Türkan UZUN ....................................................... 409 BÖLÜM 16 DISIPLINLERARASI BIR WORKSHOP ÖRNEĞI: ATIKTAN ÜRÜNE TASARIM ATÖLYESI Banu Çiçek KURDOĞLU, Semra ÇOLAK, Elif BAYRAMOĞLU, Sultan Sevinç KURT KONAKOĞLU, Pınar Özge YENIÇIRAK ........... 449 BÖLÜM 17 ENERJI ETKIN KENT PLANLAMA / KENTSEL TASARIM A. Özlem ALPASLAN, Veli ORTAÇEŞME ......... 467 BÖLÜM 18 KENTSEL TASARIMIN, TEKNOLOJIK VE TOPLUMSAL DEĞIŞIMLERDE MEKAN YENILEME VE KORUMADA ROLÜ Yaşar Bahri ERGEN ............................................. 499 BÖLÜM 19 GEÇICI AFET KONUTLARINDA ORTOPEDIK ENGELLILERIN ERIŞILEBILIRLIĞININ ÖLÇÜLMESI Bülent ÜNAL ......................................................... 515 BÖLÜM 20 MODERNLIK PRATIĞINDE SIVAS DEVLET DEMIRYOLLARI YERLEŞKESI: MIMARI VE KENTSEL ÖLÇEKTE BIR DEĞERLENDIRME Pınar KOÇ.............................................................. 549 BÖLÜM 21 MODERNIZMIN IMGESELLIĞINDE BIR SANAYI YERLEŞKESI: SIVAS CER ATÖLYESI Pınar KOÇ.............................................................. 595 BÖLÜM 1 BAUHAUS EKOLÜ VE KURAMSAL ARKA PLANI Türkan UZUN1 1 Dr.Öğr.Üy., Maltepe Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mi-marlıkBölümü, [email protected], [email protected] Orcıd no: 0000-0002-3306-0101 BÖLÜM 15 411 BAUHAUS EKOLÜ VE KURAMSAL ARKA PLANI Türkan UZUN1 1.BAUHAUS OLUŞUM ORTAMI, 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında endüstri devriminin getirdikleriyle birlikte tüm dünyada eğitim, kültür ve sanat alanında birçok değişim olmuştur. Makine üretimi yaygınlaşmış, fabrikaların üretim kapasitelerinin büyümesi ile seri üretim artmıştır. Seri üretim fazlalığı ürün temininde kolaylık sağlamış, diğer yandan sanatsal, yerel ve estetik değerlerden yoksun -tek tip- ürünlerin ortaya çıkışına neden olmuştur. Endüstri devriminin ilk başladığı yer olan İngilterede sanat eleştirmenleri, üretim süreçlerinde sanat etkisinin azalması ve estetik kavramından uzaklaşılması gibi etkenlerden ötürü teknolojiyi suçlamışlardır. İngiltere‟ de Art‟s and Crafts hareketi, sanat ve zanaatın birlikteliğini savunan bir akımdır ve “…teknolojiye karşı çıkan bir tutum içindedir” (Bonulday, 2001:3). Arts and Crafts öncülerinden John Ruskin 1 “Teknoloji; güzelliği kaliteyi, ahlaki boyutu ve samimiyeti yok ediyor,” diyerek seri üretimi yadsıyarak zanaatla yapılan üretime geri dönülmesini savunmuştur. Endüstrileşmenin etkilediği bir diğer ülke olan Almanya‟da benzer tarzda tartışma ortamları doğmuştur. Arts and Crafts hareketinin öncülerinden William Morris‟in metinleri bu dönemde Almanca‟ya 1 Dr.Öğr.Üy., Maltepe Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, MimarlıkBölümü, [email protected], [email protected] Orcıd no: 0000-0002-3306-0101 1 John Ruskin, (d. 8 Şubat 1819 – ö. 20 Ocak 1900) XIX. yüzyılda yaşamış İngiliz yazar, şair, sanat ve toplum eleştirmenidir. 412 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar çevrilmiştir (Wingler, 1975; Framton, 2007). Bauhaus‟un temelleri, XIX. yüzyıl sonunda Almanya‟da başlayan sanat ve tasarım eğitimindeki reformların gerçekleşmesiyle XX. yüzyıl başlarında atılır. Almanya‟da bu dönemde uygulamalı sanat eğitimi veren kurumlar oluşmaya başlamıştır (Wingler, 1975; Framton, 2007). Bauhaus‟dan önce mimarlık, sanat ve zanaat eğitimini birleştiren başlıca okullar Peter Behrens‟in yöneticiliğini yaptığı Düsseldorf Sanat ve Zanaat Okulu ile Hans Poelzig‟in başında olduğu Breslau Akademisi dir. Bir diğeri Henry Van De Velde‟nin Weimar‟da 1906 yılında kurmuş olduğu Saksonya Grandüklüğü Tatbiki Sanat Okulu‟dur (Cimino, 2003: 8) (Şekil 2) 1907‟de Münih‟te aralarında Peter Behrens, Richard Riemerschmid, Hermann Muthesius, Josef Hoffmann gibi sanatçı ve mimarların bulunduğu bir grup tarafından Deutscher Werkbund (Alman Atölyesi) kurulur. Geleneksel zanaatın seri üretimle buluşturulması ile ürün kalitesinin artırılması ve böylece Alman sanayiinin küresel ölçekteki rekabet gücünün geliştirilmesi amaçlanmıştır (Droste, 2006: 11-12). Gropius 1912‟de Münih‟li mimar, tasarımcı ve sanayicileri biraraya getiren Werkbund Derneğine üye olur. Mobilyadan kentsel tasarıma, endüstriyel üretimin her alanında sanatsal kaliteyi yükseltmeyi hedefleyen Werkbund‟un gerçekleştirdiği yayınlar, sergiler, konut ve şehircilik modelleri ileride kurulacak Bauhaus eğitim modeli üzerinde etkili olacaktır. Saksonya Tatbiki Sanat Okulunun başındaki H.Van de Velde savaş yıllarında devletle sıkıntılar yaşayınca görevinden istifa edip ülkeden ayrılmak zorunda kalınca yerine Walter Gropius‟u tavsiye etmiştir (Esen, 2015:12). Gropius (Şekil 1) okul için bir rapor hazırlamak üzere Türkan UZUN • 413 Weimar kentine davet edilir. Raporda; "Dönemin endüstriyel ve sanatsal gereksinimleri ile buna bağlı sorunları ortaya koyduktan sonra ancak kültürel bir bütünleşmenin gerçekleşeceğini savunur. Bunun yolunun da mimar heykeltraş ve ressamların zanaata dönebildikleri bir okulun kurulması ile olacağını, bu okulun hem endüstrinin ortaya koyduğu sorunları çözeceği hem de ekonomiye büyük katkı sağlayacağını vurgular (Bonulday 2001:5). Yeni program‟da “yaratıcı çabaları tek bütün halinde bir araya getirmeye, pratik sanatın tüm disiplinlerini yeni bir mimarlığın ayrılmaz öğeleri olarak yeniden birleştirme gerekliliğine işaret edilir. Öğrenci ve eğitmenlerin birlikte katılacakları projelerin organize edilmesi, endüstriyel üretim metotlarının eğitimde yer alması ve üreticilerle yakın ilişkiler kurulması, sergiler ve yayınlarla halka ulaşılması temel ilkeler arasındadır. Groupius Bauhaus ekolünün kuramsal çerçevesini bu yıllarda hazırlama fırsatını bulmuş ancak I. Dünya Savaşı sebebiyle uygulamaya geçirememiştir. Şekil 1 Walter Gropius portresi, 1928, [URL] 1 414 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Weimar Dönemi, 1919-1925 Savaşın sona ermesinin ardından değişen ve özgürleşen politik atmosferin de etkisiyle 1919‟da Gropius sanat, tasarım ve mimari ürünün “Gesamtkunstwerk” bütüncül sanat eseri olarak değerlendirilmesi prensibinden yola çıkan yeni bir eğitim programı yayınlar. Gropius, Weimar‟daki Güzel Sanatlar Akademisi ve Saksonya Grand Düklüğü Uygulamalı Sanatlar Yüksekokulu‟nun müdürlüğüne getirilir. Tasarım ve uygulamalı sanat alanında eğitim veren bu iki okulu birleştirmiş ve “Staatliches Bauhaus” adıyla 1919‟da yeni bir okul kurmuştur (Gropius, 1919). Üniversitenin ana binası 1904 ve 1911 yılları arasında Henry van de Velde‟nin planı esas alınarak inşa edilmiştir (Şekil 2). 20. yy‟ın en etkili sanat Akademisidir.2 Şekil 2 Bauhaus fikrinin ilk doğduğu, Arts and Crafts Okulu, mimar: Van De Velde, [URL] 2 Eski arkadaşlarını özellikle ressamları okula davet etti ve bu çatı altında savaş nedeniyle yarıda bıraktığı fikirlerini uygulamaya geçirmek için hazırlıklara başlar (Gropius, 1919). İlk olarak uygarlığa uyum sağlamış, sanatın Okul binası günümüzde UNESCO Dünya miras listesinde yeralmaktadır. 1999‟da mimar Thomas van den Valentyn yürütücülüğünde tamamiyle renove edildi ve neredeyse tüm bina özgün haline göre restore edilmiştir. 2 Türkan UZUN • 415 ilkelerini ortaya koyan manifestosunu yayınlar. Manifesto ve program , Lyonel Feiningerin illüstrasyonlaştırdığı, Katedral kapağı ile içerikleşir (Şekil 3). Kapağın merkezinde üç yıldızla çevrili bir kulesi olan katedral bulunur üç sanat; resim, heykel ve mimarinin - ışınları bu merkezden sembolik olarak geçmektedir [URL] 3. Bu 3 sanat ve sanat eserleri, geçmişte ortaçağ katedrallerinin taş mezarlıklarından itibaren birarada çalışmış olduğu gerçeğini metaforik olarak anlatır. Bauhaus'ta biraraya gelen avangard sanatçılar, Bauhaus‟un reform hareketleri ile toplumu değiştirebilecek bir güç olmak istedi ve modern bir insan ve çevre türü oluşturmayı hedeflediler. Disiplinlerarası bir çalışma topluluğunda, “geleceğin inşası” - ve dolayısıyla geleceğin kendisi - tasarlanmalı ve yaratılmalıydı. Okul için bu pragramatik amaç nettir. Uygulamadaki zorluk ise gelecek için bu büyük fikirlerin gerçek bir eğitim kurumuna nasıl dönüştürüleceği idi. Şekil 3 Gropius Manifesto Kapağı 1919 , [URL] 3 416 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Bauhaus‟un kuruluş manifestosunda; mimar, ressam ve heykeltıraş gibi sanatçılara öncelikle zanaat temelinde bir eğitim verileceğini (Gropius, 1919) zanaatkâr ile sanatçı arasındaki sınırların kaldırılması ile (Erzen,2009: 63) yeni bir eğitim modeli geliştirildiği belirtilmektedir. Böylece sanatın yüceltilip zanaatın geri planda kalması engellenmiş endüstrinin getirdiği üretime dair sorunlara alternatif bir yaklaşımla çözüm getiren, sanatsal ve işlevsel ürün tasarlanması hedeflenmiştir. Gropius‟un uyguladığı Bauhaus ilkelerine göre “Sanat öğretilmez ama el işçiliği pekala üretilebilir.” İlkesi ile cam, seramik, ahşap, metal,tipografi ve tekstil atölyeleri kurulmuştur. Atölyelerde malzeme kullanımının ve ürünün biçimlendirilmesinde gerekli olan form, geometri ve strüktür ilişkisinin öğrencilere ders olarak verilmesi planlanmıştır. Her atölyede bir zanaatkar ve bir sanatçı olacak şekilde dersler iki hoca ile yürütülmüştür. 1919‟dan 1922‟ye kadar Johannes Itten, 1923‟ten 1928‟e kadar László Moholy-Nagy tarafından yürütülen pedagojik program, 1927‟de H.Meyer‟in yönetiminde Mimarlık Bölümünün eklenmesi ile mimarlık ve endüstriyel tasarım alanında ağırlığını artırarak devam eder (Forgacs, 1995; Wingler, 1975; Framton, 2007). 1920-1922 arasında Georg Muche, Oskar Schlemmer, Klee ve Kandinsky ekibe katılmıştır. 1923‟te Itten‟in yerine okula alınan Moholy-Nagy, Gropius‟la birlikte Bauhaus‟u yenilerken, aynı yıl açılan bir sergi, okulun tarihinde yeni bir aşamayı belirler. 1924‟te Bauhaus'un üretim şirketi, bütçesi sınırlı bir şirkete dönüştürülür. Thuringen Eğitim Bakanı Bauhaus‟a yapılan mali yardımları üçte bir oranında azaltması nedeniyle Türkan UZUN • 417 Gropius Mart 1925‟te okulun kapatıldığını duyurmak zorunda kalır. 3 Dessau Dönemi, 1925-1932 Büyük bir bütçe teşviki ile yeni bir bina inşa etmek üzere okul ekibi Dessau‟ya taşınır. Gropius ve ekibi endüstrileşmenin getirdiği sıradanlıktan kaçınan yeni bir mimarlık ve tasarım ortamı oluşturmuştur. Mimari manifestosu, tüm el sanatlarını bir araya getirerek ideal yapı tasarlamak üzerine kuruludur; “…tüm görsel sanatların en büyük amacı yapı bütünüdür..” (Groupius,1919) kuramı ile Dessau‟daki Bauhaus Akademi binalarını tasarlamış ve kendi ofis çalışanları tarafından projeler çizilmiştir (Şekil 5). Şekil 4 Dessau‟da Bauhaus Okulu, Gropius,1925, [URL] 4 3https://www.bauhausbookshelf.org/timeline_chronology_1919_1933.html 418 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Şekil 5 Dessau‟da Bauhaus Okulu, Gropius, güncel fotoğrafı , [URL] 4 Şekil 6 Okulun ilk dönemlerinden öğrenci stüdyoları , 1926, [URL] 4 Türkan UZUN • 419 Bauhaus Okulu ve Mimarisi Şekil 7 Dessau Bauhaus Okulu , kütle işlev tanımları, 1. 2. 3. 4. 5. Atölyeler Festival Alanı (Gösteri Alanı Fuaye, Kantin ) Öğrenci Stüdyoları İdari Birimler Okul 1925-1926 yıllarında Walter Gropius ve Adolf Meyer tarafından tasarlanan kompleks, belirlenen malzeme ve eğitim programına yönelik ihtiyaçlar çerçevesinde güncel yapım teknojileriyle üretimi hedefleyen Bauhaus yaklaşımının somut bir ürünüdür. Gropius Bauhaus binasının bölümlerini işlevlerine göre ayırır ve her birini farklı akslarda kesişen birimler şeklinde tasarlar. Farklı sanatların birlikteliğinden doğan bu manifestonun işlerliği bakımından bina büyük etki yaratır (Frampton, 2007: 127128). Böylelikle, Bauhausstraße ve Gropiusallee'nin (Bauhaussokağı ve Gropius caddesi) işlevinin ne olduğuna bağlı olarak farklı işlevli kanatlar asimetrik olarak tasarlanmıştır. Binada merkezi yada lineer tek bir bakış açısı yoktur. Bu nedenle kompleksin genel tasarımını ve farklı 420 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar kotlardaki bina bitişlerini ve geçiş bağlantılarını kavramak için yapı grubunun etrafında dolaşmak gerekmektedir. Camlı, üç katlı atölye kanadı, meslek okulu bloğu üç kat yatay hat boyunca uzanan atölye pencereleriyle dikkat çekicidir. Öne çıkıntılı balkonlu beş katlı stüdyo binası kompleksin ana unsurlarındandır. İdari birimleri içeren ve iki katlı bina bir köprü görevi görerek atölye kanadını meslek okuluna birleştirir (Şekil 7) . Etkinliklerin gerçekleşeceği Festival alanı olarak adlandırılan; salon, sahne, fuaye ve yemekhane bulunan tek katlı bina, atölye kanadını stüdyo binasına bağlayan bir geçiştir aynı zamanda. Stüdyolar bölümünde öğrenci ve atölye ustaları için tasarlanan her biri 20 m² büyüklüğünde, İçinde çalışma ve uyuma bölümü olan 28 adet stüdyo ev tipi yurt dairesi bulunuyordu. Master Atölye yürütücüleri ise, aileleriyle birlikte Üstat evlerinde yaşadılar (Şekil 8,). İlk nesil ustalar Walter Gropius, Oskar Schlemmer, Georg Muche, László Moholy-Nagy, Lyonel Feininger, Wassily Kandinsky ve Paul Klee idi. Bunlara ilerleyen zamanlarda arkadaşları ve konukları katıldı; Şekil 8 Atölye yürütücüleri, konutları, [URL] 5 Şekil 9 Kandinsky ve Klee Master Evi, Dessau Türkan UZUN • 421 Şekil 10 Usta konutlarının merdivenlerinden örnekler, [URL] 5 Fuaye ve salon arasındaki portalların ustaca tasarımı ve sahne ile yemekhane arasında katlanır bir bölme oluşu, tavan tasarımı ve renk tasarımı ile birlikte, fuaye-salonsahne-yemekhane sırası görkemli bir mekansal uyum içindedir. Festival alanı öğrenci yurdunun cephesi doğuda bireysel balkonlarla, güneyde ise binanın köşesinde devam eden uzun balkonlarla ayırt edilir. Kompleksin tamamı açık tonlarda malzeme ile üretilir ve çoğunlukla bej, gri ve beyaza boyanır (Şekil 11). Şekil 11 Okulun giriş cephesi [URL] 6 422 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Cephedeki açık renkli boya tonu koyu renkli siyah pencere çerçeveleri ile kontrast oluşturur. İç mekân için, duvar atölyesinin ustası Hinnerk Scheper, binanın konstrüksiyonunu vurgulamayı amaçlayan ayrıntılı bir renk planı tasarlamıştır. Renkleri kullanarak yapı elemanlarını öne çıkaran veya maskeleyen iki farklı algılama yöntemi kullanmıştır. Böylelikle kütleleri öne çıkaran dolu/boş algısı ve şeffaflık algısı net bir şekilde cephelere yansıtılmış olur (Şekil 12). Şekil 12 Bauhaus Enstütüsü genel görünüm, Dessau , [URL] 7 Türkan UZUN • 423 Şekil 13. Bauhaus Okulu, Dessau, Walter Gropius[URL] 7 424 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Şekil 14 Gösteri Salonu [URL] 8 Şekil 15 Fagus fabrika binası, W.Gropius, 1911 [URL] 9 Okul binası, Bauhaus‟un yapmak istediklerini ve felsefesini dünyaya göstermek adına yapılan kült bir eser niteliği taşımaktadır. Okul binası öncesi 1911‟de Fagus Fabrika binası ile W.Gropius, modernitenin gerektirdiği kuramsal pratikleri uygulamış, tarihsel motiflerden uzak, yalın, dönemin teknolojisini yansıtan şeffaf ve modüler Türkan UZUN • 425 bir cephe tasarlamıştır. Malzeme olarak cam, beton, çelik ve tuğla kullanmıştır. Cam cepheden içeri giren gün ışığı koridorları ve fabrika mekanının aydınlık olmasını sağlamıştır. Fabrika binası katlarının dış cephe algısını belirleyen sıralı tuğla ve cam cephedeki metal aksam ile öne çıkmıştır (Şekil 15). Gropius Fagustaki benzeri yaklaşımla okulun cephesinde yoğun cam , ve pencere kullanarak ışığın atölye mekanlarına ve koridora bol miktarda ışık geçişini sağlamıştır. Pencere modüllerinin orta aksında yer alan kanatların açılmasıyla iç mekanda doğal hava akımı oluşturmuştur (Şekil 16). Dış cephede ise tuğla yerine sıva üstü açık renk boyalı duvarları tercih ederek yapı grubunun dönemine ait bir mimarlık ürünü olduğuna dair izler taşımasını sağlamıştır. Şekil 16 Bauhaus Okul koridorlarından bir görünüm [URL] 10 426 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Dessau‟ya taşınan okul adı Hochschule für Gestaltung “Bauhaus Tasarım Enstitüsü” (Tasarım Yüksekokulu) olarak değiştirilir.4 Okulun sadece adı değil içeriği de değişmiştir. Gropius, okulun başından beri atölye yürütücüsü olarak iki usta fikrini benimsememiştir. Ancak okulun ilk kurulduğu yıllarda sanat ve zanaatı beraber yürütecek eğitici olmadığından 2 usta eğitmenle eğitim modelini uygulamaya mecbur kalmıştır. Ancak Bauhaus ekolünün 2. periyodunda tek ustalı eğitim modeline geçiş yapmıştır. Atölyelerde on iki öğretmenden altısı okulun eski öğrencisidir: Bauhaus‟ta yetiştirdiği Joseph Albert, Herbert Bayer, Marcel Breuer, Gunta Stölzl, Hinnerk Scheper, Joost Schmidt sanat ve zanaatın içiçe olduğu bir ekolle yetiştiğinden tek başlarına eğitim verebilecektir. Bu yüzden Gropius okuldaki ilk sistemi değiştirmiş ve bu öğrencilerini ders vermek üzere okula almıştır. Tekstil sanatçısı Anni Albers ve heykeltraş Marianne Brandt'ın yine bu ekole dahil olmuş isimlerdir. 1926‟da bir ticaret şirketi, öğretimi ve üretimi desteklemeye başladı. 1919‟dan 1928‟e kadar okul, ressam ve sanat tarihçisi Johannes Itten, (url 10) Paul Klee, Wassily Kandinsky, Lyolel Feininger, Oskar Schlemmer, László Moholy-Nagy, Josef Albers, Marcel Breuer, Herbert Bayer, Gunta Stözl, heykeltraş Gerhard Marcks, Adolf Meyer Theo van Doesburg, gibi dönemin avangart ressam, sanatçı ve tasarımcılarını bir araya getirmiştir ” (Droste, 4 Fagus Fabrikası fabrika binasıyla ünlü. Mimar Walter Gropius, 1911‟de ortaya koyduğu bu yapıtla mesleki bağımsızlığını kazanmıştır. Modernitenin ilk yapısı olarak kabul edilen fabrika, inşasının 100 yıl ardından UNESCO Dünya Mirası listesine alındı. https://www.deutschland.de/tr/topic/kultur/sanat-mimari/deyi-kesfetbauhaus-ekolunun-gorulebilecegi-yerler Türkan UZUN • 427 1990: 22). Bu döneme kadar okulda mimarlık bölümü açılmamış Bauhaus‟un Weimar‟da 1919-1925 yılları arasında faaliyet gösterdiği dönemde mimarlık bölümü açılmamış ancak mimarlıkla ilgili çeşitli konferanslar verilmiştir. Bunun nedenini Gropius uygun şartların oluşmaması şeklinde açıklar (Bonulday, 2001:12), fakat 1927‟de gecikmiş olan Mimarlık Bölümü kurulur ve başına Hannes Meyer getirilir. Atölyelerde mimari daha çok ön plana çıkmaya başlamıştır. Meyer atölye eğitimlerinde konstrüksiyonu önemseyerek ön plana çıkarır. Rasyonalist – Pürist formlar işlevselcilik, teknoloji kullanmaya dayalı tasarım ve (Bulat ve Aydın 2014:118). Rohe‟nin “less is more” sloganı” 20. yüzyılda modern mimarinin de temellerini oluşturmuştur. Okul binası yatay ve dikey pencere modülleri, geometriler arası geçişler ve bağlantılar, kütle bağlamındaki yapısal kurgu ayrık görülmekle birlikte yer bağlamında kümülatif bir bütünlük içindedir. Şekil 17 Kantinden Audorium‟a bakış,[URL] 10 428 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar 1928‟de, atölye yürütücüleri arasındaki fikir ayrılıkları ile mücade etmekten yorulan okul yönetiminden istifa eder. Bauhaus yönetimini İsviçreli mimar Hannes Meyer devralır, Gropius‟un istifasını Moholy-Nagy, Breuer ve Bayer‟inkiler izler. 1930 yılına kadar okulun yürütücülüğünü Hannes Meyer üstlenir. Meyer okulda bir takım değişikliklere gitmiştir. Temel tasarım derslerini iptal etmiştir (Esen, 2015:36). Meyer‟in sosyalist kimliği, 1920‟lerin başından itibaren özellikle Almanya, Hollanda ve İsviçre‟de yükselen “neue Sachlichkeit” (Yeni Nesnelcilik) ile birleşir. Toplumsal ihtiyaçlara yönelerek fonksiyonel ve ucuz ürün tasarımının yanında ekonomik planlama ve sağlıklı mekân için gerekli fiziksel unsurlara (ışık, ısı, ses) ağırlık veren yeni eğitim programı daha politik bir motivasyonla 1930‟a kadar sürdürülür (Meyer-Bergner ve Meyer, 1980: 78-88 , Meyer, 1940). Uzun geniş pencere açıklıkları sade ve işlevsel formu ile (Şekil 12) okul Dessau‟daki işlevini 1932‟ye dek sürdürür. Berlin Dönemi , 1932-1933 Hannes Meyer‟in ardından Ludwig Mies van der Rohe‟nin direktörlüğünde eğitime devam etme çabaları, gittikçe yükselen Nasyonal Sosyalist hareketle karşı karşıya kalır. Politik baskıdan kurtulamayan Bauhaus okulu 1932‟de Dessau‟dan Berlin‟e taşınır (Droste,1990;10). Atölyelerin karlılığının artmasıyla, estetik ve plastik sanatlara, sosyolog ve Marksist felesefeyi sanatın önüne çıkaran bir yaklaşım egemen oldu. Gropius‟un reddettiği bu politikleşme, Bolşeviklikle suçlanan ve grevci işçilere destek olmakla itham edilen Meyer‟in dönemin Alman Türkan UZUN • 429 hükümeti tarafından görevinden alınmasına yol açtı. Açılışından itibaren 14 yıl faaliyet süren okul Berlin‟de 1933 yılında tümüyle kapatılacaktır. 2.BAUHAUS EKOLÜ’NÜN KURAMSAL ARKA PLANI Bauhaus: bauen : inşa etmek, haus:ev kelimelerinden oluşur. Sanat, mimarlık, iç mimarlık, endüstriyel tasarım, grafik tasarım ve tipografya dallarını yani tasarımın tüm dallarını konu alan ve bu dallar arasındaki gelişim ve üretim ilişkilerini kurmayı destekleyen bir kurumdur. Bauhaus, tasarımda ustalık hedefini atölye ortamında başlatmış ve “uygularken öğrenme, öğrenirken uygulama ” anlayışını benimseyerek eğitim veren bir okul olmuştur. Okulda eğitim ve öğretim yöntemi olarak, kişisel becerileri geliştirecek atölye sistemi geliştirilmiştir. Gropius dönemin fakültelerindeki profesör ünvanlarını kaldırarak ortaçağ sistemindeki usta - çırak ilişkisini korumaya çalışmıştır. Aynı ünvan öğrenciler gerekli eğitimleri tamamladıklarında kendilerine de verilecekti. Bauhaus kuramını Groupious şu sözlerle ifade eder : “Mimarlar, heykeltraşlar, ressamlar hepimiz zanaata geri dönmeliyiz, çünkü mesleki alanımıza göre sanat yoktur zaten doğada sanatçı ile zanaatkar arasında bir fark da yoktur.. Sanatçı zanaatkarın bir gelişimidir...”(Gropius,1918) , [URL 9] ve Walter Gropius, Weimar yıllarında başlattığı metal, ahşap, baskı, cam ve halı atölyelerini Dessau kampüsünde modernize etmek amacıyla okulun mezunlarından Marcel Breuer‟e Mobilya Tasarımı Atölyesi, Josef Albers’e Halı ve Dokuma Atölyesi, Herbert Bayer’e ise baskı ve reklam grafiği atölyesi başkanlığını önererek eğitim kadrosunda yer almalarını 430 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar istedi. Her üçü de Gropius‟un teklifini kabul ederek, okulun tarihinde ikonik değere sahip tasarım ürünlerini projelendirerek atölyelerini yapılandırdılar. Herbert Bayer, Weimar yıllarında ahşap, gravür, serigrafi baskı tekniklerine dayalı geleneksel eğitim modeli yerine, modern tipo baskı makineleri, foto-grafik birimi, modern hurufat ve dizgi araçlarıyla donatılmış yeni atölyesinde okulun tüm iletişim ve tanıtım grafiklerini öğrencileriyle birlikte tasarlamayı ve matbaasında basmayı amaçlayarak atölyesini yapılandırdı (Niyazioğlu,2019;25). Kısa sürede hayata geçirip üretim yapmayı başarır. Bauhaus eğitim programı, atölyeler ve üretim Gropiusun kurduğu Bauhaus eğitim - öğretim programı üç ana bölümden oluşmaktadır (Bunulday, 2011:19); 1.katman : Hazırlayıcı Eğitim (Temel Sanat Eğitimi) 2.Katman : Teknik Eğitim (Mesleki Temel Sanat Eğitimi) 3.Katman: Strüktürel Öğretim (Mesleğe Yönelik Çalışmalar, Proje Çalışmaları) Temel sanat eğitimi bütün öğrenciler için zorunlu olan iki kurstan oluşmaktadır. Bauhaus eğitim sisteminin en önemli noktası Itten‟in yürüttüğü Vorkurs‟un birinci katmandaki,temel tasarım dersleri olmuştur (Şekil 18). Türkan UZUN • 431 Şekil 18. Bauhaus Temel Eğitim Programı , [URL] 11 Vorkurs eğitim sarmalı okulun temel eğitim anlayışını belirtmektedir. Bu hiyerarşik bir döngüden çok birbiriyle bağlantılı dirsek temasını gösteren bir süreci ifade etmektedir . Johannes Itten tarafından oluşturulan bu bölüm tüm sanat dalları için gerekli olan malzeme, renk,desen ve form bilgilerini içerir. Şekil 19 “Encounter”, Karşılaşma tablosu, J.Itten , 1916 [URL] 12 432 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Vorkurs‟ta amaç tarihselliğin ve kalıplaşmış düşüncelerin getirdiği tasarım anlayışını yıkarak öğrencileri özgür bırakmaktır. Böylece kalıplarını yıkarak özgürleşen öğrenci kendi sınırlarını aşacak ve farklı tasarımlar yapabilecektir. Bauhaus‟ta pedegojik eğitimin temelini kuran İsviçreli sanatçı ressam ve kuramcı Itten geometrik formları ve renk kavramını Bahaus‟a getiren kişidir. 5Zerdüştlük ile türeyen ve Mazdaizmi olarak bilinen bir mistik inanca sahiptir. Mazdaizim zihni ve bedeni arındırmak ve gerçekliğe ulaştırmak için zihinsel, bedensel ve ruhsal egzersizleri önemsemiş, vejeteryanlık ve oruç gibi yöntemleri kullanmıştır (Artun ve Aliçavuşoğlu 2017:113115). Okulda Itten benzeri eğitim veren başka sanatçılarda vardır fakat Itten onlardan farklıdır, başını kazıtmış ve kendi tasarladığı cübbeyi giyerek kendine has mistik bir tarz ortaya koymuş ve eğitim yönteminde bu dinsel ayrıntıları yansıtmıştır. Bauhaus ekolü temsilcileri başarılı olmak için üretici ve sanayicileri somut önerilerle ikna etmek zorundadır. 1. Dünya savaşı sonrası ekonomik açıdan güç bir döneme girilir. 1921 de ortaklaşa tamamlanan, Sommerfeld Evi‟ (Şekil 20) yeni malzemelerin rasyonel bir biçimde kullanılmasını, yalınlığı ve süslemeden kaçınmayı savunan Gropius teorilerinden tamamen uzaktır. Groupius ve A.Meyer tarafından tasarlanan bu ev tamamen ahşaptır. Kirişlerdeki ahşap oymalar heykeltraş J.Schmidt, iç mekandaki koltuklar ise mimar Marcel Breuer tarafından Itten Bauhaus‟a katılmadan önce form ve formların geometrik ilişkilerini renklerle ilişkilendiren tablolar üzerinde çalışmaktadır (Şekil 19). 5 Türkan UZUN • 433 tasarlanıp üretilmiştir. Ev Bauhaus sanatçı ve öğrencileri tarafından ortak üretilen ilk ve en büyük ölçekli işdir. Şekil 20 İlk ortak mimari ve dekorasyon projesi, Sommerfeld Evi, 1921, [URL] 13 Berlin‟de Dahlem,Asternplatz‟da bölgesinde yeralan ev okul öğrenci ve ustaları tarafından dekore edilip döşenir. Ressam Joseph Albers kare, üçgen ve eğik dikdörtgen formlardan oluşturduğu renkli pencere camlarının düzenlemesini gerçekleştirir. 1923‟te düzenlenen sergi, özellikle Adolf Sommerfeld tarafından finanse edilip ressam ve grafik tasarımcısı Georg Muche tarafından çizilen Horn Kıyısındaki Ev‟le Bauhaus‟un niyetlerini net bir biçimde resmen açıklayacaktır. Teak ahşapların dekoratif bir biçimde ahşap oyma işçiliği ile desenlendirilmesi, kapı rölyefleri, zigzag, üçgen ve karelerden oluşur. Lambalar metal atölyesinde Albers ye Moholy-Nagy tarafından üretilmiştir; Moholy-Nagy mobilyaları [URL] 20 ve çok kullanışlı mutfağı gerçekleştiren Marcel Breuer‟le birlikte işlevselciliği savunur: Sullivan‟ın ileri sürdüğü gibi, “Form follows function” “ biçim işlevi izlemelidir.” Itten ile Gropius arasında fikir ayrılıkları bu sıralarda başlamıştır. Itten 434 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar çalışmaların bireysel sürdürülmesi gerektiğini savunmaktadır. Gropius ise işlevsel gerekliliklere göre tasarım ve üretim yapılması gerektiğini buna komisyonun karar vermesini uygun bulduğunu savunur (Droste;44-46). Şekil 21 „Tea Extract Pot‟ , Marianne Brandt, 1924; Bauhaus-Arşivi Berlin, [URL] 14 Gropius okul ilk açıldığında 84 kız 79 erkek öğrenci. 1920‟de 59 kız 78 erkek öğrenci 6 kaydı alır. Teknoloji ile gelen modernizm sanatı sadece erkekler için tanımlamaya yatkındır. Nazi yönetiminde kadınların iş bulmaları ve mücadele alanları daha da zorlaşmıştır. Ancak kadınların da sanat icra etmeleri ve öğrenmeleri gereklidir diyerek, seramik ve dokuma atölyelerindeki çalışmaları teşvik eder (Şekil 22).[URL 25] Atölyede özgün işler çıkaran öğrencilerden biri Anni Albers‟tır, 1922‟de resim atölyesine kayıt olan Anni dokuma tezgahına devam etmeye karar verir. Dokuma atölyesinde öğrenci sayıları, Exhibition catalog »50 Jahre Bauhaus«, Stuttgart 1968.‟den alınmıştır. https://www.bauhausbookshelf.org/timeline_chronology_1919_1933.html 6 Türkan UZUN • 435 Stölzl‟s „ün en başarılı öğrencisi olur. Ayırtedici simetrik formlar, geometrik formlar,soyut desenlerle çalışır. eşi Josef Albers, ve hocası Paul Klee den etkilendiğini söyler. Şekil 22 Dokuma Tezgahında bauhaus öğrencisi olan Anni Albers , [URL] 15 Şekil 23 Gunta Stölzl dokuma atölyesi, Bauhaus , Dessau [URL] 16 436 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Başlarında sırasıyla Gunta Stölzl ve Theodor Bogler’in bulunduğu dokumacılar ve seramikçiler, l923‟e doğru yirmi kadar sanayiciden önemli sayıda sipariş alırlar. Sanatı öne çıkaran Bauhaus ekolü endüstrileşmeden tamamen uzaklaşmaz. Bu dönemde ilk defa endüstri gereksinimi olan modüller üretilmiştir. Böylece atölyelerde üretilen ürünler halka ulaştırılabilmiş ve günlük yaşamda kullanılabilmiştir (Şekil 21). Okulun kantin yemekhane bölümündeki sandalyeleri öğrenciler tarafından tasarlanmış ve atölyelerde imal edilmiştir (Şekil 24). Breuer‟in Wassily Kandinsky‟e atfettiği sandalyesi bu sandalyeler arasında en çok ünlenendir. (Şekil 25). Şekil 24 Sıra ve oturma düzeni , [URL] 17 Türkan UZUN • 437 Şekil 25 Cesca chair , M.Brouer 1927 Şekil 26 Wassilly chair, M.Breuer 1925 [URL] 18 Sandalyenin silindir çelik boru kesitli konstrüksiyonlu bir iskeleti, oturma koltuğu ve sırt bölgesinde dönen bir çerçevesi vardır. Newyork times‟ arşivinde yeralan bilgiye göre, 7 1928'de Michael Thonet tarafından, B32 modeli ismi ile ürettiğinde, Cesca sandalyesi seri üretilen ilk sandalye oldu. Sandalye 24 dolar gibi uygun fiatı ile Breuer'in “en ünlü” ve “her yerde bulunan” oturma elemanı haline gelir 8(Wilk,C.,1981) (Şekil 25). Şekil 27 Marcel Brauer‟in taralayıp Seri üretime geçen sandalyelerinden bazıları B3,B5,B32,B33,B34,B35,B64. 7 7 Şubat,1991 Sandalyeleri için patent başvuruları yapan Breuer bu sandalyenin patentini almamıştır 8 438 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Şekil 28 M.Brouer siyah katlanabilir metal Koltukları ,patent başvurusu,1927, [URL] 19 1927‟den itibaren Breuer‟in koltukları, ( Şekil 27 ) merkezi Berlin‟de olan Lengyel Bc Co. firması tarafından seri halinde üretilir; bauhaus öğretisine 1 yıl katılıp eğitim alan Moholy-Nagy bir mühendis gibi yaklaşarak,sanat nesnelerine endüstriyel üretilebilirlik boyutunu kazandırdığı tasarlama eğilimini Bauhaus ortamında somutlaştırır. Moholy-Nagy „nin lamba, çay servisi ve mutfak aletleri modelleri tanınarak fazla sayıda satış talebi alır. (Şekil 29) Türkan UZUN • 439 Şekil 29 Çay setlerinden örnekler, [URL] 20 Atölyelerde üretilen sandalye , koltuk, çay kahve setleri, masa lambaları, ofis masa setleri, gibi eserler Bauhaus tasarım tarihini açık bir şekilde izleme fırsatı sunmaktadır. (Şekil 29) “Pratik hayatın endüstriyel kültürü” içerisinde çalışan ve böylelikle yazı biçimleri, mobilyalar, dokumalar, duvar kaplamaları ve mimarlığın sanatla içiçe gündelik hayatımıza doğal olarak eklemlenmesini sağlayan bauhaus ekolü kuruluş hedeflerini çoğunlukla gerçekleştirmiş olur. Okul arşivinin oluşmasını sağlayan isimlerden biri atölyelerde üretilen eserlerin sayısız fotoğrafını çeken fotoğrafçı, Erich Consemüller dir (Droste,s.153). 1932 yaz döneminde 33‟ü yabancı olmak üzere toplam 168 öğrencisi vardı. Bauhaus ekolünün son dönemi terkedilmiş Berlin telefon fabrikasında geçmiştir. Mies ve çalışma arkadaşları çok kısa bir sürede boş fabrika binasını sınıf , workshop ve atölyelere dönüştürmüştür. Yeni mekanda son öğrenci ve hocalar çalışmalarına kaldıkları yerden devam etmiştir. Bu durum pek çok Amerikan periyodik dergi makalelerinde yer almıştır (Craig,1999:114). Hükümet tarafından okulun siyasi gö- 440 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar rüş ve eğitim politikalarına yönelik suçlamalar devam ettiğinden 1933 ağustos ayında Mies Van der Rohe Fakültenin rızası ile okulu tamamen kapatmıştır. 9 Şekil 30 Bauhaus dönemleri ve yöneticileri 10 [URL] 21 Şekil 31 Bauhaus binası çatısında okulun usta eğitmenleri birarada Soldan: Josef Albers, Hinnerk Scheper, Georg Muche, László MoholyNagy, Herbert Bayer, Joost Schmidt, Walter Gropius, Marcel Breuer, Bauhaus‟un 50.yılı 1968 sergi kataloğu, https://www.bauhausbookshelf.org/timeline_chronology_1919_1933.html 9 10 Türkan UZUN • 441 Vassily Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Gunta Stölzl and Oskar Schlemmer. [URL] 22 1919‟da Weimar‟da kurulan, 1926‟da Dessau‟ya, 1932‟de Berlin‟e taşınan okul, 1933 yılında Nasyonal Sosyalist dalganın etkisiyle kapanana kadar sanat, tasarım ve mimarlık alanında teori ile birlikte pratiğe ve deneyselliğe dayanan eğitim programı çerçevesinde birçok öğrencinin, eğitimcinin, sanatçı ve mimarın dönemin estetik ve üretim kültürüne katkıda bulunmasına ortam hazırlamıştır. Bauhaus'un kapatılması üzerine Gropius 1934'te yurtdışına çıkmış ve çalışmalarına çeşitli ülkelerde devam etmiştir. Kapatılan okulun eğitmenleri Avrupa‟nın çeşitli okullarına ve Amerika‟ya dağılmıştır ve bu da Bauhaus fikrinin dünya mimarlığında yayılmasını sağlamıştır . Daha sonraları Amerikan vatandaşlığına geçmiş ve Cambridge, Massachusetts'te yaşamaya başlamıştır. Yaşamı boyunca yaptığı çalışmalarla modern mimarlığa öncülük etmiştir. Sadece 14 yıl süren bu akımının etkileri tüm sanatlarda olduğu gibi mimarlık alanında da tüm dünyada savunucusunu bulmuştur. Amerika‟da Breuer11, Rohe ve Gropius, Sovyetler Birliği‟nde ve Meksika‟da Meyer, İsrail‟de Sharon (Sharon,2019) ve makalenin dışında kalan (başka ülkelerde görev almış) birçok mimar ve sanatçı kendi ekollerini sürdürerek şirketlerini kurmuş ve üretime devam etmişlerdir. Modern mimarlar arasında ünlenecek , Philip Johnson ve I.M. Pei Harvard Universitesinde Breuer'in Öğrencisi olmuştur. 11 442 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Şekil 32 Bauhaus öğrencileri kantin terası parapeti üzerinde otururlarken , Dessau, 1931, [URL] 23 1919'dan 1933'e kadar süren Bauhaus okulu yirminci yüzyılın en önemli mimarlık, tasarım ve sanat fakültesi oldu. Siyasi nedenlerden dolayı Weimar, Dessau ve Berlin'de tekrar tekrar yeni programlar kurması gerekse de üç yönetmenin kararlı tutumu sayesinde - Walter Gropius, Hannes Meyer ve Ludwig Mies van der Rohe - üniversite gelişmeye devam etti. Tasarımı geçmişten geleceğe yeniden düşünmek ve herhangi bir geleneksel tada tarihsel kesinliği kabul etmemek, modern sanatta sadece yeni bir başlangıcın yolunu açmakla kalmayıp, aynı zamanda “Bauhaus deneyinin” günümüze kadar devam etmesini de sağladı. Türkan UZUN • 443 100. Yıl anısına Müze Şekil 33 Bauhaus Museum, Dessau , [URL] 24 Kuruluşunun 100. yılın şerefine, Bauhaus‟un doğduğu yer olan Weimar„da, 6 Nisan 2019„da bir müze açıldı 12 (Şekil 33) . İlk yıllardan itibaren çıkan işleri sergilemek üzere açılan müzenin koleksiyonu, Walter Gropius‟un 1920‟lerden itibaren topladığı işlerden oluşuyor. Dessau‟da bulunan Bauhaus Müzesi 8 Eylül 2019 tarihinde açılmıştır. Dessau Bauhaus Vakfı‟nın 40.000 parçadan oluşan koleksiyon içeriğine bakarak okulun disiplinlerarası örgütlenmesinin sonuç ürünlerini izlemek mümkündür. 1500 metrekarelik bir alana yayılan “sergide Bauhaus yazı karakterinden/ duvar kaplamalarına, dokuma tekstil ürünlerinden /mobilyaya, ev ve mutfak eşyalarından, resim tablolarına uzanan bir arşiv (Bauhaus dessau arşivi). 12 444 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Tablo 1 Bauhaus okulu Dönemine damgasını vurmuş atölye yürütücüsü ve eseri olan bazı sanatçılar Sanatçı Alfred Arndt, Adolf Meyer, Joseph Albers, Herbert Bayer, Marianne Brandt, Marcel Breuer, Lyonel Feininger, Johannes Itten Walter Gropius, Ludwig Hilberseimer, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Gerhard Marcks, Hannes Meyer, L. Mies van der Rohe, Gertrud Grunow, Georg Muche, Laszloo Moholy-Nagy, Walter Peterhans, Lilly Reich , Hinnerk Scheper , Oscar Schlemmer, Joost Schmidt, Lothar Schreyer, Gunta Stölzl, Mesleki Uzmanlık alanı mimar mimar ressam ve teorisyen grafik designer ve ressam, metal tasarımcı mimar ressam ressam ve sanat tarihçisi mimar mimar ve şehir plancısı ressam ressam Heykeltraş mimar ve şehir plancısı mimar müzik eğitmeni ressam ve grafik tasarımcısı görselleştirme uzmanı Fotoğraf sanatçısı içmimar mobilya tasarımcısı ressam, küratör, renk uzmanı ressam Tipograf ve heykeltraş yazar ressam,oyun yazarı dokumacı Türkan UZUN • 445 KAYNAKÇA Akdere, A. 2018, Bauhaus Felsefesi ve Mobilya Tasarımı. Yüksek Lisans Tezi Marmara Üniversitesi GSE, İstanbul. Artun, A., Aliçavuşoğlu, E. (2017), Bauhaus Modernleşmenin Tasarımı. İletişim Yayınları. Bulat S.,Bulat,M., Aydın,B., (2018), Bauhaus Tasarım Okulu Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2014 18 (1): 105-120 Bunulday, S. (2001), Bauhaus‟un Türkiye‟deki Sanat Eğitimine Etkileri ve Yansımaları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul ;Mimar Sinan Üniversitesi SBE, Bilirdönmez, T. (2014), Bauhaus Tasarım Okulu ve Günümüze Yansımaları. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum; Atatürk Üniversitesi, SBE Bilgin,İ.,Modern Tasarımın Boş Göstereni Bauhaus 100 Yaşında, Yapı Dergisi, 2019, https://yapidergisi.com/modern-tasarimin-bos-gosterenibauhaus-100-yasinda/ Craig,K.M.,(2001), The Bauhaus and Amerika, çeviri: Lynette Widder, London. Droste, M.,(1990), Bauhaus , Bauhaus archiv, 1919-1933 , Benedikt Taschen yayını, Berlin Doblin, J. (1974), “Chicago Bauhaus:Past, Present and Future”, 11 Mayıs Esen,E. (2015) Bauhaus Eğitim Anlayışının Günümüz Temel Tasarım Eğitimine Etkileri, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstütüsü, Ankara. Erzen , J., (2009), Bauhaus‟un 90. Yılında, Mimarlık sayı 349, s.63 446 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar Forgács, É., (2017), Bauhaus 1919-1933, İstanbul: Janus, 2017, çev. Alp Tümertekin, Frampton, K. (2007 ), Modern Architecture: A Critical History (World of Art), 4.baskı, Thames&Hudson. Groupious,W. (1918) , Bauhaus Manifestosu'ndan alıntı, Walter, broşür 1918 https://www.weimar.de/cultur/unesco-welterbe/bauhaus/ Groupious,W. (1918) , manifesto https://www.bauhaus.de/en/das_bauhaus/ kapağı : Sharon, A.,https://www.ariehsharon.org/ Wingler, H.,(1975), Art; “ Das Bauhaus - Weimar Dessau , Berlin. Wilk, C.(1981), "Marcel Breuer: Furniture and Interiors" (Museum of Modern Art, 1981). https://www.nytimes.com/1991/02/07/garden/the-manylives-of-a-very-common-chair.html İNTERNET LİNKLERİ [URL] 1 walter-gropius portresi https://www.bauhaus100.com/thebauhaus/people/directors/walter-gropius/ [URL] 2 weimardaki okul linki; https://www.themagger.com/bauhaus-nedir/ [URL] 3 Gropius Manifesto Kapağı : https://www.bauhaus.de/en/das_bauhaus/44_idee/ [URL] 4 Dessau okul KUŞBAKIŞI fotoğrafı linki: / okul siyah beyaz fotoları Türkan UZUN • 447 https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhausbuilding.html [URL] 5 masters evleri linki https://www.bauhaus-dessau.de/en/architecture/bauhausbuildings-in-dessau/masters-houses.html [URL] 6 https://www.deutschland.de/de/topic/kultur/kuenstearchitektur/entdecke-de-bauhaus-orte [URL] 7 https://www.vintageandchicblog.com/2011/09/waltergropius-1-el-cerebro-de-la.html [URL] 8 Fagus fabrika binası resmi : https://i.pinimg.com/originals/a2/ce/7b/a2ce7b00a6230f096698 11a930b0b59b.jpg [URL] 9 https://www.bauhaus-dessau.de/en/service/hirerooms.html [URL] 10 https://www.culturenet.hr/default.aspx?id=27718 [URL] 11 https://www.theartstory.org/artist/itten-johannes/ [URL] 12 Itten , Encounter isimli resim tablosu, http://www.bauhaus-online.de https://www.deutschland.de/tr/topic/kultur/sanat-mimari/deyikesfet-bauhaus-ekolunun-gorulebilecegi-yerler [URL] 13 Summerfield Evi https://www.bauhaus100.com/thebauhaus/works/architecture/sommerfeld-house-berlin/ [URL] 14 Tea pot : https://www.bauhaus100.com/magazine/discover-thebauhaus/original-bauhaus/ [URL] 15 dokuma tezgahı Anni Albers : https://www.art-in-duesseldorf.de/kalender/kuratorenfuehrungin-der-villa-huegel-und-im-k20-6-30-18.html 448 • Mimarlık Alanında Yeni Ufuklar [URL] 16 atölye siyah beyaz https://www.guntastolzl.org/Works/Bauhaus-Dessau-19251931/Bauhaus-Dessau-Photos/i-N8ffWD9 [URL] 17: kantin foto http://vintageandchicblog.com/wpcontent/uploads/2011/09/Waltergropius_bauhaus_dessau_cantina.jpg [URL] 18 wassily chair linki: https://www.knoll.com/product/wassily-chair [URL] 19 Breuer‟in patent başvuru belgesi linki http://www.morethandesign.at/design/bauhaus-original-dersinn-des-klappsessels [URL] 20 Moholy-Nagy Foundation, ürün ve eserler https://www.moholy-nagy.org/photo-album/ [URL] 21 Kronoloji linki https://www.bauhausbookshelf.org/timeline_chronology_1919_1933.html [URL] 22 bauhaus hocaları çatıda foto https://www.bauhaus.de/en/das_bauhaus/48_1919_1933/ [URL] 23 kantin parapetinde gençler https://theculturetrip.com/europe/germany/articles/women-ofthe-bauhaus-forgotten-female-pioneers-of-the-modernmovement/ [URL] 24 Müze foto linki: https://www.themagger.com/bauhaus-nedir/ BÖLÜM 16