Academia.eduAcademia.edu

ILETISIM HAKKI VE YENİ MEDYA TEHDİTLER VE OLANAKLAR

2019, İLETİŞİM HAKKI VE YENİ MEDYA TEHDİTLER VE OLANAKLAR

Dünyada ve Türkiye’deki otoriterleşme eğilimleriyle ortaya çıkan sansür olgusu ve bilgi akışının önüne set çekme girişimleri yaygınlaşırken, iletişim teknolojileriyle bu olumsuz girişimler aşılmaya çalışılıyor. Otoriter yönetimler, bilgi akışı önüne geleneksel yollarla engeller koymanın olanaksız olduğunu fark ederek, akan bilgilerin içindeki hakikate halel getirecek bulandırma yollarına başvuruyor. Bu hakikati bulandırma ve erişilen bilgilerin inanılırlığını kuşkulu hale getirme eğilimine son zamanlardaki moda deyimle hakikat sonrası (post-truth) da deniyor. Ancak içinden geçtiğimiz zamanlarda üstümüze neredeyse sınırsız bir sel gibi akan bilginin içinden işimize yarayacak olanlarını ayırt etmekte güçlük çekme halimizi anlamak için sanırız daha farklı kavramlara ihtiyaç var. Zira hemen hemen her mecrada önümüze çıkan bilgiler, görüntüler, reklamlar birer manipülasyon aracına dönüşebiliyor. Bir taraftan bizlerin karakter analizleriyle- beğenilerimizi, siyasi eğilimlerimizi, duygu durumlarımızı ve daha pek çok parametreyi bir araya getirerek- ziyaret ettiğimiz, müdavimi olduğumuz sitelerde, arama motorlarında karşımıza çıkacak olan sonuçlarda neredeyse kişiye özel sonuçlarla karşı karşıya bırakıyor bizi. Bu gelişmeler, sadece gündelik hayatımızı ve kişisel tercihlerimizi değil, aynı zamanda bizler hakkında karar vermeye yetkili kıldığımız kişilerin kimler olacağına dair seçimlerimizi de etkileyecek sonuçlar ortaya çıkarıyor. Son ABD Başkanlık seçimlerinde Cambridge Analytica ve Facebook marifetiyle seçmenler üzerinde yapılan manipülasyon, durumun ne kadar ciddi olduğunu bir kez daha anlamamızı sağladı. Bu gelişmeler eşliğinde düşündüğümüz zaman, “iletişim hakkı” ya da “hak odaklı iletişim”in ne kadar önemli olduğu bir kez daha ortaya çıkıyor. Günümüzde iletişim özgürlüğü, düşündüklerini ifade etme özgürlüğünün yanında, kişinin hayatıyla ilgili önemli bilgilere sağlıklı bir biçimde erişebilme özgürlüğünü de kapsıyor. Elinizdeki kitap da iletişim hakkına odaklı farklı perspektiflerden yazılmış makale ve raporları içeriyor.

Tezcan Durna, yüksek lisans ve doktorasını Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalında yapmıştır. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümünde 2002 yılında araştırma görevlisi olarak başladığı görevine 2017 Ocak ayında görevinden uzaklaştırılana kadar devam etmiştir. Barış İmzacısı olması nedeniyle KHK listesine adı eklenerek akademiden uzaklaştırılan Durna, çalıştığı kurumda Haberi Okumak, Haber Sosyolojisi, Medya ve Etik, Etik Modernite ve İletişim, Şiddet Siyaset ve Medya, Akademik Araştırma, Yazma ve Sunma gibi lisans ve yüksek lisans düzeyinde dersler vermiştir. 2011-2012 yılları arasında TÜBİTAK Doktora Sonrası Araştırma Bursu ile Amsterdam’da bulunan Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsünde çalışmıştır. Medyada temsil, basın tarihi, etik, medya sosyolojisi, yeni medya etnografisi gibi konularda ulusal ve uluslararası akademik mecralarda yayınlanmış çok sayıda eseri mevcuttur. Halen Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfının Genel Yayın Yönetmenliğini, hala gazeteciyiz.net sitesinin medya raporları editörlüğünü ve “Dissemination of Rights-Based Journalism through Civil Society” başlıklı Avrupa Birliği Projesinin koordinatör yardımcılığını yürütmektedir. Mutlu Binark 1989 yılında Ankara Üniversitesi B.Y.Y.O. RTS. Bölümünden mezun oldu. Lisansüstü çalışmalarını Ankara Üniversitesi S.B.E’de gerçekleştirdi. 1999 yılında “İletişim Bilimleri” alanında doktora derecesi, 2003 yılında “İletişim Bilimleri” doçenti ünvanını aldı. Tokyo Üniversitesinde doktora saha çalışması için Japon Hükümeti bursuyla, Aarhus Üniversitesi ve Odense Üniversitesinde ise Danimarka Hükümeti ve TUBA bursuyla doktora sonrası çalışmalarda bulundu. 2007-2014 yılları arasında Başkent Üniversitesi İletişim Fakültesinde öğretim üyesi olarak çalıştı. Şubat-Eylül 2018 tarihleri arasında Güney Kore’de Busan University of Foreign Studiesde konuk öğretim üyesi olarak bulundu. Halen Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesinde Bilişim ve Enformasyon Teknoloji Ana Bilim Dalında öğretim üyesi olarak akademik çalışmalarına devam etmektedir. 2012-2016 yılları arasında TÜBİTAK SOBAG Danışma Kurulu üyesi olarak çalıştı. Alternatif Bilişim Derneğinin kurucu üyelerindendir. Moment Derginin Editörüdür. Veri etiği, yeni medyada etik ilkeler, yeni medya okuryazarlığı, yaratıcı endüstriler ve kültür politikaları üzerine çalışmalarına devam etmektedir. www.yenimedya.wordpress.com ve www.dijitaloyunkulturu.wordpress.com bloglarının yazarıdır. Günseli Bayraktutan, lisans eğitimini Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümünde, yüksek lisans eğitimini ise “Bilgi Endüstrisi ve İletişim Ağları: Türkiye’de Kullanılan Akademik Veri Tabanları Örnek Olayı” isimli tez çalışmasıyla Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Ana Bilim Dalında 2004 yılında tamamlamıştır. 2010 Temmuz’unda aynı enstitüden “Blog Ortamı ve Türkiye’de Blogosferdeki Akademik Entelektüeller Örneği” başlıklı tez çalışmasıyla doktora derecesi almıştır. 2014-2015 yılları arasında TÜBİTAK doktora sonrası araştırma bursu kapsamında IT University Kopenhagenda misafir araştırmacı olarak dijital oyunlarla ilgili çalışmalar yürütmüştür. 2000-2017 yılları arasında Başkent Üniversitesi İletişim Fakültesinde çalışan Bayraktutan Haziran 2017 tarihinden bu yana Giresun Üniversitesi, Tirebolu İletişim Fakültesinde görev yapmaktadır. Akademik ilgi alanları, yoğunluklu olarak yeni medya bağlamında siyasal iletişim, etik, araştırma yöntemleri ile dijital oyun çalışmalarıdır. um:ag Vakfı Yayınları: 141 Medya ve Gazetecilik Dizisi: 3 İLETİŞİM HAKKI VE YENİ MEDYA TEHDİTLER VE OLANAKLAR 1. Baskı: Nisan 2019, Ankara, 500 Adet ISBN 978-605-4274-89-5 (Sertifika No: 35738) Yayın Yönetmeni : Tezcan DURNA Dizi Editörü : Tezcan DURNA Derleyenlerler : Tezcan DURNA Mutlu BİNARK Günseli BAYRAKTUTAN Kapak Tasarım : Tuğçe VİDİNLİLER Sayfa Düzeni : Tuğçe VİDİNLİLER Dizgi : um:ag Baskı : DUMAT Ofset Mat. San. ve Tic. A. Ş. TEL: (0312) 278 82 00 Sertifika No: 35738 Kitapta yer alan makalelerin içerik sorumluluğu yazarlarına aittir. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni alınmaksızın hiçbir şekilde kopyalanamaz, elektronik veya mekanik yolla çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz. Paris cad. No: 14 Kavaklıdere – Ankara Tel: 0 312 417 77 20 (PBX) Faks: 0 312 417 57 46 http://www.umag.org.tr-posta: [email protected] İLETİŞİM HAKKI VE YENİ MEDYA TEHDİTLER VE OLANAKLAR Derleyenler Tezcan DURNA Mutlu BİNARK Günseli BAYRAKTUTAN um:ag İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ ..............................................................................................1 BİRİNCİ BÖLÜM Bir Mücadele Biçimi Olarak İletişim Hakkı: Deneyim, Hatırlama ve Olasılıklar ....................................... 11 İletişim Hakkı Politik Bir Mücadeledir Funda Başaran ......................................................................................13 Hak Odaklı Yeni Medya Çalışmalarında Ümit Veren Alanlar Erkan Saka ............................................................................................19 Dijital Medya, Deneyim ve Tanıklık Nilüfer Timisi ........................................................................................23 İKİNCİ BÖLÜM Yeni Medyayı Hak Odaklı Düşünmek: Türkiye’den Örnekler ................................................................51 Gazetecilik Kendi Geçmişini Yazarken: Bir Hatırlama Figürü Olarak Metin Göktepe ve Hak Gazeteciliği Özlem Akkaya .......................................................................................53 Alternatif Medya Biçimi Olarak Hak Odaklı Habercilik: Gaia Dergi Örneği Işıl Demir..............................................................................................83 Ünlü Fotoğraflarının Sızdırılmasındaki Etik Sorunlar: Türkiye Medyası Örneği Bilge Narin - Sevda Ünal...................................................................... 119 Bir Nostalji Olgusu Olarak Gezi Parkı: Facebook Sayfalarında Süren Gezi Mücadelesi Canan Dural Tasouji ............................................................................139 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İletişim Hakkına Yeni Tehditler, Ayrımcılık Biçimleri ve Mücadele İçin Olanaklar ........151 Öteki Dünyalar ve Ötekilerin Dünyası Arjun Appadurai Çeviri: Derya Güçdemir .......................................................................155 Büyük Veri Etiği Andrej Zwitter Çeviri: Şule Karataş Özaydın ................................................................161 Büyük Veri İncelemeleri ve Son Gelişmeler Çeviri: Şule Kılcı..................................................................................175 Algoritmaların Etiği: Radikal İçeriklerden Sürücüsüz Araçlara Nihai Taslak Art Alan Raporu Zeynep Tüfekçi - Jillian C. York - Ben Wagner - Frederike Kaltheuner Çeviri: Derya Güçdemir .......................................................................207 Şifreli Uygulama Sağlayıcıya Yönelik Mahkeme Celbi FBI’ın Aşırı Enformasyon Taleplerine Dikkat Çekiyor Jenna McLaughlin Çeviri: İdil Sayımer ..............................................................................233 İnternet Sosyal Forumu: İnternetin Geleceği, Sosyal Adalet Hareketlerine Neden İhtiyaç Duyuyor? Ekim 2016 Çeviri: Gülüm Şener ............................................................................239