Yaşlı hasta ve acil servis

Yaşlı Hasta ve Acil Servis Dr. Salim SATAR, Dr. Ahmet SEBE, Dr. Akkan AVCI, Dr. Ali KARAKUŞ, Dr. Ferhat İÇME Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı, ADANA ÖZET AMAÇ: Biz bu çalışmada 65 yaş ve üstü hastaların acil servise en sık başvuru nedeni olan 10 hastalığı, hastalıkların mevsimlerle ilişkilerini ve hastaların demografik özelliklerini araştırmayı amaçladık. GEREÇ ve YÖNTEM: Araştırma, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı’ nda 1 Ocak 2003-31 Aralık 2003 tarihleri arasında geriye dönük kayıt incelemesi şeklinde yapıldı. Altmışbeş ve üzeri yaş grubunda yer alan tüm hastalar çalışmaya dahil edildi. Başvuru nedeni olan tanıların gruplandırılması yapıldı ve daha sonra hastalıkların görülme sıklığına göre en sık görülen 10 hastalık değerlendirildi. BULGULAR: Çalışmaya dahil edilen hasta sayısı 2507 idi (1239 kadın, 1268 erkek). Bu hastaların yaş ortalaması 72±6.02 idi. Araştırma grubunda en sık görülen 10 hastalık tüm başvuruların %59.8’ini oluşturmaktaydı ve en sık görülen hastalık inme (%8.8) olarak bulundu. En sık başvuru ocak ayında ve kış mevsiminde idi ve en sık görülen hastalıkların mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde en sık başvurunun ilkbahar ayında olduğu saptandı. Onkolojik aciller nedeniyle acil servise başvuru yaz mevsiminde, kronik böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği nedeniyle başvuru ilkbaharda, kronik obstrüktif akciğer hastalığı nedeni ile başvuru kışın istatistiksel olarak anlamlı yüksek bulundu (p<0.05). SONUÇ: İnme kardiak ve respiratuvar hastalıklar yaşlı hastalarda en sık başvuru nedenidir ve yaşlı hastaların acil servislere başvurusu ile mevsimler arasında anlamlı bir ilişki vardır. Anahtar Sözcükler: Acil, inme, mevsim , yaşlı hasta. GİRİŞ Yaşlı hastalarda vücudun çeşitli stres ve değişen koşullara adaptasyonu azalmakta, yaşlılar daha sık hastalanmakta, daha fazla kronik hastalık veya sorun ile yaşamak zorunda kalmakta, çoğu kez birkaç sağlık sorununu bir arada göğüslemeye çalışmakta, bütün bunların sonucunda da sağlık merkezlerine daha sık başvurmakta ve hastanelerde daha uzun süre kalmaktadırlar. Beklenen yaşam süresinin uzaması ve doğum hızının azalması ile, dünya nüfusu bir önceki elli yıla göre daha hızlı yaşlanmıştır. Yaşlı bireylerin sayısı 1998'de 580 milyon iken, 2050 yılında 1.97 milyara ulaşacağı hesaplanmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde yaşlı nüfusun artışı daha fazla Geliş Tarihi: 18.05.2004 Kabul Tarihi: 16.07.2004 olmaktadır. Önümüzdeki yıllarda dünyadaki 600 milyon yaşlı bireyin yaklaşık 2/3'ü gelişmekte olan ülkelerde olacaktır9. Dünyadaki tüm kültürel farklılıklara rağmen yaşlı sadece “65 yaşına ulaşan ve emekliye ayrılan kişi” olarak tanımlanmaktadır. Oysa modern ve uygar toplumların bu tanımlamayı artık gerçek anlamda mercek altına alması ve tartışması gerekmektedir. 20. yüzyıla ait bu değerlendirme çok yakın bir gelecekte anlamını yitirecektir6. Genel populasyonda tıbbın hedefi ve amacı "tedavi" iken, geriatrik populasyonda hedef, yaşlı insanların "yaşam kalitesini korumak"tır. Yaşlı hastanın değerlendirilmesi ve tedavisi yanında, yaşlıların sağlıklarının korunması da tüm uzmanlık dallarının 43 Satar ve ark. Ç.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi katılımını gerektiren bir yaklaşımla gerçekleştirilebilir. Yaşlı populasyonun acil servis başvurularının yıllar içinde artış gösterdiği literatürde de bildirilmektedir16. Populasyondaki artan oranları ile birlikte acil servislerimize başvuran yaşlı hasta sayısı her geçen gün artış göstermektedir. Bu sadece ülkemizde değil, tüm dünyadaki hastanelerin, acil servislerin ve burada görev yapan tıbbi personelin yüzleştiği global bir gerçektir. Bu bilgiler doğrultusunda, biz bu yazımızda üniversitemiz acil servisine 2003 yılında başvuran 65 yaş ve üstü olan hasta grubunu değerlendirmeyi amaçladık. ve çalışmaya dahil edilen 65 yaş ve üstü hastalar bu hasta grubunun %12.3’ü idi. Çalışmaya dahil edilen hasta sayısı 2507 idi (1239 kadın, 1268 erkek). Bu hastaların yaş ortalaması 72±6.02 idi. Kadın hastaların yaş ortalaması 72.6±5.9, erkek hastaların 72.5±6.1 idi (p<0.05). Hastalar en sık olarak Adana il merkezinden başvuru yapmışlardı, sadece 476 hasta Adana’ya ve çevre bağlı illere bağlı merkez ve diğer sağlık merkezlerinden sevk edilmişlerdi (Şekil 1). Hastaların sağlık güvenceleri incelendiğinde; 1387 hasta (%55.3), sosyal sigortalar kurumu, 820 hasta (%32.7) emekli sandığı, 294 hasta (%11.7) yeşil kartlı idi ve 4 hastanın (%0.2) sağlık güvencesi yoktu. Bu hastaların %54.1’i (1357 hasta) ambulans ile acil servise getirilirken %45.9’u kendi özel araçları, yürüyerek veya diğer araçlar ile acil servise başvuru yaptı. Araştırma grubunda en sık görülen 10 hastalık tüm başvuruların %59.8’ini oluşturmaktadır (1349 hasta). Araştırma grubunda en sık görülen hastalık inme (hemorajik ve iskemik) olarak bulunmuştur (222 hasta, %8.8) (Şekil 2). En sık görülen hastalıklar ve bunların cinsiyete göre dağılımı Tablo 1’ de gösterilmiştir. Bu hastalıkların cinsiyete göre dağılımı istatistiksel olarak analiz edildiğinde kronik böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği kadın hastalarda, miyokard infarktüsü ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı erkek hastalarda istatistiksel olarak anlamlı daha yüksek bulunmuştur (p<0.05) (Tablo 1). Hastaların aylara göre dağılımı incelendiğinde en sık başvurunun Ocak ayında olduğu saptandı (270 hasta, %10.7) (Şekil 3). En sık başvurunun kış mevsiminde olduğu saptandı (696 hasta, %27.7) (Şekil 4). En sık görülen hastalıkların mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde en sık başvurunun ilkbahar ayında olduğu saptandı. Onkolojik aciller nedeniyle acil servise başvuru yaz mevsiminde, kronik böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği nedeniyle başvuru ilkbaharda, kronik obstrüktif akciğer hastalığı nedeni ile başvuru kışın istatistiksel olarak anlamlı yüksek bulundu (Tablo 2). Acil servise başvuran hastaların %59.35’i (1487 hasta) hastaneye yatırılmış, ve %40.65 (1024 hasta) hasta ise acil GEREÇ ve YÖNTEM Araştırma, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı’ nda 1 Ocak 200331 Aralık 2003 tarihleri arasında geriye dönük kayıt incelemesi şeklinde yapılmıştır. Acil servise başvurmuş 65 ve üzeri yaş grubunda yer alan ve tüm hastalar çalışmaya dahil edildi. Hastaların başvuru tarihleri (ay, mevsim), yaşları, cinsleri, acile başvuru şekilleri (Ambulans ile sevkli veya direk özel araçla başvuru), acilde kalış süreleri, sosyal güvenceleri (Emekli Sandığı, Yeşil Kart, Sosyal Sigortalar Kurumu), aldıkları tanılar ve sonuçlar ile ilgili bilgiler değerlendirmeye alındı. Başvuru nedeni olan tanıların gruplandırılması yapıldı ve daha sonra hastalıkların görülme sıklığına göre en sık görülen 10 hastalık değerlendirildi. Çalışmanın amacına uygun olarak mevsimler; İlkbahar: 1 Mart – 31 Mayıs, Yaz: 1 Haziran – 31 Ağustos, Sonbahar: 1 Eylül – 30 Kasım, Kış: 1 Aralık – 28 Şubat olarak tanımlandı. Elde edilen verilerin istatistiksel analizinde student t test ve Ki-kare testi SPSS 10.0 kullanılarak yapıldı ve p<0.05 değerleri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. BULGULAR 1 Ocak 2003-31 Aralık 2003 tarihleri arasında erişkin acil polikliniğine toplam başvuru 20283 idi 44 Cilt 29 Yıl 2004 Yaşlı hasta ve Acil Servis servisten taburcu edilmiştir. Acil servise 8 hasta exduhul olarak getirildi ve 52 hasta ise acil serviste takip ve tedavileri devam ederken exitus oldu. Hastaların %70.4’ü (1047 hasta) yoğun bakım ünitelerine, 24.3’ü (362 hasta) ilgili servislere, 5.3’ü (78 hasta) acil gözlem ünitesine yatırıldı. Hastaların acil servise başvuru anından yatana veya taburcu olana değin geçen süre ise 2.5±2.4 saat idi. Tablo 1. En Sık Görülen Hastalıkların Cinsiyete Göre Dağılımı. Tanı Erkek (n) Kadın (n) P Değeri İnme 108 114 p>0.05 Onkolojik Aciller 104 93 p>0.05 Kronik Böbrek Yetmezliği 70 114 P<0.001* Miyokard İnfarktüsü 80 56 P<0.05* Kalp Yetmezliği 49 82 P<0.005* Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığo 83 47 P<0.005* Akut Batın 50 47 p>0.05 Genel Vücut Travması 104 93 p>0.05 Unstabil Anjina Pektoris 50 35 p>0.05 Gastrointestinal Sistem Kanaması 46 35 p>0.05 Diğer 524 526 p>0.05 n: Hasta sayısı *: istatistiksel olarak anlamlı p değeri Tablo 2. En Sık Görülen Hastalıkların Mevsimlere Göre Dağılımı. Tanı İlkbahar n/% Yaz n/% Sonbahar n/% Kış n/% P Değeri İnme 60/8.7 55/10.4 44/7.4 63/9.1 0.375 Onkolojik Aciller 51/7.4 58/10.9 47/7.9 41/5.9 0.012* Kronik Böbrek Yetmezliği 64/9.3 41/7.7 44/7.4 35/5.0 0.023* Miyokard İnfarktüsü 37/5.4 23/4.3 41/6.9 35/5.0 0.266 Kalp Yetmezliği 47/6.8 20/3.8 23/3.9 41/5.9 0.034* Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığo 42/6.1 18/3.4 17/2.9 53/7.6 0.000* Akut Batın 18/2.6 15/2.8 25/4.2 27/3.9 0.324 Genel Vücut Travması 19/2.8 17/3.2 23/3.9 16/3.7 0.672 Unstabil Anjina Pektoris 14/2.0 24/4.5 20/3.4 23/3.3 0.110 Gastrointestinal Sistem Kanaması 24/3.5 24/4.5 28/4.7 22/3.2 0.404 Diğer n: Hasta sayısı *: istatistiksel olarak anlamlı p değeri n: Hasta sayısı *: istatistiksel olarak anlamlı p değeri 45 Satar ve ark. Ç.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 2500 2031 2000 1500 1000 500 374 8 94 0 Adana İlinden Başvuru Çevre illerden Başvuru Şekil 1. Hastaların Başvurdukları Merkezlere Göre Dağılımı. 250 200 150 100 50 0 İnme Kronik Böbrek Yetmezliği Kalp Yetmezliği Akut Batın Şekil 2. En Sık Görülen On Hastalığın Dağılımı. 46 Unstabil Anjina Pektoris Cilt 29 Yıl 2004 Yaşlı hasta ve Acil Servis 696 687 594 700 530 600 500 400 300 200 100 0 İlkbahar Kış Yaz Sonbahar Şekil 3. Hastalıkların Aylara Göre Dağılımı. 300 270 245 250 217 231 225 195 200 194 193 168 203 197 169 150 100 50 ra lık A ım Ka s Ek im Ey lü l Ha zir an Te m m uz A ğu sto s n ay ıs M N isa ar t M Şu ba t O ca k 0 Şekil 4. Hastalıkların Mevsimlere Göre Dağılımı. TARTIŞMA Gelişmekte olan ülkelerde 65 yaş ve üzeri olarak tanımlanan yaşlı popülasyonun yüzdesi giderek artmaktadır. Bu artışa paralel olarak yaşlı hastaların acil servislere başvurularında da artış olmaktadır4. Çalışmamızda 65 yaş ve üstü hastaların acil servimize başvuru oranı %12.3 olarak saptandı. Bu oran diğer çalışmalarda %11.5-%50 arasında değişen oranlarda bildirilmektedir15,19. Bu oranlar, ülke, şehir, acil servislerin bulunduğu lokalizasyon, o bölgenin 47 Satar ve ark. Ç.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi nüfus özellikleri gibi bir çok faktörden etkilenebilmektedir. Çalışmaya süresince sadece 476 hastanın Adana dışındaki merkezlerden sevk edildiği saptandı ve sevk edilen tüm hastaların sağlık güvenceleri incelendiğinde %0.2’sinin herhangi bir sosyal güvencesi olmadığı saptandı. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi hastanesi bölgede referans hastane olarak hizmet vermektedir. Adana il merkezinden ve diğer sağlık merkezlerinden sevk edilen hastaların oranın bu denli yüksek olması hastanenin referans hastanesi olarak hizmet vermesine bağlanabilir. Tüm Türkiye ‘de 1999 yılında yapılan istatistiki çalışmanın verilerine göre sosyal sigortalar kurumuna bağlı olarak sağlık güvencesi olanların oranı %44.8 emekli sandığına bağlı olarak sağlık güvencesi olanların oranı ise %20.31 olarak bildirilmiştir10. Bizim çalışmamızda bu oranlar bildirilen rakamlara oranla hayli yüksektir. Bu fark sevk edilen hastaların yüksek oranda olmasına bağlanabilir. Çalışma grubunda en sık görülen 10 hastalık sırasıyla; inme (hemorajik veya iskemik), onkolojik aciller (Daha önce kanser tanısı almış ve buna bağlı herhangi bir sebepten dolayı acile başvuranlar), kronik böbrek yetmezliği (Daha önce kronik böbrek yetmezliği tanısı olan ve/veya buna bağlı herhangi bir sebepten dolayı acil servise başvuranlar), miyokard infarktüsü, kalp yetmezliği, kronik obstrüktüf akciğer hastalığı (Daha önce kronik obstrüktüf akciğer hastalığı tanısı olan ve/veya buna bağlı herhangi bir sebepten dolayı acil servise başvuranlar), akut batın, genel vücut travması (Trafik kazası, yüksekten düşme gibi travmalar sonrası birden fazla sistem yaralanması olanlar), unstabil anjina pektoris, gastrointestinal sistem kanaması (Üst, alt ve/veya özefagus varis kanaması olanlar) olarak saptandı. Bu sıralama konu ile ilgili çalışmalarda farklı sonuçlanmıştır. Eskişehir ve çevresinde yapılan benzer bir çalışmada yaşlı hastaların acil servislere en sık başvuru nedeni hipertansiyon olarak rapor edilirken18, McLigeyo’nun çalışmasında en sık başvuru nedeni kardiovasküler ve pulmoner hastalıklar olarak bildirilmiştir15. Ayrıca kardiovasküler ve respiratuvar hastalıkların yanı sıra travmanın da geriatrik yaş grubunda en sık görülen hastalıklar grubunda yer aldığını bildiren çalışmalarda vardır7,14. Bizim çalışmamıza benzer sonuçlar ise Hu ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada elde edilmiş ve en sık 3 başvuru nedeni serebrovasküler olay, kanser ve kardiovasküler hastalık olarak rapor edilmiştir11. Bu oranlardaki farklılığın nedeni bölgenin coğrafi yapısı, nüfus özelliği, hastanenin yapısı ve hizmet verdiği populasyon ve acil servislerin bulunduğu yer ile ilgili olabilir. Çalışmamızda en sık görülen hastalıklardan kronik böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği kadın hastalarda, miyokard infarktüsü ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı erkek hastalarda istatistiksel olarak anlamlı daha yüksek bulunmuştur. Geriatrik yaş grubunda kadın ve erkek hastaların başvurularını değerlendiren çalışmalarda farklı sonuçlar dikkat çekmektedir. Yakın dönemde yapılan çalışmalarda hipertansiyon, üst solunum yolu enfeksiyonu ve idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle yapılan başvurular kadınlarda erkeklere göre anlamlı olarak fazla bulunurken, pulmoner hastalıklardan bronşit, astım, amfizem ve kalp hastalığının diğer şekilleri nedeniyle yapılan başvurular erkeklerde daha fazla oranda saptandığı bildirilirken3,18, Castella ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada ise yaşlılarda her iki cins için hastanelere acil kabullerin başlıca nedeninin kardiyovasküler sistem hastalıkları olduğu bildirilmiştir2. Bir diğer çalışmada respiratuvar hastalıklar ve diyabet nedeniyle kabullerin kadınlarda daha fazla olduğu, kardiyovasküler hastalıklar, özellikle iskemik kalp hastalığı, kalp yetmezliği, sindirim sisteminin neoplastik hastalıkları nedeniyle kabullerin ise erkeklerde daha fazla olduğu rapor edilmiştir1. Bir diğer çalışmada kalp yetmezliği, hipertansiyon, miyokard infarktüsü, astım, kronik bronşit ve pnömoni için günlük acil nakillerin erkeklerde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmiştir20. Bu sonuçlar farklı ülke ve acil servis gruplarında farklı sonuçlar elde edilebildiğini göstermektedir. 48 Cilt 29 Yıl 2004 Yaşlı hasta ve Acil Servis Çalışmamızda hastaların aylara göre dağılımı incelendiğinde en sık başvurunun Ocak ayında ve kış mevsiminde olduğu saptandı. Yapılan çeşitli çalışmalarda bu bulgu desteklenmektedir8,12,13. Altmış yaş ve üstü hastaların kış aylarında artan başvuruları çevresel faktörlere çok duyarlı olmaları ile açıklanabileceği gibi5, bölgesel farklılıklarda göz önünde bulundurulmalıdır. Çalışmamızda acil servise başvuran hastaların %59.35’inin hastaneye yatırıldığını ve yatan hastaların %70.4’ünün yoğun bakım ünitelerine yatırıldığını saptadık ve hastaların PURPOSE: In this study we aimed to evaluate the top ten diseases, the relationship of these diseases with seasons and the demographic features of the patients with 65 and over years old and admitted to the emergency department. METHODS: A search of adult emergency department’s charts of patients at the Cukurova University School of Medicine was performed to identify people admitted between January 1December 31 2003. Patients and /or over sixty-five years old were included in the study. The diagnosis of the patients were grouped and the top ten diseases in order to admittance, were analyzed ortalama acil serviste bulunma süreleri ise 2.5±2.4 saat idi. Bu yaş grubunda olan hastaların mevcut olan sorunlarının daha kompleks ve birden fazla problemin aynı anda olduğu gerçeği göz önüne alındığında bu sonuç doğaldır. Yoğun bakım ünitesine yatırılan yaşlı hastalar ayrıcalıklı ve oldukça kompleks bir hasta grubunu oluştururlar. Genellikle, yaşlı hastalar altta yatan kronik sağlık sorunlarının akut alevlenmeleri veya birçok organ sistemini ilgilendiren sorunlar nedeniyle yatırılırlar. Yaşlı popülasyon gün geçtikçe artmaktadır. Yaşlı popülasyondaki bu artış, yoğun bakım ünitesine yatışı gerektiren kritik hastalıklı yaşlı hastaların da oranını artırmaktadır. Öyle ki, neredeyse yoğun bakım hastalarının yarısı yaşlı hastalardır17. Sonuç olarak; inme, onkolojik aciller, kronik böbrek yetmezliği, miyokard infarktüsü, kalp yetmezliği, kronik obstrüktüf akciğer hastalığı, akut batın, genel vücut travması, unstabil anjina pektoris, gastrointestinal sistem kanaması bölgede referans hastane olarak hizmet veren hastanemiz acil servisine geriatrik yaş grubunda en sık başvuru sebebi olan hastalıklardır. Ülke bazında değerlendirildiğinde farklı ülkelerde farklı hastalıklar üst sıralarda yer alabileceği gibi, bu sonuç aynı ülkenin farklı bölge ve şehirlerinde de elde edilebilir ve yaşlı hastanın değerlendirilmesi ve tedavisi yanında yaşlıların sağlıklarının korunması da tüm uzmanlık dallarının katılımı ile gerçekleştirilebilir. RESULTS: Two thousand five hundred and seven patients were included in the study (1239 women, 1268 men). The mean age of the patients were 72±6.02. The top ten diseases were 59.8% of the all admittance and the most frequent disease was stroke (8.8%). Patients were admitted to the emergency department mostly in January and in the winter. The admittance of the top ten diseases were seen mostly in spring. Oncologic emergencies were seen mostly in summer, chronic renal insufficiency and cardiac insufficiency were in spring and chronic obstructive pulmonary diseases were in winter and these were statistically significant (p<0.05). CONCLUSION: Stroke, cardiac and respiratory diseases were the most frequent reason of the admittance and there is a statistical relationship between seasons and admittance to the emergency department in elderly patients. Key Words: Elderly patient, emergency, season, stroke. KAYNAKLAR 1. Alballa SR, Bamgboye EA, al-Sekeit M, et al: Causes of morbidity among a sample of elderly hospital patients in Riyadh, Saudi Arabia J Trop Med Hyg 1993; 96: 157-162. 2. Castella X, Mompart A, Perez G: Hospital utilization for acute problems of the elderly. Catalonia, 19821990 Gac Sanit 1997; 11: 259-265. SUMMARY 3. Chen JC, Bullard MJ, Hu PM, et al: Differences of disease characteristics between genders in Emergency Department and the Elderly Patient 49 Satar ve ark. Ç.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi emergency department elderly of a community hospital in Taiwan Changgeng Yi Xue Za Zhi 2000; 23: 190-196. 13. Konuralp C, Ketenci B, Ozay B, et al: Effects of seasonal variations on coronary artery surgery Heart Surg Forum 2002; 5(4): 388-392. 4. Erbaşı S, Tüfekçioğlu O, Sabah İ: Yaşlılık Ve Hipertansiyon Geriatri 1999; 2(2): 67-70 14. Lim KH, Yap KB: The presentation of elderly people at an emergency department in Singapore Singapore Med J 1999; 40: 742-744 5. Gonzalez Hernandez E, Cabades O'Callaghan A, Cebrian Domenech J, et al: Seasonal variations in admissions for acute myocardial infarction. The PRIMVAC study Rev Esp Cardiol. 2004; 57(1): 12-19. 15. McLigeyo SO: The pattern of geriatric admissions in the medical wards at the Kenyatta National Hospital. East Afr Med J 1993; 70: 37-39. 6. Gökçe-Kutsal Y: Editörden. Geriatri 2003; 6(3): 0. 16. Singal BM, Hedges JR, Rousseau EW, et al: Geriatric emergency patient visits part I: Comparison of geriatric and younger patients Ann Emerg Med 1992; 21: 802-807. 7. Hamdy RC, Forrest LJ, Moore SW, et al: Use of emergency departments by the elderly in rural areas South Med J 1997; 90: 616-620. 17. Topeli A: Yoğun bakım ünitesi'nde geriatrik hasta Geriatri 2000; 3(4): 151-154. 8. Hider P, Helliwell P, Ardagh M, et al: The epidemiology of emergency department attendances in Christchurch N Z Med J. 2001; 13; 114(1129):157159. 18. Ünsal A, Çevik AA, Metintaş S, et al: Yaşlı Hastaların Acil Servis Başvuruları Geriatri 2003; 6(3): 83-88. 9. http://www.geriatri.org/pdfler/onsoz.pdf (Site ziyaret tarihi Şubat 2004). 19. Vanpee D, Swine C, Vandenbossche P, et al: Epidemiological profile of geriatric patients admitted to the emergency department of a university hospital localized in a rural area. Eur J Emerg Med 2001; 8: 301-304. 10. http://www.ssk.gov.tr (Site ziyaret tarihi Mayıs 2004). 11. Hu SC, Yen D, Yu YC, et al: Elderly use of the ED in an Asian metropolis Am J Emerg Med 1999; 17: 9599. 20. Ye F, Piver WT, Ando M, et al: Effects of temperature and air pollutants on cardiovascular and respiratory diseases for males and females older than 65 years of age in Tokyo, July and August 19801995 Environ Health Perspect 2001; 109: 355-359. 12. Isezuo SA: Seasonal variation in hospitalisation for hypertension-related morbidities in Sokoto, northwestern Nigeria Int J Circumpolar Health. 2003; 62(4): 397-409. Yazışma Adresi: Dr. Salim SATAR Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı 01330, Balcalı/ADANA E mail: [email protected] Tel: 322 338 60 60/3557 50