Dede Korkut'ta Kadn Tipi

Akra kültür sanat ve edebiyat dergisi, 2020

Öz: Göçebe bir toplum olan TŸrklerin hayatõnda bitkilerin šnemli bir yeri vardõr. İçinde bulunulan hayatõn bir nevi yansõmasõ olan anlatmalarda toplumlar için šnemli olan varlõklara yer verilmiştir. Bu nedenle TŸrk kŸltŸr hayatõnda etkin rol oynayan bitkiler, anlatmalarda çeşitli anlamlar yŸklenerek ele alõnmõştõr. TŸrklerin yaşam tarzõnõ, inançlarõnõ, gelenek ve gšreneklerini vb. yansõtan Dede Korkut KitabõÕnda da TŸrk kŸltŸr hayatõnda šnemli bir yeri olan bitkilere yer verilmesi bu nedenle kaçõnõlmazdõr. TŸrkler, anlatmalarda bitkilere çeşitli anlamlar yŸkleyerek bir bakõma onlarõ duygularõnõ anlatabilmek amacõyla araç olarak kullanmõşlardõr. Dede Korkut KitabõÕnda da bitkiler sadece besin değeri olarak ele alõnmaz; onlar, içinde bulunulan durumlarõn veya duygularõn anlatõlmasõnda sembol šzelliği gšsterir. Türkler "Hayat AğacõÓndan yola çõkarak ağaca tanrõsallõk yŸkleyip onu kŸlt kabul etmişlerdir. Bu nedenle bugŸne kadar yapõlan çalõşmalarda Dede Korkut KitabõÕnda ağacõn kullanõmõ ve yŸklendiği anlamlar ele alõnmõştõr. Oysa Dede Korkut KitabõÕnda ağacõn yanõ sõra birçok bitkiye de değinilmiştir ve onlarõn çeşitli šzellikleri benzetme amacõyla kullanõlmõştõr. Biz bu çalõşmamõzda Dede Korkut KitabõÕnda geçen bitkileri ve bu bitkilere yŸklenen anlamlarõ šrneklerle inceleyeceğiz.

ASOSJOURNAL, 2014

Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature

Deyimler ait oldukları milletin düşüncesini, milli özelliklerini yansıtan dil birimleri olmakla, dilden dile geçmek, bir-birine etki sağlamak gibi özellikleri vardır. Bu sebeple deyimlerin ait oldukları coğrafi araziler o geniş bölgeye has yönlerini genel olarak farklı ülkelerin deyim, atasözleri ve lugatine geçirmektedir. Türklere has özelliklerin ise en başında gelenlerden biri kadının Türk toplumunda ve bu topluma has aile yapısında rolüdür. Bu nedenle Türklere has dil birimlerinde, halkbilim örneklerinde kadının izinin sürülmesi özellikle ilgi çekmektedir. Deyimlerde kadın odaklı konular ilk olarak anne motifi esasında şekillendirilmiş, anne sevgisi ve şefkatine dair çok sayıda deyimler senelerce kullanılmıştır. Buna rağmen kadın odaklı konular yalnız anne motifi ile oluşmamıştır. Evlenmek, gelin olmak konularına da deyimlerde sıkça rastlanılmış ve çok amaçlı kullanım şekilleri ortaya çıkmıştır. Kadın adlarının ve “hanım” kelimesinin kullanımıyla yaratılmış deyimleri bir başka g...

Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2016

Bireyin; ait olduğu toplumun deneyimleri, gelenek ve görenekleri, inançları ve tarihi gibi zaman içerisinde edindiği birikimle donanarak, o topluma ait olması ve toplumun kodlarına sahip olması "kültürlenme" olarak nitelendirilir. Bireyin kültürlenme sürecinde "toplumsal hafıza" ve "kültürel bellek" olarak adlandırılan iki kavram devreye girmektedir. Toplumsal hafıza ve kültürel bellek aktarımının temel yöntemleri en basit şekilde sözlü aktarım, yazılı aktarım, görsel aktarım ve maddi aktarım olarak sınıflandırılabilir. Halk bilgisi ürünleri, toplumsal hafıza ve kültürel bellek aktarımını sağlayan en önemli unsurlardandır. Halk bilgisi ürünlerinin gelecek kuşaklara aktarılması, ürünlerin zamanın ihtiyaçlarına göre güncellenmesiyle mümkündür. Bu açıdan gelenek, bireysel yaratıcılığa izin veren bir yapıdadır. Değişirken gelişen halk bilgisi ürünleri, böylelikle asırlar boyunca kullanım ve aktarım bağlamına sahip olmaktadır. Bugün elimizde sadece iki nüshası bulunan Dede Korkut Kitabı'nın yazılış tarihi 14. yüzyılın sonu-15. yüzyılın başı olarak tahmin edilmektedir. Dede Korkut Kitabı, kültürel bellek aktarımında yazı aracılığını kullanmaktadır. Bununla birlikte eserin oluşum sebebi, anlatmalarda sunulan sözlü gelenek ve günümüzde Türk boyları arasında tespit edilen versiyonları dikkate alındığında, eserin kültürel bellek aktarımında söz aracılığını da kullandığını söylemek mümkündür. Bu makalede, öncelikle kültürel bellek aktarımının türleri ve yöntemleri üzerinde durulmuş ve uygulamalı halk biliminin önemine dikkat çekilmiştir. Daha sonra Dede Korkut Kitabı'nı geçmişten günümüze taşıyan çalışmalar tanıtılmış, geleneğin güncellenmesi yoluyla kültürel bellek aktarımının Dede Korkut Kitabı örneğinde gerçekleştirilmesine yönelik tespit ve öneriler sunulmuştur.

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 2009

'nda yer alan Türk halk kültürünün kült oluşturmuş inanç unsurlarından birisi de kurttur. Kurtla ilgili inançlar; Türk kültür coğrafyasında sadece Ortadoğu, Kafkasya ve Uluğ Türkistan'da değil, Ural-Altay ve Balkanlar'da da Türk kültürlü halkların kültür köprülerinden birisini oluşturmuştur. 'Dedem Korkut'un Kurdu' isimli bu çalışma, Türk kültürlü halkların halk inançlarında kurdun yerini ve işlevini belirlemeğe çalışan bir seri araştırmanın bir parçasıdır. Projenin bu bölümünde; B. Ögel, M.C. Özönder ve F. Bayat'ın çalışmalarında yer alan kurt içerikli bilgilere Dede Korkut Destanı esas alınarak ağırlık verilmiştir. Yazı metninde kurt ve inanç konusu incelenirken, yukarıda belirtilmiş olan esaslar dâhilinde; kurtun uluması; kurt ile bağlı yer ve insan isimleri alma geleneği; don değiştirme/şekil değiştirme gibi inanç içerikli hususların kurt bağlantısına yer verilmiştir. Dağ, su, ateş ve gök gibi objelerin kurtla ilgili inanç boyutları ve bu çerçevede atalar ruhu ve kurban inançları irdelenmiş; Şamanizm, Tengricilik ve Totemizm gibi inanç sistemlerindeki kurt ile konunun bağlantısı üzerinde durulmuştur. Araştırmada varılan sonuca göre, Dedem Korkut'un kurdu, kut bulmuş müjdeleyici bir mittir. Ancak eserde, kurt merkezli açıklamalarda teşhis net olarak yansımamakla birlikte, destanda yer almış olan kutsal dağlar, kutsal sular gibi hususlar inanç sisteminin diğer öğeleri ile birlikte düşünülünce, gerektiğinde 'Yüzü Mübarek Kurt' ve 'Ağzı Kanlı Kurt' da ölebilmektedir. Bu özelliği ile dedem Korkut'un kurdu müjdeleyen, aydınlığa çıkarabilen, uyaran ve cezalandırabilen kurt da olabilmektedir. Dedem Korkut'un kurdu Türk mitolojik âlemindeki kurt miti ve eski Türk İnanç Sistemi'ndeki inanç algılama biçimi ile bütünlük arz etmektedir.

Üçüncü sektör sosyal ekonomi dergisi, 2020

Bu makale Türk edebiyatının önemli eserlerinden birisi olan Dede Korkut Kitabı'nda, bir toplumsal cinsiyet rolü olan 'kadınlık' olgusu üzerine durmuştur. Hem biyolojik hem de toplumsal rol inşası sonucu oluşan kadınlık kimliğinin Dede Korkut Kitabı içinde nasıl yer aldığı toplumsal cinsiyet perspektifinden cevaplanmaya çalışılmıştır. Kitapta aile-kadın, kadın-kadın, kadın-toplum ve kadın-erkek ilişkileri 'makbul kadınlık' biçimini oluşturur. Çalışmanın araştırma sorusu Dede Korkut Kitabı'nda yer alan destanların tümünde söylem analizi yapılarak cevaplanmaya çalışılmış; böylece kadınlık ve makbul kadınlık olguları resmedilmiştir.

Gaziosmanpasa Universitesi Sosyal Bilimler Arastirmalari Dergisi, 2008

AKRA KÜLTÜR SANAT VE EDEBİYAT DERGİSİ, 2018

Öz: Mitler, mitoslar ve halk edebiyatõ ŸrŸnleri; insanlõğõn ortak tecrŸbelerle oluşturduğu ilk šrnek/kšken olan arketipsel sembollerin zengin šrneklerini oluşturur. Her milletin anlatõlarõnda vŸcut bulan ortak duygu ve dŸşŸnceler, evrensellik kazanarak ilk kškene/šrneğe ulaştõran arketipsel sembollere dšnŸşŸr. Milletlerin, farklõ zaman ve coğrafyalarda Ÿrettiği kŸltŸrel bellek, arketiplerle evrensel bir imaj halinde insanlõğõn ortak hafõzasõna dšnŸşŸr. İnsanõn/insanoğlunun ortak kŸltŸrel mirasõ arketipler, insanõ merkeze alan felsefe, psikoloji ve edebiyatõn ortak konusudur. İnsan eylemlerinin çš-zŸmlemesinde edebiyat, psikoloji ve felsefe bilimleri ortak biçimde edebi metin, tšren vb. kaynaklarõ inceler. TŸrk milletinin destansõ hayatõnõ her bakõmdan şifreleyen Dede Korkut Hik‰yeleri, kadõnõ gšçebe hayatõn içinde etkin bir birey olarak tasvir eder. Kadõn kahramanlar, hik‰yelerde erkek kahramanlar kadar šnemli, onlarla aynõ šzelliklere sahip gŸzellikleri ve erdemleriyle šn plana çõkan karakterlerdir. Dede Korkut Hik‰yelerinde kadõn kahramanlarõn fonksiyonlarõ; sorunu çšzme ve erkek kahramanõ tamamlayan bir kompozisyona sahiptir. Bu çalõşmada, TŸrk kŸltŸrŸnŸn ortak bilinçdõşõ malzemesini ihtiva eden Dede Korkut Hik‰yelerinde kadõna bakõş değerlendirilmiştir. ‚alõşmanõn temelinde arketipsel semboller açõsõndan kadõn kahramanlarõn šzellikleri ele alõnmõş ve TŸrk kadõnõnõn hik‰yelerdeki etkin fonksiyonunun arketipsel formlarõ ve tezahŸrleri irdelenmiştir. Hik‰yelerdeki arketipsel sembollerin kadõn kahramanlar aracõlõğõyla oluşan izlek ve te-zahŸrleri metinlerden šrnekler verilerek açõklanmaya çalõşõlmõştõr. Ayrõca Dede Korkut Hik‰yelerinde kadõna verilen değerin arketipsel sembolizm açõsõndan çšzŸmlemesinin TŸrk kŸltŸrŸndeki izleri ele alõnmõştõr.

RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2022

98 4 / Rum eliDE Jour nal of Langua ge and Liter at ur e Studies 2 0 2 2 .31 (D ec ember) Alpine symbols in Dede Korkut Stories / Narşap, M.

Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi, 2015

Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, yılda iki kez yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Ege Üniversitesi Yönetim Kurulu'nun 05.08.2014 tarih ve 25/24 No'lu kararı ile basılmıştır. DERGİMİZİN TARANDIĞI ULUSLARARASI İNDEKSLER ULAKBİM, ASOS, CEEOL, IndexCopernicus, MLA, PECYA, TURKOLOGISCHER ANZEIGER, ULRICH'S. CORPORATE IDENTITY Journal of Turkish World Studies is a scientific referee journal which is published twice a year. It is published by Ege University Executive Board's No. 25/24 decree dated 05.08.2014.