Anna Izabella Zalewska
I am an archaeologist and historian from Poland interested in: methodology; peace and conflict studies; communication; prosocial archaeology and public history; memory studies and landscape studies; non-invasive research methods; museology and tourism and also critical heritage studies, exploratory pedagogy and education for peace.
I am focused on the features, roles, meanings and potential (cognitive and social) of the authentic material remains' of the recent troubled pasts. especially on those issues and material remains of conflicts and wars that endure as repressed, concealed, manipulated etc. such as mass crimes zones, landscapes burdened by the uses of weapons of mass destruction, genocide, political crimes, social unjustice.
I am working as entengeled especially with those material remains of XX c., which are / can be treated as a triggers for (auto)reflection on relations between non-absence and absence; memory and oblivion; acceptance and exclusion, active empathy and passivity; social cohesion and symbolic violence, etc.
I am researcher and lecturer affiliated with the Institute of Archaeology of the University of Lodz as a professor. I also cooperate with scientific and prosocial institutions such as NIOD, Warsaw Ghetto Museum, OPCW. I am also the founder and the chief of the Roadside History Lessons Foundation.
I am focused on the features, roles, meanings and potential (cognitive and social) of the authentic material remains' of the recent troubled pasts. especially on those issues and material remains of conflicts and wars that endure as repressed, concealed, manipulated etc. such as mass crimes zones, landscapes burdened by the uses of weapons of mass destruction, genocide, political crimes, social unjustice.
I am working as entengeled especially with those material remains of XX c., which are / can be treated as a triggers for (auto)reflection on relations between non-absence and absence; memory and oblivion; acceptance and exclusion, active empathy and passivity; social cohesion and symbolic violence, etc.
I am researcher and lecturer affiliated with the Institute of Archaeology of the University of Lodz as a professor. I also cooperate with scientific and prosocial institutions such as NIOD, Warsaw Ghetto Museum, OPCW. I am also the founder and the chief of the Roadside History Lessons Foundation.
less
InterestsView All (26)
Uploads
Papers by Anna Izabella Zalewska
ABSTRAKT. Artykuł stanowi wgląd w proces poszukiwania odpowiedzi na pytanie o to, czy jest możliwe stymulowanie i modyfikowanie lub choćby wychwytywanie specyfiki dziedzictwa jako interakcji – z wykorzystaniem archeologii prospołecznej i uspołecznianej jako troski o przyszłość. Archeologie destrukcji i wojen zostały tu ukazane jako pomocne zarówno w rozpoznawaniu, jak i uznawaniu własnego cienia, przezierającego poprzez zaangażowanie archeologów i społeczeństwa do świadomych interakcji z dziedzictwem. W części pierwszej wyjaśniono zastosowane ukierunkowania i metafory. Następnie odniesiono się do pytania, jak archeologia postrzegana jest przez polskie społeczeństwo oraz jak funkcjonuje jako praktyka kulturotwórcza. Wskazano też przykłady interakcji z domeny archeologii, które autorka postrzega jako praktyki kulturotwórcze korzystnie rzutujące i ukierunkowujące oczekiwania wobec przyszłości. Kanwę dla refleksji stanowią aktywności realizowane przez autorkę w polu prospołecznej archeologii destrukcji i wojen oraz przykłady aktywności z innych pól archeologii, mające walory istotne dla transformacyjnego procesu uspołeczniania archeologii. Pod uwagę wzięte zostały te spośród nich, które mogą korzystnie rzutować na przyszłość. Następnie odniesiono się do najczęściej artykułowanych w przestrzeni publicznej wyzwań towarzyszących poszerzaniu uważności społeczeństwa o troskę o przyszłość, z uwzględnieniem istotności tego, co pozostało po tym co było. Konkluzję stanowi teza, że nasza aktualna troska o materialne pozostałości, zwłaszcza po procesach, wydarzeniach i zdarzeniach bezprecedensowych i destrukcyjnych, które mogą odgrywać role materialnych przestróg, przejawiająca się w ich poznawaniu, interpretacji, reprezentacji/uobecnianiu, to jedna z wielu dróg, na których prospołeczne i uspołeczniane archeologie zyskują potencjał znaczących i istotnych w procesie kreowania zarówno warunków do Bycia rzeczy pośród nas jak i do społecznego zasobu prorozwojowego.
chlorine gas in the period between May and July 1915. Using the example of selected data relating to the wave attack of May 31, 1915, I show the specificity and complexity of the source documents closely related to the problem under consideration, that is the issue of the countability of victims of chemical weapons. Indirectly, I show the need and legitimacy
of systematizing and interpreting all available information on what resulted from the historical use of chemical weapons. This would be conducive to deepening our knowledge about the fallen soldiers and their resting places. It would be helpful to initiate work on a digital repository of knowledge on the use of chemical weapons in the past, taking into
account the very diverse descriptions of events and victims of chemical weapons from the Eastern Front of the Great War. Such a digitized resource could contribute to the systematization of highly dispersed source data, their further interpretation and reinterpretation,
and their social activation, for the benefit of deepening knowledge about history and historical awareness and preventing the threat of again turning to the use of such weapons of mass destruction.
Key words: the Great War, Eastern Front, chemical weapon (CW), 1915, chlorine, fatal and non-fatal poisonings, estimation of the number of fatalities, resting places as memory triggers, war cemeteries, peace education, OPCW
Badania naukowe i prospołeczne działania kulturotwórcze, których wyniki przedstawiamy w tej publikacji, zostały zrealizowane w latach 2020-2021. Stanowią one efekt dążenia do następujących celów:
– dążenie do kompleksowego zaprezentowania materialnych elementów przeszłości zinterpretowanych jako ślady działań wojennych z lat 1914-1915, które zostały zadokumentowane w wyniku badań wykopaliskowych
zrealizowanych do 2018 na Równinie Łowicko-Błońskiej;
– przedstawienie treści potencjalnie pomocnych w waloryzowaniu, kategoryzowaniu i konserwacji materialnych pozostałości I wojny światowej frontu wschodniego;
– upowszechnianie wiedzy na temat procesu archeologicznego, w wyniku którego materialne ślady Wielkiej Wojny frontu wschodniego, jako zabytki
archeologiczne, są i stają się obecne pośród nas
oraz
– upublicznianie (na forum lokalnym, krajowym i międzynarodowym) zarówno wiedzy na temat specyfiki materialnych pozostałości działań wojennych, które miały miejsce w latach 1914-1915 na obszarze znajdującym się w granicach dzisiejszej Polski, jak i argumentów
przemawiających za wysoką wartością historyczną, naukową i społeczną tych pozostałości.
The article includes a theoretical and practical proposal for perceiving and treating material and discursive remains of using chemical weapons – wherever they still exist – as stimuli for reflection on weapons of mass destruction and as warnings. Based on the specific example of the outcomes of the archaeological and historical research conducted in the historic battlefield – the section of the Eastern Front between Sochaczew in the north and Skierniewice in the south, the following more general appeals have been formulated: – for inalienability of collecting, systematizing and interpreting source information and studies that could together make up a real and digital repository of knowledge on material and discursive remains of historical uses of chemical weapons (CW) and potentially further on of weapons of mass destruction (WMD); – for documenting, digitalising and protecting in situ remains of the past that, despite representing a challenge for contemporary people, constitute a part of important, however difficult, transnational painful heritage; – for undertaking more intense, systematic and coordinated activities to disseminate knowledge about past use of CW and about the mission and activities of individuals and organisations involved in the process of minimizing the threats of weapons of mass destruction in the modern world (such as the Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons – OPCW). It is worth exploration, as well as documentation and protection (with the aid of archaeology, history, memory studies, ethnology, landscape studies, educational studies – especially on Peace Education, tourism studies etc.) e.g. by means of transdyscyplinary research and working on establishing real and virtual repositories of knowledge on CW, OPCW, outreach, education on transnational painful heritage, reflective cultural tourism, attentive travel etc. The historical gasscapes (landscape marked with gas attacks) – such as an element of the landscape of today’s central Poland, sketched in this article, that bore witness to the very first mass use of gas shells in January 1915, as well as wave attacks with poisonous chlorine (possibly combined with phosgene) in the battlefield, has been presented as particularly predestined to serve as a symbols of CW painful heritage, triggers for reflection on BMR and carriers of even though weaker and disappearing living memories. Additionally, the attention was drawn to the fact that certain activities aimed at documenting, consolidating, systematizing and disseminating knowledge about the experiences related to CW (or more broadly, WMD) should be undertaken immediately. Some disappearing material remains prove it. The area (in present days Poland) of a former battlefield, where the army of the German Empire repeatedly used chemical weapons in 1915, still conceals the bodies of – until recently – almost completely forgotten victims of CW. Hence the emphasis put on the significance of that area and other similar places as destinations for attentive travel (real and virtual) following evocative remains will not leave us indifferent and uninterested.
W środowisku minerów-pirotechników nie było osoby, która nie znałaby "Brzozy", bo taki pseudonim nosił od młodości. Dla wielu był mentorem i nauczycielem, współpracownikiem, przełożonym, dla piszącej te słowa był przyjacielem, wybitnym znawcą i pasjonatem broni, również zabytkowej, zwłaszcza z okresu I i II wojny światowej, chętnie dzielącym się swoją szeroką wiedzą i umiejętnościami, zawsze pomocnym w interpretacjach bronioznawczych i w diagnozach badanej sprawy. Artykuł ma na celu upowszechnić i utrwalić pamięć o tym, jak wspaniały był to Człowiek, jak doskonały pirotechnik. jak wybitny specjalista również w zakresie bronioznawstwa, destruktów broni i amunicji.
ABSTRACT: In the article we consider the relationship between the poor condition of material remains of the Great War on one of the former Eastern Front’s battlefield’s in the Rawka and Bzura region with the long term attitudes of the local population towards the soldiers of Russian and German armies, fighting
and killed there. For this purpose, we have analyzed written sources and witnesses accounts, as well as artifacts from archaeological research. We assume that recognizing situation of the local population during the events of 1914–1915 and after the war may bring us closer to answering the questions posed herein.
Thus, we suppose, that loss of property, extremely difficult conditions of everyday life, illnesses and suffering, fear of military authorities and soldiers, of epidemic factors and infectious diseases, death of loved ones also those enlisted in the armies of the occupiers – these types of traumatic experiences – conditioned
the attitude of the local population towards soldiers of the Great War. Some lasting consequences of this can be observed till today – in the form of fading traces of the material heritage of the Great War. Focusing on the material and discursive dimensions, we analyze the relationships between the primary (res gestae) and consequential/secondary processes (rerum gestarum histories and narrations) and observe a kind of causative “breaking the continuity” between them. Using the methods of historical archaeology, archaeology of recent past, memory studies, history etc., creates interesting, but so far poorly used, research possibilities. Most importantly, it can contribute to shaping attitudes characterized by historical
and archaeological sensitivity and the will to understand the value of a difficult heritage (including resting places of fallen soldiers) and to prompt active care for it.
KEY WORDS: attitudes of local people towards the wars’ remains, WWI soldiers, cemeteries and graves; material expressions of war and post-war events; res gestae and historia rerum gestarum, contemporary archaeology, World War I, Central Poland
prominent thinkers who, due to his eminent contributions
to the field of theoretical archaeology, has a permanent place in the history of archaeological thought. Klejn’s panoramic view of theoretical archaeology presented in his books and articles, especially in his seminal book Metaarchaeology, is the result of a long and astute reflexive process. One of the fundamental tenets of Klejn’s view is that there can be no science and no scholarly study without theory. He postulated that archaeology, as a complex discipline that is obliged to present its material fully and with all its interconnections, needs certain “endoarchaeological theories” specific to the discipline and encompassing all of it. Klejn also stressed the necessity of reflecting on the higher theoretical level directed toward the perfection of the archaeological discipline itself. He named such reflection “metaarchaeological theories”. They cover the philosophical, cognitive, scientific, logical and psychological problems that would enable self-criticism and the self-cognition of archaeology. In his theoretical reflection, Klejn did not omit to include the wider contexts such as the concepts of culture, material culture and historical process, proving how important are concepts and laws taken from parallel disciplines that are a sine qua non condition of the functioning of archaeology, such as sociology, history, culturology, anthropology, ethnology, linguistics, geography and others. He named these “paraarchaeological theories”. This article discusses the above-mentioned issues and many others related to the legacy of the theoretical thought of Leo Klejn. To describe the vastness, complexity nand significance of that legacy, it is presented via the frame of the Kuhnian “disciplinary matrix” treated as a handy heuristic device to analyse advanced scientific concepts. The authors hope that by such a presentation of Klejn’s theoretical legacy, it will become obvious to many readers, not just those with theoretical leanings, that it provides a fundamental and useful guide through the maze of theoretical archaeological issues. This legacy, both complex and valuable, deserves to become part of wider archaeological thought.
wpływ na to, czy stają się one materialnymi podstawami upamiętniania wydarzeń z przeszłości. Proces ten jest silnie nacechowany zarówno uwarunkowaniami,
które ukształtowały daną wspólnotę interpretacyjną i/lub wspólnotę pamięci, jak i aktualnym, lokalnym mikrokontekstem. Dlatego zasadne wydaje się omawianie tego typu zagadnień na konkretnych przykładach i z uwzględnieniem wszelkich dostępnych danych na temat etapów procesu historycznego i archeologicznego, tj. pierwotnego (predepozycyjnego) i wtórnego (podepozycyjnego). Przestrzenie i miejsca doświadczone wydarzeniami wojennymi i naznaczone
śladami przeszłości, w tym trudnej nieodległej przeszłości, mogą być traktowane zarówno jako podstawy dla dowodzenia ich wartości naukowej
i historycznej, jak też jako pola refleksji i diagnoz zjawisk natury społecznej. Zwłaszcza jako pola artykulacji pamięci, miejsca łączące wartości naukową,
historyczną i społeczną bywają nieoczywiste. Łączenie tych pól wydaje się szczególnie istotne w odniesieniu do miejsc, przestrzeni, wreszcie stanowisk archeologicznych, które wymykają się jednoznacznym diagnozom typu: znaczące versus nieznaczące, pamiętane versus zapomniane etc.W niniejszym opracowaniu czynimy to na przykładzie konkretnej przestrzeni, usytuowanej w aktualnych granicach gminy Nieborów (powiat łowicki, województwo łódzkie). Staramy się tym samym unikać generalizacji i sądów ogólnych.
reflect on all material remnants of historical processes and events. In striving to show the nature and value of contacts and close links of the past with the present and the future, contemporary archaeology has some useful tools.
In the first part of this paper – gradually moving from general to specific arguments – the author discusses the growing significance of, and interest in, the material remains of the troubled recent past which have become the subjects of archaeological research in contemporary Poland. In the following section the author elaborates on the validity of the assumption that battle and crime landscape of the 20th
century (also in Poland) should provoke social reaction and become a tangible warning. This attitude must then serve as means to encourage reflection on opportunities and ways to shape historical sensitivity and awareness, so as to create a better, more peaceful world. Finally, the author sketches the goals and methods that have been applied to a specific conflict space, within the process of archaeological revival of the material and social memory of life and death of the soldiers in the trenches of the Great War in the area of Rawka and Bzura. The author
concludes with a discussion about the constant changes of the landscape of the former battlefield and its social reception today.
atmosphere that accompanied the primary context in which war cemeteries were established and place
the war cemeteries in the network of social, formal and legal determinants. In the second part, we frame
the historical and social contexts in which the resting places of the fallen soldiers of the German and
Russian armies were massively created. Than, we show the difficulties associated with locating particular
war cemeteries and signal strengths and obstacles in correlating results of archival research and use
of remote sensing and archaeological methods in order to restore the memory of war cemeteries and
establish their current and future condition as material warnings. Also we stress the looping of cultural
and natural factors both in the process of protecting and destroying material condition of war cemeteries.
Finally, on the example of one of the cemeteries we show how slow and arduous but at the same time
promising can be the process of transformation from a forgotten/plowed cemetery into a place of/in
memory, and as an agent struggling with the continuous nature-cultural transformations.
Z polskiej perspektywy, o istotności archeologii prospołecznej i uspołecznionej decyduje w istotnej mierze fakt, że jest ona coraz częściej postrzegana jako niezbywalna i pomocna w unaocznianiu znaczenia i złożoności podlegającego ciągłej przemianie (!) materialnego wymiaru wieloczasowych (palimpsestowych) zespoleń ludzi, miejsc i rzeczy, które warte są rozpoznawania we współczesności. Poprzez refleksyjne roz-poznawanie otaczającej nas rzeczywistości, następuje wspólnotowe ko-kreowanie wyobrażeń o przeszłości, również tej nieodległej w czasie, wymagającej społecznego przepracowania, trudnej i dotychczas nie(do)powiedzianej - jak np. w przypadku wielu wydarzeń wojennych, w tym użycia broni chemicznej na ziemiach polskich w 1915, czy mordów dokonanych w latach 1944–1956 – których ślady materialne były często celowo zacierane. Dalsza aktywność w polu public archaeology w Polsce może mieć pozytywny, afirmatywny wpływ na teraźniejszość i na przyszłość relacji społecznych. Może także sprzyjać wzmacnianiu w pełni humanistycznych nauk o przeszłości, tj. takich które cechuje dążenie już nie tylko do „obiektywności” i odkryć wartościowych poznawczo, ale także dążenie do solidarności (społecznej i wielogatunkowej) i do stymulowania procesów wartościowych społecznie.
and the power(lessness) of physical traces of the Great War in Poland
The growing interest in archaeological research concerning material traces of the recent past, encourages to reflect on the specificity, val- ues and driving factors behind these activities. In the polish-language literature to date, not much attention has been paid to the domain the specific character of which is best epitomized by the term archaeology of the contemporaneous times (ACT). The first part of this article is an insight into the “commonly shared beliefs” and justifications that in general inspire contemporary archaeologist to act. In the second part, I sketch the processes and contexts that contributed to the local, Pol- ish experiences constituting the current conditions for practicing ACT in Poland. In the third part, I refer to the justifications and values of the concrete material discursive practices, in which archaeologists en- gaged in the process of bringing back the material and human memory of the almost completely forgotten war events from the recent past. The process of archaeological revival of memory (ARM) relates to the material remains evidencing life and death of the soldiers and civilians, as well as the scale and durability of transformations of the landscape resulting from the fights of the Great War. In conclusion, I endeavour to prove my hypothesis that actions and thinking on the “expected re- sults” in the field of ACT should be future-oriented and should focus on fostering emphatic and reflexive attitudes to the warnings conveyed by the physical remnants.
Keywords: archaeology of the contemporaneous times (ACT), justifications, value, contemporaneousness, traces, material warnings, active empathy, regime of the future, archaeological revival of memory (ARM), Great War, Eastern Front, gas-scape, Poland
ABSTRAKT. Artykuł stanowi wgląd w proces poszukiwania odpowiedzi na pytanie o to, czy jest możliwe stymulowanie i modyfikowanie lub choćby wychwytywanie specyfiki dziedzictwa jako interakcji – z wykorzystaniem archeologii prospołecznej i uspołecznianej jako troski o przyszłość. Archeologie destrukcji i wojen zostały tu ukazane jako pomocne zarówno w rozpoznawaniu, jak i uznawaniu własnego cienia, przezierającego poprzez zaangażowanie archeologów i społeczeństwa do świadomych interakcji z dziedzictwem. W części pierwszej wyjaśniono zastosowane ukierunkowania i metafory. Następnie odniesiono się do pytania, jak archeologia postrzegana jest przez polskie społeczeństwo oraz jak funkcjonuje jako praktyka kulturotwórcza. Wskazano też przykłady interakcji z domeny archeologii, które autorka postrzega jako praktyki kulturotwórcze korzystnie rzutujące i ukierunkowujące oczekiwania wobec przyszłości. Kanwę dla refleksji stanowią aktywności realizowane przez autorkę w polu prospołecznej archeologii destrukcji i wojen oraz przykłady aktywności z innych pól archeologii, mające walory istotne dla transformacyjnego procesu uspołeczniania archeologii. Pod uwagę wzięte zostały te spośród nich, które mogą korzystnie rzutować na przyszłość. Następnie odniesiono się do najczęściej artykułowanych w przestrzeni publicznej wyzwań towarzyszących poszerzaniu uważności społeczeństwa o troskę o przyszłość, z uwzględnieniem istotności tego, co pozostało po tym co było. Konkluzję stanowi teza, że nasza aktualna troska o materialne pozostałości, zwłaszcza po procesach, wydarzeniach i zdarzeniach bezprecedensowych i destrukcyjnych, które mogą odgrywać role materialnych przestróg, przejawiająca się w ich poznawaniu, interpretacji, reprezentacji/uobecnianiu, to jedna z wielu dróg, na których prospołeczne i uspołeczniane archeologie zyskują potencjał znaczących i istotnych w procesie kreowania zarówno warunków do Bycia rzeczy pośród nas jak i do społecznego zasobu prorozwojowego.
chlorine gas in the period between May and July 1915. Using the example of selected data relating to the wave attack of May 31, 1915, I show the specificity and complexity of the source documents closely related to the problem under consideration, that is the issue of the countability of victims of chemical weapons. Indirectly, I show the need and legitimacy
of systematizing and interpreting all available information on what resulted from the historical use of chemical weapons. This would be conducive to deepening our knowledge about the fallen soldiers and their resting places. It would be helpful to initiate work on a digital repository of knowledge on the use of chemical weapons in the past, taking into
account the very diverse descriptions of events and victims of chemical weapons from the Eastern Front of the Great War. Such a digitized resource could contribute to the systematization of highly dispersed source data, their further interpretation and reinterpretation,
and their social activation, for the benefit of deepening knowledge about history and historical awareness and preventing the threat of again turning to the use of such weapons of mass destruction.
Key words: the Great War, Eastern Front, chemical weapon (CW), 1915, chlorine, fatal and non-fatal poisonings, estimation of the number of fatalities, resting places as memory triggers, war cemeteries, peace education, OPCW
Badania naukowe i prospołeczne działania kulturotwórcze, których wyniki przedstawiamy w tej publikacji, zostały zrealizowane w latach 2020-2021. Stanowią one efekt dążenia do następujących celów:
– dążenie do kompleksowego zaprezentowania materialnych elementów przeszłości zinterpretowanych jako ślady działań wojennych z lat 1914-1915, które zostały zadokumentowane w wyniku badań wykopaliskowych
zrealizowanych do 2018 na Równinie Łowicko-Błońskiej;
– przedstawienie treści potencjalnie pomocnych w waloryzowaniu, kategoryzowaniu i konserwacji materialnych pozostałości I wojny światowej frontu wschodniego;
– upowszechnianie wiedzy na temat procesu archeologicznego, w wyniku którego materialne ślady Wielkiej Wojny frontu wschodniego, jako zabytki
archeologiczne, są i stają się obecne pośród nas
oraz
– upublicznianie (na forum lokalnym, krajowym i międzynarodowym) zarówno wiedzy na temat specyfiki materialnych pozostałości działań wojennych, które miały miejsce w latach 1914-1915 na obszarze znajdującym się w granicach dzisiejszej Polski, jak i argumentów
przemawiających za wysoką wartością historyczną, naukową i społeczną tych pozostałości.
The article includes a theoretical and practical proposal for perceiving and treating material and discursive remains of using chemical weapons – wherever they still exist – as stimuli for reflection on weapons of mass destruction and as warnings. Based on the specific example of the outcomes of the archaeological and historical research conducted in the historic battlefield – the section of the Eastern Front between Sochaczew in the north and Skierniewice in the south, the following more general appeals have been formulated: – for inalienability of collecting, systematizing and interpreting source information and studies that could together make up a real and digital repository of knowledge on material and discursive remains of historical uses of chemical weapons (CW) and potentially further on of weapons of mass destruction (WMD); – for documenting, digitalising and protecting in situ remains of the past that, despite representing a challenge for contemporary people, constitute a part of important, however difficult, transnational painful heritage; – for undertaking more intense, systematic and coordinated activities to disseminate knowledge about past use of CW and about the mission and activities of individuals and organisations involved in the process of minimizing the threats of weapons of mass destruction in the modern world (such as the Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons – OPCW). It is worth exploration, as well as documentation and protection (with the aid of archaeology, history, memory studies, ethnology, landscape studies, educational studies – especially on Peace Education, tourism studies etc.) e.g. by means of transdyscyplinary research and working on establishing real and virtual repositories of knowledge on CW, OPCW, outreach, education on transnational painful heritage, reflective cultural tourism, attentive travel etc. The historical gasscapes (landscape marked with gas attacks) – such as an element of the landscape of today’s central Poland, sketched in this article, that bore witness to the very first mass use of gas shells in January 1915, as well as wave attacks with poisonous chlorine (possibly combined with phosgene) in the battlefield, has been presented as particularly predestined to serve as a symbols of CW painful heritage, triggers for reflection on BMR and carriers of even though weaker and disappearing living memories. Additionally, the attention was drawn to the fact that certain activities aimed at documenting, consolidating, systematizing and disseminating knowledge about the experiences related to CW (or more broadly, WMD) should be undertaken immediately. Some disappearing material remains prove it. The area (in present days Poland) of a former battlefield, where the army of the German Empire repeatedly used chemical weapons in 1915, still conceals the bodies of – until recently – almost completely forgotten victims of CW. Hence the emphasis put on the significance of that area and other similar places as destinations for attentive travel (real and virtual) following evocative remains will not leave us indifferent and uninterested.
W środowisku minerów-pirotechników nie było osoby, która nie znałaby "Brzozy", bo taki pseudonim nosił od młodości. Dla wielu był mentorem i nauczycielem, współpracownikiem, przełożonym, dla piszącej te słowa był przyjacielem, wybitnym znawcą i pasjonatem broni, również zabytkowej, zwłaszcza z okresu I i II wojny światowej, chętnie dzielącym się swoją szeroką wiedzą i umiejętnościami, zawsze pomocnym w interpretacjach bronioznawczych i w diagnozach badanej sprawy. Artykuł ma na celu upowszechnić i utrwalić pamięć o tym, jak wspaniały był to Człowiek, jak doskonały pirotechnik. jak wybitny specjalista również w zakresie bronioznawstwa, destruktów broni i amunicji.
ABSTRACT: In the article we consider the relationship between the poor condition of material remains of the Great War on one of the former Eastern Front’s battlefield’s in the Rawka and Bzura region with the long term attitudes of the local population towards the soldiers of Russian and German armies, fighting
and killed there. For this purpose, we have analyzed written sources and witnesses accounts, as well as artifacts from archaeological research. We assume that recognizing situation of the local population during the events of 1914–1915 and after the war may bring us closer to answering the questions posed herein.
Thus, we suppose, that loss of property, extremely difficult conditions of everyday life, illnesses and suffering, fear of military authorities and soldiers, of epidemic factors and infectious diseases, death of loved ones also those enlisted in the armies of the occupiers – these types of traumatic experiences – conditioned
the attitude of the local population towards soldiers of the Great War. Some lasting consequences of this can be observed till today – in the form of fading traces of the material heritage of the Great War. Focusing on the material and discursive dimensions, we analyze the relationships between the primary (res gestae) and consequential/secondary processes (rerum gestarum histories and narrations) and observe a kind of causative “breaking the continuity” between them. Using the methods of historical archaeology, archaeology of recent past, memory studies, history etc., creates interesting, but so far poorly used, research possibilities. Most importantly, it can contribute to shaping attitudes characterized by historical
and archaeological sensitivity and the will to understand the value of a difficult heritage (including resting places of fallen soldiers) and to prompt active care for it.
KEY WORDS: attitudes of local people towards the wars’ remains, WWI soldiers, cemeteries and graves; material expressions of war and post-war events; res gestae and historia rerum gestarum, contemporary archaeology, World War I, Central Poland
prominent thinkers who, due to his eminent contributions
to the field of theoretical archaeology, has a permanent place in the history of archaeological thought. Klejn’s panoramic view of theoretical archaeology presented in his books and articles, especially in his seminal book Metaarchaeology, is the result of a long and astute reflexive process. One of the fundamental tenets of Klejn’s view is that there can be no science and no scholarly study without theory. He postulated that archaeology, as a complex discipline that is obliged to present its material fully and with all its interconnections, needs certain “endoarchaeological theories” specific to the discipline and encompassing all of it. Klejn also stressed the necessity of reflecting on the higher theoretical level directed toward the perfection of the archaeological discipline itself. He named such reflection “metaarchaeological theories”. They cover the philosophical, cognitive, scientific, logical and psychological problems that would enable self-criticism and the self-cognition of archaeology. In his theoretical reflection, Klejn did not omit to include the wider contexts such as the concepts of culture, material culture and historical process, proving how important are concepts and laws taken from parallel disciplines that are a sine qua non condition of the functioning of archaeology, such as sociology, history, culturology, anthropology, ethnology, linguistics, geography and others. He named these “paraarchaeological theories”. This article discusses the above-mentioned issues and many others related to the legacy of the theoretical thought of Leo Klejn. To describe the vastness, complexity nand significance of that legacy, it is presented via the frame of the Kuhnian “disciplinary matrix” treated as a handy heuristic device to analyse advanced scientific concepts. The authors hope that by such a presentation of Klejn’s theoretical legacy, it will become obvious to many readers, not just those with theoretical leanings, that it provides a fundamental and useful guide through the maze of theoretical archaeological issues. This legacy, both complex and valuable, deserves to become part of wider archaeological thought.
wpływ na to, czy stają się one materialnymi podstawami upamiętniania wydarzeń z przeszłości. Proces ten jest silnie nacechowany zarówno uwarunkowaniami,
które ukształtowały daną wspólnotę interpretacyjną i/lub wspólnotę pamięci, jak i aktualnym, lokalnym mikrokontekstem. Dlatego zasadne wydaje się omawianie tego typu zagadnień na konkretnych przykładach i z uwzględnieniem wszelkich dostępnych danych na temat etapów procesu historycznego i archeologicznego, tj. pierwotnego (predepozycyjnego) i wtórnego (podepozycyjnego). Przestrzenie i miejsca doświadczone wydarzeniami wojennymi i naznaczone
śladami przeszłości, w tym trudnej nieodległej przeszłości, mogą być traktowane zarówno jako podstawy dla dowodzenia ich wartości naukowej
i historycznej, jak też jako pola refleksji i diagnoz zjawisk natury społecznej. Zwłaszcza jako pola artykulacji pamięci, miejsca łączące wartości naukową,
historyczną i społeczną bywają nieoczywiste. Łączenie tych pól wydaje się szczególnie istotne w odniesieniu do miejsc, przestrzeni, wreszcie stanowisk archeologicznych, które wymykają się jednoznacznym diagnozom typu: znaczące versus nieznaczące, pamiętane versus zapomniane etc.W niniejszym opracowaniu czynimy to na przykładzie konkretnej przestrzeni, usytuowanej w aktualnych granicach gminy Nieborów (powiat łowicki, województwo łódzkie). Staramy się tym samym unikać generalizacji i sądów ogólnych.
reflect on all material remnants of historical processes and events. In striving to show the nature and value of contacts and close links of the past with the present and the future, contemporary archaeology has some useful tools.
In the first part of this paper – gradually moving from general to specific arguments – the author discusses the growing significance of, and interest in, the material remains of the troubled recent past which have become the subjects of archaeological research in contemporary Poland. In the following section the author elaborates on the validity of the assumption that battle and crime landscape of the 20th
century (also in Poland) should provoke social reaction and become a tangible warning. This attitude must then serve as means to encourage reflection on opportunities and ways to shape historical sensitivity and awareness, so as to create a better, more peaceful world. Finally, the author sketches the goals and methods that have been applied to a specific conflict space, within the process of archaeological revival of the material and social memory of life and death of the soldiers in the trenches of the Great War in the area of Rawka and Bzura. The author
concludes with a discussion about the constant changes of the landscape of the former battlefield and its social reception today.
atmosphere that accompanied the primary context in which war cemeteries were established and place
the war cemeteries in the network of social, formal and legal determinants. In the second part, we frame
the historical and social contexts in which the resting places of the fallen soldiers of the German and
Russian armies were massively created. Than, we show the difficulties associated with locating particular
war cemeteries and signal strengths and obstacles in correlating results of archival research and use
of remote sensing and archaeological methods in order to restore the memory of war cemeteries and
establish their current and future condition as material warnings. Also we stress the looping of cultural
and natural factors both in the process of protecting and destroying material condition of war cemeteries.
Finally, on the example of one of the cemeteries we show how slow and arduous but at the same time
promising can be the process of transformation from a forgotten/plowed cemetery into a place of/in
memory, and as an agent struggling with the continuous nature-cultural transformations.
Z polskiej perspektywy, o istotności archeologii prospołecznej i uspołecznionej decyduje w istotnej mierze fakt, że jest ona coraz częściej postrzegana jako niezbywalna i pomocna w unaocznianiu znaczenia i złożoności podlegającego ciągłej przemianie (!) materialnego wymiaru wieloczasowych (palimpsestowych) zespoleń ludzi, miejsc i rzeczy, które warte są rozpoznawania we współczesności. Poprzez refleksyjne roz-poznawanie otaczającej nas rzeczywistości, następuje wspólnotowe ko-kreowanie wyobrażeń o przeszłości, również tej nieodległej w czasie, wymagającej społecznego przepracowania, trudnej i dotychczas nie(do)powiedzianej - jak np. w przypadku wielu wydarzeń wojennych, w tym użycia broni chemicznej na ziemiach polskich w 1915, czy mordów dokonanych w latach 1944–1956 – których ślady materialne były często celowo zacierane. Dalsza aktywność w polu public archaeology w Polsce może mieć pozytywny, afirmatywny wpływ na teraźniejszość i na przyszłość relacji społecznych. Może także sprzyjać wzmacnianiu w pełni humanistycznych nauk o przeszłości, tj. takich które cechuje dążenie już nie tylko do „obiektywności” i odkryć wartościowych poznawczo, ale także dążenie do solidarności (społecznej i wielogatunkowej) i do stymulowania procesów wartościowych społecznie.
and the power(lessness) of physical traces of the Great War in Poland
The growing interest in archaeological research concerning material traces of the recent past, encourages to reflect on the specificity, val- ues and driving factors behind these activities. In the polish-language literature to date, not much attention has been paid to the domain the specific character of which is best epitomized by the term archaeology of the contemporaneous times (ACT). The first part of this article is an insight into the “commonly shared beliefs” and justifications that in general inspire contemporary archaeologist to act. In the second part, I sketch the processes and contexts that contributed to the local, Pol- ish experiences constituting the current conditions for practicing ACT in Poland. In the third part, I refer to the justifications and values of the concrete material discursive practices, in which archaeologists en- gaged in the process of bringing back the material and human memory of the almost completely forgotten war events from the recent past. The process of archaeological revival of memory (ARM) relates to the material remains evidencing life and death of the soldiers and civilians, as well as the scale and durability of transformations of the landscape resulting from the fights of the Great War. In conclusion, I endeavour to prove my hypothesis that actions and thinking on the “expected re- sults” in the field of ACT should be future-oriented and should focus on fostering emphatic and reflexive attitudes to the warnings conveyed by the physical remnants.
Keywords: archaeology of the contemporaneous times (ACT), justifications, value, contemporaneousness, traces, material warnings, active empathy, regime of the future, archaeological revival of memory (ARM), Great War, Eastern Front, gas-scape, Poland
PL:
Prosimy, pomóż nam polskim archeologom, muzealnikom, opiekunom zabytków, służbom ochrony zabytków, badaczom społecznym zatrzymać zły kierunek zmian podyktowanych populistycznymi, przedwyborczymi manipulacjami i knuciem pozbawionym porozumienia społecznego. Pomóż nam archeologom budować partnerską, partycypacyjną relację archeologów z badaczami społecznymi, zamiast niszczycielskiej, przemocowej relacji z ludźmi nie szanującymi potrzeb innych ludzi i nie rozumiejącymi delikatności, nieodnawialności i znaczenia społecznego dziedzictwa archeologicznego.
ENG:
Please help us Polish archaeologists, museum professionals, caretakers of historical monuments, conservation services, honest social researchers to stop the wrong direction of changes dictated by populist, pre-election manipulation and scheming devoid of social consensus. Help us Polish archaeologists to build an honest partnership and participatory relationship between archaeologists and social scientists, instead of a destructive, violent relationship with people who do not respect other people's needs and do not understand the delicacy, non-renewability and importance of social archaeological heritage.
SIGN THE PETITION!
Link to petition: https://www.petycjeonline.com/protestujemy_przeciw_zmianie_prawa_dla_poszukiwaczy_zabytkow
Prowadząc badania archeologiczne, historyczne, antropologiczne i pamięcioznawcze w ramach projektu "Archeologiczne Przywracanie Pamięci o Wielkiej Wojnie" (2014-2018) trafiamy na poruszającą obecność trzech grup zabytków ruchomych, zarówno w zasobach archiwów miejskich, w formie licznych dokumentów ich dotyczących, jak i w postaci materialnej, w archiwum, jakie stanowi ziemia, do którego wgląd mamy dzięki prowadzonym od 2014 roku pracom archeologicznym w rejonie walk nad Rawką i Bzurą. Są to przedmioty użytkowe i elementy wyposażenia „niebojowego“, z których za najliczniej reprezentowane na aktualnym etapie badań uznać należy:
- przedmioty codziennego użytku, m.in. menażki, manierki, kubki, sztućce/ niezbędniki;
- indywidualny sprzęt saperski, m.in. łopatki/saperki, łopaty, kilofy;
- przedmioty związane z używaniem produktów tytoniowych, m.in. pudełka na papierosy, fajki, fifki, papierośnice, zapałki.
Ostatnia z ww. grup przedmiotów stanowi przedmiot refleksji niniejszego artykułu.
W polskiej współczesności nie da się jeszcze traktować archeologii nieodległej przeszłości jako stabilnej domeny badań, zinstytucjonalizowanej i w pełni akceptowanej przez szeroko rozumiane środowisko archeologiczne. Nie powinno to jednak zniechęcać tych, którzy poczynili już znaczące kroki na tym polu oraz tych, którzy dostrzegają zasadność wykonania kroków kolejnych. Pomocna w tym, może się okazać lektura treści zawartych w tomie Archeologia współczesności.
dr hab. Anna I. Zalewska (redaktor tomu)
***
"Tom Archeologia współczesności jest punktem odniesienia dla określenia sposobów badania najbliższej przeszłości w polskim środowisku naukowym, szczególnie w zakresie udziału archeologii czy metod archeologicznych w jej poznaniu. Praca ta jest ważną i potrzebną publikacją, która podejmuje problematykę nieomal nieobecną w polskim piśmiennictwie naukowym. Jej bardzo dużą wartością jest ponadto systematyczne przedstawienie ogromu zbrodni dokonanych na obywatelach Polski w XX wieku. Zebranie w jednym tomie tylu wartościowych artykułów, będących systematycznym opisem prowadzonych w ostatnich latach szeregu prac ekshumacyjnych, w tak ważnych dla Polski i Polaków i budzących tyle emocji miejscach, pochodzących z różnych okresów historii najnowszej, jest wartością samą w sobie.
Być może jest jeszcze za wcześnie na pogłębioną konceptualizację tego tak dynamicznie rozwijającego się nurtu badań archeologicznych w Polsce, ale to ta praca bez wątpienia będzie stanowiła ważny punkt odniesienia dla dalszych dyskusji w tym zakresie".
dr hab Arkadiusz Marciniak, prof UAM (z recenzji wydawniczej)
The Great War left bitter memories along with various material remains in the area of today’s Central Poland. All these traces constitute a particular Roadside History Lesson, which may offer a chance for us to better understand the People and the Things that surround us.
One of the key risks faced by these relics is complex and disturbing phenomenon of the„black archeology” (the illegal search and destructive extraction from the ground mostly military objects, by unauthorized persons interested in their cognitive and aesthetic value and what is most common in monetizing them). CAN IT BE STOPPED? We can not be sure about it. However we can be sure those relics can be documented. Implementing the project "Material Remains of the Life and Death in Trenches and the Condition of the Former Eastern Front’s “Gas-scape” in the Region of the Rawka and Bzura Rivers (1914-2014) enables to highlight archaeology’s potential for shaping, on the one hand, the in- depth knowledge pertaining to the recent past; and on the other, the modern archaeological sensitivity and awareness of the Polish people as well as the international community. Simultaneously, results of the project will support the more active preservation of the diminishing material remains of the dramatic events of the early 20th century, including the opportunity for a decent burial of all those whose remains still lie in the only seemingly nobody’s „no-man’s” land of the former Eastern Front.
Aktualnie zapraszamy zainteresowanych do uczestniczenia w wydarzeniach edukacyjnych zaplanowanych na lata: 2015-2016 w ramach realizacji projektu pt.:
ARCHEOLOGIA POJEDNANIA. PRZYDROŻNE LEKCJE HISTORII NA TEMAT WIELKIEJ WOJNY NAD RAWKĄ JAKO LEKCJE POJEDNANIA (1915-2015).
Pomysłodawczyni i Kierownik Projektu: Anna Zalewska.
Projekt realizowany jest przez Fundację Przydrożne Lekcje Historii oraz dofinansowany przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej.
(Herausgegeben mit finanzieller Unterstützung der Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit).
The example of Archaeology of the Great War.
The aim of this chapter (written in Polish) is to situate archaeological approaches to modern conflicts within a framework of pro-social activities, including appeasing conflicted memories and reconciliation of the descendants of the individuals and nations formerly fighting each other. Experiencing and critical appreciation of archaeologies of wars is presented here not only as the means of acquiring detailed, additional knowledge about past events on the basis of material remains of those events, but also as the commemorative practice. Such approach requires parallel, and influencing each other a) studies on the specific cases and state of research on modern conflict archaeologies and b) reflection on the relationship between the past, the future and the actual statuses of painful material remains (especially human remains burdened by the traces of oppressive acts).
This chapter offers an analysis of the directions in which the Archaeologies of Modern Conflicts were developed so far.
In the first part epistemological and in the second the axiological values of AMC are sketched. Also, the main features of multidisicplinary studies, especially the necessary combination of using non-invasive (archival air photographs, LiDAR, field- walking, geophysics etc.) and invasive data are outlined. The conclusions are driven from the examples of practicing Modern Conflict Archaeologies via Belgian, French, Australian and English studies on material remains of World War One. Finally, the potential of applicability of Modern Conflicts Archaeology in practicing also the archaeology of WW I Eastern Front, seen:
- as the way of deepening our knowledge about the past events and about social processes (combat but not only) as well
- as the mode of reconciliation is demonstrated.
On the basis of this juxtaposition (of conclusions drawn from the Western European literature on World War One Archaeology and the status quo of practicing it in preliminary stage in Eastern Eurpe) I argue that archaeological work on the former war-zones also in Poland offers a unique and powerful forum for pro-social, potentially affirmative, transdisciplinary research, which can be the mode of reconciliation and reflective being in time.
seem to be an inalienable part of being human. Social relations and
social processes of conflict, specifically war, have long drawn the
attention of researchers in the social sciences and humanities. What is stressed with the presentation of this volume falls within a dynamic anthropological approach which clearly indicates that the
current human presence in the world is significantly shaped not only by
the actions of past conflicts but also by the current social and material
memories of conflicts. These memories anchored in the long history
that has shaped us, can over time become altered and corrupted. Proving that these horrors occurred and continue to occur can sometimes be difficult. Contemporary archaeologies -as it is demonstrated by the papers of this volume - reach beyond the simple recording of the remains of
battlefields and zones of conflicts. They attempt to understand conflict
with its past and continuing horrors and their social implications, which
will help maintain the integrity of our social and material memories.
We hope that by documenting the material culture of conflicts and by
making others aware of these horrors, we are contributing to a more
peaceful future. The papers presented are multidisciplinary and
advance the study of conflicts and wars by providing clear examples of how troubled relations, that have occurred across time, are in many
ways still present and are currently as much local as global and as
much personal as universal. These papers pose poignant questions and
make unique observations on the phenomenon of the materiality of
troubled pasts.
materiality of this familiar Western Front warscape has been subjected to in-depth interdisciplinary scrutiny. However, there are spaces where the memory of the causes, course and consequences of the events of 1914-1918 has been contested. Chief among them are the regions of Eastern Europe affected by the conflict, and which includes parts of modern Poland. From our perspective, rooted in these landscapes, which constituted three quarters of the entire Eastern Front in 1914-1915, it is surprising that public awareness of military operations there remains patchy, and that memory of the events barely survives. This is arguably even more surprising given the radical extent to which the war scarred these landscapes. And these physical wounds are echoed by hidden scars left in our collective psyche. Closer analysis reveals complex reasons behind this war amnesia in cultural memory, of which the main one is the heavy burden of post-First World War conflicts, and their legacies and memories, which Central/Eastern Europe carries. The layering of conflict-related matter, places and memories is testament to the continuous physical and semantic transformations, which this area has experienced.
In the first part of this chapter, we briefly discuss the historical and spatial conditions that led to the creation of a landscape of military operations in central Poland relatively near to the capital Warsaw. We focus on issues related to the landscape and elaborate on themes that have hitherto been contested. Our second focus is on the first phase of positional warfare, from December 1914 till March 1915, and on selected aspects entangled with the landscape’s natural-cultural features. Finally, we present the reasons for, and circumstances and consequences of employing archaeology as a trigger for searching for, and understanding what we call the Eastern European gas-scape. This area of over 440 square km is now becoming an evocative memory-scape due to the fact that it was investigated archaeologically and historically during the last decade.
D. CYNGOT, H. KOWALEWSKA-MARSZAŁEK, A. I. ZALEWSKA, D. MINTA-TWORZOWSKA10and merits, which place him among the most outstanding Polish archaeologists, including actual members of the Polish Academy of Sciences. He made a great contribution to the development of Polish and world archaeology in the area of theoretical and field archaeological research. Many of his scientific initiatives concerned the theory and anthropology of culture as well as the methodology of archaeological research and the syntheses of prehistory and the early Middle Ages. His achievements and influence on shaping the minds of archaeologists of the 20th century and the beginning of the 21st century cannot be overestimated.KEY WORDS: apology, theory of archaeology, archaeological practice, Neolithic, Middle Ages, methodo-logy, interdisciplinarity of archaeological research, social past
landscapes”. Despite numerous changes, it still remains, a significant materialisation of the interlinking of “history” and “memory” which can provide an interesting and valuable, both cognitively and socially, motivations for observations
and reflections. In this chapter we propose the new
“compact” battlefield itinerary perceived as the “remembrance
trail” that reveals both:
– the uniqueness of the material traces of the war events
of 1914-1915 that have remained on the area of the Bolimów
commune and
– the importance of tourism in shaping „cultural memory”
and in the reflection on the state of commemoration
of the Great War in central Poland.
The proposed itinerary can be analysed as an effort of remembrance understood as an attempt to combine local history with a global quest for creating amongst the present and future generations an awareness of themes such as tolerance, intercultural dialogue, and international understanding. we have strived to ensure that the proposed
itinerary will allow the visitors to face the main aspects that
we consider important for the memory effort.
The following goals have been made decisive in planning the presented in that chapter memory trail:
to show the scale of the destruction made during the war (and the state of preservation of its traces in the landscape); to commemorate the fact that the area witnessed unique events such as “hurricane fire” and numerous attacks with weapons of mass destruction by the German army and
mining, mainly by the Russian army; to emphasize the number
and extent of the resting places of the fallen soldiers (and
their different treatment); to stress the fact that many of the
still informative and potentially socially valuable places still
remain undiscovered and finally, to direct attention to those
issues that confirm the social usefulness of archaeology as
one of the forms of culture-forming social practices and as
one of the forms of cognitive activity, helpful in determining
what is left of what was.
W polskiej współczesności nie da się jeszcze traktować archeologii nieodległej przeszłości jako stabilnej domeny badań, zinstytucjonalizowanej i w pełni akceptowanej przez szeroko rozumiane środowisko archeologiczne. Nie powinno to jednak zniechęcać tych, którzy poczynili już znaczące kroki na tym polu oraz tych, którzy dostrzegają zasadność wykonania kroków kolejnych. Pomocna w tym, może się okazać lektura treści zawartych w tomie Archeologia współczesności.
dr hab. Anna I. Zalewska (redaktor tomu)
***
"Tom Archeologia współczesności jest punktem odniesienia dla określenia sposobów badania najbliższej przeszłości w polskim środowisku naukowym, szczególnie w zakresie udziału archeologii czy metod archeologicznych w jej poznaniu. Praca ta jest ważną i potrzebną publikacją, która podejmuje problematykę nieomal nieobecną w polskim piśmiennictwie naukowym. Jej bardzo dużą wartością jest ponadto systematyczne przedstawienie ogromu zbrodni dokonanych na obywatelach Polski w XX wieku. Zebranie w jednym tomie tylu wartościowych artykułów, będących systematycznym opisem prowadzonych w ostatnich latach szeregu prac ekshumacyjnych, w tak ważnych dla Polski i Polaków i budzących tyle emocji miejscach, pochodzących z różnych okresów historii najnowszej, jest wartością samą w sobie.
Być może jest jeszcze za wcześnie na pogłębioną konceptualizację tego tak dynamicznie rozwijającego się nurtu badań archeologicznych w Polsce, ale to ta praca bez wątpienia będzie stanowiła ważny punkt odniesienia dla dalszych dyskusji w tym zakresie".
dr hab Arkadiusz Marciniak, prof UAM (z recenzji wydawniczej)