List of Publications by Afroditi Athanasopoulou
ATTIVITÀ SCIENTIFICA E DIDATTICA DI AFRODÍTI ATHANASOPÚLU
The English translation of the original Greek title is placed in brackets. The names of the Greek... more The English translation of the original Greek title is placed in brackets. The names of the Greek journals and of the co-authors or editors are preserved without translation. Pending monographs and articles are listed at the end of the corresponding section. Reviews and citations are listed in a separate section at the end of Publications for convenience of reading.
Books, Translations of Books by Afroditi Athanasopoulou
Ο τόμος ερευνά εξαντλητικά τον λογοτεχνικό τόπο της καλλονής στη δυτική και στην ελληνική λογοτεχ... more Ο τόμος ερευνά εξαντλητικά τον λογοτεχνικό τόπο της καλλονής στη δυτική και στην ελληνική λογοτεχνία, από την ύστερη Αρχαιότητα έως τον Διαφωτισμό. Ο συγγραφέας αποδεικνύει ο τόπος της καλλονής, και κάθε λογοτεχνικός τόπος είναι ένα διεπιστημονικό σύστημα που αφορά όλες τις τέχνες και όλες τις επιστήμες και αναφέρεται σε ένα κοσμοείδωλο που είναι ίδιον της προνεωτερικότητας. Η τεκμηρίωση καλύπτει μια μεγάλη γκάμα κειμένων της ευρωπαϊκής και ελληνικής λογοτεχνικής παράδοσης, καθώς και ένα πλήθος γνωστικών αντικειμένων (θεωρία των χρωμάτων, φυτολογία, αλχημεία, αρχαιολογία, ανθρωπολογία, ψυχολογία, ιστορία της τέχνης, κ.ο.κ.).
ABSTRACT The volume extensively explores the topos of female beauty in Western and Greek literature, from Late Antiquity to the Enlightenment, covering a wide range of disciplines, traditions and texts, which are examined comparatively. The author examines the construction of the topos in the long durée and proves through a thorough reading of the sources and the existing literature that the topos of beauty, and every literaty topos is aninterdisciplinary system that includes all the arts and all sciences (philosophy, rhetoric, fine arts, medicine, mathematics and so fourth), and it refers to a worldview, which is characteristic of pre-modernity. The documentation of the book covers a wide range of texts of the European and Greek literary tradition, as well as a whole spectrum of subjects and disciplines (color theory, phytology, alchemy, archeology, anthropology, psychology, art history, etc.)
TITLE (in English): History and Literature in Dialogue. A study on the “historical” and the “myth... more TITLE (in English): History and Literature in Dialogue. A study on the “historical” and the “mythical method" in 19th and 20th-century Greek poetry.
ABSTRACT: This study addresses the epistemological (i.e. theoretical) and inter-textual (i.e. applied) aspects of the discourse between literature and history, with a focus on 19th and 20th-century Modern Greek literature, poetry in particular. The study runs along two axes: first, to define the relationship between literature and history as perspectives or narratives that mediate our perception of reality; and secondly, to map the usage patterns of the “historical” and “mythical method” in the works of Modern Greek authors, especially poets of the 19th and 20th centuries. The examination includes poets of Greek Romanticism and Modernism, and centers on Cavafy, Seferis, and Montis. It also takes into consideration parallel examples of (pre)Modernists, such as Browning and Pound, as well as significant contributions to the subject, including those of Eliot (on the “method”), Keeley (on the “Alexandrian” Cavafy), Anderson (on imagined communities), Smith (on ethno-symbolism), White (on “Metahistory”), and many others. The volume consists of five chapters, with an Introduction and an Epilogue and 3 Indexes (of Authors, of Terms, and of Historical events).
Νέα Εστία, 1878 (2018) 705-710
Το βιβλίο παρακολουθεί τη διαδρομή του Γιάννη Γαβριηλίδη, αριστερού αγωνιστή και διανοούμενου, ο ... more Το βιβλίο παρακολουθεί τη διαδρομή του Γιάννη Γαβριηλίδη, αριστερού αγωνιστή και διανοούμενου, ο οποίος έζησε σχεδόν 40 χρόνια ως πολιτικός πρόσφυγας στη Ρουμανία, και ο οποίος βιώνει με ένταση και οδύνη μια βαθιά πολιτική και συνειδησιακή κρίση, την εξαλλαγή της επαναστατικής ουτοπίας σε ολοκληρωτική δυστοπία (εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου "Ματαιωμένη ουτοπία"). Τον πυρήνα του βιβλίου συγκροτούν τα αυτοβιογραφικά κατάλοιπα του Γαβριηλίδη και οι μαρτυρίες συναγωνιστών του, των «διπλά ηττημένων» του Εμφυλίου, σαν μια επώδυνη από μέρους του «εργασία πένθους» που συνθέτει εντέλει μια αντι-ιστορία. Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου (σ. 288-351) παρουσιάζονται οι απόψεις του επαναπατρισμένου (από το 1987) Γαβριηλίδη, δημοσιευμένες σε ελληνικά περιοδικά και σε αυτοτελείς εκδόσεις, για το «γλωσσικό πρόβλημα» στην Ελλάδα στο κρίσιμο μεταίχμιο μεταξύ πρώτης και δεύτερης φάσης της Μεταπολίτευσης . Αναδεικνύονται έτσι ενδιαφέροντα στοιχεία για μια (κάπως άδηλη) φάση του γλωσσικού ζητήματος, όπως λ.χ. τα στρατόπεδα των αντιμαχόμενων (σχηματικά: «δημοτικιστών» – «συντηρητικών») και η κρίσιμη συμβολή του Τύπου (εφημερίδων και περιοδικών) στη γλωσσική διαμάχη, αλλά και οι λεπταίσθητες απόψεις περί ρυθμού και γλωσσικού ύφους του αριστερού στην ιδεολογία αλλά «αριστοκρατικού» στις γλωσσικές ιδέες διανοούμενου Γιάννη Καλιόρη.
Το βιβλίο έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα. Επιχειρεί να καθορίσει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε Ι... more Το βιβλίο έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα. Επιχειρεί να καθορίσει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε Ιατρική και Λογοτεχνία στη Δυτική παράδοση (από την οποία αντλούν, βέβαια, και οι δημιουργοί των Φραγκοκρατούμενων κέντρων του ελλαδικού χώρου κατά τους Μέσους και Νέους Χρόνους). Το κεντρικό θέμα είναι η «αρρώστια του έρωτα», και η συζήτηση γύρω από αυτήν μεταξύ ιατρών και ποιητών, στη διάρκεια έξι αιώνων: από τον Κανόνα του Αβικέννα ώς την Ανατομία της Μελαγχολίας του Burton. Το κείμενο αναφοράς του συγγραφέα είναι ο Ερωτόκριτος και το οδηγητικό νήμα οι ιατρικές γνώσεις του δημιουργού του, Βιτσέντζου Κορνάρου. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια: στο πρώτο δίνεται μια ευσύνοπτη σύνθεση της μεσαιωνικής ιατρικής σκέψης σχετικά με την αρρώστια του έρωτα. Το δεύτερο αποτελεί ένα είδος ιατρικής ανάγνωσης του Ερωτόκριτου. Το τρίτο αποσκοπεί στο να φωτίσει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε ιατρική και λογοτεχνική σκέψη, μια σχέση ανταγωνισμού –όπως αποδεικνύεται– μεταξύ δύο διαφορετικών θεωρήσεων της αρρώστιας: τη νατουραλιστική (των ιατρών) και την οντολογική (των ποιητών). Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο σχολιάζονται οι σχέσεις που συνάπτει το κείμενο του Ερωτόκριτου με το δυτικό του «πρότυπο», την ιταλική παράδοση του γαλλικού μυθιστορήματος Paris et Vienne. Βιβλιοπαρουσίαση (με αναλυτική παρουσίαση των περιεχομένων του βιβλίου) από την Τασούλα Μαρκομιχελάκη, στο site του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/studies/ essays/04.html
Η συμβολή μου σε αυτή την έκδοση ήταν η μετάφραση των ιταλικών και λατινικών ποιημάτων και παραθε... more Η συμβολή μου σε αυτή την έκδοση ήταν η μετάφραση των ιταλικών και λατινικών ποιημάτων και παραθεμάτων του βιβλίου (βλ. σχετική αναφορά του συγγραφέα της «Ευχαριστίες της ελληνικής έκδοσης», και του επιμελητή της έκδοσης Δ. Αρβανιτάκη στο: Κείμενα για το βιβλίο του Louis Coutelle «Για την ποιητική διαμόρφωση του Δ. Σολωμού», Μουσείο Μπενάκη, 2010, σ. 17).
Η συμβολή μου σε αυτή την έκδοση ήταν η μετάφραση του μεγαλύτερου μέρους των ιταλικών επιστολών κ... more Η συμβολή μου σε αυτή την έκδοση ήταν η μετάφραση του μεγαλύτερου μέρους των ιταλικών επιστολών και των δύο τόμων (βλ. σχετικά, τόμος Β΄, σ. 535).
Papers by Afroditi Athanasopoulou
<jats:p>Στη διατριβή εξετάζεται το πρόβλημα της διγλωσσίας με εστίαση στη μικτή (ελληνοϊταλ... more <jats:p>Στη διατριβή εξετάζεται το πρόβλημα της διγλωσσίας με εστίαση στη μικτή (ελληνοϊταλική) έκφραση του Σολωμού, ένα ζήτημα νευραλγικής σημασίας για τη φιλολογική έρευνα δεδομένου ότι ο Σολωμός υπήρξε ο πρώτος τη τάξει «εθνικός ποιητής» της Ελλάδας μετά την Επανάσταση.Η μελέτη διαρθρώνεται σε τρία μέρη. Στο Α΄ μέρος αναπτύσσεται ο διεπιστημονικός προβληματισμός που εγείρει το φαινόμενο της διγλωσσίας / πολυγλωσσίας από άποψη κοινωνιογλωσσολογική, ψυχογλωσσολογική, νευρογλωσσολογική, υφογλωσσολογική. Πιο συγκεκριμένα στο μέρος αυτό εξετάζονται, μεταξύ άλλων: το ζήτημα της ορολογίας με ειδική αναφορά στη διάκριση μεταξύ bilingualism και diglossia (που προτείνω να αποδοθούν ως «ατομική» και «κοινωνική» διγλωσσία), το γλωσσικό ζήτημα ως ζήτημα ομοιογενοποίησης της πολυγλωσσίας στο πλαίσιο της «γλωσσικής πολιτικής» των εθνών-κρατών του 19ου αι. κ.εξ., η έννοια της «γλωσσικής διαπλοκής» και οι πραγματώσεις της (code-switching, code-mixing) αναλόγως της επικοινωνιακής περίστασης (υψηλή / χαμηλή γλώσσα, σπίτι / εκπαίδευση κλπ.), το πρόβλημα της συλλειτουργίας περισσοτέρων της μίας γλωσσών στον ανθρώπινο εγκέφαλο, οι απόψεις για τις θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις της διγλωσσίας στη δημιουργικότητα και στο λογοτεχνικό ύφος, και άλλα θεωρητικά ζητήματα.Στο Β΄ Μέρος το πρόβλημα της διγλωσσίας του Σολωμού εξετάζεται στο ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς του (Επτάνησα – νεοσύστατο ελλαδικό βασίλειο, πρώτο ήμισυ 19ου αι.). Ειδικότερα, στο μέρος αυτό συζητείται το διάχυτο φαινόμενο της διγλωσσίας στην κοινωνία των Επτανήσων, όπως και το θέμα της γλωσσικής πολιτικής στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, που είναι οι αφετηριακοί όροι για να κατανοήσουμε την εκδήλωση αλλά και την κριτική αντιμετώπιση της σολωμικής διγλωσσίας, από την εποχή των Ευρισκομένων του Πολυλά (1859) και εντεύθεν. Τα στοιχεία που προσκομίζονται αναφορικά με την παρουσία ενός ευρύτερου υποστρώματος φαινομένων κοινωνικής και ατομικής διγλωσσίας οδηγούν στη διαπίστωση –πρόσφορη για περαιτέρω έρευνα– ότι η διγλωσσία του Σολωμού αποτελεί μάλλον ένα παραδειγματικό (έστω εμβληματικό, με γνώμονα το κύρος του ποιητή), και πάντως όχι μοναδικό φαινόμενο στον τόπο του και στον καιρό του. Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της σολωμικής διγλωσσίας, από την εξέταση της σχετικής βιβλιογραφίας διαπιστώνεται ότι η παραδοσιακή κριτική –και εκδοτική– θέση απέναντι στο πρόβλημα της σολωμικής γλώσσας κατατείνει σε ένα απλουστευτικό σχήμα: τη διακριτή χρήση των δύο γλωσσών σε διαφορετικές εκφάνσεις του βίου και του έργου του ποιητή (προφορικός / γραπτός λόγος, αλληλογραφία / δημιουργικό έργο, σύλληψη / σύνθεση του ποιήματος κ.ο.κ.), και εξετάζονται οι λόγοι, ιδεολογικοί, γλωσσικοί και ιστορικοί, που καθόρισαν αυτή την κριτική συμπεριφορά ώς τα πολύ πρόσφατα χρόνια. Το Γ΄ μέρος της εργασίας είναι αφιερωμένο στη συστηματική περιγραφή του φαινομένου, όπως αυτό παρουσιάζεται στα Αυτόγραφα του ποιητή, καθώς σε αυτό το υλικό αναδεικνύεται ανάγλυφη η πραγματική φύση της σολωμικής γλώσσας. Από την εξέταση των χειρογράφων διαπιστώνεται πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το σχήμα της διακριτής χρήσης των δύο γλωσσών είναι απλουστευτικό, και ότι αντιθέτως ο Σολωμός συνθέτει ένα γλωσσικό όργανο «μικτό αλλά νόμιμο» (misto genuino), με τα ιταλικά να είναι η «κυρίαρχη» γλώσσα της παιδείας του και τα ελληνικά η «μητρική» του γλώσσα, την οποία ωστόσο ξαναμαθαίνει μέσα από διαβάσματα και ακούσματα, επιστρέφοντας από την Ιταλία μετά από 10 χρόνια σπουδών. Για να δείξω πώς οργανώνεται η «γραμματική» αυτής της μικτής γλώσσας, από το θεμελιακό επίπεδο της ορθογραφίας στα πιο σύνθετα του συνδυασμού λέξεων / σημασιών και της μορφοσύνταξης, αναζήτησα τους περιγραφικούς μου όρους στη γλωσσολογία και πρότεινα σε ορισμένες περιπτώσεις νέους όρους για την ακριβέστερη περιγραφή των φαινομένων στο παράδειγμά μου, όπως λ.χ. τους όρους «διαπλοκή επιφανείας» και «διαπλοκή βάθους» για να ξεχωρίσω την πρόδηλη από τη χωνεμένη, και γι' αυτό άδηλη όσμωση ανάμεσα στις δύο γλώσσες.Ανάμεσα στις συμβολές της εργασίας που κεντρίζουν το ενδιαφέρον του μελετητή (και ανοίγουν κατευθύνσεις στην έρευνα) προσγράφονται και τα ακόλουθα: η δυνατότητα και ενδογλωσσικής ερμηνείας ορισμένων ιδιότυπων εκφράσεων του Σολωμού, γεγονός που επιτείνει τη συνθετότητα και ρευστότητα του φαινομένου σε ό,τι αφορά ιδίως τη «διαπλοκή βάθους» σε μια περίοδο που η νεοελληνική δεν έχει ακόμη αποκρυσταλλωθεί• η επέκταση του φαινομένου της διαπλοκής και στο επίπεδο της μετρικής, δηλαδή στο επίπεδο του ρυθμού• η υφολογική διάσταση της σολωμικής διγλωσσίας, ειδικά η συμβολή των ιταλόγλωσσων ποιημάτων του Σολωμού για τη μεταφορά ενός συγκροτημένου «ποιητικού ιδιώματος» στα ελληνόγλωσσα έργα του• η εξέταση της σολωμικής διγλωσσίας στην ιστορικο-φιλολογική της προοπτική –ιδιαίτερα στο πλαίσιο της επτανησιακής διγλωσσίας– που ρίχνει φως στην «ποιητική κοινή» των συγχρόνων του ποιητή κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, και άλλα.Συμπερασματικά, η μελέτη αυτή δεν αποσκοπεί στο να αμφισβητήσει την «ελληνικότητα» του εθνικού μας ποιητή, την οποία ο ίδιος ο…
Φιλόλογος, 2008
Από πολύ νωρίς βλέπουμe τον Καζαντζάκη να έχeι συνeιδητοποιήσeι και αποσαφηνοποιήσeι το φιλοσοφικ... more Από πολύ νωρίς βλέπουμe τον Καζαντζάκη να έχeι συνeιδητοποιήσeι και αποσαφηνοποιήσeι το φιλοσοφικό χαρακτήρα του συγγραφικού του σχeδίου: «Όλο μου το έργο devise {=έμβλημα} και σκοπό θα ‘χeι: Come l'uom s'etterna {πως ο άνθρωπος αθανατίζeται}. Eκeί κατέληξα», γράφeι στο ημeρολόγιο του το 1915. Και πιο πριν, στα 1908, σημeιώνeι σe eπιστολή του: «Θέλω να σχηματίσω μια ατομική, δική μου αντίληψη της ζωής, μια θeωρία του κόσμου και του προορισμού του ανθρώπου, και σύμφωνα μ’ αυτή, συστηματικά και μe ορισμένο σκοπό και πρόγραμμα, να γράφω ότι γράφω». Θeματικές eπικeφαλίδeς Καζαντζάκης, Νίκος, 1883-1957--κριτική και eρμηνeία Φιλοσοφία, σύγχρονη
Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο, Jul 31, 2022
Παρατηρήσεις για τη διδασκαλία της Ιστορίας στο Δημοτικό σχολείο
Uploads
List of Publications by Afroditi Athanasopoulou
Books, Translations of Books by Afroditi Athanasopoulou
ABSTRACT The volume extensively explores the topos of female beauty in Western and Greek literature, from Late Antiquity to the Enlightenment, covering a wide range of disciplines, traditions and texts, which are examined comparatively. The author examines the construction of the topos in the long durée and proves through a thorough reading of the sources and the existing literature that the topos of beauty, and every literaty topos is aninterdisciplinary system that includes all the arts and all sciences (philosophy, rhetoric, fine arts, medicine, mathematics and so fourth), and it refers to a worldview, which is characteristic of pre-modernity. The documentation of the book covers a wide range of texts of the European and Greek literary tradition, as well as a whole spectrum of subjects and disciplines (color theory, phytology, alchemy, archeology, anthropology, psychology, art history, etc.)
ABSTRACT: This study addresses the epistemological (i.e. theoretical) and inter-textual (i.e. applied) aspects of the discourse between literature and history, with a focus on 19th and 20th-century Modern Greek literature, poetry in particular. The study runs along two axes: first, to define the relationship between literature and history as perspectives or narratives that mediate our perception of reality; and secondly, to map the usage patterns of the “historical” and “mythical method” in the works of Modern Greek authors, especially poets of the 19th and 20th centuries. The examination includes poets of Greek Romanticism and Modernism, and centers on Cavafy, Seferis, and Montis. It also takes into consideration parallel examples of (pre)Modernists, such as Browning and Pound, as well as significant contributions to the subject, including those of Eliot (on the “method”), Keeley (on the “Alexandrian” Cavafy), Anderson (on imagined communities), Smith (on ethno-symbolism), White (on “Metahistory”), and many others. The volume consists of five chapters, with an Introduction and an Epilogue and 3 Indexes (of Authors, of Terms, and of Historical events).
Papers by Afroditi Athanasopoulou
ABSTRACT The volume extensively explores the topos of female beauty in Western and Greek literature, from Late Antiquity to the Enlightenment, covering a wide range of disciplines, traditions and texts, which are examined comparatively. The author examines the construction of the topos in the long durée and proves through a thorough reading of the sources and the existing literature that the topos of beauty, and every literaty topos is aninterdisciplinary system that includes all the arts and all sciences (philosophy, rhetoric, fine arts, medicine, mathematics and so fourth), and it refers to a worldview, which is characteristic of pre-modernity. The documentation of the book covers a wide range of texts of the European and Greek literary tradition, as well as a whole spectrum of subjects and disciplines (color theory, phytology, alchemy, archeology, anthropology, psychology, art history, etc.)
ABSTRACT: This study addresses the epistemological (i.e. theoretical) and inter-textual (i.e. applied) aspects of the discourse between literature and history, with a focus on 19th and 20th-century Modern Greek literature, poetry in particular. The study runs along two axes: first, to define the relationship between literature and history as perspectives or narratives that mediate our perception of reality; and secondly, to map the usage patterns of the “historical” and “mythical method” in the works of Modern Greek authors, especially poets of the 19th and 20th centuries. The examination includes poets of Greek Romanticism and Modernism, and centers on Cavafy, Seferis, and Montis. It also takes into consideration parallel examples of (pre)Modernists, such as Browning and Pound, as well as significant contributions to the subject, including those of Eliot (on the “method”), Keeley (on the “Alexandrian” Cavafy), Anderson (on imagined communities), Smith (on ethno-symbolism), White (on “Metahistory”), and many others. The volume consists of five chapters, with an Introduction and an Epilogue and 3 Indexes (of Authors, of Terms, and of Historical events).
Contribution to a documentary on Kazantzakis, produced by ελculture.gr and broadcast online by Cosmote TV - History (September 2018)