โฮอั๋น

หน้านี้เป็นชื่อบุคคลจีน นามสกุลคือ เหอ (何)

โฮอั๋น (เหอ เยี่ยน)
何晏
ราชเลขาธิการกรมบุคลากร (吏部尚書 ลี่ปู้ช่างชู)
ดำรงตำแหน่ง ป. ทศวรรษ 240 – 5 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 249 (249)
กษัตริย์	โจฮอง
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	ป. ค.ศ. 195 นครหนานหยาง มณฑลเหอหนาน
เสียชีวิต	9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 249 นครลั่วหยาง มณฑลเหอหนาน
คู่สมรส	เจ้าหญิงจินเซียง
บุพการี	เหอ เสียน (บิดา) อิ่นชื่อ (มารดา)
ความสัมพันธ์	โจโฉ (บิดาบุญธรรม) เฉา จฺวี่ อ๋องแห่งฟ่านหยาง (พี่ชายต่างบิดา)
อาชีพ	นักปรัชญา, ขุนนาง
ชื่อรอง	ผิงชู (平叔)

ตำราอธิบายหลุน-ยฺหวี่ของขงจื๊อ งานเขียนของโฮอั๋น

โฮอั๋น (ป. ค.ศ. 195 – 9 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 249) มีชื่อในภาษาจีนกลางว่า เหอ เยี่ยน (จีน: 何晏; พินอิน: Hé Yàn) ชื่อรอง ผิงชู (จีน: 平叔; พินอิน: Píngshū) เป็นนักปรัชญาและขุนนางของรัฐวุยก๊กในยุคสามก๊กของจีน เป็นหลานปู่ของโฮจิ๋นผู้เป็นขุนพลและผู้สำเร็จราชการในช่วงปลายยุคราชวงศ์ฮั่นตะวันออก บิดาของโฮอั๋นชื่อเหอ เซี่ยน เสียชีวิตตั้งแต่อายุไม่มาก อิ่นชื่อผู้เป็นมารดาของโฮอั๋นจึงแต่งงานใหม่กับขุนศึกโจโฉ โฮอั๋นจึงเติบโตในฐานะบุตรบุญธรรมของโจโฉ โฮอั๋นมีชื่อเสียงในเรื่องสติปัญญาและความเป็นนักวิชาการตั้งแต่อายุยังน้อย แต่โฮอั๋นไม่เป็นที่นิยมชมชอบทั้งยังเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์ว่าเป็นคนเย่อหยิ่งและเหลวไหล โฮอั๋นถูกปฏิเสธไม่ให้ดำรงตำแหน่งในราชสำนักทั้งจากจักรพรรดิโจผีและโจยอย แต่ในที่สุดก็กลายเป็นเสนาบดีในช่วงที่โจซองเป็นผู้สำเร็จราชการแทนจักรพรรดิโจฮอง เมื่อสุมาอี้และตระกูลสุมาเข้ายึดอำนาจในราชสำนักในการก่อรัฐประหารในปี ค.ศ. 249 โฮอั๋นก็ถูกประหารชีวิตพร้อมกับขุนนางคนอื่น ๆ ที่ภักดีต่อโจซอง

โฮอั๋นพร้อมด้วยหวาง ปี้ (王弼) เป็นหนึ่งในผู้ก่อตั้งร่วมของสำนักเต๋าเสฺวียนเสฺว (玄學) โฮอั๋นสังเคราะห์สำนักปรัชญาของลัทธิเต๋าเข้ากับลัทธิขงจื๊อ เพราะโฮอั๋นเชื่อว่าทั้งสองสำนักส่งเสริมซึ่งกันและกัน โฮอั๋นเขียนตำราอธิบายเต้าเต๋อจิงซึ่งมีอิทธิพลอย่างมากในยุคนั้น แต่ไม่มีฉบับสำเนาใด ๆ เหลือรอดมาถึงปัจจุบัน ตำราอธิบายหลุน-ยฺหวี่ที่โฮอั๋นเขียนถือเป็นมาตรฐานและเป็นที่ยอมรับเกือบ 1,000 ปี จนกระทั่งการตีความของโฮอั๋นถูกแทนที่ด้วยตำราอธิบายโดยจู ซีในศตวรรษที่ 14

ประวัติ

โฮอั๋นเกิดในเมืองลำหยงซึ่งปัจจุบันคือนครหนานหยาง มณฑลเหอหนาน ทวดของโฮอั๋นเป็นคนฆ่าสัตว์ขาย และปู่ของโฮอั๋นคือโฮจิ๋นผู้เป็นขุนพลและผู้สำเร็จราชการในช่วงปลายยุคราชวงศ์ฮั่นตะวันออก น้องสาวของปู่ของโฮอั๋น (น้องสาวของโฮจิ๋น) คือโฮเฮา พระมเหสีของพระเจ้าเลนเต้แห่งราชวงศ์ฮั่นตะวันออก บิดาของโฮอั๋นชื่อเหอ เสียน (何咸) เสียชีวิตตั้งแต่อายุไม่มาก อำนาจทางการเมืองของตระกูลโฮถูกทำลายโดยขุนศึกตั๋งโต๊ะผู้เข้ายึดครองลกเอี๋ยงนครหลวงของราชวงศ์ฮั่น มารดาของโฮอั๋นหนีออกไปและให้กำเนิดโฮอั๋นระหว่างการหลบหนี

เมื่อโฮอั๋นอายุ 6 ปี ขุนศึกโจโฉได้รับมารดาของโฮอั๋นมาเป็นอนุภรรยา หลังจากนั้นมารดาของโฮอั๋นจึงเป็นที่รู้จักในชื่อ "อิ่นชื่อ" (尹氏) โจโฉรับโฮอั๋นมาเลี้ยงเป็นบุตรบุญธรรม โฮอั๋นจึงได้รับการเลี้ยงดูร่วมกับเจ้าชายคนอื่น ๆ ของวุยก๊ก รวมถึงโจผี (ครองราชย์ ค.ศ. 220-226) ซึ่งภายหลังเป็นรัชทายาทของโจโฉ โจผีไม่พอใจโฮอั๋นที่ทำตัวเหมือนกับตนเป็นรัชทายาท และกล่าวถึงโฮอั๋นด้วยชื่อว่า "ลูกปลอม" มากกว่าจะเรียกด้วยชื่อจริง ๆ ภายหลังโฮอั๋นแต่งงานกับเจ้าหญิงจินเซียง (金鄉公主 จินเซียงกงจู่) บุตรสาวคนหนึ่งของโจโฉ ซึงอาจจะเป็นน้องสาวต่างบิดาของโฮอั๋นด้วยเช่นกัน จากการที่โจโฉรับโฮอั๋นเป็นบุตรบุญธรรม โฮอั๋นจึงใช้เวลาช่วงวัยเด็กอยู่กับโจโฉเป็นส่วนมาก

โฮอั๋นในวัยเยาว์ชื่อเสียงในฐานะผู้มีความสามารถว่า "เฉลียวฉลาดราวกับเทพ" โฮอั๋นชอบอ่านและเรียนหนังสือ โจโฉมักปรึกษาของโฮอั๋นเมื่อมีปัญหาในการตีความพิชัยสงครามซุนจื่อ และรู้สึกประทับใจกับการตีความของโฮอั๋น ผู้อยู่ร่วมสมัยกับโฮอั๋น (ทั้งในวุยก๊กและราชวงศ์จิ้น) ต่างก็ไม่ชอบโฮอั๋น เขียนว่าโฮอั๋นนั้นท่าทางเหมือนผู้หญิง ชอบการแต่งหน้า เสเพล และเอาแต่ใจ โจยอยจักรพรรดิลำดับที่ 2 ของวุยก๊ก (ครองราชย์ ค.ศ. 226-239) ปฏิเสธที่จะรับโฮอั๋นเข้ารับราชการเพราะพระองค์เชื่อว่าโฮอั๋นเป็น "ดอกไม้ลอยน้ำ" คือขึ้นชื่อว่าใช้ชีวิตอย่างหรูหราฟุ่มเฟือย มีรายงานว่าโฮอั๋นเสพติด "ผงห้าแร่" ที่เป็นยาหลอนประสาท

โฮอั๋นไม่สามารถขึ้นมามีบทบาททางการเมืองทั้งในรัชสมัยของโจผีและโจยอย เมื่อโจยอยสวรรคคในปี ค.ศ. 239 โดยให้โจฮองผู้เป็นพระโอรสบุญธรรมซึ่งขณะนั้นยังทรงพระเยาว์ได้สืบราชบัลลังก์ โจซองพระญาติของราชวงศ์โจได้กุมอำนาจในราชสำนักในฐานะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ โฮอั๋นได้เข้ามาเป็นหนึ่งในขุนนางคนสนิทของโจซอง และในที่สุดก็ได้เลื่อนตำแหน่งขึ้นเป็นราชเลขาธิการกรมบุคลากร (吏部尚書 ลี่ปู้ช่างชู) และยังนำสหายและคนรู้จักหลายคนมารับราชการในตำแหน่งสำคัญ สหายคนหนึ่งของโฮอั๋นที่ได้เลื่อนตำแหน่งในช่วงเวลานี้คือหวาง ปี้ (王弼) นักปรัชญาผู้ทรงอิทธิพล

เสืยชีวิต

โฮอั๋นยังดำรงตำแหน่งราชการหลายตำแหน่งจนกระทั่งปี ค.ศ. 249 เมื่อสุมาอี้เข้ายึดอำนาจในราชสำนักจากการก่อรัฐประหาร หลังเข้ายึดราชสำนักได้ สุมาอี้สั่งให้ประหารชีวิตโจซองและพรรคพวกทั้งหมดรวมไปถึงโฮอั๋น

ในเว่ย์ชื่อชุนชิวระบุว่าสุมาอี้มอบหมายให้โฮอั๋นรับหน้าที่เป็นผู้พิพากษาในการพิจารณาคดีเกี่ยวกับโจซอง โฮอั๋นต้องการพ้นผิดจึงตัดสินโทษโจซองอย่างรุนแรงเพื่อให้ได้รับความชื่นชมจากสุมาอี้ แต่สุมาอี้กลับเพิ่มชื่อของโฮอั๋นลงไปในรายชื่อคนร้ายที่ต้องถูกประหารชีวิตในท้ายที่สุด

ในช่วงเวลาที่โฮอั๋นเสียชีวิตนั้น โฮอั๋นมีบุตรชายอายุ 5 ปี ซึ่งสุมาอี้ส่งทหารไปจับกุม ก่อนที่ทหารจะไปถึง อิ่นชื่อมารดาของโฮอั๋นซึ่งยังมีชีวิตอยู่ได้ซ่อนหลานชายของตนไว้ แล้วไปที่พระราชวังขอร้องสุมาอี้ให้ไว้ชีวิตหลานชาย ในที่สุดอิ่นชื่อก็สามารถโน้มน้าวสุมาอี้ให้ละเว้นโทษหลานชาย บุตรชายของโฮอั๋นจึงรอดชีวิตมาได้

ปรัชญา

ในบันทึกประวัติศาสตร์ของวุยก๊กระบุว่าโฮอั๋นชื่นชอบและมีความเข้าใจอย่างลึกซึ่งในเรื่องงานเขียนของเล่าจื๊อและจวงจื่อนักปรัชญาของลัทธิเต๋า และในเรื่องคัมภีร์อี้จิง ตั้งแต่โฮอั๋นอายุยังน้อย โฮอั๋นเขียนตำราอธิบายเต้าเต๋อจิง (道论 เต้าหลุน) ที่มีชื่อเสียงซึ่งมีอิทธิพลเป็นอย่างมากในยุคนั้น แต่ไม่มีสำเนาของตำราดังกล่าวหลงเหลือในปัจจุบัน โฮอั๋นตั้งใจจะเขียนอรรถาธิบา่ยของเต้าเต๋อจิงที่มีรายละเอียดมากขึ้น แต่หลังจากเปรียบเทียบฉบับร่างของตนกับฉบับร่างที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องเดียวกันที่เขียนโดยหวาง ปี้ (王弼) ที่อายุน้อยกว่า โฮอั๋นก็ยอมรับว่าการตีความของตนด้อยกว่าหวาง ปี้ และตำราอธิบายที่ในที่สุดโฮอั๋นก็ผลิตขึ้นนั้นเป็นที่นิมและแพร่หลายมากกว่า

ดูเพิ่ม

• รายชื่อบุคคลในยุคสามก๊ก

อ้างอิง

บรรณานุกรม

• ตันซิ่ว (ศตวรรษที่ 3). จดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อ).
• เผย์ ซงจือ (ศตวรรษที่ 5). อรรถาธิบายจดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อจู้).
• Gardner, Daniel K (2003). Zhu Xi's Reading of the Analects: Canon, Commentary, and the Classical Tradition. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12865-0.