Department of Economics and Management

Pedagogika prawa jest subdyscypliną w ramach teorii i filozofii prawa, jednakże z uwagi na przyjęte cele nie poprzestaje na problematyce badawczej, formułując również praktyczne propozycje rozwiązania aktualnych problemów i postulaty de lege ferenda. Podstawowym przedmiotem zainteresowań badawczych i praktycznych pedagogiki prawa jest wychowawcze oddziaływanie prawa w życiu społecznym. Pedagogika prawa nawiązuje do filozofii personalistycznej opartej na dynamicznej koncepcji prawa naturalnego o niezmiennej treści. Nie odrzuca przy tym a priori innych nurtów obecnych w filozofii prawa, lecz w każdym z nich poszukuje wartościowych intuicji, spostrzeżeń i propozycji legislacyjnych. Jest to filozofia preferująca dialog, jednakże jej zdolność do kompromisu ma granice wyznaczane przez uniwersalne wartości. Wszelkie koncepcje filozoficzne, także całkowicie sprzeczne z duchem pedagogiki prawa, wskazują bowiem na obecność w życiu społecznym problemów, potrzeb lub niepokojów, które domagają się rozwiązania na możliwie wczesnym etapie. Prawdziwie racjonalny prawodawca wyciąga wnioski z popularności określonych koncepcji filozoficznych, jest jednak daleki od ich natychmiastowej i bezkrytycznej akceptacji. Dlatego założeniem pedagogiki prawa jest dostarczenie osobom i instytucjom zaangażowanym w stanowienie, stosowanie i nauczanie prawa rzetelnych ocen, wzorców i sposobów działania pozostających w zgodzie z preferowanymi wartościami i celami. Tym samym pedagogika prawa jest w pewnym sensie nauką przyszłości – wychowując przez prawo pragnie rozwijać dobro wspólne w kolejnych latach i pokoleniach.

Tematem opracowania jest zagadnienie równowagi pomiędzy prawami i obowiązkami człowieka, która warunkuje jego integralny rozwój osobowy i społeczny. Na gruncie polskiego systemu prawnego stan owej równowagi jawi się jako implikacja konstytucyjnej zasady dobra wspólnego. Jeżeli bowiem przez dobro wspólne rozumieć sumę warunków potrzebnych do integralnego rozwoju człowieka, to równowaga imperatywno-atrybutywna przynależy niewątpliwie do istoty tychże warunków. Rozwój jest wszakże wpisany w ludzką egzystencję, jednakże rozwój integralny, będący ostatecznym celem urzeczywistniania praw i obowiązków odczytywanych z godności osobowej, wymaga zachowania między nimi naturalnej równowagi. W opracowaniu odniesiono się przede wszystkim do nauki o prawach i obowiązkach człowieka, jednakże przyjęta metodologia zakłada interdyscyplinarny charakter rozważań, uwzględniających także materię teorii i filozofii prawa, doktryn polityczno-prawnych, prawa kanonicznego, prawa międzynarodowego oraz prawa konstytucyjnego. Za podstawę aksjologiczną rozważań przyjęto filozofię personalistyczną, uznającą uzasadnienie kategorii prawnonaturalnych w dynamicznej koncepcji prawa naturalnego o niezmiennej treści. Wybór personalizmu wiąże się z przekonaniem o jego szczególnej przydatności dla organizowania życia społecznego w sposób, który poprzez urzeczywistnianie jego praw i obowiązków na zasadzie wzajemnej równowagi i odpowiedniości służy integralnemu rozwojowi człowieka. W toku rozważań założenia personalizmu podlegają konfrontowaniu z postulatami formułowanymi na gruncie różnych doktryn polityczno-prawnych nawiązujących do jednego z głównych nurtów ideologicznych, jakimi są indywidualizm i kolektywizm.

Opracowanie, podejmuje zagadnienie wybranych elementów prawa do dobrej legislacji oraz jego znaczenia w życiu społecznym. Przedmiotowe prawo nie zawsze znajduje dostateczne zrozumienie i umocowanie prawne, tymczasem jego funkcją jest właśnie zabezpieczenie odpowiedniej jakości materialnej i formalnej prawa stanowionego. Podjęte rozważania mają na celu ukazanie tych aspektów prawa do dobrej legislacji, które w szczególny sposób oddziałują na życie społeczeństwa. W toku rozważań podjęto zagadnienia katalogu najważniejszych zasad przyzwoitej legislacji wypracowanych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz wybranych problemów związanych z zagadnieniem racjonalności prawa stanowionego. Na zakończenie rozważań dokonano ich podsumowania.

Przedmiotem rozważań jest zagadnienie funkcji wychowawczej prawa stanowionego oraz jego ukierunkowania na rozwijanie społecznej świadomości dobra wspólnego. W pierwszej części opracowania poddano analizie pojęcie wychowania do dobra wspólnego. Następnie skoncentrowano się na ustaleniu, czy wychowanie do dobra wspólnego jest cechą immanentną prawa, czy jedynie akcydentalną. W ostatnim wątku rozważań omówiono najważniejsze determinanty moralne, które wpływają na stopień i jakość wychowania do dobra wspólnego, a tym samym nie mogą zostać zignorowane przez prawodawcę. Jest to praktyczny aspekt omawianego problemu, pozwalający na zdefiniowanie antropologicznych i teleologicznych podstaw sztuki prawodawczej.

Przedmiotem opracowania są wybrane sprawy cywilne związane z odpowiedzialnością cywilną podmiotu leczniczego za spowodowanie szkody w związku z leczeniem chorób układu krążenia. W szerszym ujęciu omawiany problem dotyczy stosowania prawa przez sądy powszechne w odniesieniu do praktyki medycznej. Naprawienie przez podmiot leczniczy szkody spowodowanej popełnieniem tzw. błędu medycznego w każdym wypadku polega na obowiązku zapłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia. W toku rozważań omówiono trzy sprawy, które zakończyły się wydaniem prawomocnego orzeczenia przez sądy powszechne. W odniesieniu do każdej sprawy omówiony został stan faktyczny ustalony w toku postępowania dowodowego oraz rozstrzygnięcie sądu.

Edukacja seksualna w perspektywie urzeczywistniania praw dziecka Streszczenie Przedmiotem opracowania jest zagadnienie edukacji seksualnej w perspektywie urzeczywistniania praw dziecka. W rozwaaniach odniesiono się do problematyki celów i załoeń edukacji, nauczania Kościoła katolickiego w dziedzinie seksualności człowieka oraz filozoficznego, historycznego i socjologicznego tła przemian kulturowych w drugiej połowie XX w. W dalszej części odniesiono się do wybranych praw dziecka w kontekście postulatów edukacji seksualnej. Na zakończenie dokonano podsumowania rozwaań. W opracowaniu zaprezentowano stanowisko prawno-naturalne i personalistyczne z uwagi na jego przydatność w dziedzinie edukacji i wychowania. Słowa kluczowe: system oświaty, etyka, filozofia prawa, prawa człowieka, wychowanie, pedagogika prawa. Abstract The study is focused on the issue of sexual education in the perspective of realising children's rights. The discussed issues include the goals and assumptions of edu...

Kościół Katolicki jest rzeczywistością wielowymiarową, która nie daje się zamknąć w metodologii jednej dyscypliny naukowej. W wymiarze duchowym teologia dostrzega w Kościele "społeczność i zarazem mistyczne Ciało Chrystusa, widzialne zgromadzenie, jak i wspólnotę duchową" 1. Istniejąc w widocznej strukturze materialnej, Kościół może być rozpoznawany jako wielka grupa społeczna, podmiot polityki i stosunków międzynarodowych, instytucja kultury, uczestnik stosunków ekonomicznych oraz wspólnota prawna. Kościół oraz poszczególne rezultaty jego działań w różnych obszarach życia społecznego stanowią zatem przedmiot zainteresowań wielu dyscyplin i subdyscyplin naukowych, w tym nauk prawnych. W sferze prawa świeckiego Kościół Katolicki jest przedmiotem regulacji prawnych, adresatem norm prawnych i rozstrzygnięć formułowanych przez kompetentne organy państwowe, podmiotem prawa międzynarodowego oraz stroną stosunków prawnych z osobami prawa publicznego i prywatnego. W sferze prawa kanonicznego Kościół Katolicki jest suwerennym prawodawcą i wykonawcą norm prawnych, zaś jego jurysdykcja personalna nad wiernymi przypomina mutatis mutandis władzę państwa nad swoimi obywatelami.

This study touches on the issue of selected elements of the right to good legislation and its significance for social life. This right is not always properly reflected in, or recognised by, the law, whereas its principal function is to ensure the appropriate substantive and formal quality of the law that is being enacted. The discussion being launched is aimed at presenting those aspects of the right to good legislation which affect, in particular, the public. These include the underlying principles of suitable legislation, established through the judicial decisions of the Constitutional Tribunal, and selected issues related to the rationality of the law. The final part of the study provides a summary of the issues discussed.

Edukacja seksualna w perspektywie urzeczywistniania praw dziecka Streszczenie Przedmiotem opracowania jest zagadnienie edukacji seksualnej w perspektywie urzeczywistniania praw dziecka. W rozważaniach odniesiono się do problematyki celów i założeń edukacji, nauczania Kościoła katolickiego w dziedzinie seksualności człowieka oraz filozoficznego, historycznego i socjologicznego tła przemian kulturowych w drugiej połowie XX w. W dalszej części odniesiono się do wybranych praw dziecka w kontekście postulatów edukacji seksualnej. Na zakończenie dokonano podsumowania rozważań. W opracowaniu zaprezentowano stanowisko prawno-naturalne i personalistyczne z uwagi na jego przydatność w dziedzinie edukacji i wychowania.

Pedagogika prawa jest działem teorii i filozofii prawa, który zajmuje się wy-chowawczym oddziaływaniem prawa stanowionego na ycie społeczne, poszuki-waniem optymalnych rozwiązań prawnych zdolnych budować w społeczeństwie właściwe postawy, badaniem obowiązującego lub projektowanego prawa pod względem jego zgodności z prawem naturalnym, a take podnoszeniem świado-mości prawnej i rozwiązywaniem konfliktów 1. Pedagogika prawa wychodzi z za-łoeń prawno-naturalnych i personalistycznych, co wynika z jej zainteresowania integralnym rozwojem osobowym i społecznym człowieka, w poszanowaniu lu-dzkiej godności i dobra wspólnego. Wskazane załoenia są bliskie prawu Koś-cioła katolickiego, które równie cechuje się oddziaływaniem pedagogicznym w procesie jego stanowienia, obowiązywania i stosowania. Przedmiotem opracowania są wybrane zagadnienia dotyczące pedagogiki pra-wa kościelnego. W poszczególnych częściach omówione zostały kolejno podsta-wowe zagadnienia aksjologiczne, teleologiczne i prakseo...

Opracowanie „Propedeutyka filozofii prawa” obejmuje rozważania nad wybranymi zagadnieniami filozofii prawa w ujęciu propedeutycznym. Zostało podzielone na pięć rozdziałów, które dotyczą kolejno podstaw filozofii społecznej, rozwoju historycznego filozofii społecznej w Europie, zarysu filozofii ekonomicznej, wartości i norm społecznych oraz wybranych zagadnień aksjologii prawa. W szczególny sposób uwzględniane zostały różnice pomiędzy klasyczną filozofią realistyczną i różnymi odmianami filozofii idealistycznej, które znajdują odzwierciedlenie m.in. w mentalności społeczeństw i w rozwiązaniach prawnych w poszczególnych epokach. Rozważania zostały uzupełnione o wątki antropologiczne, które opierają się na zainteresowaniu człowiekiem jako podmiotem i organizatorem życia społecznego. Całe życie społeczne, w tym również prawo i jego filozofia, funkcjonuje wszakże w granicach wyznaczonych przez konstrukcję ludzkiej natury. Propedeutyczny charakter opracowania wyraża się w doborze faktów historycznych i trendów intelektualnych, które wpłynęły na kształt współczesnej filozofii prawa bądź mogą przyczynić się do zmian w kulturze społecznej i prawnej w przyszłości.

Rodzina i państwo należą do elementów immanentnie związanych z życiem człowieka: rodzina na mocy prawa naturalnego, państwo na mocy prawa stanowionego, które wynika z naturalnej ludzkiej potrzeby życia zbiorowego. Pomiędzy naturalnymi prawami i obowiązkami rodziny a prawem stanowionym zachodzą wzajemne oddziaływania, często powstaje konkurencja, czasami również sprzeczności. Rodzina potrzebuje prawa pozytywnego ze względu na konieczność zorganizowania życia społecznego, jednak nie każde rozwiązanie normatywne jest korzystne dla rozwoju osobowego i wspólnotowego człowieka. Potencjalnie niebezpieczne mogą okazać się nakazy, zakazy oraz uprawnienia mocne i słabe, przy czym sytuacja taka ostatecznie dowodzi braku kompetencji aksjologicznych lub prakseologicznych po stronie prawodawcy i organów stosujących prawo. Kluczem do uczynienia z prawa stanowionego prawdziwego sojusznika rodziny jest jego zgodność z niezmiennym prawem naturalnym, co wymaga stałej diagnozy i refleksji nad zmieniają...

Opracowanie „Odpowiedzialność komercyjnych podmiotów leczniczych za dobro wspólne” podejmuje problem celów i zasad działania podmiotów leczniczych będących przedsiębiorcami w kontekście urzeczywistniania dobra wspólnego. Specyfika działania komercyjnych podmiotów leczniczych wiąże się z jednej strony z etosem zawodów medycznych, z drugiej z koniecznością utrzymania przez nie płynności finansowej. W rozważaniach odniesiono się do zagadnień znaczenia i treści dobra wspólnego, formy organizacyjno-prawnej komercyjnych podmiotów leczniczych oraz charakteru i zakresu ich odpowiedzialności za dobro wspólne.

Streszczenie: W Europie i w Polsce obowiązują liczne ustawy regulujące kwestię przepisów ochrony kultury narodowej, w tym powstałej w diasporze. Polonika są trwałym źródłem wiedzy o dokonaniach naszych rodaków rozproszonych po świecie. Powinny być chronione i jako nośniki społecznej komunikacji, i relacji międzynarodowych. Wymagają, w związku z tym, stałego oglądu badawczego ze strony nauki oraz instytucji państwowych. Polonika, zwłaszcza te o znaczeniu historycznym, powinny być traktowane jako szczególna wartość, nie tylko z racji ważności dokumentarnej, ale przede wszystkim wartości ponadczasowej, składowego elementu dziedzictwa kulturowego i intelektualnego narodu. Poza krajem działa wiele placówek, które zajmują się statutowo m.in. dokumentowaniem produkcji polonijnej. Prace w tym kierunku prowadzone są m.in. w instytucjach kultury polskiej w Nowym Jorku, Paryżu, Londynie, Rzymie, Rapperswilu, Solurze i innych miastach. Rola konsolidacyjna Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie, zrzeszająca wymienione polonijne instytucje kultury emigracyjnej, ma wymiar misyjny i ponadczasowy. Jednakże nie istnieje jeszcze odpowiednie zrozumienie dla specyfiki ochrony poloników niemieckich, ważnego ogniwa w łańcuchu całego dorobku kulturowego Polski w ogóle. Nie ma odpowiedniego archiwum czy biblioteki zajmującej się tą tematyką. Zbiory poloników niemieckich są rozproszone w wielu instytucjach i miejscach, co utrudnia dostęp badaczom. W 2012 r., pomimo apeli środowisk polonijnych i emigracyjnych, polonofili niemieckich i innych, został zamknięty w Państwowym Instytucie Naukowym -Instytutu Śląskiego (PIN-IŚ) w Opolu, Gabinet Książki i Prasy Polskiej w Niemczech. Zbiory tam gromadzone, przez wielu pasjonatów i sympatyków tematyki, zostały już częściowo rozproszone, co nie rokuje dobrze dla rozwoju idei ochrony poloników niemieckich. Kolekcja ta miała wymiar unikatowy, podlegać powinna szczególnej ochronie oraz popularyzacji. Na jej zawartość składały się m.in. zbiory prywatne, oddane do użytkowania publicznego, zbiory pochodzące z darów instytucjonlanych, wymiany, likwidowanych bibliotek polonijnych i inne. . Osoby i instytucje, przekazując spuściznę polonijną do PIN-IŚ, ufały, że zbiory znajdą tu odpowiednie schronienie i zabezpieczenie, staną się obiektem badań naukowych, a to przyczyni się do ich należytej popularyzacji. Słowa kluczowe: dziedzictwo kulturowe, ochrona, uwarunkowania prawne, polonika zagraniczne, polonika niemieckie, instytucje kultury polonijnej

Zusammenfassung: ie vorgestellten Lebensbeschreibungen von Oberschlesiern lenken die Aufmerksamkeit auf einen Kontext des kulturellen Grenzgebietes in der Entwicklung der polnisch-deutschen zwischenstaatlichen und zwischenmenschlichen
Beziehungen. Ein polnisch-deutsch-schlesischer Trialog in der Kultur hat seine Grundlage in der Eigenart der Identität, stellt einen besonderen Wert nicht nur für die Region dar, sondern ist auch ein Phänomen der Menschen des Grenzgebietes; ein
Phänomen, das auch dem Bauen von Brücken zur Integration von nationalen Identi-täten dienen soll. Durch literarische, wissenschaftliche und künstlerische Kontakte ist die Grenzüberschreitung in jeder Hinsicht möglich. Sie ist am in hohem Maß fruchtbar, Kultur schaffend sowie wesentlich für die Entwicklung der gegenwärtigen Kommunikation und Gesellschaftsintegration.

Streszczenie: Przedstawione życiorysy Górnoślązaków zwracają uwagę na kontekst kulturowego obszaru przygranicznego w procesie rozwoju polsko-niemieckich stosunków na szczeblu międzypaństwowym oraz międzyludzkim. Polsko-niemiecko-
śląski trialog w kulturze bierze się ze specyfiki tożsamości i stanowi szczególną wartość nie tylko dla regionu, lecz jest zjawiskiem właściwym mieszkańcom terenów przygranicznych, mającym służyć również budowaniu mostów w celu integrowania
tożsamości narodowych. Poprzez kontakty literackie, naukowe i artystyczne staje się możliwe przekraczanie granic pod każdym względem. Jest to zjawisko bardzo owocne, kulturotwórcze i o istotnym znaczeniu dla rozwoju współczesnej komunikacji
oraz integracji społeczeństwa.