1936
godina
Godina 1936 (MCMXXXVI) bila je prijestupna godina koja počinje u srijedu, po gregorijanskom kalendaru.
Milenijum: | 2. milenijum |
---|---|
Vjekovi: | 19. vijek – 20. vijek – 21. vijek |
Decenija: | 1900-e 1910-e 1920-e – 1930-e – 1940-e 1950-e 1960-e |
Godine: | 1933 1934 1935 – 1936 – 1937 1938 1939 |
- Za ostala značenja, vidi 1936 (razvrstavanje).
Gregorijanski | 1936. (MCMXXXVI) |
Ab urbe condita | 2689. |
Islamski | 1354–1355. |
Iranski | 1314–1315. |
Hebrejski | 5696–5697. |
Bizantski | 7444–7445. |
Koptski | 1652–1653. |
Hindu kalendari | |
• Vikram Samvat | 1991–1992. |
• Shaka Samvat | 1858–1859. |
• Kali Yuga | 5037–5038. |
Kineski | |
• Kontinualno | 4572–4573. |
• 60 godina | Yang Vatra Miš (od kineske Ng.) |
Holocenski kalendar | 11936. |
Podrobnije: Kalendarska era |
1936: 1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12 Rođenja • Smrti |
Događaji
urediJanuar/Siječanj
uredi- 5. 1. - Uvedeni motorno-električni vozovi na kratkim linijama iz Beograda.[1]
- 7. 1. - U Iranu zabranjeno pokrivanje žena, kasnije će ovaj datum u zemlji biti Dan žena (nakon Islamske revolucije prozvan "dan sramote")[2].
- 7 - 8. 1. - Generalni štrajk u Buenos Airesu, pet mrtvih u sukobima (dogovor postignut 25. 1.).
- 14. 1. - Prva izložba karikatura Ošišanog ježa u paviljonu "Cvijeta Zuzorić".
- 17. 1. - Venijamin I izabran za vaseljenskog patrijarha (do 1946).
- 18. 1. - Otvoren za javnost Muzej kneza Pavla u Beogradu.
- 19. 1. - Otvorena pruga Veles-Prilep, od ranije postoji prema Bitolju.
- 20. 1. - Umro britanski kralj George V, nasleđuje ga sin Edvard VIII (do decembra); sahrana 28. 1..
- 20. 1. - Drugi italijansko-abesinski rat: etiopska Božićna ofanziva okončana taktičkim etiopskim uspehom, Italijani privremeno zaustavljeni na severu. Ali istog dana na jugu okončana Bitka na Ganale Doriji u kojoj su etiopske snage potučene.
- 20. 1. - Počinje 50-dnevni generalni štrajk u Siriji protiv francuske politike.
- 22. 1. - U Beogradu izmereno 19,3 stepena, najtoplije u januaru od 1900.[3]
- 26. 1. - Izbori u Grčkoj: venizelisti i monarhisti približno izjednačeni, jezičak na vagi je Narodni front na čelu sa komunistima.
Februar/Veljača
uredi- 4. 2. - David Frankfurter, Jevrejin rođen u Daruvaru, ubio Wilhelma Gustloffa, šefa nacističke stranke u Švajcarskoj.
- 5. 2. - Premijera Chaplinovog filma Modern Times.
- 6-16. 2. - Zimska Olimpijada 1936 u Garmisch-Partenkirchenu (Njemačka).
- 12. 2. - U Francuskoj izrečena presuda učesnicima Marsejskog atentata: Zvonimir Pospišil, Ivan Rajić i Mijo Kralj osuđeni na doživotni zatvor a Eugen Kvaternik, Ante Pavelić i Ivan Perčević na smrt u odsustvu.
- 13. 2. - Sahrana monarhističkog istoričara Jacquesa Bainvillea u Parizu, pripadnici Camelots du Roi, omladinske formacije Action Française, napali kola sa socijalističkim političarem Léonom Blumom i teško ga povredili; vlada sledeće večeri zabranjuje AF.
- februar - Objavljena knjiga "Opšta teorija zaposlenosti, kamate i novca" Johna Maynarda Keynesa.
- februar - Francuska vlada ratifikovala Franko-sovjetski pakt o uzajamnoj pomoći (ratifikacije razmenjene 27. marta u Moskvi).
- 16. 2. - Levičarski Narodni front pobedio malom razlikom na izborima u Španiji (poslednji izbori do 1977). Nakon ovoga u zemlji počinje talas nasilja, zauzimanja zemlje, pljačkanja i paljenja crkava.
- 17. 2. - U američkim novinama se pojavljuje strip Fantom (prvi superheroj sa pripijenim kostimom i maskom).
- 17. 2. - Umro Wilhelm Berliner, direktor austrijskog osiguravajućeg koncerna Phönix, jednog od najvećih u Evropi - ali sledećeg meseca dolazi do pada zbog ogromnih dugova. Skandal je udarac Schuschniggovom režimu i austrijskoj državi.
- 10 - 19. 2. - Bitka kod Amba Aradama: Italijani uz pomoć avijacije i bojnih otrova uništili etiopsko desno krilo na severu.
- 20. - 21. 2. - Španija: levičarske demonstracije za amnestiju i neredi, militanti napadaju crkve i manastire; vlada amnestira 34.000 političkih zatvorenika.
- 23. 2. - Načelnik španskog Generalštaba Francisco Franco imenovan za vojnog komandanta na Kanarskim ostrvima.
- 26. 2. - "Incident 26. februara" u Japanu, Frakcija Carskog puta pokušala puč, nekoliko političara ubijeno (kraj frakcije).
- 26. 2. - Obnovljen Generalitet Katalonija.
- februar - Kampanja zanatlijskih radnika protiv fabričke obuće, naročite "Batine" gumene obuće, koja je znatno jeftinija - ali seljaci se s tim ne slažu.[4]
- 27. 2. - Vlada KJ usvaja uredbu kojom se sedište reis-ul-uleme vraća u Sarajevo.[5]
- 27 - 29. 2. - Druga Tembienska bitka: uništena etiopska armija centra.
Mart/Ožujak
uredi- 1. 3. - Završena Huverova brana.
- 1. 3. - Videofon: nemački ministar pošte inaugurirao sistem Gegensehn-Fernsprechanlagen, prva veza između Berlina i Lajpciga.
- 4. 3. - Prvi let dirižabla LZ 129 Hindenburg.
- 5. 3. - Prvi let aviona Supermarine Spitfire.
- 5. 3. - 8. dodjela Oscara: statuete se prvi put nazivaju "oskari", najbolji film je Mutiny on the Bounty, četiri nagrade za The Informer, dve za A Midsummer Night's Dream.
- 6. 3. - Poslanik Damnjan Arnautović pucao u skupštini na predsednika vlade Milana Stojadinovića i promašio.
- 7. 3. - Remilitarizacija Rajnlanda: protivno Versajskom sporazumu i Ugovorima iz Lokarna a uz izgovor Franko-sovjetskog pakta, nemačka vojska zaposeda teritoriju na levoj obali Rajne. Hitler istog dana zvanično odbacuje Ugovore iz Lokarna i raspisuje izbore za 29. mart.
- 7. 3. - Rekonstrukcija Stojadinovićeve vlade: gen. Petar Živković je na mestu ministra vojske i mornarice zamenjen gen. Ljubomirom Marićem.
- 8. 3. - Osnovana Radio Jugoslavija, danas Međunarodni Radio Srbija.
- 9. 3. - Pogrom u Przytyku, sukob Jevreja i Poljaka s troje mrtvih (u novije vreme se opovrgava da se radilo o pogromu).
- mart - Počela reklamna prodaja u nedovršenoj robnoj kući "Tata" - "panika" među beogradskim trgovcima.[6]
- 12. 3. - Falangisti pucali na socijalističkog potpredsednika Kortesa Luis Jiménez de Asúa, ubijen njegov pratilac; demonstranti sutradan zapalili još dve crkve u Madridu.
- 14. 3. - Zabranjena španska Falanga, njen lider José Antonio Primo de Rivera uhapšen.
- 15. 3. - Austrijanac Josef Bradl ostvario na Planici prvi skijaški skok preko 100 m.
- 17 - 18. 3. - Velike poplave na istoku SAD, naročito u Pittsburghu, gde je bilo 69 mrtvih.
- 19. 3. - Savet Društva naroda osudio Nemačku zbog gaženja Versajskog i Lokarnskog ugovora.
- 23. 3. - Italija, Austrija i Mađarska dopunile Rimske protokole iz 1934.
- 24. 3. - Prva modna revija u Beogradu, u Domu inženjera i tehničara.
- 25. 3. - Potpisan Drugi Londonski pomorski ugovor.
- 27. 3. - Stipe Javor umro u Srijemskoj Mitrovici - nakon njegovog sprovoda u Zagrebu će doći do nereda.
- 29. 3. - Jednopartijski izbori u Nemačkoj i referendum o okupaciji Rajnlanda: 98,8% za, uz odziv od 99%.
- 31. 3. - Bitka kod Maychewa: uništenje etiopskih snaga na severu.
April/Travanj
uredi- c. april - Jugoslavija napušta politiku slobodne trgovine i pristupa kontroli i dirigovanju uvoza i izvoza.[7]
- 1. 4. - U Austriji uvedena vojna obaveza, protivno Senžermenskom ugovoru.
- 1. 4. - U Kraljevini Jugoslaviji, međugradski telefonski pozivi se mogu obavljati sa svakog telefona.[8]
- 3. 4. - Pogubljen Bruno Hauptmann, osuđen za otmicu i ubistvo Lindbergovog deteta.
- 4. 4. - Počeo generalni štrajk studenata u Beogradu, Zagrebu, Ljubljani, Skoplju i Subotici. U sukobu "Ornasovaca" (Organizacija nacionalnih studenata) i levičarskih studenata, koji su tražili štrajk na Beogradskom univerzitetu protiv visokih školarina i dr., ubijen levičar Žarko Marinović i teže povređen Jovan Šćepanović (ovaj datum će posle rata postati Dan studenata).
- 5 - 6. 4. - Jaki uragani pogađaju mesta u državama Misisipi i Džordžija.
- 7. 4. - Španski parlament smenio predsednika Alcalá-Zamoru.
- 9. 4. - U Trnovcu kod Gospića ubijen narodni poslanik iz HSS Karlo Brkljačić.
- 13. 4. - Umro grčki premijer Konstantinos Demercis, nasleđuje ga Ioannis Metaksas (do 1941).
- 13. 4. - Otkriven asteroid 1605 Milankovitch (astronom Petar Đurković).
- 14. 4. - Na proslavi Republike u Madridu bačene petarde pred tribinu, došlo do meteža sa povređenima.
- 15. 4. - Počinje Arapska pobuna u Palestini (1936–1939), nazvana i Veliki arapski ustanak, protiv britanske vlasti i masovnog doseljavanja Jevreja; generalni štrajk Arapa traje od 20. aprila do oktobra.
- april - Počela gradnja Unske pruge.[9]
- april - Aprilski plenum CK KPJ u Beču: međusobni sukobi, Kominterna će raspustiti CK.
- april - Biskupi sa Jadrana osuđuje "nemoral i golotinju" na plažama.[10]
- 16. 4. - Seljačka rulja ubila šestoricu omladinaca JRZ-e u Kerestincu, ubeđena da se radi o četnicima; povređen bivši hrvatski ban Antun Mihalović; doseljenik Jovan Buta, predsednik "Četničkog udruženja" u Samoboru, ubijen sa ženom i kčerkom u Rakitju; još jedno ubistvo u Plešivici[11].
- 14 - 25. 4. - Ogadenska bitka: poražene etiopske trupe na jugu, ali ne i uništene.
- 25. 4. - U Palestini osnovan Arapski visoki komitet na čelu sa muftijom al-Huseinijem (zabranjen 1937).
- 26. 4. - Italijanski maršal Pietro Badoglio pokreće "Marš gvozdene volje" iz Desea prema Adis Abebi.
- 28. 4. - Umro egipatski kralj Fuad I, nasleđuje ga Faruk I (do 1952).
Maj/Svibanj
uredi- 2. 5. - Premijera kompozicije "Petar i vuk" u Moskvi.
- 3. 5. - Drugi krug izbora u Francuskoj, pobedio Narodni front Léona Bluma, koalicija različitih socijalista i komunista (poslednji izbori u Francuskoj do 1945). Radnici započinju štrajkove i nadaju se revoluciji.
- 3. 5. - Otvorene vazdušne linije Beograd-Borovo-Zagreb i Beograd-Niš-Skoplje (od 1. juna Beograd-Sarajevo-Dubrovnik).[12]
- 5. 5. - Italijanske snage ušle u Adis Abebu, u kojoj vladaju neredi (Haile Selasije napustio grad tri dana ranije). Musolini proglasio kraj Drugog italijansko-abesinskog rata.
- x. 5. - U Beogradu otvorena robna kuća Ta-Ta, nekoliko dana kasnije jedan trgovački pomoćnik razbio izloge, iz "protesta prema stranom kapitalu"[13] (osuđen na globu 1940[14]). Uprava grada je zabranila rad kuće 10. juna, na osnovu zabrane osnivanja trgovačkih radnji velikog obima iz 1934.
- 6. - 7. 5. - Konferencija Male Antante i Balkanskog sporazuma u Beogradu.
- 9. 5. - Formirana Italijanska Istočna Afrika, od Eritreje, Italijanske Somalije i tek anektirane Etiopije.
- 9. 5. - Generalni štrajk i demonstracije u Solunu, vojska i žandarmerija pucale u masu, 12 mrtvih.
- 10. 5. - Španski premijer Manuel Azaña izabran za predsednika (do 1939)
- 12. 5. - Arapski visoki komitet odlučuje da se od 15. maja u Palestini neće plaćati porezi i pribeći će se oružanom otporu ako Britanci ne zaustave useljavanje Jevreja, prodaju imanja i ako ne osnuju zakonodavno telo.
- 12. 5. - Prvo putovanje linije Super Chief od Čikaga do Los Anđelesa - prvi voz sa dizel vučom i svim vagonima Pullmanovim spavaćim kolima.
- 12. 5. - Japanci proglasili formalno nezavisnu Mongolsku vojnu vladu u kineskoj Unutrašnjoj Mongoliji (→ Mengjiang).
- maj - Jugoslavija, koja trpi štetu zbog međunarodnih sankcija Italiji, zaključila barter sporazum sa Nemačkom.
- 14. 5. - Počeo štrajk u Trepči, završen sporazumom 1. juna.
- 19. 5. - Inauguracija Telavivske luke, pred oduševljenim narodom se istovaruje cement sa jugoslovenskog broda "Četvrti"[15] - izgrađena je za manje od dve godine, kao alternativa za arapsku luku u Jafi.
- 25. 5. - Počeo je dugi štrajk u američkoj firmi Remington Rand tokom kojeg će nastati tzv. Formula Mohawk Valley za razbijanje štrajkova.
- 26. 5. - Tragedija u češkom mestu Rakvice, na školskom izletu se utopilo 31 dete.
- 27. 5. - 1. 6. - Prvo putovanje luksuznog broda RMS Queen Mary (preko Atlantika joj treba 42 minuta duže nego "Normandiji", ali u avgustu će osvojiti Plavu traku).
- 28. 5. - Alan Turing predao rad u kome je uveden pojam Turingovog stroja.
- 29. 5. - U španskom gradu Yeste došlo do sukoba između seljaka i Civilne garde - 18 mrtvih, od čega 17 seljaka.
- 29. 5. - Prikazan Fury, prvi holivudski film Fritza Langa.
- 29. 5. - Sporazum o okončanju štrajka građevinskih radnika u Beogradu, u sukobu štrajkača sa žandarmima na Pašinom brdu poginuo jedan radnik.
- 31. 5. - U beogradskom Košutnjaku otvoreno golf-igralište (proteže se "od nemačkog ratničkog groblja prema Rakovici")[16].
Jun/Juni/Lipanj
uredi- 2. 6. - Početak štrajka lučkih radnika u Antverpenu i šireg socijalnog pokreta u Belgiji, koji vodi sporazumu sa vladom (minimalna plata, šest dana plaćenog odsustva, 40-satna nedelja, sloboda sindikata).
- 3. 6. - U Mađarskoj zabranjena nacionalsocijalistička partija, uhapšeno više stotina ljudi.
- 4. 6. - Léon Blum je francuski premijer, na čelu vlade Narodnog fronta (prvi socijalista i Jevrejin premijer, 1936-37 i 1938).
- 7/8. 6. - Generalni štrajk u Francuskoj: potpisani Matinjonski sporazumi kojim se daju izvesna prava radnicima.
- 8. 6. - Velika svečanost u Bukureštu povodom godišnjice vlasti kralja Karola II; došlo je do pada tribine, veliki broj mrtvih.
- 9. 6. - Mussolinijev zet Galeazzo Ciano (33) postaje talijanski ministar inozemnih poslova (do 1943).
- 9. 6. - Šef nikaragvanske Nacionalne garde Anastasio Somoza García prinudio na ostavku predsednika Sacasu - sa i bez predsedničke titule vlada zemljom do 1956.
- 10. 6. - Objavljen roman Gone with the Wind Margaret Mitchell.
- 11. 6. - 4. 7. - Održana Međunarodna nadrealistička izložba u Londonu. Salvador Dalí držao predavanje 1. jula u ronilačkom odelu i zamalo se ugušio. Inače, ranije ove godine je uradio sliku "Meka konstrukcija s kuvanim pasuljem (Slutnja Građanskog rata)".
- 13. 6. - Presude komunistima: Đuro Halabarec osuđen na smrt za ubistvo policajca u Zagrebu 17. januara.
- 15. 6. - U Estoniji eksplodirala vojna laboratorija, 60 poginulih.
- 15. 6. - Prvi let bombardera Vickers Wellington.
- 15. 6. - Polufinale Davis Cupa u Beču: Austrija - Jugoslavija 1:4, igrači sutradan oduševljeno dočekani u Zagrebu.
- jun - Afera Aleksandra Bodija, jugoslovenskog diplomate koji je švercovao persijske tepihe u zemlju[17][18] (okrivljeni kažnjeni u oktobru sa blizu 33 miliona dinara[19]).
- 16. 6. - Kod Budimpešte se prevrnuo splav sa pijanim tramvajdžijama - 17 mrtvih.
- 17. 6. - Ujedinjene sve policijske snage u Trećem rajhu, na njihovo čelo postavljen Heinrich Himmler (→ Ordnungspolizei, Sicherheitspolizei, Kriminalpolizei).
- 17. 6. - André Gide stiže u Moskvu[20] - putovanje SSSR-om vodi njegovom odbacivanju komunizma u knjizi Retour de l'U.R.S.S., objavljenoj u novembru.
- 19. 6. - Max Schmeling nokautirao u Njujorku Joe Luisa u 12. rundi (dogodine će imati revanš).
- 19. 6. - Totalno pomračenje Sunca, u Jugoslaviji prekriveno od 75% diska u Sloveniji do preko 90% u Makedoniji[21].
- 26. 6. - Belvederske demonstracije na Cetinju, protest zbog ubistva beogradskih studenata i komunista, u okršaju sa žandarmerijom ima i mrtvih.[22]
- 26. 6. - "Ornasovac" Slobodan Nedeljković osuđen na pet godina i mesec dana za ubistvo Žarka Marinovića i ranjavanje još dvojice studenata 4. aprila.
- 26. 6. - Prvi let Focke-Wulf Fw 61, prvog funkcionalnog helikoptera. Istog dana Douglas DC-3 ima prvi komercijalni let.
- 27. 6. - Nesreća autobusa kod Vršca, izgorelo šest putnika.
- 30. 6. - Etiopski car Haile Selasije govori pred Društvom naroda: "Danas smo mi, sutra ćete biti vi". Italijanski novinari zviždali tokom govora.
- 30. 6. - Poplava u Zagrebu: nakon provale oblaka i tuče, nadošli potoci sa Zagrebačke gore.
- jun - U Bistričkom Podgorju (Marija Bistrica) seljaci okupili "Hrvatsku vojsku" (HSS je ranije tokom godine osnovao Hrvatsku seljačku zaštitu)[23].
Jul/Juli/Srpanj
uredi- 3. 7. - Čehoslovački Jevrejin i novinar Stefan Lux se ubio u generalnoj skupštini Društva naroda kako bi privukao pažnju na antisemitizam i militarizam u Nemačkoj.
- 4. 7. - Skupština Društva naroda izglasala okončanje sankcija Italiji, nakon što je ova dovršila okupaciju Etiopije (Jugoslavija okončala sankcije 15. jula).
- 6. 7. - Uvođenje pešačkih prelaza u Beogradu: uveče probno obeležen prelaz u Kneza Mihaila kod "Ruskog cara" - dve linije s obe strane prelaza.[24]
- 11. 7. - Austrijsko-nemački sporazum: Nemačka priznaje suverenitet Austrije, nema mešanja u unutrašnje poslove, Austrija će u svojoj politici imati na umu da je nemačka država.
- 12. 7. - Otvoren Beogradski zoološki vrt.
- 12. 7. - Otvorena pruga Kosovo Polje - Peć.
- 12. 7. - Pripadnici španske Falange ubili socijalistu i poručnika policijske Napadačke garde Joséa del Castilla.
- 12. 7. - Počinje gradnja Koncentracionog logora Sachsenhausen.
- 12. 7. - Finale evropske zone Davis Cupa u Zagrebu: Jugoslavija-Nemačka 2:3 (Nemci zadnjeg dana predali dva meča zbog kiše).
- 13. 7. - Pripadnici Napadačke garde i socijalistički aktivisti ubili španskog konzervativnog političara Joséa Calva Sotela.
- 13 - 14. 7. - Vrhunac najjačeg toplotnog talasa u modernoj istoriji Severne Amerike, koji će ubiti hiljade ljudi; u severnom Mičigenu temperatura ide do 45 °C.
- 15. 7. - Pri poletanju iz Ljubljane pao putnički avion marke Spartan - sedam mrtvih.
- 16. 7. - "Čišćenje" Berlina pred Olimpijadu: Romi poslati u koncentracioni logor Berlin-Marzahn.
- 17 - 18. 7. - Španski građanski rat počinje: španska Afrička armija se pobunila u Melilji; protiv levičarske vlade u metropoli pokrenut puč ali ne uspevaju staviti celu zemlju pod kontrolu.
- 18. ili 19. 7. - Dolores Ibárruri zaključuje govor preko radija rečima No pasaran.
- 19. 7. - Španski premijer José Giral naređuje da se narodu podeli oružje, traži pomoć od Francuske (ova na to pristaje prvih meseci, dok ne ustukne zbog nesklonosti Britanije i pritiska unutrašnjeg javnog mnenja).
- 19. 7. - Komandant Baleara Manuel Goded pokušava izvesti pobunu i u Barceloni, ali je zarobljen (streljan u augustu).
- 19. 7. - Na vrućini od oko 38 stepeni, Beograd ostao bez vode (cev u Makišu opravljena sutradan).[25]
- 18 - 20. 7. - Opsada Cuartel de la Montañe u Madridu, poraženi pobunjenici.
- 20. 7. - Potpisana Konvencija iz Montrea o režimu u Moreuzima: Turska dobija punu kontrolu nad Bosforom i Dardanelima, uključujući militarizaciju; slobodan prolaz trgovačkim brodovima u mirno doba, ograničen prolaz ratnim brodovima necrnomorskih država.
- 20. 7. - General José Sanjurjo, jedan od lidera nacionalističkog puča, gine u avionskom udesu.
- 21. 7. - Počinje dvomesečna republikanska Opsada Alcázara u Toledu.
- 23. 7. - Nacionalisti zauzimaju Granadu i ubijaju osumnjičene republikance (→ Beli teror).
- 24. 7. - Poslanik Damjan Arnautović osuđen na 15 godina robije zbog pokušaja atentata na premijera Stojadinovića (s njim osuđena još trojica).
- 24. 7. - Bitka na Guadarrami: republikanci sprečili iznenadni napad na Madrid.
- 26. 7. - Osvećen kamen-temeljac nove "rafinerije bakra" u Boru.
- 26 - 27. 7. - Olimpijska baklja prošla kroz Jugoslaviju, od Caribroda do Horgoša. Na beogradskim Terazijama za ovu priliku postavljen "žrtvenik".
- 29. 7. - U Beogradu izmereno 39,4 °C u hladu.
- 30. 7. - Olimpijske igre 1940. dodeljene Tokiju (kasnije Helsinkiju, na kraju nisu održane).
- 30. 7. - Dva do 12 italijanskih bombardera upućenih španskim nacionalistima se spustila u Francuskom Maroku, što je objavljeno širom sveta (još jedan avion pao u more).
- leto - Završena gradnja Hitlerove rezidencije Berghof (prošireno prethodno zdanje).
Avgust/August/Kolovoz
uredi- 1 - 16. 8. - Olimpijske igre u Berlinu. Jesse Owens osvojio četiri zlatne medalje. Leon Štukelj osvojio srebrnu medalju u gimnastici za Jugoslaviju. Prve igre koje se prenose preko televizije.
- leto - Tokom Olimpijade je testiran novi kolor film Agfacolor. Takođe ove godine, Kodachrome je predstavio film 8 mm, kao i 35 mm za fotografije.
- 4. 8. - Kraj Našičke afere: većina osuđenih prošle godine oslobođena ili im kazna znatno smanjena.
- 4. 8. - Režim 4. avgusta u Grčkoj: povodom generalnog štrajka, Metaksasova vlada raspustila parlament i objavila opsadno stanje (režim traje do 1941).
- 5. 8. - Convoy de la victoria, nacionalistički konvoj uspeo preći iz Afrike u Španiju.
- ca. 8. 8. - Donesena uredba o uređenju Oceanografskog instituta Kraljevine Jugoslavije, u Splitu.
- 9. 8. - Britanski kralj Edvard VIII stigao u Jugoslaviju (vozom u Jesenice), radi krstarenja dalmatinskom obalom na jahti Nahlin, sutradan stižu u Šibenik.
- 1 - 14. 8. - Nacionalistička Extremadurska kampanja se okončava Bitkom za Badahos i zauzećem grada, čime je spojena njihova južna i severna zona; sledi Badahoski masakr, ubistvo najmanje 573 pristalice Republike.
- avgust - Otvara se afera sa zloupotrebama u duševnoj bolnici u Kovinu.[26]
- 17 - 31. 8. - Bitka u Sierra Guadalupe: Nacionalisti prelaze rijeku Tajo u napredovanju prema Madridu, navodno im je zrakoplov Andréa Malrauxa nanio gubitke.
- 19 - 24. 8. - Velika čistka — Prvi moskovski proces, "Šesnaestorici", od kojih su glavni Grigorij Zinovjev i Lev Kamenjev (streljani sutradan). Tokom procesa je optužen i bivši član CK Mihail Tomski (izvršio samoubistvo 22.).
- 24. 8. - Vojni rok u Nemačkoj produžen sa jedne na dve godine.
- 26. 8. - Potpisan Anglo-egipatski ugovor - britanska vojska ostaje samo u zoni Sueckog kanala, vojna pomoć Egiptu u slučaju rata; nacionalisti nezadovoljni.
Septembar/Rujan
uredi- 3. 9. - Sudije u Kraljevini Jugoslaviji stiču stalnost i nepokretnost, nakon petogodišnjeg roka od ustava iz 1931.
- 3. 9. - Bitka za Talaveru de la Reina je skupa pobeda nacionalista, koji su se primakli Madridu.
- 4. 9. - Francisco Largo Caballero je novi španski premijer i ministar rata (do maja 1937).
- 4 - 5. 9. - Beryl Markham je prva žena koja je preletela Atlantik sa istoka na zapad.
- 5. 9. - Tokom bitke kod Cerro Muriana, Robert Capa navodno snimio fotografiju "Pali vojnik" (osporena autentičnost).
- 5. 9. - Nacionalisti zauzeli Irun u Baskiji, čime su republikanci u severnim provincijama odsečeni od Francuske.
- 6. 9. - Zemljotres kod Sente.
- 6. 9. - Prikazan film My Man Godfrey.
- 7. 9. - Uginuo poslednji tasmanijski tigar.
- 8. 9. - U lisabonskoj luci se pobunile posade dva ratna broda protiv Salazarove diktature i za špansku republiku, onesposobljeni granatiranjem.
- 8 - 14. 9. - Osmi partijski miting nacista u Nirnbergu, "Miting časti", jer je Nemačkoj "vraćena čast" Remilitarizacijom Rajnlanda; kao sledeći ciljevi se ističu povratak kolonija i Četvorogodišnji plan (naoružavanje i samodovoljnost).
- 9. 9. - Jalovi Franko-sirijski ugovor o nezavisnosti za tri godine (Francuzi ga nisu ratifikovali).
- 9. 9. - U Londonu osnovan Komitet neintervencije u Španiji (bez efekta).
- 12. 9. - Okončana Bitka za Majorku - republikanci bačeni nazad u more, počinje Italijanska okupacija Majorke (do 1939).
- 14. 9. - "Moskovsko zlato": počinje izvlačenje 510 tona zlata, 72,6% rezervi Banke Španije, koje će biti poslano u Sovjetski Savez (brodovi iz Kartahene krenuli 25. 10. za Odesu).
- 18. 9. - Jugoslovensko-rumunska konvencija o gradnji mosta između Kladova i Turn Severina i odgovarajuće pruge od Kučeva.[27]
- 21. 9. - Nacionalisti zauzeli Maquedu, 80 km od Madrida i 45 od Toleda.
- 22. 9. - Golman BSK Franjo Glaser osuđen na dve godine strogog zatvora, jer je levog beka podmlatka, koji nije znao plivati, gurnuo u vodu na savskom kupalištu.
- 23. 9. - Narodni poslanik sreza župskog Bogdan Milinčić ustreljen kod Aleksandrovca - umire sutradan.
- 25. 9. - Uredba o likvidaciji zemljoradničkih dugova u Jugoslaviji - seljacima oproštena polovina dugova od pre aprila 1932. (kada je donesen Zakon o zaštiti zemljoradnika), a ostatak da se vrati tokom 12 godina.
- 25. 9. - Francuska vlada devalvira franak za 25 do 33%, što narednih dana povlači devalvacije i nekih drugih evropskih valuta.
- 26. 9. - Nikolaj Ježov novi narodni komesar unutrašnjih dela SSSR, umesto Jagode (do 1938, → Ježovščina).
- 27. 9. - Opsada Alcázara u Toledu okončana dolaskom nacionalističkih snaga - odnose važnu simboličnu pobedu, ali su skrenuli od Madrida.
- 29. 9. - Bitka kod rta Espartel je odlučujuća pomorska pobeda španskih nacionalista, kojim je probijena republikanska blokada u Gibraltarskom moreuzu.
- 30. 9. - Otvoreni Pinewood Studios u Engleskoj.
- 30. 9. - Vlak upao u snijeg kod Malovana na pruzi Zagreb-Split, na Jadranu je oluja.
- septembar/oktobar - Siton-Votsonov memorandum o ustavnom, ekonomskom i nacionalnom problemu Jugoslavije[28].
Oktobar/Listopad
uredi- 1. 10. - Francisco Franco proglašen u Burgosu za generalissimo-a Nacionalne armije i šefa države (do smrti 1975, takođe i šef vlade 1938-73).
- 1. 10. - Španski republikanski Kortes se sastaje u Valensiji, izglasana samouprava za Baskiju.
- 3. 10. - Kriegsmarine: u Hitlerovom prisustvu porinut bojni brod Scharnhorst (u službi 1939-43), u decembru i Gneisenau.
- 3 - 12. 10. - Zagrebački zbor: jesenji sajam se prvi put održava na Savskoj cesti.[29]
- 4. 10. - Dolores Ibárruri u novinskom članku koristi izraz "peta kolona", pripisan nacionalističkom generalu Emiliju Moli (u smislu da prema Madridu napreduju četiri kolone, a peta su pristalice u gradu).
- 4. 10. - Bitka u Cable Street: antifašisti se sukobili sa policijom kako bi sprečili crnokošuljaše iz Britanske unije fašista da promarširaju kroz jevrejski kraj Londona (inače, lider BUF Oswald Mosley se dva dana kasnije u Berlinu tajno venčao sa Dianom Mitford, u kući Josepha Goebbelsa a gost je bio i Hitler).
- 6. 10. - Umro mađarski premijer Gyula Gömbös, nasleđuje ga Kálmán Darányi (do 1938).
- 9. 10. - U Parizu otkriven spomenik kralju Petru i kralju Aleksandru.[30]
- 10. 10. - U Nemačkoj osnovana Centrala Rajha za borbu protiv homoseksualnosti i abortusa.
- 10. 10. - Austrijski Heimwehr ukinut i pripojen Otadžbinskom frontu.
- 12. 10. - Konfrontacija filozofa Miguela de Unamuna i generala Astraya na Univerzitetu Salamanca, Unamuno pred falangistima kritikuje "nekrofilnu parolu" ¡Viva la Muerte! ("Živela smrt!").
- 14. 10. - Wallis Simpson pokrenula brakorazvodnu parnicu od drugog muža (dobija razvod 27. 10.) - o vesti se opširno izveštava u SAD i Francuskoj, a britanska štampa sprovodi samocenzuru.
- oktobar - Završen put Zemun - Stara Pazova, prva deonica državnog puta Beograd-Novi Sad-Subotica.[31]
- 15. 10. - Otkriven asteroid nazvan 1564 Srbija (astronom Milorad B. Protić).
- 16. 10. - Opsada nacionalističkog garnizona u Oviedu okončana deblokadom.
- 17. 10. - U Beogradu srušena kafana "Albanija" da bi na istom mestu bila podignuta Palata Albanija.
- 17. 10. - Albacete postaje sedište Internacionalnih brigada, stranih dobrovoljaca za Špansku republiku.
- 18. 10. - Hermann Göring imenovan opunomoćenikom za Četvorogodišnji plan: ubrzava se naoružavanje i priprema ekonomije za rat, bez obzira na ogromnu potrošnju, deficit i pretnju inflacije na šta upozorava Schacht.
- 19. 10. - Prva sednica Narodne skupštine KJ u novoj zgradi[32] (posle rata poznatoj kao Savezna skupština), čija je gradnja počela još 1907.
- 19. 10. - Američki novinar H.R. Ekins pobedio u trci oko sveta komercijalnim letovima, vreme: 18,5 dana.
- 23. 10. - Počinje rušenje dela rimskog reona Borgo, kako bi se izgradila Via della Conciliazione između trga Svetog Petra i Kastel Sant'Anđela.
- 24. 10. - Politički zatvorenici, komunisti, u Sremskoj Mitrovici i Mariboru štrajkuju glađu zbog pooštrenja zatvorskog režima prošlog avgusta - četiri dana kasnije, ministarstvo potvrđuje prošlogodišnju, tolerantniju, "Miškulinovu odredbu".
- 24-25. 10. - Tokom posete grofa Ciana postignut sporazum Italije i Nemačke - Osovina (Mussolini objavio 1. novembra u Milanu); u vezi Jugoslavije, Hitler kaže Čanu da joj da uveravanja, kako bi je odvojio od francuskog uticaja i omeo "britansku antiitalijansku aktivnost u Beogradu"[33].
- 25. 10. - U Beogradu u parku na Topličinom vencu otkriven spomenik Vojvodi Vuku.
- 26. 10. - Joachim von Ribbentrop stiže u London kao novi nemački ambasador (do 1938), bezuspešno pokušava da dogovori anglo-nemački savez.
- 28. 10. - Sastanak Atatürk - Stojadinović u Ankari, potisani ugovori o trgovini, kliringu i nastanjivanju.
- 29. 10. - Neuspešni republikanski napad na Seseñu, 30 km od Madrida, mada su upotrebili sovjetske T-26.
- 29. 10. - Irački puč: general Bakr Sidqi oborio premijera - ovo je prvi vojni udar u Iraku i arapskom svetu.
- 30. 10. - Nesreća na Šipadovoj željeznici kod Drvara, poginula četiri kočničara.
Novembar/Studeni
uredi- 2. 11. - BBC započinje s emitiranjem redovitog televizijskog programa (ubrzo preovlađuje elektronski sistem od 405 linija).
- 3. 11. - Američki predsednik Franklin Delano Roosevelt ubedljivo reizabran, pobedio je republikanca Alfa Landona sa 523 prema 8 elektorskih glasova.
- 3. 11. - Jugoslovenski premijer Stojadinović se sastao sa bugarskim carem Borisom III.
- 4. 11. - Anarhistička Nacionalna konfederacija rada (CNT) dobija četiri mesta u španskoj vladi, među kojima je i prva žena ministar, Federica Montseny. Istog dana, nacionalisti zauzeli Getafe kod Madrida, lokaciju avio-baze.
- 4. 11. - Odobrena nacionalizacija industrije aeroplanskih motora Rakovica.[34]
- 6. 11. - Usled nadiranja nacionalističkih snaga, republikanska vlada beži iz Madrida u Valensiju; u Madridu je sutradan osnovan Savet odbrane na čelu sa generalom Miajom.
- 7. 11. - U Madridu počinju Paracuelloski masakri, republikanci za mesec dana ubijaju 2-3 hiljade nacionalista.
- 8. 11. - Sastanak Kneza Pavla i Vladka Mačeka na Brdu kod Kranja - ništa konkretno.
- 8. 11. - General Emilio Mola pokreće napad na Madrid, počinje Opsada Madrida (do marta 1939); uveče na front stižu prve Inter-brigade.
- 9. 11. - Kostaq Kota novi premijer Albanije nakon Mehdi Frashërija (do 1939).
- 11. 11. - Osvećena Spomen-kosturnica srpskih ratnika u Zejtinliku kod Soluna.
- 11. 11. - Durrutijeva kolona, anarhistička vojna jedinica, stiže u Madrid.
- 11. 11. - Britanska krunska Peelova komisija stiže u Palestinu da ispita uzroke tamošnjeg revolta.
- 12. 11. - Otvoren San Francisco–Oakland Bay Bridge.
- 14. 11. - Nemačka se odrekla Versajskih obaveza po pitanju rečnih vodenih puteva; samo Francuska, Čehoslovačka i Jugoslavija osuđuju ovaj jednostrani čin.
- 14. 11. - Suiyuanska kampanja: sukob kineske vojske i japanskih marioneta u Unutrašnjoj Mongoliji.
- 16. 11. - Abdikacijska kriza: kralj Edward VIII obavestio premijera Baldwina da se namerava oženiti sa Wallis Simpson.
- 18. 11. - Francuski ministar unutarnjih poslova Roger Salengro izvršio samoubojstvo - bio je na meti klevetničke kampanje krajnje desnice.
- 20. 11. - Osnivač Falange José Antonio Primo de Rivera je streljan ranu ujutro; anarhista Buenaventura Durruti umire od rana istog dana.
- 21. 11. - Pierre Gemayel osnovao Libansku falangu (Partija Kataib), okuplja uglavnom Maronite.
- 15 - 23. 11. - Bitka u Univerzitetskom gradu je strateška republikanska pobeda u Madridu, zaustavljeno brzo nadiranje nacionalista.
- 25. 11. - Nemačka i Japan sklopili Antikominterna pakt (Italija se pridružuje sledeće godine).
- 29. 11. - Počinje Prva Bitka na Korunjskom drumu, nacionalisti pokušali da odseku Madrid sa zapadne strane.
- 30. 11. - Izgorela londonska Kristalna palata.
- 30. 11. - Baskijci započinju neuspešnu Villarrealsku ofanzivu protiv nacionalista (do 24. 12.).
Decembar/Prosinac
uredi- 1. 12. - Članstvo u Hitlerjugendu obavezno za Nemce-arijevce od 10 do 18 godina starosti.
- decembar, početkom - Do sada su održani lokalni izbori u KJ, po banovinama: JRZ je sveukupno uzela 2.626 opština od 3.762, bivši HSS 507 i Udružena opozicija 318.[35]
- 2. 12. odn. 5. 12. - Država Džebel Druz, na jugu, i Alavitska Država, na primorju, vraćeni u sastav francuske Sirije.
- 5. 12. - Donesen novi Ustav SSSR, poznat i kao Staljinov ustav. Uvedeni dvodomni Vrhovni sovjet Sovjetskog Saveza, formalno univerzalno direktno pravo glasa, ekonomska prava, prava na rad, odmor, razonodu, zdravstvo, obrazovanje, itd. (kritičari ga smatraju propagandnim dokumentom).
- 5. 12. - Nacionalno razgraničenje u SSSR:
- Zakavkaska Socijalistička Federativna Sovjetska Republika podeljena u Gruzijsku, Jermensku i Azerbejdžansku SSR.
- Kazačka ASSR, deo Ruske SFSR, postaje zasebna Kazaška Sovjetska Socijalistička Republika.
- Kirgiska ASSR, deo Ruske SFSR, postaje zasebna Kirgiska Sovjetska Socijalistička Republika.
- Karakalpačka ASSR prelazi iz RSFSR u sastav Uzbečke SSR.
- 6. 12. - Pošto Norveška uskraćuje gostoprimstvo Lavu Trockom, meksički predsednik Lazaro Cardenas objavljuje da može doći u Meksiko (stiže sledećeg meseca).
- 9. 12. - Putnički avion Douglas DC-2 pao po poletanju sa croydonskog aerodroma, 15 poginulih, među kojima i Juan de la Cierva, izumitelj autožira i bivši švedski premijer Arvid Lindman.
- 10. 12. - Britanski kralj Edward VIII potpisuje instrument abdikacije. Sutradan se obraća naciji a novi kralj postaje njegov brat George VI, raniji vojvoda od Yorka (do 1952).
- 10. 12. - Na dodeli Nobelovih nagrada u Stokholmu nema Carla von Ossietzkog, dobitnika nagrade za mir iz Nemačke.
- 10. 12. - Samoubistvo "jedne od najlepših beogradskih devojaka" Mile Dimitrijević zbog nesrećne ljubavi sa inž. Batom Stojanovićem - njen otac je 17-og ustrelio Stojanovića sa nekoliko hitaca (preživeo je) i izvršio samoubistvo (veliki publicitet, pet strana u "Politici"[36]).
- 11. 12. - Irska Slobodna Država koristi abdikacionu krizu u V. Britaniji da skoro u potpunosti eliminira britanskog vladara kao ustavnog činioca.
- 12. 12. - Xi'anski incident - Chiang Kai-shek otet od strane "Mladog maršala" Zhang Xueliang-a, što će dovesti do obnove saveza sa komunistima (Chiang pušten 25. 12.).
- 12. 12. - Prikazan film Camille sa Gretom Garbo i Robertom Taylorom.
- 14. 12. - David Frankfurter osuđen na 18 godina za ubistvo Gustloffa (pušten 1945).
- 21. 12. - Prvi let bombardera Junkers Ju 88.
- 21. 12. - Hashim al-Atassi prvi put postaje predsednik Sirije (1936-39, 1949-51. i 1954-55.)
- 23. 12. - Beograd proglašen turističkim mestom.
- 26. 12. - Eric Blair (George Orwell) stigao u Barcelonu (ostaje u Španiji pola godine).
- 27 - 29. 12. - XIV internacionalna brigada poražena u bici kod Lopere, poginuli engleski pesnici John Cornford (praunuk Charlesa Darwina) i Ralph Winston Fox.
- decembar - Posle jakog toplotnog talasa letos, počinje jak hladni talas u Severnoj Americi.
Kroz godinu
uredi- Odlična žetva u Kraljevini Jugoslaviji.[37]
- Kolonizacija: od 1919. u "Južnoj Srbiji" je naseljeno 34.528 kolonista, koji su dobili 177.454 ha zemlje; ove godine oko Đakovice i u Podrimlju naseljeno 6.000 agrarnih interesenata na 48.744 ha.[38] Za naseljavanje je potrošeno oko 860 miliona dinara, što je po naseljeniku "neznatno" u poređenju sa drugim zemljama.[39]
- Mala pijanistkinja Nada Branković pobedila na festivalu u Beču.[40]
- Glad u zapadnoj Kini odnosi milione ljudi.
- Gvatemala, Honduras i Nikaragva su ove godine napustili Društvo naroda.
- Sarajevo ima 80.000 stanovnika, od čega samo 4.500 poreskih obveznika.[41]
- Beograd ima 310.000 stanovnika i 125 tramvaja, koji prevoze 82% putnika; ima oko 8.000 motornih vozila svih vrsta[42] Izvršeno je 20 ubistava.[43]
Rođenja
urediJanuar/Siječanj
uredi- 1. 1. - Lazo Goluža, urednik TVZ († 2020)
- 5. 1. - Petar Kriste, hrvatski političar
- 6. 1. - Safet Isović, pjevač († 2007)
- 8. 1. - Božidar Šujica, jugoslavenski i srpski pjesnik
- 9. 1. - Marko Veselica, ekonomist, političar († 2017)
- 10. 1. - Robert Woodrow Wilson, astronom, nobelovac
- 11. 1. - Eva Hesse, umetnica († 1970)
- 19. 1. - Mahmut Bakali, političar († 2006)
- 22. 1. - Predrag Živković Tozovac, pevač († 2021)
- 27. 1. - Lavrentije Trifunović, episkop šabački († 2022)
- 28. 1. - Ismail Kadare, albanski književnik († 2024)
- 28. 1. - Alan Alda, glumac, autor
- 29. 1. - Patrick Caulfield, slikar († 2005)
Februar/Veljača
uredi- 10. 2. - Velimir Lukić, književnik, upravnik Narodnog pozorišta, direktor TV Beograd († 1997)
- 11. 2. - Burt Reynolds, glumac († 2018)
- 12. 2. - Đoko Stojičić, književnik, diplomata, ministar
- 14. 2. - Uglješa Kojadinović, glumac († 1982)
- 17. 2. - Stipe Šuvar, hrvatski političar († 2004.)
- 26. 2. - Adem Demaçi, kosovski pisac i političar († 2018)
Mart/Ožujak
uredi- 5. 3. - Dean Stockwell, glumac († 2021)
- 10. 3. - Sepp Blatter, predsjednik FIFA
- 11. 3. - Antonin Scalia, sudac Vrhovnog suda SAD († 2016)
- 18. 3. - F. W. de Klerk, predsednik Južne Afrike († 2021)
- 19. 3. - Ursula Andress, glumica
- 28. 3. - Mario Vargas Llosa, književnik, nobelovac
April/Travanj
uredi- 2. 4. - Milka Lukić, glumica († 2009)
- 7. 4. - Jelisaveta Karađorđević, jugoslovenska princeza
- 9. 4. - Ljubomir Ćipranić, glumac († 2010)
- 12. 4. - Charles Napier, glumac († 2011)
- 15. 4. - Ljubomir Denković, srpski vajar
- 16. 4. - Šaban Bajramović, romski pevač († 2008)
- 20. 4. - Ljubica Jović, hrvatska glumica
- 21. 4. - Vasilija Radojčić, pevačica († 2011)
- 23. 4. - Roy Orbison, kantautor, muzičar († 1988)
- 24. 4. - Jill Ireland, glumica († 1990)
- 29. 4. - Zubin Mehta, dirigent
Maj/Svibanj
uredi- 2. 5. - Engelbert Humperdinck, pevač
- 7. 5. - Ivan Jagodić, glumac († 2010)
- 9. 5. - Glenda Jackson, glumica, političarka († 2023)
- 9. 5. - Albert Finney, glumac
- 12. 5. - Frank Stella, slikar († 2024)
- 13. 5. - Davor Rodin, hrvatski filozof i politolog
- 13. 5. - Ivo Štivičić, dramaturg, scenarist († 2021.)
- 14. 5. - Bobby Darin, pevač, glumac († 1973)
- 17. 5. - Dennis Hopper, američki glumac († 2010.)
- 27. 5. - Ivo Brešan, hrvatski književnik i scenarist († 2017)
- 27. 5. - Senka Veletanlić, pevačica, glumica
- 27. 5. - Zlatko Crnković, glumac († 2012)
- 27. 5. - Louis Gossett Jr., glumac († 2024)
Jun/Juni/Lipanj
uredi- 1. 6. - Bekim Fehmiu, glumac († 2010.)
- 9. 6. - Nikola Koljević, književnik i političar († 1997.)
- 10. 6. - Thomas Hoepker, fotograf († 2024)
- 17. 6. - Ken Loach, režiser
- 20. 6. - Ivan Grubišić, svećenik, političar († 2017)
- 22. 6. - Kris Kristofferson, glumac, pevač († 2024)
- 23. 6. - Richard Bach, književnik, avijatičar
Jul/Juli/Srpanj
uredi- 8. 7. - Gabi Novak, pjevačica
- 9. 7. - Richard Wilson, glumac
- 15. 7. - George Voinovich, američki političar († 2016)
Avgust/August/Kolovoz
uredi- 1. 8. - Yves Saint Laurent, modni kreator († 2008)
- 3. 8. - Vice Vukov, hrvatski estradni umjetnik, publicist i političar († 2008.)
- 4. 8. - Milenko Maticki, književnik, urednik "Politike" († 2001)
- 6. 8. - Dražan Jerković, hrvatski nogometaš, reprezentativac, trener, sportski direktor i izbornik († 2008.)
- 15. 8. - Vera Svoboda, hrvatska pjevačica († 2024)
- 18. 8. - Robert Redford, glumac
- 20. 8. - Alice i Ellen Kessler, njemačke zabavljačice
- 21. 8. - Wilt Chamberlain, košarkaš († 1999)
- 22. 8. - Dobrica Erić, srpski pesnik († 2019)
- 29. 8. - John McCain, američki republikanski političar († 2018)
Septembar/Rujan
uredi- 3. 9. - Zine El Abidine Ben Ali, predsednik Tunisa († 2019)
- 5. 9. - Jerko Ješa Denegri, istoričar umetnosti, kritičar
- 7. 9. - Buddy Holly, američki muzičar († 1959)
- 12. 9. - Tahir Kulenović, flautista († )
- 13. 9. - Nedeljko Dragić, animator "Zagrebačke škole"
- 14. 9. - Walter Koenig, glumac
- 21. 9. - Jurij Luškov, gradonačelnik Moskve († 2019)
- 25. 9. - Moussa Traoré, predsednik Malija († 2020)
- 29. 9. - Silvio Berlusconi, poduzetnik, premijer Italije († 2023)
Oktobar/Listopad
uredi- 5. 10. - Václav Havel, književnik, predsednik Čehoslovačke i Češke († 2011)
- 6. 10. - Beti Jurković, hrvatska pjevačica
- 9. 10. - Brian Blessed, glumac
- 14. 10. - Božidar Vučurević, gradonačelnik Trebinja
- 17. 10. - Đurđa Ivezić, glumica
- 22. 10. - Jovan Pavlović, mitropolit zagrebačko-ljubljanski († 2014)
- 27. 10. - Zdenka Anušić, glumica († 2012)
Novembar/Studeni
uredi- 5. 11. - Ivan Stambolić, predsednik Predsedništva SR Srbije († 2000)
- 8. 11. - Virna Lisi, glumica († 2014)
- 9. 11. - Mihail Talj, šahista († 1992)
- 19. 11. - Ljubiša Samardžić, glumac († 2017)
- 20. 11. - Stevan Gardinovački, glumac († 2011)
- 22. 11. - Vladimir Kranjčević, dirigent, pijanista
- 23. 11. - Dragoslav Lazić, filmski i TV reditelj
Decembar/Studeni
uredi- 1. 12. - Franjo Jurčec, hrvatski glumac
- 6. 12. - Božo Bunjevac, glumac († 2008)
- 8. 12. - David Carradine, glumac († 2009)
- 10. 12. - Radomir Damnjanović-Damnjan, slikar
- 15. 12. - Irena Prosen, glumica
- 16. 12. - Nikola Kovač, romanista, akademik († 2007)
- 17. 12. - Jorge Mario Bergoglio, papa Franjo
- 17. 12. - Klaus Kinkel, njemački političar († 2019)
- 22. 12. - Héctor Elizondo, glumac
- 29. 12. - Mary Tyler Moore, glumica († 2017)
- 31. 12. - Mirjana Isaković, vajar
Kroz godinu
uredi- Dragan Tomić (političar) († 2022)
- Mirko Čanadanović, političar
Smrti
urediJanuar/Siječanj – Mart/Ožujak
uredi- 6. 1. - Louise Bryant, novinarka (* 1885)
- 9. 1. - John Gilbert, glumac (* 1897)
- 18. 1. - Rudyard Kipling, engleski književnik (* 1865.)
- 20. 1. - George V, kralj Ujedinjenog Kraljevstva (* 1865)
- 23. 1. - Teodor Taranovski, rusko-jugoslovenski pravnik i istoričar (* 1875)
- 2. 2. - Bosiljka Janić rođ. Cincar-Janković, dobrotvorka (* 1869)
- 4. 2. - Wilhelm Gustloff, švajcarski nacista (* 1895)
- 19. 2. - Billy Mitchell, američki general, pionir vojne avijacije (* 1879)
- 20. 2. - Max Schreck, glumac (* 1879)
- 25. 2. - Maksimilijan Hajdin, episkop gornjokarlovački (* 1879)
- 27. 2. - Ivan Pavlov, ruski fiziolog (* 1849.)
- 11. 3. - David Beatty, britanski admiral (* 1871)
- 16. 3. - Marguerite Durand, novinarka, glumica, sifražetkinja (* 1864)
- 16. 3. - Josip Bogner, književnik kritičar (* 1906)
- 18. 3. - Elefterios Venizelos, grčki državnik (* 1864)
- 27. 3. - Stipe Javor, hrvatski političar (* 1877)
April/Travanj – Jun/Lipanj
uredi- 4. 4. - Žarko Marinović, student prava i član KPJ (* 1911)
- 7. 4. - Marilyn Miller, glumica, plesačica (* 1898)
- 20. 4. - Wladimir Giesl von Gieslingen, bivši austrougarski poslanik u Beogradu (* 1860)
- 23. 4. - Blanka Kezer, operska pevačica[44]
- 28. 4. - Ignjat Job, hrvatski slikar (* 1895.)
- 28. 4. - Fuad I, kralj Egipta (* 1868)
- 8. 5. - Oswald Spengler, istoričar, filozof (* 1880)
- 14. 5. - Edmund Allenby, britanski general i administrator (* 1861)
- 3. 6. - Walther Wever, nemački general, komandant Luftwaffe (* 1887)
- 11. 6. - Robert E. Howard, pisac fantazije (* 1906)
- 12. 6. - Karl Kraus, austrijski prozaist, publicist i dramatik (* 1874.)
- 14. 6. - Gilbert Keith Chesterton, književnik, filozof, laički teolog (* 1874)
- jun - Lajoš Čaki, revolucionar i politički zatvorenik (* 1869)
- 18. 6. - Maksim Gorki, ruski književnik (* 1868.)
- 22. 6. - Moritz Schlick, fizičar, filozof (* 1882)
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
uredi- 7. 7. - Georgij Čičerin, sovjetski političar (* 1872)
- 8. 7. - Thomas Meighan, glumac (* 1879)
- 8. 7. - Rudolf Koppitz, fotograf (* 1884)
- 15. 7. - Mihailo Jarošenko, pilot A.D. Aeroput (* 1893)
- 19. 7. - Jovan Žujović, srpski geolog i političar (* 1856)
- 1. 8. - Louis Blériot, pionir avijacije (* 1872)
- 10. 8. - Antonije Hrapovicki, osnivač Ruske zagranične crkve (* 1863)
- 15. 8. - Grazia Deledda, talijanska književnica, nobelovka (* 1871.)
- 19. 8. - Federico García Lorca, španski pesnik (* 1898)
- 25. 8. - Lev Kamenjev, revolucionar i sovjetski političar, žrtva čistke (* 1883)
- 25. 8. - Grigorij Zinovjev, revolucionar i sovjetski političar, žrtva čistke (* 1883)
- 14. 9. - Irving Thalberg, filmski producent (* 1899)
- 15. 9. - Svetozar Pribićević, srpski političar iz Hrvatske (* 1875)
- 16. 9. - Ibrahim Maglajlić, bivši reis-ul-ulema (* 1861)
- 17. 9. - Henry Louis Le Châtelier, hemičar (* 1850)
- 21. 9. - Hugo Ehrlich, arhitekt (* 1879)
- 29. 9. - Lazar Mijušković, bivši crnogorski premijer (* 1867)
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
uredi- 6. 10. - Gyula Gömbös, premijer Mađarske (* 1886)
- 19. 10. - Arsen Karađorđević, brat Petra I, otac Pavla (* 1859)
- 19. 10. - Lu Xun, književnik (* 1881)
- 3. 11. - Vojislav Vujović, revolucionar, žrtva čistke (* 1897)
- 3. 11. - Deže Kostolanji, književnik, novinar, prevodilac (* 1885)
- 6. 11. - Ivša Lebović, hrvatski političar i odvjetnik (* 1874.)
- 15. 11. - Eugen Viktor Feller, farmaceut, industrijalac (* 1871)
- 18. 11. - Gančo Hadžipanzov, pesnik, član KPJ, španski borac (* 1900)
- 20. 11. - Buenaventura Durruti, anarhista (* 1896)
- 20. 11. - José Antonio Primo de Rivera, osnivač Falange (* 1903)
- 2. 12. - Miloš Bogunović (četnički komandant) (* 1854)
- 9. 12. - Lottie Pickford, glumica (* 1893)
- 10. 12. - Luigi Pirandello, talijanski književnik, nobelovac (* 1867.)
- 18. 12. - Andrija Mohorovičić, hrvatski geofizičar (* 1857.)
- 20. 12. - Elsa Einstein, druga Albertova supruga (* 1876)
- 22. 12. - Dragutin Gorjanović Kramberger, hrvatski paleontolog, paleontropolog i geolog (* 1856.)
- 22. 12. - Nikolaj Ostrovski, književnik socrealizma (* 1904)
- 27. 12. - Hans von Seeckt, nemački general (* 1866)
- 28. 12. - Zorka Todosić, srpska glumica (* 1864)
- 31. 12. - Miguel de Unamuno, književnik, filozof, profesor (* 1864)
Kroz godinu
uredi- Mihailo Golubović, boem, pripovedač (* 1872)
- Đorđe Stratimirović (arheolog) (* 1858)
Nobelova nagrada za 1936. godinu
uredi- Fizika: Victor Franz Hess (otkriće kosmičke radijacije) i Carl David Anderson (otkriće pozitrona)
- Kemija: Peter Debye (doprinos poznavanju molekularne strukture putem istraživanja dipolnog momenta i difrakcije rentgenskih zraka i elektrona u gasovima)
- Fiziologija i medicina: Henry Hallett Dale i Otto Loewi (otkrića u vezi hemijske transmisije nervnih impulsa)
- Književnost: Eugene O'Neill (za snagu, poštenje i duboke emocije njegovih dramskih dela, koje otelovljuju originalni koncept tragedije)
- Mir: Carlos Saavedra Lamas (posredovanje u Ratu za Čako između Bolivije i Paragvaja, iniciranje ugovora o nenapadanju između južnoameričkih zemalja)
Reference
uredi- ↑ "Vreme", 3. jan. 1936
- ↑ Farzaneh Milani (1992). Veils and Words: The Emerging Voices of Iranian Women Writers. Syracuse University Press. str. 34–. ISBN 978-0-8156-2557-5.
- ↑ "Politika", 26. jan. 1936
- ↑ Grupa seljaka i narodnih poslanika traži od nadležnih ministara da se omogući rad firmi "Bata". Vreme, 26. feb. 1936, str. 6. digitalna.nb.rs
- ↑ "Politika", 1. mart 1936
- ↑ "Politika", 13. mart 1936
- ↑ "Politika", 10. april 1936
- ↑ "Politika", 6. mart 1936
- ↑ "Vreme", 4. okt. 1936
- ↑ "Politika", 16. april 1936
- ↑ Politika, 18. april 1936, str. 1-3. digitalna.nb.rs (pristup. 8.2.2016.)
- ↑ "Politika", 4. maj 1936
- ↑ Vreme, 10. maj 1936, str. 9
- ↑ Vreme, 14. feb. 1940, str. 11
- ↑ "Politika", 31. maj 1936
- ↑ "Politika", 3. jun 1936., str. 5. digitalna.nb.rs (pristup. 27.1.2016.)
- ↑ Vreme, 18. jun 1936, str. 5. digitalna.nb.rs
- ↑ Vreme, 28. okt. 1939, str. 10. digitalna.nb.rs
- ↑ "Vreme", 18. okt. 1936
- ↑ Alan Sheridan (1999). André Gide: A Life in the Present. Harvard University Press. str. 492–. ISBN 978-0-674-03527-0.
- ↑ Total Solar Eclipse of 1936 June 19, NASA
- ↑ "Politika", 28. jun 1936
- ↑ Sabrina P. Ramet (2006). The Three Yugoslavias: State-building and Legitimation, 1918-2005. Indiana University Press. str. 101. ISBN 0-253-34656-8.
- ↑ "Vreme", 7. jul 1936
- ↑ "Politika", 21. jul 1936
- ↑ "Vreme", 20. avg. 1936
- ↑ "Politika", 26. sept. 1936
- ↑ (iz Tematske zbirke dokumenata), pdf str. 5
- ↑ "Politika", 30. avg. 1936, str. 15
- ↑ "Vreme", 11. okt. 1936 (foto)
- ↑ "Vreme", 18. okt. 1936
- ↑ Politika i Vreme. 20. oktobar 1936. digitalna.nb.rs (pristup. 24.2.2016.)
- ↑ J.C. Boone (27 September 2008). HITLER AT THE OBERSALZBERG: With Perceptions. Xlibris Corporation. str. 90. ISBN 978-1-4628-1353-7.
- ↑ "Vreme", 5. nov. 1936
- ↑ "Politika", 9. dec. 1936
- ↑ "Politika", 18. dec. 1936
- ↑ "Politika", 29. okt. 1936
- ↑ "Politika", 27. april 1937
- ↑ "Politika", 21. maj 1937
- ↑ "Politika", 24. feb. 1937
- ↑ "Vreme", 2. jan. 1937, str. 5
- ↑ "Vreme", 2. jan. 1937, str. 9
- ↑ "Vreme", 10. feb. 1937, str. 12. digitalna.nb.rs
- ↑ "Politika", 24. april 1936
Spoljne veze
uredi- Chronology 1936, University of Indiana
- Foreign News: Pigs in Policy[mrtav link], magazin Time, 2. mart 1936. (uvećanje britanske kvote za svinje iz Jugoslavije, radi pridržavanja sankcija protiv Italije)
- YUGOSLOVIA: Peter Passes Arhivirano 2010-11-21 na Wayback Machine-u, magazin Time, 6. jul 1936. (o Petru i Tomislavu)
- Miscellany, Oct. 12, 1936 Arhivirano 2010-11-21 na Wayback Machine-u, Time
- Miscellany: Yugoslavia Arhivirano 2010-11-21 na Wayback Machine-u, Time Dec. 07