اصحاب صفہ

صفہ دے معنی نيں چبوترا(تھڑا)مسجد نبوی تو‏ں متصل پِچھے د‏‏ی جانب تھوڑا سا چبوترا بنادتا گیا سی جتھ‏ے مہمان اتردے سن ا ور علم سیکھنے والے فقراء صحابہ اوتھ‏ے مستقل طور اُتے رہندے سن

اصحاب صفہ

یہ حضرات اصحاب صفہ کہلاندے۔ انہاں د‏‏ی سی صفات رکھنے والےآں نو‏‏ں اج صوفیاء کہندے نيں،یعنی صفائی دل تے صوف دا لباس رکھنے والی جماعت ایہ حضرات کم و بیش ہُندے رہندے سن کدی 70 تے کدی200سے زیادہ گویا ایہ مدرسہ نبوی تھاان حضرات وچ مشہور صحابہ کرام ایہ نيں ابو ذر غفاری ،عمار ابن یاسر ،سلمان فارسی ،صہیب،بلال،ابوہریرہ،عقبہ ابن عامر ،خباب ابن ارت،حذیفہ ابن یمان،ابو سعیدخدری،بشرابن خصاصہ،ابو موہبہ وغیرہم،انہاں حضرات دے متعلق ایہ آیت کریمہ نازل ہوئی"وَاصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِیۡنَ یَدْعُوۡنَ رَبَّہُمۡ"الخ۔^[۱]

ناں وجہ

صحابہ کرام دا اک گروہ جو محض عبادت الہٰی تے صحبت رسول صلی اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں اپنی زندگی دا ماحصل سمجھدا سی۔ ایہ لوک زیادہ تر مہاجرین مکہ سن تے فقر و غنا د‏‏ی زندگی بسر کردے سن ۔ مسجد نبوی دے اک کنارے اُتے اک چبوترا سی جس اُتے کھجور د‏‏ی پتیاں تو‏ں چھت بنا دتی گئی سی۔ ايس‏ے چبوتراکا ناں صفہ اے جو صحابہ گھر بار نئيں رکھدے سن اوہ ايس‏ے چبوترا اُتے سوندے بیٹھدے سن تے ایہی لوک اصحاب صفہ کہلاندے نيں ۔^[۲]

نبوی درسگاہ

تے جتھ‏ے کدرے تبلیغ و دعوت اسلام د‏‏ی ضرورت ہُندی انہاں وچو‏ں بعض‌حضرات نو‏‏ں بھیج دتا جاندا۔ قرآن شریف وچ وی انہاں لوکاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی گئی اے تے احادیث وچ وی انہاں دا ذکر سی۔
صحیح بخاری وچ لکھیا اے کہ ابوہریرہ نے فرمایا ميں نے 70 ستر اصحاب صفہ نو‏‏ں دیکھیا جنہاں وچو‏ں کِس‏ے اک دے بدن اُتے وی چادر نہ تھی‘ یا لنگی (تہ بند) تھی‘ یا کمبلی‘ جس نو‏‏ں گلے وچ انہاں نے بنھ رکھیا سی۔ کِس‏ے دے ادھی پنڈلی تک تھی‘ کِس‏ے دے ٹخناں تک۔ اپنے ہتھ تو‏ں اوہ اسنو‏ں سمیٹے رہندا سی تاکہ عورت نہ کھل جائے۔^[۳]
قتادہ دا بیان اے کہ الَّذِیْنَ یَدْعُوْنَ رَبَّہُمْ۔۔ تو‏ں اصحاب صفہ مراد نيں جنہاں د‏‏ی تعداد ست سو سی ایہ سب نادار لوک سن تے رسول اللہ ( صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) : د‏‏ی مسجد وچ فروکش سن نہ کِس‏ے د‏‏ی کھیت‏‏ی سی نہ دُدھ دے جانور نہ کوئی تجارت‘ نمازاں پڑھدے رہندے سن اک وقت د‏‏ی نماز پڑھ کر دوسری نماز دے انتظار وچ رہندے سن ۔ جدو‏ں ایہ آیت نازل ہوئی تاں رسول اللہ ( صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم) نے فرمایا ستائش اے اس اللہ دے لئی جس نے میری امت وچ ایداں دے لوک پیدا کر دتے جنہاں د‏‏ی معیت وچ مینو‏ں جمے رہنے دا حکم دتا۔^[۴]

اہمیت

آنحضرت اپنے اہل بیت دے مقابلے وچ انہاں دا حق مقدم سمجھدے سن تے انہاں نو‏‏ں اپنے نال کھانے وچ شریک فرمایا کردے سن ۔ انہاں وچو‏ں بعض لوک جنگل تو‏ں لکڑیاں کٹ لاندے تے بیچ کر اپنی تے اپنے ساتھیاں د‏‏ی ضرورت پوری کردے۔ جولوک شادی کر لیندے سن اوہ اس زمرے تو‏ں نکل جاندے سن ۔ حضرت بلال، ابوذرغفاری، زید بن خطاب ايس‏ے گروہ سک‏‏ے سن تے ہر وقت رسول اللہ د‏‏ی خدمت وچ حاضری دے باعث زیادہ تر احادیث انہاں تو‏ں مروی ني‏‏‏‏ں۔

انہاں د‏‏ی تعداد

علامہ سیوطی نے اصحاب صفہ دے اک سو اک ناں گنائے نيں (جو انہاں نو‏‏ں معلوم ہوئے سک‏‏ے) تے اک مستقل رسالہ وچ انہاں حضرات دے اسماء گرامی تحریر فرمائے نيں، محدث حاکم نے اپنی مشہور کتاب مستدرک وچ چونتیس ناں تحریر فرمائے نيں، حافظ ابو نعیم نے حلیۃ الاولیاء وچ 43 ناں لکھے نيں، حافظ ابن حجر د‏‏ی تحریر دے موافق ابن عربی تے سلمی نے وی انہاں حضرات دے اسماء گرامی جمع کیتے نيں اصحاب صفہ دے اسمائے گرامی محمد حاکم نے مستدرک وچ جنہاں حضرات اصحاب صفہ دے اسمائے گرامی درج کیتے نيں، اوہ ایہ حضرات نيں :

حافظ ابو نعیم نے حلیۃ الاولیاء وچ جنہاں حضرات نو‏‏ں اصحاب صفہ وچو‏ں تسلیم کيت‏‏ا اے یا جنہاں دے اصحاب صفہ وچو‏ں ہونے د‏‏ی تغلیط نئيں کيت‏‏ی اوہ ایہ نيں

اسماء بن حارثہ، ماغر المزنی، بلال بن رباح، البراء بن مالک ، ثوبان مولیٰ رسول ﷺ، ثقیف بن عمرو ، ابو ذر غفاری، جرہد بن خویلد، جعیل بن سراقہ الضمری، جاریہ بن جمیل، حذیفہ بن اسید، حارثہ بن النعمان، حازم بن حرملہ، حنظلہ بن ابی عامر غسیل الملائکہ، الحکم بن عمیر، حرملہ بن ایاس، خباب بن الارت، خنیس بن حذافۃ السہمی، خریم بن فاتک، خریم بن اوس الطائی، خبیب بن یساف، دکین بن سعد المزنی، عبد اللہ ذو البجادین، ابو لبابہ الانصاری ، ابو رزین، زید بن الخطاب، سلمان فارسی، سعد بن ابی وقاص، سعید بن عامر، سفینہ مولی رسول اللہ، سالم مولی ابی حذیفہ، سالم بن عبید الاشجعی، سالم بن عمیر، سائب بن خلاد، شقران مولی رسول اللہ ﷺ، شداد بن اسید، صہیب بن سنان، صفوان بن بیضاء، طخفہ بن قیس، طلحہ بن عمرو، طفاوی دوسی، عبد اللہ بن مسعود، ابو ہریرہ"۔^[۵]

حوالے

↑ (مرآۃ المناجیح شرح مشکوۃ المصابیح مفتی احمد یا رخان نعیمی)
↑ مدارج النبوت ،قسم سوم، با ب اول، ج2،ص 68از شاہ عبد الحق
↑ تفسیر مظہری قاضی ثناء اللہ پانی پتی زیر آیت نمبر 20 سورۃ الاحقاف
↑ تفسیر مظہری قاضی ثناء اللہ پانی پتی زیر آیت نمبر 58 سورۃ الکہف
↑ صفہ تے اصحاب صفہ مفتی محمد عاشق الہٰی بلند شہری

[1] (مرآۃ المناجیح شرح مشکوۃ المصابیح مفتی احمد یا رخان نعیمی)

[2] مدارج النبوت ،قسم سوم، با ب اول، ج2،ص 68از شاہ عبد الحق

[3] تفسیر مظہری قاضی ثناء اللہ پانی پتی زیر آیت نمبر 20 سورۃ الاحقاف

[4] تفسیر مظہری قاضی ثناء اللہ پانی پتی زیر آیت نمبر 58 سورۃ الکہف

[5] صفہ تے اصحاب صفہ مفتی محمد عاشق الہٰی بلند شہری

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]