Złoże mineralne

Złoże mineralne – naturalne nagromadzenie kopalin w obrębie skorupy ziemskiej, powstałe w wyniku różnorodnych procesów geologicznych. Istotny jest fakt, iż złoże występuje w takiej ilości i w takich warunkach ekonomicznych i geologicznych, że jego eksploatacja jest opłacalna (tym się różni złoże od zasobu).

Klasyfikacja złóż

W ekonomii złoża dzieli się na bilansowe – takie, które opłaca się eksploatować i pozabilansowe – takie, których w obecnych warunkach eksploatować się nie opłaca, ale przypuszczalnie w najbliższej przyszłości ich wydobycie stanie się rentowne. Złożami pozabilansowymi są np. zasoby rud żelaza w okolicach Suwałk, nieeksploatowane z powodu znacznej głębokości ich zalegania oraz ze względów ekologicznych, między innymi po to, aby nie naruszać ekologicznej równowagi Wigierskiego Parku Narodowego.

Złoża można dzielić ze względu na ich gospodarcze znaczenie. Podział ten jest następujący:

surowce energetyczne – ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny, torf, gaz ziemny, rudy uranu
kruszce i rudy metali – hematyt, magnetyt, miedź, aluminium, mangan, nikiel, chrom, cynk i ołów, złoto, srebro, platyna, pallad
kamienie szlachetne i półszlachetne – diamenty, beryl, granat, turmalin, turkus, agat, kryształ górski, itp.
surowce budowlane – kruszywo naturalne: (żwiry, piaski) i sztuczne: bazalt, melafir, wapień, marmur, kamień ciosowy (granit, piaskowiec), kamień ozdobny (marmur, granit, piaskowiec), materiały wiążące (gips, anhydryt, wapienie i margle)
surowce chemiczne – sól, fosforyty, siarka rodzima, saletra
surowce szklarskie i ceramiczne – piaski kwarcowe, niektóre gliny i iły
wody mineralne – szczawy, solanki, wody radoczynne

Co roku Państwowy Instytut Geologiczny publikuje Bilans zasobów kopalin, obejmujący wszystkie udokumentowane aktualnie złoża na terenie Polski.

Podział genetyczny złóż

Istnieją dwa najważniejsze klasyfikacje złóż ze względu na sposób ich powstawania. Obydwie klasyfikacje przedstawiają tabele poniżej:

Złoża endogeniczne	Złoża magmowe	platyna, diamenty, rudy chromu, niklu i żelaza, a także wolfram, miedź, fluoryt	Powstają wskutek stygnięcia i krystalizacji magmy bądź lawy
Złoża endogeniczne	Złoża metamorficzne	grafit, azbest, koks naturalny, magnetyt, surowce skalne	Powstają wskutek procesów metamorfizmu
Złoża egzogeniczne	Złoża wietrzeniowe	boksyty, kaolin, siarka	Powstają wskutek usunięcia skały płonnej i wzrostu zawartości składnika użytecznego
	Złoża osadowe właściwe	węgiel, gaz ziemny, ropa naftowa, sól kamienna, sole potasowe, gips, anhydryt, rudy żelaza, fosforyty, skały osadowe	Powstają na skutek działalności organizmów żywych albo na skutek odparowywania roztworów
	Złoża osadowe mechaniczne	diamenty, złoto rodzime, kasyteryt, korund, piaski, żwiry	Powstają dzięki selektywnemu transportowi i sedymentacji w środowisku wodnym

magmogeniczne	magmowe	Powstają wskutek zastygania magmy i krystalizacji minerałów
	pomagmowe	Powstają wskutek krystalizacji roztworów znajdujących się w magmach
	wulkanogeniczne	Powstają wskutek wytrącania się minerałów z gazów wulkanicznych
hipergeniczne	wietrzeniowe	Powstają wskutek selekcji zwietrzelin przez siły grawitacyjne, wody i wiatry
	osadowe (mechanogeniczne, chemogeniczne i ewaporacyjne)	Powstają wskutek sedymentacji osadów lub wytrącania się z roztworów
	biogeniczne	Powstają wskutek przekształcania szczątków organicznych w skorupie ziemskiej pod wpływem procesów metamorfizmu
metamorfogeniczne	metamorficzne	Powstają wskutek przeobrażania minerałów i skał w głębi skorupy ziemskiej pod wpływem procesów metamorfizmu
metamorfogeniczne	zmetamorfizowane	Powstają wskutek przeobrażania pod wpływem procesów metamorfizmu złóż uprzednio wykształconych (także złóż metamorficznych)

Formy złóż

W zależności od formy, w jakiej dane złoże występuje pod lub na powierzchni litosfery, można wyróżnić:

pokłady (np. węgiel kamienny, osadowe rudy miedzi, itp.)
wysady (sól kamienna i gips)
żyły
gniazda
soczewki
konkrecje, sekrecje
złoże okruchowe

Zobacz też