Wydrówka rudawa

Wydrówka rudawa

Lutreolina crassicaudata
(Desmarest, 1804)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	dydelfokształtne
Rodzina	dydelfowate
Podrodzina	dydelfy
Plemię	Didelphini
Rodzaj	wydrówka
Gatunek	wydrówka rudawa
Synonimy
Didelphis crassicaudata Desmarest, 1804
Podgatunki
L. c. crassicaudata (Desmarest, 1804) L. c. turneri (Günther, 1879)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Wydrówka rudawa (Lutreolina crassicaudata) – gatunek ssaka, torbacza z rzędu dydelfokształtnych i rodziny dydelfowatych, jeden z dwóch w swym rodzaju. Obejmuje 2 podgatunki. Żyje w Ameryce Południowej, preferując siedliska blisko wody, rzadziej suche pastwiska. Świetnie pływa, nurkuje, sprawnie wspina się po drzewach. Żywi się głównie niewielkimi kręgowcami, ale także stawonogami, mięczakami i owocami. Samica trzyma młode w marsupium na brzuchu. Gatunkowi nie zagraża wyginięcie.

Genetyka

Diploidalna liczba chromosomów u tego gatunku wynosi 22, podczas gdy liczba fundamentalna równa jest 20. Wszystkie autosomy opisywane są jako akrocentryczne, tak samo też chromosom Y. Odróżnia się od nich jedyny metacentryczny chromosom X.

Budowa

Wydrówka rudawa ma wydłużone ciało, przypomina nieco wydrę

Wydrówka rudawa jest istotnie większa od drugiego gatunku wydrówki – L. massoia. Długość głowy i tułowia wydrówki rudawej wynoszą od 24,3 do 40 cm (u L. massoia około 20 cm), czemu towarzyszy ogon mierzący od 24,5 do 35,8 cm. Masa ciała tegoż zwierzęcia waha się pomiędzy 200 a 910 g. W rozmiarach ciała wydrówki rudawej zaznacza się dymorfizm płciowy. Samce są bowiem większe od samic. Odróżniają się od nich również wielkością i kształtem czaszki.

Głowa wydrówki rudawej zabarwiona jest jednolicie. Handbook of the Mammals of the World podkreśla wręcz brak znaczeń typowych dla innych dydelfowatych, nieobecnych także u drugiego gatunku wydrówki. Zwraca też uwagę na krótki pysk, zwłaszcza jeżeli porówna się go z pyskami innych dydelfowatych o względnie dużych jak na tę rodzinę rozmiarach. Na głowie tego ssaka znajdują się krótkie, zaokrąglone uszy barwy brązowej, ledwo widoczne ponad futrem. Oczy ma wydrówka barwy ciemnego brązu.

Ogólnie długie ciało wydrówki przyczyniło się do nadania jej nazwy rodzajowej. Kojarzy się ona bowiem z wydrą. Dotyczy to zarówno nazwy naukowej, nazwy angielskiej rodzaju i nazwy polskiej tegoż rodzaju. Grzbiet wydrówki rudawej porasta futro jednolitej barwy, zmieniającej się u różnych osobników od płowej żółci do barwy płowej, czy też ciemnego brązu. Brzuch porasta futro bledsze niż na grzbiecie, barwy czerwonej ochry do bladego bądź też ciemnego brązu. Futro jest ogólnie miękkie i gęste, jednakże przepuszcza ono wodę.

Należąc do torbaczy, nie wszystkie dydelfowate mają torby lęgowe (marsupium). Niektórzy mniejsi przedstawiciele rodziny są ich pozbawieni, czego przedstawicielami są na przykład monodelfy. Nie zalicza się tutaj wydrówka rudawa. Samica posiada bowiem na brzuchu torbę lęgową otwieraną do tyłu. Dydelfowate mają zazwyczaj nieparzystą liczbę sutków. Większość z nich leży bowiem w rządkach po lewej i prawej stronie ciała. Towarzyszy im ponadto jeden umieszczony pośrodkowo. Dotyczy to również wydrówki rudawej posiadającej od 9 do 11 sutków.

Ciało wieńczy gruby ogon o długości jakichś 19/20 długości głowy i tułowia. Porasta go gęste futro sięgające połowy proksymalnej długości tegoż ogona. Dystalna jego część jest naga, jak to ma miejsce u wielu innych dydelfowatych, także tych stroniących od wody. Zabarwiona jest brązowo bądź czarno w 3/4 do 4/5 długości, po czym na samym końcu znajduje się barwa biała czy bladożółtawa.

Odnotowano lokalną zmienność ubarwienia, a także zmienność osobniczą zależą także od diety i warunków środowiska życia zwierzęcia.

Ciało wydrówki opiera się na krótkich, korpulentnych kończynach, podobnie jak u L. massoia.

Systematyka

Nowy gatunek opisał w 1804 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest, nadając mu nazwę Didelphis crassicaudata. Lokalizacji typowej nie podano. 1,5 wieku później, albowiem w 1958, roku Cabrera podał jako lokalizację typową Asunción w Paragwaju. Obecnie gatunku nie umieszcza się jednak już w rodzaju Didelphis, czyli dydelf. Należy on do rodzaju Lutreolina, czyli wydrówka. Przez pewien czas był to jedyny gatunek tego rodzaju. Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata podaje istotnie tylko jeden gatunek wydrówki, mianowicie wydrówkę rudawą. Obecnie wyróżnia się jednak również drugi gatunek w tym rodzaju, noszący nazwę naukową Lutreolina masssoia.

Rodzaj wydrówka należy wraz z 3 innymi rodzajami (japok, również obejmujący gatunek torbacza przystosowanego do środowiska wodnego, nawet lepiej niż wydrówka, dydelf i opos) do plemienia Didelphini. Liczy ono 16 gatunków. Plemię to należy wraz z 3 innymi, mianowicie Marmosini, Metachirini i Thylamyini, do podrodziny Didelphinae, czyli dydelfy. Didelphinae stanowią największą podrodzinę rodziny dydelfowatych, obejmujących ponadto jeszcze 3 inne podrodziny.

W obrębie gatunku wyróżnia się 2 podgatunki. Analogiczne podgatunki wymienia Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata, żadnym jednak nie przyporządkowuje nazwy polskojęzycznej:

• podgatunek nominatywny, który opisywał w 1804 Desmarest,
• L. c. turneri opisany przez Günthera w 1879.

IUCN podaje, że drugi z tych podgatunków może być w rzeczywistości odrębnym gatunkiem.

Tryb życia

Wizerunek w The zoology of the voyage of H.M.S. Beagle

Zwierzę wiedzie nocny tryb życia bądź też zmierzchowy i nocny. Trybem życia przypomina dosyć wydry, aczkolwiek potrafi sprawnie nie tylko pływać w wodzie, ale też wspinać się na drzewa. Łączy ją to z L. massoia. Zwierzę porusza się niższą prędkością kłusem, a wyższą galopem, osiągając prędkość do 3,6 km/h. Sprawnie porusza się po drzewach w poziomie, aczkolwiek potrafi wspinać się także na bardziej pionowe podpory. Utrzymując się przednimi łapami, sięgając tylnymi, a następnie przytrzymując się tylnymi i sięgając w przód kończynami przednimi. W razie potrzeby radzi sobie skokiem. Odnotowywano pionowe skoki długości 60 cm, kiedy to zwierzę ratowało się atakiem obserwatora. Dziennie ssak przebyć może od 20 do 250 m.

Wydrówka rudawa sprawnie pływa i przebywa wśród pływającej roślinności. Niekiedy tam właśnie zastawiano na nią udane pułapki. Znajdywano ją w ulokowanych pośrodku bagna kaczych gniazdach. Nie tylko zwierzę to potrafię pływać, ale nawet i nurkuje. Płynąc, wiosłuje wszystkimi 4 kończynami z grzbietem trzymanym równolegle do powierzchni wody. Osiągać potrafi wtedy prędkość 1,4 km/h.

Pojedynczy osobnik w południowej Brazylii zajmuje obszar 0,65 ha w przypadku płci męskiej, natomiast 0,81 w przypadku samicy. W Santa Catarina obliczono zagęszczenie na 200 wydrówek rudawych na kilometr kwadratowy.

Dydelfowate zwykle rozmnażają się szybko.

Czas rozrodu tego gatunku zależy od obszaru życia danej populacji. Na południowym krańcu zasięgu występowania w pobliżu argentyńskiej stolicy zaczyna się on we wrześniu i trwa do kwietnia, aczkolwiek samice z młodym w torbie spotkano także w zimie, a w Corrientes w październiku. Podczas jednego sezonu matka potrafi wydać na świat 2 mioty. Inne badania doniosły o aktywnych samicach na wiosnę i latem, a niekiedy i w zimie. Wskazuje to, że młode rodzą się od września do lutego. Z kolei na południu Brazylii aktywną samicę napotkano w styczniu i ponownie w lutym. Natomiast na południowym wschodzie tego dużego kraju samice uczestniczące w rozrodzie odławiano od czerwca do października. W Kolumbii, a więc na północnym skraju zasięgu wydrówki rudawej, samicę noszącą w torbie młode spotkano w sierpniu.

Wydrówka rudawa sporządza sobie z suchych traw okrągłe gniazdo. Schronienia takie umieszczane bywają w dziuplach drzew, opuszczonych jamach, czy też na ziemi spośród traw. Obserwowano nawet gniazda umieszczone nad wodą na trzcinach na wysokości 30 cm. Średnica takiego gniazda mierzy od 10 do 30 cm.

Samica wydaje na świat młode w liczbie od 7 do 11. Wedle badań z południowego wschodu Brazylii średnia liczebność miotu wynosi 8,7, podczas gdy w Argentynie było to 8,6. Młode dydelfowate przychodzą na świat słabo rozwinięte, by początek życia spędzić w torbie lęgowej matki (nie wszyscy przedstawiciele rodziny takie marsupium mają, ale akurat wydrówka rudawa je posiada), uczepione sutka.

Rozmieszczenie geograficzne

IUCN wymienia następujące państwa występowania gatunku: Argentyna, Boliwia, Brazylia, Gujana, Kolumbia, Paragwaj, Peru, Surinam, Urugwaj, Wenezuela.

Na północy Ameryki Południowej występuje drugi z podgatunków wydrówki rudawej. Zamieszkuje on bowiem wschodnią Kolumbię, Wenezuelę i północny zachód Gujany. Podgatunek nominatywny z kolei cieszy się większym zasięgiem występowania. Sięga bowiem od południowego wschodu Peru, mianowicie regionu Madre de Dios, i wschodniej Boliwii przez Brazylię południowo-wschodnią i południową, Paragwaj i Urugwaj do wschodniej Argentyny, sięgając aż prowincji Buenos Aires.

Ekologia

Wydrówka rudawa najczęściej zasiedla tereny wilgotne, ale się do nich nie ogranicza

Zwierzę to zasiedla różnorodne siedliska, aczkolwiek zwykle związane z wodą. Nie jest niemniej aż tak wodnym zwierzęciem jak japok, najlepiej przystosowany do życia w wodzie z wszystkich torbaczy. Siedliskiem wydrówki rudawej są wilgotne sawanny w otoczeniu lasu, gdzie torbacze te przebywają w okolicy wody, ale także wilgotne lasy wzdłuż cieków wodnych, wilgotne tereny trawiaste i zadrzewione sawanny. To pierwsze siedlisko zajmuje ona zwykle na północnym skraju swego zasięgu występowania, podczas gdy pozostałe raczej na południu od południowej Brazylii przez Urugwaj do środkowej Argentyny. Spotyka się ją na terenach trawiastych, umiarkowanych pampach, bagniskach i terenach przybrzeżnych od Argentyny do Paragwaju. Zasiedla także przejściowe zadrzewione sawanny Chaco. W Brazylii w stanie Mato Grosso zajmuje tropikalne tereny trawiaste i lasy galeriowe. Drugi z podgatunków w Wenezueli zasiedla trawy w okolicach strumieni wysokości od pół do 1,5 m, aczkolwiek spotykano tę wędrówkę również na suchych pastwiskach. Gatunek nie unika także siedlisk zmienionych działalnością człowieka i lasów wtórnych lasu atlantyckiego.

O ile dydelfowate są zwykle wszystkożerne, skupiając się często na stawonogach, owocach czy niewielkich kręgowcach, wydrówka rudawa wydaje się najbardziej mięsożernym przedstawicielem swej rodziny, o czym biolodzy wnoszą nie tylko z analizy diety, ale także z zachowań i budowy czaszki. W przypadku tej ostatniej wspominają o krótkim pysku i dobrze rozwiniętych mięśniach żuciowych. Torbacz używa ich rzeczywiście do konsumpcji różnorodnych bezkręgowców. Zaliczają się do nich głównie stawonogi, wśród których chrząszcze, dziesięcionogi, Opiliones, równonogi, prostoskrzydłe, błonkówki i skorupiaki. Prócz stawonogów poluje wydrówka rudawa na ślimaki i dżdżownicowate. Nie jest to jednak główna jej zdobycz. Na pierwszym miejscu stawia jednak kręgowce. Wśród nich wymienia się zającowate jak królak brazylijski, gryzonie, a nawet małe gatunki z tej samej rodziny co wydrówka. Poza ssakami poluje ona na ptaki, jaszczurki, płazy bezogonowe, a nawet węże. Nie gardzi również wężami jadowitymi, będąc oporną na jad żmii. Z kręgowców wodnych zjada ryby, aczkolwiek w pułapkę stosującą mysz jako przynętę złapano niegdyś osobnika o żołądku wypełnionym pozostałościami muszli mięczaków i piaskiem. Okazjonalnie jedynie ssak ten uzupełnia mięsną dietę owocami. Zwłaszcza czyni tak za cieplejszych i bardziej deszczowych miesięcy. Świadczą o tym znalezione w żołądkach bądź stolcu wydruki pozostałości nasion. Autorzy wspominają nawet o badaniach, w których to pozostałości tychże nasion przeważały nad pokarmem mięsnym. Donoszono także o odżywianiu się wydrówki rudawej pozostałościami po ludziach i padliną. W niewoli zwierzę zabijało ptaki i ssaki do wielkości kawii domowej, konsumując także owady i owoce. Eksperymenty typu kafeterii w niewoli wskazały na konsumpcję na 100 g suchej karmy 27,5 grama białka, 16,3 g węglowodanów, 7,2 lipidów i w końcu 1,6 włókien roślinnych.

Zagrożenia i ochrona

Trend populacyjny nie jest znany. Gatunek zdaje się występować rzadko, aczkolwiek w odpowiednich dlań siedliskach potrafi występować pospolicie. Jednakże z uwagi na dużą prawdopodobnie liczebność populacji i szeroki zasięg występowania IUCN uznaje wydrówkę rudawą za gatunek najmniejszej troski. Ocenia ją tak niezmiennie (nie uwzględniając zmiany nazwy kategorii) od 1996 przez 2008 i 2011 z ostatnią oceną z 2016.

IUCN nie wymienia żadnych zagrożeń mogących potencjalnie unicestwić gatunek. Niemniej lokalnie wydrówkom rudawym grozić może rozwój rolnictwa i osuszanie podmokłych terenów. Gatunek zamieszkuje jednakowoż liczne tereny objęte ochroną.