Wikipedia:Artykuły na medal/Październik grudzień 2016

zajawka

Dyskografia Hurts – brytyjskiego synth popowego zespołu składa się z trzech albumów studyjnych, jednego minialbumu, siedemnastu singli oraz siedemnastu teledysków. Zespół powstał w 2009 roku pod nazwą Daggers. Założycielami grupy byli Theo Hutchcraft i Adam Anderson. Rozczarowani brakiem komercyjnego sukcesu Hutchcraft i Anderson postanowili odejść z zespołu, by założyć nowy zespół z innym stylem muzycznym. W lipcu 2009 roku pod nazwą Hurts podpisali kontakt z wytwórniami muzycznymi Major Label i RCA Records. W 2010 roku został wydany ich debiutancki singel „Better Than Love”, który zadebiutował na 50. pozycji w notowaniu UK Singles Chart, docierając również do 66. miejsca listy singli prowadzonej przez GfK Entertainment w Niemczech.

zajawka

Haas VF-16 – samochód Formuły 1, zaprojektowany przez Roba Taylora i Bena Agathangelou, skonstruowany przez Haas F1 Team przy pomocy Dallary i Scuderia Ferrari. Model uczestniczył w sezonie 2016 Formuły 1, który był jednocześnie pierwszym sezonem Haasa w Formule 1. Kierowcami samochodu byli Romain Grosjean oraz Esteban Gutiérrez. Model był napędzany przez jednostki Ferrari. Samochód za sprawą Grosjeana w pierwszych czterech wyścigach zdobył 22 punkty, będąc jednocześnie pierwszym od czasów Toyoty TF102 pojazdem całkowicie debiutanckiego zespołu punktującym w swoim pierwszym wyścigu. W drugiej części sezonu Haas VF-16 nie odnosił już takich rezultatów, ogółem zdobywając 29 punktów. Dało to Haasowi ósme miejsce w klasyfikacji konstruktorów, co było najlepszym osiągnięciem w pełni nowego zespołu od 1993 roku.

zajawka

Pesa Swing – jednoprzestrzenny, jedno- lub dwukierunkowy, niskopodłogowy, wieloczłonowy tramwaj przegubowy produkowany w latach 2010–2016 przez zakłady Pesa w Bydgoszczy. Rodzina Swing powstała na bazie doświadczeń przy konstrukcji i eksploatacji tramwajów rodziny Tramicus. Projekt pierwszego tramwaju nowej rodziny powstał na potrzeby zamówienia dla Warszawy. Wyprodukowane wersje są normalnotorowe lub wąskotorowe. Tramwaje rodziny Swing są przystosowane do podróżowania osób na wózkach inwalidzkich. Dostęp do tramwaju, także wózkiem dziecięcym, umożliwia wysuwana automatycznie bądź ręcznie rampa. Tramwaje eksploatowane są w Bułgarii, Polsce, Rumunii, Rosji oraz na Węgrzech.

zajawka

Triturus – rodzaj płazów ogoniastych z rodziny salamandrowatych. Obejmuje kilka gatunków traszek, które zamieszkują i rozmnażają się w stawach o bogatej roślinności lub podobnych im siedliskach wodnych przez okres od dwóch do sześciu miesięcy w roku, resztę czasu spędzając w cienistych, bogatych w schronienia siedliskach lądowych w pobliżu miejsc ich rozrodu. Występuje od Wielkiej Brytanii poprzez większą część kontynentalnej Europy do zachodnich krańców Syberii. Choć nie grozi im wyginięcie w niedalekiej przyszłości, liczebność ich populacji zmalała, głównie z powodu utraty i fragmentacji siedlisk.

zajawka

Zbrodnia w Barbarce – seria zbiorowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich jesienią 1939 roku w lesie Barbarka pod Toruniem. Masowe egzekucje w Barbarce stanowiły element tzw. akcji „Inteligencja”, a ich wykonawcami byli funkcjonariusze SS i członkowie paramilitarnego Selbstschutzu. Polscy historycy szacują, że w Barbarce zamordowano co najmniej 600 osób. Ofiarami byli więźniowie obozu dla internowanych, który Niemcy urządzili w kazamatach Fortu VII Twierdzy Toruń. Wśród nich znalazło się wielu przedstawicieli polskiej elity społecznej i intelektualnej z Torunia i okolicznych miejscowości.

zajawka

Most pod Czerwińskiem nad Wisłą – tymczasowy most łyżwowy użyty przez wojska Królestwa Polskiego w kampanii letniej 1410 w trakcie wielkiej wojny z Krzyżakami. Przekazy o jego wykorzystaniu zawarto w anonimowej Kronice konfliktu i Rocznikach Jana Długosza, gdzie określany jest jako most na łodziach. Konstrukcję przygotowano potajemnie zimą i wiosną 1410, spławiono Wisłą i 30 czerwca zmontowano powyżej Czerwińska, umożliwiając polskim oddziałom sprawne i szybkie sforsowanie rzeki w ciągu trzech dni. Następnie most zdemontowano i spławiono do Płocka. Użyto go ponownie w końcu września 1410 pod Przypustem, gdzie siły polskie przeprawiały się w drodze powrotnej z Prus. Obiekt ten zapewnił szybszą przeprawę przez Wisłę, co stanowiło pewne zaskoczenie dla dowództwa krzyżackiego i ułatwił koncentrację wojsk polsko-litewskich pod Czerwińskiem. Miało to istotny wpływ na dalszy przebieg kampanii, a tym samym na bitwę pod Grunwaldem.

zajawka

Krwawienie z przewodu pokarmowego – krwawienie, w którym krew przedostaje się do światła przewodu pokarmowego. Ze względów klinicznych wyróżnia się częściej występujące krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz rzadsze pochodzące z dolnego odcinka. Bogata etiologia i zależność objawów od lokalizacji miejsca krwawienia oraz jego intensywności przekłada się na dość różnorodny obraz kliniczny tego typu krwawienia. Intensywność procesu może wahać się od niemal bezobjawowego, wykrywanego jedynie metodami laboratoryjnymi przewlekłego krwawienia o niewielkiej intensywności po masywny krwotok stanowiący bezpośrednie zagrożenie życia chorego i wymagający pilnej interwencji endoskopowej lub chirurgicznej. Przy ostrym krwawieniu z górnego odcinka przewodu, najczęściej spowodowanego przez chorobę wrzodową, mogą występować krwawe wymioty, fusowate wymioty oraz smolisty stolec. Ostre krwawienie z dolnego odcinka może wiązać się ze smolistymi stolcami lub krwistymi stolcami (hematochezja). Przewlekłe krwawienie zwykle jest bezobjawowe i objawia się niedokrwistością z niedoboru żelaza lub jedynie dodatnim testem na obecność krwi utajonej w kale.

zajawka

Łączeń baldaszkowy (Butomus umbellatus L.) – gatunek rośliny będący jedynym przedstawicielem monotypowego rodzaju łączeń Butomus i rodziny łączniowatych Butomaceae. Naturalny zasięg jego występowania obejmuje obszary o klimacie umiarkowanym w Azji i Europie, także Afrykę Północną. Introdukowany został do Ameryki Północnej, gdzie stał się problematyczną rośliną inwazyjną. W obrębie naturalnego zasięgu rośnie na stanowiskach zwykle niezbyt obficie. Zasiedla brzegi wód stojących i płynących, może rosnąć także w głębszych wodach w ciekach o wartkim nurcie, jednak wówczas nie kwitnie. Rośliny tego gatunku uprawiane są jako ozdobne, mają jadalne kłącza, wykorzystywane są w plecionkarstwie i są miododajne.

zajawka

Pesach – najważniejsze i najstarsze święto żydowskie cyklu rocznego obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej. Nazwa święta najprawdopodobniej związana jest z biblijnymi opisami „przejścia” (Boga nad domami Izraelitów w Egipcie, Izraelitów przez morze) lub „ominięcia” w czasie wspomnianej, ostatniej z plag egipskich tych domów Izraelitów, których odrzwia były posmarowane krwią baranka. Święto rozpoczyna się 15 dnia miesiąca nisan. W Izraelu (Erec Jisrael) i judaizmie reformowanym trwa 7 dni, natomiast w diasporze – ze względu na brak pewności, czy w danym kraju nów księżyca przypada w tym samym czasie co w Palestynie – 8 dni. Główne uroczystości odbywają się w pierwszym (w diasporze także i w drugim) dniu (Leil ha Seder). Centralnym wydarzeniem jest wieczerza sederowa z odczytywaniem Hagady – historii wyjścia z Egiptu, która rozpoczyna się od słów: „Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie...”. Pesach jest przez Żydów nazywany także świętem wolności (z’man cheruteinu). Dzień siódmy święta Pesach (lub ósmy w diasporze) upamiętnia przejście Żydów przez Jam Suf – Morze Czerwone.

zajawka

Iron Man – amerykański fantastycznonaukowy film akcji na podstawie serii komiksów o superbohaterze o tym samym imieniu wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiedzialny jest Jon Favreau, a za scenariusz Hawk Ostby, Arthur Marcum, Matthew Hollaway i Mark Ferqus. W rolach głównych występują: Robert Downey Jr., Terrence Howard, Jeff Bridges, Shaun Toub i Gwyneth Paltrow. Główny bohater, Tony Stark, przemysłowiec i inżynier, buduje bojowy egzoszkielet wspomagany i staje się korzystającym z tego pancerza superbohaterem zwanym „Iron Manem”. Kontynuacja filmu, Iron Man 2, miała premierę w 2010 roku, a trzecia część, Iron Man 3, w 2013 roku. Film wchodzi w skład I Fazy Marvel Cinematic Universe i jest on produkcją rozpoczynającą tę franczyzę. Światowa premiera odbyła się 14 kwietnia 2008 roku, a polska premiera 30 kwietnia tego samego roku. Film zarobił 585 milionów dolarów przy budżecie 140 milionów.

zajawka

Tom Clancy’s Rainbow Six Siege – pierwszoosobowa strzelanka taktyczna skupiająca się na walkach pomiędzy policją a terrorystami. Gra nawiązuje do technothrillera Tęcza Sześć Toma Clancy’ego. Za jej produkcję odpowiadało kanadyjskie studio Ubisoft Montreal, a za darmowe dodatki i aktualizacje niemieckie studio Ubisoft Blue Byte. Grę wydała firma Ubisoft, a jej premiera odbyła się 1 grudnia 2015 roku na platformy Microsoft Windows, PlayStation 4 i Xbox One. Gra powstała na silniku AnvilNext i wykorzystuje technologię Realblast Destruction, która umożliwia tworzenie podatnego na zniszczenia środowiska. Produkcja nastawiona jest na rozgrywki wieloosobowe i podejmuje tematykę starć operatorów jednostek specjalnych z różnych części świata.

zajawka

Niecierpek gruczołowaty – gatunek roślin należący do rodziny niecierpkowatych. Występuje naturalnie w zachodniej części Himalajów. Introdukowany został do innych krajów Azji, do Europy i Ameryki Północnej, gdzie stał się uciążliwym gatunkiem inwazyjnym, także w Polsce. Rosnąc masowo, zwłaszcza na terenach aluwialnych w dolinach rzek, przyczynia się do ograniczenia ich różnorodności biologicznej. Rozpowszechniony został i wciąż uprawiany jest jako roślina ozdobna i miododajna. Jest najwyższą w Europie rośliną jednoroczną. Na ziemiach współczesnej Polski rejestrowany od 1890 roku, kiedy stwierdzony został w rejonie Sudetów. Później rozprzestrzenił się, głównie wzdłuż rzek. W początkach XXI wieku był rozpowszechniony w całym kraju, przy czym częściej spotykany jest na południu.

zajawka

HCP Z1 – wagony pasażerskie produkowane w latach 1997–2015 przez zakłady H. Cegielski – Fabryka Pojazdów Szynowych dostosowane do wymagań UIC-Z1. Zbudowano kilkanaście typów wagonów tego standardu, w sumie 138 egzemplarzy. Głównym ich użytkownikiem jest PKP Intercity (136 wagonów). Swoje HCP Z1 posiadają także Koleje Białoruskie (2 wagony). Pudła wagonów są samonośną konstrukcją nadwozia wraz z podwoziem, wykonaną ze stali o podwyższonej wytrzymałości i oporności na korozję. Wagony są wyciszone i izolowane termicznie przez niepalną wełnę mineralną. Wagony wyposażone są w odskokowo-przesuwne drzwi boczne. W większości zastosowano po dwoje drzwi na stronę na obu końcach wagonu. W niektórych typach wagonów dodatkowo zastosowano (w 158A po raz pierwszy w Polsce) szczelne połączenia międzywagonowe o podwyższonym komforcie.

zajawka

Bawolec – rodzaj dużego ssaka z rodziny wołowatych, afrykański kopytny opisany naukowo przez niemieckiego zoologa Pallasa w 1766. Różni autorzy wymieniają różne liczby gatunków, w obrębie których wyróżnia się 8 podgatunków. W kłębie osiąga 1 m wysokości, długość głowy i tułowia leży w przedziale 200–250 cm, masa zaś między 100 a 200 kg. Zwierzę ma szczególnie wydłużone czoło i dziwacznie ukształtowane rogi, krótką szyję i ostro zakończone uszy. Niezwykle długie kończyny zdobią czarne znaczenia. Zwierzę żyje w stadach liczących od 20 do 300 sztuk. Zachowuje czujność, nie przejawia agresji. Odżywia się głównie trawą. Zamieszkuje suche sawanny i porosłe drzewami obszary trawiaste. Zaobserwowano je na górze Kenia, gdzie występuje na wysokościach do 4000 m nad poziomem morza. Niegdyś były szeroko rozprzestrzenione w Afryce, ale populacje przebyły drastyczny spadek liczebności z powodu zniszczenia środowiska naturalnego i polowań.

zajawka

Alstom Konstal – przedsiębiorstwo z siedzibą w Chorzowie produkujące pojazdy szynowe, w szczególności wagony metra i tramwaje, a także podzespoły dla pociągów. W 1864 zakłady zostały założone jako część Huty Królewskiej, a w 1917 zostały wyłączone z jej struktur jako osobne przedsiębiorstwo. W czasie II wojny światowej fabryka należała do koncernu Reichswerke Hermann Göring i produkowała na potrzeby wojska III Rzeszy, natomiast w okresie PRL-u była głównym dostawcą tramwajów dla całego kraju oraz taboru kolejowego i różnego rodzaju konstrukcji stalowych dla Polski i innych państw. W 1995 akcje spółki zostały wniesione do Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, po czym zakłady rozpoczęły współpracę z fabryką Linke-Hofmann-Busch należącą do francuskiego koncernu GEC Alsthom. W 1997 przedsiębiorstwo zostało zakupione przez ten koncern, a rok później, jednocześnie ze zmianą jego nazwy na Alstom, polska fabryka przyjęła obecną nazwę.

zajawka

Gorączka neutropeniczna – obniżenie liczby neutrofilów poniżej 500/µl i jednoczesna obecność gorączki zdefiniowanej jako ciepłota ciała powyżej 38,3 °C zmierzona w jamie ustnej lub utrzymywanie się temperatury powyżej 38,0 °C w odstępie godziny. Neutropenia i gorączka neutropeniczna pozostają jednym z najważniejszych czynników wpływających na ograniczenie wielkości dawki leków cytostatycznych lub opóźnienia ich podania, zwiększoną śmiertelność oraz przedłużony pobytu w szpitalu chorych leczonych onkologicznie. Tylko u części chorych udaje się mikrobiologicznie lub klinicznie potwierdzić obecność zakażenia, jednak ze względu na szybki przebieg i bardzo wysoką śmiertelność zakażeń towarzyszących neutropenii, których jedynym objawem może być wyłącznie gorączka, a także niedostateczną szybkość, czułość i swoistość badań mikrobiologicznych w rozpoznaniu i wykluczaniu zakaźnych i niezakaźnych przyczyn gorączki, konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii empirycznej z zastosowaniem antybiotyków o szerokim spektrum działania bez oczekiwania na wynik badań mikrobiologicznych.

zajawka

Linia kolejowa nr 283 – linia kolejowa w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim o długości 77,551 km, łącząca Jelenią Górę z Ławszową przez Lwówek Śląski i Zebrzydową. Jest to linia drugorzędna, w całości jednotorowa i niezelektryfikowana. W przeszłości linia liczyła łącznie 104,730 km i kończyła swój bieg na stacji Żagań w województwie lubuskim. Początki linii nr 283 sięgają lat 80. XIX wieku, kiedy to projektowano połączenie biegnące wzdłuż Doliny Bobru, mające połączyć Jelenią Górę z Bolesławcem. Linię rozpoczęto realizować na początku XX w. od Zebrzydowej do Żagania etapami, do 1 sierpnia 1905. Ruch pasażerski na odcinku Zebrzydowa – Żagań zawieszono w roku 1991. 26 kwietnia 2004 decyzją Ministra Infrastruktury na odcinku Ławszowa – Żagań linia została zlikwidowana.

zajawka

Wyprawa Amundsena na biegun południowy – norweska ekspedycja kierowana przez Roalda Amundsena, której członkowie jako pierwsi dotarli do bieguna południowego. Amundsen i czterej jego towarzysze zdobyli biegun 14 grudnia 1911 roku, na pięć tygodni przed przybyciem w to miejsce Roberta Falcona Scotta na czele ekspedycji Terra Nova. Amundsen wraz ze swym zespołem bezpiecznie powrócił do bazy położonej u wybrzeży Antarktydy. Kilkanaście miesięcy później dotarła do niego wiadomość o śmierci Scotta podczas powrotu z bieguna południowego. Amundsen założył swoją bazę w Zatoce Wielorybiej, wcinającej się w Lodowiec Szelfowy Rossa. Po kilku miesiącach przygotowań, wyprawach przygotowawczych i jednej nieudanej próbie zdobycia bieguna, Amundsen opuścił bazę wraz z czterema towarzyszami w październiku 1911 roku. Podczas wędrówki badacze odkryli Lodowiec Axela Heiberga, dzięki któremu przedostali się na Płaskowyż Polarny. Umiejętne użycie nart i psich zaprzęgów umożliwiło zespołowi szybkie i pozbawione większych problemów dotarcie do bieguna południowego.

zajawka

Raciborowice Górne – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim, w gminie Warta Bolesławiecka, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach. Najstarsza wzmianka o Raciborowicach pochodzi z roku 1268. W miarę rozwoju wieś podzieliła się na Raciborowice Górne i Raciborowice Dolne. Przez kilka wieków wieś była lennem rodu von Zedlitz, następnie von Frankenberg. Po 1945 we wsi zamieszkali repatrianci z Ukrainy, Białorusi, Wileńszczyzny, reemigranci z Jugosławii i Francji oraz osadnicy z centralnej Polski. We wsi znajdują się trzy obiekty wpisane do rejestru zabytków – kościół św. Michała Archanioła, nieczynny cmentarz przy kościele oraz plebania. W miejscowości funkcjonuje klub sportowy Raciborowice oraz Stowarzyszenie Miłośników Wsi Raciborowice.

zajawka

Edward Flatau (ur. 27 grudnia 1868 w Płocku, zm. 7 czerwca 1932 w Warszawie) – polski lekarz neurolog i psychiatra. Był twórcą nowoczesnej neurologii polskiej, autorytetem w dziedzinie fizjologii i patologii opon mózgowo-rdzeniowych, należał do pionierów neurologii światowej. Zajmował się diagnostyką i leczeniem chorób mózgowia; leczeniem chorób mięśni; neurologią dziecięcą; chirurgią nerwów obwodowych; anatomią układu nerwowego; histopatologią tkanki nerwowej; onkologią doświadczalną; neurofizjologią; patofizjologią układu nerwowego. Był współtwórcą czasopism medycznych Neurologia Polska i Warszawskie Czasopismo Lekarskie. W medycynie z jego nazwiskiem wiąże się zespół Redlicha-Flataua, zespół Flataua-Sterlinga, choroba Flataua-Schidlera oraz objaw Flataua.

zajawka

U-47 – typu VIIB – niemiecki okręt podwodny II wojny światowej. Zwodowany w październiku 1937 roku, do służby w Kriegsmarine wszedł w grudniu 1938 roku pod dowództwem por. mar. Günthera Priena, który jeszcze przed wybuchem II wojny światowej został uznany przez dowództwo Kriegsmarine za najbardziej agresywnego dowódcę U-Bootów. 3 września 1939 roku, dostając się do wnętrza portu, U-47 przeprowadził atak podwodny na Scapa Flow – kluczową bazę brytyjskiej Royal Navy. Atak przyniósł zatopienie pancernika HMS „Royal Oak”. Sukcesy okrętu były wykorzystywane przez machinę propagandową III Rzeszy, która nadała jego załodze status bohaterów narodowych. Po zakończonych klęską działaniach niemieckich U-bootów w kampanii norweskiej 1940 roku, U-47 stał się jednym z najskuteczniejszych okrętów podwodnych w historii pod względem wielkości zatopionego tonażu. U-47 zaginął wraz całą załogą 7 marca 1941 roku, a śmierć Günthera Priena – „byka ze Scapa Flow” – stała się cezurą symbolicznie kończącą pasmo sukcesów niemieckich okrętów podwodnych w bitwie o Atlantyk.

zajawka

Pesa Acatus (łac. łódź) – normalnotorowy elektryczny zespół trakcyjny wyprodukowany w jednym egzemplarzu w zakładach Pesa w Bydgoszczy w 2006 specjalnie dla urzędu marszałkowskiego województwa łódzkiego. W czasie jazd próbnych był to pojazd czteroczłonowy (seria ED74, typ zespołu 16WE, typ członów 310Ba+411Ba+411Bb+310Bb), a eksploatowany jest w wersji trójczłonowej (seria ED59, typ 15WE). W kwietniu 2006 ukończono produkcję pociągu. 29 maja 2006 w Łodzi miała miejsce oficjalna prezentacja zespołu połączona z przejazdem inauguracyjnym. W 2011 jednostka została odstawiona i oczekiwała naprawy rewizyjnej, która ostatecznie została wykonana w okresie od grudnia 2013 do czerwca 2014. W 2016 pojazd sprawny technicznie został odstawiony ze względu na wygaśnięcie dopuszczenia do ruchu. W 2007 powstała wersja rozwojowa pojazdu o nazwie Bydgostia. W 2010 producent zbudował także model Acatus II, a w 2014 rodzinę Acatus Plus, jednak do Acatusa nawiązują one tylko nazwą.

zajawka

Rekin wielkogębowy – gatunek morskiej ryby lamnokształtnej, jedyny żyjący przedstawiciel rodziny Megachasmidae i rodzaju Megachasma. Zamieszkuje subtropikalne i tropikalne wody Oceanu Atlantyckiego, Indyjskiego i Spokojnego. Prowadzi pionowe dobowe migracje podążając za ławicami kryla – za dnia przebywa w głębszych wodach, w nocy podpływa bliżej powierzchni. Jest to jeden z trzech poznanych planktonożernych gatunków rekinów, obok długoszpara i rekina wielorybiego. Głównym składnikiem jego diety są szczętki, choć odżywia się również innymi drobnymi skorupiakami, małymi rybami i meduzami. Posiada długie, masywne, zwężające się ku tyłowi ciało z dużą tępo zakończoną głową. Zwyczajowa nazwa gatunkowa pochodzi od wielkiego otworu gębowego tego rekina. Dorosłe samice osiągają nawet ponad 5,7 metra długości, choć istnieją niepotwierdzone dane na temat osobników mierzących nawet 7,6 m. Wielkość jest cechą dymorfizmu płciowego.