Przejdź do zawartości

Wanda Boerner-Przewłocka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wanda Boerner-Brzechffa ps.Grażyna (Przewłocka)
Wanda Boerner-Brzechffa ps.Grażyna (Przewłocka)
Wanda Boerner-Brzechffa
Data i miejsce urodzenia

23 sierpnia 1903
Penza

Data i miejsce śmierci

14 października 1971
Londyn

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

architektura

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami

Wanda Boerner-Brzechffa z domu Boerner primo voto Przewłocka, Wanda Boerner-Przewłocka[1] (ur. 10 sierpnia?/23 sierpnia 1903 w Penzie, zm. 14 października 1971 w Londynie) – polska architektka, żołnierka Armii Krajowej w stopniu kapitana (pseudonim „Grażyna”), uczestniczka powstania warszawskiego, bratanica Ignacego Boernera[1][2].

Urząd pocztowy w Iwoniczu-Zdroju, proj. Wanda Boerner-Przewłocka, 1935

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Studiowała na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie w 1929 roku obroniła pracę dyplomową „Hotel przy ulicy Marszałkowskiej” pod kierunkiem Czesława Przybylskiego[3][4].

W latach 30. projektowała zarówno budynki mieszkalne (m.in. przy ul. Kaczewskiej w Gdyni[5]), jak i gmachy użyteczności publicznej (np. urząd pocztowy w Lidzie)[6]. W 1933 roku została wybrana na stanowisko dyrektorki Rady Związku Stowarzyszeń Architektów Polskich[7].

W 1934 roku została współzałożycielką Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP, obecnie Stowarzyszenie Architektów Polskich), które łączyło organizacje architektów dotychczas działające w Polsce. Do założycieli należeli także m.in. Stanisław Brukalski, Lech Niemojewski i Kazimierz Tołłoczko, a Boerner-Przewłocka była w tym gronie jedyną kobietą[8].

Po wybuchu II wojny światowej działała w szeregach Armii Krajowej w stopniu kapitana (Kierownictwo Produkcji Uzbrojenia, numer legitymacji AK 182 / I)[2] pod pseudonimem „Grażyna”. Uczestniczyła także w powstaniu warszawskim. Trafiła do niewoli niemieckiej, 30 października 1944 roku została wywieziona z Lamsdorfu do Stalagu IV B Muhlberg[9].

Otrzymała Krzyż Walecznych (dwukrotnie) oraz Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[1].

Pochowana na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie.

Dom na osiedlu Boernerowo (typ B), proj. Wanda Boerner-Przewłocka
Dom na osiedlu Boernerowo (typ E), proj. Wanda Boerner-Przewłocka

Zrealizowane projekty

[edytuj | edytuj kod]

Do zrealizowanych projektów architektonicznych Boerner-Przewłockiej należą m.in.:

Do jej najciekawszych projektów należy wspomniany zespół budynków na warszawskim Boernerowie (nazwa nadana w 1936 roku). Inicjatorem wybudowania osiedla dla pracowników Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej był minister poczt i telegrafów Ignacy Boerner, prywatnie spokrewniony z architektką. Boerner-Przewłocka zaprojektowała drewniane zabudowania Pierwszego Osiedla Łączności, wzniesione między lipcem a listopadem 1932 roku[10][12].

Były to budynku modułowe, które Stanisław Szpaczyński tak opisał w 1933 roku na łamach „Przeglądu Budowlanego”:

Domy drewniane Pierwszego Osiedla Łączności dzielą się na 5 typów zasadniczych pod względem układu rzutu poziomego, przy czym jednak 4 z tych typów, a mianowicie A, B, C i D, są typami tzw. rosnącego domu. Typ A mianowicie, jako najmniejszy, stanowi element początkowy, z którego przez dobudową, nadbudowę lub dobudową i nadbudowę łącznie powstają typy B, C, D. Typ E [...] pomyślany jest jako zakończony w sobie – dom o maksymalnych wymiarach[13].

Zastosowane przez architektkę rozwiązanie pozwalało obniżyć koszty produkcji oraz przyśpieszyć budowę, a także dawało możliwość ewentualnego rozbudowywania mieszkań w przyszłości[13][12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Wanda Boerner-Brzechffa, nota biograficzna na stronie In memoriam. Pamięci architektów polskich.
  2. a b Wanda Przewłocka, Powstańcze Biogramy – Muzeum Powstania Warszawskiego.
  3. Wanda Boerner, nota biograficzna na stronie Pamięć miasta. Architektura Warszawy i jej projektanci.
  4. Warszawska szkoła architektury 1915-1965: 50-lecie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1967, s. 271.
  5. a b Zespół domów wielorodzinnych przy ul. Kaczewskiej, Gdyński Szlak Modernizmu.
  6. a b Michał Pszczółkowski, Kresy nowoczesne. Architektura na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1921-1939, Łódź 2016, s.103-104.
  7. Sprawozdanie Rady Związku Stowarzyszeń Architektów Polskich, Architektura i Budownictwo 1934, nr 1, s. 18.
  8. Z rejestru stowarzyszeń, „Monitor Polski”, 14 czerwca 1934, nr 134, s. 4.
  9. Wanda Boerner-Brzechffa ps. Grażyna (Przewłocka), Ogrody Wspomnień.
  10. a b Małgorzata Jaworska, Drewniana Warszawa, „Spotkania z Zabytkami” 2019, nr 11-12, s. 42-44.
  11. Al. Chruściela 103 (Akademia, blok 22), Dawny Rembertów.
  12. a b Małgorzata Rozbicka, Osiedle Boernerowo w Warszawie – dzieje budowy, stan zachowania, sugestie w zakresie zasad ochrony konserwatorskiej, „Ochrona Zabytków” 2001, nr 54/3 (214), s. 276-291.
  13. a b Stanisław Szpaczyński, Budowa „Pierwszego Osiedla Łączności” pod Warszawą, „Przegląd Budowlany” 1933, nr, s. 11.