Wanda Boerner-Przewłocka
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Wanda Boerner-Brzechffa z domu Boerner primo voto Przewłocka, Wanda Boerner-Przewłocka[1] (ur. 10 sierpnia?/23 sierpnia 1903 w Penzie, zm. 14 października 1971 w Londynie) – polska architektka, żołnierka Armii Krajowej w stopniu kapitana (pseudonim „Grażyna”), uczestniczka powstania warszawskiego, bratanica Ignacego Boernera[1][2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Studiowała na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie w 1929 roku obroniła pracę dyplomową „Hotel przy ulicy Marszałkowskiej” pod kierunkiem Czesława Przybylskiego[3][4].
W latach 30. projektowała zarówno budynki mieszkalne (m.in. przy ul. Kaczewskiej w Gdyni[5]), jak i gmachy użyteczności publicznej (np. urząd pocztowy w Lidzie)[6]. W 1933 roku została wybrana na stanowisko dyrektorki Rady Związku Stowarzyszeń Architektów Polskich[7].
W 1934 roku została współzałożycielką Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP, obecnie Stowarzyszenie Architektów Polskich), które łączyło organizacje architektów dotychczas działające w Polsce. Do założycieli należeli także m.in. Stanisław Brukalski, Lech Niemojewski i Kazimierz Tołłoczko, a Boerner-Przewłocka była w tym gronie jedyną kobietą[8].
Po wybuchu II wojny światowej działała w szeregach Armii Krajowej w stopniu kapitana (Kierownictwo Produkcji Uzbrojenia, numer legitymacji AK 182 / I)[2] pod pseudonimem „Grażyna”. Uczestniczyła także w powstaniu warszawskim. Trafiła do niewoli niemieckiej, 30 października 1944 roku została wywieziona z Lamsdorfu do Stalagu IV B Muhlberg[9].
Otrzymała Krzyż Walecznych (dwukrotnie) oraz Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[1].
Pochowana na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie.
Zrealizowane projekty
[edytuj | edytuj kod]Do zrealizowanych projektów architektonicznych Boerner-Przewłockiej należą m.in.:
- zespół drewnianych budynków mieszkaniowych na osiedlu Boernerowo w Warszawie (1932)[10],
- budynek koszarowy dywizjonu w Rembertowie (1934)[11],
- budynki mieszkalne przy ul. Kaczewskiej (numery 1, 3, 5) w Gdyni (ok. 1935)[5],
- urząd pocztowy w Iwoniczu-Zdroju (1935),
- urząd pocztowy w Lidzie (1936)[6].
Do jej najciekawszych projektów należy wspomniany zespół budynków na warszawskim Boernerowie (nazwa nadana w 1936 roku). Inicjatorem wybudowania osiedla dla pracowników Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej był minister poczt i telegrafów Ignacy Boerner, prywatnie spokrewniony z architektką. Boerner-Przewłocka zaprojektowała drewniane zabudowania Pierwszego Osiedla Łączności, wzniesione między lipcem a listopadem 1932 roku[10][12].
Były to budynku modułowe, które Stanisław Szpaczyński tak opisał w 1933 roku na łamach „Przeglądu Budowlanego”:
Domy drewniane Pierwszego Osiedla Łączności dzielą się na 5 typów zasadniczych pod względem układu rzutu poziomego, przy czym jednak 4 z tych typów, a mianowicie A, B, C i D, są typami tzw. rosnącego domu. Typ A mianowicie, jako najmniejszy, stanowi element początkowy, z którego przez dobudową, nadbudowę lub dobudową i nadbudowę łącznie powstają typy B, C, D. Typ E [...] pomyślany jest jako zakończony w sobie – dom o maksymalnych wymiarach[13].
Zastosowane przez architektkę rozwiązanie pozwalało obniżyć koszty produkcji oraz przyśpieszyć budowę, a także dawało możliwość ewentualnego rozbudowywania mieszkań w przyszłości[13][12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Wanda Boerner-Brzechffa, nota biograficzna na stronie In memoriam. Pamięci architektów polskich.
- ↑ a b Wanda Przewłocka, Powstańcze Biogramy – Muzeum Powstania Warszawskiego.
- ↑ Wanda Boerner, nota biograficzna na stronie Pamięć miasta. Architektura Warszawy i jej projektanci.
- ↑ Warszawska szkoła architektury 1915-1965: 50-lecie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1967, s. 271.
- ↑ a b Zespół domów wielorodzinnych przy ul. Kaczewskiej, Gdyński Szlak Modernizmu.
- ↑ a b Michał Pszczółkowski, Kresy nowoczesne. Architektura na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1921-1939, Łódź 2016, s.103-104.
- ↑ Sprawozdanie Rady Związku Stowarzyszeń Architektów Polskich, „Architektura i Budownictwo” 1934, nr 1, s. 18.
- ↑ Z rejestru stowarzyszeń, „Monitor Polski”, 14 czerwca 1934, nr 134, s. 4.
- ↑ Wanda Boerner-Brzechffa ps. Grażyna (Przewłocka), Ogrody Wspomnień.
- ↑ a b Małgorzata Jaworska, Drewniana Warszawa, „Spotkania z Zabytkami” 2019, nr 11-12, s. 42-44.
- ↑ Al. Chruściela 103 (Akademia, blok 22), Dawny Rembertów.
- ↑ a b Małgorzata Rozbicka, Osiedle Boernerowo w Warszawie – dzieje budowy, stan zachowania, sugestie w zakresie zasad ochrony konserwatorskiej, „Ochrona Zabytków” 2001, nr 54/3 (214), s. 276-291.
- ↑ a b Stanisław Szpaczyński, Budowa „Pierwszego Osiedla Łączności” pod Warszawą, „Przegląd Budowlany” 1933, nr, s. 11.