Przejdź do zawartości

Transport alternatywny

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pojemność pasażerska różnych środków transportu
Jazda na rowerze w Amsterdamie
Tramwaj Pesa Twist-Step
Trolejbus Solaris w Landskronie w Szwecji

Transport alternatywny – wszelkie formy transportu, które stanowią alternatywę dla dominacji samochodu w pasażerskim transporcie lądowym[1][2] – obejmuje między innymi takie formy przemieszczania się jazdę na rowerze, UTO, dojście pieszo, hulajnogi elektryczne, UWR (rolki, deskorolkę), twikes i (elektryczne lub spalinowe) motocykle[3]. Inną alternatywą są pojazdy transportu publicznego (autobusy, autobusy z przewodnikiem, trolejbusy, pociągi, metro, kolejki jednoszynowe, tramwaje)[4]. Alternatywne formy transportu rozważane są jako rozwiązanie problemów, które powstały w związku z rozwojem transportu samochodowego i jego dominującej roli[5][6] w tym problemy z parkowaniem, zatłoczonymi drogami, korkami, zanieczyszczeniem powietrza, hałasem[7][8][9].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Rozwój transportu samochodowego rozpoczął się w XIX w. wraz z opracowaniem metody rafinacji ropy naftowej i wynalezieniem wysokoprężnego silnika Diesla. Korzystanie z samochodu w transporcie zaczęło dominować w transporcie od około lat pięćdziesiątych XX wieku, a za tym w planowaniu urbanistycznym. Wcześniej używano kilku innych środków transportu: transport pieszy zarówno na krótkich, jak i długich dystansach, podróży konnych. Również rower zdobył dużą popularność aż do bumu motoryzacyjnego.

W Polsce w okresie PRL samochody były dostępne w mocno ograniczonym stopniu – popyt bardzo mocno przekraczał podaż[10]; nowe samochody osobowe dostępne były praktycznie wyłącznie tylko dla członków nomenklatury[10][11], przy czym w ograniczonym stopniu – na 250 tys. urzędników przypadało 35 tys. samochodów[11]. Marazm systemu w PRL spowodował, że posiadanie samochodu stało się po 1989 r. symbolem luksusu i przynależności do wyższej klasy społecznej[12], co spowodowało szybki przyrost liczby aut rejestrowanych w Polsce[13]. Innym powodem stała się ubożejąca oferta transportu publicznego, spadek liczby połączeń i kompleksowości oferty[14]. Według stanu na 2019 roku 86,6% gospodarstw domowych w Polsce dysponuje przynajmniej jednym samochodem[15]. Używanie prywatnych samochodów stało się transportem dominującym w skali świata – realizuje około połowę przewozów towarów i osób. Ma największe znaczenie dla przewozu pasażerskiego oraz szybko psujących się towarów (np. żywności) na krótkie i średnie dystanse[16].

Motory i skutery na Bulwarze Civic w Taipei

Problemy indywidualnego transportu samochodowego

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1995 po Polsce jeździło ponad 7,5 mln samochodów osobowych[13]. Po dziesięciu latach, w roku 2005 po Polsce jeździło niemal 12 mln samochodów. W 2014 liczba ta przekroczyła 20 mln[13]. W 2022 roku zarejestrowanych w Polsce było 747 pojazdów na 1000 osób i był to wynik drugi w Europie[17].

W krajach takich jak Stany Zjednoczone, Kanada czy Australia dojazd samochodem na dystansie 1 mili (2 km) stanowił w 2022 ponad 40%[18]. W Polsce było to 32%[18]. Takie natężenie aut powoduje nasilenie problemów komunikacyjnych: problemy z parkowaniem w centrach miast, przekroczenie przepustowości na drogach aglomeracyjnych[9].

Utrzymywanie tak duże liczby samochodów generuje dodatkowe koszy dla społeczeństwa (podatników), które są kosztami pozaprodukcyjnymi i pozaużytkowymi, przy czym komunikacja samochodowa generuje największe koszty społeczne ze wszystkich dostępnych w miastach form transportu[19][6]. Jednym z nich jest koszt budowy dróg, który w 1995 roku wynosił 1 mld zł, w 2000 – 2,9 mld zł, a w 2010 – 19,92 mld zł[20], a to jedynie część kosztów społecznych związanych z rozrostem motoryzacji.

Segway na ulicach Amsterdamu

Koszty środowiskowe

[edytuj | edytuj kod]

Według Europejskiej Agencji Środowiska ok. 1/4 całkowitej emisji CO2 w Unii Europejskiej w 2019 r. pochodziło z sektora transportu, z czego 71,7% z transportu drogowego. W ramach działań mających na celu redukcję emisji CO2 i aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r., zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem, do 2050 r. musimy ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 90%, w porównaniu z poziomami z 1990 roku[21]. Samochody osobowe są głównym źródłem zanieczyszczeń, odpowiadając za 60,6% wszystkich emisji CO2 z transportu drogowego w Europie[21].

Jest też głównym odpowiedzialnym za emisję tlenków azotu; Odpowiada za blisko 40% sumy emisji w Polsce[22]. W latach 2014–2017 przekroczenia poziomu dopuszczalnego NO2 (wynikające głównie z oddziaływania źródeł transportowych) występowały w 4 z 46 stref (9%), w których dokonuje się oceny jakości powietrza, lecz skala tych przekroczeń była wysoka (maksymalne wartości stężeń rocznych mieściły się w przedziale od 148–158% poziomu dopuszczalnego)[23].

Badania przeprowadzone w niektórych krajach europejskich wykazały, że liczba ofiar śmiertelnych spalin samochodowych wyraźnie przekracza liczbę ofiar wypadków. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Włoskiej Narodowej Agencji Ochrony Środowiska(inne języki) spaliny samochodowe są we Włoszech przyczyną 4,7% wszystkich zgonów ludzi powyżej 30 roku życia i około 30% zachorowań układu oddechowego u dzieci do 15. roku życia. Badania uniwersytetu w Bazylei pokazują, że spaliny samochodowe są co roku przyczyną śmierci 20 tys. osób we Francji, Szwajcarii i Austrii[24].

Smog w Pekinie

Zajętość terenu

[edytuj | edytuj kod]

Środki transportu drogowego i kolejowego wymagają odpowiedniej infrastruktury. Budowa szlaków komunikacyjnych łączy się z budową związanych z nimi nasypów, wykopów, mostów, wiaduktów. W roku 2005 tereny komunikacyjne w Polsce zajmowały w sumie 897 tys. ha., z tego drogi samochodowe zajmowały 781 tys. ha., a tereny kolejowe jedynie 104 tys. ha[25]. Drogi samochodowe zajmują 2,5% powierzchni lądowej Polski. Według Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad realizacja pełnego programu budowy autostrad i dróg ekspresowych w Polsce pochłonie dalsze 38 000 ha[26].

50 pasażerów w tramwaju/autobusie (czy na rowerach) zajmuje ok. 15-krotnie mniej miejsca niż 50 pasażerów w samochodach. Kwestie zanieczyszczenia powietrza czy hałasu generowanego przez samochody to w tym kontekście już tylko wątek poboczny[12].

Strażnik miejski poruszający się UTO po ulicach czeskiej Pragi

Koszty wypadków samochodowych

[edytuj | edytuj kod]

W 2021 roku zgłoszonych zostało 22 816 wypadków drogowych i 442 627 kolizji. W wyniku wypadków poniosło śmierć 2245 osób, a zostało rannych 26 415 w tym ciężko 8 276[27]. Koszty społeczne wszystkich zdarzeń drogowych (wypadków i kolizji) w Polsce w 2021 r. wyniosły 39,3 mld zł.; W 2018 roku koszty te wyniosły 56,6 mld zł[28], co stanowiło 2,7 proc. polskiego PKB[29]. Do kosztów społecznych (obciążenie podatników) wypadków i kolizji zaliczamy: utrzymanie i praca jednostek operacyjnych (policji, straży, ratownictwa drogowego itp), koszty pogrzebów, koszty hospitalizacji ofiar wypadków drogowych, koszty postępowań karnych, odszkodowania, straty materialne, w tym straty w przestrzeni publicznej, straty gospodarcze[28]. Każdego roku na drogach ginie 1,3 miliona ludzi.

Matka z trójką dzieci jedzie rowerem cargo po drodze rowerowej pod dworcem autobusowym w Amsterdamie

Koszty korków drogowych

[edytuj | edytuj kod]

461 mld dolarów – to łączna kwota strat w gospodarce, powodowanych przez zatory na ulicach miast tylko w USA, Wielkiej Brytanii oraz Niemczech według z raportu amerykańskiej firmy INRIX(inne języki) za 2017 rok. Koszty kongestii dzieli się na bezpośrednie (zwiększenie zużycia paliwa, wartość utraconego czasu oraz koszty wynikające z emisji spalin), i pośrednie (wzrost kosztów transportu, wzrost cen towarów i usług)[30].

Przegląd alternatywnych środków transportu

[edytuj | edytuj kod]

Transport publiczny

[edytuj | edytuj kod]

Publiczny transport zbiorowy – organizowany przez administrację przewóz zbiorowy osób. Jako alternatywa dla samochodu wskazywana jest dwudziestokrotnie mniejsza zajętość miejsca, trzy razy mniejsza emisja CO2 (dla pojazdów spalinowych) oraz korzystniejszy stosunek czasu przejazdu[31].

 Osobny artykuł: Publiczny transport zbiorowy.
 Zobacz też: Szybka komunikacja autobusowa, Szybki tramwaj, Metro i Szybka kolej miejska.

Publiczny system wypożyczania rowerów (ang. bike-sharing, bike-sharing system) – zwany potocznie rowerem miejskim – system samoobsługowych wypożyczalni rowerów publicznych w miastach, zlokalizowany głównie w centrach miast, pozwalający wypożyczyć rower na określony czas bezobsługowo[32].

 Osobny artykuł: Publiczny system wypożyczania rowerów.

Intermodalny transport pasażerski, polega na korzystaniu z dwóch lub więcej środków transportu podczas podróży. Łączy jeden typ szybkiego transportu, takiego jak kolej regionalna / kolej miejska, do której na początku lub na końcu podróży dołączane są opcje dojazdowe (np. autobus, tramwaj, rower, hulajnoga elektryczna lub publiczny rower miejski).

 Osobny artykuł: Intermodalny transport pasażerski.
Zajętość miejsca w poszczególnych środkach transportu

Transport indywidualny / osobisty

[edytuj | edytuj kod]

Rower napędzany siłą ludzkich mięśni jako środek transportu jest preferowany na odległości do koło 12 km[33], Komunikacja rowerowa jest szczególnie popularna na obszarach o stosunkowo płaskim terenie i dobrze rozwiniętej infrastrukturze rowerowej (Dania, Holandia)[34][35][36][37], w Polsce Warszawa, Wrocław, Poznań, Bydgoszcz, Gdańsk i Lublin[38]. Rower był podstawą ludzkiej mobilności i transportu przez ponad 140 lat[39][40].

 Osobny artykuł: Komunikacja rowerowa.

Rower elektryczny łączący zalety roweru i pojazdu elektrycznego

 Osobny artykuł: Rower elektryczny.
Monocykl elektryczny
Hulajnogi elektryczne to najpopularniejszy nowy pojazd silnikowy w miastach

Osobiste pojazdy elektryczne: hulajnogi i UTO za sprawą regulacji prawnych z 2021 stały się w Polsce pełnoprawnym środkiem transportu. Grupa obejmuje takie pojazdy jak elektryczna deskorolka / moutainboard, elektryczna hulajnoga, samobalansujące monocykle i inne urządzenia samobalansujące (np. Segway PT)[41],

Skutery motorowe redukują ilość miejsca zajmowaną przez samochody. Motocykle spalinowe powodują jednak pewien stopień lokalnego zanieczyszczenia powietrza, ale już elektryczne lokalnie bezemisyjne, globalnie zależnie od źródła energii[42].

 Osobny artykuł: skuter.
Czterokołowiec wspomagany silnikiem

Velomobile(inne języki) to pojazdy kryte, będące rozwinięciem roweru (w tym wersje ze wspomaganiem elektrycznym), które w porównaniu ze zwykłymi rowerami mają tę zaletę, że są zamknięte (chronią kierowcę przed warunkami, rozwijają większą prędkość).

Przejazdy współdzielone

[edytuj | edytuj kod]

Polegają na współdzieleniu środka transportu przez użytkowników, przy czym może to opierać się na różnych schematach: współdzieleniu przejazdu lub współdzieleniu środka transprotu.

Znak zachęcający do wspólnych przejazdów w czasie niedoboru paliwa wynikającego z kryzysu naftowego w 1973 roku

Carpooling, car-pooling – system upodobniający i dostosowujący samochód osobowy do transportu zbiorowego. Zwiększa liczbę pasażerów w czasie przejazdu samochodem poprzez kojarzenie osób dojeżdżających do pracy lub nauki na tych samych trasach. Funkcjonuje w oparciu o społecznościowe portale internetowe lub tablice informacyjne w miejscu pracy. prywatnego pojazdu z dwiema lub więcej osobami na codzienne dojazdy. Carpoolerzy dzielą się jazdą, i wydatkami[43][44].

 Osobny artykuł: Carpooling.

Car-sharing – system wspólnego użytkowania samochodów. Samochody udostępniane są za opłatą użytkownikom przez operatorów floty pojazdów, którymi są różne przedsiębiorstwa, agencje publiczne, spółdzielnie, stowarzyszenia lub grupy osób fizycznych[45][44].

 Osobny artykuł: Car-sharing.

Współdzielone hulajnogi elektryczne – system wypożyczalni hulajnóg elektrycznych; Dostępny w Polsce od jesieni 2018 roku[46]; W 2022 roku dostępny w 89 miastach Polski[47].

Rozwiązania koncepcyjne

[edytuj | edytuj kod]

Personal Rapid Transit – koncepcja energooszczędnego, zindywidualizowanego transportu miejskiego lub podmiejskiego. Powstała w oparciu o niewielkie elektryczne 2-3 osobowe pojazdy (sterowane komputerowo), dostępne na żądanie po wprowadzeniu adresu miejsca docelowego.

 Osobny artykuł: Personal Rapid Transit.

ULTra (Urban Light Transit, miejski lekki transport) to jeden z działających rozwiązań indywidualnego transportu miejskiego. Działające rozwiązanie na lotnisku Heathrow zastąpiło istniejące połączenie autobusowe między terminalem 5 a parkingiem samochodowym.

 Osobny artykuł: ULTra.

eVTOL(inne języki) (z ang. electric Vertical Take-off and Landing) elektryczny pojazd wnoszący się i lądujący pionowo; to odmiana samolotu VTOL (pionowego startu i lądowania), który wykorzystuje energię elektryczną do zawisu, startu i lądowania w pionie[48].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Alternatywne rozwiązania w zakresie mobilności | Deloitte [online], Deloitte Polska [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  2. ↑ 5.4 Alternative Transportation | NHTSA [online], www.nhtsa.gov [dostęp 2023-03-03] (ang.).
  3. ↑ redakcja, Dowiedz się jak prawidłowo korzystać z rowerów, hulajnóg elektrycznych i UTO... [online], Czas na Opole, 11 lipca 2022 [dostęp 2023-03-02] (pol.).
  4. ↑ Top 10 Alternative Transportation Methods [online], HowStuffWorks, 29 sierpnia 2012 [dostęp 2023-03-02] (ang.).
  5. ↑ Dzień bez Samochodu: „Toksyczna miłość” Warszawy do aut trwa w najlepsze [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  6. ↑ a b Alternative transportation – Enabled by technology – Making Cities Safer [online], making-cities-safer.com [dostęp 2023-03-07].
  7. ↑ Kai Zhang, Stuart Batterman, Air pollution and health risks due to vehicle traffic, „Science of The Total Environment”, 450–451, 2013, s. 307–316, DOI: 10.1016/j.scitotenv.2013.01.074, PMID: 23500830, PMCID: PMC4243514 [dostęp 2023-03-03] (ang.).
  8. ↑ TACKLING POLLUTION AND CONGESTION Why congestion must be reduced if air quality is to improve; David Begg, Claire Haigh; 2017.
  9. ↑ a b Polakom nie przeszkadza, że samochód jest drogi [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  10. ↑ a b Kupno aut w PRL-u – aby kupić nowy samochód, trzeba było mieć pieniądze, znajomości, cierpliwość, szczęście albo zasługi [online], www.auto-swiat.pl, 28 lutego 2023 [dostęp 2023-03-04] (pol.).
  11. ↑ a b Centralne Biuro Antykorupcyjne, Talon na samochód [online], Antykorupcja [dostęp 2023-03-04] (pol.).
  12. ↑ a b Nadchodzi rewolucja w metropoliach. Czas porzucić samochody [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  13. ↑ a b c Liczba zarejestrowanych pojazdów w Polsce w latach 1990–2016 [online], Biuro tłumaczeń i rejestracja pojazdów Intrasad, 13 marca 2018 [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  14. ↑ Nieefektywny transport publiczny w Polsce [online], PortalKomunalny.pl [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  15. ↑ (Prawie) każdy Polak ma auto. Staroć, ale i tak się nim chwali [BADANIE] [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-04] (pol.).
  16. ↑ Wład P., Geografia 2. Człowiek gospodarzem Ziemi. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Zakres podstawowy, Wyd. PWN, Warszawa 2007.
  17. ↑ Las Polski | Rynek motoryzacyjny w Polsce w roku 2021 [online], www.laspolski.pl [dostęp 2023-03-03].
  18. ↑ a b Cycling across The World – A 30-country Global Advisor survey, Ipsos, maj 2022 [dostęp 2023-02-22].
  19. ↑ Heinrich-Böll-Stiftung, EUROPEAN Mobility Atlas : Facts and Figures about Transport and Mobility in Europe, Brussels: Heinrich-Böll-Stiftung European Union, 2021, ISBN 978-94-6400-743-5, OCLC 1337474902 [dostęp 2023-03-07] (ang.).
  20. ↑ Wydatki na inwestycje drogowe w Polsce w 2010 roku na poziomie 19,92 mld zł [online], www.archiwum.gddkia.gov.pl, 20 stycznia 2011 [dostęp 2023-03-04].
  21. ↑ a b Emisje CO2 z samochodów: fakty i liczby (infografiki) | Aktualności | Parlament Europejski [online], www.europarl.europa.eu, 4 listopada 2019 [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  22. ↑ Zanieczyszczenia z transportu [online], LIFE-MAPPINGAIR/PL, 30 kwietnia 2020 [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  23. ↑ Grupa IMAGE Sp, Mordercze spaliny. NIK o ograniczeniach w transporcie samochodowym [online], www.prawodrogowe.pl [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  24. ↑ Obywatelski Ruch Ekologiczny – Miasta Bez Spalin i Hałasu [online], web.archive.org, 3 stycznia 2005 [dostęp 2023-03-04] [zarchiwizowane z adresu 2005-01-03].
  25. ↑ Ewa Budna i inni, Ochrona środowiska 2005, Halina Sztrantowicz i inni, Marian Grzesiak, Wiesława Domańska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2005, s. 105 (pol. • ang.).
  26. ↑ BROSZURA: Koszty zewnętrzne transportu [online], Zielone Mazowsze [dostęp 2023-03-04] (pol.).
  27. ↑ Wypadki drogowe w 2021 roku Komenda Główna Policji – Biuro Ruchu Drogowego; Warszawa; 2022.
  28. ↑ a b Niższe koszty wypadków drogowych w Polsce [online], KRBRD.GOV.PL [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  29. ↑ Ile kosztują nas każdego roku wypadki i kolizje drogowe? Znamy dokładne wyliczenia – Gospodarka – polskieradio24.pl [online], polskieradio24.pl [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  30. ↑ INRIX: Ile kosztują nas korki? [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-03] (pol.).
  31. ↑ Alternatywny transport, czyli: między byciem eko a posiadaniem własnego auta – nanowosmieci.pl [online] [dostęp 2023-03-04] (pol.).
  32. ↑ Bike and Car Sharing: Alternative Transportation for Region 5; William Mitchell, Scott Ferriss, Diane Marie Dube; The Transportation Champions of the Resilient Region.
  33. ↑ Jacek Sołtysiak, Rower w mieście Gdańsku [online].
  34. ↑ Matt Hansen, More than 60 per cent of people in Copenhagen commute to work or school by bike [online], Canadian Cycling Magazine, 5 stycznia 2022 [dostęp 2023-02-24] (ang.).
  35. ↑ Cycling across The World – A 30-country Global Advisor survey, Ipsos, maj 2022 [dostęp 2023-02-22].
  36. ↑ Wu Chen i inni, Historical patterns and sustainability implications of worldwide bicycle ownership and use, „Communications Earth & Environment”, 3 (1), 2022, s. 1–9, DOI: 10.1038/s43247-022-00497-4, ISSN 2662-4435 [dostęp 2023-02-24] (ang.).
  37. ↑ 2.1 Cycle parking [online], transport.ec.europa.eu [dostęp 2023-02-25] (ang.).
  38. ↑ Top 9 rowerowych miast Polski – CentrumRowerowe.pl [online], CentrumRowerowe [dostęp 2023-03-04] (pol.).
  39. ↑ ROWER JAKO ŚRODEK TRANSPORTU PUBLICZNEGO W RAMACH MODYFIKACJI GLOBALNYCH CELÓW ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W ERZE POST-COVID [online], Rowerowy Poznań [dostęp 2023-02-27] (pol.).
  40. ↑ Historia rowerów towarowych [online], Historia rowerów towarowych [dostęp 2023-02-27].
  41. ↑ Jane Holtz Kay, Asphalt Nation: how the automobile took over America, and how we can take it back, 1998, ISBN 0-520-21620-2.
  42. ↑ admin-kacper, Ustawa o elektromobilności [online], Skuter Elektryczny | iamelectric | Sklep skutery elektryczne 🛵, 9 stycznia 2019 [dostęp 2023-03-04] (pol.).
  43. ↑ Carpooling and Other Alternative Transportation | Shelby County Health Dept., TN [online], www.shelbytnhealth.com [dostęp 2023-03-03].
  44. ↑ a b Best Car Alternatives: Frugal Ways to Get Around Without a Car [online], Positively Frugal, 29 stycznia 2023 [dostęp 2023-03-04] (ang.).
  45. ↑ Matt Craig, Car sharing: an alternative transportation opportunity for Calgary, 2004, DOI: 10.11575/PRISM/12668 [dostęp 2023-03-03].
  46. ↑ Marta Wójcicka, Współdzielone elektryczne hulajnogi w miastach [online], kongresruchowmiejskich.pl [dostęp 2023-03-05] (pol.).
  47. ↑ Partner SmartRide.pl, E-hulajnogi – sharing – Polska. Pierwszy kwartał 2022 roku [online], SmartRide.pl [dostęp 2023-03-05] (pol.).
  48. ↑ Mateusz Piróg, Miejski transport powietrzny jako alternatywny rodzaj komunikacji na obszarach zurbanizowanych [online], Urbnews.pl, 14 lipca 2022 [dostęp 2023-03-04] (pol.).

Zobacz także

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Transport_alternatywny&oldid=75112349”