Tomasz Turbiak
Tomasz Turbiak jako szef Wydziału Lotnictwa Cywilnego w Ministerstwie Komunikacji | |
podpułkownik pilot | |
Data i miejsce urodzenia |
21 grudnia 1883 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
5 września 1937 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1916–1937 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki |
13 oddział aeronautyczny |
Stanowiska |
dowódca eskadry |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
Departament lotnictwa Cywilnego, PLL LOT |
Odznaczenia | |
Tomasz Turbiak (ur. 21 grudnia 1883[1][2] w Mokoszynie[a], zm. 5 września 1937 w Warszawie) – podpułkownik pilot obserwator inżynier Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, członek Komisji Odznak Polowych, pierwszy dyrektor PLL LOT.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Leona i Franciszki z d. Piętowskiej[1]. Studiował w Instytucie Inżynierii Dróg i Mostów w Petersburgu[3]. Po wybuchu I wojny światowej został powołany w 1916 roku do odbycia służby w armii carskiej[3]. Po ukończeniu szkoły podchorążych 15 września 1916 roku otrzymał przydział do zapasowego baonu aeronautyki. 30 marca 1917 roku ukończył oficerską szkołę aeronautyki i został przydzielony do 13. oddziału aeronautycznego, w którego składzie walczył na froncie[3]. 1 kwietnia 1918 roku został zdemobilizowany[3][4].
24 lipca 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego, jako wyszkolony lotnik został przydzielony do III Grupy Lotniczej we Lwowie[3]. Tu wszedł w skład 5. eskadry wywiadowczej[3]. 24 maja 1920 roku jako pierwszy wykrył i rozpoznał silne ugrupowania 1. Armii Konnej Siemiona Budionnego zgromadzone w strefie przyfrontowej[5][6][7]. Jego meldunek wzbudził niedowierzanie sztabowców 6. Armii, którzy uznali jego prawdziwość dopiero po kolejnym doniesieniu otrzymanym od kpt. George'a Crawforda z 7. eskadry myśliwskiej[8]. 1 czerwca wykonał, w załodze z por. pil. Jerzym Długoszowskim, lot wywiadowczy na trasie Gubnik – Ludzyn – Monastyryszcze[9].
25 lipca 1920 roku, w załodze z Władysławem Kalkusem, przeprowadzał ataki na oddziały Armii Czerwonej pod Toporowem. Obrona przeciwlotnicza nieprzyjaciela uszkodziła ich samolot i byli zmuszeni lądować. Dostali się do niewoli, ale odbili ich żołnierze z 10. kompanii 4. pułku strzelców podhalańskich[10][6]. 26 lipca, w załodze z pil. sierż. Janem Rybą, przeprowadził dalekie rozpoznanie na trasie Lwów – Krasne – Ożydów – Olesko – Podhorce – Jasionów – Ponikwa – Podkamień – Suchowla – Suchodoły – Brody – Radziwiłłów – Krupiec – Michałówka – Sitno – Srebno – Chotyń – Leszniów – Bielawce – Brody – Podhorce – Ożydów – Lwów. Podczas rozpoznania wykryli kolumny nieprzyjaciela zmierzające w kierunku polskich pozycji i ostrzegli polskie oddziały stacjonujące w Podhorcach[10]. 6 sierpnia, w załodze z por. pil. Bolesławem Lepszym, wykonał lot wywiadowczy (trwający 4 godziny) na trasie: Tarnopol – Toustoług – Łoszniów – Janów – Trembowla – Strusów – Mikulińce – Nastasów – Ludwikówka – Zazdrość – Darachów – Burkanów. Podczas tego lotu wykryli nieliczne tabory nieprzyjaciela i rozpoznali zniszczone mosty[11]. Następnie wyróżnił się podczas obrony Lwowa, biorąc udział w licznych i niebezpiecznych lotach szturmowych zwalczając oddziały kawalerii Armii Czerwonej[12][13]. Za swą postawę został wymieniony, wraz z innymi lotnikami III dywizjonu lotniczego, w rozkazie pochwalnym dowódcy 6. Armii WP gen. por. Roberta Lamezana de Salins z 11 września 1920 roku[14].
W czasie walk toczonych w dniach 17–19 września 1920 roku w rejonie Niesłuchowa, Liska, Milatyna oraz Zadwórza wyróżnił się podczas ataków z niskiej wysokości na oddziały nieprzyjaciela. 19 września przeprowadził ataki na kawalerię pod wsią Zwrotowo, czym zmusił ją do wycofania i ułatwił zajęcie tej miejscowości polskim oddziałom[4].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w Wojsku Polskim. 19 stycznia 1921 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu porucznika, w Wojskach Lotniczych, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej[15]. Od 15 kwietnia do 6 września 1921 roku odbył kurs pilotażu w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu. Następnie otrzymał przydział do 7. eskadry myśliwskiej i 11 października 1921 roku został mianowany jej dowódcą[3][4]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 72. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[16].
We wrześniu 1922 roku wziął udział, poza konkursem, w I Krajowym Locie Okrężnym[17]. W 1923 roku został członkiem Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników[18]. 1 grudnia 1924 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 26. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[19]. We wrześniu 1925 roku został przydzielony z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wojskowych do macierzystego 1 pułku lotniczego w Warszawie[20]. W tym samym roku został skierowany na naukę do francuskiej École supérieure d’aéronautique w Paryżu. Szkołę ukończył w sierpniu 1927 roku, uzyskując dyplom inżyniera lotniczego[21][22]. Po powrocie do Polski został przydzielony do Departamentu Lotnictwa MSWojsk. na stanowisko referenta[23]. Następnie został kierownikiem w Centrum Odbioru Samolotów. W 1928 roku został członkiem Komisji Odznak Polowych, której zadaniem było zweryfikować czyny bojowe polskich lotników podczas wojny polsko-bolszewickiej i przyznać im prawo do noszenia polowych odznak pilota i obserwatora lub wnioskować o nadanie wyższych odznaczeń wojskowych[24].
1 stycznia 1929 roku został pierwszym dyrektorem Polskich Linii Lotniczych LOT[25]. Z dniem 30 czerwca 1929 roku został przeniesiony w stan nieczynny na przeciąg 12 miesięcy[26]. Z dniem 1 kwietnia 1930 roku został powołany ze stanu nieczynnego z równoczesnym przeniesieniem do Wojskowego Zakładu Zaopatrzenia Aeronautyki na stanowisko kierownika Centrali Odbiorczej[3][27][28]. 12 marca 1933 został mianowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 5. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[29]. 23 kwietnia 1934 roku objął stanowisko dyrektora Departamentu Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji[4]. W czerwcu 1934 ogłoszono jego przeniesienie z Kierownictwa Zaopatrzenia Aeronautyki do dyspozycji Ministerstwa Komunikacji[30].
Zmarł 5 września 1937 w Warszawie[31], po długiej i ciężkiej chorobie. Dwa dni później został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 17-1-25)[32].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Tomasz Turbiak był żonaty z Zofią z Ostrowskich[33].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 201[1]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[34][35]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[2][21]
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[36]
- Polowa Odznaka Obserwatora nr 14 (11 listopada 1928)[37]
- Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Wojskowej (Bułgaria, 1936)[38]
- Odznaka Pilota (Włochy, 1923)[39]
- Odznaka Pilota (Rumunia, 1930)[40]
- Odznaka Pilota (Francja, 1933)[41]
- Odznaka Pilota (Bułgaria, 1936[42]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Obecnie dzielnica Sandomierza.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 228.
- ↑ a b c d e f g h Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ a b c d Turbiak Tomasz ppłk pil. obs. inż.. bequickorbedead.com. [dostęp 2020-02-14]. (pol.).
- ↑ Amerykanie w walce z bolszewikami w niebie nad Żytomierzem, Kijowem, Samgródkiem i Koziatyniem. slowopolskie.org. [dostęp 2020-02-14]. (pol.).
- ↑ a b Romeyko 1933 ↓, s. 151.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 87.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 136.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 145.
- ↑ a b Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 165.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 169.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 104.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 176.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 185.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 5 lutego 1921 roku, s. 213.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 246.
- ↑ Skrzydlata Polska i 45/1989 ↓, s. 7.
- ↑ Pomnik ku czci poległych lotników. cennebezcenne.pl. [dostęp 2020-02-14]. (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924 roku, s. 737.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 92 z 13 września 1925 roku, s. 503.
- ↑ a b Skrzydlata Polska i 10/1937 ↓, s. 251.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 335.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 367.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 123.
- ↑ Wystawa plakatów LOT w Warszawie. dlapilota.pl. [dostęp 2020-02-14]. (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 212.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 224.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 228, 836.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 14 marca 1933 roku, s. 46.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 165.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937 roku, s. 59.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ Zofia Turbiak. myheritage.pl. [dostęp 2020-02-14]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 18.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji wojska”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 437 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918–1920”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 20.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 28 marca 1923 roku, s. 213.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 19 marca 1931 roku, s. 83.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 marca 1933 roku, s. 75.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 29.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Turbiak Tomasz. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1188 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-11].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Początki, organizacja, personel i sprzęt. T. I. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
- Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Ppłk. pil.-obs. inż. Tomasz Turbiak. „Skrzydlata Polska”. 10/1937, październik 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Tadeusz Malinowski: Pierwsze zawody. „Skrzydlata Polska”. 45/1989, s. 7, 5 listopada 1989. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Tomasz Turbiak. Walki III dywizjonu lotniczego z konną armją Budiennego pod Lwowem. „Bellona”. 5 (2), s. 122-131, 1922. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy.
- Absolwenci École nationale supérieure de l’aéronautique et de l’espace
- Obserwatorzy 5 Eskadry Wywiadowczej
- Obserwatorzy 6 Eskadry Wywiadowczej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Polową Odznaką Obserwatora
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Podpułkownicy lotnictwa II Rzeczypospolitej
- Polacy – oficerowie Imperium Rosyjskiego
- Polacy – żołnierze Armii Imperium Rosyjskiego w I wojnie światowej
- Polscy inżynierowie lotnictwa
- Polscy lotnicy w wojnie polsko-bolszewickiej
- Polscy piloci myśliwscy
- Urodzeni w 1895
- Zmarli w 1937
- Żołnierze Carskich Sił Powietrznych